Insectorum 1634

1
^' l
.V> Avy, \ ', *
•
V
<V>'-A. *
'*. '», ',-\ V
COLLECTION
OF
WlLLIAM SCHAUS
©
PRESENTED
TOTHE
National Museum
MCMV
\
* •
A
iHt>$- UM- £?r{W"^ r^y^ p^/U^ntn, ^f
*(#)/l&aJ\ i P,4)i}£^ (
'
-L.-C-3
HT
:
-^. !—
1-||1 ,
INSECTORVM
SIVE
Minimorum Animalium
THEATRVM:
Olim ab
Edoardo Wottono. >-uvaI
conrado gesnir o. .^^ '
Thomawe Pennio/*
incboatum: V
T.andem
Tho. Movesii >£$
Londindtis opera fumptibufq; maximis
Hmui
-*i. ^71
auctum,perfectum
Et ad vivumexpreflls Iconibus fupra quingentis illuftratum.
LondiniexOfficuiatypographicarWC^.E^^
indiverticulo, quodAnglicedidturP<^-W A> i 6 34^
/
:
GENEROSO VIRO,
EQVITI AVRATO, ARCHI-
atro Regio, D. Gulielmo Paddy
Theodorm de ^hdayeme, Eques auratus^
*Baro $A Ibontejn
Aula Britannic*
ArchiatrorurnComes, S.T.V,
Vncupaverat olimM?«^w$veftras, Medic£

familiaunfigne decus 5 vir politioris utique
& folidae literaturas m>&*p? eximius, Eliâbeeba
femper Augufta? (quae fiipra fexum fapiens,
fortis, adbeneregnandum naca^fubditorum
votis,& proprijs cceptis geftifquc ad invidiam
fcelicibus tot annos imperaVitJ opus hocDe
InfeSiis animalilm } ab aliis inchoatum, ab ipfo auctum, perlima-
tumj&utnuncproditadumbilicumperducûniihaudindignuin
ratusNaturaemiracula, inminimismaxime' confpicua, maXima*
(Principi dedicare,quae fummi rerum omnium Conditoris inhnita
leftantur potenuam, &Principum &tism*js?r mentem ad caufam

caufarumeriguntjUtNuminispraerentiamubique agnofcant, &
beneficam manum in fingulan erga ipfos diredtione, & eleclive
agente influentia, non minusfubmiiTo quam grato animo vene«
rentur^ rarione proportioniirn momentaficpenfitante,utpluris
teneatur qui plus accepcrit. In ifto propofito, antequam votutn
folveritjfuprcmum obsjt diem author,dignus qui vitam protraxif-
fetdiutius^nartis&rcilitcrariaecompendium. Sic liber pofthu-
mushaeredireli&us/aoultatibusminus amplis quirn patrJs fere-
batnomen^pofcebatmentum^&inpublicacommodatotvigilia?,
tot.exantlati incurandis «egris labores jure poftulabant Fortuna
diffonum fit
caeca vix nifi invita melioribus favet, quafi mcon- &
gruum Pluti cumApoJlineMinervi&Mcrcurio commerciurri,
Fatis tunc funfta Eliyibetha jim^Qrij Br if annici habenas pie & ;'uft e
A% tenente-
ii^.- •— -r=,- -
Epiftola.
totam quaffantes Europapacifice reg-

nencc,atq; inter procellas
nancelAcoBo,averruncatisfceptri maieftatc,&animae admiracu»
lum prudentis providentia" monftris, quae regni fundamentis
convellendis inftabant Proditione, dolif9 fcelere atque libidine w
ira. Heroinon minus doctrin& qua"mvinucum omnium «ô^
illuftri, doctum opus offerre decreverunt Curatores pupilli in
ficco a parente derclicli «Sed res angufta domi diftulit negoti-

:
um, acquefubventaneo intentoeffcc"tum, & fstui lucis uiuram

denegavit. Sicincuftodiiamicorurn defuncti obfcurus diutifli»
me h«efit liber,doncc a Darnello, authoris quondam Pharmaco»

pceojhomine fane probo,magiftri Manibus bene volente,ejufque
glorias avido, oblatum mihi volumcn,quod per alicjuot annos in
meo Mufaro fepulcum in pulvere,tineis blaccifq ;
expoficumyacu-
it,nullamedius-fidius me&,fed tvpographorum nummis inhian-
tium culpa qui cjuantum -vis in vari/s rcgionibus a me pcr
}
literas
invitati, &.ad fufcipiendum orphanum follicicati, detreetave»

runt ing atum uca/ebant laborem, difplicente ipfis artis nobilis
r
ufura^nifiNauticamfuperaverit. Otempora,in quibus eruJi-

torum hominum fudores cx pretiooperis folvendo, & arrein
charia&atramentocomparandis locando, velex vulgi (pefiimis
utplurimumapplaudentisj depravatofenfu, nonexrei efTentia
vcl fubjecti dignitate, aut folida* e/ufdem explanatione aeftiman,
tur! Liminitunc praefixaerat Epiftola quam dedicatoriam vo,
cant, cuius pracdictorum Principum altcrutrius nomen pradatu-
rx, poftutriufqueobitum,intcmpeftivavidebatur edicio. Alius
forfanhanc captaiTecoccafionecompellandiRegis Caroli, mag-
ni patris magni filij, fubcu/us fortunatiflimo imperioinRcgia
pcrfon&, virtutcs omnes agmine fadto concuiren-
Regiae cjuafi
tes.fingulaedepraerogativacertant, &genibusE. M. advolutus
alienumopustucatoiaudumcorticevelatum,velampullatisauli.
cae eloquentiae fumis obumbratum, fub fpe alicu/us remunerati-
onisobtuliffct. Scdiflanon funtmeigcni/,quippelicetnonin-
gratus Principibus viris hactenus vixerim, attamen id longo di-
dici ufu, fobrie utendum ipforum gratia, auribus oculi£ve abu-
&
tcndum nunquam, apud ipfos, quantumvis mollcs aditus &
temporanoris,femperintcmpelfivam effeimportunitatem, eam
praelerrimquaeMufasmeicenriasinfamifti^mate notatasad fti-
pemadigic Nolia\deremecancumhuicoperide rahereur ip-
fam indignum putem quod Regium nomen in froncifpicio ge-
ftet,&fubtamambitioiae infcriptionis tutela' publicatum vivac:
fcd parentem laitricum in alterius gratiam ultro agcre, »*« *p***w
quo
Epiftola.
quo ad argumenti cxpofitionem,in fcenam produc:re 3 & fub ali-

enispmmisinoperis aditu/e/une & inepte fuperbire piaculura
duxi. Vttamen numeris omnibus abfoiutus prodeat liber,ne. V e
lector confuetudinis amans Epiftolam defideret, vel omiffam
queratur,pro moremeo,(quo magnates debito quidern honore
profequorjAmicosvero unice &
conftanter colo ) Hiftoria! na-
rurali &. Medicae, alicu/us communi literatorum conlenfu utrL
ufque callentis, neceiTitudine non vulgari mihijundti, bonis om=
nibuscharum, &propriis clarumdotibusno.menpiamgere^VQ-
lui,quod reverentia: & bonas voluntatis officiumjpoitetkati tefte*
tur,quofintapudmelccoviridocT:rinae muUipiicis tmCtu.<a" im-
buti medullitus. Inprimis vero Artis omnium nobilifiimx quam
exerceo procercs. Itate exmultis unum feiegi, qui mihi fis in-
ftaromnium, generofevir, amiciifime1W<i>',qui * (apientiffi-
mo,&nihil unquam perperam faciente Monarcha Iacobo
cenju dec@ratm eûejirijîrtutemtitulisptutosviûtibuôrnasût de
te ipfo nofter cecinit Thorius e Is es qui mepoft nefandum
Benrici magni quondam Domini mei ciementiflimi parricidi-
um, (atratam faeculi fui memoriam in fsecula redditurum) a Sere,
nillimo Jacobo ex Auia Galiica perliteras proprias, & viae ducem
ex profeffo in Britanniam accerfitum, &
imrnediate dignitate
Comitis Archiatrorum honoratum,non limis &
invidiae vipereo
veneno turgentibus oculis afpexifti, fed candide, expor» &
re&&fronte(qualemvirum generofis originis decetj) excepifti
peregrinum, contra iilud Horatij } qui penitus toto divi/es orbe
<Britanms> feritatis in hofpites infimulat. Deincepsverdinnu-

merofis apud segros cor^gren^bus•, '&Medica praxi, pl cide con- ;
iultantium opiniones aufcultantem,expendentem 3 &pro loci mci

debitOjCircaagendaconcludentem, fine rixa velcontraiicendi
innato medicaftris cacoethe audivifti, &rationi confentaneam
meam Jfepiflime probafti fententiam. In Illuftriffimo Coliegio
N
Londinenfi(cui ut dignifiime femper, ficpraefuifti fiepifitmej o-
ptimatum votistuoque inprimiscalculo,in Collegarum nume-
rum relatum,pro Regio Chara&erifmo Spartas mese aulicae, pri*
mumaPrsfidenoftro locum obtinere libenter paffus es A>.do :
quod varijs a me ad excellentiiTimos collegas noftros delais ve{

petitionibus vel commeadationibus,nunqu3m te oppofuifti,! ed
mihi faciksaures & auxiliares manus femper praebuifti :Deni-
que laudafti ubique abfcntem, & famam Momorum caluranijs
impetitam, & denteTheoninovulncratamfaeplus (qusebono-
rum,imomaximorumPnncipumeft conditioj quantum inte
A3 £%
Epiflola.
fuit,meclam, cx infito tibi animi pramobilis motu sfadfc tutatus

cs, suchoritate qu& polies apudtuos cujufcuncjue ctfnditionis,
neque ulterius glifcere hanc paffus es naalcdicendi porriginem.

Quid retribuam tibi Vir ExcellentifTime, cui ut vero Philofo-
phoinanis gloriolse nulla eft cupido, &
<qax magni fplendons
abhominumvulgo laudantur, cjuaeruntur, expetuntur,inpra:-
fentiarumfbrdentomnia? Gratus &amoris pleniiTimus erga te
animusjubet, utinipfius teftimoniumlevidenfehocl^v/, cibi
offeram, cjuodlubens volenfcjue aceipe, &
fine ut candida ifta
tefiera deftruatur improbum illud ^x^^&je^wwteyfc Deus O.
M.longos, & benefico fy derum afpe&u proiperos, tibiiargitus

eftannos, incivium tuorumfalutemj quorumianitatituende6c
reftsuranda?, per plurima luftra hacienusinvjgilafti tam efficaci-
ter, ut non cjuerna' tantum corona^verum etiam aurea ftatua (li
tempora noftra huncferrent honorem) te dignum vixiffe diu,

/ureagniturifintNepotes. Nunc Dux emeritus, rude donatus
Athlcta^monitroruminhominumperniciem fxcundH nimium
fobole quotidie nafcentium domitor, exiuccum corpufculum
edacitemporiplacidecjuotidie cedens adhucfuftinenteanirna\
cjuasnulliscarcerisfui vitiata conditionibus portum videt imo
iampenetangit; abftra&a ab humanse vkae asrumnofis vexati-
onibus mente, tecum habitas, &
cjuod fupereft tibi temporis a
divinis meditationibus, omnem in naturam penetrans dtque ab~
y
dita rerum^ peramscna ^©-«twieAouviridaria expatiaris. fe.n tibi
exfecretiftimomagna; parentis horto excjuifitiiTimum fertum

quod nonmodopafcatoculoSjVerumetiam eximium^ cjuopol*
les,mentisacumen, inintimaejusadytadeducat. 1u Anatomi-
cus infignis Infecla feeari poffe fodes experire ;
Magno Stagiritl
ducepartesanimahum rimari non dedignante,in.venies inapum.
Corpuiculo utrem mellis ex floribus fucti receptaculum, crura
bitumine ceram daturo tenaciter onufta. In %et^yh corneum
aculeum,vindicis vcneni plenum, ad fera nutum depromptiiem,
cjuo Rcx gregis carere dicitur, cjuippe fupremae poteftati omnia
pro voluntate cjuando libueritfubverfura, naturalitercompetit,
irno debet innafci Comitas, unde Reges proprio attnbuto patres
&*yt&u k*Zv indigitantur. In Culicibus obfervabis canoram tu-
bam/aBguinis ex animalibus fuctricem, imo ptr folidifTuni li.
gni compagenr, doliorum muftum continentium exhauftricera.
Qi^mplacebittibi Papilionumin Heliccm continuo rediens,
poft hauftum exfloribus alimentum,
tenuiiTirna probofds,cjuam
expanfae ipforum alârtificinaturarpenicillopidaejnoniaiitaii-
dis
dispigmcntis.quibuspeneccfluralris, Milie ferens Varios *dver~
fole colores. Qa^tn Iucundo fpectaculo, manusartificcs ca\it£
fi
& curioie acutiisimum fcalpcilum &ftylum pertenuemducctv.
tes regcutibus oculis 3patebiintifta. Qieadatum rorc vittitantium
fiftuia,atquefiriduli quem cdunt foni percanieularajfiurn viato-
rum aurcsimpcrtuneobtundentisorgana., fic fabrefa&a ut con-
cavus venrer, fub diaphragmatc cxfcuipcus fit in fornicem., cui
fupertenfum ex tenuiisima & ficcifsima membrana opcrculum
tympani inftar,pcr obJicjuumfinum aerem admittit, quiaiarHm
&aqualiculirno:u fuccefiivo &reguiariagitatus, per anguftum
foramenintrans, mox dilatatus, ad Cavea? incruitatos parietcs
appcllens, refra&ufque fonum format. Scarabeorum maiorurn
cornua,cervorum .^mula, mucronibus acutifsimis vujnerainfli*
gcre potiSj& qui ea movcut ac vahdifsimeconftringuntmufculi,
ln Cantbarorum genere Rhinoccross Bombycum (qui omnium
Erucaru Tnwuc&ov^voMpgeiw fuQt antefignanO in plures anfra£tusre-
tortum materla ferici tumens marfupium,in quopofitempusde*
ftmatu concoclionipabu]i,exmoripocifsimuoifoliis dcprompri,
glutenfeugelatina tenax refervatur, donec turgence ventriculo., &
geftientc nnem fuum aiTequi natura\ vermis faiivam paulatim
erudat, cuihs adaeremfohdefccntisfilum, rem veftiafiam Satra-
pis procuratura bcftiola., pcr ftri&ifsimas fauccs difpenfat.,&: ncn*
docapitis ac dimidij corporis motu, addit& anteriorum pedum
carminationc,primo in ftabilimcnta glomerisfui., deindeinpro-
priumconditorium,ubifuamfubcac transfigurationcm difponit,
quemadmodum Arachncper infima corporis, in filum du&ile
cxcrcmentum egerit,undccaiTes vita? fuftentanda: neceffarios pa«-
percula magno cum Iaborc format ^ & pcdibus prolixis in uagui-
culosperacutosdefinentibusneotit in nodos, opcris reparationi
fubinde obnoxia. InLocuflarum majorum viridium fcpes depa-
fcentiumthecisfuprcmiSjfqUamseduteCorncae prardura^ quarura
mutuusattritus,peraerismoliioribus alis agitati fubminiftratio-
nem, fonura fatis acutum creat. Omnium vero hujus gcneris ca-
pur armatum,pofteriora crura dura,ficca,praelonga, quorum ad fir-
mumobie&umimpulfu, validifsimorum tendinum ope, inftar

fagitt x ex balifta* prodeuntis libratum corpus pro fiaa proportione
fatis ctiamûm impe=
grave,vibratur in longinquunrut pulicibus
tufalientibuseontingit. Sed quadmaiuscftpia^cerforfices, no-
yacularampenetrantiacie£rau]as,rc£turn aborein ariumductum^
cingentibus pylorum dentatis obicibus, fibi invieemfpinofa qua-
fi ^Man reipondcntibus,quibus arva tot* voracibus inciforiis de*
popukta^
^——i i.*aa— aa—^^^^^ "' - '
— ———
— •-•—»»^___— ______^.
EpiftoU.
*
,
, i . i
•
r i i __ ii . _ || ______________
popu^ta,canquam in pitthno moluntur,& cjuanj citiTsimc cxccr-

suntur > nuncjuam ceilante fame,cloncc regio cs integras vindici
tpuantis iracobie6fcas,Di vina iubcntc Ncmtfi,vilc pccus abfumat;
&populosccelondiculc minitantes excidium, innihilumrcdi-
gat. Afpicicj phalangiorumos armantcs cufpidesjCjuarum vulnuf
culafubit virus infolens, corporis ccntrum intrans, mcdullis imis
mordiuînfixum,cumatrocisferae vita in fubie&o cjuod jpfum
fulceperic pcrdurans, ccrtis horis periodice faeviens, Phantafiam
pcrturbans, qua^bie&isanimahconcoloribus lenitur, fedfurcre
tion c.efinit,donec raufica provocatis choreis fudorcs largos ciear,
&patoxyfrcumfblvat,pofterodieeadcm hora rccurfurum. Lam-
pyridum inteftinum ignemcaudae affixum,& Cocutx, no&ilucae In-
dica: funalia, Cimmcrias tenebras vincentiafj^dtabis. Atcjueadeo
(fi confpicilia cx Cryflallo ***»**»
( quamumvis linceis oculisin
perfcrutandisatomis nccelTaria) fumas,miraberisCataphrattorum
puhcum ohfcure rubeMem habitum, cum dorfo fetis rigente, Sc
crunbus hiipidi5,& jnter duasantennas promincntem tubum car-
nificem,amaram pucllarum luem, humana. cjuietiin fomnis prx-
fertim inimicjffimam. iPediculorum oculos prominentes cernes,
Sccornua, crenatumcorpoiisambitum, totamfubilantiam dia-
phanam,per cjuam cordis & fanûinis rancjuam in Euripo indefi-
nenter f-U&usntis motum. Patcbunt tibi petulantium pediculorum
canairormium plana corpufcula,cum harpagor;ibuscjuibus,cutiai
jbu^ta laaiperpetuointcrpilos orc lancinantcs, adbaercnc tcna-
ciui qa im Lcpades affixae fcopulis. Irnb ipfi Acari prasexiguirate
i' di.ifibiies, cx cuniculis propeacjuae lacum cjuos fodcrunt in

cuie,acu cxtra£ti-&ungui impofiti,caput rubrum,&pcdcs cjuibus
gr<idiun-ur,ad folem prodent. Quod u apartium «Wânimum
adI._fv._T.orum ortum rcvoccs, & varias cjuas
gcnerationcm &
fubcunt urar_fa_uraiionesexpendas,uc vermiumin mufcasÊruca-
rum (cjuarum fjr.guia; ipccies a fingulorum vegetabilium corrup-
tione trahunr originem) in Chryfalidis, aureis velut bracteis iu-
perftratisrutilas,& papiiiones, cjuoru ova fanus vermiformcs cie-
nuo producunt,per circulum fucccfsivc agenie,& con Q •
tcr motu
pcrpetuoinferecufrencenaturîngredicris proculuubio amplif-
fimumPhilofophandicampum,circauniveifaJisipiri_us tria reg*
-Qa(vcgetabile,animale,minerale)a_guali-erpererrantis, rep]cnrisa
regcntis, atquein Entiaadfingulapertinemtia, pro difpoficione
matcrixvariasformasiatroduccntis, potentiam & activiratcm a
Necnonfpcculationemtuamexerccbiccorporum omnium fub-
luaarinm inter fcfe coisimerciura, qu*e Jiccc pcrficpe adveriw
trontibus
Epijlola.
frontibus inter fefe pugnare videantur, In uno tamtn conveni*

unt, & ab invicem aliquid omnia & fingula mutuantur. imo
fi tranfmutantur & animalia & planta^cur ldem metallis denega-
tum /Idquod artefeprsftarepofle permultinaturae genuinimi.
niftri & legitimi adjutores^ non fine ratione gloriantur : Idque
folum per impedimentorum remotionem, & congruam adti-

vorum «.V paffivoi um coapplicationem $ qu& fad& foh Naturae ne-
gotiumrelinquitPhilofophuSjquaeblando calore externo, citra
feftinationeir. adjuta,internum fufcitat ignem, Elixirisfanitatem
& opes procuratun opificem • ut Afinos explodam 3 qui in leonis
exuvijs exultantes, tumultuariam & confufam inftruunt erga-
fteriorumfupptllecl:ilem,fubterraneacuncT:a eruunteximis fodi*
nis, & Veneris marito exponunt, fomniorum experiendorum
avidi,
Simul&patrimomamifcerit;
Arcano inftantes operi cr Carbonibtu atris,
Qui tandem exbaujii damnis Jraftiqne labore
In\>eniunt,atque in\>entum TSLihil tfque requirmf.
Cinifloribns hifce pras teritis, fi altius circa infe&a lubet philofo-

phari,habebisquod te exercat in Apum Monarchic£,Formica»
rum Democratica *wu7«* utriufque generis Qeconomidi provi-
dentia : Illius in colligendis & reponendis Cera & melle : Hujus
in cellis replendis, & rodendis feminibus, ea parte qu£ germi-
nant, neiaborcimprobo collccta, &inhyememreconditaan«
nona,vicalorisingenitiinfubterraneo ergaftulo (quod durante
bruma" calet) excitati,productionepra;coci tentatacorrumpatur,,
&oKrtapefte, unacum fame totUm gregem deleat.
graffante
Nequeficco pertranfibis pede Archite&oniceminfingendis ex
cerafavorumcellulis; Mathematiceadexa&um %£fim- Invefpe-
ti loculis j In formiceti tabulatis varijs,& anfradtuofis Maeandris-
In cujus compage cubilia, horrca, Xencdochia, cadaverum repo»
fitoria, praetcr mnumeras animalculorum infatigabilium dotes,
funcliionesôperasjviditj&fatisveladmirari, vellaudarenon po»
tuit is qui in eis contempiandis longos abfumpfit dies^ vitam to-
tam in fupino hocce & valde otiofo negotio tranfadam, operas
pretiam ratus.TextricemoftendentScres, Eruca» omnes, Aranei,
mufcis infidias ftruentes,& tendentesretia, ad comparandan^f-
cam, Caelaturam exercent oris fcalpro ligna pertundentes Coflu
Pietatemergafenes, defeffos, segros, fobolemdocebuntformi-
cae, &
apes intcr cxtera infe&a Prolis amorem Heliocanthari
:
Apollini facri,qui ftercoream piiularn(fcmL is ipforum reecptacu*

lum)
Bpiflola.
lum) ab ortu ad occafrm, Solis motumfequenteSjper 28. dies

veriarenunquamdtfinunt, donecdefodiendo aptaiit, adfcetus
productionem, polt menfis lunaris Ipatium, quod veimi in vo-
lucrem demumabituri formaiioni, &
exclufioninaiura aiTigna-
vit. Hicmaremfemenprolificum finefceminae opehabere, &
per fegenerarepoffe,intercedentc putrefa&ione idonese materias
in commoda matrice (etiam non animali) notato. Sed (
quod
Chriftiani hominis meditationes omnes coronat,eumque iubli-
memrapit) perpende ut Bombyx fibi tumulum condit, textili
opereintus compadtioreimperviurn, in quovermis in ie cori-
tra&us videtur emori, & prodigiofa" Metamorphofi renafcitur

papilio } nobilius animal^quod remigio alarum ccelum petit,quum
fordidum reptile.ante fepulturam, terrae affixum, <Scpabulofoli
agglutinatum vixerit. Vide num obicura de Locuftarum genere,
interarvuiumilipulaSjUltima macie confecta vi&itans beftiola
(quam a precantis geftu Galli Narbonetifei Pregadiou appellant)
nomines doceatfupplicesadccelumpalmas tendcre, &ritum de-
corum in oiFerendis Domino precibus obfcrvare ndmoneac.
Quid deCantharo majorenafcicornilndico, quiilnematrena-
tus(more ca^terorumcongenerumjmoritur,
1
& ex fua putrila-
gine,Phaenicisinftar, poftliminio refurgitJ Denique quid de
Mufcis cenfes, quas aqua per plures horas fubmeriaSjincalido
cincre ii fepeliasâd vitam denuo revocabis ? Non dubito hercle
quin inter ferias iftas fquarum objectum cseteris ho-
cogitationes
minumlaruis*^^ âp^ô/f minusferium videbitur) mens tua
ad fuam exurgat originem, ccelo defixis oculis exclames «s*®-,
n fi«8(^!&:cumdivino Pfaltecanticum Natura; authori perfols
vas. Quani magnificata funt opera tua Domine. Omnia injapitntia
fecifti. Jmplcta eft terra poffefiione tuL Sic erit unde mihi gra-
tnler, ex eo quod licet annorum tuorum longa feries hac"tenus
fuerit continuus philofophandi aCtus, attamen per polydardali
hujus honorarij rarum auctarium, ribi novam non minus folidx
& utilis, quam;ucundae & curiofa? meditationis anfam prjebue-
rim. Patere igitur ut docTiflimi Moujfeti fceturn,nuiic tandem in
lucem editum, manus amicaBibliothecaetuae inferat, cujlocum
parente &
naro dignum aflignato inter tot volumina^ quibus in-
iTru£tifTirnos habes Mufiej tui forulos. Praetcrenumerata bona
acceiTura indetibi,&horarum lecTuraroperis datarum,ampiitfi-
mum quod reportabis fa?nus, (fi jocari licet) res tua etiam non ca-
jebitemolumento,ne proprium compendium hicnegleclum vi-
H^tur: {niftispaginisinveniesqua;peftem deliciarum tuarum
fugent.
EfiJloLa.
m^ m "
fugent, Mufis, earumque alumnis mimiciffimasfera$i tineasdi»

colibrivorasjquaf ventrevoraci &fcrreis dentibus(corporis licet
fmt admodum feculorum integrorum lucubrationes ero-
pufilli)
fas abliguriunt. Malas beftias peffima omnia naturae irataedele*

teria imieperduint ! cjuarum propagationem prascavere, & infa-
rnem progeniem necare, (interimdum ipeciemfunditus aboiere
facagent eruditi librorum fcriptores, vei collectores ieduli cona-
bunturj Liber hic (cjuem amoris mei ^n^wov tibi mittojpro»
prio captc docebit. Atiatis eft-Vrceus ccepitinftitui, cur exit am«
phoracurrenterota? Abripiuntmebenevolenti«e ardor, &fub-
jecti faecunditas de tabuia removenda manus ne abfurde abeat in
:
3
iram^nfum epiftola, quae jamincaute excrevitin volumen. Me ti-

bi addicTrum credito,& quam bene tibi veiim & cupiarri ifta? lineae
intuigratiamexaratasloquantur Qupd reliquura dierum adde-
currendum vitas tuae ftadiunijantequam ccelefte %tf«°p accipiasj fta*
tUittibiDeus,cumanimi&corporis indolentia ut abfolvas op«
to, & ut cum Jrifttitele teftamcntum fcribente loquarjhic diutius
ttjbi««¥fcM'& tiuJiTtffuf^cuvi, fceiiciterut appellas, & beatorum por*
•'
tum decreto tibi momenco gloriofe fubeas cx animo precor.

Vale. Ex meo Mufao Uihns Maj y anno regaraU /alutk humand9
1634.
6 7
comprchenforum.;
lndex fingulorum Capituui in hoc Toluminc
Gapvti. Gap.l 2. De Arantis nexijtfive Phalangyr.
Lu, i.
lbid.
DE AfUm nemint, defcriftione & dif-

Cap. 13. De Aranto cicure five dcmtftice.
fertntijt. yrfi-l»
226
Cap. 2. Dt foliticis ethicis & cecencmtcit Gap. 1 4. D* certis tfuibufdam Araneorum
Apnn* virtutibus, 3 ffcciebus ab authoribu* obferVAtis, 232
gtneratione & fre-
Cap. 3. *Bt creatione } %
I*
Cap. 1 $,1>e generationet Coitu } & ufu A-
pagatione tsffttm, raneorum. 235
Cap. 4. De afum ttftt. 21
Cap.xtf. Fermicartim Encomium, inqtte
Cap. 5. De mcltit nomine t dtffertntia, & differentia } 7âtura } ingenium} earumque
ttftt. 34 ujus defcribttur, 258
•Cap. 6. Deeera,fropoU 7fiffeeerajirjchaee, De Cicinde/a } Mcleefamina t
Cap.17. cjr
earumque natura & ujfu. 33 atque Anthreno,& Afellearvenje, 246
Cap. 7. DeFftcis &Fm'tbttst 37 Cap.I %,De Vermibus mmeraltbus bexapo-
Cap.8. DeVeffris. 41 dis. i47
Cap.p, De Crabrene &Tenthredine. 49
Cap. 1 9.De Vermibus vegetabilium hcxa-
Cap. 10. BeLMufcis.
54 podis,& frimum de Arborcis, 248
Cap. 1 1. De Mufcarum diffcrentijs. 58 C3p.20.ZJ* Vermtbus Frucluum,lcgi,mi-
Cap. 12. De mufcarum ufu. 70 num }
frumentorumfVitisJ-lerbc<rum.i 5 3
Cap. 13. DtcuUcibus. 80 Cap.21. De
ufu Vcrmium Minera/tum
Cap. 14. De Papi/ionibus. 89 vegetabiiiumque <ic eorum perdendorum
,
Cap. ij. D* (ftcinde/a, 108 ratiene. jj6

Cap. 16. De Locnfiis. 11
Cap.22. De
anima/ium vermibtts hexafo-
Cap. ij<1>e Qicadis GrjUil.& 1 »7 dis,&primitm depediculis hominum.2.^9
Cap. 1 8. Df Blattis. 7
Cap. 19. De"Bufrefii&Cantharide.
1 3
141
Cap.i 3 De Pediculis Brutorum
. plan. &
tarum. 2 6$
Cap. 20. De Cantharide, 144 Cap.24.*Z)* Sjrenibns t Acarit t Tineifque
Cap„ 31. DeScarabeis, 1*7 animalium. 166
Cap, aa. De Scarabeis mineribut \6l Cap. 2 5 De Cimice. 2 69
&
.
Cap. 23. 2><r Prefcarabeo Searabeo Cvp.16.Dt Ricino,& Reduvie. vj 1

Aquatice. l6 i Czp AJ.DeTineaveflivera, 273
Cap. 24. *Degrylletalfa, I64. Czp.i^.DePulice. 275
Cap. 2J. De Pyrigeno. 1^4 Cap.29. *De n^fodis five Defedibus Jnfe-
Cap. 26". DeTifula. 169 Sis: Ac frimum dc Terra lntefitnis.27^
Cap. 27. 2>e F orficula,five Auricuiaria. Czp.^Q.De Animaltnm Lumbneis 282 .
171 Cap.31. Ue Lumbricorum intefiinorttm

D
Cap. 28. c Scorfh >Formica,& Tcdieu/u defcriptiont. 3p5
Cap. 29. De Cimic* Sj/vefiri Alato. 174 Cap.32. De Lumbricorum Intefiinerum
ortu. 298
Cap.3 3. De Signis & curatione Lumbrico-
Ll B. 2. C A P. I. rum exC-abucino. 300
£r*c« earumque differentijs
DJ?minatim de Seribtts & Bembjcibus. & no- Cap. 34,1)1? Lumbricis extralntefiina ttaf.
CtntibwfJr prafertim de Eulis, 5 1
179 D
C»p.2 §. e Lendibus. 318
Cap. 2. 7)tf reiiquU glabris Erucis, 1 8 2 Cap.36. De Aurelijs & TendineDcfede.
Cap.3 .Z)f Erueis hirfutis atquefilops.i 9 5 ibid.
Cap.4. 1>e ertu, generatieneâ/imento } & Cap«37, 1>e Aquaticis Infetlis deftdtbus%
tJMetamorfhofi £ruearum. 191 ejr frimum de Squilla, 3 r
9
Cap.5. De qua/itate &
ufu Srucarumea- CwsSSDe Locufta,Scorfio }
"2{otoneUo
t
rumque Antifharmacis. 15» (ftcada } Anthrene, Forficu/at Lacertat
Czp.6,De SfhonAile, 194 Corculo,& Pediculo aquatick. 320
CwQ.j.DeStafhjlino. 197 Cap. 39.De Tulieefive AfeRo Sceloptn- &
<£ap. t.Dt See/efendris & lulis, 198 dra marinis. 322
Cap.9.Z>? Afellis, 202 Cap. 40. De InfeUis aquaticis Defedtbus,
Cap.iO.'jD<? Scorfijs terrefiribtu, 304 acprimum de Oripe. 32»
Cap.i 1. 25* tAraneerum nomine differen- Cap.4 1 .De Hirudine. 3 3j
*ifi**» 217 CzpjflfBe Lumltricis AquatkUi 324
FIN IS.
De Argumenti hujus fufceptione 5
atque ejufdem dignitate dc
ufu, Praefatio.
Nfedorum hiftoriam fummis Thilofophis ditnam effe ,magnue

iHc Arifiotetis^ Pltnij, nofirn^ Wottoni in tpfis defcribendis la-
bor fatis ofiendit.Abcorum atate inchoatum abipfis optts abfol-
vere^Conradus Gefnerus^nonfinefrttclitaliqiiO elaboravtt-Jed
per vita angujlias primo defcctt Jiadio , ncque conctnnare tUi
fchedas liberumfutt. In quas dum bcata memoria Pcnnius
meliorc quodamfto incideret infinita. per quindecim annos
omntum authorum lefttonc , &fumma. JPttickelbergij , Clttfi]^C.imerarij ^Tho-
maKntveti Equttisjratr/fque ejus docJifiimi Edmttndi ^ lo. Licobi Rogerij ,
Brounij , Brtti^fed Brttcri nofiri tnprimis^ &

PctrtTumeri nonnttil.i bcnigmta-
te ^ htjforiam locupletavit. T> olendum tUud > immaturH cum quoque morte
abreptum ; priufquam congefiam undtque matcrtcm difiofuijfet , &prohujvf
epcris dgnitate conformaffct. Hinc enimfatttim ^ utlttera ipfius hiitris plen<&
& dubijs charaCtertbus confufe ,
plane intcrqffent ; nifi ego illas (ferme expofi-
ttltas ) fgrcgaffcm , & pcrmagna pecuna fumma. ivnuny^T^v^ omnes rcdemtf-
fcm. LMalaicmm de nofiris fortunis ^ quamde illitts afiimatione altquiddc-
trahi, qui ipfus in I nfectorttmfcriptura tavtum operis^ in fculptura totfttmptus
collocarat. Hujus igttttr ejr Gefneri, Wottoniqae Jragmcntis ordtne d'JJofitisy
addttaorationis luce ( qttaPcnnius carttit,) htfioriam texui, rjr pro meis viri-
bus^(qu&fcio qttam ftint exigtta ) tandem abfolvi. Deterrebat mcinprimis opc-
ris difficuttas ;quoniam Infectavidi ardua effe explicationk tum ob matcrid
,
ipfius tnfolentiam , tummajorum hac inparte fublimcm quandam vel potiks re-
Jupinam ofcttantiam ; rcfitterunt enim primo ipfo adttu , & corttni natttram
tv tfifaAi , vel dc limine tantum (
quoddicittir ) falutkrunt. Ttmebam qttoqus
(id quodforte accidit^ ) Ne tam exquifitx narrationi orationis dignitas deeffet ;
frafertim quitmharentem hic Pcnnitimfapius ccrmrcm , atque verborum arti-
fices rariits adtrem. Tentiit me item aliquandiu caufarum Jnfectorttm examina-
tio iquibus incognitis , ncc fcribi rcffe pofiit hifiorta , nccrtie concipi. objur-
gabantmeitemamici ( idque acritcr ) £ubd alicna architectura epusfttper in-
dttccrem crufiaccum tanquam qui in quovis mufiacee laureolam qttarerem^ cr
;
avidiits quamparejfet ^gloriam fitirem. Addebant denique; £>uim cuiqtte ope~

ri recte infiituto
finis altquis dtgnus , honefius , &
utilk proponi debat foli .-
huic animalium imperfcclorum neutrttm inejfe fed temporis , impcnfarum^ la-

;
bortfque ingensfaftum dtfiendium. His remoris velutt adanchoras alligati, cur~
fopaultjper defittimus ; &
calamo nunc arrepto , nuncabjcffo, vane lufimtts ;
donec hos animt fiuclus certa rationcs fedarent , & ad velificaticnem victfitm
quafi accenderent.Difficultati operii tentandaru rerum arduarum gloriam oppo-
fu.-recordatusflHA nevem m»9S inexpugnabilU Troja vi(kbatttrf eam decennaii
a tmtmint
Prx&tio.
tcntamtne effc
dignttatem qttod attinet , non qukm bclTe , fid
devtitam. Sttli
quambcnc lnfcttorum naturam prodcrem^fanijudtcq honnnes expenfuros pcr-

ptafiimhabitt: nam utcunqucvanaplurttnorumtngeniaajfcBatam etoqucntiam
d/fcupiunt Jobrq tamen rerttm afiimatorcsplane rejpuunt. Caufxrum ignoran-
ttam dilin 1'heophrafti refponfo : qut Itcet earttm tn plantis ntmia inquftttone
fttccubutt , htftortam nihilomtnui tam uttlcm nonfubticutt.. Sttfjiciat , Nos cau-
'
fashttmanocaptuejrcubitoejfc permenfos : nam nt certam earum cognttioncm

poUtccri ( qtta fela inDeoponitur ) ambitioft eji homtnis j tta nullam tcncrc , vc-
re bruti. Qtuirtttm mihi fcrupidttm exemit Galeni exemplttm. Qui i.cct Htppo-
cratt paucapratcr lumtn orationis addcrct , cjr contcxtam ab ipfo mcdicinam fo-
tamenin CMcdtcorumfccundd claffefic pomturjtt prtmd dtgmf
lumdtdticcret :
fimus a plurinns cenfeatur. idquodego ( libet emmvcre mâMivho-^lv^nonfo-

lumprajiitt m
hoc libro , fed etiamintcgras hijlorias , ejr ccntum fupra quin-
quaginta iconcs inferm Gcfhcro, Penntoque incogmtas-} methodt orationtfque
flumcorrexi , ejr plu-s miUe T*\JTihtya<,a.x»t M i >*'&
& K y lat cxpunxi. Confitlut
:>
'i''<'-
t ':
qmppe nanfcantis httjits fecuh malacia , nonfolum cramben bis cocfam , fed Am-
brofiambis appofitam fijitdtcntis. Caterum utcunque lcvis hicmcus laborvi-

dctur (nuUus cnim neqittt cenfcri^qm pcriculumfccertt in reftmili, isrecJe
y
nofiros fudores vident , ejr rte caducas vctcrcfveadcs nova matcna reparct , ul-
tro cavcrit : praftitiffct cnim dc integro novam hiftoriam fcripfiffe^ quam buU
tam confitU tam laccra opem tulijfe. Gloriolam quodjpcttat ; Tam ego cam lon-_
ve a me rcmotam cupio , qttdmhujus htfioria lucemvobis admotam. Fateor equt-
dem îhovfdof mea ej humana otnni natura ejfe contrariam , ita tamcn , ut yavyi-
ir.Te.invitijs maximis habeam , &
ineptam rebus in pttftllis oftcntattonemaque
abjiciam. Kîliternos Socrates , Plato y Hippocratcs erudicrnnt\ qtti ejr ftis
temporibus multafcipferunt^ ejr * gloria ambttionc longe aberant. tfefcio an illi

quidem intcr îKov^-n^ habendtftnt , qui nihil de fuo in publicum proferentes^
opimoncm imprimunt illiteratis recondita cujufdam crudittonis : quafiutrcs (fi
Dijsplacet) refcrrcnt eb ufque replctos , ut vel lente admodum , vcl omntno
qmdemnonfiiUent. De Infetlorum dignitate (nefrufiraaDeoficri y vcla.no-
bis dcfcnbt vidcantur ) illiid attexam : Nihiltotd hac rerttm untvcrfitate (pra-
ter homincm ) effe divwius.
NamutinJf>cciemab]ec~tafordtdaqtic funt maxi-
me : tamenfipropiks introfttctantur multb fecus apparcbunt qudm dcfttmmacu-
tcpromiferant. Sape vcnit in mentem ( inquit GaUsffardus ) Jtalorum noftro-
rum , magnitudtne inftgnes y aut infolcntid novas fcre vchementer
qui res aut
admtrantur : contrdpafiim obvta atque exigua contcmnunt , quanquam ft rem
fenitits dijpiciant, in proclivi erit animadvertcrc , CMulto fcfe potentius cxe-
rerein rebus humiltbtts vimpotcntiamtfe diviham^multoque qsplus incffc mira-
culi^quam qua mundtu ore didutfofu/ptcit ejr admiratur. Si qttts altundeimma-
nem onocratalum y Elephantem, Crocodilum addttcat^ nemonon ocyiis co involat^
qub rcm vtdeat novam &
mufttatam: atqueutinfpictcndi copiafatJa fttjnagni-
tudtnem duntaxat^colorem^ ejr quafubfenftu cadunt miratttr. Syrones autem,
Btbiones , Formiculas, Pultcefque ncmofufftcit : quodnullifint nonobvia , mi-
reque tenuia j qttafi vcrb lufus lafcivientis ebhaih Natura effent 3 atque ea dttn-
taxat tn immantbus tllts ejr horrendis bclluis fobne egiffet. Neqtte Italispecu-
liare hocvitium,fed ejr AngliscunBoque humano gencri commttne : quiuttur-
, Lybicum Leonem yimmanem Cetum , naficorncm bellnamy
rigeros tllos bardos
Vrfumife ejr Taurum (feclent , longum quandoque iter Londinumfufcipjunt,
ac in Caveaforos thcatrali pecunia Tamcn ubt Natttra magis,
fibi comparant.
qudm in minimis tota e(i ? Equtdem in magnis corportbus , facilis officina fe-
quaci materiafuit ; at tn hts tamparvis tam dejptcatis , tam nttllis qtta ratto?
, ,
quantavis ? quam mdidbiUs (ut cum Plinio loqmr ) perfcffio?

Prudcntiam
poftulas? s
i
Trcefatio.
pofiulas ?cccam ttbtformicam. luptiamdcfidcras ? xîpem intuearis. Tempe*

rantiam laudas ? utramque confutas. Fortitudmem pradicas ? videas Ctcada*
rum (rcnus. Irno culiccm (ditiu mtnus Jnfectulum) contempleris y extguam cy
ftiuiofam promufctdem eo pcr denfam lconum cutcm adtgcntem 3 quotu enfievcl
ptLovix aut nevtx qmdem pervemas. Homtm ad perforanda robora firro cfi
opus^ qua Tcrcdo (fonotcfie) dentibus cxcavat^ ejr ceu PoLjcLcti cujufdam fitLo
JigiUatnfcuLpit. Si vcrb tUorum altquot in adificando^ pugnando, Ludendo^ ope-
rando, pcrtttam narrarc veUem 5 forte mtmmts tn rebus curi ofior (de qutbus nort
curat lex) &
majorumnegligcntior vtdcripofitm. Nunc adufumvento, muLti~
vltcem tUum qutdem^ &
(qua Dcum, qua Naturam\quh Hom, ncm vidcas) per~
magnum. Namfigentes ex creaturts,juxta D.Pauli fcntcnfidm\ Deumcognofi
cant : fiane ejus ommpotcntiom^ majejhtemjprovidtniiam^ hinc quafie alfiore
Pharo certius profptctant Sunt enim eortim qusdatn ddeo minuta^ ut (ceuCaUi*
'.
cratistU* linta) cerntnift ecrtis oeults (jr amplifiima Solts luce haud pbfimt :
qualemme mufcam vidiffe memini Btbtone longe gractltorem. Symphomfiam

cupts ?Cicadamaudi : quaperpetuts rcplcta cantibus fine ctbo vivit^ melodia &
quadamfiuaviGtma PhilomeLam provocat. Tubidnem audtrcs? Alveari aurcni
Accom-modes 3 audi Bombyliumy aufcultes pauLifpcrCulki, cujus roficllo trucu~
lentam lUamejr clangorofam quafiitub&vocem, S ummus tUe- D adaLus tn/enera->
vtt. Pediculum contemms? Tamcn quum Magt 1U1 Acgyptt majorum ammaLiuni
figuras Pharaont obtrudcrent, infiola hujus tam vilis crejtura fiibrtca3 herbam
CKofi dcderunt. Relle igttur Gaunus 1 7. de ufi.partium^ pofi piLorum minficam
vencrationcm &
ufum cxplicatumjn h?.c vcrba prorupit : Si (inquit) intam
fordidis&nullispartibustam fit divina virtus, quantam ejufdem putandunt
cft effe excellentiam, quae in corde &
cerebro dominatur? Sane fi quis
nulke fedte addi&us, fed libera fententia rerumconfiderationeminierit,-
confpicatus in viliffimis particulis tanram mentem habitarc confpiea- :
tusitemcujufvisvelminimianimalisconftrucl:ionem:is mentis, qu£ homi~

ni ineft, excellentiam intelliget, atque ex medicis principijs Theologiam
hauriet,qu*multoeftmajoratquepraftantiortotaMedicina. Arbitrornul-
lamgentem neque focietatem,apud quos ulla Deorum eft religio, quidquam
babere Sacris Eleufinijs, aut Samothracijs fimile : ea tamen Mentem rerum
omnium(quamprofitentur)obfcure docent,qua? in omtiiuriianimalium archi.
tettura fatis illucet. Neque enim exiftimes irt folo homine tantam efle
opificis artem, quantam fermo fuperior explicuit, fed quodcunc[ue aliud
animaldiflecare velis, parem in co artem ac fapientiam reperies. Im6
qus fecare omnino nequis, tanto majorem tibi admirationem excitabunt,
quanto ipfa fuerint minora. Nam fi cuidam fculptorinuperrime fumma laus,
& merito,obortaeft 3 quodinexiguoannulo Phaetontaquadrigis inve&um
ita formaret, ut orajframa, dentes, pedes fedecim, partefque omnes mira-
biliter articulatas vere exprimeret Sane cum totum illud opus nihil pulicis
:
crure praeftantius haberet,major adhuc pulicis conditori ars virtufque ineffe

appareat,quiipfamnonfolumformavit, fed& nullo laborej formatamque
deinceps nutriat &
adaugeat. Quare dcfinamusfiupenda magnitudinis Coloffos
amplius mirari^ cjr cum ver& faptentis. Antifiite a ccdro ad mufcum, id eft, ab
altifstmis arboribusâd abjeclram hcrbulam, vel hcrbarum potius a&diteua venia^
tnus. Quifi herba mtnim/t hifioriam Regc non indignam arbitratus cfi^ fane
quanto Animaliaplantisprtfiantiora^tanto magis hoc opus regium patrocinium^
& philofophicam contemplattoncm meretur. Hcraclides quiim amicosin tuguri-
olum vocaffet^ Loci angufita^ vel &dttimfordtbus detcrriti, ante forcs fietiffeper-
htbentur .-
Qutbus tUe .•
Ingredimini, inquiti \Ae.A & y& 8so«. Scilicet infmuans
Deum effe maximuminwinimis^&rebus qutbufcunque abjcffis iMentem inejfe.
n Et
Trcefatio.
Et fatte fi InfeclorumfabricAdivino tanto arttfice digna fttertt, quid homunculo.

Inter milttcs Palefimos Goli im
rum inccni]s corumcontcmplatio fucrit indtgna?
Dctv (gigantem hominis) erexit : fedcum pajiorculi unius fundula profiratum
svciuit.Intcr nautas Htjpanorum, procentate corporis quot pravatent ? cedu;:t
tamen omnes pufillo Angiorum Draguo, &
tridentem tpfi Ncptunus quodammo-
do fubmtttit .tMagnaefi quercus, &m
robur tmmenjum crefcit; fed Dtus tp-
fam exammatpumilis hedera complcxu, ne quando per virtutem ejr vircsfupcr-
birct. Valcant igitur tumtdt magnorum animalium afitmatorcs, quorum cgout
inmole Dcum agnofco,itain Parvulorum hifioria magis vidco. Pltts cmm hic
prudentta, fiigacitatis, artis,tngenij, &
cujufdam non obfcura divimtatis. Na-
turatn, ordinariam D ci manumjaudare vclis ? Vnde magis quam ab Infcctts pc-
tas cxordium? ubiiot enim fenfus collocavit in Culice? ubt vifumtn eo pra-
tendtt, (inquit Plinius :) ubi odoratum inferuit ? qua fubtilitate pennat
anncxmt? quantaarte pralongavit pcdum crufcula, dtfjiofuit jejunam ventris
cavcam, cjr avidamfanguinis humam fitim eo accendit ? atque ut rofielli cerni
nequit extlttas, ita ipfum reciproca- geminavit arte, ut fodicndo acuminatum

j>anter,forbendoque fifiulofum cjfct. CMitto Infeclorum admtrabilem tllam
isroiuvroix.Mdi', venuftatem^facunditatcm ; quaiaow* Naturadivitias majoribus
Theatris laudant, & ubcrtatem quandam e\us inexhaufiamnobts commcndant.

Homwes fi videas ,iUorum uti corporumvitiafere omnia(ut fufihs in hifioria pa-
tebtt) auferunt, itaadferunt menti varia -virtutum exempla^ quibus improbxs
atioquin ammas infiruant atque erudtant. Quare Salomon, verafipientia intcr
mortalcsfaale prwceps, ad F ormica myrmccium inertes rclcgat, ad Cicada co-
hortestumultucfos dimandat ,ad domcfiici aranei contcmplattonem mortales inci-
tatjtt exlnfeciorum fchola virtutem hauriamus, &
ad Dci potentiam oculosy
mmium ab eo alienatos,fapius vertamw. Agedum, inquit Tertullianut, confidis
tuisviribus, mthomo, eyDcodiffidis ? Âtqui attendas tantam vcl mintmis
iffius creaturis vim ineffe, quantam nec tu tpfc pcrferre, necproferrc unquam va-
lueris. Imttare, potes,fubtilitatem aranet, fufitne phalangij morfum,pediculo-
fi
rum veluti tllwvtemvitato,culicem gutturi inharentem extmito, adcimictspuli-
ctfque tracundtorts morfum dormito,
ab crucis arbores illafas fervato j Curculio-
nem,Tercdincm,Thrtpas atquelpas arceto. Quareut tn hoc fpectatiore InfctJorum
artifcto, numcnfuummajus ofiendtt Dcus,
ttamtfcricordia cjus infignts eoiUu-
cet,quodnuUus fere nafcatur animi corporifue morbus, qmn medtcinam peta-
mus cx hoc penu, q- utriuf^ valetudinem fanemus. Nutricndit , fagL
nandis , curandif^ nonnuUts alijs antmalibus, fi confcrre iUa homines ncga-
rcnt ; Neptuni],acrijtfe cives proloquercnturjpfaque herbis vefcentia bruta clare
dlCCrcnt. Quare UtCUnque mvnhntu-m k) juuko,-- tt*^ ^WotooTf ivfUVhifio ? n <p:'m,
Atquc hoc proptcreaopus curiofitatis, ofientationis, Inutilitatis pcr indocJorum
ignaviam vel malevolorumproterviam aUtgetur,
Attamen hic tenui rerumfub tmaginejnultum
Natura fittiffefubefiycjr grandis origo.
Hortorigitur fummosiUosviros, dc InfcBorum hifioria, tdmrerum, quamico-
num communicationcôptime meritos (quos tn exordto nomirtavi) ut qua huma-
nitate, Pennio mthique hacJenus adfucnnt, cadem in augendo hoc opere quotidie
pergant : ftcenimvere aflimabuntur ,quodaudiunt , / a wtw-h-, DcI/jl^' Natu-
ra gloriam amplifiime cfferent. Cui ficgotantum^quantum certa mortalium uti-
litatt confuluijfe vidcar hoc operc j de Zotlo manum haud verterim : netfc enim
placerc omntbus unquam (iudui^ nihtlomtms rerum ommum creatori gratitu-
dtnis aliquampartem oferre^femper contendi.
-
Authores ex quibus hoc Opus

concinnatum eft.
jirrianuf. Corn
Jf\ lAbinsuoar. Artemidorus. Corfalius.
ABnarim. Afclepiades. Crant&iuf.
'
Adamtu Loniccrtts. Athenaus. (frefcentius.
tSgefipput. Avettzoar. Cnrtius.
tAZlianttt. jiverrhoito D efiderius Erafmusl '
ts£liw 'Dienjrjius, Avicema. 'Didjmus.

tAZneas Silvins. ^/ivienus. E> iodoru s Siculus.
tAZfoptn. Augufiinus Theoloaus. Dien Cajfius.
Aetius. Anrelianus. tyeAtfer.
sAZgenita. Tahhafar Conradinus. Dionjfius^ Milefiusl
ssifricanusi Barboja. CVttcenftS^
Agatharfis. Barthelomeus AngluSi ^Diophanus.
Aggregater. Bajrus. ^Divfcortdesi
Agricola. B&flius Theologus. Ttephttus.
îlbertus magnUsl Bauchtnus, Dodonaus.
Albertus (ampenfis. Bellonius. JEnceiius.
c Altxandridts. Benivemius. Srafmus SteBai -
Alexander< dphrodjflaus. Berpata/ias. ErafijiratHs.

LBenedttiHSy Beroldtes. Erotis.
Alexiusi Berofns. Euonjmuf.
Alojfns. Bez,a. Eufiathius. i
Alvearet. Biendus. Eufiathi} Scholiafiet\

Amatus "Lufitttnns» TZoethius. Suthjmius,
Ambrolius Theoleaus'. Brajfavo/a. Eutropius.
Ammianus LMarceSus. BrunfelfuSa Fabritius^
tsinacreon. Budattt. Ealiopms.
r
Andreas Belluntnfis% Cadomufiusl Eertteliusl
jittdreat Ltbavtvs. (aciitus: Feftus.
Antenor, „ ,, Secundus Curiei
, Fiorovantttst] \
jr Altomar#s\ C<I(Us iRhodtus, Flamminiuf.

'Antenius 2 Ltberalis. Calepinns. Flerentinus.
LPitts* CaUtmachns. Eortius.
Apion, Calvinus. Francifcus lumtift
Apelledorus, (famerarij. Freigins.
jipollonius. (fapero. Fnm~anceHusi.
ApoSo Mufitus, Cardaxtts* Fulgofus.
Apomafar. Cato. Funckjus.
tApfrtus. Celeust. GabucinuSm
tsiphthonius'. (ficeroi Galenus.
Apnlcius* Ckalcagninus'. gaStfardutt %
Ajutia, Chrifiopherus Probusl Gata.
Arattts. Chrjfoftomns Thed/egtts} Gtllius.
Arttteliu.l Claudianus. Gemma.
jirettus. Clemens ^yilex. Gentilit.
Archjgenct. Cleopatra. Gefnerut.
jirdenus. Clitarehut, Giibertut Anglu$%
Ardoinus. Clodius. Giraldus.
ArgenterittSt Clufus. tfjordenius*.
Ariftophanes» ColumeUa» (jorrauf,

Jtrrfophanes Stbeliafieti Cemefior* Grapeldnsi
Arifiotetes. Grevinus.
CoHfiantiHUsS^f"' . I
Jtrnobius. Gnatneritls.
ArmUnsde viila nevth Cereks* Gmllersnns
w#/3
(tAuthorum Qatalogus.
GuiUemius. LudovicmsVtves. Origtnet.

GuUttlmt-s placentinus. LuBus. Orui Apollo.
Hadrianus Iunims. Lnmtnare. Otho Frtfingenfitt
Haljabbas, Ljcophren. OvidimsNafo,
Hahcarnajfcm Dien. Ljeofiheneti Oviedus.
Heraclidci Ponticm. tJUacer. PoIUdtutt
Heresbachim. Macrobims, Pamphtlut.
Herodes Htppiater. Majolus. Paracelfut,
Herodotui, Malleolus venefic9 Parmenio.
Herocles. Manardms, Paufanias,
Hermol. BarbarM. %JMantnanut. Paxanmrt
Htfichim, r-Empiricus, Pelagonimu
Hefiodus, Marcellus} Virgilius, Perotus.
Hieronymut Theolog, CSiponlinus. ^Jiponenfit.
Hieremtat Martim. Marianut Barohtams. Petrus <£uickelbergim,.
Higjnus. Marineut Siculus. (deAlbttHQ,
Htldegardes. Martialis, Pttroniut.
FJtppocrates. Mafa. Pemcerus.
HoUeriui. Majfarius. Phavoriuui.
HoUerij Scholiafres. Matthtas CWichoidet, philetes.
Homerut, Matthiohts. Philtftius.
Heratim. (JUaurinut. Phtlo.
Iacobm Parmenfit» Maximilianus Tranfil. Phthfiratus.
T Le o Meghafihenet'. Phlegeton.
yDamafcenm. Meget. Pienus.
loannet S> Cremt)He
„fi ti Menecratet, Pindarus.
lj>e Cbaml, Mercurialis. Tlatermt.
loannitim. Mercuriut Trifntegifius. Plato.
Iovim. MeruU. Ptaatmt.
Ifaarm Belga, Mefue. Pliniut.
Ifiodorm. Mi&tldus. Ptutarchut.
IJogonnt. Modiut. Foiitianns.
CCafar. mtoninittt» follio.
br n *' KjMofes. Pollux.

Iuhm\°r 'r*
jCapttehnus. Montagmana. Poljbiuu
(^Pellux. Montanus. Penfetms.
Iubas. M*ntHms. Torpbjriui.
Invenalii. Mundella. Poffidonins.
Kimhi. Munjteyus. Traxagoras.
Ktramidet, fJHmfa, Proclus Diadoebm.
Laertim. Mjrepfmsi Propertius.
Landintts. Nataltsde Cemitibms. Pjthagoras.
hanfrancm. Nauclerus. Tjthon.
Leo yifer. Nemefius. $htintilianms.
Leo Suavitss. T^jocles, Quinameranus.
Leonellus Taventinus. Nicander. Reglermt.
Leenardut de fradapalia. Nicandri Scholiafles. Rhafis.
Leriut. CFlerentinmt. Rheniui,
Levinus. Nicolaut< Prapofitut. Rhodiginms.
Leufrnerus. t.Vtnetms. Ringibergimi.
LUhus. Nigidius. Robertut Stepbanms;
LtnactT; Niphus. Rmelliuf,
Lirams. Nomius MaretUuu Rufus Ephef.
Livius. Tônut. Rulanduu
Loniccrnt. jNjtntemut. Rjffims.
Lopint. OlaHsmagms* Sabinus.
Lucamms. Ome/jcrituti Salomo.
Lmcimmus* Opianut. Samonfcmt.
Lueretiusi Prihfittt, Samuti g*ic\cctyergiHt".
SeaRgtrl
.Authorum Catalogus.
Scatiger, Suidas, falefcus t
Scoppa. Sj/vaticut. Val/erio/at
Scrtbonitit Largus* Sjmphorianut. Varignaria%
Sekaftianus Bar». Tardinut. Zfartnusy
*
Senesa. Tarintinut. Varro,
Serenut. Tertulliattus. Vegetiut,
Servuu. Textor. Ve/erandu.t^
Serapio. Theocritns. Vetpuciut,
St/vius. Theomneftut. V*go t
Simo» Sethi. Theophraftus. Vmcentiutf
S/eidanut. Theopompus. Virgi/ius,
So/eriut. Thevetut. Vita/u,
Solinut. Thomat aViegat Vitruvmt,
Solio», Theucjdidtt, Vrfturgenfis,
Sophocles. Thj/efius Cmftant. Vlyffes Aldrovanduti
Soranus. Timws Siculut. Vfeckfrus,
SorntttHt. Toxites, Wtllichiut,
Sofirat^t. TrallianHt. fVo/phius,
Stancarus* Tremetiut. XjUnder,
Stel/a* Trotula, Xenophsnf
Stout. Turnebus, Zenocrates,
Strabo. Tumiferus. Zoroaftes,
Stumfiut, Tsjetêt, Zuingertts.
Suetoniui* Vadianus,
F I N I S.
.
INSECTORVM SIVE,
MINIMORVM ANIMALIVM
THE<iAT%V M.
Capyt I.
De Apitmnomne^defcripione & dijferentijs
aiNterlnfedaomnia principatus Apibus, & jure pra»-

cipua admiratio debetur, folis ex eo genere in ho-
minum alimentum conditis ; reliquis vero ad medi-
cinam tantum, vel oculorum voluptatem,aurium ob-
le&ationem, corporifve apparatum ornaturnq; pro=
creatis 5 qua? omnia hx item abunde prajftant.
f Hebraei,Deborah. Umsn
Arabes,albaraNahaleaZabar.
Illyrici,Weziela.
Itali,ape,api, vna fticha 3 mofcatelia, ape a fcoppa^
pecchi.
Has vocaitt^
HiiWabeja.
• Galli,moufches artuel.
Germani,ein ymme bynle.
. ' Angli,Bee,bees,been.
;
j
Flandri,bie.
I Poloni,pztzota.
(_ Hjberni,camlij.
ApcsapudGra?cosmulta fortiunturnomina, fecundumgentium 5
regionum & locorum diverfitatem varia? fiquidemgentes varia no-
:
nima Apibus attribuerunt. Sed nomen maxime vulgare eft i^m*™

(pihla. item Hefiodo) w*^t8 <*»*>« '«pi&tw. **?J. * (m*»5 vel potius m Pj.T>
*f
fiixi. cujusopifexeftapis.aiA/T7*atemdicuntur,a p***^ quiamagis

meditabundum,induftrium, laborifquepatiens Infe<ftulum,nufquam
comparet.nu**fw7«He{iod6eft ^/«ra apis:(maliritenim Gelnerus
pro^p^legcre5quandoquidem&g«ai«i«p®- cognominatur) veluti
^
etiam «rffto. Sed hanc Suidas, Ariftoteles & alij^>otius crabonem
B faciunl
:
InfeUorum five
faciuntautvefpam. Quamvis Gaza?interprctatio varia, & magna

(
poerarum pars apem quoque appellant. Stephanus ^3*iA< apes dici

memorat, unde k^koM apes aluearibus condo. Apis quaedam %aft &
dicitur Hefychio ; alijs item ***$<, a fingcndo. Vocantur itema flo-
rum depopulationa: JrMm a colore £«to, anatalifolo & feminc
:
0wv«f & quod refpe&u vcfparum obtufiores habent aculeos, »*Wi a

fono ftridoreque alarum in aere vibranrium fio^Moi^HvMi licct ;
nondefint, qui latine apud hbcratem Culiccs intcrpretantur, ubi

fcribit quofdam ^y&oj» encomium fcripliiTc. Sed bombus proprie
C
mter a âs tnultas fignificationes hefychio
T^.«eA/cr«r»riix,©--*witern
fucum, Ifodorus vegcm appcllat five
SJix K,yiTUifitM<ro->i<a.Kf!t??ii,C[uem alij
caftrorumlmperatorem. Sedis propvio nomines°iwdicitur. Re-

fpectuloci communis, «spiVw habent epithetum, refpectu regionis
&dpj-a>v vti etiam Dardanus merops. &
O fficia item muncva divev-
fasapibus nomenelaturas dederunt j utquidanr^m ab imperan-
do, alij 2«pSc£x a fuavi cantu, alij ab operis ipyo?o&i, aJij demque ba«Wk
fiveFiguliinterfavosfabricantcs,. vel alio officio emplaitnco fun-
gentes, quo apes tuta? a flatibus aut pluvijs vitam agant. Latini vno
nomine apis & apes iftalnfecta appellant. Varro autem quandoque
aves, fed impvopvie eas vocavit: Volucrcs enim funt, Aves non lunt.
Apes dici quidam putant, quiaexamina pedibusmutuo fibi hxrent,
ac firmiter feie quafi in botvo tenent. Quinctiani illud nomen co.m-
pofitum exiftimant plevique ab a & pes, quod finc pcdibus nafci vi-
deantur,dicente Vivgilio, Truncapcdum primo .-
in quorum numero
eft Servius. Et revera Nympha, (five vecens firtus)âr Graxis
did:us,)pedibuscavet exquaindurata, tempore a natura conftitu-
j
to, rupto cortice, apis egreditur. Sed cum non fervet analogiam
Sipcs cdis y Tripes,edis^compcs,edis, magis fimplex judicandum cft no-
men ; unde diminutivum,^/V»/rf.
n
jn Apis eft animal infe&um, volatile, quadripenne, fepes, exangue,
"" mellis artificio folum pollens. NamquiHortumfanitatisfcripfit,
vivL
haud parum infane deliravit, dum apes quadrupedes audaiter ftatue-
retj quatuorenim(fcilicet) deditillisnatuvapedes, ut ve&ius incc-
derent,nec plures, nevolatumimpedirent. Sedmittamustaminep-
tum authorem,& utiliflimumhoc prudentiflimumq; infectulum fufi-
Afum defcrip- us defcribamus., Oculi earum fubcornei intus conditifunt. Vti
Ho - etiam aculeus neq^ lingua deftituuntur, neq; dentibus; pennx, five
:
alaequatuor, ficca? (ut cun&isvolatmbusinfe&is)pellucid£,fcapu-

lisannex«e,quarumpoftremajminoresne remigio obeffent, imispe-
dunculisduoquafidigitiemergunt, quibus proccllofis tempovibus
lapillum ad corpufculum librandum ferunt, ne ventorum adverfo
impetu aedibus pellantur ; tantum obeft ut z a~* ZmJk dici eas vcl pofle
veldebereLucianocredam. Nonrefpirant (Plinij veniadixerim)
fed palpitant, &tranfpiratione refocillantur.Stomachum habentex
omnium membranarumtenuiflimacontextum,quocollcclam melli-
ginem non f olum contincnt, fed concoquunt pra?terea & depurant.
Qua? fola ratio eft, cur mel apiculare aerio omni & manna diutius in-
tegrum fervetur vel potius non omnino (ut poftea dicemus) cor-
rumpatur.
AriJtoteles$ y W&ox t Cap. 40. Novem apum genera efle dicit
quarum
minimorum animaiium Theatrum* $
quarum fex gregales facit, Apes, Reges apum, Fucos, vefpas, Cra-
brones, &Teredines Tresitem folitarias, Sirenem majorem,Sire-
:
nem minorem,atque Bombycem. Cujus Simius Albertus novem

item recenf et,fed tam horrendis atque barbans nominibus,ut finxiffe
easpotiusquamnofl~evideretur,lib.8.tract.4.cap.2.
DifferuntautemapesMateria, forma,ingenioatque offkio, riec
plures genuinas differentias ex infinitis (quos cvolui) authoribus ego
reppererim. Materiam quod attinet; (ii operumnatura? inquifitori-
bus adhjbenda fides)alia? ^tor}e V>m f ,a.U.x Tsu^âli» farmfaalix item
/»3f>«"<appellantur.Optim£ autem &
vere nobiles cx leone potius
habent originem,harumq;principes & reges ex ejus cerebro (divi-
niflima corporis totius parte) ftemma deducunt haud mirum
: igitur,
fitantulx cum fint, ingentiflima nonnunquamanimalia bfui&uriu ag-
grediantur, &Leoninaferociapra?dita?niltimeant. Nobilitate rus
proxima?extaurogignuntur,foniifimoitem animali, &generisex-
cellentiam toto pectore &
corpore fpirante. Tertium Locum vacci-
genarobtinent,induftria?illa»quidem, laboriofa?,&vtiles; fedmiti-
oris nonnihil ingcnij, & ad iram minus proclives. Vituli cadaver
tencriores apes atque molliculas generat, mellis optimi coclrices,-
fed per teneritudinem laborum neutiquam patientes, per materia? &
imbecillitatem magis uup>?*<-Nec defunt qui apes ex fuis proprijs
cineribusmulfoafperfis, Solique aut loco tepido expofitis renaici
fcripferunt,quasfi^"T«?7B7t£stfvocemus, per Graecos liceat. Forma
apum optimarum, parna^varia, elobofa, repanda ; deteriores funt
oblongar.Formaautemquatuordecaufisj Natura, loco,fcxu,atque
Fomurura
a? tate. Alia? enim domeftica* magis nafcuntur &
cicures ; aliae om- d^ffhZtiaa
nino funt fera? atque fylveftresjillae familiaritate & confuetudineho- natura.
minum dele&antur; ha: vel omnino eam non ferunt, vel foelicius in
arboribus,fpeluncis, ardium parietunque ruderibus mellificinam ex-
ercent. Cicurum viciffim qua?dam in hortis degunt voluptuarijs, &
omniherbarumgenere amuentibus, magna?,molles,pingues,ventri-
cofa? : ViUis cuftodita?, fortuitos
alia? in &
longius nafcentes flores
decerpunt; minores, hirfutiores, fedlabore, opera,ingeniomagis
pra?ftantes. Vtriufque autem generis, alia; cum aculeo nafcuntur (ut
vera»orrmesapes)alia?fineaculeo, ut adulterina?, quasalvo,gutture
totoquecorporegrandiore &
molliore videris, fed nec bonis ullis
moribus, nec ingenij dotibus infignes. Ignavum hoc pecus Fucos
vocant.-velquiaoperaria? videntur quumnon fint tamen; vel quia
laboris fpecie (ceram enim quandoque apportant, &
cellas apum
fedulo confingunt) mel devorant. Sunt autem colore magis nigri-
cantecura fplendore, &
magnitudine corporis nofcuntur. Quine-
tiamqua?damapes ex regio & Ducum fanguine oriunda? funt, quo-
rurnduo genera Ariftoteles facit. Fuluum pra?ftarttius ; & nigrum
variegatum. Ahjtresrcgesconftituuntcoloredifferentes; nigros,
&
rubros, varios. Menecrates varios deteriores conftituit, fed cum
nigredine varios,meliores. Omnes magnitudine reliquas apes duplo
fuperant. Quiautem totius examinis Monarcha & Ca?far eligitur^
pra?cellentifemper eft forma, &
duplocaeteris procerionpenna? huic
breviores, crura, recla, lacertofa, valida. Inceflus celfior, vultus
majeftatem fpirans, & in fronte macula quaedam diademate candens
B% confpi-
Infeftorumjivc
7>ijfcreatiie confpicitur:mu]tumetiam nitoreavulgo differt. Nunc autemfbr-

formarum a
rnam, nunc naturam locus altcratjutramquc iexus & a?tas.Etenim in
loco.
Moluccis infulisapcsformicis alatis funt iimlcs,icd majoribus paulo
minores:ut Maximilianus Traniiluanus in epiftola ad epifcopum Sa-
liipurgenfem diferte refert.In Amcrica juxta Vaifcs &
Platae fluvios,
apes noftris nonfuntfimilcs,minoribus mufcis(quibus ailate mfefta-
mur) neutiquam majores j in arboribus cxcavatis nidificant, favos &
longe majores magifque foraminulentos ac noftra? extruunt.-extrcmi-
tatesalarum(narrantOviedus &
Thcvctus)quafi commorfas obti-
ncntvelabfciilas, quarum inmediotranfvcriam maculam geruntal-
bicantem, &aculeisnonfuntmolefta?. Cera,quam eonficiunt, fuli-
ginofa videtur atque picea funtque ut plurimum^jwibs^.Gcnus
:
quoddam apum in ponto Ariftotcies, lib.^.hift. cap. 22. recenfet

BoAt^w^ molle,induftrium,quod bis menfe mellificat mitc illud : &
moribus placidis, folique mcllificina? intentum. Qualcs item in re-
gionePeru, acrioris&valdeliquidi mcilis confecirices fcribuntur,
qua?foresitaceraobturant, ut nonamplior Syphone mcatus relin-
quatur, per quem fingule introire pofliint, Noftra?veio fcreomncs
nigrefcuntinEuropanata?, nontamob facilemtenuisfubftantiar con-
coctionem, quani quod craflioris diana? &
deniioris textura? videan-
tur, fuliginofaque materia intra cutem propterearemancat , quam
apes Peruviana? &
Pontina? ob cutis qua pollcnt rarietatem rofcidi&
alimenti tenuitatem, facilcexpellunt. Idni in caufa fucrit, diverfi-
tatem coloris, utinurfis merulifque fit albicantibus, ludentidemus
natura? : & Polymorpha, haud mirum li
qua? varia quum ipfa fucrit
formarum ™M-™xMi* gaudens,non unius omnes coloris apes fecerit.
Vulgariumitem apum (ut Columella ex Ariftotele animadvertit)
generaficdiftinguuntur. Qua?dam funt vafta?, glomerofa?, nigra?,
: aliae funt minores,rotunda?,coloris fufci
hirfuta? &
horridi pili. Sunt
adhuc aliae magis exigua?, nec adeo rotunda?, fed magis obefa?, la- &
tera coloris melini habentes. Sunt quaedam minime,graciles,acuta?,
quibus alvi ex aurcolovaria?atqueleues. Maximeautemproban-
da? nigricantes,parvula?,fpha?roides, leues,nitida?,placidis moribus.
Differentia
animorum a
Ardemes attro &
fartbtts litacorpora guttis(fi Virgilocredendum)ha-
loto.
bentes.Namquantograndiorapesatque obefior veletiam longior
ebpeior:Sietiamfa?va&Iracunda, longepeflima. Sediraaifidui
cuftodisconfortiomitigatur,atque arisfolo crepituplacidiores red-
duntur. Apes Chalcoides dicie in Creta infula a?nei coloris funt at-
que oblonga?,qua? admodum & pugnaces perhibentur,
implacabiles
aculeisca?teras omnes vincentes & acerbius pungentesj adeo utci-
ves ex urbibus ftimulis abegerint. Cujus gentis reliquias etiam-
num in Ida monte favos conftruere atque habitare, Aelianus cx An-
ienore author eft. Tales item Carthagenatcs funt apes,mufcitas fbr-
ma repraefentantes. Apud Halizomos certe adeo manfuetas efle
apes fcribit in Atticis Paufanias, ut cum hominibus una pabulatum
exeant, acliberevagentur,quippequa?alvearibus nullis continean-
tur. Paffimigituropusfaciunt, illudqueitaconcretum,utmelacera
nequeas fejungcre ; funt autem la?ues, nitida?, variegata?, bonis &
Denique cum omnes apes natur.i funt
noftris apibus non diflimiles.
veneni experteSj tamen longas & cohformes juxta Americanam
Cartha-
,
Mimmomm animalium Theatrum. 5

Canhagmem,meltoxicumconficerelocusurget; ubi exarborum,
vencorum,aeris,terra?veipfiuscontagio melmrectum coljigunt, &in
fuas cellas, quale quale fuerit reponunt. Subterreftres ltem apes
aliam & rbrmam obtinent & naturam. N am alveares & arboricola? Diferemi*
majoresfunt, longiores, molliores, alatiores,ventre &
dorfo flavi-
^
c 0T
"^r '
ores. Illa?verofub terra in foraminibus parvis adilicant, breves,
compacta?, capitibus & antcnnis nigra?, tocoferecorporehirfuta?,
latera fola & caudam lanugo flavefcens veftit, & revera plurimum
exornat. Ex apibus autem alia: fibi a?des inveniunt filveftres, alise
ftrammeiscorneifuete&isexcipiuntur, Civiles atque urbana? ; qua?
Apiari) curam cum fcientia junftam non refpuunt, imo quidem deof-
culantur& deamant. Sexumapum Philofophorumprinceps con- Differemi**.
fundit, fedmaximafcriptorum natiodiftinguit; quorumalij fa?nuVww -
nasmajoreseifeftatuunt &
«yiyffBfi alij contra minores, cum aculeo.
Saniorpars(meafaltemfententia)nullos mares praster duces ac prin-

cipes agnofcit, qui caeteris habiliores, majores, robuftiores,domi
femper propagationi incumbunt, &
raro nifi toto cum examine
emigrant ; quippe quos natura ad figna veneris frequentes efle juflir,
necunquamafuis fa?minisabeffe ordinavit. Has incubare, &avi-
um more fetus diligenter fovere, atque membrana rupta excludere
experientiateftatur. ^Statum difcrimina corporis habitu nofcun-
tur. Nam nuperrima? nata? alas tenuiflimas habent & tremulas : anni- f
culares,uti etiam bima? atque trima? nitida? funt valde & tonfa?,oleiq; A£Ia!i
fimilitudinem&coloremgeftant Septennes verofa&a?, pinguitudi-

:
nem &glabritiem omnino omnem deponunt, nec quis poftea ecor-

poris cutifve figura& qualitate (utin equisfoletufuvenire,) Cer-
tum aetatis annum computare poteft. Seniores autem hirfuta?,dura?.,
rugis plena?, ftrigofa?, afpecluta<3uq; horrida?, oblonga?, macra?, &
venerabiliquadamcanitie infignes:id quod nobis Iuvenibus Ducifla?
Somerfetia?oftenfumfuiffe (fubcujus cubiculo unum idemq; exa-
menadtricefimumufqueannumfupererat)nequeonon confiteri, &
Aeliano idem recenfenti fufrragiurn addere. Ca?terum, ut forma
horridiores videntur, fic experientia praecellunt atque induftria : ut?-
pote quibus dies do&rinam auxit, & diuturnitas temporis ufufque

admellisconficiundifcientiam ipfas erudivit.
Cap. II.
Defolitkv ethicis ejr ceconomicis apum virtutibtts
Pes regno non tyrannide reguntur nec regera imh propric

:
vocatum fucceflione, vel forte fufcipiunt,fed udicio & pru-

|
)
_ denti eleetione ; & quamvis fub rege libenter jugum ferunt,

\
tamen iibertatem retinent; quia pra?rogativam tenent judicij,regem-
que fide obligatum vehementer amant. Hic autem ut magnitudine
& fpecie corporis (uti fupra diximus) pra?cellit ( ita quod in rege pra?-
cipuumeft)morum manfuetudine. Habet enim aculeum, fed non
utiturad vindittarn, unde reees aculeo carere nonnulli putarunt.
Suntenirjilegesnaturae, nonUterisfcripta?, fcd moribus imprefla?;
B3 leniorefq;
: :
InfeUorumJive
lemorefq,adpuniendumfunt, quia potcftate maxima potiuntur, &
quamvis ad pnvatas ulcifcendas injurias lentuli videntur, tamen
refractarios & rebelles non dimktunt impunes, fed aculci vulnere
fauciant atq; conficiunt. Paci vero fic itudcnt, nt neq; volentcs
ncque inviti moleftiam exhibeant. Quis igitur non maximo odio
Dionyfios inSicilia, Clearchumin Keraclea, Appollodorum Caf-
fandrmorum prardonem profequeretur < Qius illorum regibus fup-
parafitantiumnequitiamnon abhorret, qui Monarchiim nihil efle
aliud affirmant, nifi modum voluntatis implenda:, &

fciennani fup-
peditanda: voluptatis i id quod longiflime abefle a bono principe de-
bet ne homo cum efle vidcretur,vel beftiolis hifce alatis deterioreru

fe prodat. ut vita illorum non vulgaris eft, ita nec ortus.
Atque
Haudenim regia foboles vermiculusnafcitur, ut rcliqua*, fcdfta-
tim penniger, atque inter fcetus fuos adolefccntes, ii qucm filium
infulfum,inconcinnum,hirfutum,iracundiorem, male formatum, in-
geniatumve compererit, eum concordi reliquarum fuffragio e mcdio
tollendum curat, ne diftrahantur agmina, &
fubditi partium ftudio
incenfi corrumpantur. Hic modum ca?tcris ftatuit, ordinem pra>
fcribit, aliasaquarejubet, alias intus, favosfingere, extruere, ex-
polire, fuggerere ; alias vero ad paftiones proficifci proveclas a?ta-
:
tedomifovet, junioreslaboribus &

viciffitudine munerum exercet,
&quamvisaboperamechanicaimmunitatem habet, tamen ufu fe-
rente ipfc item laborat, neque unquam nifi valetudinis aut ncceflita-
tis gratia foras emigrat.
Acfiab aetate firmusfit, totius exercitus
dux antecedit, feque cun&is periculis primum ob jicit nec a rcli- :
ouis vehitur lubens, nifi cum fenio vel morbo fraclus, rectus nequit
incedereaut volare Nofte appetente, figno per cornicinem dato,
:
quiesvulgoimperatur, vigilijique difpofitis, fe adfomnumquifque

accingit. Qupadrexvivit,tamdiuexamenuniverfum pace rruitur,
omniaque perturbatione carent :fuci enimfuis cellis libenter fecon-

contenti, nec natu minores in
tinent feniores fuis fedibus vivunt
majorum le&os excurrunt. Rex feparatim a reliquis habitat, emi-
nentiore laxioreque palatio, cerino fepimento affabre faclo, ceu
muro quodam circumvallatus. Ab eo regia fobolcs feorfim juxta
habitat; Patrismatriive(utvocant)folonutuacquiefcentes. Rege
autem extin&o, fubdititurbantur, fuciinapumcellispariunt, atque
omnia mifcentur. Ariftoteles plures efle in uno examine reges ali-
quando meminit, quos potius proreges dicerem aut Regulos; quan-
doquidem (tefte Antigono) certum fit, examina nonminusperire
nullum, At % de bonis regibus hatte-
plures reges habentia quam quae
nus Malivero hirfutioresfunt, atque magis
:
fufci, nigri, & varij
quorum pro habitu damnabis ingeniura.
Nam% dux regumfacies,duo corporagentis,

Alter erit maculis aurofquallenttbus ardens
Btrutilis clarus fquamisjnfignis ejr orc,
Fcedior eft alter multo quam puluerc abacto,
&
Quum venit ficco terramjpmt ore viator
Defidih latamque trahens inglonus alvum:friwc3
Dede mci^nelior
'
vacuafine regnet in aula,
Atque
.
<*5\<fimmorum animalium Theatrum
Atcpieluttcnusde regib/tscjr ducibtts, nuncdcVulgo apum

orationem tnjlitucmtts
Apesnec fera nec placida animalia, fed media?inter utrumque na-

tura?, omnium autem officiofiflima.' funt juxta &
commodiflimce.
Aculeusijs&vitam praebet& mortem, eo fiquidem private ccrto
pereunt, prsedite autem vim hoftilemab examine propellunt.Harum
nulljefuntdefideSjlicetnonomnes^/TJpâ/cneque maxime ineites,
moribusfucosreferunt, haud enim favos corrumpunt, neq^ meili
infidiantur, fed ex floribus aluntur etiam ipfr, &
cumalijs evolari-
tescompafcuntur. Quamvis item nonnulla? mellis conficiendi &
condendiinduftriacarent, habenttamenfuamquxque provinciam
&arteminquafeexerceant. Hx enim aquam regi, &apibusfenjo
confitisapportant. Seniores fi valentula? fuerint, ad regij corporis
ftipationem feliguntur : utpote cana fide, & debita rerum admi.ni-
ftrationeperfpeda?. Alia? xgrotas inmedicinam latas curant, &
exanifo, croco,hyacintho, melipfismedjcamentofum&alimento-
fumfknulcolligunf, conficiunt, ofterunt, &
propinant. Siquseve-
ro annis vel morbo laborantcs vita excidant, confluunt confeftim
vefpilones, qua? humeris quafiinfandapila cadaverefferunt, neira-
munditie, putridine,fqualore, puris favis &
nitidis labem afpergant:
Neqjdefunt apibus, duces, legati, veterani, cornieines, buccina-
tores, tibicines, excubitores, ipeculatores, milites, qui melieam
fuppellectilem, nonfecus, ac ii urbecula efiet,affervani,& fures ad-
volantes, cuniculofque agcntes vermes meritis modis puniunt alfii- &
gunt. Netacitifuresvideantur, inter volandum murmur&bom-
bumedunt, qui fimul cum volatuaudiriincipit&finiri,quifonusfi-
ve ex ore fiat,five alarum motu,litigant Arifiotclcs atque Hefychius;
nec mihi unquam ille oculus, qui rem tot involucris abditam dijudi-
cet. Tibicinesvero &cornicines{i»' o cdunt Hefychio(Angliitem
i'
Sing vocant ) eumque vigiliarum, fomni opere ve fignum tefleram &

ftatuunt. Tanto fui regis tuendi defiderio tenentur, ut eum folum:
prodire nonfuftineant,fed utrinque divifaacie conglomerantes clau-
clunt &
muniunt.Quod fi initinere rex ipfeforte aberrarit,vel vitem-
peftatum aftus difparuerit,omnes inquirere &
odore tanquam fagaci
perfequi,donec quid de ipfo fiat certo acceperint. Volatuq, txdio &
procellarum fatigatum plebs ipfa alarum vchiculo ceu inthenfa qua-
damgeftantes, domum portant. Si perierit, omnes difcedunt, vel
forte aliquandiu ha?rentes,favos tantum conficiunt, fed mel nullumj
tandemque defides, morbofa?, extenuata?,fuo ufq; tabo madentes,
mifere pereunt.Effe utique fine rege non poffunt, cui ne minimam
quidem vim, necem vero multo miniis inferunt,nifi ipfe ty rannorum
more omniaprolibidinepervertit, vel reipub. negligens, nil curat.
ImofifxpiusmigrarefolitusfueritCquodfacere fine civium jaitura
haudpoffit)noneumftatiminterimunt, fedalisfpoliant, re&iufque
poftea viventemunice colunt. Quum rex fugiendo ipfas apes reli-
querit, accerfunt,& fugitivum a regno infequuntur, odorequetan-
quam veftigijs deprehendentes(omnium quippe optime olet rex)ad
regalcs jedesrcducunt. Nulls item e domibus prius exireaudent,
nee
g In/eftorum /tve
necinaliquosprocederepaftus,nifi rex prius egreflus iibi vindira-

verit principatum volatus. Vix enim Ariftotcli aflentior, regem
nunquam foras prodire, nificumtotoexamine, quod rarifnmc rir.
Cumvero propter regis tyrannidem migrandum cit apibus, voxib-
litaria& peculiaris, quafi tub,x cujufdam, aliquot ante dicbusmitti
auditur,&biduoauttriduoante paucr circa alvcum volant. Cum
vero omnia parara funt fugir, colIe6ia?avolant, tyrannum (quem &
reliquerunt) ii fcquatur intei imunt. Bonum autem regem nunqiiam
deferunr-, eoquepefte, morbo, infidijs, feniove confecto, mceret
plebs, luget fenatus apum, nec cibos convehunt,nec proccdunt foras,
trifti a;desmurmure adimplent,& circa cadaver detuncticonglomc-
rantes, tragicc plangunt. Poftea de multitudine fubtractum, exa-

nimem alveo exportant, leflumque circumcirca queruleeffundunr.
Ncquedieslu&umtollitautminuit, fed tandcm prar dolore famc &
omnes expirant. Rege deprehenfo, totumteneturagmenj amiflb,
dilabkur, migratque ad alios. R eges uno plures non ferunt, & ufur-
patorum ades diruunt, familiamque excindunt. Si tamen in uno
examineduoiintreges(utquandoquecontingit) pars unauniadhar-
ret, altera alteri, & iic in uno alveo divcrfarum formarum favi repe-
riuntur ubi ita fc gerunt, ut aliae aliarum provinciam non occupcir,
:
limites proferre non affectent, fubditos allicere non cupianr, fcd fuo
quifque regi obtemperat fine ulla contradictione, eumque tanto
honore colunt, ut deperditum qua?rant, decrepitum fuftentent, laf-
fum circumferant, mortuum quaii defleanr, obedientiam denique
& fidem ad ultimam ufque animam exhibeant:fa?pe ob mellis ftirtum,
& rlorum quibus ipfac iniident praereptionem yalienigenis bellumin-
ferunt, ita ut nonnunquam jufta acie dimicatum {it. Sa?pe item de
focis & favis concertant, {ed bellumtum plane £<rvo f atque inexpia- M
bileoritur, cumderegisvitaresagitur&corona:quem pertinacif-
fime propugnant,& ultroneo denfoque corporum interie&u tela ad-
verfa quavis excipiunt Nec folum politica?prudentia? & fidelitatis
:
funtexemplar hominibus, fed & in multis alijs virtutibus. Nara

cumeasnatura '(** ftatuit *)**£*> omnia inmutuumfuiufumfaciunt,
& furibus ; quos delinquentes juftofupplicio afficiunt.
exceptis fucis
Habentcommuniatecta, communesnatos,communes leges,patriam
communem. Quodvero ceconomicasattinervirtutes,pariimoniam
totius familia?columenadhibent,a?ftateque magnum mellisdynamin
colle&am neutiquam profundunt prodige, fed eo,hyeme,idq; fefe
parceadmodum,fuftentant, atque ita dum paucis cibis ijfque puris
vefcuntur,longam vitam,fobrietatis mercem,afTequuntur. Nec adeo
tamen parca? funt aut fordidae ied ubi plus mellis viderint colle<5tum
-,
quam mar familiae numerus poftulat, nonnihil fucis liberalitercom-

municant atque impertiunt. Munditiei item argumenra ha:c cife po£
funt, quod corporis fcces nunquam (niii per morbum, aut coeli
injuriam, ipfoque neceffitatistelocoa&a?) in alvearibus excernunt;
quod cadavera ftatim effcrunt, nullam carnem, remve putridam,
nullamherbam flaccefcentem, nullum caducum foetidumque florem
attinguntjhoftes noninalvcis occidunt, aqua nifi fluente & def^cata
nonbibunt,sedesimpuras,nigras, feculentasnonincolunt; ftercora
operantiii, segrotorumveintus, extra caftra congefta,primo quoq;
otio
. «sjr
c
minimorum ammatium £heatrwn $.
otio V°?°e?< exportant.

*' Neque prorfus mufices impatientes viden-
tur, utpleraqueindoctorumgens, fed Symphonia non parum de-
lectantur, modo fimplex llla fuerit & inaffectata. Enimvero ad
numcrum faltare nequeunt, ut Elephanti j remiflius autem cele-
riufuevolantproaneatorisanimo,qui acutefonans eas feftinare* fa-
cit, lente autem pulfans retardare cogit. Nequeveronaturaillas ex
omnibus animalibus folu ingeniofiflimas reddidit, fed &
difciplina
rnanfuetas & tractabiles fecit: Meliturgi quippe manum & vocem ag-
nokunt,eumque quod velit,facere non prohibent.Imoverberata?ab
iplononreclamitant, neque ob favorum depra:dationem quicquam
obmurmurant. Quis hoc non egregia? & generofa? indolis argumen-
tum dixerit, curatoris fui pati imperium j Alterius autem peregri-
ni diicipiinx fefe immorigeras prabere? De temperantia & caftitate
apum mirum eft quod quidam animaduertunt } Nam cum canera
pleraque animalia, Elephanto excepto, in hominum confpectu con-

grediantur, &crabrones item nonmultumfpecie differentes id faci-
ant,apes tamen coire nunquam funt vifte, fedvel intus venericum
modeftia, vel foris fine arbitris dant operam. Nec minus fortes
quam modefta? &
tcmperantes êrhibcmuv :Dumcorpor.ti>e/loOi>-
j eCtant^fdchramifc petunt per vulnera mortcm . Bellum autem earurri
vel civile eft, velexternum, illiusvaricefuntcaufa:; nempe, multi-
tudoducumregi regnoque infidiantium :> annona? raritas j loci an-
guftiaj morum corruptela, atquedefidia. Namfi duces quamfa-
tisfitplures habcant (ut quandoque contingit) fuperfluos enecanr,
ne crefcens illorum numerus regi vim inferat, & ad feditiones popu-
lum prolectet. Necanteosprarcipue, cum non ampla illisfobolis
copiaexiftit, nec habent unde mittant coloniam, favofque una(fi
parati fuerint) diruunt atque difcerpunt. Interimunt etiam fures atq;
tacos, quotiesnonfatislocioperibuseft, (tenentenim aluei locum
penitiorem) ipfifque favos &
cibos una eripiunt. Mellis item pe-
de fucco &fanguine, digladiantur,bre-
nuria, acerrime inter fe ipfas
vefque longas,paru£efucos(utpote minus utiles,magis ac defides)do-
lo impetuque omni adoriuntur. Qua in pugna fi breves vicerint,op-
timumeritexamen; finfortunalongisadfuerit, otiofamvunt,&ni-
hil bonimellis unquam conficiunt. Victrices vero adeo rapina? &
ultionifuntdeditae, ut adincitas hoftesredactos vita eijciant, nul-
lumque veniae locum relinquant. Externum bellum quod attinet,
nullianimalium, fortitudine &
audacia conctdunt j fed molefte in-
terpellantibus, vexantibus, populantibus, hominibus, quadrupedi-
bus,avibus, vefpifque acriterfefeopponunt, &proviribus vulnera
infligunt. Homines adulteros, unguentis delibutos, cincinnatos (ut
etiam infideles &
fordidos) rubrifque veftibus (colore fanguinem
referentibus)indutos, odio profequuntur extremo uti contra heros, :
cuftodes,tutores,propugnatorefque fuos impenfe colunt ac diligunt,

eorumquemanibusinfidentes,titillant potius lambunt ludibunda?,&
quam tantillum aculeo laedunt atque vulnerant. Imo his liberum
rutumque eft non velatis,feruida arftate,examina nudismanibuscol-
ligere, trac"tare,difponere,exagitare,antealueos aflidereaut ftare,
ibidemquefucos, fures, vefpas, crabrones bacillo tollere. Si quis
vero inpugna aculeumamiferit, ceu miles abrepta hafta animum
abjicit
l0 Jnjeftorum Jtve
ab)icit,nec diu admodum fupcrftes prje mccrore obit.Cum migratu-

ra?ad pugnam funt, fignum manent, eoquedato, undiqj iefe agglo-
merant circa rcgcm(li bonus fuerit)remque unaacie decernunt.Inter
pugnandum vero, quantam virtutem, audaciam roburque ifta ani-
malcula oftendunt , tumnos ipfi vidimus, tum illi mehus quihomi-
numarmatorumacicsapumaculeis domitas, leones vero,urfos, &

equos intcrfec~tos memorant. Tamen (utcunqj feroces & pugnaces
vidcntur)quotidianoconfortio mitigantur, & nifi irritentur,placida?
vivunt, neminemquenonmalitiofeadalueariaftantemaflHigunt. Si
vero illarum ingenia, artificium,laboremmemoriamque fule expli-
carcvelimus, nonfolumipfisdivina: portiunculam aurx cum Vngi-
lioconcederemus,fed etiam hauftus mentis xtherear, ingeniofilfi- &
mi hominis (licet Pythagorice errare) /tenwtix»'*- Poftquam enim
mundo alueo & dulci fuerint inclufx, ex arboribus lachrimofis &
gummofisCfalice ncmpe,ulmo, atqj arundine) imo etiam elapidibus
fluten colligunt, craflum illud fane &
lentum, illoque (commofin
.atini, ,«<tuv Grarci appellitant) primum opcris fundamentum, ceu
crufta prima obducunt, cui poftea piflbceram fuperinducunt, atque
illi propolin. Hoc fane triplici tcftaceo artificiole facto, non folum
curiofulorumoculosinfuamrempub.& operas intemiores illudunt,
fed itcm a neminc confpedta?, contra pluvias, frigora, beftiolas, ho-
ftcfque fuos omnes mclius fe muniunt. Tum vcro tavos extruunt ar-
chiteclonica tali prudentia, ut fupcrare Archimedem vidcantur.
Primum cnim regum principumque cellaseminentiori faviloco ardi-
ficant, laxas, pulchras, magnificas, cera puraputiflima elaboratas >
eafque fepimento, tanquam muro quodam, ad regiam majeftatem

&
tucndam circumvallant Ac ut xtate conditione triplicifunt apes;
:
fic tripartitoetiam cellasdividunt Nam aetate grandes regixaula?,

:
(tanquamconfiliarij aut fatellites) sedes habent contiguas j proximc

abijs anniculares &novellje:adoiefcentul3eveid &
jetatis corrobo-
rata?,extima?manent,utpoteaddimicandumpro rege& liberis ha-
biliores.y*n/?<tf*/«tamenapes primumfibi&nepotibusin cellarum
fabricatione confulere fcribit,dejnde regibus,ultimo loco fucis. Atq;
ut infavorum fabrica, fecundum loci magnitudinem & figuram for-
masaddunt,eofque orbiculares,oblongos, quadratos,enfiformes,pe-
diformes,&c.pro arbitrio effingunt &ad longitudinem nonnunquam
ofto pedumexcurrentes j itacellular contra certae formae & geome-
tricae menfurae adft ridtse funt, examuflim,nempe fexangulares, & pro
jufta habitatorismagnitudine capaccs. Celhe autem & mellaria? &
fobolaria?, gemina? omnes, hoceft,abutraquepartefavi fepimento
quodamtenuiafemutuo fepofitae. Compages qua parietibus favi
adha?rentar&iores, & melle vacua? relinquuntur, multo item for-
tiores, ut reliquum onus melius apportent. Quibus item favis plus
cerse obduxerunt apes,in ijfdem ceu fecuriore repofitorio plus mellis
condunt. Favus autem univcrfus quatuor cellularum ordines conti-
net, primum apes occupant,alterum fuci,tertium fc hadones,ultimus
melli condendo ftatuitur. Sunt qui fucos eode in alveo favos fingere
cumapibusafleverant, fed mellificandi nullam facujtatem habere,
incertumanproptercoporisobefitatem, an naturaillisinfitamdefi-
diam.Quodn mellis pondere nuta/e favi inceperint aut corruere, eri-
gunt
1
minimorum animalium Tbeatrum. 1
guntipfos,&pilis fornicatis fuffulciunt,ut fubire (nam ad fingulos fa-

vos yia iit expedita necefiiim eft)munufqueinftitutum exequipoifint.
Nonnullubi item veluti in Ponto &
Amifourbe, inarboribusmd
candidumiaciuntapesfinefavis. Verura ex reliquaruminfavisar-
tificio,artemomnemhumanamfuperante, quisnonvidetilludPoc-
txÊJJe apibus pirtem divma, mcntis^ & haujlus Aethereos * quisin-
quam phantafiam, memoriam, & rationis cujufdam pamculamijs
negaverit? Sedhocnondifputo,nec fapientum, ingenioforumque
rehquorum animaliumhominumveanimas in apes migrarecum Py-
thagora ftatuo. Verum qui eas partiriinter fe operas mutuas, aliaf-
que favos conficere, alias mclla colligere, aergthacam congerere,
sedes expolire, foricas mundare, ruinofos muros fulcire, thecas
operire,medulIam mellis elicere,coquere,ad ccllas apportare,aquam
operarijs offerre, incubantibus,infirmis, vetulis pabulumcertisho-
ris fubminiftrare,regem tanta cura defendere,araneas hoftefque om-
nes exigere; cadavcra(neputrefcatopus)efferre3 ad propriam quam-
que cellam redire; omnes denique non longe ab sedibus cibum qua?-
rere ; confumptis in proximo floribus, fpeculatores ad pabula ulte-
riora emittere , innoc"turnaexpeditione fupinasfub folijs excubare,
ne alis rore madentibus, tardius craftino revertantur ; lapillo in pro-
cellis totum corpus librare ; in turbine, per ulteriorem a vento fepis
partemvolare diligentiuspcrpenderit; nxisapibus mirabilem rci-
pub: ordinem ultro concedit, geniumque &
ingenium ipfis maxi-
• mum nondenegabit. Pene omiferam naturalem illam qua in fuos
fa^tuspropendcnt S5p>»r, magnam fane virtutem, &in hujusfxculi
parentibus rarius vifam. Incubant enim apes favis (ubifa?turam po-
fuerunt) fere avium more, nec nifi prxmaxima inedia, veladpa-
ftumemigrant, ftatimque redeunt, acfi timerent ne diuturniore ab-
fentia,araneje(quod faepe fit)opus, cellula? obtenderetur; vel frigore
rigefcensfactuspericlitaretur. Puliosvero nondelkatos habent nec
mollitereducant, fedtriduanos(primis nempe alis) adpenfum vo-
cant, &neuttantiUumotientur,accuratecavcnt.Tanta itemdivina-
tione praeftant, ut pluvias impendentes & frigora praefentiant, tumq;
(naturse duclu) non longe ab adibus recedunt, fed circum apiaria vo-
lantes, veluti floribus incubant. Quum vero pabulatum evolant
(idquodnonftatisfedferenisdiebusfit)impigre & afiidue laborant
tanti mellis copia onufta?, ut faepe laffisia&ibusinitineredeficiarit,
nec ad proprios lares redire fatis fint, & quia per hirfutiem nonnullce
adlaboremineptioresfunt, illa ad lapillos refque afperas detrita,
glabriores fe reddunt, fequead opusftrenueaccingunt. Adolefccn-
tesforisnegotiumexercent, & qua? rex exigit apportant; feniores
curant familiam, melqueipfum difponunt a media? aetatis apibus col-
le&um atque confectum. Tempore matutino omnes filent, donec
unatriplici bombo excitavit omnes; tumque in fuam unaquaeque
provinciam confeftim provolat. Vefperi ubiredierint,primum quafi
tumultuantur, paulatimque minus fubinde ftrepunt, dum Vigilum
prafe&us circumvolando fufurret, ceu quietem tacite imperans 3
quo figno ita ad unum omnes murmur deponunt, ut alueari ad aurcm
pofito,nequidemeashifcereperfentias: adeo fuis regibus duribuf-
que obnixe parcnt} eorumque vultu & nutu aequiefcunt.
u InJeBorwn Jive
Cap. III.
Dccrcationegenerationc^& jroâgatione Apum.
t
*fice^& Vandoquidem apes cx putrefactione (primi peccatipoena)
cnatie.
vR&kjp oiiriphiloiophinudideiunt.-nondefuntigitur quicas prima
$§j^§l illa mundi hebdomadacreatasnegant.tgo quidem qua:itio-
ncm lilam integram alijs permitto j quamvis Theologorum aliquot
authotitas, praciertimveroDubravij &Dana~i, illas cum pcifeCiis
corporibuscreatasfuiffe abunde affirmat. De prima apumgencra-
CeseTaiio.
*i° ne l° n gam difputationem habet Ariftotclcs. Secuti eum plulofo-
phi, earumgcnerationemexalterius corporis corruptione provcni-
re,recte mea quidcm fententia conftituerunt nempe cx tauro, bove,
:
vacca,vitulove putrefafto(digniflimisfane nobifq^ utiliflimis beftijs)

quodnonfolum viri illuftresomniexceptionemajores tradunt, fcd
«xpcrientia ruftica &
vulgaris confirmat. Aiunt ex horum cercbro
gigni rcges &duccs,ex carnibus vero apu vulgus.N afcuntur ite regcs
ex medUlafpinar ; tamen ecerebro nati, ptlchritudinc,magriitudinc,
prudemia, & robore alijs antecellunt. Primam autem transforma-
tioncmcarniuminhujufmodianimalia, & velut conccptum qucn-
dam inde cognofces, cum parva & alba fpecie imperfedta hxc qua-
animalcula circum bovem leoncmue,&c.multiplicata vidcris, im-
ii
mobilia quidem omnia j paulatimvero augefcentia, alifque fenfim

excrefcentibus proprium colorem confecuta,circumvallantia regem
&advolantia. Sedbrevibus& tremulis omnino alis, proptcr infue-
tudinem volandi & membrorum debilitatem. Qua? vero regiones
particulares apibus generandis conferunt,quae nocent, poftea tracta-
i tu de melle difputabimus. Generatim vero pauci in orbe loci repe-
& ccelo duriori fuerint, pabuloque apto
riuntur, quibus (nifi foio illis
caruerint) procreari haud poffint apes & commode vivere. Vertini

iibi perpetuaenives & gelu (ut in Scanzia) vel regio herbarum arbo-
rumquefterilis(utinThule) & calore exfuccislocis:ibi nequena-
fcendi copia neque vivendi illis conceditur. Quinetiam deleteri-
amobquandamaeris locive proprietatem regiones nonnullas apes
haud incolunt, Veluti de Mycono traditum eft ; quoetiamimpor-
tatae, (fi Aelianohabenda fides) ftatim exfpirant. Qupd vero Mun-
fterus Hybcrniam, Solinus, Britanniam, apibus vacuam mcmorant

atque infeftam^ finon abauritis fed oculatisteftibus rem acccpif-
fent, nihilinearumvillisfrequentius efTefcripfiffent.Atque ha?c de
generationeapumdicifufficiant, nunc ad propagationem veniamus;
de qua varie fentiunt authores.
Wtofagatio.
AJij eas coire & parere negant,quia nemo id oculis unquam vidit.
Alij femenin floribus folijfque relictum afportari affirmant ad alvc-
os, atque ibi fideli blandaque incubatione perfici. flinius cxflore
Cerinthi) ipfum colligi contendit. Ariftotcles e Calandro. Athcnx-
m ex flore arundinis, quidam ex flore olea?,atque dcinde earum ofcu-
lis in favos immitti , eo argumento ufi, quddannishorumflorumfe-
racibus plura prodeuntexamina, quum vero rariores proveniunt, ra-

we apes vifuntur, Hoc tamen non anirriadvertunt, roultis in locis fri-
gore
minimorum animalium Tbeatrum.
go re rigentibus luxuriare apes, ubi nihil horum florurri colligitur, imo ne ap-
paret quidem. Ego fane per coitum propagauonem fieri exiftimo, marefq;
efie rnajcres, minores vero fominas contendo, qui angallorum more fe mi-
nasfubagitantes genituvam injiciant, experientiadixerit .-certumtameneft,
minimastantumapesCfemellas nempe) feturac incubare, &
rupto putamine
(gallinarum more)mira &naturali obftetricatione pullos excludere.
AriftcteJescontra,reges&majoresapesfeipfas, &deindeomnesreliquas
parere affirmat, uti &illasfucos, hosveronihilulteriusproducere, necfor-
illud,cum reges
te iir.e ratione &
reguliintus femper maneant, quafi nati ad
fobolis generationem, nec unquam nifi cum tota plebe alio emigrant. Eam
itidemobcaufamtamuniceabapibus diliguntur, atque ab omni opere ne=
gotioq; neceflario immunes vivunt Magnitudine kem & robore prseftant
:
ahjs, ac fi corpus eorum ad prolem generandam iit inftitutum. Fuci tamcn

majores medium tenent,apes tam in mellificina diligentes, ut & fucos nepo-
tes alant, & parentes regulos. Sed quod adjungit Philofophus, apes fine
coitu generare, quod fietus tam fit exiguus idem argumentum de mufcis nar-
:
raripoflit,quarumaliqusapibusmajores, minores ponunt vermiculos,qui-

bus m nympharum magnitudinem fenfim adauctis, tandem mufcaeerum-
punt. Suntalij,quiex melleapes nafci arbitrantur, aut cum melle, autex
medulla mellis five parte prarftantiore, eaque omnis putredinis experte. Sed
genitale quiddam in cellis poni certum eft, e quo apicula? gignuntur. Sca=
liger ova eas ponere putat, quamvis apiarij vermiculos eas parere,non ovi
unanimiterftatuunt. Taxitescoire eas exiftimat, & apes mares efle, reges
fceminas conftituit,atquc regestempore conftituto vermiculos per examina,
utmufca?, excludere,fucos vero incubare more ferpentum, &incubando ad
tempus vermiculos foverefcribit. Tunc vermes wJ&m dicii,melle puriflimo
&quafimulfovefcuntur, donecin nymphasabeunt, atque tunc aureliarurh
initar involuti, incellismanent, nec cibo vefcuntur, nec excrementa red-
dunt. Tandemcertodie, ruptiscorticibus fiunt apes, & ad fuum quasque
mi.nusvixdumalisperfcclis fefe accingunt.Perhoctempusapes urina de»
lectantur, & potiflimum humana, atque propterea locos ea madentes,maxi-
me autem a pluvijs,fiequentant.
Adconfervationeapummultarequiruntur, riempedebituscibus, potus, confetvatio.
fomnus, vigiliac,aer, exercitatio,habitatio,atquelocus conveniens,modera-
tio item animi,& medicina illarura tollendis morbis idonea, de quibus figil-
latim dicemus. Quod cibos attinetj nihil veriantur, fed vpfavcntur&que
bycmis memores xftate laborem Experwntur^ fjr in medium quajita reppmint.
Colligunt quippe & conficiunt fibi cibaria, inter qua? prsecipuum eft mel,
quoliberaliusabapiarijsexhaufto,tanquam lanterna punica tranflucent, &
nifi alias illarum inedise fubveniatur, animam efflant. Sed habent item alium
3uofefuftentantcibum, ceraginem, cerinthum 3 erythacem, Sandaracham

iftam. Verumhicdeterioreft, &dulcedineficumreprafentans. Hisde-
Saccharata,uvas paflas ficcatas, fucostufos, fch&=
ficientibus, apiarij ficus,
donum capita, lanas paflo defrutove madidas, etaquam mulfam pro foribus
ponunt, ne prse fame languefcentes moriantur. Crudas item carnes appo-
ni jubet Plinius, modo fuerint recentes. Generatim dulcia quxque &
ivo^, etiam de longinquo appetunt, non odoris gratia fed pabuli genialis
caufa,utmufcilionesvinum: Flores grati odoris &caliculatos nullos recu-
fant; unde Florilegse Latinis MoMoijrinJiru Grccis dicte. Planta? apihus
gratiflimse, thymus albus & ruber,fertula campana, myrtus, vitex, genifta,
Phleus,faba?,ferpillum,viola,myrrhis,rofmarinus, coniza cerinthea, amyg-
dali, Erica, Tamarifcus, Cytifus, Melilotus, Cafia, Narciffus, Afphode-
G lus,
:
14. hfeBorumJive
lus,potiflimumautem citrago,de qua Macer macros hos veifus cecinic.
Herbam quam Gr&ci dtxerunt Meltfopby/lon^
Tr& ciwftts apbus gratifima dtcitur herbis
Necg&udere magisullittsflore videntur,
Bcrrtcum nofirt dicunt vulgariterillam.
ItemhederajConfiligOjOriganuHijfaturei^jViolajagreftesâmaracus^hya-
cinthus,palma,oleafter,iris, crocus, rofa,lilium, ziziphus,py rus,perfi ca, te-
rebinthuSjlentifcuSjCedruSjtiliaJlexminoijChryfocomejattraclyliSjCumyla,
flos finapis,C74//c* fpondylium, batrachium, Rhamnus, omnes arboresglan-
difera?,item pomiferar, quibus nulla amaritudo ineft in floribus. Quinetiam
e floribus urtica? momuetum albis tum luteis cibum capiunt avidiflirae,unde
hxc herba Tigurinis 2J/£#/i»gcquafiapifugam velapcfuftumdixcris,voca-
tur. Potum quod attinet : li fluvius vel rons vivus & laliens in propinquo fit,
quibusligna&lapidesinjiciuntur(utapescommode feque velutiinfideant,

inbalneisabluant &abftergant)nonaliundebibunt ; fin minus, aliunde hu-
morehauftofitimleniunt,pofteaquede eodemadintusoperatrices reges &
(utdiximus)gerula: afportant. Quicquidautemedunt bibuntve, intamina-
tum,purum,non fetidumefie oportet,aut putredineinfcCUim. Imo tam mun-
dam vita: rationem obtinent,ut mulieris menftruata» fuperventu,cibum fugc-
re tradantur,& unguenta olentes, veneriique libidine flagrantes odio habeant
aeerrimo : oleofa item quxvis, utietiam fumum &
fimumaccurate vitant,
rcfq; talia olentcs nonattingunt. Deleteriasitem plantas, &
amara,purgan-
te, ingrataacvenenata qualitate praeditas, haudguftant: ijfquenominibus,
Abfynthium, Rhabarbarum, fenam, fabinam, tithymallos, helleboros,
laureolam, coccognidium,thapfias, cucumeresagrcftes,taxum, rhododen-
dron,aconita,ne primoribus quidem labris delibant. Vbi toto die laboribus„
intentae atque laflatsc fiierint, no&u eas figno dato fomnum capeflere memo-
ravimus ; qui varijs de caufis interpellari folet,apefque hoc pafto in delirium
&vigiliasa&a?commoriuntur. Nunc enimeas ceftrus perturbat, nuncurfi
clamorexpavefacit, nunc hoftis adventus (nempe lacertse, aranei,rubetar,
&c.)penerritat; qua: propter,claflicum canunt corcicines,totumquefimul
&
cxamen ad arma no&u evocant. Fulgure item tonitru noclurno non minus
tumultuantur; acfi inter caftra feditio vel pugna aliqua fatalis nafceretur;
tum propter luminis eatempeftate infuetudinem,tumquia meritotiment, ne
aluearibus concuflis favi loco excidant, vel cereis liquefactis vafculis mel
defluat. Id experientia veriflimum efle, nemo meipfo &
Pennio redius dix-
crit qui dum menfe Augufto,anno 8 6. juxta Somerfetias Duciflam, tum de-
:
plorata. fere fanitatis viduam, cum inclytis filiabus Maria atque Elifabetha
vigilias ageremus,fubito (magno a tonitru) proximo fub le&o tabulato,mur-
mur&quaficlalficumtumultum audivimus, ipfamque nonnihii contignati-
onemrefonareputavinws:ignari(idquodreserat) apes intertignium inco-
luifle; ubieas pertrigintaannos habitafle, &
quotannis duas trefve colonias
emififle, poftea ab oculatis teftibus,ijfque fumma nobilifate clarifllmis,cer-
toaccepimus. Sequentidie, ob inopiam fomni, ftrepera?, tremula', & qua/i
delir^volitabant;resanaturaipfarum alienas tangebant; ad feneftras fefe
mifellae allidebant; amicos, curatores, domefticos pungebant, non fine
obfervantium admiratione. Vndc quidem jure ftatuimus, apes laboris diur-
mpatientiflimaeffeamrnalcula, timorisvero no&urni&vigiliarum viciflim
impatientiffima.
Vnde Sdifequs epitheton affequutse videntur, quandoquidem cum eo fe
mul & furgunt & quiefcunt. Nulla enim earum fomno indulgens die conni-
vet, nulla no&u nonarftc obdormjfcit. Exercitatio apum duplex cft, altera
animi
:
minimorum ammaiium Tbeatrum* | ?

animicaufa,evolatio, altera neceffitatis gratia, mechanica in sedibus ope-
rauo. biillai,crocodilo, hirundine; merope, laceita, araneo, alijfuc foris
apiDusitruentibus)velobcceliinclementiam, autpcrpetes pluvias denege-
cacochymiam incurrant falutis op-
turânhelofaeôbeis^torpentes reddita?,
pugnairicem, &fupereffediu haudfolent, prsfertim xftivo tempore, quo
ioio externa iefe aeris paleftra libera? exercent. Vbi volatu nonnihil recrea-
tsfuerint, balneafrequentant, fordes abluunt, &levifoliorum affrictu fefe
detergunt, quinetiamaliquandolapillosvehunt, aquam portant, adverfum
ventum parvaj pufilla: penetrant, & cum maximis beftijs de gloriola imo
quidem de vita concertant Equos enim, elephantos, canes,imo quidem ho-
:
mines (fenfit Archilochusrem itahabere atque fcribo) offenfiores vulne-

rant,aculeifque creberrime &
hoftiliter infixis occidunt. Inftituuntitem non
raro monomachiam, ludricam illam fane &
umbratilem, exercitij recrea- &
tionis caufa,non lsdendi animo fufeeptam. Colluduntitemfarpiffime, atqj
feietkillantmvicem, &
veluti columbantes deofculantur: poftea coireea*
certumeft, icd quotempore, loco,quaforma, Argusilledixerit totus ocu-
leus,quifoluselephantis lenoaffidet, illorumque coitus cognofcit. Verurri
animi caufa,volatu,duello umbratili,lapillorumvectura, &c.fefe exercent,
iit
itamagiftraartiumneceffitasdomefticis laboribus apes affuevit, mellifici-

nanimirum,cuinaviternonductarie incumbunt, nullufque(fi perccelumli-
ceat ) ocio perit dies. Quamdiu autem operantur, id a foli cceliq, conftituti-
one potiffimum pendet. Nam
in frigidis regionibus ab occafu Vergiliarum
ad vernum <,plus minus) aequinoctium intus in alueis diletefcunt , £ed glirum
more jejunse, torpentes, convolutae manent, nec feleviffimeloco movent»
Vndeenimaliastantillisanimalculis, adpruinas, nives aquilonum fiatus.&
perferendos vires i At fi anni conftitutio fuerit calidior &
diu talis dura verit,
tardius quiefcunt apes , id quod Aethiopia clariffime probat, ubi per con-
tinuos calores, &rara frigoraapesfereperpetuooperantur. InEuropaau-
tem apicula? raro ante egrediuntur, quam florere faba? incipiunt,tefte Plinio,
quasantereliquos omnes flores herbafque deguftant. Servius apes appe-'
tence brurna fucco &
floribus ora explerefomniat, ijfque per hyemem in cel-
lulis fedentes vivere. Aeftate vero nullo feriantur die, fed perpetuis {cfe
negotijs omnes exercent , cum item adeo numcrofam prolem genuerint, ut
tot familijsunaesdesnonfuffecerint, expeditionem faciunt folennem men-
fe Maio,feque in varia examina/2o7P //cV,i.uvatim pendula diftribuunt,& fenio-
res poftea,factis per aerem gyris atque ambagibus, ad cibum atque aluearia
revertuntur: junioresautem Colonia?, nifinovissedibusfucrintexcepta?, per
fyluasvagantur, donec cediles&hofpkariarapes, locumgregi aptumcom-
rnodumque inveftigarunt. Nunc exerckatione oftenfa, ardes aggrediamur,
quas Grajci >w4t*e«, oipliKvf, yjupate/Jkh imiipf, wHrd.fts, vjj^-nt, dyy£<t, wa/TKxs, w0-J^r.t
tuti]™v&.,vi*'Tlo7?<>Qi;a,Yjt*Agctf, appellitant : Latinivero, aluorum,alueomm,al-

uearium,capfarum, mellariorum,loculamentorum, apiariorum nomine infig-
niunt Circa ha»c ad apum confervationem tria potiffimum requiruntur
:
Forma,praeparatio, pofitio, &lociubiponunturaptitudo. Vafa optimaex

cortibus, &pr#cipue fubere conftruuntur,qua;necfoleaeftuantecandent,
&frigorainhyemefaciliusarcent:confeceruntillaveteresexIigno item ca-
vato, veltabulis ligneis arte jun&is, exferulisitemcommodealuearia ex-
truebant,vel opere textorio ex Ilice. Fictilia autem deterrima funt, uti etiam
c lateribus & argilla, quia aeftate nimium calent, & hyeme nimium rigent.
Tamen (ut audio) inHungaria pendulas habent ollas craffas, in arboribus
fufpenfas, &ibiapesfavifcant, & jufto tempore ollas auferunt. Quidam
exfimo fabricant, fed fuis item incommodis non carent. Angli ftramineis
C 2 teitis
:
io ii/etlorum Jive
te£tisapesincludunt aftabrc textis,utnec gelu offcndantur,nec a?ftivocalore

nitnJumferuefcant.So]ebuntvctercsexlapiderpcciilari,coinu,vitroq;alueos'
conficere j ut opcrantcs intus fpectarcnt. Sedprima, fecunda^tcrtiaq; cruft a,
opcram oleumqj perdidiffefa-
(ut diximus) per apcs intus fupcrinducta, fcfc
tis Formaalueorum talis lit, qualis eft ovi rafi & amputati, quum
viderunt.
edereipfumvclimus; nempe ex duodecim circuhs ftramineis alueus con-
ftare debet,hoc modo contextis.Tres primi inferiores fintunms magnitudi-
nis, iefquipedem ex diamctro lati : Quatuorproximefuperiorespauloma-
jores cife convenit, & capaciores,ut favi melius iigantur, & tutius pendeant
rehqui -juinque circuli paulatim adcentrum fuptemum coarctentur, ut pyra-
rritdem referant; wtusautem alueus eamenfuraeflcdcbet, utvigintipencli-
bras totus contineat. Oracavearum (ideft, oftiola per qua? apes intrarc &
exire folent) vel quatuor :non majora quam ut apesmellconufta*
iint tria
libenv immigrent hacenimratione, ftcllionibus, fcarabeis, phalangijs,
: &
blattis,mellisinfidiatricibus,aditusnegabitur,& alueus minusa fngorc gc-
luque brumaliafficietur.Super hcvc oftiaquatuor, item faciunt feneitras pef-
fuloobditas, ante atque retro duas, ut favos utrinque commode cximanr,
nec tamen mdlificium pccus nimium perturbent.Prxparatio alueorum varia
fcribitur. Angli nova examina novis femper alucis excipiunt,nulla re fuffu-
migatisautilhtis. Veteresvaiadiligcnterpriuspurgatamellifophyllo,thy-
mo, foniculointusfricabant, velmellito,faccarato, aut mulfo afpergebant;
ut & citius intrarcnr, & diutius in ipiis remanerenr. Palhdius primogcniti
vituli ftercore parietes illorum intus oblcvit, idque inapibus retinendis pro
fummo arcano habuit Quinetiam circa medium aluearc, tres vel quatuor
:
ligneosbacillostranfveriumfigereoportet, ad favorum tutelam: ftc enim

nec levi agitatione cadere poflunt, &facilius ufuferenteauferuntur.Cave
itemnealiquarimasagant, quibus a calore,frigore,puluere,auterucis affli-
gantur. Situm atque'pofitionem quod attinet, in fcamnis five podijs collo-
carialuearia, a:quumeftj ne fttum contrahant a terra, atque ut a beftiolis
noxijs tutius degant xtatem. Scamna autem fmt ex lapidibus, calce, ulmo,
vel quercu fada ; ternisaltapedibus, teftaceo&albarioopere, eoque levi-
gato fuperindu&a, ut mellivora atque apivora animalia, pedem ubi figant
nonhabcant. Sintitemanterius declivia, ne ftagnans a pluvijs aqua intus
penetret quam ab caufam ( tefte Columella ) in muris excifis urbiumque
:
porticibuscollocarealueosfolebant :iit itembipalmarisaluearium diftantia

ab-invicem, utvacillantemel motouno, alterum non titubet ; ficutincon-
jundis ufu folet venire. Porro ordines atque clafles quod attinet 5 ne iint
tribus plures quorum primus junioribus, fecundus medice a?tatis, fupremus
:
veteranis concedatur. TamScamnaautemquamapiariaaptoad examinum

confervationemlocoponendafunt:incalidis regionibus ver/us Boream, in
frigidioribusverocontraAuftrum. Imo in Aethiopia ob nimium feruentes
foles,inadibusalueariafervantur, necalore liquefcant favi, foramirie fatis
magno(per quod egrediantur) in muro relidlo. Sit etiam locus liber, a-ftate
nonferuidus, hyemetepidus, a ventis tranquillus, nec arboribus refertus,
necaltiorepalo,muroveincluius, nec refonantiEcchoobje&us, pabulona-
turali & frequenti confitus, acoetuhominum &pecudum remotus, qui flo-
res tondere roremque decutere poflunt -
3 nullis latrinis,fimetis, cloacis,ftag-
nis, fterquihnijs, patibulis, fepulchretis vicinus ; &
inimapartevalliscon-
ftitutus, ut apes oneraria? per declivia ad aluearia promotius devolent. De-
niquefiquisventusalicuiregionipra?alijs fuerit infeftus, inea alueariacol-
locare fic convenit, ut illius injurias minus fentiant, &
oftia eum verfus
apertaneutiquamhabeant,Verumha;c apibus circuribus dista convenit ad
vitae
minimorwn animalium Tbeatrum* §7
v ic£confervationem:fugitivs£ver6& fylveftres aliter vivunt,fibique ipfa?
ffdes & eligunt &exornant. In Abiffmorum regione fub Prefbytero Io-
anneincubiculismechanicorumdegunt Apes, ibidemque auda&er volitan-
tes favos fufpendunt, trabibus affixis aluearibus, nec laborantium quempi-
am oflfendunt. QuinetiammultismAnglialocisintercubiculorumtabulata,
inarborumtruncishofpitium ukroneum &
diuturnum habuerunt, indeque
veterana? ternas quotannis acies emiferunt. Et (quod dignum notatu eft)
hic fcelicius vivunt &longius,quamilIis artificiofecontextis cafulis,tanta di-
ligentia fufrumigatis, tam curiofepofitis,ordinatis,digeftis,collocatis.Laudo
tame illoru induitriam, qui apibus hanc moleftiam ademerunt,a?defq; quibus
farta? tecta? ferventur,non minus ingeniofe fabricaverunt. Omnium aute maxi-
melaudem merentur, quianimicorporifq; illaru morbis medicina admvene-
runt,illamq; re&e applicandi fcientiam noverunt. Animi quibus maxime la-
borant pathemata, funtpra;cipuetria;ira,m£ror,&timor. Difficulterenim
&
concoquunt injurias, fibique fplenem adeffe atque bilem,frequenti pugna,
atq;eaquidecivili,oftendunt. Naminnimiaproliscopiadecellis& ardibus
tumultuanturmec coponi priuslis valet, donec velmutuautriufq; caede mul-
tae perierint, vel partium ftudio divulfa?, alios fibi lares ultro qusfiverint.
Quin porro caftratis alueis, unius eju/Hemque colonia? milites (privatas ob

injuriasvel Zelotypiam excandefcentes) quandoque bellum alice alijs infe-
runt quod Apicola diligens puluere interje&o, vel frigida per fyphones
:
afperfa, vel vola manuali ftridula & terrifica matureextinguit. Si enim illa-
rum rixis habenas concederet,furerenteoufq; atq; farvirent, ut nifi ad inter-
necionem redadta? nunqua quiefcerent.Mjeftitia atqj melancholia ipfas item
apes plurimu perturbat,nunc ex regum,nunc ex prolis,nunc ex cuftodis mor-
te oriunda, nec conceptum maerorem adimitdies fed imis mcdullis infixus
:
corpus femper depafcit, & ipfas vitse capfulas tandem exedit. Imo nec a*ris
tinnitus, nec quaevis illas obledat harmonia, (qua? tamenipfas lymphaticas
delirafqueredditasfoletcurare) neque ulla peftis morbufue ipfis laethalior
dici poteff . Timent autem potiflimiim ab araneis, lacertis, crocodilis, ru- •
betis, phala?inis,ceftris,vefpis, crabronibus, fucorum multitudine, upupa,

paro, hirundine, merope, noc"fua, alijfque aluearium depopulatoribus. Ti-
mentfibiitemabEcho, fidgure, tonitru, &fragoreomni:quemadmoduna
conrra, levifufurro, fibilo, murmure, tinnituvehementergaudent.Cumti-
mor ipfas occupat,vagula: oberrant; dumexeunt atque ingredi-
vertiginofa?
unturapparent; mel, prolem, aegrotos parum curant, pedibus alifque tre-
mulis nufquam qukfcunt. Meliturgus igitur fucos (cibo deficiente) necare^
vefpas &crabrones (ollacumcrudacarne impofita) capere &
deinde cre-
mare ; araneos, papiliones, teredines, erucas, interimere ; relasabftergere,
muliones,culices,conopaeo irretire ; lacertas, crocodilos, fcarabarostranf-
fodere,phalainam&blattascandela no&uintus pdfita (quamultro petunt)
comburere; ranasperpaludes venari; hirundinum, noftuarum, apiaftro-
rum, meropumquenidos(pra;fertiminviciniaomni) diruere, parosinebri-
are ; contra infidiatricesbeftias &
peregrinum quodqueagmenpugnare de-
bet. Qua in pugna a fuis apibus agnofci videtur, qua? poft vi&oriamegrefTa»
&
vi&um agmen adoriuntur, propugnatorem vero fuum vindieem non offen-
dunt Salvae his modis atque Iiberae a metu apes, folotinnitu
: &
quandoque
&
Sinnenocomi five Mellarij ipfius voce corroborantur, in fuam quarq; pro-
vinciamalacresredeunt. Apesitemnonnulkealijs magis planetica? fu- &
fitivae deprehunduntur, dele&antur enfm vagisamoribusatquccomplexi-
us, fuarumque sediumamorenullotenentur. Hanc animi >»tmîdv apiarij"
plaufu, 5Erifquefonitu(quoplurimum gaudereapes fcribunt, illico emen-
C 3 daafr
x 8 Infe&orum five
dant, quamvisincertumfitan audiant& voluptate ducantur, an formidine

&timorcobaeris reverberationem &tremorem (utin tonitrufit) ad aedes
redeant,ncc ullam video caufam cur Plinius aut N iphus hic hxfitent. Alij,
neexamenaufugiat,regimcdiasalasobtruncant, alij vitulirecens nati fter-
core loculorum ofcula oblinunt, P raeterea oleae utriufque folijs dccoftis, &
circaloculos ftratis,nonfugicnt:confertitem aquamulfa, fed prsefcrtim Me-
linxherbajinunftio, qua (tanquam philtro quodam) foniflimc retinentur
apes,ut Macer cecinit.
gutfauis afum hiffoUjs contritts vaft perungit,
Nonjugient^mcUuf^ facitfi lac quofyiungat:
Vnguinc cultores rettnent examtna tali.
Puluere e veftigio anguium colle&o, fparfas apes in alveos reverti Plinius
teftatur. Alij chryfocomme juxta ferere confulunt, acfi nullo magis flore
gauderent, locofque eodem luxuriantes nunquam defererent. Imo natu-
rafylveftres&erraticasapeseodemalleclari, &cicurari, authores memo-
corfow spum rant. Corporis morbi varij funt quoque apum, nempe, repletio, inanitio,
mwhi-.mum- ficcitas,
humiditas, frigus, calorque non naturalis. Repletio five plethora
ratHr fit,cum alvearia Meliturgus debita tempeftate caftrare neglexerit:tunc enim
adeo fe faturant atque implent, ut fca.bie fordibufque difliuentes, &
ftru-
moftfitemfactaeiegrGtent; fequiturignavia,febiis,malacia, faftidium cibi,
vigilia? ; quibus mifera: attrita: apicula?, nifi ocyus fubveniatur, animam
eftiantjquare caftrare eas oportet :quoin opere duo obfcrvanda funt : nempe
tempus, atquemodusconveniens,quaepro regionum qualitate &
confuetu-
dinevaria funt NaminAngliaquottannisfemeltantummelcolligunt,prae-
:
cipitantenimirum menfeluUo, velAuguftoprimum crefcente. Calidiori-

bus inlocismellea? hujus Vindemiaetria tempora notant ; orientibusfcilicet,
confiftentibus, noviterque occidentibus Virgilijs. Didimus in Geopomicis
optimum tempus effePlejadumfcribit. Romani Majoprimummenfe,dein-
dedeclinanteaeftate, tcrtio circa idus Oftobris alueos exenterabant. Vnde
mel Vernum, horaeum,& autumnale di&um. Ariftoteles florefcente caprifi-
co, primammellationemfacerejubet; Secundumverofubautumnofa&am
commendat. G eneratim vero caftrare alueos oportet,quum melle turgent;
id quod fubtili apum murmure dignofcitur. Nam
fi vacua fuerint,voces clari-
oresaltiorefqueemittunt, utpoteaeris quamcibi pleniores : certilfime au-

teminfpeclione id noveris(inquit Columella)fcilicetperfeneftrasillas utrin-
quepofitas &apertas, dequibus anteainalueorum formafecimus mentio-
nem. Modus caftrationis hujufmodi eft Matutino tempore, dum adhuc
:
femifomnes torpent, caftrare apes oportet atque favos auferre : non enim
convenit medio aeftu calentes exafperare. Columella duo ferramenta in
hunc ufum praefcribit, fefquipedali longitudine, vcl paulo produ&iora;
quorum alterum fit culter oblongus,lata utrinque acie, fed hebefcente ; ca-
pite adunco & acuto fcalpro, quo favi eradantur alterum planum, acutiffi-
:
ma & ancipiti acie, quo favi fuccidantur. His, aperto vafc, refte totum ne-
gotium conficitur. In Anglia, atque alijs viciffim regionibus ( utpote Hel-
vetia, Germania,Belgio) non ferro, £cd igne, fumo, & aqua rem aggrediun-
tur,quibus adultas apes de alveo in alvcum abigunt, & examen pro arbitratu
integrum fervant. Porro in eximendis favis, pro examinis quantitate, mag-
nitudine, &numero, tenerc modum oportet. N
am copia mellis igna viam
parit,atque tam heris quam apibus fraudi eft ; eo fiquidem affluentc,non eri-
thacepafcuntur, fed ipfjt mellis medulla faginantur:contra fi non fatis re-
linquitur, prae inopia cibi languefcentes, animum defpondent, anxius vi-
vunt; &pellucentes, famelicar, marcefcentes, mifere pereunt. Praeterea
vetcres
minimorum animalmm Theatrum, ip
veteres & vitiofos favos eximere oportet, non autem(quibus pofteritaticon-
fulitur) fchadoniferos & integros, nifi minus mellis reliquum videris, quam
parentum fuftentationi par fuerit Eam fcilicet proportionem ferves, ut in
:
mellis abundantia, duabus demptis partibus, tertiam relinquas j fi vero

mediocriter exuberet, mediam finas j fi favi fere vacui, nihil auferas. Sed
hic modusnon eft omnibus in locis certus, quia (pro florum multitudine, pa-
buli frequentia, atque prajftantia, & regionisnatura) plus minufue tollere
permittitur. Quandoquidem in Aethiopia, Syria, Paleftina, faepius totos
aJueos exhauriunt, qui ob paftus & rorisbonitatempaucis iterum diebus
adimplentur. Si vero inanitio atque fames fuerit oborta,non tam alueos ca-
ftrabisquamapesipfasj magnamquepartem omnes lino, quifquilijs, gal-
bano, velfulphurefuffitofuftbcabis,velfaltemaquafubmergesj quopafto
item mel dulcius evadet atque purius. Inanitio autem duabus potiflimum
ex caufis oritur,cibi nempe inopia,atque corruptela.-inopia urgente, mel fup-
ponere,mulfumafpergere,uvas&ficustufasafrerreconvenit, faccharata. &
Pliruusitemgallinarumcarnesapponijubet, quamvisapes nullascarnesat-
tingerememoraritrCorruptelaautemciborum primum malaciam, deindc
diarrha?am,blapfigoniam, & tabem affert apibus 5 unde ex ftercorum & ca=
daverum copia,factor, peftis, putredo, aliaque id genus mala nafcuntur. Iri
malacia adeo delicatula> atque morofse fiunt, ut ftomachantes omnia, facile
aufugianr,nifi rerum gratiflimi odoiis fuffitu, conquifitiffimo tinnitu, curiofa
item munditie retineantur. Diarrha?a autem fupervenit, tum ob fucci ipfius
corruptelam, tum ob tithymalli, hellebori,cbuli,fambuci,foliorum herba-
rumque purgantium delibationem.Siquidem cibi per hyberna jejunia avidar,
primo verecupidiusquamtutiusobviasherbasfinedeleftuguftantes, in(a=
lubri colkcto melle cacochy mia laborant,atque deinceps in alui folutionem
fubitoincidunt.
Contrahuncmorbum,SorbacummelIe(authorePlinio) apponenda, vel
hominumautboumuiinaconfperfa.-grana item mali punici vinoTamineo
irrigata,conferunt. Palladius grana mali punici, & uvas paflas cum rore
Syriacovelvino aufteroco&as&levigatas, inligneiscanalibus appofitas
varie commendat. Mel etiam cum Gall* pulvere,vel ficcae rofa?, aut rofma-
rini in aqua mulfa deco&um infundi per fyphonem jubet, vel acetabulis im=
mitti. Quinetiam prohibere easoportet, ne e fyluis cibum deportent, ubi
plcrunque asruginofi excrefcunt flores, quorumacrimoniaaluiapibusmo-
ventur, ncc nifi accurata cuftodis diligentia fcientiaque fiftuntur. Hinc
/BAaî^Fiaillafivefaetuscorruptiooriginemtrahit, quippe quodfterilitateex
inopialeminisinducta, nongenerantj vel(pr«imbecillitate)alerefovere-
que partus, & continuo incubare, vel aranearum laqueos ante cellas ob-
duttos evitare, haud poflunt. Accrefcente deinceps tabe atque marafmo,
flores afferri iubet Higinus, rore &
mulfo madidos, foribufque apponi vio- :
las item & buglofli flores commendat defruto rigatos j poftea defecatis
alueis,vermibus &cadaveribus amotis, fimobovino vel vaccinafuffiantur $
&
quia tum putredinem arcet peftem, tum demortius pene apibus (nifi Colu-
mella nos fallit) animam inftillat. Scatent item pediculis, narrante Floren-
tio,quoscuratramentismaliarboris &caprifici incenfis.Hebefcentem api-
busocdorumaciem,ijdemorigamfuffitufanant. Furfures ipfae &fcabiem,
&
blando corporum ad chelidoniam muros vrina infe&os quafi affri&u aufe-
runt; ficcitatem balneis, &
thermo potantes gutturem emendant. Humi-
ditatismorbifuntftruma?, hydrocephaliae, hydropes, quosficcisherbis&
rore mane decuflb curant veteres,noftrique aquae comunis prohibitione non-
nihil diminuunt:cohibentenimillas per triduum intraalueos, quo pafto non
folum
.
JO hfe&orumjive
folum humiditas nimia abfumitur, fed naturalis quoquecomparatur. k^*»»

itemfamiliaremapibus morbum fcribit Hcfichius, non dcfcribit j nec ab
alijs, quisqualifue fu.rit, addifcere potui. Frigoris morbifunt congela-
tio, ftupor, rigor, alijqueidgenusmamfrigoreadeononnunquamftupidas
vidcbis, utnecleviffimemoverivideantur, ncdum fpirarc. (Jalorisautem
vehementia, inrabiem,fitim,vigilias,febres, vertiginem, &deliriumagun-
tur,imoquidemin maniam,quo tempore vej cuftodesnonagnofcunt, &ami-
cos aculeo nonnihil venenato teriunt. Sic igitur utraquc tempcftatc ardcs
locarcoportet, ut ne hyeme frigoris vehcmentia, nec aftate arboribusni-
mium la?dantur. Pereuntitem ob defettum fobolis in florum ubcrtate, dum
mellificandi ftudio ita omnes incumbunt, utprolis venerifquccuram abjici-
ant,atque fic omifiafobolis reparatione, populus labore confectus totus ex«
tinguitur. Cum &
vero pra: indignatione ftomacho, vel per a-dium fcctorem,
autobpcftcminaluearibusgraifantemaurugerintj fequieas oportet, &illa
(quamPalladiusdocuit)arteinventas,purgatis alueis, nouis itcmlocis ex-
cipere. Pratereaadapum confervationem multum confcrrc dicit Plinius,
ut legitime comparentur ; dono nimirum aut cmptione nam furto ablatje :
rninus f oeliciter f uccedunt, uti & ruta furtiva «egrius crefcit.

Nunc fi anima-
liaapibus infefta removerimus, quid amplius anne&ere opus erit ad ipfarum
falutis vfopvha.i]i>ito &
malorum medclam, non video. Primumigiturhomi-
nes ftupro inquinatos, menftruis velgonorrha?a inteclos, balnea, fumum, fi-
mum, latrinam, culinamqueolentesotiofevelmalitiofepro alueorum fori-
bus ftantes,amoueto. Aerem fspebufonum ferpentumque halitu infeclum,
meliffa, thymo vel faeniculo incenfis purgato ; ut nitidae molles vivant &
efficito ; animalia prxdatoria necato ; & perfpe&is morborum fignis medi-
cinam adhibeto. Signa autem invaletudinis apum, ut quoque reliquorum
animalium, a tribus fumuntur j nempe a laefa a&ione, externo corporum
affectu,&excrementis.NamhilaritasamifTa, triftitia torpens, vertiginofus
inceffus,frequens antefores &
otiofa ftatio,ab opere languor,florum mellifq;
f aftidium, vigiliae fomnive profundiores, murmura infueta, male valere apes
argumento funt 5 uti etiam fi horridula?,non compta? j alpera?, nonmollesj
certiflimum invaletudinis morbique alicujus epidemici fignum exhibet ;quo-

rum aliquam partem eleganter, fed confufe tetigk Virgihus4. Georg.his
verfibus.
Sivtro (quoniam lapfus apibus quoquenojlros
Vita tulit) trtfii languebunt corpora morboy
Illudnon dubijspoteris cognofcerefignis y
Continub efi agris alius color^horrida vultum
Deformat mactes :tum corpora lucecarentum
Exportant teftis, &
trifiiafunera ducunt.
AutiUxfedibus connexx adlimina pendent^
Aut intus claufis cunCtantur in adibus omnes9
Igna<v&lfofame^& contraftofrigorefigra
Tumfonut audttur gravior3 traiJtm^fufurranty
Frigidus ut quandofyluis immurmurat Aufiery
Vt mare foUtcitumfiridetrefiuentibus unais,
Aefiuataut claufis rapidus fornacibus ignis .
Atque itaperfpe&is morbisapicularibus, &curatis,adfurnmamufque
vivent2tatgm:quamAriftoEelcs,Theophraftus,Plinius, Virgilius, Varro,
ColumeUa,
.
minimorum animaiium Tbeatrum. 21
Columella,Cardanus, omnesdeniqueauthores, rardadnovem annos,nun-

quam fupra decem productam. Quamvis alicer Hanworthi in Duciffe So-
merfetienfis examine magna cum voluptate ipii vidimus, quod ultra tres an-
norumdecadas(adfuntinprKcinctudigni, quibus credaturteftes)eodemia
loco commorantum fuerat, & quatuor pene quottannis novas acies emife-
rat. Qua? me fane ratio inducit,ut apes eflecredam naturalongxvas, & cum
folo Alberto folus dubitem, an pra; fenio moriantur. Scio equidem illas
morborum hoftiumqueimpetu e medio tolli ; fed fi omnia pro vita & falute
neceffariafemperadefrent, contrariaque abeffent, equidem diuturniflimam
vitamnpibus concederem, fi mortalesillisvicesnonhegarem. Sola? enim
melle, immortali illo ne&are, vefcuntur,eoquecKlitusdimifIb, &
exrore
divino (omnium herbarum, arborum, plantarumque anima) collecto; de
cujusnatuia,ufu,&pra;ftantia,fubfequenti capite dicemus.
Cap. III I.
Deapumufu.
Vum cxtera quseque in noftrum ufum condidit Altiflimus tum :

vfta.
prxfertimapesnonfolumutnobispoliticae atque ceconomica? vir-
tutis(dequaantediximus)velutimagiftr^pr«beantexemplar,ani-
mumquc inftruant, (ed etiam ut divinam quandam doceant fcientiam, tan- &
quam vates extraordinarij,fucceftus & eventus rerum prannonftrent. Nam
armis,9o.?8. 113. 208. ante Chriftum, cum magna apum examina inforo
publico&boario, privatis civium adibus, facelloque Martis confiderent,
hoftiles Romx infidia? tendebantur, quibus fere capta refpub atque ex-
:
rinda. Severo imperante, apes in fignis militaribus, &maxime in ftativis

Nigri, favos finxer unt. Varia deinceps bella inter Severianos &Nigrianos
ancipites congreffusfuerunt. Std Severiani tandem rem obtinebant. Anto-
niniitem Pij ftatuasin omni Hetruria pofitas examina apum repleverunt ; &
pofteaincaftris Caflij confederunt quid quantumqueturbarumpoftea fit
:
ortum,Iulius Capitolinus recenfet. Quo item tempore ingens Romanorum

numerus per infidias Germanorum in Germania perijt. P.Fabio,& QÊlio
Coff.incaftrisDrufiexamenapumin tabernaculo Hoftili) Rutili ita confe-
difle fcribitur,ut fune praetendentem pra?fixamqj tentorio lanceam amplec-
teretur, M. Lepidio, Munutio Planco coff. Item in confulatu L.Pauli & C.
Metelli,apum aduolantia examina hoftem imminentem, (ut nonmale conje»
ceruntaugures) prasfignificarunt. Pompeius itembelligerans contra Ca?fa-
rem, cum amicis invitatis aciem inftrueret,D yrrhachium egredienti apes oc-
currebant,ipfaque figna pra? multitudine nimia obfcurabant. Philiftus&
Aelianus referunt,dum equum camo inhaerentem Dionyfius fruftra pungeret,
ibidemq,commorante relinqueret:equum tandefuo marte liberatu,fequutti
veftigia dornini,examine apum juba? inha?rente:eoque oftento tyrannidem in
GaleotasaDionyfioafTecliatam. InHeluetiorumhiftorijs legitur anno 1385.
quando Leopoldus Auftriacus Sempachumcumexercituproficifciparabat,
dum in itinereeflet, convolafle ad oppidum apum examen, atque ibi in tilia
confediffe unde vulgus peregrini populi adventum rc&e praedixit. Sic etiarri
:
Virgilius 7. Aeneid adventum Aenea? in Italiam defcripturus loquitur:

:
— . Lauri
Hujus apcsfummum dense (mirabtle dicfu)
Stridore ingenti Uqmdnmtrans athera vdfd 7
obfedere
: :
22 ]n)rBorumJive
Obfcdcre apiccm^ fedibus pcr mutua nexts,

Examenftbitb ramojrondcntcpcpendit
Continuo Vates j extcrnum cermmm (inquit)
Adventarc virum.
IdquodetiamHerodotus, Paufanias, Dion Caflius, Plutarchus, Iulius
Cxfar, Iulius Capitolinus,alijque hiftorici majorc obfervationc quam ra-
tione confirmarunt. Saon Acrarphnieniis cum Tiophonioraculum invenire
nequirer,ab examine apum eo volantium pcrduttum narrat Paufanias in Bf o-
ticis. Quinetiamnutricibusabfcntibuslovem Melita?um, Hieronem Syra-
cufanum,Platonem, Pindarum,Apium comatum, Zenophontem, &noviffi-
meAmbrofium, melle abapibus inftillato enutritos fuiflc Plutar-
in labia
chus, Paufanias, Aelianus, Alexander Alexandrinus, Theocritus, atque
Textor authores funt: Zenophon item in ceconomicis mellificinam virtutum
efficinam vocat, atqueadeammatresfamiliaserudiendas mittit. Poetx fe
libentercum apibus conferunt, quarnaturamtantum magiftram iequentcs,
artemnon adhibent. SicpoetasPlatoamrmatartenihil unquam egregium
effecluros. IdeoPindarusfegloriatur Bacchilide & Simonide fuperiorem
anatura nonarte doctum.Apes nifiirritentur innocua:funt,divexantibusver6
aculeos, eofque acerbiflimos, infligunt. Idem poetarum ingenium cft uncjc :
ifta profluxerunt Archiloci
Qui mc commovit y melius nontangere : clamo^

F/cbit,(Jr wfignistoto cantabitur orbe.
QuocircaPlatoinMinoeprafcipitjUtqui quietis ftudiofi funt, diligenter

caveant, necumpoetis &
apibus bejlum gerant. Tot deniqueearum funt
quas imitemur virtutes,ut Aegyptij,Chaldaei,Graeci,varia ab ijs hieroglyphi-
caacceperintjnam populum regiobedientem fignificantes,apem frugi pinxe-
runt regem erga populum benevolum oftendentes, examen apum cxpref-
:
.
ferunt. Caetera id genus emblemata, a Pierio petas,nec laboris te tui pceni-
iebit. Ruftici item aeromantiam ab ipfis didicerunt. Nam ingruentis plu-
via? & ventorum adventum praefentiunt, procellafque & imbres prxdicuntj
quibus appetentibus, non longe cvolant ab ardibus, fed fuo femet fucco fu-
ftentant. Quce cumitafintomnia, haud mirum Ariftseum, Philiftrium, Ari-
ftomachum, Solenfem,Menum Samnitem, & fexcentos alios apum defcrip-
tores, miflis civitatum delici;s,per duodefexaginta annos fyluas incoluifle,ut
earum vitam & mores re&e difcerent, & pofteritatiinexemplum commen-
darcnt. Nec pcenituit fane Virgilium in earum hiftoria «v*i £»to<*a»jquam 4.
Gcorg. eleganter defcripfit. Quid vero ipfarum corpora & opera in noftris.
corporibus operantur, nunc opera? pretium eft recenfere, ut nihilincfle api-
vfutMz&ci. busfciamus, quodnonnobis ialuti &
bono cedere queat. Primum igitur
corporaipfarumftatimabaluejsaccepta, &contufa, & cumvinodiuretico
vel oenogalaepota,hydropem potenter curant,calculos comminuunt, Vrinae
fontes omnes aperiunt, ifchuriam fanant. Apes item in melle mortua» vo-
micas fanant,oculifque &
auiibus hebefcentibus auxilio funt. Toi mina item
ventriscontufa?curant,atque appofitx &
mel venenatum epotum,ipfa? dein-
ceps epota? expelluntjduriora in labijs ulcera emolliunt, carbunculum all iga-
taefanant.dyfenteria» medentur,&mel ipfis imbutum cruditates ftomachi,
lentigines faciei emendat, -ut ex Hollerio, Alexandro Bened.&prarfcrtim
Pliniovidereeft. Apes favisimmortuasaridastere (fcribit Galenusineu-
poriftis) mifce cum melle in quo ipfa fuerint demorture, inunge capitis partes
pilis denudatas, &
renafci ipfos videbis. Pliniusviciflimmultas apes com-
bureredocet, &cum oleo mifcere cineres &
inungerej fed cauendum ait,
nc
minimorum animalium Tbeatrum. 23
ne partes adjacerites attinganturjimo mel mortuis apibus refe&um in omni-
bus morbis lalutare & panchreftum efle affirmat cinerem ipfarum cum oleo
:
tritum,ad capillorum aealbationemjErotisvarieCap.6i.de morb. mulieb.

commendat. Vtiles praeterca funt apes, quia varijs animalibus in cibumce-
dunt nempetaxo, urfo, lacertis, ranis, ferpentibus,meropi,hirundini,paro,
:
upupar,rubecula:,araneis item &

Vefpis, utBellonius animadvertit. Vcnari
item eascum voluptatc homines folere, docet Palladius, earumqueinvefti-
gandarum rationem narrathis verbis. Menfe Aprili,locis apricis fi apes fre-
quentes, adpaftumvelaquamveniunt, certumefteasin propinquo mcllifi-
cinam habere fi vero pauca? eoaccedant, longiusabeflefignumeft. Quum
:
autem f requentes adfunt, hoc ingenio eorum examina invenies. Rubrica li-
quida dorfa earum tangas, ibidemque maneas dum ea notata? fuerint rever-
iz , quod fi cito fit prope habitantjfin tardius, loco magis remoto aedes ha-
behti Proximas deinde facile inveneris, ad longinque diifitas hoc modo
perduceris. Cannse unum intcrnodium cum fuis recides articulis, & inlatere
aperiesjibi mel exiguum vel defrutum immittas, & juxta fontem ponas.Cum
adipfumconvenerintapes,atque(odoremel]isilleit«B) ingreflkfuerint, ap-
pofitopolliceforamenclaudes, &unamtantumapemexirepermittes, eam
confequere quantum quantum potes certiilime & cum ulterius non poteris,
:
aliamliberes, eadcincepseconfpedtudevolante, aliamemitte, tandemhis

ducibus locum examinis facile inveftigabis, quifiin fpelunca fuerit, fumo
ejicietur omnis familia, & cum exierint, anis tinnitu territasinramulofefe
uvsmodo fufpendent, undeadmotovafculorecipientur. Siinarborisra-
mo nidificent, acutiflima ferra fupra infraque abfcindes, mundaque tefta
lamiparsillacooperta, ad locum quem volueris deferatur, acinteraluearia
collocetur. Atque hac arte examina in fyluis, cavernis, vel rupibus habi-
tantia funt invenienda : mane autem aucupium in cipere oportet,ne die dem or-
tuo prsedam perdas. Necfolum venationeapes homines dele&ant fed etjam :
fi quis eas per fomnia invenerit (nifi Fabritius atque Artemidorus nos fal-
tunt) fi pauper fuerit, ditatur; fi rex aut dives, facilem fibi populum habebitj
atque morigerum. Qui vero habuifle fe apes fomniat,non autem habere,de-
fluentis fortunae fignum eft, et infortunij iam prope imminentis. Tanti ufus
funtapes tam variein ipfarumvirtutibus lufit, vel potius operataeft rerum
:
omniumfi&ixnatura, Atquorfumille (inquies)aculeus,contracujus vene-

&
num nullaremedia novit Plinius i Equidem fateor res ipfa docet, apum
nonnunquamaculeos venenatos efle, fed rabidarum tantum, & velnimia
febre,vel ira,velfame exaeftuantiu. Aliasvero parum punguntddeoq, Dio-
fcorides i&us apum fymptomata, ficco pede prceterijt , mdignatumratus ob
unius apicukefpiculu adeo conquerifPofteriores dolorem,ruborerrf,tumo-
rem, comites obfervarunt ; prsefertim fi aculeus etiamnum haereat infixus,
quo profundius vulnerante,mortem aliquando fuperveniffe fcribit in The-
riacis Nicander Antiquiitem (utapum aculeos mbonum convertiufum
:
probemus)ob ftellionatuscriminahoc fupplicio(author Suidas)fontes affe-

cerunt.Reumveftibusdifpoliatum,atque totocorpore mellc perlitum, Soli
expofuerunt, manibus&pedibusligatis, utabapibus& mufcis creberrime
pundhis,&Solisradijsafrli<5tus,dignamvitanecemfubiret. Verum fi ipfa-
rumictnsyitare, fanarequeinftituas; primummenteignaviam,impietatem,
furturn, malitiam exigito , hisenimvitijsfaedatos libenter impetunt. Tum
ne ex veftiumcolore fanguineusvidearis, vel pervenerem immundus fenti-
aris, bppido caveas. Qui etiam arborei p ici raftrum geftant, etiamfi exa-
Jninaperturbent, abapibusnontedi, dicitPlinius. Nonnius, melifla trita
aculeos innoxios reddi, author eft. Florentius dendromaiaches fucco(mal-
vam
2± Injettorum five
vam mafculam appellant ) vindcmiatorcm mellis illini jubct,ut fecurus favos

cximat. Sedcujuivismalvxfuccusidcmprafftat; &melius, ficumoleote-
ratur nam &
prxfervat ab ictu, atque ictis rcmedio eft. Verum efto,illarum
:
nobis aculcum morbos inrerre : atqui illos apcs mellc demortuae cito curant
& vcnenum doloremque omncm cjiciunt. Quid dicam-f
diligenter applicate,
NuJlum animal aeque commOdum,nullum minus fumptuofum Dcus crca-
vit.Curantur pcrcxiguo a?re,vivuntferein omnibus locis, etiam fylvcftribus
& montanis paupercs aeque ac divites ipfarum cultu magnum vectigal colli-
:
gunt ncc proptcrea vel ollam vel famiham augere neccftum habent. Mcru-
:
la refcrt Varronem quinis millibus pondo melhs aluearia quotannis elocatTe,

& in Hifpania e parva villa unicum jugcrum non fuperantc, ex mclle ibidem
colleclo dena millia feftertia lucrari folitum. Habcmus itcm ex carum offici-
na,ceram,mityn,fandaracham, propolim,favos,quibus nulla bcnc carct ref-
pub. ut virtutum exempla non repctam, qua? non minusanima? falutaria,
quam ha?c corpori vita?que redtius agenda? utiliavidentur.Primumautcmde
Mclle, fucco lllo immortali, nectareo, dulciflimo, faluberrimo, & omnium
operum efreciuumqj principe,orationem'inftituemus.
Cap. V.
De mellis nomwe^dijfercntia^t ufu.
mco Ellisnomenprincipio unumfuit, Hebraice ttO-i,Debafchdictumj
veriimabhorrendailla&confufa ^vyMirloâ, ab Arabiae incolis
Hel, Han ; a Gallis miel,Hifpanis Miel, Jtalis Mele,Belgis Honich-
zeem, GermanisHonig,AnglisHonnyappellabatur. Graci /fat dixeruntj
ab infigni labore apum & cura in eo conficiendo, ut annotavit Euftachius :
unde (juiMrliov melitellum, a tfat apud Porphyrium. Verumqjiid illudtan-
dem iit,inter dottos difputatur. Sunt qui falivam fyderum, vel ftellarum
CMeiiu d:fi- fputum efle fomniant, alij aeris purgamentum, vel coeli fudorem vocant, fed
nuio.
redius meo judicio Mel apum Chylum vocaveris, exmateria dulci colle&Gj
fed in earum ventriculis confummatum, vomituquevelexpuitioneincellas
ejedtum. Ariftoteles,Plinius,Avicenna,Sencca,apes mellis non opifices, kd
colle&rices tantum ftatuerunt fic enim fcribunt. Apes mella cx rorc aeris
:
fyderum quorundam ortu potiflimum &arcus cceleftis concubitu colliguntj

fiquidem ravos faciunt non mel.Galenus item lib. 3 de Alim. fac.hsec verba
.
habet. Memini (inquit) aliquando, aeftate fuper arborum folia mel quam
plurimum a nobis colle&um fuifle, & tum agricolas velut ludentes cecinilTe,
luppter melle />/«/>. Praeceflerat autem nox(ut peraeftatem)valde frigida,cujus
vi dulces halitus & vapores diurno calore Solis fublati concreverant. Apud
nosveroidraro accidit.-inmonteautem Libano quottannis.Itaq; coriafupra
terram extendcntes, & arbores excutientes, defluens mel aerium ollis exci-
piunt,&infittilibusreponunt. Diftert autem mel, utcartera qua-libet cor-
pora,fubftantia & accidente.Refpectu fubftantiae five materic,aliud_mel aeri-
um eft,aliud terreum.Quippe menfe Maro,Iunio & ambrofia quaedam
Iulio,
nntil
dl
^'
c
c ê î s (mellcum rorem vocant, ego melliginem appello) in plantarum fo-
lia delabitur,guftu fuaniflima, liquida,pura,& ipfumcontra faccharum non
ingrata.hanccollec"tam& imbibitam apes maturare concedo, mutare con-

ftanter nego,nifi forte
depurationem roris,fpeciei aherationem dicere velis.
Gal.Lib.3.dealim.facul:Mellismateriam, non ipfum roremefTeaffirmat,
fed roricongencrem quamapescolle&amincellas revomunt, fed fpeciem
:
fucci non mutant, ut etiam Avicenna docuit. Ros autem ille aerius cx quo
mel
minimorum animalium Hheatrum. IH
melaeriumcolligitur,duplex'eft, coagulatus five manna'} &liquidus, unde.
mel optimum conficitur : pra*fertim fi qua primo decidit natura, eanderri
femper obtineat.Verum tam alte cadens, ipfoque lapfu inter cadendum
ob aeris impuritatem fordefcens, &
terrac halitu foliorumque florurn qui- &
bus infidet fucco infectus, plurimam ca?leftis naturce vimamittit,licetnon-
nullamfervetj totiefque in apum ventriculis,ccllis, favis,mutatiis, peregri-
nam aliquam qualitatem habet adjundam. Eft autem initio mel,vcluii aqua
dilutum j &
primis diebus mufteum fervet, vigefimo craffefcit, mox obdii-
citur quafi tenui membrana, qua? feruoris ipfius fpuma concrcfcit. Mcl ter-
reum dicimus,quod rore abeunte, ex terra- ipfius fudore, & plantarum dulci
parte exugitur, denfioris quidem fubftantia?, & qualitatjs cum fubjeito con-
venientis. Hincmelgramincum,fabaceum, fparticum,apianumj ficulncum
uvaceum,cedrinum, arundineum,violaccum, ericaum, liliaceum,leucoides,
narcirfinum, ferpillare, thymbricum, buxeum,taxites,abfinthites,hellebora-
tum,venenatum,&c. dicitur habita fcilicetadres, equibuscolligitur, rati-
:
one. Optimumautemrefpeftufubftantiaemel dicitur, confiftentia? pinguis

Md "^"
& mediocris, quod fponte ex favis defluit,( £wm vocant) vcl potius *v> 3 &
f aecibus non abundat j &
breviflimo tempore coquitur, minimumque inter
ebulliendumfpumacevomit, fibifemperitaadhserens, utfi attollatur digito
homogeneum ac continuum, nullo modo intercifun\ad terram defluit & de- :
nique quod prompte igneadmoto flammam concipit. Hxc nifi omniavel

plurimaadfuerint j vilis, adultcrati, impunque mellis fubftantiam videris,
non probi. Accidentia mcllis, alia bonafunt, alia viciifim mala, utraque au-
temfumunturatempore, loco& Si tempus refpicias; mel quo
qualitate.
recentius, eo melius habetur, atque vemum,hora?umque autumnali longe
prarfertur. Primum de fioribus tantum ijfque tencrulis admodum colligitur
ûnde Anthinum dicitur ) fecundum vero ab herbis item ipfis & adultisflo-
:
xibviS,a£poy: ultimum e tribus peifimum, poft primos autumniimbres ; are-

nofumilludquidem &fylveftre ex erica duntaxataut hcdera(qua» tumfolae
florent)colle£tum, han&nr* qua* omnia (ut dixi)exnQvitatclaudem habent
ampliflimam, quoniam vetuftate, ceuco&ionequadamlonga amarefcunt:
undeproverbium, Mulfum quod probc feceris, mifcendum effe novoHy-
&
metto Falerno vetulo. Pro ratione loci tam communis quam proprij, va-
rie item laudatur mel,atque etiam vituperatur. Si proprium locum, five vas
ipfum in quo continetur,refpicias ; in fundo optimum invenitur, fbeces enim
exaereintercadendumvelex fituherbarum contradtas, ad fummum quafi
fpumam projicit, atque in imo vafe glutinofius,ponderofius,fuavius & com- .
padiusfentitur. Communemautem locum regionem fi videasubi col- i$Jformi

five
ligiturj pro illius item natura aeftimationem acquirit. Primas inter bona '"mr" " <
nmr
V
mellia, Atticum, Athenienfe, Hymeticum, praefertim in argentifodinis '
fadtum, omnium judicio*ha£tenus obtinuit, tum ob apum ipfanim mcliorem

indolem,tumterracthymo & optimarum plantarumcopia affluentis,tum loci
in quo favi texuntur bonitatem. Cycladico fecundas Diofcorides tribuit
(quod plurlmumurbanum eft,& jucundum & a»mulum Attico.)Hybla?ofive,
Siculotertias. Mel Atticum Iohannes Bauhinus medicus do6tifiimus,& fim-
pliciumcognitionenulli fecundus, Veronaein pharmacopolio fe vidiffete-
ftatur :quodrepofituminvenitinvefica elephanti valdecraffa, pondere li-
brarum 2 1 longitudinis duorum cubitorum, latitudinis vero fefqui cubiti.
.
Egocredoex AfricaalJatumfuifle; namquomodo vefica elephanti ex At-

ticis? Cardanijudicioquodex Cephalenia infula in Ionio maripofita ad-
vehitur,praeftantiffimum omnium eft, cuiin Europads proximum eft Hifpa-
nicum, atque id noH immer,ito:ros enim conco&ior in calidioribus plerunque
regionibus : & ubi purior aer eft (in omni 1 egione) virgineum mcl^ id eft, pu-
D rum
26 InfeUorum jive
rum putum,& ignis omninocxpers elaboratiir. Mcl etiam Tarentinum lau-

datur, ut Strabo rcfcrt. Circa Tagodaft,Mclelam,Heam, Hafcoram, Rlra-
honam Montem ferratum,Echebdevonam, mcl Africanumoptimumconfi-
ci Ioanncs Lcoauthor cft.Ludovicus Cadomuftus Sincgcnic, Andrcas Cor-
falius Mombazenfe,Edoradus Barbofa,Acthiopicum,Thomas Lopius Ca-
taienfe.Francifcus Alueares Tigremahonenfe, Scbaftiauus Baro Samogiti-
cum, Enricus Lituanicu,Erafmus Stella Boruffiacum,Thevetus Amci jcanu,
alijspra?ponunt. Paulus Iovius Mofcoviticum fufis laudibus profequitur,fed
temcre,quandoquidemin totoMofchovixDucatu, ncc apcs ncc mcl cflc,
mercatorcsnoftri, & Sebaftianns Baro, lerumibidemviiarumgeftarumq;
fincerus fcriptor,ferio aifirmant. Albertus Campenfis in Myiia: rra<ftu,qucm
Britum vocant, uti etiam in Hercinia fylua,mel examuifim optimum invcni i !
dicit.adeo ut Cecropeo atque Attico non cedat. Aclianusin nivofa & glaci-
aliScythia vernaculum & laubabile mel gigni aifeverat, atquc venum ad
Myfos (care ubi vcnditur)exportari. Verum ii regionis calor puritatem melli
addit, &bonitatem, quomodo in Scythia &
Samogithia optimum habcri
poifit ! An quia florcs ibidtm nati &
rorem excipientes meliores fuut, eoque
ipfum mcliorem reddunt &
puriorem ? An propter Boreales ventos eo loci
frcqucntiifimos, qui aerem purgant. Anquiauthomines, fic apes illic vi-
vunt robuftiores, meliufque propterea &
diligentius mcl m
vcntriculis repur-
gantatqueelaborantc' quod veriiimilius eft 5 quum in tam frigida rcgione
non vivcrent nifi valcntula:, nec ad id aetatis (vivunt enim ibi quam diutiffi-
me) unquam accederent. Quod vero in humidis regionibus mel exqiiifitum
conficinegatCardanus:Hibernia illilitemintendat, atque Anglia vocctin
mel adeo purum putumque rcd-
jus^qua? fatali infulis humiditati obnoxia?,
dunt, ut nec venenati illi quidpiam admifceatur, &
diutiifime maneat incor-
luptum.Vttaceamfummam ejus albedinem, duritiem,dulcedincm,continui-
tatem, lentorem, gfavitatcmi aliaque bonitatis cjus maxima indicia. Sed
miStva. hujusmodisT/x"/»^* noftraequeterraelenocinia mittamus :&Mellis
ob regionemqua legitur infamiam explicemus. Per infignem amaritudi-

in
nem peifimeaudivit Colchicu,Corficum deinde,& nonnullis locis Hungari-
_., cumatqueSardum. Nam in Sardinia Afinthium, inCorficaNcrium, in
.
enibusprMum Colchidetaxus,in Hungana omnes luxunant. Mehtem venenatum mHe-

MdcoiUgitc raclea Ponti & acgolethrifloribusvere aquofo marcefccntibus tuncenim :
noxium virus flores concipiunr, & mel illapfum cito inficiunt. Aliud ibidem
genusperniciofiifimimelliselaboratur, ab infania quam gignit umbuaovvo-
catum^quodPliniusexfloreRhododendricontrahiautumat, nullis ibi non
fyluis frequentiifimo. Diofcorides & Aetius aconiti ibi luxuriantis copiae
vencnumnonmaleinpingunt, quum ijfdem remedijs occurritur ejusmale-
ficio,quibus aconito. InCarina,Perfide,Maurita/iia,& Getulia Maifofulis
contermina,velobterra?halitus, velplantarum virulentos fuccos, vcnenati
quoquefavigignuntur; Sed livore &
nigredine deprehenduntur. InTra-
pezunte Pontica ex buxi floribus mel colligi a Plinio accepimus, quod ut
c
graviodorefanosmalcafficir, itaetiaminfanosmenti reftituit. Nafcitur in

Heptocometarum arboribus mellis contagiofi genus. Cujus virus cxhau-
ftum ftupidos facir, mentumq; exturbat. Hoc ab inimicis cum pacis implo-
randa? fymbolo,ad tres Pompeij cohortcs miflb, largiufque ab ijs epoto ; de
ftationementisatquevita?dejec3:a?(inquitStrabo. ) Ovidius Corfici mellis
tanquam maximeinfamis mentionem facit ex cicuta? floribus colIe£ti,cum ait
Quamyuto de gelidx collcctamflore cictttx.

CMellefuh infami Corfica mijitapif.
A
tqui natura? parum honorificum videatur, genuifle rem adeo ab omnibus
expetitam, eiq; non raro venenum admifcuifle. Imoquidem non male iftud,
permifit
mimmorum animalium Tbeatrum* 27
permi{it 5 utcautioremminufqueavidumfacerethominem, &
non foliim ad
delettum faciendum, fed etiam ad antidota quanenda excitaret. Propterea
quoquerofasfpinaobfepfitj apibus aculeum tribuit, Saluiam bufonis fali-
va infecit; meili,faccharo, & mannf venenumaliquando (idque perlethale)
afperfit. Mellis venenatilignahaec funt, favoslivore inficit, non denfatur, ™?i'™%""
colore magis rutilo confpicitur, acre fentitur,& odore alieno innoxio longe
: "/nJuoTa.
ponderofius fternutamenta protinus fumptum movet, Ventrifve proflu-
eft,
vium largifllmo fudore concomitatum. Qui ipfum hauferunt,fupini proniq

humi fefe provoluunt,refrigeratiotionem qucerentes. Heracleum eadem cum
aconito movet fymptomata, &
eandem curationem fortitur.Ex mellisve-
nenatiportioneadmodumexiguadeguftata^ duosmedicos inforo Romano
obijffe, memorat Galenus. Contra maniam ex melle, Diofcorides rutarri
devoratam, &falfamenta, &mulfumcumruta epotum comrriendat. Sed
refumpta, iterum vomitione funt rejicienda. Quinctiam eadem huicmor-
bo pradfcribit, qucecontraaconitum&neriumrciu affentiturPlinius. Addit
etiamunumfingulareantidotum, fcilicet Auratampifceminciboexhibitam,
qua? item finceri mellis faftidium egregie tollit. Guilielmus de P lacentia cum
fyrupo violaceo, acetofo fimplici, &aquatepida, continuo vomitum pro-
vocaredocet, pifcibus falitisantevomitumcomeftis. Poftea exhibet The-
riacham cum aceto calido. Chriftophorus de Honeftis vomitum fuadet,&
frigidam naribus fubdere cum floribus violarum nenupharis &
pfyllij.Bezoar
veroejusfunt.-grana cydoniorum trita &
data cum aqua calida, ut fanctus
Ardoinus refert. Avicenna nihil effatu dignum praefcripfit, nifi quod ab alijs
acceperat. Namquodfuum Aumeli attinet, prorfus quid fibi velit nonin-
telligo. Veriim quid fi ego juvenis &
Anglus, poft tot patres confcriptos'
certiflimum hujus veneni antidoturn efle apes ipfas affererem devoratas i
Lenocinaturconje&uraeverifimilitudo, &ratio nonnihil abblanditur. His
enim nifi rerum dominanatura infignem contra mel venenatum dynamin de-
diflet, (ficuticontraferpentesPfyllis,interhomines; ciconijs &pavonibus,
interalites)equidcmabipfocolledo, devorato, &
aliquandiu retento, imo
conco&o, maleafficerentur, & toxico per totum corpus currente confice-
rentur. Terreftrium apum mel licet non femper venenatum fit, tamen ob ni-
gredinem nimiumque lentorem nonlaudatur. Sa?peitemferpentum,bufo-
kU *ra
num,rubetarumque halitibus obnoxium deprehenditur, & propterea caute * " \'
fugiendum. Nunc ad qualitates mellis veniamus ; quarum alise primaria;
funt, alia? ex ijfdem ortce,ali£e formales atque fpecifica?,quas merito energe-
ticas vocamus. Prima? crafeos refpectu, mel calidum &
ficcumcenfcturia
fecundo gradu qua de caufa uti Hedticis, febrientibusy juvenibus, i&ericis
:
interdixitipfum Galenusritafrigidis inaffeclibus plurimulaudavit,& humido

ventriculo prseditisj prcefcripfit : quosmodicedelin&umpotenter nutrit, et
bonuuna colore habitumq; conciliat.Sifecundas qualitates defideres(olfac~
optimu nullius herba?, vel rei alte-
tiles,guftatiles,vifibiles,tadiles)debet mel
riuseminentem qualitatemhabere &propterea mel thymum infignker re-
:
dolens, rejicit Galenus. eft tamen ex fe ipfo fuaviflimi & ff agrantiflimi odo-
ris,&fpirituofa:cujufdamfragrantiae(cujufmodiin aere fublucano medio'
vere fentitur) non expers. Si vcro male olet, ex cuftodia mala compu-
truit : fi graviter, contagium contraxit e cicuta fi nares odore purigat,la?ta-
:
lisveneni fublatitantis, vel acrimonia? nimia? argumentum eft. Si omnino

non oleat.fub vappa vapulat : fi thy mum,tiliarn,rorem marinum,buxum, ab-
finthium,&c.ineorumnaturarridegeneravit. Similiterquoquede guftufta-
tuendum, qui vel ex herbis, aetate, locique colore afcititius & medicatus
fentitur; velnaturalis:ideft, magna quadam &vivida dulcedine linguarri
feriens &replens,adeoutfabacrenonriullisvideatur. Coloremoptimi mellis.
D 2 quod'
28 hjeUorum Jive
quod attinet : inTigremahonica& Tagodafticaregione,la£teus pra;ccllit,in
calidioribus locis albusatqucdiaphanus. Maximamautem
partem, fuluus
& ex auro pollcns princeps habetur. Secundas tenet albus tranflucens, cui
cgo non injuria cum Ariftotelc primasconcederem. Quippe iignum eft puri
mcllis& «>coi y T»,nullaherbarumtinclurainfedi. Ab eorutilumlaudaturnifi
fuerit a?ftivum,tunc enim colle&ummel (veluticera&butyrum) vel obflo-
rum flavefcennum copiam, vcl aeris aduftionem, adintenfam &quafifatu-
ratam flavcdincm, imoad ruborcmfereaccedit. Si vcro Erycaeumvel An-
tninum rutilum videatur,quafinoxium ab omnibus jurc habetur, quia intera-
peftivu.Sufpecli & infamescolores dicuntur,nigcr,fufcus,fpadiccus, pra> &
fertimlividus, qui five in favis five in melle apparentes, nunc corruptionis,
nunc veneni manifcftarij indicia funt. Eft item taelu mel optimum ; pingue,
lentum glutinofum, grave«twT%/Toc, clariflimi terebinthini liquoris a?mulum,
fui ubique fimile, & vel nullis vel faltem pauciflimis farcibus impuratum :
blandiflimo calore liquefactum, & leviflimo frigore quafi in lapillos concre-

tum.Encrgeticaequalitatesinufumellis apparent; qui fanemultiplex vide-
tur,fivcad medicinam iivead culinam te vcrtas Tamenim potentcr nutrit,
:
vitamqueintegramconfervat, &longa?uam, utGra?ci Cyrnxos ^ô/Ji^û

mMxovivUl". (Herodoti Athena?i,&Diodori Siculiteftimonio) ex continuo
ejusufuputarent. SanePolliointerrogatus, quomodo intantum a?vuman-
nos produxerat, refpondifle fertur:quia intus mulfo, extraoleo ateneris
ufusfuit. Pnrtcrcaflores, fructus, fingulaque fimplicia, atque compofita
itcm medicamcnta,cjus permixtione a putredine integra fervantur , qua fanc
facultate ita excellit, ut Babylonij etiam nobilium mortuorumcadavera co-
dem fepclircnt,ut Herodotus in Thaliateftatur. Oenopolf itemquidam ne-
buloncs cumfugitiuo vino&fereexanimivitamreddereinftituunt, md ad-
dunt:quoadulteratumvinum, purum videtur, &palato non parum arridct,
etiamcritico. Putredini nonfubjicitur. Servantur ineofru&us, omniaquc
corpora quam diutiflime. Ta&um tamcn a fuo inimico putrefcit, jd eft,a pa-
ne. Ideo qui mcl vendunt, diligenter cavent, nepueri tranfeuntespanem
intingantjita enim facilecorrumpitur j &
in formicas vel fimiliafoiinicis ani-
malculatranfmutatur: fi Paracclfo credimus, philofopho quidem in rerum
natura naturali quadam peritia infigni. Mellis item admixtione placentula-
rum pravitatem corrigit Galenus. Mel cum alijs quibufdam mixtum, & nu-
trit, & bonum colorem exhibet. Per fe ipfum autem attenuat,magis quam
reficit:nam &urinam &
aluum plusjuftoexpurgat. Hippocr.Sictiamcu-
cumcrisfemina, vel alterius Plantann melle aliquandiu maceraveris,&po-
M»4iae w.eUis fteafeveris, dulcioresindefruclus ccrto proveniunt. Medicam quod attinet
vtrtutes.
virtutem, calfacit,vulncraulceraqueoptimedetergit, attenuat,difcutitqua»
aliqua corporis parte coierunt j ut Galenus, Avicenna, Celfns & Plinius no-
tarunt. Alopecias&fa?da capitis ulcera perfanat. Plin.Ad generationem
capillorumin Alopecia velfebribusdiuturnis,plurimumvalet,iiper fecru-
;
dum illinatur, velcum favo nouiter extrafto. Galenus. Potiflimumautem

oleum mellisdiftillatumid facit. Aquaftillatitiamcllis cutemegregiemun-
dat,urinam provpcat, febrium calores cxtinguit, obftru&iones vifcerum ex-
pedit,fitimlenit:calxverofivefal ejufdem,uti omnium corrofiuorum,mini-
me dolorificum eft, itaetiammaximcenergeticum &
proptereainvirgaeca-
runcula unice a Chymicis &
expertis aliquot chirurgis commendatur. Quot
vero&quam amplas virtutes Mellis,quintailla(uti vocant)eflentiacontra
omniummorborumviresobtinet, pra?clare ab Ifaaco Belga Paracelfi ante-
ceirorcfcriptumeft. Najficrudum&agreftemel Democrati, Pythagora?,
Pollioni, Baptifta?, Pythagoreisdenique& Cyrnijs falutcm cum vitalonga
attulerit:
minimorum animalium Theatrum. %p
attuleritquanto illudmagis praftiterit depuratum,
: in fummum nutritionis &
gnidumperduclum? Epicureivero, quifummam falutis voluptatis rario- &
cern habebant, Ambrofiam continuo comederunt (utTzetzes refert)qu2e
cx decima mellis parte conftabat. Acfiafllduoejusufudoloresarcerent, eta
morbis immunesfani viverent Mirifice auribus exulceratis auxiliatur mei
:
per fe tepide infufum, prafertim fi faetores fimul adfint. Quinetiam ut in

earumfibilis,ibnitibus,inflammationibus, mel Atticum inftilletur jubet Ga-
lenus j Mel, Buty rum & oleum rofaceum, ana tepidum,auricula; dolenti
infundit <jAlarcclLus Empyricus ; Idem quoque mel cum infantis ftercore
iubadum,inviiushebetudine &
albugine valde Iaudat. Oculorumepipho-
ras,tum iu hominibus,tum in equis, hoc modo tollit Vigetius. Primum infra
oculum fanguinem detrahit, &
eum ufquc ad fanitatem melle optimo iri-
tingit. Cavendum tamen (ut non male meminit Columella) ut quotiefcunq;
meiie oculi unguntur, circumlinanturpriuspiceliquida&oleo, neamufcis,
apibus &
vefpis infeftentur. Audi etiam qua? ad claritatem vifus narrat &
commendat Marcellus. Mel in quo apes fuerant demortua?, nitidum pu- &
rum oculis inftelletur vel capitum apum cinis cum melle, oculos claros red-
:
dit/. & rurfus , Mel Atticum cum primo infantis ftercore lac-te nutricis &
commifceto, eoque hebetes ex quacunque caufa oculos inungito. Sed prius
aegrum ereclum ad fcalam alligabis 5 quia tanta vis medicamenti eft, ut cara
ahas patienter ferre nequeat. Cujus beneficiumtam prafens, uttertiodie
abiteriaomnimaculavifum acutiflimum efliciat: Suffufionem oculorumcu-
rat fel vulturis cum marrubij fucco, (qui duplo pondere fel fuperet) mellis &
dupla. Gal.inEupontt. Alibietiam, fellis teftudinis marinae partem unam,
mellisquadruploimmifcet, &illinit. Serenus vero iftiusmodi Oxyderti-
conprasfcribit.
HybUi meliUfucci cum fellecaprino,
Subvcniunt oculis dira caligine prcfiis'.
Infantibusbutyrumcummelle exhibeto nilenim utilius in dentitione
: &
ori s ulceribus. Galenus folo melle gingiuas eorum confricari j ubet ad den- :
rium enim generationem,confervationem,nitorem,abfterfionem mirecondu-

cit. Ad dolorem item faucium, Si Arabico melliiungas agrefepapaver^ fanac
ipfum imo aliquando Simpltcibus Lymphis confundttur aerettm mel :

: egre- &
gie,tefte Sereno atque Plinio,arefcenti infebribus lingus, Cynancha?, uva*,
cun&ifque gutturis, faucium & tonfillarum vitijs medetur. Ad fpirandi diffi-
cultatem & fputum promovendum, velfimplex, autalijsimmixtum optime
(Hippocratisfententia)conduciti &inauricularum pulmonum convulfione
(qui morbus effe folet lethalis) frigida? potus, & in qua favus mellis macera-
tuseft,plurimuconducit. Stomachoitemnoncalido,nonbiliofo,nonamaro,
nec naufeanti, autfebrienti; vigorem,robur,alimentumque maximum con-
ciliat,&eodemlaccoagularinonfinit:renesexpurgat; cum aqua &butyro
co&urr^calculofosjuuat. Avicenna. Lienis dolorem fedat, fed demortuis
apibus appofitum: nam intus fumptum, & lieni & hepati nocet, inquit Gale-
nus. Crudum,aluum levat. Codum cum apibus vel cafeo recenti,ipfam adeo
fiftit ; ut dyfenteria? & cadiaca? paflionis arcanum a Galeno,Celfo& Plinio
habeatur. Hippocrates omnibus mollitorijs uteri medicamentis mel admi-

fcet Mel cum refinamixtum, teftibus medetur frigidis, tefte Plinio qui eti-,
: :
am corijbubuli cinerem cum melle, phagadsnas&panoscurareafrirmat.

Kitrum cum melle &lacl:e bubulo ulcera faciei fanat ; &
mellis fpuma cum
oleo juglandium, aduftionemcutis emendat fenibus maxime conducit,: &
ftomacho refrigeratis coctumque flatus difcutit, & potenter movet urinas.
:
Galenus. Holleriusmel inter diaphoretica recenfet, quia aperit, &puros

-
Pj .
reddr
ô hfeUorum jive
reddit meatus : Galenus ponere non dubitat. Acrimoniam
inter diuretica
dococtione vel aquac admiftione exuit, &
proptcrca mel coclum ad linii ofo-
rum ulcerum glutinationem fuita Galeno prxfcriptum. Sal cum farina mcl- &
Ic,luxati articuli dolorem tollit, tumorem difcutit, & rcpolitioni meliori vi-
am prarmunit PoiTemhic
: rccenfcre Aetij & Acginetac Diamellcum empla-
ftrum,Tapfimel Ardeni,& iirupos omnes ex melle antiquitus confectos cui :
faccharum Neoterici vicarium, nefcio quo rationis momento furrogarunt.

Nam fanc fi mel Atticum,vel allud Attico bonitate arqui-parandum, in pro-
cinCtu iit, & dcbita pi a-paratione non careat ; nx cito oculum efFoderit,fac-
charo,terreftri,amndineo,& nimium feculcnto nec originc,
; mclli, nec uiii,
necullomodo,cumcadeftihaclachrymacomparando. Sed ha?c mittamus;

&potuumciborumque mellitorum genera enumercmus. >Potus mellitifex
praefertim a veteribus recenfentur. Hydromeli, Oenomeli, _Oxymeli, Apo-
meli,omphacomeIi,ThaIaifomeli.
Hydromel (u*.Up*l>v aPolluceetNicandro vocatur,atq;etiam Hefychio:
ejusCompofitionem Galenus, Plinius, Aegineta & Diofcorides tradiderunt
hisverbis. Hydromel Galent. R.aqusefont.dulcis &depurata:lb.viij. mellis
opt.lb.j. coquanturignelentovafeterreo, &
fpumam innatantem f#pe cxi-
mc;coquitoadintentionem. Si mox bibendum iit, aquofius fiat fi reponen- :
dum,diutiuscoquatur,namincraflatur, utjulepus,diuquidemfervatum, icd

inpartesxgriremotasaltiuspenetrat, &inbilem citius convertitur. Alias
quoquevariasfacultatescoctio ei acquirit, quia parum codtum inflat ma-
gis, aluumque fubducit, &
minus nutrit. Diutiiis coctum, inflationem
diflipat,magisalit,minuspurgat. Aromatizatur pro libitu,croco,Zingibere,
gallia mofcata, liguo aloes,&c. Fit etiam alio modo exmellislib.j.aqua?
lib.octo, fcrmenti uncijs tribus. Omnialigneodolio tradantur; relictotri-
um vel quatuor digitorum fpacio vacuo,ut libcrius ferueat. Vbi vero defer-
buerit, obturato vafe &
diligenter orbibus munitio,tertio poft menfe fit po-
tabile. HydromelFlinij. R.imbrispuri& per quinquennium fervatilib.12.
coque ad tertias, cuiaddetertiam mellis veteris partem, ac Syriaardente
per 4©.dies Soliexponito,atqueitaexpofitumdecimo dieobturatovasrhoc
vocatur Hydromeli, vetuftatefaporemvini aflequens, nufquam laudatius,
quamin Phrigia compofitum.Dabatur appetentibus vinum a?gris, fed jam
a multis annis damnatum. Hydromel Acgmet*. R. fucci malorum cydoni-
.
orum contufbrum, lib. V. aquar font. Sextar. x- coque donec flaccida fiunt;
ablata ab igne,refrigefcant. Colajac exprefla mala abjicitojhuic aqua? mellis
dimidium addito, coquito, defpumato,donec pars otWa fuerit confumpta.
Quidam e dulcibus malis pyrifve eodem modo conficiunt. Hydromel Dio-
fcoridis Fit duabus aqua* pluvia» veteris ad unam mellis partem additis,& in-
.
folatis:funt qui hydromeli appellant,quia e melle clutis aqua favis confici fo-
let.Scd meracius fieri non convenit ; quia eo modo praparatum ex abundan-
teceragineajgrosltfdit. Hydromel,ubidiutiiisfueritrepofitum, media artate
vino oligophoro, aut lora?,in reparandis viribus refpondet. Quare in inflam-
mationibus fedandis ijs etiam prefertur. Aqua? mulfa? inveterata? ufus dam-
naturininflammatis&conftrictis, fedlaboranti ftomacho, autcibumfafti-
dienti,aut ajgro fudoribus diffluenti, aut fiticulofo,aut febre ardente exoluto,
convenit. Aetius clyfterem e fola aqua mulfa ad aluum movendum defcribit,
eodemque finuoforum ulcerum faniem abftergit. Galenus melicrato(in quo
deco&umaliquid hyfopi,vel origani,velthymi, vcl pulegij)adpreparan-
fit
dos craflos humores in acuto morbo purgandos vtitur, & commendat fed :
infupinitateftomachinon laudat. Nuper alia Hydromelis compofitio ab

Anglisinventaeft (varij vocant) pronavibusmelius inferviens,quam quod-
vis
minimorum animalium 1 heatrum. 3i
visvinum. Ejus praparatio hujusmodicft. w,

R./s v id cft, hordci poft debi-
tam in aqua macerationem torrefa&i, q. v. in aqu.font.q. 5 .coque diu ad ma-
nifeftum Bynes,five Malta:,faporem. Hujus lib.j. cum mellis.8 . aqux lib.'&
2 o fimul cotla,potum tum guftu fuaviflimum,tum ufu faluberrimum piaeftat:
.
optimenutrit, ffgrecorrumpitur,diutiflimefervatur. Hydromei CWofcovi-

ttcum. R. decoctionis lupulats fextar. 8.mellis defpumati fextar. vnum,
Panis tofti & cerevifia? flore illiti fruftumvnum.Poneinvasligneumprobe
coopeitum,&)uxtahypocauftumcolloca:fpumamortamquotidiebisaufer-
to,ligneo cochleariperforato.-poftio.dies recondaturincella.Poft quatuor-
decem bibatur:eode modo conficiunt pro aftate cumaqua fimplici.hoc enim
modo paratum hyeme bibunt,& quando inebriari fe cupiunt. Ulorum & An-
glorum lingua,Mede vocatur.
Oenomelt. vinum melitites dicitur. Pollux ^.iw.^lov Plautus mellinam
vocat.alii Mulfum. Hoc Ariftaeus primus in Thraciam advexit, vini ac mel-
lis mixtiincredibili fuavitate captus:imo mulfum ex melle Heracleotico fac-
tum & inveteratum, definit efie perniciofum. Plinius.Hanc ptionemrecen-

tiorcs ita defcribunt. R. mellis opt.congium j.vini antiqui vi. falis cyathum
vnum:interferuendumfubindedefpumareoportet,tuncfalemaddere,acani-
fo condire, &
helenij radicibus in facculo in vas ipfum demiflis. Aegyptij
ahter conficiunt. nempe ex.paflis &melle, quod îdxk nuncupant, quiaguftu
eft valdefuavi. Ocnomeli conditum.K. piperis eloti &reficcati.fcrup.viii.mel-
lis Attici fextar. vnum:vini veteris albi fextar.v.mifce.Meminit ejus Celfus
(ni falior) &

Cadius. Aurelianus in cura Ifchiadicorum. Genus eft item
mulfiquod GrxciTJwW appellant, quod & w^yt&ya. vocatur.ex. 36. rebus
comtans. Gorrcus. ¥ovtc idem quod Athenceus vocat ykKi kW*. KtWe enim
potioeft,ex vino, melle, &varijsherbis commixtis. quale Cambrorumno-
ftrorumNe&arMetheglin di&um. Hibernieum melle,vino,& herbisqui- yiie^„
bufdam cenomeli deftillatum parant, quod vskebache vocant, genti crudis £»»»)»//»
vcl faltem femicoctis carnibus vefcenti haud ineptum. Ncclar. Mulium Amidot ft^-
;
quodexmuftofit, GrseciNe&ar vocant. Defruto decimam paftem mellis /
T£i.<p J $£
addunt, fed hoc genus ftomacho eft adverfum, & obnoxiuminflationibus:
daturaluicienda?gratia:idem Hippocrates fUKmSU w
^t-^v nominat,ut Ga-
lenus notat. Aliud, atqueillud verifllmumnecfar, circaOlympumLydia?
montem ex vino,favis & florlbus maxime odo-
prceparari Athenaeus fcribit :
riferis. Alexandridam non potum Nectar, fed cibum deorum exiftimafle ani-
maduerto. Dicit enim '.NeBarmandcnscdoJoviminifiransAmbrofiambi-

bo. Homerus tamen, &majorpoetarumparsNecl:ar propotu habuerunt.
Oenomeli Dtofcoridis ficparatur. R.vini veteris fextar.duos,mellisopt.fex-
tar.j. AHquiutceleriusprsberipoffit, cum vino mel coquunt, &
transfun-
dunt. Alij utilitatis gratiaad fextarios fex mufti ferventis, vnum mellis ad-
jiciunt ; &
ubi ferbuerit, vafe recondunt; dulce enim permanet. Vfus vini
melttites hic cfi.da.tur in longis febribus quae ftomachum cruditatibus collecf is
infirmarunt. Aluum leniter emollit. Vrinam ciet. Ventriculum expurgat;pro-
deftmorboarticulari, renumvitijs, imbecillo capiti, &
muliebribus abfte-
mijs.-odoratum fiquidemeft, et corpus alit. Vomitum provocat ex oleo
propinatum, daturque utiliter i js qui venena hauferunt:utietiamlanguidis,
pulfu imbecillo, peripneumonia &
tufli laborantibus, &ijs qui immodico
fudoreexoluuntur., fed tum Hydromelitediluiaequum eft. Galenus meli-

cratum etiam dilutum ijs praefcribir, quibus non ultra primam feptimanam
rigorproducitur, idque forti admodum exiftentenatura.Sunt quiinfebribus
vinumhocprorfusdamnant:Sed hoc de quibusdum febfis temporibus in-
telligcndum.InterrogatusRomulus quidam Ccefaris hofpes, fupra centum'
annos"
2i InfeBorumjive
annos natus,quanam ratione corporis illum animique vigorem tamdiuretinu-

iflet j foris oleo,intus mulfo (cum Pollione illo) refpondit ut magis demire- :
mur mulfl ufum,qui multus antiquisidcofuit, quoniam illis erat perfuafum

omnem animi afperitatem dulcibus fuccis mitigari, fpiritus lcniri, meatus
molliores reddi, atque per-flatilcs, morumque etiam medicinam efle.
Plinitts
OA'ywf//fiveacetum melitites fic fit,ex Pltnij fententia. R.mcllislib.vi.
acetivcterisheminasquinque,falismarinilib.j. aqua? pluvia? quam Galcnus
nonprobat, Sextar. v.Omnibusferuefactisdecies,mox Soliexpofitisatque
inveteratis, oxymel confit. Verum ultra annum non durat. Omnia ifta
quemadmodum & vina fa&itia,a Themifone fummo authore damnantur.
Galenusfic parat.Mellioptimodefpumatotantum acetiviniaddito,uta?gro-
tiguftuiarrideat:coquantur ad bonam unionem quando utivoles, aquam : &
pro arbitrio mifcebis.-fatis autcm coftum eft, cum fpumam amplius non reji-
cit. S unt qui has compofitiones forte paulo aliter proponunt & Diofcori- :
des a Mefue, Nicolaus ab utroque diflentit. Apud Mefuem decem illius

formas reperies. Apud Nicolaum,quantumvidi, feptendecim alias fim- :
plices, alias vcro e fquilla, thymo, iride, &

alijs herbis radicibufque com-
pofitas.
Gefherus item Oxymcl Hclleboratum introduxity quod non parum com-
mendat in Graccafua ad Adolphum Ottonidem epiftola. <$ls7iNe*T£mr*it
yjyxf Tm-XJTipvsn Hgt yMrpfXfiXJTx dmpvvlav ivz>& : uaMszJi \U 7J^«itt7rep077S/«C} 6ffa,<nrtT*7i<iir
*vi yjLvifx & 'vnptvicty dynv %t»'(m&. Quas vero in melancholia, cachexia, hydro-
pe,epilepfia, & febribus abigendis vires obtinet, paflim in epiftolarum ejus
libro invenietis, ubietiam oxymellis helleborati majoris & minoris defcrip-
tio vobis proponitur.
Jpomeli Philagrij ex Aegineta. R. favorum melle repletorum alborum
&
lib.j.aqua? font.lib.iij. femis. confra&o favo &expreflb, aquam
cum mel-
le unkam coquito,donec fpuma ipfius & quod velut cerofum fupernatat,pau-
latimablatum fuerit, refrigeratum vafeaccipito. Leviter refrigerat, afle-
rente Galeno, ideoquein Phlegmone& laflitudine febrirrmultum condu^
citr Avicenna? fyrupus de melle idem cum hocvidetur. Apud Nicolaura
tres Apomelitesfpecies videris, apud Aetium,Oribafium, Ac\uarium,adhuc
plures. Varianturenimpronaturaa?gri&morbi; quae nos ratio induxit, uc
delibare eas magis vellemus quam plenius depromere. Bibitur tota aeftate
refrigerij nominei quo tempore (prarfertim ubi acefcerit)cuilibetexhiberi
poteft. Mediaenaturacintermulfum&oxymelhabetur. Galenus. Conferc
etiam ad educendum fputum, vrinam mouendam, aluum fubducendam, &
humores attenuandos. Aeginet. Ruelius
Omphacomeli (quodnon re&e Grapoldus mel acerbum tranftulit) fitex fucci
uvadmmaturae Sextarijstribus,mellis fextariouno,fimulco&is, vel ad dies
4o.infolatis. Finitofervore,invasprobe coopertum ponatur, &ufuiferve-
tur. Eodemferemodoparatur Melomeliex cydonijs, Rhodomeli ex rofis,
melrairtites, Rhoites, Rhodoftacle,&c. quorum defcriptiones ufus ex &
Aetiopetere licebit.
Thalaffomeli conftat a?quispartibusmaris,mellis,&pluvia? defecatis, 8c
in picato vafe per Canis aeftum Sunt qni maris partibus duabus
infolatis.
unam mellis adjiciunt,ac vafe condunt. Vtrumquevimpurgandi habet, (ed
&
hoc multo imbecilliorem. Gorratts. Sapore odore gratum eft, clementer
purgat,fine omni ftomachi vexatione. Plinius
AtquehaUenus depotionibus meliitis.
Ciborumgeneraquceexmelle&alijs mixtis inufuapud Antiquos fuere,
an«e
mimmorumanimalium fheatrum. 23
ante oculos proponere, nimis mihi arduum effet, &
le&oribus tKdium affer-
letrldeoillarecenfcrenoneritopus, &fortaflis impoifibile.Nam diverfle '
& varia* gentes diverfimode mel cum alijs mifcebant,nempe cumlacte,cibo,

farina, tritico, cafeo,aut fefamo:unde x^^^f^ât.y^jKoi^wcîjiuîâ.,
bellaria,vel potius meUaria illa, &
liba cummelle confe&a, diverfisprore
nata nominibusappellabantur. Athenseus. HujusmodiquoqjTf»?» ivJtu&yUf,
Cereriquamimmolabant: ut Nicandri fcholiaftes docet, atque^f «^ji^,
qucm panem dulciarium vocamus. Quinetiam Soli caelo, &
cadorum & &
regina? placentasex melle factas Gentes(tefte Scriptura) ofFerebant: quade
caufa,neDeo Ifraelitxex melleadolerent juflitMofeSjLevit. 2. forte autem
id Iudfis potius prohibitum,quia rriel fermentandi vim habet. Confecerunt
item cum adipe, cafeo recenti, oleo, &
uvis paflis imo ad fomnum concili-
:
&
andum edulij genus ex melle papavere gratiflimum veteres compofuerunt,
quod Cocetum vocarunt ; ut Feftus reiert. Denique deorum ille cibus
habitus Ambrofia, exmeUedulcedinemillam&falubritateminfignem'(qua
immortalitatem afferre credebatur)contraxit,de qua fufe Athenaeus atque
Bellonius. Optima autem &
faluberrima mellaria habent Indi,Barbari olim
creditij fed revera ingenio,arte,prudentucum Europf isfacileparandi, imo
(quantum video) anteferendi.
Verumantequaminufumtrahaturmel, clarificatio eius neceflario requi-
ritur: qusfic fit. R. mellisetaqua?fontanci?diftillata?,analib.ij. velq.v.co-
quantur, continuo defpumando, quod fupernataverit, ufque ad aqua? con-
fumptionem, poftea cum 12. ovorum albuminibus clarifica, Abynzoar Si .-
veroetiam, durum, purum, atque tenax reddideris, libra? hujus mellis clarifi-
optimi lib.femis,admifce:bulliant,defpumando, ad duritiem,in phi7
cati,vini
alam rcpone,quam colloca in aqua bulliente, lympidum evadet,& quafi &
faccharumCandiaelapidefcet. Melvero fipeioris nota? fuerit, co&ionefit
melius. An vero adukeratum, vel purumfit mel, ipfo accenfo cognofces.
Quodveroadulteratumnoneft, pureardebit. AuthorGeoponicon.Sivero
Quintammelliseflentiam,oleum,falem, aquam,acetumfuperarevGlis, Ifaa-
cum Belgam,Euonymi thefaurum, aliofqne Chymicos confulito. Neque
enimtamingensunquamiterabimusaequor, fiinipfojamamplius portuhx-
reamus. Tantum nunc illius primos inventores recenfebimus
Mellis inventor,ut Macrobius &
Cy renenfes ja&itant, Saturnus fuit. Cz-
liusetPliniusn-aduntAriftseum^/T^wt- qmnium primum excogitaffe, fed
Diodorus Siculus fcribit,Curetes cretenfes mcllis conficiendi rationem et
ufum primum monftraffe. Quidam inventionem Theflalis afcribunt. Ala
Meliffo Grajcorum regi antiquiflimo aflignant. Nonnulli Baccho, Ovidio
tefte. A Baccho mella reperta ferunt. Etviciflim. Liber & invemti fr&mia
meUis habent. Graeci fingunt Nympham nomine Meliflam mellis ufum pri-
mum monftrafle, unde ab apibus ei nomen impofitum. Quis invenit, vel
quando,non multum refert. Donum certe caelefte eft, & hominibus utiliffi-
mum,ft eo re&e et caute uterentur.
Cap. VL
T>e cera^ropliômmo^pjfoceraêrythaceârum^ natura & ufu.
Era Hebraice n\% donagh Arsbicemumêxamacha^ Zamacheâbe-
;
ra»i Grxcemeioy i e}()&. lj?s» i Germanice Wachs; Anglice Wapcc

y.y,
Brabantke Wajf; CaUice (ke Jtalice Cera Hiftanice Ciera. Eft autem
: :
veli:
2A JnfeBorumJive
velnaturalis,velartificialis. Simplex & naturalis cera eft craflior favorum

pars,mel continens,eftq; virginea & fecundaria. Virginea cft quam adole-
icentior apum populus(id eft,primumcxamenaluearinovo exceptum)e ftir-
pium floribus confecerit. Sic enim (tcfte Ariftotele & Hollerio) ab apiarijs
dicitur, quamceu natura perfccfiflimam a primis &
novis favis diligenter fc-
parant. Secundariam licet non refpuunt,tantitamenncquchononseftneqj
ufus. Mfidm conficiendi ceram^ hujusmodi eft Pcrrcptant flores primum
:
primis pcdibus, quos leviter affligunt, tum in mcdios fefc abftcrgunt, ec

affncant : tandem vero tin&uram florum aqua vel faliva fua laboratam ct
compactam in crufcula pofteriorum pedum dextrc &
celcritcr deponunt, &
magnitudinc formaque lentis colledtam, onufta: ad proprios lares ipfam dc-
portant.Eft autem illa materia pro florum natura varij coloris, nempe,flava,
rubra, pallida, crocea, albicans, nigra qux ccrx illius 7rD^w7r»/>oAoôiaf,caufa
:
eft. Ceras(inquit Plinius) cx omnium arboruui fatorumque floribus con-

fingunt, exceptarumice&chcenopode. Artificialis dicitur, ad cujus per-
fecitionem fcientia noftra & manus adhibetur illam varie varij Authores
:
faciunt. Palladiusluniomenfeceram naturalem eximit, qua? in vafe aeneo

ferventi aqua plona, minutimconcifisfavis,molliter, &deindeinalijs vaf-
culis flve aqua refoluta digereturin forma.s.jiliter Plwius. Cera fit expref-
fisfavis, fcd antcpurificatisaqua (utmellis reliquia? omnino auferantur) &
triduo in tenebris (vclumbra)reficcatis. Quarto dicliquefiantigne innovo
flctili. Aqua ipfos tegente, &
deinceps pcr fportam co]entur$ rurfus in ea-
dem olla coquitur cera&ineadem aqua, excipiturq; alia frigida, quoties
vafcula melle circumlita perfpexeris. Columella vero fic poftquam exprefTa?
:
favorumreliquia?diligenteraqua dulci perlota? funt, invas a?neum conjici-

untunadje&a deinde aquaignibus liquantur, tum ceraper ftramenta vel jun-
cosdiffufa, colatur, atque iterum fimiliter de integro coquitur, & inquas
qiiifquevelitformas,aquaadjecH, defunditurjeamque concretam facileeft
cximere, quoniam qui fubeft humor, formis inhacrere ceram non patitur.
Differt autem cera dupliciter, Bonitate »/*. &Optima cera ex optimis
apibuscolligitur, &aboptimisartificibusadeoelaboratur, ut candida, te-
nera,formofa,homogenea,pura, fubpinguis, odorata, fine nervis, pelliculis,
omni retrimento apparcat. Qualem Nonius Marcellusex Varrone
pilis,atqj
ceram tarentinam aMilefijsapibus colleclam defcribit.Dcpravataeo magis
eft cera,quo magis ab hisbonis notis recefferit. Vfus cera? eft duplex, Me-
dicus,nonmedicus. Medicinam quodattinet inmedio eft quodam modo
:
calfacientium,refrigerantium,hume<ffantium,ficcantium,emollientiumj ha-
bet aliquid craffarum item partium, &
meatus obturantium ideo : non folurr»
ficcat, fedperaccidenshume&are videtur perfpirationes prohibendo. Vn-
de & materia eft aliorum pharmacorum. Ipfa autem per fe, ex leviter con-
coquentium numero fuerit, qua: foris apponuntur; habet enim parum ex
difcufforiaetcalidafacuhate, cujusquammultummel ipfum particeps exi-
ftit.Sorbitione dyfentericis medctur, milij magnitudine grana decem cera?
dcvorata,lac nutricibus in mammis coagulari non patiuntur. Diofcorid. Ae-
tius trium ervi granorum magnitudine exhiberi jubet.Anonymus quidam
contracapitisdolorem&malignos humoresex febrealiafve ortum,hocre-
medium pracfcribit. R. Cera? virginae, q. 5 . eam ad ignem emolli ita ut pr
libitu diftendi poffit. Cum ea caput a?groti rafum, tanquam pileolo
contegat,illiq 5 pileum canabinum fuperinducat, ut non decidat. Atriduo
abjiciatur, vel tandiu retineat ejus ufum , donec fenferit dolorem ,ab-
ijfle. Cera cavoct dolenti dentiimpofita, fpecillum candens fa?pe adhi-
beto. Archigenes. Ceia denudatis nervis & tendonibus applicata, carne
eos
minimorum animalium Theatrum, 35
eosveftit&fanat. Aetim. Addoloremjun&urarumexfrigore. R.linteum
ceraliquida intin&um, & &
quam calidiflime ardiflime, aeger ferre poteit,
no&uapplicetur& fanabitur. Galentts. Praeterea fauces extrinfeceungere
prodeft Vrfino & taurifevo y cerifqueremtJ$is. CMarcellits. Crythasinpal-
pebris cerae albae iomtrxto 6xk\xtks,.G al.cx Archiginc. Oleumvero ceraein
poda^rofis doloribus fedandis, duris apoftematibus emolliendis,vulneribus
ulcenbufquc curandisfingularem habere vim, nemonon veritatis hoftis ne-
gabit. Mifcetur item, Galeno tefte, medicamento Afelepiadis contra Oze-
nas ad cemflimam ICteri curam. Heroina cujaedam has pilulas beatiflimae
memoriae Gefnero mirifice commendavit. R. vitellum ovi ad duritiem
coctum, &ceraepondere, tantundem, cumgranisaliquot croci fyrupo &
abfinthij. Fiant pilulae, mane&veperifumendae. Valdeiitim excitant, ied
paidifperiinepotucontinuatae morbumextirpant.Htetiam e ceraglobusad
cohibendam matricem prolapfui obnoxiam, atque ea medicamenta etiam
involuta diutiiis ferunt atatem. Clod/tts Afclepiadis fe&ator Graeci fuccum :
Cyrenaicum cera involutum propinare folent ad facilem deglutitionem.

C&lttisAurel. Eft denique omnium emplaftrorum, ceratorumque funda-
mentumetbafis.-quamvisMyrepfus emplaftrum unum i* *&\*v primus cort- :
fecit. Nec folum vivospraefervat, fed etiam mortuos confervata putredine:

quadecaufa, ut nunc apud noftrates ditioris fortunae viros,ita (ut Strabo re-
fert) apud Perfas cadavera cera oblinire, mos fuit. Cereo item ipecillo ca-
vitates ulcerum optime explorantur. Pro medicamentorum ufu, optima
eftcerapunicajproxima, quam maxime fulua,odorifque mellei,pura,natione
Pontica. Plinius. Quod equidem miror inter venenata mclla. Tertium
laudislocumhabetCretica, ex propoli abundante. Vltima Corfica, quo-
niam ex buxo fit, habere quandam vim medicaminis putatur.
Nonmediciceraeufusfequuntur :
Reciea principibus, divitibus & aegris
ob odoris fragrantiam defiderantur,ubi Jucis copia negatur. Cerae item ufus
eftnonexiguusinoblinendisvaforum, rimis, tentorijs, canabinis, incaftris
contrapluviarumimpetumarmandis, culcitris(neplum£ exeant) obducen-
dis,tibijs ex arundine faclis conjungendis Sicut O vidius de antiquis illis ce-
:
einitpaftoribushocverfu. Etbcneceratamodttlantur amndinecarmen. Sed

& praeftantiflimi pidtores,cera pingebant, ut Plinius aiferit 3 eacj j naves con.
decorabant. Haec pi&ura, licet nec fole,nec fale, nec ventis corrumpebatur
exolevittamenquonefciammodo, et unacum ApellejProtogene,Zeuxide
difparuit. Ceraetiamveteres, ante ehartam inventam, pugillares fuas ta-
bellas obducere folebant, ut Iuvenalis iniinuat.
Nonne licct medio ceras implcrc capaces,
Quadruvio ? :
•
Et PUnius Iunior epiftola ad Tacitum, Ad rctia fedebam, crat in proximo

nonvenabulumautlancea,fedftilus& pugillares. Meditabar aliqua anno-
iabamque ut ii manus vacuas, plenas tamen ceras reportarem Hinc illae ve- .
terum loquendi formulae profeclae: in prima,fecunda,tertia,vel extrema cera.

Romanos enim in tabulis ceratis teftamenta fcripfifleprobatSuetonius in
Caef.his verbis. Q^pediumexquadrantehaeredcminftituit, reliquos inima
cera,id eft, in ultima parte teftamenti. Nec fane minimus cerae figillaris ufus
eft,°qua literas &diplomata confignamus. Hujusquatuor potimmum funt
fpecies,Punica,five alba, miniata five Inda, Nigra five Americana,lutea
five Europaea. Punica fit hoc modo. Ventilatur iub dio faepius cera fulua,
deinde fervet in aqua marina,addito nitro. Inde ligulis haurjunt florem cerae,
transfunduntque in vas quod exiguum frigidae habeat, rurfus tum marina
decoquuntfeparatim, deinvasipfumrefrigerant. Hoc ter reiterato, juncea
crate fub diono&eqs iiccant:hac enim candore facit,melle per folem attra&o
&
26 hJeBorumJive
& tinftura flava evaporata;ficcatam liquefaciunt,liqucfac3:am protegunt tcnui
linteo,Soliq; exponunt; poft infolationc albiflima evadit,etiamnum recocta.
Alijs modis cera dealbatur, fcd hic medicamentis utiliflimus. Phnius.
Grxcisauthoribusnonaliamcfle vidco, quamqua?aPlinio Punicavocatur.
Aetius >M).5>»»i7«AtM6>7tfJ» in ungucnto Martiato meminit;& Paulus MwS-fwrfUi*
habct. Nigra cera,vel cft naturalis, qualis in Mollucis infubs& America-
plurimislocisabapibusipfiscolligitur (uti in Thcveto ct Navigationum
ccnturijslegimus)vcl artificialis, addito chartarum cinere. Muuata iive
Inda rubeicit, Anchufa?admixtionc vcl etiam cinnabrii. Eft & alia ccra ru-
bra? fpccics, dura, et fublapidea, fed fractu facilis, qua confignatas litcras
mcrcatores claufiflimas ciic autumant. Nebulonum tamen ahquot peritu
ita rcfignantur, & fine noxa viciflim occluduntur, ut nc vcftigium quidem
fraudisullumappareat ; quam artem licet fummus impoftor Pennio, dum
Lutetijs eflet,oftenderet,tamen ne illam malefico hoc feculo revelatet,pietas
prohibuit. Europxa natura. familiarem colorem imitatur: Flavum fcllicet.
Nunc autem rerum color & varietatis ita nos cffafcinavit,ut natiuis haud con-
tenticoloribus, Punicam,Amcricanam,Indorumque imitemur ceram ; imo
his viriderh, fuicarn,fpadiceam,ca?ruleam adjiciamus, ex a?re viridi, alijfquc
pigmentis,& pauca terebinthina conflatam.
fropolis A'«rfecundum Arabes expofitores vocatur,a Grxch tfmmr^Jfxufui,
<Bfbm\tf£ yifs©-. Germanice Vorjiotz,.nekn Wtchs, Wachs WwdenJlop.Wiichs.
t
Hclvctice (ni fallor) Bet^ cj Bwnen trofl. Angli Hivc-droffc apf>ella»t. Hifpa-
ni el vctun dc Us colmcnxs. Scribonius illam pro cera virginea accipit; lyl-
uancus pro facealuearium perperam interpretatur. Andreas Bellunenfis
forditicmparietumvocat, aliofque pro Bdellio ea abuti affirmat, Quidam
propolinftillareab arboribus contendunt; ali) primum favumefleconcer-
tant. Eft autem revera craflior qua?dam materia flavefcens, odorata, fty ra-
cem refcrens, & in maftiches modum du&ilis, cera? finitima, nondum tamen
cera ; qua omnis frigori pluvia?queaditus obftruitur. Teitia fcilicet illa eft
materia,nigra&acrisodoris, Mitys ab Ariftotele, Commofis, aPlinio&
Gazadicitur. Secunda «'(ro-i^p^quafi materiaexpiceatq;ceracompofita.
TertiaPropolis, rrtfdia?interha?cduoftabilimenta atq; ceram natura?, ad
foramen aluearium dcnflime conftru&a, maxime autem a?ftate. Itaque
vocatur Propolis,quafi fuburbanam dixeris quoniam apes pra? ipfis foribus
:
ante alueum a?dificant. Propolis (inquit Cordus,ex Plinio fortaffe) lachiy-

ma eft refinofa, arborum gemmantium oculis innafcens, quam colfedam
circaveftibulumalueorumfufpenduntapes, ut hyeme rimas omnes contra
frigoris injurias obturent. Hufusquatuor funt fpecies. Prima epopuloni-
gra tantum colligitur quam Aegyrinam vocant, colore flavo aut fulvo
: :
traftatumolliseftj&vifciinftarfequax, odorem habetfuavem, jucundum,

capiti gratum, fomniferum, ftyracis a?mulum faporepopulneisgemmisre-
:
fpondet. Secunda ex Betula collecla, betulam olet ; colorem obtinet inter

flavum cinereum & fubuiridem medium tra&atu item mollis eft & du<ftilis.
:
Tertiamex Alpina?populi lachrymaapes conficiunt,fedraro,ijfquetantum

Iocis, ubi nulla alia populus aut betula, pra?ter Alpinam folum abundat.
Quarta, five mixta, ex his omnibus arboribus colligitur atque confunditur,
adeo ut colorem,odorem, faporem, &
confiftentiam mixtam confecuta fit.
Hacfere.Cordus. NuncPliniumaudiamus. Propoliseftfubftantiaqua?dam
intermel&ceram media : (potius inter ceram & piflbceron) atq; videtur
efle gummi ab apibus collettum ad claudendaalueola. Denfam habct fub-
ftantiam (inquit Rondoletius) & odorem fermenti : Odore adeogravicon-
ftare dicit Plinius,ut ea nonnulli pro galbano utantur. Sed mellatione verna
feparari poteft ha?c pars quae cellas claudit, de qua Politianus.
Lcnc
mimmorumanimalium Theatrum. rj
Lcnc fufurr.it afis flcmquefaporibus alueo^ .
Candida multiferafomnt Fundamina ccra.

Ergo videtur quafi cevx tundamentum craflius fed iam defitumeft eauti, :
nec quis puram propolim invenerit.Nam apiarij pleriq; exemptis favis poft-
quam mel onine defluxit, quicquid eft in favis una confundunt, fincerum-
quenihilfupereflepermittunt. Neccerailla,quamAvicenna, Mum nigrum
vocat,a!iud cft quam fordes quardam favorum, vel potius fedimentum quod-
dampoft excoCtam ceram fundumaquir petens, propolismodoi propolis
eft, fed quiddam mixtum Propolis natura eft, ut olco
nihilominus pura non :
qua liquefactafun-
refoluatur, veluti cera, fed ponderofior eft etdenfior, in
dumpetit,ceraquando fupernatat. Eligatur odoratifiima, finccriflima,cera
nuila adukerata,quamfuiione inaqua facile fejunges. Optima propolis dici-
tur,finccra,odoratiflima,cer£e expers. Efficacior eft Cretica etpaflidica,cujus
major e partem a fty racis &
ladani pinguedine colligunt apes. Colligunt pro-
culdubioexalijsplantis.-nampropolimfac.iunt, ubi necpopulus, necbetula,
neculla antediciaru plantarum crefcit.F/^.Magna fincerxpropolis virtus eft rfe>
in fpiritus craflbs,& vitiofam materiam ex alto elicit.Hollerius,.Cerofa; natu-
ra; eft,fed potentiusevocat&educit. Diofc. Celfus inter anaftomica recen-
fet,eamqueconcoquere&pus movere inulceribusaffirmat. Calfacit(inquit
Aetius)difcutit,maturat,extergit,&attrahit. Exterforia vis non valida, at-
tractoriafatisvalens: tenuiumeft partium, calfacitfecundograducompleto,
aut tertij initio. Hanc manibus pra-mollire oportet,antequam cum alijs me-
dicamentis mifcetur, atque ita reliquis ab igne ablatis inje&am coquere;
nullam enim fupcr ignem co&uram bene fert. Evocat aculeos, et omnia cor-
pori infixa extrahit. Aetius. Varro propter multiplicem ufum, quem in
emplaftris exhibet,multo eam carius infacra via,ac mel ipfum venditam me-
morat. Ideo autem facfum puto, cur propolin quidam ceram fandfam vo-
carint,utfcribitLargus in ftrumarum curatione. Spinas &fim'iliacorpori in-
fixa extrahunt coagulo (maxime leporino) cum thuris pollineet propoli:
Plinius:veterituflifuffituprodeft, Guttam rofaceamex aqua tollit, impeti-
ginesillitaextirpat. Diofcor. Ozamas emendat:Serapio. Pluresadmedi-
cinam ufus habet,quos Plin.lib. 1 1 .Capit.7.enumerat.
ErithacamAriftotelesfandarachamvocat, alij Cerinthum, Smerion di-
citur,lib.2. de Plant. Ariftoteli attributo. Do£tiores,Vernilagwem vocant
quidam etiam ab anni tcmpeftate, Vermcem. Hoc gluten (inquit Niphus)
rufticiLombardi, Carbinam vocantj noftri vero Taram. Eft apum (dum
operanturcibos) infavoruminanitatibusfepofita, amarulentifaporis.-gigni-
tur autem ex rore verno, & arborum fucco, gummi modo. Africi flatu mi-
nor,Auftrinigrior, Aquilonismelior&rubens, plurimum in Graecis nuci-
bus. Mcnecratesfloremefledicit,futurxmeflisindicium. Plin. Varrojion. vfa
cibum efle vult, fedgluten, quofavosextremosinter fe compingunt apes.
Mira illi vis eft eliciendi examina. Quocirca examen, ubi volunt confidere,
ibiramumerithace, vel aliam rem oblinunt, addito apiaftro. Vergilius(ni
falJor)Varronemfecutus,glutenappellat.
Mitys,commofis(xiVvw Stephanus appellat) uti etiam ^1™^©-, plagis
et fuppuratiombus medentur. Ariftotel. Quem vero inaluearibus ufum obti-
nent,fatis anteaeft dicmm.
Cap. VII.
D e Fucis cjr Furibus
^Vcus^Grxce w ? »V&9 »^dicitur,///vn« Cz5 %AngIice, a Drone, a mmr-'
f
1
*~*
T"\ * \ -W -r-» 1 * V -r*-/ r \tL.. ..1 T rlf : _ \ r-r -
)ran.Gevma.mce i Traen i Be\gice,Belonderftrael.HifyaniceZanga-
vJxaXich Ape chenon famele. Galliec, Bourdoncrfullon^ Hunga-
2g InJeBorumfive
ricc Here. Polonice, Cz.ez.ew. DictusautemFucusutnorinulliputant, quafi

fur, quod furtim mella devoret:quanquam vcrifimilius eft fucum dictum,
quod apibus fucum fraudemque faciar, & prsetextu calefaciendialueos, illa-

rum mellificia abfumat. Propterea fucum latinuma **>;««; Grsco, nimia
quadam audacia, nonnulli derivant; alij a fovendo derivant, quia incubando
apumjuvantfoturas.
Fucusquartumgenusapumamultis ftatuitur, fedmale nonnullorumfen-
7)efcri[tia,
tent a ? quianequeipfemelcolligit, neque ejus elaborationi infervit. Ape
j
vulgari fere duplo major eft, major itcm fure; magnitudinc cnim rcgem
a?quat,immofuperat. Hanc autem magnitudinem non natura? dono, fcd cx
confequuntur.
vita? inftituto fuci Narn cum anes fucis procrcandis ccllas
deftinant, minores ipfis confingunt nec eas fparfim per alueum, fed ex-
:
timis tantum &

veluti eje&itijs caftris. Vermiculiitcm fucorum, longe apum
vermiculis(exducum apumque profapiaoriundis) minores funt prima ipfa
fletura.-grandiores tandem futuri ipfis apibus, tumquia laboribus nihilfu-
perfluitatum abfumunt, tum quod nocte dieque(ceu ad prafepe boves) kfc
ingurgitant melleo liquore, id quod tandem in annonx caritate atq; inopia
haud impuneferunt. Colorefplendente nigricantmagisquamapes,^8*< &
t*jii& m-lav,*KAVT?@- SiiC) w^f. Arift. lib.5 .Cap 2 2 Interapes nafcuntur & de-
.
gunt, cumqueforasfe conferuntfuci,fufimmfublimi,quafi cumimpetufe-

runtur 5 atque ita ad tempus fefe exercentes,ad aluearia propria revcrtuntur,
& melle avide vefcuntur Cur autem fucimagnitudineducibus, & apes item
:
aculeo cum ijs comparantur, Ariftotelis rationem audiamus Nonnihil (in-

:
quit)difcriminis adeffe voluit natura, nifi femper idem genus ex quovis nafci
oportret, quod impoffibile eft ita enim genus totum aut duces aut fuci ef-
:
fent. Apes itaque viribus & pariendi facultate

fimiles funt ducibus,fuci vero
duntaxat magnitudine quibusfiaculeum dederis,duces utiq; feceris. Lib.3.
:
Dcgener.anim.Cap.io. Agrxcis w9«<yi item dicuntur, quod aculeum non

exerant. Vnde Henod.iMv&py<9-> («i»x«9«w<r«w8*oi( «jua©- 0^' :aculeum fane
aut nonhabent, autnonadvmdi&am eoutuntur. Plinius eos aculeis planc
& tanquam apes imperfettas appellatjido
deftitui fcribit, Virgilius eos ig-
navum pecus vocavit.
Suidas rMpat vocat *<t& Tiiuvfav rntkiVTaivittr. Columellaeos genusampli-
oris incrementi appellat ; fimillimum apurr^ atque inter gregalia aniirralcula
nonmale collocat. Vapulantfsepiffimein repub apum, non folum defidia?,
:
gula?, rapacitatis nomine; fed quia ex aculeidefe&ueviratos (e[e demon-

ftrant. Pliniuslib.u.Cap.iy.eorum naturam itaexprimit. Fuci funtfine
aculeoimperfe<flaeapes,novifIimequeafefTis&iam emeritis inchoaty; fe-
rotinus fa>tus,& quafi fervitia verarum apum. Sicutigituremeriti fenesex
prove&ioris setatis fseminis imbecillos,fteriles &
fepe eunuchorum armulos
libcros progignunt ita etiam haud mirium videatur, languidum impotenfq
:
hoc genus ab exhauftis fivefenio five labore apibus produci , quod neque ad
fua? fpeciei propagationem,nec ad operas communes aptum fit. Quamobrem
imperantijs, primofque in opera expellunt, &
tardantes fine clementia
puniunt. Nam menfe Iunio, duo vel tres (e junioribus prjefertim)apes unum
fucum foras extrahunt, alis verberant, aculeis pungunt, renitentem de fcam-
no ejiciunt in terram, atque poftea vita? dolorifque faturum occidunt; id
quod non fine maxima admiratione &
voluptate fa?pe confpeximus. Ali-
quandofuciantefores quafiexHlesmanent, necaudentintrare. Tres autem
potiflimum ob caufas fueos apes exterminant vel quando fupra modum fuci
:
multiplicantur, velquandononfatislocioperarijsrelinquitur, vel fi mellis

inopia opprimantur. Atq; ut adverfus fucos mortali ufque odio conflagranr,
«tahominesnonlaedunt fucos nudis manibus tollentes ac projicientes, imd
ne
' I I I
— -' — -- ,. I — — - ! " ^

ne in pugna quidem.Fucifeorfim gignuntur,fi dux vivit (uti quida affirmant:)
Ari(i ltb 9 ,
,
Sediuexobijt,inapumcellulis oririexipfis apibus aflerunt, &hoseffeani- hifcctu'^

mofiores, qua decaufa î'^.™ dicuntur 8^;, quum corpus tamen obtine-
anrexpersaculei. Sic ^Blianus, lib. i.Deanimal.Hifto. Cap.x. Fucus,qui
inter apes nafcitur,de die in mellarias cellas abditus manet,nocte vero, cum
apes dorniire obfervaverit,eorum operainvadit, vaftatque alueos. Hoc illse
cumintellexerunt,(plurime enim apium dormiunt nempe defefla?,paucce vero
excubant)cum viderint furem, verberanteum modice& leniter, expellunt-
que alis,& in exilium projiciunt. Ifte vero non ob id c orrigitur,fua< natura^
piger & vorax,eft duobus malis praxlitus, intrafavosfe abdit. Vtveroad
paftionem apes profecta? funt, ille rurfus opus invadens, quod fuum eft facit,
confercit fe melle, &
depopulatur thefauros dulces apium. Ex e paftione
redeuntes,cumeioccurrerint,non amplius leniter eum verberant,neque tan- *
quameffentinexiliumeumeie&urse, fed afpere aculeis invadentes percuti-

unt latronem, nec amplius mulclatur increpationibus, fed vorackatis,& gulse
nimia?pcenas vitaperfolvit. Apiarij ha?c dicunt, ac mihi perfuadent. Fu-
corumfktus, editur fineduce} apum nunquam.Illorum enimgenus ortum Gcmntio.
habet a regibus. Sunt quifucorum fetus aliunde portariaffirmant,ex cerin-
thiôlea^velarundinisfloribus. Sed hxcopinioinfirmaeft, etcum nullara-
tione confentk. Ariftotelesexapibuslongioribusac porrectioribus copiam
tumfucorumtumfurumoririaffirmat, quod fine dubio vel ab antiquisphi-
lofophiSjVelmeliturgisfuitemporisacceperat. Ex putredineetiam eosnafci
nonnullireferuntj ex mulis putrefcentibus Ifiodorus, ex afinis Cardanu%
ex equis Plutarchus atque Servius. Alij fucos ex apibus degeneratione qua-
damfattosexiftimant, pbfteaquamaculeos perdiderunt, tunc enimfucifi-
unt,nec mella colligere deprehenduntur, viribufque veluti caftratis, pariter *
& &
nocere prodefte definunt. Quidam contra, apes ex fucis originem d.u-
cere affirmant,quia longa nos experientia edocuit, eo majoremeffe quotan-^
nisexaminum numerum, quo major fucorum multitudo. Cacterum illa naihi
confictamagisvideturquamveraratio.-nonenimquia (utinprofperis fit an-
nis) multi fuci nafcuntur, plura.propterea prodent examina fed contra,quia
:
multitudo apum ex caeli clementia mellifluiq ; roris ubertate crefcit, ex hu-

moris fuperflui abundantia, major perinde fucorum nafcitur proventus , vt
re&e philofophus collegit. Vel t\ hoc illis donemus, Quo fuerit major
fucorum multitudo, eo majorem quotannis fieri apum proventum ta- :
mcnhaudexindeconcluderedebemus,debereapesfucisvit£e originem, fed

illis,obejufdemconfervationeoberatasefle atqueobnoxias,dum multiinin-
cubationis tempore multum vigoris fubminiftrant apum fjeturc, pluri-
mum(ut Plinijverbisutar,lib.n.cap.n. ) ad vegetantem illum calorem
conferente turba. Sunt qui fucos in mares &
firminas diuidunt,eafque'
coitu propagare fpeciem contendunt, quamvis ( ut Athenanis fcribit
fucorumcoituSjUt &
apum, nunquam adhuc a quoquam fuit confpe&us.
Verum cum Vefpae,Bombyliones, &
reliquafavigenainfedfa aliquando
(licetrard ) anobisipfis& Ariftotelecoirevifafint, equidemcurpernimi-
amapum&fucorum modeftiam, qua fcortationem veneremque publicam
oderunt, Veneris ufum illiseripiamus,nullamcaufamagnofco.Coeuntenim,
ut pudica hominum gens, fine arbitrisjillamq; proftibulorum in luce ocu- &
lis omniumturpiffimevolitantiumaw/^t^/av pudorefuoinfito condemnant,-
Diximus inapum generatione,quofdamapesmares,fucos f$minas fecifle.

Vcru cum(inftante mellificio)eos tam acriter puniunt alueis ejecros,et morte
etia afficiunt(qualem genitricibus inferre vim,reliquas offufcaret apum virtu-
tes ) vixeosfajminas ftatuerim. Quemigitur in aluearibus ufum obtinent?
Ea Anne
AQ hfeftorum five
'
vn>,*f,*T<-ûi*n©-> MY^&,*K»T*w\T&>**<>rf<>>-'<>t i ' «<

J-« i -n*
Anne fucus plane i.<nJ
wifntw» we Graxis plurimi fcripferunt i Quin &

Vergihus iiccecirut,
Lib.4.Georg.
lmmumf^ fcdens alicnaadfabulafucus
Vbi immunem Feitus accipit,pro inerte,defidiofo & inutili, qui munere om-
nino omni vacaret :nifi forte improborum ntu illi rei det
operam, ut vel
alienis fudonbus fefe alat, vel rempub totam perturbet.
Tales item muli-
:
eres racit Heiiodus, dum eas cum tucis parat,„i furia* ^mrm tmôt^
*/*&*.*
i»&Tfiiv >(ifM.roy o-fbrts m ds y*sif dp.av}af id cit ,ut i ego mterpretor.

Quifegncs rcfident contefiis adibm 7 atque
Sudorcm ahcriut proprtam furantur tn aluum.
Sedmajorisfideiauthoresvariosfucorum ufus proponunt. Nam fi pauci
.fuerintinterapes,reddunteasinopere magisdiligentes, atque follicitas,non
exemplo (vivuntenimperpetuo quiaadcontinuandani inadue-
otiofa?) kd
nasliberalitatem ftudiofiusin mellificinalaborant. Pra-bentitemfignama-
turi mcllis : nam cum mel perfe&um eft, magnam eorum copiam interfaci-
untapes,nenodlurnis(utfoknt)depr£edationibusipiumexhauriant, nam (ut

re&c Aelianuslib.i.deanimal. Cap.io.)fucustotumdiem in mellarijs i^lc
noclc vcro cum apes fomno fepultas animadvei tit, "ip-

cellulis latet quictus j
farumoperainvadit,vaftatqjalueos. Verum (nifiBartholomsus nobisim-

ponit)nonufque *Wax7w verfantur Scdregias manfiones extruunt, amplas,
:
magnificas, in apice &

meditullio favi fpeciofo cooperculo infignes. Sunt
igitur otiofi(ut cum Ariftotele dicamus)fi mellificium aut rorilegium fpedtesj
S.ed fi archite&uram,opifices. Namficut apes fingunt fucorum favos juxta
regum aulas ; xdes extruunt, qua de caufa ab apibus,
ita fuci viciifim regias
& ipfi & ipforum qui fuerint) pulli aluntur. Loculi fucorum jam adulto-
(fi
rum pro corporisratione ampliores, favi autem minores : illi a femetipfis,

hiveroabapibusfabrefa<3i, quiaa?quum non fuit tantam operarijs vilibus
g
.. &conduclkijs cibi portionem, quantam filijs familias concedi. Tzetzesin
a*7
h '
elegantiifima fua poefi, &
alij quidam Graeci, fucos item apum promos con-
ftituunt jJ>oif6fK( blandiifimumq; calorem ijs infuper aifignant, quo incubantes

3
apumfcetus fovere,et vegetare perhibentur.Sic item Columel/a-.ad procreatio-

nem fobolis apibus nonnihil fuci conducunt, infidentes feminibus quibus apes
figurantur. Itaq; ad fovendam &
educandam novam prolem, familiarius ad-
mittuntur exclufis deinde pullis,extra tetta proturbantur. Et Plinius liblx i.
:
Cap.u. Noninoperetantumarchite&onico, quoque adiuuanc fcdinfactu

apes multumadcaloiemconferenteturba, qusequomajor fuerit (nifi mel
:
interim defecerit) eb major fiet examinum proventus. Deniq; nifi magno

alicui ufui apibus effent futuri,nunquam omnipotcns unis utrofq ; aedibus clau-
&eademveluticivitatedonaffet. Necfane ineosvelutireipub.hoftes
fiifet,
apes unquam irruerent, nifiubiferviliaucH multitudine vim offcrrent, vel

annons caritas imminerct ; qua fane rerum tempeftate, quis non melius efie
m
dixeritarchite&os qua agricolas, tolli^przefertim cum fine his ob defectum
alimenti in difcrimen vita? adducamur illis autem ad tempus abfque vitse
:
jaduracareamus, atq;ipfi(neceiritatemagiftra) domos fibi quifq; ardifice-

mus i Verum ut certo numero utiles funt apibus, ita eos, nimio plurcs,haud
immeritoalueariu morbu Platoappellat.S.de rcpub.libro.(ubiekgantiifima
interAcolaftuetfucumcomparationevideas)tumquiamellificis apibuspa-
bulum abfumunt, tum quod nimio calore ipfas fuffocant. Bunc morbum Gco-
^»/^^»^^<r»y4?.VaforucooperculaVefpertinoteporeintrinfecusaqua
irrorato,& fummo mane vafis apcrtis fucos guttis operculoru infidentes inve-
niesjmelk enim rcpkti valde fniunt,& intokrabili aqiue defiderio cruciantur:
•i - Tenaci-
minimomm animalium Theatrum,
tenaciterque propterea operculo irroratoadha?rent. Quare minimi negotij
reseftomnesadinternecionemredigere, velmaximam (fi mavis) partcrn
auferre. Si vero fetus fucorum nondum pennatos una abftuleris,& adempto
capite ad reliquas apes projeceris, gratiflimum ijs pabulum obtuleris. Quin-
etiam fi fiicumademptisalisinalueariumrejeceris, ca?teris(fi Pliniofides)
pennas abftrahit,lib. 1 1 .cap.i i.vel potius,ca?terorumfucoru intus reli&oru
alas ipfie a pe s comedent. Sic enim Ariftotclis verba habent,ê xt$?p©- t s *%&
imwsB-s aWTif,-mi> ânmv dv-m^-ra-^lig) «kAot. Neque enim verifimile eft apes fibi
mutuoalasadimere velle, neque fucos apibustantam vel audere vel poffe
inferrevimrquareutPliniuserravit &I& pro*vjy, legens,itanonparumhallu-
cinantur, quiTOKAo/;ro>adapesreferuntnonadfucos. Quid verodefucisfom-
niaportendunt, quaminarteHieroglyphicamateriam miniftrant, idApo-
malarisexPerfarum &
Aegyptiorum fcholis aperiat. Abundenos noftrd
inftituto& voto fatisfecerirrius, fi veros eorumiiius, veram naturam, genera-
tione,degeneratione,defcri^tione,nomenoftenderimus. Hieroglyphicave-
ro emblemata, morumqjpra^ceptionesquodfpeilatîngentemipforumfyl-
vam vel mediocre quoduis ingenium ex ipforum vita? inftituto faeere fibi po-
teftmeqj opus habebit ad abftrufiores illos Aegypti facerdotes fefe coferre.
Proprium furibus genus effe aliqui exiftimavere inter apes grandiffimis, j^ff^
fednigris, aluoquequamapisutilis ampliore, fucisminore; ita appellatis, pim.ubii.
quiafurtimdevorantmella. Fucorum pracfentiam apes ferunt, eaquegau- Mf« 17 -
..
'
dentnonnunquam quafi falutari. Fures autem cum natura invifi fint apibus, ^dicitT,
abfentibusillisirrepunt,thefaurofque mellis divaftant atqj devorant. Imo *6-;He-
quidem adeo fefe interim replent,ut pra* repletione exire aut refiftere neque- ^rTilti-
untes, facileabapibusreverfis&fevereeorrigantur, &promeritisjuftein- mmmanaff*
terficiantur. Nec folumapum cibum abliguriunt,fedetiam inearum cellu- mmn °
lisfurtimpariunt ; quo fa?peevenit, ut nonminor furum fucorumque pro-

ventus, ac legitimarum apumconfpiciatur. Hiautemneque mel colligunt,
nequexdeserigunt, neque quicquam laboris mutui cum apibus fufcipiunr*
qua de caufa cuftodes habent, qui diurno tepore defeffas noctu obfervent,&
a furibus tutas faciant & fecuras;qui fifurem viderintingreffum 3aggrediuntur
ac verberant,& proforibusexanimem velfaltefemianimemrelinquunt. Sa?-
pe itemfit,utfur melle fatiatus nequeat aufugere,fed ante alueum volutetur,
donec exeuntes vel redeunteseum offenderint, ignominiaque ludibrio no- &
tatum mortc affecerint. Ariftoteles nullumfuri munus affignat Verum ego v : ^
inhuncfinemnatumcogito, utinjurijs offerendisapumacuatanimos, &ad
vigilantiam juftitiamquemajoremipfasexcitet. Nec enim in Chriftiana re-
fub.aliumfurumufumperfpicio; fama?, bonifque proximorum incredibili
ftaude infidiantium.
Cap. viil
\fVLebmceyTfirgna„ flyfl
j
Chaldzice Deibrane;
'
I Syriace Gnargnitha.
IArabiceZamber.
JkngliceaWafte.
i
1
i Germanice eine Weê^
1 KelgiceHarfel.
Verpadidtur^ luKce,relpajrrefpa,<Mofim,
\ Gallice Gucfpe.
ilHifymcerejpa&afotya.
E J?
CrCh
42 hfeBorumfve
Gothice Boolgetmgh.
S\zvori\ceWols.
Ulyrice ofa.
! HungariceZ>/*r/*f.
(_ Latinis 3 VeJpam dici.
Calepinus notat, quia vefperimufcasvenaturincibum.

A Graeeis variaitcm nomina fortiuntur Vefpa?, vulgo *»»«< dicuntur Eu- :
ftathius,<w<,«^ v
™
=/>«»-?«> deducit,quoniam medio ita diffectas videamus,
uthiare appareant, quemodmodum in iconeappofita animadvcrtere licet.

Nicandrifcholiafta? Mu*a«w.Af,Suida? /*m/JW &
<fiA»9e< Hefichio dvMm mo-ed- &
\spts, Gaza? (fed ^tn^mSf) «V9 f »m/: Haeenim potius Crabrones dici de-
Vefcriptie. bent.
Eft autem Vefpa Infedum volucre, gregale, annulofum, oblon-
gum,quatuor alis membraneis(quarum pnma? majores) pra?ditum,
exangue, intus aculeatum, fex pedibus donatum, colore luteo deau-
rato luper maculas nigras,triangulatim pofitas, corpore toto tran-
fucrfim variegatum , undefortePollioni />d%y™ dicebatur. Acu-
leum omnes gerere exiftimo, (quicquid de Matricibus five farminis
ipfarum dwTfov < fcribunt authores) quod quum Hami (occidenta-
lisvilla) circaannumi587. vefpetum integrum offenderam, ma-
tricefque ibidem omnes calida? affufione internecioni dederam,nul-
lam tamen aculei vel prominentis vel reconditi experte in venire po-
tueram. Corpus Vefparum medio peclori tenuiffimo quodam fiio
Ariftoph.in aIligatur,utvelutielumbesvideanturatc[jhiatul£e:vndeGra:cusilleComicus
Vtfpu.
in cinclura graciles puellas(quas elegatia Terentiana junceas appellat)jpww/«<
dixit, quafi vefpeas vel vefpiformes. Bombum quoque edunt, ut apes j fed
ftridulummagisatquehorrifonumpra?fertim quum irritanturs undeilludin
Animi & in.
indoftum doctis obftreperum,faftum a Theocrito in Hoda?poris provcrbium, -
gtrij dotes. tr^ô^v 7iTliy©-tv<tvriov: Sianimi dotes defcribi velis, Vefpa eft politicum
&gregale animal,Monarchia? fubditum, oper0fum, ^T^vor, «whao^/a»^ pug-
nacis admodum natura? &
ad iram proclivis. Politica? vira? fignum eft,
quod folitaria? non vivunt, fed civitatcm fibi «edificant ardibus confpicuam,
in qua ftatis legibus obtemperant, tamque in opere quam animo modum
adhibcnt. Quare eas re&e Philofophus, in civilis generis Infeclorum
tribum accenfet. Lib.i.Hiftor.Cap.i.Regnoitem nontyrannide reguntur
(inquit Aelianus)quamvis natura pugnaccs j argumento illo duclus, quod
Vefparum duces fpiculo carent, vel potius habentes non extringunt
ipfum aut feriunt. Et quamvis caeteris duplo majores duriorefquc funr,
manfuetudine tamcn non carent, aut gratis moribus j quibus fuum popu-
lumetiamaliquando rebellem rctinent atque demulcent.Mutui vero amoris
& d u»Koipi\ict< teftimonium nemo nonexhibebit,quifquis illarum uni juxta aedes
proprias vim fecerit nam illius bombo totum examen territum evolabit in
:
concivis auxilium, &moleftosadvcnasetiam armatos (ut Phafelitas olim)

fugabit quos civitate vefparum multitudine
: &
ferocia ejedtos, narrat Ae-
lianus. 'A<piKoTiwa< atque d<wt*< vitium ab illarum ingenio remotiffimum
cfTe,tum multa probanr,tumillud in primis, quod plufquam heroica animi
audacia,proJi infidiantes adoriuntur,ipfumqj vel Neoptolemum, vel Heclo-
rem,vel Achillem, vel Agamemnonem, omnium Gra?corum ducem, non
metuunt. Imo divinus ille vates Homerus, Iliados 13. quum generofos du-
cum Graxorum animos exprimere vellet, cwwm &s\ww«.Aiw yjrtvp.ivix***"
ipfos affimilat,quandoprochanffimaprogenielaribufquefive nidis, certare
habent
minimorumanimalium Tbeatrum. 4.3
habentneceflum. Quinporro filiorum in gratiam sedes ampliflimas (etquaii

Maufolea) orbiculan ambitu,tabulatas,fuper alteras alteris aggeftis extruunt.
Hujusmodi rabrica mirifice conftrutta ad Pierium, cum Belluni eflet, affere-
batur ex cujufdam fylua? folitudine Septem erant concamerationum ordi-
:
nes,duorum digitorum intervallo alter alteri impofiti, pilarum, columella-

rumqucinterftitiodisjunc^tijUt cuique commodum fit fpatium exeundi rede-
undiqueindomosfuas. Diameter orbium, adquintumufque,duodecimcir=
citer digitorunv:a quinto reliqui faftigiatim coar£tantur,ut ultimus ad quinos
fenofue digitos porrigatur. Major orbis primum quidem tabulatumcontine-
bat, antiquKarborisramoappenfus, cruftafuperne ad omnes ventorum &
pluviarum injurias fatis munitus. Infra,fexangulares cella? confertiflima?
medias vero concamerationes innumerabiles,veiparum multitudo compleve-
rat, folliculoquodam tenuiflimo pro tegumento uniufcujufque loculo fuper-
inducloj quorum aliquot quutxv fuftuliflet Pierius, animadvertit vefpas ca-
pitibus inimumaddu&is domoseas omnes complevifle. Qua? vero ininferi-
oribus erant tabulatisEmbryonum & Vermiculorum inftar imperfe&a, eo
item tegumento prxtenui tanquam hyberna cochlea munita, in benignio-
rem verni temporis horam aflervabantur. Qux fane aedes licet gravis feque-
retur hyems, integra? manferunt &
incorrupta?. Tandem expectante Pierio,
quidillis fubvere vermiculis fieret, naturamnihilulteriusfecifleanimaduer-
tit. Fabrica tamen apud eum remanfit, non fine magna fpedtantium ad-
miratione, tantum artis &
ingenij, tantumque in tam operofo sedificio per-
feverantia? beftiohs his inefle obftupefcentium. Hac Pierius. Tales itera
nosmultas vidimus,difpariomnesformaj nunc lyram, nunc Charchefium 3
nuncPyrum, nunc fungum, nunc utrem five obbam reprafentantes. Ma-
teriamverofavorum, alij confufam, congeftitiam, corticeam,&arancofam
eflearfirmant. Egofavelevem femper vidi, & quaii
chartaceam, aridam3
tranflucidam^gummofamjet in tenuiflimas 1 aminas auri foliati inftar reda<$am,,'
ventofacilehucillucagitatam, &plerumquea bafi furfum turbinatim cre-
fcentem.Locumhujusxdificijquod attinet, diverfus cenfetur. Nam duce
amiflb,in foraminibus arborum vel parietum fublimibus e luto nidos faciunt,
&quorundamteitimonio (licetegonunquam repererim)inhis ceras:Sedfi
ducem habeant, fub terra nidificant, cellis fexangularibus pro pedum nu-
meroatqueapum more conftruftis. Faviadmodum fungilatioris,orbicula-
res formantur, equorum cenrrisexit quafibrevispediculus quo favus fixus
terra?arboriveadha?ret, vel alterifortaflis favo anneclitur. Vxoribus vero
five Matricibus mariti ita indulgent, praefertim grauidis; ut nec laborare
eas permittant, nec cibum quaerere {ed advolantes cun&a advehunt,
: ipfi &
fsminas intra vefpetum quiefcere, veluti jubent. Qyje qui animadvertit, fin-
gula, Vefparumitem opcram,diligentiam,artem,fudorem, laboremque,fa-
terineceflumhabet. Iracundiam vero atque afvfoni&v Veiparum nonfolum
galliunguibus& calcaribus eorum nidos turbantes fentiunt implacabilem j
fedetiam omnes irritatores unde natum proverbium a^%Uv «e^/^Cujus-
:
modi etiamquidinHippocratistumulum fcribebatur his verbis, ^ ^ty^

#f?j»w mi^ntnv. Qujnetiam Ariftophanes in Vefpis,fa2vam, morofam, ira-
cundam, pugnacem, gentem ubi uno verbo defcribere voluit, jw? « w^« ap~
pellitat. Clemens quoque Alexandrinus Stromaton 2 .quando vitiorum bo-
minibus infidiantium acerbitatem declararet ?tm<
5 w (inquit ) »/ ivTv.-)Qvnon m^î
jtfl ihvpvmli, rtpvxMv tt( mi&v &<h
S>vy.\>Tieji, %»/ fmhM iiJbvi. Id eft ifil. n. ob&fi ad-
:
-verfarij atque Olympici^ve(pis(utita dicam)funt acerbioresâc pracifue volup-

tas* CuiaddamusThemiftijorationemquandamj, in voculas malevolorum
tnultorum hoftium currentis ; «p^«(inquit) Wa*wt% «T» Uphvv* t^mv^ml^
fAtm
Jk/eBorumJtve
44-
^vct. Quod haud fine vitae difcriminc fieri folere, antca a MUefijs expertus
fuerat Phrynichus,& Phafelitae fatis malo item fuo maximo didicerant. Imo
quicunque generofum hoc & audaxanimalculum (ut cum Nicandro loquar)
inplanitiem vocaverit, Cadmeam vi&oriam reportabit,quandoquidemnon
minus roboreac aculeis pugnant, &inpugnaviribuspcrtinaciam infuperad-
vifftnntie. jungunt. Differunt autem ortu, gencre,fexu, #ftate,loco,cibo, & opera. Ve-
fpasexafinorumcadavcribus putridis oririlfidorus tcftatur, quamvis forte
minusrede, Scarabcosquippeexillisprocreatos omnes fcrunt: potius ex
equi pugnacis animaliscorpore mortuo progigni cum Plinio & Graxis dice-
rem,apud quos celebre illud & vulgare habetur carmen Wwf&fffwft^wioTf,
u^.ii.cap.
mV(jflJif/ .^ a ~,. Saneipfarumnonvulgarisvclocitasatqueardcns adpugnam
animus, vixeasabalioanimali(atqueabafino, cervo, velbove,multomi-
nus)origincm fumpfifle argumento funt quum nulli pra?terea animalium adeo
:
indulfcritnatura, utpernicitateatquemagnanimitate juxta excellerent. Et

profecto utaliumilli Ariftotelico proverbio fenfum afteram,^/'? «smowbJW (1*.
QvyaTi.sulTiav Saluetc V olucripedtim filis. equorum: id cgo muleribus in fcr-

mento pofitis, & rixabundis vxoribus cum opprobrio & fale di&um puta-
rim, Vefparumiracundiam morumque acerbitatem imitantibus. Alia? ex
putrido crocodilicadavereoriuntur, fi Hororeliquifquc Aegyptijs creden-
dum quocirca equum vel crocodilum pingunt, dum Velpam inteliigunt.
:
Nicander miwoWJW item nomen vefpisattribuitin Theriac. quia ex luporum

cadavere ortum aliquando ducunt. Bellenacenfis item Vinccntius, ex annofi
ceruicapite putrefa&o,prodijfle vefpas affirmat,nunc ex oculis, nunc e nari-
busevolantes.lib.2. Hinc Cardanus collegifle videtur, ex quovis animali
corrupto aliud provenire ; quod fane abfurdum eflet, Nam &
generatio
hoc pafto infinita foret, &quotidiana experientia contrarium probat. Nam
aiberius nb. beftiolam, quam Tatinum Alberti voco,natura nihil producere, millies fum
1-s.ttdi.i. ,,expertus. SuntitemquiVefpamex terra? fru&uumq; nonnullorum putre-
dine gigni affirmant j ut Albertus &
Arabum fcholiaftes. Plerumque autem
percoitumoriuntur, mutuofquemarisatqj fxmina? complexus id quod li- :
cet Athenaeus profabulahabet(lib.8.dipnof.) tamen quiim Philofophusid

vifum memorat, (utlib. i.degen.anim.cap. 16. &p.Hift.cap.4i. liquido
conftat)ejusinpartes totus abeo, illiufq; fententia? ambabus quod dicitur
palmis lubens applaudo. Qualis vero a coitu Vefparum fit ortus quomo- &
doabfoluitur, Ariftotelem Pliniumque ejus interpretem audiamus. Duces
Anôt.^.Hifi. ubi locum fibi fub terra^ faxorum rimis vel in tcffis (ut fepiits vidt) firamincis
cap. + i- opportunum delegcrunt, favos ineunte afiateconfingunt : eJrVe(pctay fivecellu-
lasparuas (<r<tmv*s vocant Grtci) conftituunt ietrapylas ; ideft, quaternisfori-
culis ; in quibtts vermes^ non matrices nafcuntur: qu& cum incrcverint^ rurfus
altera amplioracfftngunt^ quorum itemproles cum creverit^ aliafaciunt, ttaut
fencfccnte autumno^ plurima amplifiima^ vefteta condtta babeanturjn quibus
dux (qua matrix vocata eft) non infuper Vejpas, fedfti fexus matrices ]am
procreat^qu& quidem fuperne per fumma vefpetijvcrmiumfpccie mttlto grandio-
rumgignttnturjn ccllutis continuatis quatuor numero^ autpattlopluribus, alio-
ijui incrcfcendi ratio ducibus^ eadem qu& Veftis. F&turam modo apum inftiUant
adlatus cellularumfavi) & Non inomnibus cellis funul
parietibus admovent .
Lib.n.Cap. ineft^ ejraquabilisfetus^fed in&qualis ejr barbarus (inquitPlinius)c^-^ alijs

at.
jam grandiufculiSy ut velqueat volare. Alijs in nympba cft^ ejr membrana ve-
latur (quafi Aurelia) alijs adhuc in vermiculo. Bxcrementum vermiculis tan-
tttm^ utejrinapumgcnerCy &
manet fetus immobilis^ cum in nympba cft ejr y
rnembrana obtegitur-3 eodemque annitempore^ ejrdie inaqualemvidcris.-nam
iluif evolat^ aliusinNymphah&ret^ alius fe voluit, nlius immobtlis vidctur^
alius
minimorumanimalium Theatrum* 4.5
aliusinvcrmiculo :Atttumno omniaifla^ nonvere.Plemlunio maxime excref-
cunt. Hicigituradvertendum, Vefpis deefle examina, eafque per ajftatem
regibus fubjrci,hyeme autem yneuwyja.fM prsevalere.- Deinde iobolis reno-
uatamultitudine,admaresredireimpeiium,breveilludquidem&caducum,
fedjuftiflimis legibus adminiftratum.Sed fastustamen non partu provenirevi-
detur(jnquit Anftoteles^quiaftatimauclior, quam partus Veipae patiatur,
exiftit.Stcrilisillaquidemtantiphilofophi & jejuna ratio. Quidni.n.Natura
tam e«o rem a legitimo partu abfoluere & augere pofiit,quam in generatione
ex putredine? Recordemur avium pullos^quam perexiguo tempore teftafe-
mel exclufi plumefcunt, incedunt, vefcuntur, augefcunt,adolefcunt;&tuin
Philofophum vix probabili ratione ufum fuifle, racile videbimus. Matrices
maximonumero oriuntursfi anno proximo vefparum & imbrium copiapra>
ceflerat. Ariflot. Vermiculi antequam in Nympham tranfeunt, oblongi iunr,^
vermiculisincarne(iVAttVvocatHippocrates) & in avellanis nafcentibus non
difsimiles,albicantes,incifurisnotabiles, extremo corpore crafliore, Linea
nigricante per dorfum tranfcurrente, finepedibus, non repentes, fedhuc
illucvolutantesatquemoventes. Depofitofamitenuiquadampelliculacellas
obveftiunt, quaubi ad perfeclionemducunturperfra&a, egrediuntur inlu-
cem, &
a biduo volucres circumvolanti Arifloteles vefparum duo tantum
<generafacit,alterum ferum,alterum placidius. Ferum illud genus iarum eft,
nafcensinmontibus&fyluis, &pariensnonfubterra, fedinquercuj gran-
dius, porre&ius, nigrius, varium etiam & longius, fortiufque aculeatum,
ita ut acerbius pungat quam placidiores, aculeo.n.majorc quamexporti-
onefuicorporisfpiculatur. a/sti^w juxtaAriftotelisfententiam, &cjoaar=
bore,byemeavolare confpiciuntur. Exigit hyemem inlatebra, & femper
inmateriearboribufue verfatur. Hanc fpeciemfemeltantuminfylua Eflexi-
enfi obfervavi magna cum vitae ia&ura,dum forte fimplicium colligendorum
gratiacumPennioproredus temere errarem, et unico ftipatus famulo eo-
rumnidoscuriofulenimisfpe&arem.-quoveluti irritamento totum examen
magno cumimpetuevolavit, &nifi ( magna Dei providentia ) in manibus
genifta?aliquotramos(quibusinfe&acomprehendere foliti fuimus) intule-
&
lam defenfionem noftram portaflemus, temeritatis pcenas dediflemus,ac-
tumque de falute, imo de vita quidem fuiflet ; nam ad intima fylua? loca nos
infequebantur, necdiunobisaduolarenondefiftebant. Annoi582.infum-
mis Cartmeli montium jugis inter petras, duas Vefparum fpecies inter fe
acerrime pugnantes obfervavi,nihil inter fe nifi magnitudine differentes.Ma-
jores viribus confidebant,fa&ione & multitudine minores,fex. n.eminufcu-
lis contra unum majufculum pugnabant,non aerio ufie certamine, fed in gra-
mine pugnam ineuntes Vnde colligo, majores minorum nidos melle fxtuve
:
fpoliare folitas, velaliasijsinjuriasforteofFerre.Diumultumque inter ipfas

certatum eft, nec poft duas trefue horas integras,etiam fole ardentifsime mi-
cante, praeliofinem fecerunt. Suntenimad vindi&am paratifsima;, &in
vmdi&afumendatardifsima»: adeo auda&er& furiofe hoftem aggredientes,
ut ipfis Mars hauddicere aufitneque ajquipararevirtutes fuas:
ram miram audaciae indolemtantillis beftiolisinftillavit Deus,
tam animofos fpiritus natura infevit. Duas item vefparum
fpccies ex Hungaria & agro Viennenfi acceperam, tali qua-
lem videsfigura, dorfisluteoatroquevarie pi&is, corniculis
huicpilofis,illiglabris
3 vtrafquevulgovefparum
-
tertia fere
panemajores. Vefpa? Ichneumones nuncupata?, caeterisfunt
minores:phalangiaperimunt, occifaqueinparietinas fecum
advehunt, deinde luto illinunt, atq; ex ijs incubando fuum
procreant genus. Ariftot, Ideo(inquit Niphus)dicuntur Ich-
neumo-
hJeHorumJive
\6
ncumones,quoniami^v«-, five exiles et graciles videntur. Hanc Vefpam cum
folitariaillaconfunderem, in terrcis muris &aggeribus congeftisnidifican-
ardificatj Longitudo ejus
te qua: ante oftium foraminis lutofum porticum
:
interius quafi levigato luto emplaftra-

fere duos digitos tranfverfos aequat,
tur. Pfeudofpheca Vefpa? item fpecies videtur fine acu-
]eo rcaputillifuicum, duo illi in frontebrevia &gracilia
cornicula, oculi magni,nigri, prominentes,os oblongum,
bifurcum,peduscraflum, ac prominens, quibus tres utrin-
quepedesaffixijfcapula;,denfa?, gibbofaej corpusproce-
rum, gracile, articulatum,ala: fufca: duae, pedes hiriuti, &
&
colorem alarum affecuti. Sunt vefpx laerta: dictac, quia
mortiferam plagam, ut formica: laertae infligunt. Parno-
pes, Vefpa: genus,qua: uvas comedunt no&uarum (ut Ari-:
ftophanesmemoratinavibus,)ftridularumqj praeda. Acli-

anus. Tam ferarum quam placidiorum Vefparum alia: ca-
rent aculeo,( vel potius eo non utuntur ) alise habent mino- :
res imbecillioreiqj funt qua? carent, neq; fevindicantre-

pugnantve. Contra qua: aculeos habent, majores, robu-
Vfus. fta?, atquepugnaces.Hasnonnullimares appellant faeminas veroeas, qua:
:
carent. Plenrqueexijsquaeaculeumgerunt, amittereeum putanturhyeme,

9 .Hi/!.caM
l
inftante. Sed nobis ha&enus id videre non contigit, inquitPhilofophus.Si
Vefpam ex pedibus ceperis, bombilareq; fiveris, advolant qua? aculeoca-
rent, quod non faciunt qua* aculeata» funt. Itaqueargumento hocutuntur
quidam,utalterae mares fint,altera: fa:mina:. Ferarum &
mitiorum nonnullae
coire vifa* funt,muicarum modo. Item (ratione fexus) utrunquc Vefparum
genus, in Matrices five duces dividitur, atquein operarias illae majores:
mitiorefque,ha: minores atque morofiores. Aetas operariorum, five mafcu-

lorum, annum non complet ; fed omnes hyeme invalefcente moriuntur
quodeareconftat3 quia prima hyeme ftupefcunt, bruma autem nullae ap-
pareant. Duces vero qui Matrices vocantur, totahyeme fub terralatitantes
vifuntur. Plerique.n. quum per hyemem ararent aut foderent,Matrices vi-
derunt; Operarias,nemo. Eft autemMatrixlatior,ponderofior,craflior,&
major quam Vefpa mas, volatuq; haud plurimum valet. Praepondere.n.
corporis fui volare longius nequit quo fit,ut femper in Vefparijs fedeant, ex
:
materia glutinofa quadam per operarias allata, erfingentes favOs, & cellario
Mtin. munere iungentes. Senettutem in hoc genere longam ncmo vidit, nam lon-
giflima: vita: Matricesbimatum non fuperant. Vefpa: autem operaria», idefl,
mares, unacum Autumnofiniunt jetatem. Imo utrum Matrices, fiveduces
anni fuperioris,novellis jam procreatis ducibus intereant una cum Vefpis no-
vellis, idquefimili modofempereveniat, anampliusetiamtemporispoflint
vivere, multidubium relinquunt. Ferse autem.& aîoi,moo>-H e( ts vivaciores
habentur : ha: fiquidem juxta vias femper & femitas nidificantes ( unde
IviAoi dicl:a:Homero)varijsexponunturinjurijs,&vita:brevitatimajorifubji-
ciuntur. Vitce.a. pufillae brevitas, vera ejufdem tenacitate compenfatur.
Namfialuosipfarumacapite, atquehoc a pectore, fejunxeris,diu tamen
pofteafempererunt,aculeoqueexerto tangentemnonlevius ferient,quam Ci
adhuc individua: totaeq; in viviseflent. Gmllerinm libre de conchis,easquo-
tannis fene&utem exuere audadter fcribit ; qua: tum fane (nifi vigilans, quod
VlcJut. voluit fomniavit) aliquando iu Vefpetis reperiretur.
Afollonio auotf&i, Arifloteli (Mto&a 1 dicunturrquamvis non folnm crudis
Lib.n.Mpi carnibus,malifvematurisvefcuntur} Sedetiam pyris, prunis, avis,floribas
5 3« fruftibufquevarijs, necnonulmorumfucco, fkccharo, etiammeile,&fere
quicquid
minimorum animalium Theatrum. ±y
fertim gente ferpentum carnem exedunt, quo alimento mortiferos i&us faci-
unt. Mufcas item venantur grandiores, apibufque jnnocuis, &
de Repub.
humana, opfimemeritisnonparcunt. Pro locinaturavariailliscorporisani- t»w.
mique forma contingit nam triviales commercio hominum atque anima-
:
Uumaffuefacte,mitiores videntur; eremitaj atque folitaria?, afperiores, imo

illas 5ao«v vocat Nicander,?if/,perniciofas. Sunt item Oviedo authore, in
calidis regionibus magis exitiales, utin India occidentali ubf ut magnitudi-
:
ne&formanonnihilanoftrisdifferunt, itaetiamvenenb. Multo enim An-

glicis, Gallicis, imo Hifpanicis & Barbaricis hetaliores feruntuf qua- :
lesitem in frigidiifimis nonnullis locis abundare meminit Olaus fnagnus

Lib.22.
Multiplex Vefparum ufus deprehenditur. Nam praitefquam quodtin-
nunculis,apodibus,hirundinibus, no&uis, taxo, chamadeonti, in cibum ce- •
dunt ; vaneitem homines exercent,phalangia (venenatiffimum araneofum '
genus) interimunt, fuifqueipfa? plagis medentur. Pfeudofphem, quamfo-

htariam vocant,finiftra apprehenfam atque annexam ( pradertim qua? prima
eo annocapitur) laudat,contra quartanamPliniuslib.30. cap.i 1 Vefparum .
vulgarium ftillatitia; aqua?, velitem deco&ioni vires attribuit Mizaldus,lo-

cum cui alluitur in tumorcm attollend j, ut ea circa ventrem utentes hydrope
laborarecredas: quomodo fcorta uterum fefe gerere amatorculis perfua-
dent, cautifque hac ratione & expertis obftetricibus imponunt. Mizaldus.'
Mcmor.Cent.y.undecalidiflimum atque inflativum earumeffevenenum,ne-
mini fit dubium. Vulpesitem(animalverfutum)vefpisinfidiaridicitur, hoc
modo : caudam in vefpetum inferit tandiu, donec pilos vefpis plenos animad-
vertit,tum extradam caudamcumvefpis proximolapidi arborive allidit,do-
nec eas mortuas viderit ; hoc faepius repetito, tandem favos invadit ac devo-
rat. Atlianm. Homines-autemalijs vefpasartibusvenantur, atque enecanty
Siquidem,dumOperaria?uJmosfrequentant,quodplerunque folftitiofit, ut
gummofam indc materiam aliquam colligant matrices domi refides, & fanui
:
incubantes, fulphuris,allij,cauliumveaut reialterius fa?tida?fumofuffocant,

autdirutisfavisfameinterimunt. Quumverd a vefparum infultu apesTer-
varecupiant defenfas, ollamcumcarnium particulisaliquot, juxta alueare
collocant: Vefpas praede fpe. ingreffas cooperculo fubito appofito perimunt,
vel aqua calida per foramen fuperinfufa inollaelixant. Alij ante nidos ve-
fparum exiguam mamam appendunt, ac defuper naffam extendunt. Vefpa;
vero naturali & mira fympathiaad mamam ille&a», (nullus enim ipfis gratior
eft cibus) naffisinvolutaecomprehenduntur, &calidae affufione interficiuri-
tur. Aelianut. Quinetiamfuperuvas, fructus,faCcharum,mcl,oleumleviter
fpiritu ex ore efflant,qua ratione vel fugantur vefpa?,vel oleo guftato moriun-
tur jquinetia corrofiva cum melle mifcent (utpote fublimatu, vitriolum, auri-
pigmentu,&c.)Vt medicato melle fumpto exedantur fimulinteftina,& fic gu-
laintemperans, juftam voluptatis pcenam perferat. Praeterea cum ex harum
i&udolor,perturbatio,tumor,rubedo,calor, fudor,naufea, &fitis oriretur, &
fubinde etiam (quum toxicis herbis, vel ferpentum carne aculeos yenenato-
rum more infecerant) Knm&%% medicorum filij, prophyla&icen, & pharma-
ceuticen invenerunt, quibus i&us vefparum arcere atque commodecurare
poflint. Pr&kruantia. Maluae &altheae vis contra vefparum pun&iones vr&fawntu
* T" m
&
mira eft. Beflicofo fcilicet damnifico animali,molliflima plantarum oppo- ^f T b t
iram yefparum mitigat, vel aculeum
nitur, cujus.fuccus cum oleoillitus, vel
retundiz.P Umus. Sic Avicennaj non appropinquabunt (inquit) vefpse ho^ uhAtJug.
minioleoatquemaluaperun<ao, nam veluti refponfio mollis frangitiram, i
79 .
atquc nto< tayfovitoifytf îf^wv &&> ( ut Graeei ferunt) ita etiam in rebus
phyficis
48 InfeUorum five
phyficis resduriffimasmolliflimis rctundiconfpicimus,velutiferrum pluma.

adamantem fanguine; aculeum vefparum, crabronum,apum, olco malua. &
Tetrab.i-ferm. Quid etiam eruca mollius •: qua* Aetio tcfte, cumoleotrita ac illita,a Vc-
i.cap.u.
fparumquoquei<Htibuspra?fervat:idcmfacitbruchus, &
meliffa herbacum
oleotrka, fi Graciscredendum. Lapis gasatidcs, ii vcrus fit,ctiam fi melle
illitus fucrit, mufcas Vefpafq; omncs profugat geftatus,ut Sylvaticus ex Al-
bertoimaginatur. QualemvirtutemMatthiolusfcrro, inquoftrombi con-

chylijimagoexfculpta fucrit, fupcrftiofule &
nimis confidentcr adfcribit.
Symptomata vefparum iCtus concomitantia hac perhibcntur; eadcm pati-
untur, quamquxabapumidtibus accidere folent, nempedolorem,rubedi-
nem, apoftema fed graviora multo
: &
diutius perfeverantia mala, quibus_
infuper, prafertim ii a citrinis & majoribus in loco nervofo & fenfili per-
cutiuntur, fpafmus, debilitas genuum, lypothymia accidit,& interdum
mors.
Contra Vefparum i&usvaria a medicisponuntunprimum a nobis proba-
'
rfuumlntiai ta,tanquam vere^/OOTj» dicemus & longa experientia firmata. Vcfpas ipfas
fatto a fe vulneri, contufas ac appofitas,mire confcrrc vidimus ; a Gilberto
Anglo,ad earumufum perfuali. Eandem fortaffe virtutem non folus fcorpi-
us, fedmaximalnfecltorumparsobtinet, fiquis diligentius faceret pericu-
lum. Siveroa Vcfpisvenenatisquisferiatur(quod loci lividitate, delirio,
atquc animi deliquio, extrcmitatumque frigorepalam fit) propinatis alcxi-
pharmacis, locus affecfus cultello aperiatur, vel cauteriopotiusuratundila-
tatus deinde &
apertus, fortitcr fugatur, &
terra rafura in qua vefpa ipfx
nidificant, cum aceto fubatta, cataplafmatis inftar applicetur :emplaftrum
item ex falice & malua favoque vefparum fadtum mirifice auxiliatur, veluti
exHalyabbattisconfiliofumusexperti. Angli borealcs exterra furnorum,
&aceto, &
capitibusmufcarum,prKftantiflimumadvefparum i&us *mpla-
ftrum parant 3 aurum quoduis contra non carum. Succp citrulli fricetur locus
-
&
bibat feminis fampfuchi drachmas jj.vel R. fuccifampfuci |ij.boliarmen.
3ij.cumfuccoaggrefta? $. 5-fiat emplaftrum.^//»^:ungaturlocuscum fuc-
co portulac£e,vel beta*,vel cum vino dulci &
oleo rofacco, autfanguine vac-
cino, itemcum feminibus cucumeris fylveftrisinvino tritis. R&c Galcnus.
Confert hordeacea farina cum aceto.Lac ficulneum vulneri inftillatum. Mu-

riaaut aqua maris, fi eavulnus foveatur. In potu vero foliorum teneriorum
Lauri oij.cum vino auftero exhibeantur, qua etiam fola illitione multum ju-
vant.Altheautemdeco&umex pofcabibatur, falcumadipe vitulino appli-
cetui*. Maluaexpofcaprimasobtinet. Diofcor.l/b.2.cap.^2. Aetiuscimoli-
amhisadjungit, &lutum,ftercusbubulum, fefamum; & reliqua fere om-

«iacumpofcaprafcribit. Oleum laurinum venenum plagae vefparum extra-
hit. Ibifci foliacontufa &
illitavefparum ictibus medentur. Ruta vclme-
liffophylli fuccusacetabuli menfuraex vino bibitur & foliacommanducata,
:
impofitaquecummelle&fale, velcumaceto&pice decocla plurimum va-

lent. Syfimbrium fylveftre, libanotis, cumhordeaceafa-rina&pofca; fuc-
cusfoliorumhedera, Chryfocome, nodtua fanguis, contravefparum idus
praftantiflima funt. Pliniu^lib.î.cap.p. Galenus fyfimbrium ejufque fe-
menpotatum, &centaureaminprimismultumlaudat; fiuna ftercoraboum
vulneri emplaftriloco fuerintappofita,lib.de fimplicibus ad Paternianu,& li-
bro deccntaurea ad Papiam. Germen palma fylveftris,endivia cura radice,
ferpillum, emplaftri modo appofita, valde vefparum plagis medentur. Bi-
bituritemferpillum, drachmarum duarum pondere, cum oxymelire. Pri-
mum fudtione extra&o veneno, teneantur partes affecla* in aqua calida per
horam, deinde fubijo inaceto& mur-ia merganturjita ftatim fedatur dolor,
fubfidet
fubfidet tumor,& venenum corrigitur. Seminum fampfuci 3fi.
applicata, fe-
datdoloremjautpugillitres coriandri ficci, aut fucci infrigidantes intiis af~
fumpti. Avicenna. Solanifolia, autfedifuperimpofitajuvant. Bolui item

armen. cumaceto&camphora; nec non nucescum modico aceto & ca~
ftoreotrita?:favuscummelle applicetur,& ftatim membrum afFe&um quam
primumadignemcolloca,velfuppofitis cineribus obliga, atque e veitigio
dolor fedabitur. Quinetiam conducet,virente coriandro locum emplaftrare,
velcineribuscumoleomixtis.if^j. Satureia, vel fifymbrium adhibitum,
&femenejuspotum, Ccntaurea: item minorisfuccus-vinoadmixtus, valde
profunt folia item bafilici fluviatilis,mercurialis,& mandragora^cum aceto.
:
Serauto, Globulusnivisano impofitusomnem dolorem fedat, pracfertimex

ictu vefpae procreatum. Vngatur locus cum aceto &
camphora, vel aqua ni-
visfrpefomentetur. R. opij, feminis hyofcyafni& Camphora? ana, partes
sequales cum aqua rofarum vel fucco falicis,incorpora,& loco applica,fupcf-
pofitopannoinvinomadefecto. Ardojnm. R. fuccififymbrijaureosij,curri
lucco acetof.citri.-fiatpotus.Succus quoque fpina* Arabica?,& iampfuci mfig-
nem praftat medelam. Mcfue. Lens paluftrisexaceto inundta. Aaron. Frica
bene locum cum folijs tenuioribusxylocarafteris,z^/,filiquse Plinij, &fta-
tim dolor ceflabit. Succus lactuca* idem praftat, vel taraxacon epotum, li-
musinfundovafisubiaquadiuftetit, cum aceto inunctus, idtus item vefpa?
perfanat.S/#z£0/2.Locum ad ftuporem ufq; aqua nivis foveto. loanmtim.Tcr-
ra quands recens, maximeautemcimolia, prodeft: polium illitum,ut etiam
lac caprinum,vefparum icius curat. Arnoldm. Alcanria cum farina hordei &
aceto fuperalligata,nuces,frondes bafiliconis, blitum valdeconducunt:item,
calideapplicato vulneriaranei telam cum cepa alba, fale, &
aceto,tritam,&
fanabit. C(?»/?4^««^.Friceturlocuscumfaluia &aceto,& pofteapofcafo-
veatur. Guil.Placentinm. Ferrum ponatur fuper locum, aut plumbum in ace-
to maceratum. Gordonim.dezam applica inpulverem redadam,atqueintus
&
bibatfemenmaluae ex vino,aqua modico acetoco&um. Varignana.Bczoar
ejus eft coriandrum cum faccharo exhibitum, Chrifiophorm frobmûulgo de
honefiis diitm. Nomus. Folia ex pofca trita,& meliflophyllon cum o]eo illi-
tum plurimum commendat. Nonius. Afparagus tritus cum melleac illitus,
mufcaetritceacillitaj, thymbra, fifymbfium, momordica; oleum inun&um,
certiflimoauxiliofunt. Matthiolus. Fimumbubulum appofitumnonparum
hudzt.Marcellm. Haec &
multa alia exfcribere cujuis licet ; natura? medico-
rumquepenuinfinitareHiediafuppeditante, &admanus quoquote vertas,
alexiteriorum fyluam afferente. Apum denique &
vefparum i&uum comiriu-
niseftmedicina. Sed hic paulofortioraremedia, illic imbecillioraconveni-
unt. AnnoanteChriftumnatumipo, Capuse ingens Vefparum multitudo,
tefte Iulio,in forum advolavit,& in Maf tis asde confedit, qua? cum magna cu-
racolle&ae & folenniter crematse eflent, hoftis tamsn adventum & urbie in-
cendium prsefagiebant:
~Cap. IX.
D e Crabrone & Tenthredinei
f {HebxzisTfirddh. rtomii.
j
Arabibus Zabor Zambor.
J
Germanis ein Hornauf borlit&froifen ffertzwuhle.
!j Barb&ntijstfw/e/e.
^ GzYfefreflonsJroifmsfoulons.
1 It&sColauromCrabrone Scaraffonjj alanron*
H
1
Hiipanis tabarres mofcordos.
F Slavoniis
50 hfeUorumjlve
Slavonijs SterUen.
\l\y ncislrjfen.
hn^xsHornetSygreatWaês,
\_ Hungaris L o D aras
Raeci «Vfif «*«,*; *i<8,«m appellant, quiai&ucarbunculum excitant.
Crabrones Latinisdicuntur,fortea CrabrainagroTufculanopo.

fita,(ubi perfrequentes funt)vel a Caballo gcnitore juxta illud
:
Ovidij IJ. metamorphof. Prejfus humo bcllator equtu^Crabronu

orivoeft. A Ibert us apcm citrinam vocat. Cardanuseos cx mulis
exanimatis
oriri contendit. Plutarchus

in vita Cleomedis ex equinis carnibus, ut apes
ex ventre bubulo. Quum item magis melancholici & pervicaces fint vefpis,
quid ni curn Virgilio ex afinis oriundos faciam^quos caballos nonpetere
tantum in pugna(ubi equxardentes pruriunt) ledfugare item & vincere farpe
vidimus.Egoexduriorecarnium equiparte productos cenfeo Vefpas ex :
'*
"
teneriore. •
Z>:fciptio. Crabronesvefpisvulgaribus duplofunt majores, torma

ad ipfas proxime accedentes, alas habent quatuor, internas
externis duplo minores, humeiis obfcure fufci & caftaneo
Sex pedes,
coloretinclisaffixas,quibusvelociflime volant.
ejufdemcumpe&ore&humeris colons, caput oblongum,
croceumôcuJipropenduli^MtwB/w lunatuli, inter quosan-
tennx dua; oriuntur,falcis arnulaêjufdem atquepedcscolo-
ris. Ventertenujquafi filohumeris annectitur, Cujus an-
teriorparsmedia, fufcocolore, &cingulocroceonotatur
pofteriortota crocea videtur,o£to fufcis punc~tulisnotata,una
cum triangulo parvo,incifuris praeterea quibufdam in utraqj
partc exiftentibus, quibus fe contrahere &
extendere pro
libitu poflit. Iuxta ventrem maculas utrinque quatuor nigras
habet, &incaudaaculeolongorubufto& maxime venena-
to armatur. Sonum five mur murantem ftridorem,horridiore
interevolandum ardunt,quam Veipx.Feroces &
iracunda? &
quamvisgregales,fempertamenlylveftrifunt ingenio, nec
(plantarum agreftium more) cicurationem admittunt tan- :
ta?itemmalignitatis, utter novenis i&ibus hominem, imo

quidem equum interficiant,fy rio pr«efertim orto,quo tempo-
, re ardentiorem obtinent naturam, hominefqueinbeciilitasmajorobfpiri-
tuum largam exhalationem tenet. Haud mirum igitur, fi in facrofancta fcrip-
tura fa;viffimis & crudeliflimis hoftibus aflimilantur,Exod.2 3.2 8 . Sic etiam
Ovidius 11. Metamorph. Sficula crabronum ardentia. Virgtlius^. Georg.
^crr7W4vocavit.TerentiusinPhormione Plautus in Amphytrione, prc*
:
verbiumillud /m^wfr^^«,inmulierisingcniumdixerunt,cuifi irata? re-

pugnes,magis provoces,neq; fine tuo malo maximo difcedas.Cum in genere
apum careant aculeo,& fuci & reges,atq; etiam vefparu nonnulla? inaculcata»
ivfi.CZp :.
fintût ante dixijCrabrones ad unum omnes,tam ma jores arboricola?,qua mi-
nores terricola?,aculeo armaturjnec deefleipfi Duci videtur.Duces enim mo-
Mi/Wb.9. reapu vefparumqjcrabrones habent,quicquid Pliniusfomniatl.11.c2 1 .qui
bifi.capnz. proportionc ad crabrones majorcs quam vefparu ad vefpas,vel apum ad apcs
Sedes (? ba- funt.Degunt hi quoq; intus ut vefparum duces:fed duces non plures uno, (nc
bltntio.
pamuftudiodiftrafticrudeliffimainterfeconcitaretcmphylia)infingulisco-
rum aluearijs oriunturjveruuthoftibusatq; prxdonibusexternismoleftiflimi
& lamferi videntur:ita pacem intus aluntdomeftica, mutuaecj; fbcictatis ct fo-
bolis tuenda? ftudio vel apibus ipfis prstcellunt.Neq; cnim dc officior u & mu-
nerum
minimorum animalium TheatrmU 51
nerum dignitate rixantur,nec diverfisoperis diftrahuntur,nectumultuantur ob
ducuelectione,fedc6muni opera,c6muniitem menfautuntur,& quodcunq;
animalculum necaverint, partemcjus aliquamdomum portatam focijsatque
liberis impertiunt. Neque fobolem quotannis (id quod apibus^>o/ f vitio
vertitur)ad alios fibi laresqusrendos foras exigunt,fed novella fuam omnem
profapiamfuo ufqj gremio &finu fotam retinent,majorefq; ufuferente aedes
& contignationes plures ad rilius confeivationefubftruunt,etperficiunt. Re-
&
gem vero(quem impenfe amant colunt)talem obtinent,ut neqj carere neq;
tamen utiimperio videatur.Magnitudine tantum animi & corporis(ficuti rfe-
roes folent)pra? reliquis eminet,eft enim omnium dum contra externos hoftes
fignaproferuntur,pugnaciflimus, utidomiviciflimergafubditos, facillimus
atque mitiflimus.lraciunt fibi alueum fub terra crabrones,terra egefta formi-
carum more:examinisenim emiflio, utapum, nullaearum aut Vcfparum fieri
fbletjfed quifubinde oriantur novelli,ibidem manent,& alueum terra egeft^
faciuntampliorem: Amplificant majorem in modum favos,& jam ex valenti-
ore quodam grege qualos tres aut quatuor favorum plenos excepimus.Iri cel-
liscrabronu parummellis,quantum gutta eregione prolispafatur. Sedfi qui
crabrones fuo alueaaberrarint,colligunt fe in aliquam arborem, favofque ibi
cortficiunt infublimi,qui vel faspe confpicui apparentîn quibus unum procre-
ant ducem qui cum adoleverit, agmen abducit,
: &
fecum in alueo collocat.
Crabronesfylveftres, inquitPlinius,inarborumcavernis degunt, hyemeut Ltb * Il -c a P
cstera infecta,conduntur, Vita bimatum nonfiiperat.Iftus eorum haud teme-
re fine febre eft,& carbunculum,tumore,doloremq, proereatinfigne.Favos
autem fine Anthrenia, majore quamvel apes vel Vefpa? artificio, nuncin
arborumtruncis, nunc fub earumradicibus interra jedificant quos : &
pluri-
bus tabulatis pro prolis copia adaugent, &
lenta quadam faliva &
gommofis
folijs collecta eleganter poliunt. Neque cellularum ofcula ulla furfum fpec-
tant, fed deorfum fmgula fundus vero furfum ponitur, ne (qua funt fingu-
;
lari mentis providentia) vei perpluantur ab imbribus, vel capite furfum loca-
to procellarum ventorumque ferocia: exponantur S unt autem eorum nidi
.
examuifimfereomnes fexangulares,quorum facies exterior candidis ferrugi-

neifq j fegmentis diftinctarmateria vero mebranacea,& betulacei corticis per
jeftum in laminulas fatifcentis persemula.-D um Petrofoli Anglorumfuit Pcnni-
'
usjn publico urbis vico crabrone paflerem infe&ante vidit,quem tandem fti-
mulopercuflu eveftigioexanimeterra? mandavitcrabro,ac mortusefanguine
fefe explevit magna cum fpedatoru omniumadmiratione.De crabronu coitu
nihilexploratuAriftoteleshabuit,utnecunde,necquomodofetudeponeret.
Sed cum eodem modo faturam in cellis ad latera certo emittant, ut Vefpce &
apes,eandem,fimilirationeabfoluerevideantur.Siverocoeant,nocl:uidfaci-
unt,ut feles,vel locis aliquibus abditis,quibus Argum fallant:cibum crabrones
nonex floribus colligunt,fed carne magna ex parte vivunt.-unde fit, ut verfari
velinftercorefsepefoleant. Venantur etiammufcas majufculas, atqueaves

minutulas, quas ubi ceperint, accipitrum ritu, caput primum vulnerant,
deinde abfcmdunt,reliquum corpus geftantes avolant. Hyeme vero pluri-
mimoriuntur:quianonapummorecibos recondunt, fedde die indiemvi-
vunt.Arifto.lib:5.hift.ItemutLandius obfcrvatjuxta apum aluearia excu-
bias agunt, earumque .dorfis confcenfis pro vehiculo aut curru utuntur, ete-
nim dum mifelloe avolare contendunt, crudelem feflorem vehunt, qui ubi
fuccum ab ape univerfum elicuit,ingratiflimusaligerorum,alumnuminterficit
atqj exedit.Dulciaitem quscunque alimento funt crabronibus:quos brucho
etiam minore vefci, proprijs ipfi oculis didicimus. Indici vero crrirones
tam immenfs perhibentur gul3\ut(0 viedo tefte)in oieum,butyrum, cocos,.
F 2 embammat»
5* hjeftorwnjive
embammata Hquidaque omniainvolent, ne linteaminibus quidem mappis &

tabuiarijs parcentes, quas faeda alui eluvie vifcocoque ouorum partu turpiter
m
confpurcant. Verii ut latrocinijs ex marte aliorum partis vivunt,ita vicuTnn
iplis ultomondeeft Melis pra?cipue quiplerulunioillorumantraingreditur,
:
&
totamq ; familiam aedes depopulatur. Nec folum huic polychrefto pin- &
guianimalivi&umaliquemfuppeditant, fedrufticistempeftates etiam prae-
dicuntmam fi vefperi numeroiiores circumvolitcnt quam folebant, iignum
vû! '
eft caloris &
ferenitatis futurae proximo die. Si vero luce crepera farpius in-
traverintnidos,quaiifefeocculaturij pluviam,vcritos, veltcmpora procel-
!ofa,expefta. Vnde Avie nus: 9
Sic <jr crabronum rauca agminafi volitare,
FinefubJutumni conjpexeris, atherelongo:
Iam vcjpertrnos primos cum commovct ortus
Firgihwjelago dices infiare procellam.
Remedia con- Pra*terea quum qua? vefparum i&us fanant remedia,crabronum quoq 5 pla-
r,a trakmum gismedcantur tamenut Aggregator nos docuit, Zabor fua? plaga? Bezoar
:
eftjfxpe cum pofca,oleo,vel boum fimo impofitus. Laudantur item boli ter-
r£equeomneslutofxatqjlimofcejqualescaluo Silenoacrabronibusvutotra-
to,dum nidum eorum (apes fuifle ratus) concuteret mellis defiderio,Bacchus
applicuit j dequoelegantiffime Ovidiuscecinit3.faftorum.
{.MilltAcrabronum coeuntêt vertice nudo^
Spicula dcfiguntôraque prima notant:
lllecaditpr&ceps^& calceferitur afelli'y
Inclamatfociosâuxiliumque rogat.
Concurrunt Satyrijurgentiaque oraparentis^
Ridentjercujfo claudtcat illegenu:
Ridet &
tpfeDeusJimumtfc inducere monfifat,
Hicparet monitisjfr limt ora luto.
- Qui plura vult medicamenta contra crabronum i&us, integram eorum fy 1-

uam in Vefparum hiftoria reperiet Communia enim videntur apud Autho-
:
res, nifiquodhicmajoremenfuradari, &diutius ipforum ufum continuari

opoitet. Nunc ad Tenthredinem veniamus.
r^f^Tnv^t,^, & Ttritin Ariftotelis,an myw *js» Nicandri dici debeat, vi-
inAkxtpb.
deantPhyficij folimihi nomine &
magnitudine differre apparent : Nam
quod fcholiaftes Nicandrihanc,infe&um rw»te appellat,manumhaud ver-
terim,quum poetica licentia vefpam, faepius apem croceam vocarit. Quid
* nominis apud alias gentes obtinuit planeignoro, atque ipfam (ut verum fa-
tear)beftiolam. Tamcncolorevefpam(utabauthoribus defcriptam inve-
ni)magnitudineapem, operiscommunicationcÂa?* qua?vis aligera infefta
reprceferitat. Cupediofa eft, ad culinam &
pifces aduolat. Quyjam igito r
jerpj&r pro ttv^j&v fcribendum cenfent, *kifeTsv9««, quod liguritione de.
Iecletur. Heilchius d^w ^Mo-aav vocat. Hermolaus Arthredonas,vel Anthrc
donas, potiusvocaricenfet^nonm^fnjsv^ quemadmodum corrupte legi dL
citapud Ariftotelem .-nidificat fub terraut vefp^j tenthredinario^fW lvf«,
multiplici,peramplo,& fpeciofo utitur. Pennius nullo patto Pemphredo-
nemidemcumTenthredoneefle concederc voluit. Nam^ffn^ (ut fcho-
liaftes Nicandri defcribit) (dr»v !$> m&xKmov mxiw*, iww » w8p»«/av *?»*«. Pa-
rum tamen fui meminit fcholiaftes, qui etiam de Pemphredone fic
lCnpierat , mu^^Jiiv tZv \v\ouuv tSv etpmJKv. (at>v xnvTtlfo&v, uSfyv uiv uufu»KBi, W
too-o-tif Ji Ixasstv. ««TtfcvnM <N, k) mixi^v \yp ix. u\khv@- rv.v i*iQ<xvt«tv. r*r* *jj.ri. riv
eitftimv viuiuwov) JfemTtu «foj ,£, c V7o?; «wn 6tiuvi.iv, %n* *t t*\ xtihit *0.ton1<trtu Jfi't.
Hsk
mimmorum animalium Theatrum*
n
Hjec montes falrufque amar, e floribus melleos fuccos colligit, &
in quercum
veluticondaviaadvita: fuftentationem reponit. Sedmelnon facit. Quare
vixalio,niiimagnitudine diflentiunt, utParvuU Pcmphreda a poeta merito
dicatur; utpoteeapotiflimum nota a Tenthredine degenerans. De formi-
cisalatis, Capite de Formicis loquemur. Atque haCtemus de infeCtis alige-
ris gregatim viventibus dici fufficiant, reliquum dabit altior dtas$mmc de
ali-
gerisiolitarijs orationem inftituemus.
Jntervolatiljafolitariaquxdamixint Favigenaût Sirenes^ Bombyx^Bom*
bylws : non Favigenajxt Muiczfiulex^PapiliojTinea^ Cincindela volans.
Exeorum genere quae favosfibi extruunt aligerorum,eft Siren uterque
itaEuftathiodidusoTTe-HîAiW fawe^velforteutmonftrum illud Neptu-
nium i.™ wf (r^squodgratiflimo fufurro &
murmureaures quafi catena retU
netatquedemulcet,necmale«7iiTJ<r«»»quiaaerempennis diverberat con^- &
cutit. Sirenumduarfuntfpecies, alterminor, quitotusfufcusj altermajor,
ex nigro varius. Hunc ad vefparumfpeciem Pennius refert, atque ita in
fhedis defcripfit. Totum corpus nigrum, excepto dorfo rubente a cin&ura
adcaudamtere,cujusextremitasnigraalas habct argcnteas, quarum anteri-
ores duplofere majores funtmidificant in muris, &
fcrobium marginibus ac
macerijsjan vero aculeum habeant nefcio.
Bombyxa7ji™£e//£^dicitur,quia nunquamnifi pergyros&ambagesvola-
reconfpiciturrundetrochleam &
trochum Graci /2«^«««. appellaverunt:eft
animalîixjH^, colore nigro,aculeatum ut Vefpa,hominesl«etaliterpungens,
ftimulumque adeo fortiter infligens, ut in vulnere relinquat. Contra harum
idtum pini lacrymam &
tenthredonum melpingue laudat Nicander. Hujus
item animalis Parmenio meminit in Iambis, quas vindemia? tcmpore maturas
uvasdepopulatur. AliudinterhsecgenuseftBombycuminAflyria proveni-
ens, magisquamfupradiCtx.-Nonnullaeearumnidosin acutum extruunt, e
luto fadtos^vitri falifue fpecie,lapidi,aut alicui tali rei affixos, tam duros crafc
fofque,utfpiculoperforari vixpoflint. Pariunt inijs &
Yermiculos produ-
cunt candidos, membrana obuolutos nigra,feorfimque in membrana, ceram
in luto faciunt,muko pallidiorem &
copiofiorem,quam apes. Ariftot>& Pli-
nitts^ QuifaneinTenthrcdonum,Bombyliorum&Bembycum hiftoria par-
ciflimi fuerunt,atque ideo obfcuri : vel quia illarum natura Gra?corum vulgo
fatis innotuit, velpotiusquiaipfimet illarum fatis hiftoriam nondum tertu-
erunt.
Bombylius, maximus favigenarum, utroque Syrene majoreftmomen a
murmure obtinuit,nam ^vmjûv iignificat,murmur edere,qua item de caufa
Germanis
Hummel vel Huwlen^
Anglis Humble Bee^ quafi
appm fonoram dixeris,
nominenimirum ab imita-
tione foni derivato, unde
etiami(ut doftifllmus Tur-
nebus "(rfiotat) Bombyces,
quadongis tibijs inBom-
bi a>mulatione imponun-
tur, originem appellatio-
nisduxerunt:'has mvJ>*t*xxf
«ua« vocat Pollux. Ca-

lamum quoque huic tibia»
rum generi idoneum The-
Fjf ophraftus.
H hjeUorum jive
ophraftus.eofûxia»' appellat< Paucis ufibus inferviunt. Quare virum defidem
atque inutilem Graeci eop&vMT h&t*mt dixerunt:eft enim plane inutilis apis ; in
cujustamenlaudcm Antifocraticusquidamencomium magnoftudioad inge-
nij oftentationem confcripfit. Poculum Auguftiorisoris u a nir* /Vfl*' mag-
noprifcisinpretiofuit, ut fcilicet non liquore tantum cerebrum, fcd au- &
res quoque tanto fono inebriarentur. Sub faxisapud ipfam terram fanificant,
bifores nidos a:dificant,quandoque trifores:in quibus mellis cujufdam pravi
inchoatio reperitur jneque illud non magna (ut Albertus meminit atque Pen-
niusvidit)quantitatej qui tantum aliquando invenit, quantum tribus com-
pledti manibus vix potuit.Bombylij Anglorum non omnes,imo pauci,ftimulo
armantur,qui verb aculeati, graviflime pungunt:mel f aciunt fubdulce & fuba-
quofum. Ceras pofterioribus cruribus, ut apes,affigunt:coeunt aduerfis cau-
dis, planta? interim aut arbori adharefcentes diu in venere permanent, & in-
ter coeundum alis applaudentcs, ftridulum edunt fonum, veluti Hymenarum
canerent.
Cap. X.
Hebraicum Zebub.
Arabicum DubeneÂldubel.
lllyricvm Mufcha.
GzDkumMettfche.
J Germanicum Flieg muck.
Flandricum Vliegh mugge.
Anglicumjf^âvolandovcl fugiendo,nam utrumqjfignificat.
Scoticum Flee.
Grecum itk* iri Ti^Ht.i .altuna fugo,muflito, quia utrumque fa-
citmufca.
[^LzunumOvfiifca.
Onquafiamufcoortautqiudamineptdefomniant, fed a mufculo,

nam detra&is alis, caputnervofum, corpusmolle, caudatendinofa
apparet. Hinc Mufcula diminutiuum apud Boethium eleganter ex-
clzmi.ntem^Quid homtKC imbeci/ltttf^qucm morfus-mufcularumnecat i
Corporis vero animiq; mufcarum formam exLuciano& alijs ita defcri-
"Dc/crijitio,
bimus. Mufcaeft volucrumminimum, utpoflitcummufcellis, &culicibus
comparari:tanto autem illis eft major, quantum ipfa ab ape relinquitur. Pen-
nata eft, non eo modo quo ceterce volucres, fed ex pelliculis funt illi pennar,
quemadmodum locuftis, & cicadis, & apibus, fed tanto molliores, quanto
Graeca vefte tenuior atque mollior eft Indica. Si quis mufcam diligenter
infpiciatquando in folealas expandit,varijs eam pi&am coloribus, ut pavo-
nes, videbit. Eft illi-vektus non continuo pcnnarum remigio, ut vefpertili-
onibus 5 neque faltu ut locuftis ; neque cum ftridore,ut Vefpis : verum flexi-
lis,ad quamcumque aeris partem fe moveat. Adde quod non volat quiete,
& cum filentio, fed cum cantu &
melodia ; non item immite aut fa?vum,
quemadmodumculices&mufculae; neque cum gravi fremituapum aut ve-
iparum,horribilem oftentans fonum &
minacem, fed tanto volat his fuavius
mufca,
mimmorum animaiiwm 1 heatrum .
55
mufca,quantofunttuba &cymbalis tibiaj dulciores. Caput habet tenuiffi-
mumcolloalligatumjveiiaule^noncompadtum&anixurnhurncns, uteftlo-
cuftarum. OculiveropTominent^multum^quariincornu^lucentes. Pe&us .
eftbenecompa&um, iuntillifexpedes nonutVefpis aftricti vaide

innati,
&complexi;quatuoriblis incedit, duobus anterioribus pro manibus utitur:

videres iîtur lpiam gradientem quatuor, atque edulium aliquod tenentem
fublime manibus, more valde humano, atqueutnos. Aluus autem minuta
& thoraci analoga,Zonas latas & fquamas habens. Vlciicitur non aculeo, ut
apis&Vefpa, fedore &probofcide, quarn cum elephantis habet commu-
ncm,depaiciturqj aifumit, & &
inhsrens continet concavo vafe infummita- u£?m
tepromufcidis.Exipfaverodensfoiâsprominet, quopungit: lac &fangui-
nembibit, quemnon magnodolore, ied titillante eorum quospupugitex-
haurit.Luce, utveritas, plurimumgaudet, &inhac civiliter veriatur, imo
adeo lucipeta eft mufqa,ut phalania? modo lucernam ejus gratia aifeftet, &
cum vita? jaclura faepe aduoletj nocle vcro quiefcit (ut probifolent) & filen-
tiumagit. Intenebrisnihiloperatur, neque dignum putat aliquid latensfa-
cere, nequequidturpecommittereexiftimat, quodin luce patratum fit ipii
dedecori. N on paruam cffe ejus intelligentiam queo dicere, cum infidiato-
rem & hoftem fuum araneum eifugiat: iniidiantem enim & obfervat & contra
intuetur, declinansilliusimpctumne capiatur irretita, &inbeftiola?incidit
caifes.Portitudinem &
robur ejusnonoportet dicere, ne videatur humano
major. Sed poetarum princeps Homerus cum quaereret quomodo laudaret
Heroum opnmum,nonleoni pardoveaut aprocomparatroburijlius, fedau-
quanquam eft(inquit) repulfa, nondefi-
dacicevelfiducia?potiusmuica?,qua:
ftittamen, fedeftappetensmorfus. Sicautemfortiseft, quodmordensvul-
neratnon hominis folum pellem, fed &boum & equi elephantem quoque :
maerore aificit, in illius rugas ingreffa, &pro magnitudine probofcidis vul-

nus infert Quum mordet, non rufticitatis,vel cruoris caufa id facit, fed amo-
:
ris& humanitatis : &

propterea maxime ex pulchris aliquid deccrpit. Quam
vero illud pulchrum eftmufcashucilluc adverfum volantes &inter fe collu-
dentes,&in fijo propendulo neurobatas quodam modo reprafentantes vide-
re < Quinetiam equorum purorum more,uno femper in loco excrementa po-
nunt,adeo ut fuperius aedium tabulatum, opufque teftaceum maghis maculis
inficiant,id quodnonnulla? ipfarum memoria? argumentumeft. Scribitetiam
Tzetzes,mufcaseamfuigeneris curam habere, utdefun&a cadaverafepeli-
ant. Aelianus non minus ipfas vituperat quam laudat Lucianus & in earum Mufca.mm
:
procacitateminvphitur, quodproteruaeindentidem affiliuntquibusarcentur, vi!ui eTia,t

Impudentiam vitio illis vertit, quod publice quafi fcortantur, neq; vencreo-
rummodum adhibent.-neque enim(ut galli)cum infederit mas, ftatim refidat;
fed vehitur a fseminadiu, fertque illa fponfum ; convolantque,nec aerium
illumcoitumvolatu deftruunt. Do£tiffimu$ Pennius duas mufcas coeuntes
pixidi inclufit, &
fubfequenti die eas adhuc in venere hcerentes deprehendit
&
quod fane Ariftoteli, Aeliano Nipho afferenribus, Mufcas in coitu diutiffi-
memanere, fidemfacitnonlevem. Indocilesfunt(inquitPlutarchus) mus &
mufca,quae licetquotidie hominum confortio utuntur, nullatamen arte man-
fuefcunt, neque nobis tantillum officij,vel minimum grati animi fignificatio*
nemcompenfant: Vterquenimisnaturafufpicax, &
femper timens infidia-
rum,prehenfariperhorret. Ociofaitemeft, &remiffa, vefcitur ijs tantum,
quaeelaboranturabalijs, &plenaubiqueeftei menfa. Nam ipfi & capra:
mulgenturj &apisnonminusmufcislaborat, quam homirftbus ; atque huic
coci obfonia, dulciarij tragemata, pharmacopolcE fyrupos conficiunt, quos
deguftat antequam reges, deambulanfq; per menfas, una cum ipfis conviva-
tur,
-
'~~~~~~
t
hfeBorumJive
tur,&fimulvefcituromnibus. Plautuscamnulliusboni ufus effe exiftimavit,
cumin Curculione fic diceret,
Ittm genus eftis leonum inter homines, meo quidem animo3
Vt mufca 3 culiccs 3 fedef^fuliccfj^
odiOyCJr malo 3 & molcfti* bonoufui
3 eftis nulii.
certis a?dibus,ut probi folent,maneret,

Probe igitur praevidit natura,ne ha?c
fed crronem conftituit, &nonnififortuitumlec~tum vagamq, habitationcm
conceffit. Impudentiatamen fuperat mendicos atq, errones quoniam illi :
negari fibi cibum permittunt, ha?c vero vagula repulfam non fert, fcd inuti-
lem aluum paratiffimis convivijs,etiam nolente hofpite,exfatiat. Ariftaphon
inPythagoriftaapudAthen£um,impiltientiffimum parafitum iotroducit fic
loquentem Coanis etiam non vocatutja mufca 3 aduolo.

:
Simileitemquid SocratesTheodata?exprobratapudXenophontem. Ira-

probitatem igitur cum impudentia jun&am Aegyptios fignificaturos, merito
mufcampinxiffetradit Orus. Vnde &Cicero (ni fallor) meminit ridicule
didumdemokftiffimoetimpudentcjuvene, Abigemufcas pucr. Tam nefa-
ria? beftiola? natura (uti aequum fuit) longam vitam negavit. Nam hyeme ad-
ventante, maximampartemomnesexpirant: qua; veroinrimis, muris, fora-
minifcus, hypocauftis,frigusvitarunt, languida? & infirma?latitant, aliamque
hyemcmvixferunt. Omneseximmunditia nafcuntur, immundis lubentiffi-
meadha?renr, & loca immunda potiffimum frequentant. Inquieta? funt, im-
Homerus Ili-
portuna?, audaces, infefta?,molefta?,tumultuofa?, impudentes.
ad.f.interpra?lia deorumac hcroumde mufcaeimprobitate eleganter cecinit,
qua? femper,quafi mures,comedit alienum cibum.
t%atv&&Jl>i.xinv. Ideft,
Qua quamvis depelle virifitfafe refulfa3

AffttltAt morfura tamen.
Tam malam quoque illius natura? vim effe Salomon putavit,ut unicam muf-
cam narthecium totumcorrumpere »*/*/(««'£»>< affirmaret. Hebraei deniqjmuf-
cam fignificare Bahalzebub darmoniorum corypha?um dixerunt, qui eadem
diligentia utitur,& malefaciendo nunquam defiftit. Qua forte de caufa exor-
cifta? & malefici omnes familiarem fuum genium mufcam faciunt, peffimj
animalis corpore ad res longe peffimas utentes. Plura hic contra mufcam
afferre pofTem, fi Antirucianusdicivellem, quocum fine labe certare Chri-
nequeunt, imoquemceuimpuriffimum cadaverattingerevix debent.
ftiani
Quinetia non minus mihi inglorium fuerit ex mufca nihil,quam Luciano ele-
phantem facere ; utrumque fcilicet cum fuerit ii %j>y* « ti'«'AaiA««,& ja&abundar
indolis oftentum. Tamen ne tanquam aquila? mufcis fuperbi videamur, &
vel minimum Veior}Usneg\igeve3 Generationem 3 differcntias3 ejr ufum mufca-
ecnemi».
rum îligenter notabimus. Generanturmufcardupliciter; coitu e fua fpecie
( qui a?ftivo tempore & hyeme clementiori, vcntoque meridionali fit) putre-
dine ex aliena. Coeunt enim mufcar, alia?q; diu,alia? paulifper opus expedi-
unt:modus coeundi (afferente Ariftotele) a plurimis infecf is alienus eft. Nam
mas,ubi fa?minam confcenderit,recipit fa?mina? membrum feminis qua?rendi
gratia exporre&um in corpus fuum ; atque ibi receptum materia atq; vi pro-
ufica adimplet. Reverendus Pennius in agro Heidelbcrgenfi fe duas mufcas
in venere volantes deprehendhTe vidit, qua?(ceuMercurij &Veneris filius)
mixta? videbantur natura?, &
viciffim confcendebant. Aliquanto poft coi-
tumintervallo, vermiculos excludunt, ut Gallina?ova :qui mira metamor-
phofi in mufcas rurfusmutantur : Licetex ijs nihil aliud oriri, Plinius pra?ter
experi-
minimorumanimalium fbeatrum, 57
experientiam temereaffirmat. Re<ftjffimeScaligermuicas generare primum
infefodiffimiliafibi, fed potentiafimilia, tdejt.
Vermiculosalbos,quiMuf-
ciformes fafti, oculos adlateraprominentes habcnt, quorum fimUitudine.
ftaphylomatisfpecies qu*edam (Mioxti**©- vocatur. Muicae item permulta?,,
finon plurima?,ex fimo oriuntur ; unde eas perfeftas exire, ubi eas inchoatas
latere,fa?pius confpeximus. Sed in hac generatione obfervandum eft 3 muf-
casnonimmediateex fimOjfed exvermiculis fimi digeftiprocreari, utPhi-
loiophus lcribit his verbis, */ sîMiattKiwo-Kah.nmv^vivT»y^^w^^^^r ^.c. >
Qua? Gaza hoc modo vertit. Mufca ex vcrmiculis fimt dtgefii in partes gtg-
nuntur^ quamobrem qut eo funguntur ojfictojreliquum fimi fromifcm difccrnere
contendunt. Principum autem njermiculorum jffbrum extguum cji} quffd
frtmumrubefcit3 atqueex immobtlt quaji harens adhuc fibrts movcrt wctftt^
moxvermiculusimmobilisreddttur, qut cumfofienmottts efi3 rurftts immobt-
lufit^denique generat mufcam^fiattts autfolis beneficio moventem. Ariftoteles
hic,ut videtur, ex aliorum obfervatione, nonex propria experientia locutus
eft. Namnecullipercoitumquigeneranturvermiculi, nec quiexputredine
nafcuntur,totmetamorphofesfentiunt, antequam inmufcas tranfeunt. So-
N
lum enim ad juftam magnitudinem crefcunt, deinde quafi in ympham mu-
tantur,acimmobilesjacenti tunc ex naturje prefcripto ruptaftatodie Nym-
pha, egreditur mufca nec folumex fimo, ied alijs fordibus humidis calore
:
putrefcentibus, aeftivopra?fertimtemporehpcmodo mufca? proveniunt, ut

re<ftiffimeGrapaldusatqueLoniccrusnotarunt. Sedadhuc qua?rendum, an
mufcanmmediateexputredineoriantur, nonex vermiculis: nam experien-
tia teftimonium facit mufcas quafdam infolliculis ulmi, terebinthi, abfinthij,
&aliarum forteplantarumarborumquegigni ? nullaexiftente prius vermicu-

latione. Qua de caufa Da>monium illud hominis,hujufque actatis doctiffimus
mortalium Scaligcr,de illarum ortu fic icribit Fortafis non ex futrefafftone,
:
fedexfnncifijs quibufdam immutatu^ cxgummi nemfe quodam liquido oriri

nJidentur^ vel forte ex alja materia k Natura hunc in finem concoffa. An vero
conco&iofineputredine fieripoifit, dubitandiim. Singula? corporishuma-
ni partes, fua habent loca,per qua? excrementa expurgant,a latinis emunclu-
aria di&a. An vero animal,rei animalis vita? nunquam participis, excrcmen-
tum cenferi poffit, ftatuantalijj nosenim hicoccupat caligo, imo caecitas.
Tertiummufcarumgeneratioriis modum, Thomas Kniuettus Anglus, eque-
ftris ordinis & fingularis do&rima^viiyprimus Penniademdocuit,eftque hu-
jufmodi:Corruptumeruca?corpus,velparumcontufumin aureliam imper-
feftamconvertitur,tuncexeanonpapilio, fedtria oblonga ova nigricantia
eijciuntur, ex quibus mufca? vulgares, vel alia? ijs fimiles oriuntur. Quandoqj
veroaureliaipfacorrupta, necpapilio, nec ova,fedvermiculialbiberfora-
mcn(quandoq, unus, nonnunquam plures) egrediuntur, ex quibus poftea
mufcx valde extfes. Quas pufcherrimas phyficse hiftoria? obfervationes, ut
praediftoequitiauratoferatisacceptas, veritasjubetj nam ab eo nullusno-
tavit. Petrus Martyr,Decad.3.1ib.<5.refert, fc vidifle fudorisguttas caden-
tesexdigitislaborantium, inmufcasconverfas, quemadmodum in Dariena
regione maricofa,ob aeris contagionem &
venenofam qualitatem,guttas e la-
borantiummanibuscadentesbufonesprocreare fcribunt. Sed an immedia-
te id fiat, an mediante aliquo vermiculo ex quo poftea mufca erumperet,non
oftendit. Anno ante Chriftinativitatem 76<5.Rivallo rebusBritannicis prar-
fe&o, fanguineus imber frequens &multuspertriduumccelodecidit, unde
mufcajfereinnumerjejatqueadeovenenata?, utftimulis magnam hominum
partemadorcum agerem.Hifiori£ Anglica.
Nafcitur autem mufca plerumque non ftatimtalis, fedvermis abinitio,
vei
58 hJeBorumfive
vel ex hominibus mortuis, vcl ex animalibus,
deinde fenfim
alijs &
pedes effert, producit alas, fitque ex reptili volucris, & concipit par-
&
vum vermem , qui mufca fit poftea. Obtruncata vero capite mufca,
plurimum vivit parte reliqua corporisj imo currit, falit, refpi- &
rareetiamvidetur. Imomortuaatquefubmerfa, folis calore, vel fuperin-
fufo cinere revivifcit, &
novaei regeneratio quaedam, atque ab integro alia
fit vita,utvere perfuafum fit omnibus Luciani difcipulis quod illarum quoq;
immortalisfitanima. Siquidem&digreifarevertituriterum, agnofcit & &

fufcitat corpus, mufcamque&bibere, &edere, &caput oculofque deter-
gere,probofcidememungere, crurapedefqucfricare, alas concutere &vo-
larefacit:& verificat Platonis fententiam de anima?. immortalitate, de &
Hermotimo Clazomenio fabulam, quod fa?pecum rehquiffeteumanima,
per fe ipfam ibat peregre, deinde reverfa implebat iterum corpus & fufcita-
bat Hermotimum. Sunt qui fubmerfas mufcas in cineribus tepidis, vel tepi-
da farina ponunt & per quartamhora? parteminter manus halitufovent,do-
:
nec revivifcant.
Cap. XI.
I>e <J\{ufcarumdifferenti\s.
Vfcarum difrerentia? varia? funt, qua materiam videas,qua formam.

Alia?cnimexmateriaipfisinfita oriuntur percoitum, ut diximus :
alia? ex afcititia five externa ; qualis eft ea,qua? in fimo,pomis,quer-
cu,fabis,napeIlo, polenio, abfinthio, terebintho, lentifco,ulmo,vite,inmuf-
ca? formam convertitur. Refpe&uforma? j quaedam bipennes,quadripennes;
antennata?,exantennat«ibreves,oblongoEicaudisglobofis,mucronatisifetofis,
nonfetofisconfpiciunturs deniquecolore,forma, magnitudine, pro regio-
nis &
materia? putfefcentis qualitate plurimum variant : qua? utinam tam ego
vidiflem fingula, quam in ipfis pingendis vel Apellem fudaturumnoviflem
atque ha?furum. Brevitatis autem gratia,duas tantum mufcarum fpecies con-
Mafca lupu; . ftituam. Nam vel funt awnKotfiyt omnes, vel ina^y'- Mufca £K\»\otf£y@- lupus
dicla,magna,nigra,&,««^5)aw^« defcribitur,/<s? efi pedo.-atquc
mufcispotiflimum vefcitur, quarum inopia alia item infe&a
vorare perhibetur. Heterophaga- dicuntur, qua? rebus
£
fuafpeciediverfisaluntur. Haeautem velex animalibus vi-
vunt (aotfayi vel rebus ab animaliu narura alienis, ut a(ao?* yi
-.
.
Prioris generis funt mufca? ypa^yn Carnivora?, imfoj

equifuga?, Jk/MMtpay» bucularum cfores, infj/av ovifuga,
itpiisif©- ferpentivora, mtflotpjy©- merdivora,(2^/3iAop«^©- bom-
bylivora.
Mitfat carnivortt,
Carnivora mufca eft fere omnium,fi corpus refpicias,maxi-
ma,capite rubente, corpore pun&ulis ex fufco albicantibus
variegato ventre craflb,ca?ruleo, pellucido, alis duabus ni-
:
gris,hirtapilis, carnes avide appetit. Solitaria plerumque

1
volat,rarius multa? fimul confpiciuntui , nifi forte in Carna-
rio,atque macello :ubilanijlaniftasagunt, mufcario mufeas
continuo cardentes aut abigentes, ne illafum vermibus(Hip-
pocratesew^ vocat)obfoniafcatentia pervilefcant. Prodi-
tum memoriaeeft(Caelio Rhodigino narrante) apud Tole-
tuminpublicomacello, unam mufcam albedine niVeanota-
bilem per integrum annum comparuifle. Quam hujus gene-
ris fuifle non dubito affirmare, quum in maccllo tam diu
fuerit
minimorwn animatium f heatrum. ^p
fuerit conipecla. Kwp«. Muica canum Anglice A degge Flye. German. aiufattaBB*.
ffundz F liege^ Hunds Mucken. Polon. Pfta mucha3 cx IJidort^ Euthymt) &
PhtlonisfententiaMufcaeftfylveftrts, tratulorum auribus infefta, quam,etfi
frequenterexcutiantjimpoitunetameri revolat,ac diutiusubi inhxieiit, ero-
iione carnis ulcus excitat. De hac Homerus Iliad. j.^f'Sw *w//w* »s« «picft §u>-
sA««,m< , Athenarus item eleganti cuidam fcorto,ob fmgularem impudentiam
mordacitatematque moleftiam,w>K^wa nomen additumlib. quarto memo-
$
Eftenim w/m^k<«. (utor Philonisverbis) sm^rAiar jW]jhw ivtufa wvm&Kw.

r-at.
Videtur mihi in facris literis. (Nempe, Exod.8 . Pial.77. & 1 °4« ) infec-to-
rumnocentiumgeneralchoceffenomen, utex Chaldaica paraphrafi appa-
rct. Quodfpeciatimaliquidfignificet, nulligenerimufcarum magisconve-
niet, quam nigris illis grandioribuSjlatioribus, compreflioribus,vulgaribus,

quximpudenterinvolatjumentis, &non tantum ichorem, ut reliquar, fed
exaltoianguinemmaximocumdoloreeliciunt atque exugunt. Carent pro-
bofcide,veriimilliuslocogeminosdentes, ut vefpa: habent, quos alte mfi-
guntcutiipotiflimumvero pendulas canum aures infeftant apud Germanos
uflerente Camerario) atque faepe excoriant.Has nobilis quidam Anglus fe in
Italia vidiffe dixit,alis exceptis Ricino per omnia fimiles;quem ita compieflis
alis repr£ientant,ut utrunque docliflimus ille Barbarus confundat. Niphus
illi, ut fummam velocitatem, ita rotunditatem corporis aflignat. Ovifuga
ad wvofiuuat proxime accedit,dum volathorrendum quid ftridet, Afilo gra. &
vius&tardiiis volat. Duxfunt ejus fpecies, foliim magnitudine diftantes,
majorfylvicola,minorverofepicola.
iTm&txa, Germanis Rofi Mucken^ funt mufca? magnitudine vul- Mufca ti uma,
garium,corpore compreffo,duro,plano,ac tenaci adeo fubftantia,
ut inter digitos vix rumpi poflintrnigricant magis quam vulgaresj
nunquam rccta provolant,fed lateratim, uti dicam, &
quafi per
faltus,nec diu continuare volatumpoflunt, neque longe. Equos
praecipueapudAnglosvexant, eoscircaaures, nares, teftes,&
emunctoria perpetim lancinantes 5 quorum fudore juxta cutem
ad radices pilorum diffiuente vivunt. Angli js afideflye vel a horfc
i
y?y(rnominiimpofuerunt,ut & GnxcivxivamHmst vocant. Quidam

e Graecis yjjfo^f appellant, ac etiam in calidioribus regionibus
eafdem canibus quoque moleftiam afferr-e maximam amrmant.
Crotonis fpeciem alatam ac volatilem dicunt fed hanc plane
:
aliam fpeciem efle arbitror,ac folis equis infenfam. aâh^v? &

#3*pa> five Buculariam mufcam, LaimiAftlum, Grsci li^v dixe-
runtaferiendo. Vnde non folum hoc infe&um fed etiam aliud apcs terri- MufiaBucu-
tans (de quo poftea) atque tertiam pifcibus quibufdana formidolofam, Oefiri
lar
i
a
"*'
^
llM
nomenceperunt. DenoftrahacmuicaVergil.3.Georg.ficcecinit,
Eft lucos Silari circajlicibuffc virentem,

Plurimns alburnum volitansjui nomen Afilo
Romanum eji. Oeftron Graij vertere vocantes*
AJperâcerbafonanSyquo tota exterritafylvU:
Dijftigiunt armenta : furit mugitibm ather,
ConcuJfus,fylv*que fyftcci rtfa Tanagri^c.
Calepinus,alijq,eumfecutilexicographi, prater nonnullos med"icos,ip-

fumqueadeoPlinium,AfilumcumTabanoconfundunt : ut plufquamcon-^^JjJJ
*
je&ura fit,eos Ariftotelem ofcitantius legifle, vel mentem ejus affecutos non
efle. Mufcarumfpecies Afilos Tabanofqueefle omnesfatentunin oreitem
aculcwnuterquehabet, quotergora quadrupedum penetrant& fanguinem

exuguHto
\
<j
JnJeBorHtnfive
exueunt.Sc enim Philofophus \i***mi ; *> 'oi°ivoi™j{(^™A<tn »7m<n™ -n^ni^

£. tj&v yh.C7]a.v ix*">» frv x» 7!*
^
7*" ivt ? f ?57 '
w «>("&>& £**>&c. Difterf e eos tamen
multis modis Ariftoteles Aelianilfque diferte monftrant. Primum phms
multo funt frequentiores, prxcipue circa iyluas& yiasrcgias, fepibus arbo-
ribufque munitas,ut qui in equo iter faciunt, magna cum moleftia experiun-
tur. Nam fole exardefcente, equos altiflime pungunt, & fubinde numerofi-
ores tantam quantitatem fanguinis aliquando eliciunt ; ut prx languorc fa?pe
dcficiant vires;rufticiquemufcarijs, vcl ramulis arcerc ab equis 1 abanosco-
gantur. Afili vero multo rariores, &
nonnifijuxtaaquas circumvolantes.
Afili porro ( Ariftoteleex latiufculis quibufdambeftiolis.fluviosoc-
tefte)
cupantibus oriuntur Tabani vero:ex vermibusin lignis nafcentibus; quod
Softratus fcripfit,& Pierius diligenter obfervavit. Quinctiam Afili folos bo-
vesimpetunt, juxta illud Hcfichij : ^^y.ita.vsiîfm^^ti^7w^ni^waL'
oiy©-j>i[Avovf*v. CuiilludconfonatOrpheiVcrfu47.
$$VV fi-BHciseiipoilQ- tt7n-!rlinoJ\>i@- oigpQ-
>]p'mefvf'itji.asiK®f>o\t7rt0V,H{X£?.vot>iv$6i>,Sic.
$• Howtrus Odyfl.
'OlJi<piôvnyj.rauiytt?v,lioiSafct}Â<loUi
Tafuivf ciioh®- £pof,u.n8«f iJovnai
OpH iv Hctuv'u,'ori Ti)[Acnv, yMîkkov\cU.
Vbl fcholiaftes fic
t™p***» rf» fftt^^t
Oeftrum dcfinitjW©-^'^ " w*
~
*» arcnSv $oav«<jih%»,4%ioisfZv ivayy^Hric $td<: quem Callimachus propterea pro

bubulcorum more, /WaW, tdcft^concitatorcm boum vocavit. Myopes vcro
five Tabani,homines, cquos, & ferpcntes pmerca (ut Nicander cecinit)
affligunt. Diverfam quoque cfle horum formam philofophus oftendit.,lib.2
depart.hisverbis. Lingua? Afili&Tabani, codem modo fe habcnt, quo
puipuraj:verumhietiamhomines, illi boves adoriuntur. Eft autem Afilus
x-xaefiwpctMf, & reliquo totocorpore Cni-^hK®- five fuba?ratus;probofcidjs mag-
nitudine Tabanum fuperans,bombi ver6 ftridore ab ipfo vi&us. Durum,ro-

buftum,acbenecompa£tumaculeum antcrius hxrentcm geftat, quo tergora
boum facile pertundit ; maxima? mufca? fimilis eft, bovefquein a quis ventre
tenus ftare, vel ad fyluas & umbras frigidiores, locaque J^wsw^ aufugere
prae folo ftridoris metu compellit. Nam dum in aquis ftant, frigida per cau-
damhincindepertotumcorpus afperfa Afilo9 abigunt. Nicandri fcholia-
ftes, eos ex hirudinibus nafci author eft. Ac fi hirudines per latas illas befti-
olas (de quibus fupra ex Ariftotele) nobis intelligere par eflet j Nec fane
prjeter naturam fueritaut morem, fanguifugas matres fanguivoram fobolem
procreare. Velociter volat,etquam citifsime;magnocum dolore fanguinem
cxhaurit. DuasafilorumrarioresfpeciesPennius defcripfit, quarumunam
ex Virginia Indorum Candidus, alteram ex Ruflla Elmerus chirurgus dili-
gens ad eum mifit. Virginienfis maximam mufcam capite fubrubentem mag-
nitudine squat : &
ad formam ejus proxime accedit, nifi quod caput nigrum,
argenteamlineama fcapulis adospertra&am, &
oculosnigrioresmajorefq;
obtinet. Stimulus illi in ore longus &
robuftus,fcapula: ex fufco nigricantes,
& duas argenteas alas emittentes. Ad caudam fex vel feptem habet incifuras
fubalbidicoloris,reliquo copore fubnigricante. Volatus celeritate neminem
mufcarum metuit,plurimas vincit ; venter ex cinereo lutefcente, dilute vire-
fcit. MofcoviticaillaElmerialashabuitargenteas, totocorpore longioresj
oculos magnos oblongos, &

maxiraam capitis partem replentes, roftrum
nigrum, duriufculum, tripartitum,quocitiffimecaligastripiicipanno con-
futaspenetrat,&cutem ipfamcarnemquecum doloreexugit. Quod Afili ge-
nerationem attinet, miror Philofophifummi opinionis inconftantiam. Nam
cx latiufculis beftiolis in fluvijs natantibus( quas Nicandri fcboliajles non ttme-
*t&J\n.&(ideft hiru>dines ejfe affirmdt) &hifto.8. eas culicum profapiS facit his
VGtbiS-tvntJiTSv^xov <of=unvlntv tw £;{*,«**}/* <h( dhhfiv fjLo^hv "i^fiiov Wi tZyiv
^tâh
Ttlf
minimorum animalium f beatrum. 6f
nhiriT*tt»i9itLvi£>vi )'<viwfi
'^dviSvi ^©.Verumquotandemmodoidfiat equi-
dem nefcio. Nam ex alatis animalibus, nullo modo diverfa:
formae alata ge-
obfervator facileviderit. Atque de Afilo
nerari poflint, ut diligens naturae
oculano hattenus,qucm Gothii/^£rj»//s'vocarunt : Angli antem innomi-
nem reliqucrunt. r .
Alter Tabanus flve Afilus,nafcitur in extremis partibus favorum, amplioris ^f,i m apia.
ma<mkudinis quam iunt apes caetera? j &
quoniam exagitat, nec patitur "<*•
examina conquiefcere(ut ne prxdictus Oeftrus armenta) j s> .> G raeci

vocarunt. Caput huic mufcae fpadicei cploris eft, linea alba a fronte
ufquead occiput intercurrente, fcapulis et doriofubfufcis; reliquis

omnibus a vulgarium mufcarum forma non differt: haud fiorum dun-
taxat fucco,& melle vcfcitur,fed etiam animalium fanguine,quem diu
violentiusexugit,acritermordet. Eft& alia mufca Tabanides, fed
corpore & capite magis vircnte. Scapukeex virore fplendent, alas Mufiatabiu,
MIUl,.
habet duas,extrcmis medijfque pambus albicantes, reliqua; ex

co nigricant. Semel tantum eam rianworthi vidit Pennius anno 8 6.
fuf- /- ».
^
menie Augufto.Anno 82. duasfpeciesmufcarumculiciformesinve-
nit in Anglia,quarumuna corpus habukcrafliufculum, coloreex ru-
broflavefcente, alasbinas, caputoblongum, &finerubens.Alteri
caput erat etiam longum ; produ&a crnra atque gracilia pernigri co-
loris, quorum pofteriora prioribus muko longiora, intervolandum extenfa mfi* ««!»«
ms '
ac pendula tenebat. Affirmavk pro certo rufticus quidam, ex earum ovis f®

(vidit.n. coeuntes,)erucasillas arborum foliorumque prxdatrices originem
habere.
Tabanus Graccis^v«4 dickur,fortaflis a ftimulando &
nam uv,y\ calcar quo labamu.
cqui ftimulantur fignificat. Gz\Y\.Tahon^\tz\xTabano i
Hifpani Tdvano^Ger-
mani braem y Kuflyege, roflmttck, Brabantij rocblcgbcbrem, Vo\oni Ktrorvia
muka vocArunt-yhngMs iurrclflyejlowt andbrccfc dicitur :atque etiam abad-
hasrendo Clegg & clingez. riuic Calepinus quatuor alas audacius multo
quam verius afcribit. RediuSiElianus &alij tantum duas, argento illitas.
Totum corpus oblongum cft,in tres prxcipuas partes diuifum , caput,fcapu-
las&ventrem, quinque vel fex incifuris diftin&um, totum corpus ex albo
diluto nigricat, in ore probofcidem gerit valentulam,longam, torofam. Sex
pedibus conftat nigricantibus reliquis
: maximam wv>\j.vi<u> repraefentat. Iulio
&Auguftomenfibuspraea?ftunimioferociunt,atque boues, equos, vitulos
miferrimehabent,nifi mufcarijsarborumveaut plantarumramulis tegantur
quos per fudoris odorem confequuntur,quia longe videre n equeunt, unde lu-
fcioforummorbum^ya^vocamus. Proveniunt (inqukPlinius) ex vermi-
bus ligni putrefadtis, quos Magi aliquot antequam penna? exc refcunt,finiftro
brachioalligabantcontraquartanas.Magnaabundantia & vifanguinem exu-
\
gunt, namaccepiabamicofidedigniflimo, equumarbori infyluaalligatum
Tabanorum multitudinc intra fex horasfuifleoccifumjtantum quippe fangui-
nis extraxcrant,ut collapfis fubito fpiritibus animam efBaret. Ex his (opinor)
manifeftumeft Tabanos ab Afilis diverfa efteanimalcula, liceteos tam Gra?- -
corum quam Latinoru maximanatioconfundit. Imo Gefnerus hoc ipfo hal-

lucinatus eft,lib.dequadrupedibuss& excepto unico Pierio,noftroq:, Pennio
defun£o,nemoipfosdiftinxit. Ardoinus hic meritotaxandus, primoquod
AfiloetTabanocaudasftimuligcras,utiVefpis afcribit : deinde quod oito
itempedesattribuit,quuminrerumnaturaultrafex pedes habens nullus re-
periatur. Denique in culicum clafle eos recenfct, quando tamen nulli culices
fole effervefcente mordeant, (ut Afilus & Tabanus)fedno&ufintmaxime.
molefti.
G His
©z JnjeUorum Jive
His proxime acccdit alia mufca,bobus &

jumentis interdiu fole fcruido m-
fefta, quam PenniusCurvicaudamfive n»u*ei* jurcappcllat. Semperenim
cruribusaut ventrijumentiinlidenSjCaudamverfus ipfam recuruam tcnet &
fpiculumexertumquoad percuticndum cauda fit paratior. Hanc Angli a
Whame and a Bum.ll\fije proprievocant, nec niii in Anglia facilc invennur.
Mufcaha?capifereiimilisforma&colore, fcd corporc eft crafliore. Non
adha?ret,ncc ianguinem fugit,fcd folummodo ftimulo hrcauda pungit, atque
ut equos aftiigat,per longiliima itinera ipfos, volando pcriequitur. hqui na-
tura hanc muicam ti:nent,et ad ejus folum contactum quafi horrcnt,cauda pc-
dibufque & labijs tam cruentum hoftemabigere fa?pe conantes. Suntqui
putant hanc muicam non aculeo pungere, fed ftercora pilis equiaffigere
cauda,unde poftea moleftiffima? lendes gignuntur. Sed lioc experientia dixe-
rit; namratioinretamminimeprobandafilet et obmutcfcit. Magno qui-
dem impetu,fed cax:o,ad pra?dam Tabanusatque «iMnfij feruntur,quodqui-
dem vim ijs adminiftrare, fuamque magis augereaudaciam,&metum (qui
femperfecuritatis cuftoseft) excludere putatur. Pradertim autem Oeftrus
five Afilus impetuofe fertur unde egregios poetas Oeftropercitos &furi-
:
bnndos 5ir}jiA*T»ftevK vocatPlurarchus.
Rara aliquot mujcarumjpecies.

Prima eft mufcapapiiioni minori aemula, ahs quatuor argen-
teis,nigricantibus maculis corpus argentea? linea? tranfueriim or-
nant,caudarubensexfufco,caputnigrum, fcapula: ejufdem cum
caudacoloris,antennrtenues,nigra:, brevcs, pcdesexigui, nigri;
infcpibus verfatur, prxcipue tcmporematutino. Secunda parum
a pnma diverfaeft,nifi quod una cura corpore antcnnis pcdibufq;
& cruribus fufca fit. TerJ«eftitemiT«Tp«,v7sf©-. Sunt autem lon-
giores illi ala?,maculis nigris diftindfa?;caput majufculum, nigrum,
pundtulis luteis pauculisnotatum, antennna? tenues,dua:, nigra?:
pedes fex fubalbicantes, pe&oricraffiufculoaffixi rfcapuke lute-
fcentibus exalbomaculisvariegata:;dorfumquinque linea?tran-
fueri; m ornant lutea?,ac pun&ulus unicus inter duas lincas confpi-
citur colore fubluteo; in cauda quinque vertebra? rubent,cuju*«x-
tremitasbifurcataeft g«4rêftnonvaldcdiffimilis, fedalas ha*
bet argenteas, finemaculis, antennas nigras longiores. Corpus
feptem lineis tranfuerfis albicantibus iniignitur. Vidimus etiam
duas mufcas fcorpiuros. Pnma. Similes habet pra?cedenti, alas
argenteas, fed paulo minores, & in extrcmitate
ipfarum tribus
tranfverfis lineisnigris fignatas,caput nigrum,pectus (ut &fcapu-
la?pedefque)albicat; reliquum corpus nigrum, caud.a quinque
P
p quafijuntturashabet, quarumtres dilute rubent,dua? nigricant;
extrema cauda* bifurca, furca? autem nigra?, &
fcorpionum modo
furfum curvata?. Secunda fere fimilis, ied extremitas caudar craf-
fior, furca?, obtufa?, caput luteum, oblongum os, ala? fingula?, fex
maculis nigris ornata?. Eft & alia mufca
quadripennis corpore virefcente, alis quatu-
orcorporelongioribus, e liquido quafi ar-
gento fadis,quarum nervi virefcunt;antenna?
huictenues&nigra?,oculiaurei, (unde jurc
Chryfopisdicitur)volatuslanguidus, odor
teterrimus,quem ut Blatta?,cum vita amittit.
Hortorum hofpes fambuco infidens.
vivit
Anexerucaoriatur, papilionummore, an
vero
mimmorumanimaltum 1 beatrum.
*i
v er6exvermibusarborum,equidemignoro. Do<3iifimusille, atque huma-
nitate clariflimus Ioach. Camerarius,primusillam Pennio oftendit. ount
hem varia? mufca? a Grxcis 7? ix*m> a nobis plicauda five Seticauda. dicta:.
Habent enim in cauda ali* unam,alias duas,ah;e tres quatuorue fetas, de qui-
busordinedicemus.
HenothrixfiveVmfeta, mufca caudata,toto corpore nigra,(mediodor-
eft
fo ventreque rubefcente exceptq) alis duabus argenteis prardita, fcapulis
craflis,antennulisduabusnigellisfatia, pilum unicumlongum e caudaemit-

tens. Hanc depi&amadPenni-
um idem Ioachimus tranfmifit,
affirmans eam non niii Ameo
preftantiori infidere
, rehquas
herbas non attingere.A/7r«Te<^^
iunt mufcce duas m
cauda fetas
pilofuehabentes. Quarumalia?
iunt corpoie faftigiato, alice tu-
berofo. Prioris generis duas
vidimus alis quatuor argenteis
fine maculis, capitibus & icapu-
lis nigricantibus,reliquo corpo-
re fufco,nigris lineis tranfverfis variato. Vtrique longa? &
exiles antennar,
fimilefque in cauda pili duo,fed paulo longiores, Corpore tuberofo. Bipiks
quinque habemus. Prima Henotrichi per omnia ferefimilis, nifi quod huic
plufquam media corporis pars flavefcit, duos in cauda pilos pradongos, quo*
rum unus extenfus canis leporarij currentis caudam refert alter intus convo-
:
lutuslineamfpiralem. £^#W4mufcarumlongarumfpecies eft, quatuorha-

bens alas argenteas,pedes longos mediocriter fla-»
vefcentes, totumcorpusnigrum, fcapulas craflfas,
antennas duas longas & tenues, ventrem verfus
caudam protuberantem, e qua ducebrevesfetula?
furfum verfa; erumpuntjin fepibus degit. Tertiam
Carolus Clufius Vienna mifit corpore ex fufco
:
nigricante, alis duabus largis ex argento cceruleis

donatam, corporepra?ditamacuminato. Ex quo
dua? feta? (ut Pennius notavit ) vel pluma? potius ex-
crefcunt,perdicei coloris, maculis nigris fufcifque
mixtim ornata». Quart aglobofo eft corpore,quod
unciamlongitudine «equat5caput,fcapula?, acpec-
tusnigerrima antenne breves, pe&ori craffo fex
:
pedes affixi nigerrimi, quorum priores omnium

brevifi£mi,pofteriores longifsimi. Inter volandum
pedes fimul conjun&os pendulos dimittit 5 ala?
quatuor obfcura?,argenteicolorisjOCulinigrifp]en-
dentesj cauda? extremitas nigra, undedua? fetula;
pauxilla? longitudinis fe monftrant a fcapulis ad
:
mediamufque caudamcolore eftfere fubcroceo,

cauda tenui quafi filo longo fcapulis conjur.gitur.
Velociter currit,quafi perfaltus jinterranidificatj
G
2 mufcis
<*+ InjeBorum five
mufcis & erucis paruis famem extinguit. ûima longe hac minor cft, fi-
gura eadem, fcd. alas

vere argenteas mon-
totumque corpus
ftrat»
ad caudam ufque fuf-
cam rubefcit.
Trijnlwm mufcarum
quinque duntaxat ob-
ieivavimus. Prima ob-
longo eft corpore &
nigro, cujusmedium valdeex nigro rubet antennas :
habet duas,etiam nigras , alas argenteas, quarum fu-

premam oram macula nigriufcula adornat. Crura
rubent, cauda tres crines longos emittit. Velociter
volat. Altera fimilis fed minor, toto corporc nigra, priore multo longior,te-
nuior,atqueexaHor:ala?itemargentea:,antenna: priorifimiles, ac caudatres
longospilosprotrudens, volatusceleritudineaprima longefuperaturi Eft
&mufcatripilistotocorporealbicans, nifiquod alae quatuor maculis njgris
diftinctarvideantur, quarum exteriores majores,
interiores vero breviores,
has dum quiefcit femper ereclas
tenenet.Sex habet pedes , quatuor minores
corporiamxos,duosanteriores majores,nigros,e collofere oriundos inter -,
duos oculos nigros prominentes globofos,dua: antennae nigra? atq ; breves ex-
eunt. Corpusgracile, teres, loiigum, tranfuerfumdigitum.-incaudatresvi-
funturfeta?,corpus longitudine arquantes, quas volando in veri trianguli mo-
dum expandit. Maio & Iunio menfibus,ante et poft pluvias potiffimum appa-
ret:circafluvios,pauciscomitibus ftipataconvolat,quibufcumin itinere fape
colludit. Anterioribus pedibus utitur
quandoque ad palpandum, ccquid in
viaimpedimentifefeobjeceritj extenditenimillos corniculorum more. Ta-
lemanno73.obfervavit Pennius. Sequitur quarta mirabilis ftru&ura?, alas
habet duas argenteas, totum corpus nigricat, os
forcipatum et aquilinumj in fronte duo cornicula
brevia erumpunt : quatuor illi tantum funt pedcs,
fub pe&ore duo, graciles&breves, paulo inferius
reliquirobuftiores.Exoblongacauda primum duo
breviflimi pili exeunt, atque fubhis tcrtius multo
longior.-inextremo tuberofus oritur. Scmel tan-
tumfc hanc mufcam circa Hinmngham^ olim Comitis Oxonienfiscaftrum
vidifle memorat Pennius. Vltima toto corporc &cauda nigraeft. Corpus
habet oblongum,alas duas corpore nonnihil breviores, pedes ex croceo fla-
vefcentes , caudam longitudine reliquum corpus acquantcm,nifi fcmel in
Cantio circa Grccnhivc vifa pcrhibetur a Pennio. Quadripilis mufca corpore
Tripilem primam repracfentat, fed magis verfus caudam protuberat: pedes
itcm nigrijUt antennna? ; ala? item procera?, quarum externa?, internis triplo
majores, circa medium nigra macula diftinfta?. Quatuor e cauda pilos
emittit.
Huc etiam fpe&ant mufca» Mullei, Pavones, & Libellx didta? quas : Grar-
ci a pifcis cognominis fimiiitudine ^frf^ Angli addcrs boultcs^dragonfltcs, &
water appellant quafi papiliones aquaticas dicas, quoniam in ter-
btttterflies :
risrarius, juxta aquas, fluvios &

ftagna crebriusverfantur.Itali Cevettoni,
//^rW/ii(?W^»^nominant:corporisformaparum autnihil difcrepant, kd
tantum
mimmorum ammaimm Tbeatrum.
tantum coloribus. Cor-
pora enim habent duas
«onnulla? uncias oblon-
ga, &
teretia tubarum
inftar qua? in tres prx-
:
cipuepartes dividuntur,
caput,pectus,&reliquum
corpus, quod caud* vi-
eemfupplet. Caput cum
ocuiis magnis cmiflitijs,
ejufde cum reliquo cor-
pore coloris, collo eft af-
fixum breviflimojcuJ4»ri-
ores duo pedes adhae-
rent, reliquis pe&ori an-
nexis. Pedes item pofte-
riores longiflimi funt, ut
fefe melius erigantatquc
fuftentent. Omnibusbi-
furcae caudae,quibus aver-
fis eoeunt,acincoitudiu-
tiflime haerent. Maxima
rufticorum pars has muf-
cas ex majovis junciaqua-
sici putrefcentibus ver-
mibus oriri autumant i
quod utverum efiecon-

cederem, eoitum tamen
non tollit, & Vermium
e% feipfis dcpofitionems
ut hoc modo medio &
aeternumcrefcentes, fo-
bolem propagarent.Tar-
de admodum volant mi-
nores, majores celerri-
sne,a?ftate concalefcente
folum confpicuae.Harum
tres tantum fpecies no-
tavimus,maximas, medi-
oxumas , &
minimas.
LibtUai maximai Angli
quidam Brifes appellant,
Cujas generis octo tan-
tum vidimus.Primam vi-
refirentems macula?item
In collo fummifquelate-
ribusex fufco virides or-
rmbanr,ala?argcntca', ve-
loces & motu impetum
G5 pe:-
6 Injed.ontm five
permagnum facientes. Septem illi nigrx linea: tranfverfim in doi fo erant pro-
uacta^mufcis exilioribus inter volandum vefcitur,hirundinum more. Secun-
da huic eft fimilis, fed obfcuro magis colore.Tertia oculos margaritis iimiles
obtinet, alas item argenteas, quarum extremam fimbriam macula fufcain-
ficit j corpus luteo,mgroque coiore varium,cauda bifurca nigra,duabus qua-
ii plumis ornata. Quarta luteo eft colore, latera habens quafi divifa in fex
partes:juxta alarum argentearum exortum macula lata nigra confpiciturime-
dio lineis luteis diftincia:incauda?extremitate quatuorvel quinque fpinula*
apparent. Quinta corpore & capite csefioôre nigro, alis argenteis una macu-
lanotatis:in caudaultima tres fpinular tridentem referentes confpiciuntur.
Sexta? a\x adnafcuntur argentea?, medio ipfarum nigra macula iniignits to- :
tumcorpus nigrum, fed rarius, item in dorfo atque ventre lutefcens :
Pcctus icapulxque ex nigro flavoque a?que mixta-. Subter caudam

duas fpinulas recuruas trahit j in fine ejus quinque apparent, fed admo-
&
dum exigua?. Septima? caput,collum fcapul«e,fufco funr colore ± reliquum
corpusrubet:inmufa?o Pennij procreatafuit, ex vermiculoplaneillimihiquc
ignoto. O&ava adhuc brevior,oculis margaritis fimilibus, roto corpore lu-
teo,nifi ubi lineis tranfverfim du&is notatur. Cauda illi quafi abfcifla, in fine
&obtufa:argentearumalarumfummitas nigra macula infufcaturj
latiufcula
plerumque reperiuntur. Libella medi* maximam naturae ele-
inter fegetes
gantiam omni arte majorem commendant.Priraa colore eft elegantiflimo.
Maxim& Libella.
Corpoie
a InfeSorumJrve
CMtAi*,
Corpore cseruleo, alis violacco

colore faturato:interfcapulare fpa-
ciumgemmisquatuor aureis, ceu
in nigricante pala fixis ornatur.Se-.
cunda corpore capiteque c*fio
apparet; ala? albefcentcs carfijs
itcm lincis in longum ductis ornan-
tur 5 mediopurpurafcentes. Tertia:

corpus atque caput fubuiridc > ala-
rum linca? fanguineis veluti flrijs
notatafjverfus extrcmitates obfcu-
ram purpuram imitantes. Quarta
cjufdem ubique coloris videtur,
rufcinimirum fatifcente viriditatc
eommixti. Quintae oculi c aerulei in
capitc
minimorum animalium Theatrttm. 6p
Capitevirefcenti:corpustotumviridica?ruleo mixtum, demptis alis argento
nigvifatfoaccuratiflimeTaboratis, &mcdio obfcurata purpura obfcufcatis.
Sexta viridi omnino corpore 3 imo & alaj illi virefcunt,fed leviter. LibeU
eft
U-srmnurias quatuorvidimus. PrimacorporetotoCyaneo. Secundarubro,
alae utrique pares, colore argenteo. Tertia? corpus totum croceum colorem
acmulatur. bed cauda magis protuberat, & fanguinea macula alarum extre-
mitates, uti & omnes fibra, rubefcunt. Quarta, qua? omnium minima, cau-
damlongam habetexilem, caput magnum, oculos cxruleos prominentes,,
duabus antennulis praemunitosi corpus oblongum tenue,fubtus virens, fupra
nigricansj in dorio duas lineas 'virentes a capitead alarum exortumpro-
tractas habet; caudam quinquejun&uris colligatam, in cujus extremitate
annulusfubciruleus.Exharumnumero unaeft, qua? quafdam ex majoribus
Corpore gracili& grifeo, alis item parilibus; nam ne
citiflimeinterficit.
veftigium quidem foraminis ullius. apparet, per quod intrare poffit.
Pomoipfoacfeminibus vefcitur. Hanc mufcam Guilielmus Bruerus vir
doftiifimus, etrerum naturaliumindagator acerrimus,ad Pennium mifit.Re-
periunturitemfubindeinnovellisfaeniculi folijsmufca; minutiffima?, & prce
corporis exilitate vix aliquando fpe&abiles ; celerrime currunt & vo-
lant,utmerit6mirariliceat,quo pactointantilliscorporibus pedes atque alse
a natura figi poffint. Aquaticae mufca? Gra?cis skioi di&x five lacuftres, illa?
funt qua: rebus aquis innatantibus cibantur, et fuper aquas potiflimum degunt
utPhryganides, Macedonica, Tigurina, Acfchna,lutea, fufca,&c. Phry-
ganides ex Phryganio vermiculo ( quem Angli Cados Worme appel-
tent) in aquis degente, & menfe
Auguftoadfuperficiemaquarum afcen-
dente exit , quaternis alis, colore fufco, corpore oblongo, duas antennas
breves habens, caudamverobifurcatam, velduasfetase cauda exeuntes.
Varia hujus mufcae eft forma, quia phryganiorum ipforum tanta varietas.
ApudMacedonascircafluvium Aftraeum, quiinterBerocamet Theflaloni-
cen medius fluit,volitat mufcarum genus, quajnon ubique reperiuntur, nec
ad aliarum mufcarum fimilitudinem quicquam accedunt, nec Apum Ve-
fparumue autcrabronum faciem gerunt harum tamen cujufque aliquid re-
:
ferunt : nammagnitudine crabrones ; eolore vefpas ; bombitatione apes

audacia, reliquas mufcas repra?fentant, ?**«?« indigena? vocant ; Equifeles
Latini ; per fummas aquas volitantes pifcibus in efcam cedunt. Mufca aqua-
tilis a>ftiva major,frequens circa Tigurinum confpicitur menfe Maio (vulgo
tes glajft vocant) quam a generofo nominatamacepimus, &

a Tigurinis ae-
fcribi optamus. Aefchn& 3 m\x{cx(\\m. aquatica? colore cinereo, alis quatuor,
fex pedibus, juxta caudam multos quafi exiguospilos lanuginofos habentes.
Mufca aquatilis lutea,ex fufco lutefcit,alas habet longas,in fcapulis femper in-
tervolandueredtas. Oculi illimagni prominentes,caudalongaarticulata,cu-
jusin extremitate duo pililongiexeunt;juxtaflumina& paludesfemper ver-
fatur,rarius alibi,prasfertim a pluvijs. Fufca alia eft quatuor alis longis, lon-
gifq, cruribus,corpore articulato; duas longas antennas infronte gerit,paruu
caput,oculos prominentes &
nigricantes. Ala? fufca?, fed diluta? magis quam
&
reliquum corpus. Infyluis juxta paludes ftagnantes aquas fere femper re-
pentur. Deniqueinterrarioresmufcas,illamCardani referam afemetipfo
defcriptam his verbis Animal(inquit)habeo,fcarabeo fimile, quodnon
:
faetet,molle,celerrimum omnium quae noverim annuloforum:coloreeft fuluo

obfcuro,nonnigro,lex pedibus,duabusalisperbrevibusatque tenuibus, qua?
caudam minimeteguntjcaudamhabet ejufdem cumcapite figura? & formae,
ut bicipitem efleputares.Nam utfupinacapitis parte os habet,duoq ; ibi cor-
nicula fub mento brevia : Sic duo itcm alia in pronartoto animalilongiora.,
totidem
hjeftorum Jive
totidemquoquchabetmcauda,fedhisduobus,qu*incapite longitfima funt,
breviorajex his tamen fuperiora inferioribus
loi\giora funt & cramora. Quam
iane befholam non vulgarem,utinam cum
Cardano vidiflcm, ut hicdefcrip-
nonnconem adjeciflcm. Mufca item alia eft aquatica,quam Tipalum, Ma-
cropedium, Pedonern, &Grui-
nam a pedum longitudine appel-
lant. Ideo Anghce Crane Jlye
dicitur. Hujus generis quatuor
reperimus difterentias. Prima
fpecies cft tibijs longifsimis ara-
neo fylveftri fimilis,corpore fere
ovali, cinereoalbicante, alisar-
g«fiteis,oculis nigerrimispromi-
nentibus, antcnnulisduabusbre-
vilsimis, cauda mucronata vo-
j
latfubinde (ut ftruthiocamelus)

quafi gradiendo: aliquando ta-
men inaere volar,fednec longc
nec diu. Lucis adeo eft appctens,
ut lucerna? amore fa?pe confla-
gret:autumnoin pafcuis & pratis
iriequens cernitur. Sed hxc de
mare. Fsemina conformis videtur,
fed paulonigrior, & cauda? mu-
cronem quafi demorfum obtinet.
Has Angli S hcpherds vocantj id
<?/7,Opiliones : quia ubi oves vef-
cuntur ibi fepius apparent. Se-
cunda Tipula caput majus habet,
oculos prominentiores, antennas
quatuorexiles, corpus luteo ni-
groque colore jucunde varium,
alas obfcuriores. Tertia fereii-
milis,fed corpustotumluteum5.
vel.7. maculae nigra? magis ador-
nantjhabet item tam mas quam
famiinacaudam trifurcatam. Quartafpecies rara & perelegans videtur,capi-
te&maximeorefurcato, fcapulis furgidis, brevioribus pcdibus, corpore
duploca?teriscrafsiore 5 dorfo nigricantc, Vcntre & latcribus croceis, cauda
mucronata & nigra. In fepibus verfatur jeftate, rariiis in campis reperitur.
Coeunt di£tx Tipula* averfis caudis,atqj ita volantjiecurvantur tamen quan-
doque,velutin complexus.
Cap. XII.
Hemufcarumufu.
omnibus odiofa, non tamen omnino
Inutaifta animalcula, pafsim
contemnenda ab Omnipotente ufus creata. Primiim
funt,in varios
_ enimexillispraefagia tempeftatum difcere poflumus:deinde nobis
medicina?funt£grotantibus, varijfque tum avibus,tum pifcibus alimentum
praebent. Deiquoqueomnipotentiamoftendunt,juftitiamcxequuntur, dili-
gcntiam
mimmorum animalium Tbeatrum* *j\
gentiam hominum & prophylacticam illam fapientiam acuunt atque adau-

gcnt. Quae omnia fuoquodque loco probabiraus. Prtfagia quod attinet
rviufca? atrocius quani foiebant mordentes, os & oculos hominum aliorumvc
animaiiumpetentes,pluviasfignificant: unde Politianus,
•
Sitsenftfc cruoris
(_Mafca rcdit^fummofque probofcide mordicatartus.
Forte quia pluvia ingvuente magis efuriunt, ideoqueadlevandam famem
victum diligcntiusquxrunt. Hoc pmerea animadvertendum eft, pluviavel
tempcftate appropinquante,mufcas ex fupremo aere ad infimumdefcendere,
&quaiiinfuperhcieterracvolare. Quinctiamfi in aromatis frequentes ap-
pareant,pluvi£ imminentis iignnmcxhibent. Si vero ubique multae fuerint&
nurneroia?,atque itadiu duraverint (ex AJexandri Bencdi&i Ioannis Da- &
mafceni teftimonio) peftem predicunt , quippe quod totum ex parva putre-
dine ortum,habuiffe haud poterant. Varieitem in Infomnijs per mufcas ludit
natura, fi Apomafaris apotelefmatis fides habenda. Nam Indi,Perfa* Ae- &
gytij,mufcasinfomnoapparentes hoftilem nuntiumvel morbum fignificare
docuerunt. Si Regi vel exercitusduci plurimae mufca? inter dormiendum,
quocunque iftir loco affuifle videbantur, eodem in folicitudinem incidet,atq j
&
mxrorern ob caefum militem, aciem deletam, vi&oriam amiffam. Si pau-
pervelplebeiusidemfomniaverit, in morbum incidetacutum ferehm- &
lera. Siquismufcas os nareive fuas ingredi putaveritper quietem, cum
a?rumna & dolore ruinam ab hoftibus imminentem expectabit. Nec folum
anm dierumve tempeftates pnrdicunt, icd medicam nobis fyluam adaugent,
& morbos curant. Nam Galenus e Sarano, Afclepiade, Cleopatra, & alijs,
medicamenta contra alopeciam exfcripfit ijfdemque nunc folis nunc mixtis
:
ufuseft. SiccnirninlibroCleopatrse de ornatu fcribitur R.mufcarum ca-

:
pita.g.v. contere et affrica capitialopecia laboranti, certo &

fanabitur. Af-
clepiades plurima mufcarum capita recens avulfa nudis partibus affricuit in
alopecia j pra>fertim exulcerata. Confertenim(inquit) mufcarum fanguis
partibusexnitroiis medicamentis exulceratis, velaliaserofis. Soranuscy-
athum unum integrarum mufcarum ad extremam ficcitatem torrefa&arum
cumalcyonio,fulphure vivo, felle fuillo ac alijs, ad alopecias commifcuit.
Quidam ijspilosurfinos,calamiatquefilicisradicem, &caftanearum corti-
cem adjungunt j eoquemedicamentononfolumalopeciam, fed quodcunq;
pilorum defluvium, &exquacunquecaufa,raritatememendant, locoaffe&o
prius ad ruborem ufque folijs ficulneis perfricato. Alij fanguinem e capiti-
bus mufcarum fluentem folum adhibent quidam per decem dies cinerem
:
earum applicant,cum charta: vel nucum cineribus, ita ut tertia pars fit mufca-
i
rum cinis. Alij ladxe mulierum vel cum braflica mufcarum cinerem fubigunr,
quidam cum mellc tantum.
Pltntui. Eodem modo Haly &Marcellus capita mufcarum comburunt;
ac pro linimento mifcentcum melle. Braffavolus, in lib.de morbo Gallico,
fanguine & cinere mufcarum utitur ad alopecias. Ad palpebras gignendas
huj'afmodimedicamentumPliniuspraefcribit. R. Mufcarum fimique murini
cinerem sequis portionibus permixtum, ut efliciatur dimidium pondus de-
narii,additisduabusfextisdenarij eftibi, ut omnia oefypo illinantur. Qui-
da ad vitiliginesmufcas illini iubent cumradicelapathi.-nec defuiffememorat
&
P hnius,qui eandem ob caufam unam viginti mufcas rufas emortuas in potu
darent,infirmioribusver6 pauciores. Mufcas invarijsoculorummorbisnon
Haly tantum,Galenus, Plinius atque Archigenes, fed neoterici etiam lauda-
runt,pra?fertimver6infufrufione, lippitudine, diftorfione, & crithis palpe-
brarum. Exmufcisvulgaribusaquaperbalneumdeftillata, fi oculi vefperi
intus
fajeftorumjive
73
intus laventur : maculis &pterygijs qnatuor hebdomadarum ipacio liberan-
tur. Capillifieafacpiusmadehant, m
immenium crefcunt. Vasautcmau-
tumno fcpeliendum,& materiafub hyeme deftillanda. Hujus duabus guttis
in aures lnfuiis furditatem tolli narrat Gefnerus, medicamentumquc lltud
ludxo cuidam refertacccptum.MutianusterConful, quadam obfcrvationc
viventem mufcam m lintcolo albo quo remedio arcca
collo fubnc&ebat,
lippitudincm arfirmat Plinius. Mufca?impari numcroconfncata, mcdici
digitifurunculismederidicuntur. Mufca? tabaria? cum accto potx hirudi-
nemgutturiinharentemciiciunt. //<f/y.//£^.Napellarismuica, non iolum
Napelli virus, led cujufque item veneni retundit ; aifcrente Avicenna,atquc
Iulio Scaligero aflcntiente,ex quo ifta Antidotus K .ariftol.rot. Mithridatij
:
anna jij.terrafigillatae §fi.mufcas Napcllicolasn.18. fuccci citri.q. f.milcc.

fiatopiatum nam(inquitScaliger)adverfustarantula>, velcujufcunquema-
:
lefica? beftia? morfum vel napelh virus nulla cum hac eit comparanda Theri-
aca. Idem quoquedoccnt Gainerius & Petrus Apponenfis. Imocum nulla
non fere muica vomitum provocet (ut cx Arnoldodicemus) cur non omnes
alexiteria? putentur C Cardanus mufcam Abfinthigenamarque commendat.
âM/jn JiTxif %ps7 lyoûin AJkmxti*., neignotadum mecucamenta affcdtamus, no-
ta perdamus. Oleum de mufcis f ylvaticis in magno prctio fuifle memorat.
Sed nec modum conficiendi, nec ufum docet. Mufcacommanfa & degluti-
ta vomitumviolenterprovocat. Arnoldm. Audiviquendam(inquitGefne-
rus) folitum dare tres vel quatuor mufcas intra corpus,atque aluum inde opti-
mefolutam. R. florum geniftar, g. 5. ponantur in vafe terreo cum butyro
akernatim ftrato, quibusvas impleatur, ac optime claufum in fimocquino
folemverfus per anniun fepeliatur:poft annummufcasinvenies ad unguenti
formam redactas, quaeomnem dolorem, inquacunquecorporispartefuerit
facile fedant,ut ab amico & authore fide digniflimoaccepimus. Nonus,muf-
carummagnarumcapite ablato, reliquo corporc digitis contrito, parvum
abfceflus tuberculum inungi jubet,& valetudinem promittit. Aegineta ltcm
promuriumftercoremufcasparimenfura fubftituit in fuccedaneis. Fortius
Poeta puellam Germanicam triennalem inediam mufcarum efu tolerafle au-
toreft. Sijumentumurinamnonreddit, vel fi urina gcnitalia aduflerit,muf-
ca viva naturalibus inferta opitulatur. Cplumclla. Ad equi genitale prolapfum
urinario mcatui mufcam imponito. Pelagome. Nec modp hominum jumen-
torumque faluti auxilio funt, fcd etiam in multorum animalium cibum
creata? videntur. Nam araneorum quxdam genera mufcas venantur,
iifdemque vefcuntur. Hirundincs mufcis, & fere folis vefcuntur, adeo
ut foliim propter hirundines mufca? facla? putentur & fane abfque ijs:
efletjVix viverent birundines ; eaque ratio eft cur ipfas fercna tempeftate,
in fublimi 5 pluviofa vero in infima aerisparte venentur.Himantopodi quoq^
avi,easpra?cipuum pabulum pra?bere narrat PliniusEft anatis fpecies ma- &
CMuggent vocatur (quafi anatem mufcariamdixcris)mag-
jor,qua? Tigurinis
nitudine & figura domcfticam referens,qua? mufcas fupraaquam volantes
citorapit,etprociboutitur. Chamaeleon, quemmultifoloaerecibari falfo
fcripferunt, mufcis vefcitur, quaslinguafex uncias longa vclociffime quafi
vibrando exerta fubito ferit,attrahitque & deglutit, ut ipfi proprijs oculis an-
noi57i.animadvertimus. MotacillaKni fallor)omncs mufcis vivunt, Ced
precipueilla circa caudamalbicans. Germanice todten "uogcl^ quidam mc-
lius muggenfticher appellant, id ejf, ^va^y^ five mufcivorum, folis enim
mufcis vefcitur,ut Bellonius fcribit. Zygain* majores mufcis item vefc untur,
quas inter volandum hirundinum iriore capiunt, nunquam fruftrata:, ut firpi-
us magnacumvoluptate confpeximus.Carnivorarom mufcarum vermes,An-
minimorum animalium Tbeatrum. y>
%\iMagots vocant, dcgentles, mirum in modum piicibus arridentrhishamis
affixis ad captuiamrochff,percs 5 Gypriani,aliorumquepifcium(prxcipu^fi
inmel]eferventur)pifcatoresnon fruftra utuntur. Truttse humipeta mufca
(Anglice^^^^/j^&mufca ftercoraria imprimis alliciuntur, quare
hamo affigere folent,
pifcatores fingulas aut binas &
luforia, vel potius frau-
dulentalinea? retra&ione truttas avidius invitare,ut efcaaffatim deglutita cer-
tius pendeant. Alij hamos his mufcis onerant quantum poffunt,ac influminis
fundo demergunt, pradfertimubigrandiores truttas verfari in compertis ha-
bent,qua:efcamhumi delatam lubentius appetunt, avidiufque adja&uram
ufque animae devorant j uta Gulielmo Bruero accepimus.Mufca ex Phryga-
nioortaidemfacit(quam Angli Cadosfiyc appelhnt) uti etiamqua? ftercori
humano folens infidet. Verum alia alio menie grata eft ; id quod pifcatores
noftri optimenoverunt, quiinnaturaliummufcarum penuria,aitirkiolasfub-
ftituunt,exlana,plumisvel nloferico varijs coloribus tinfto affabre fa&as,
quibus pilces fallant,atque prole&ent. Videndum tamen ut a primo ftatim
morfu retrahas lineam,ne pifcis infulfam efcam refpuens evadat. In Aftrajo
fluvio TntxiKoôoi pifces natant,mufcis indigenis fupraaquas volitantibus vi&i-
tantes,quos citm pifcatores adeo ipfis gratos perfpexerant3 capere illas muf-
cas&amgerehamiscceperunt. Verumprimo quoquo ta&u colorem nati-
vumperdunt,& penna? decidunt,utpifcaturseinutilesprorfusreddantur. Qua-
mobrem artificiofis mufcis ad illarum fimilitudinem & colorem fabrefa&is,
(nifi nos Aelianus fallit) utuntur. Lana' item purpurea?,& verficolori, in mu-
£cx formamcompacla? gallinaceas duas cerei ccloris pennulas adjungunt, at-
queitanaturalemillammufcamgraphice referunt. Ex quibus mufcificam
iitamfcientiamantiquameffe&a prifcis ufque temporibus ductam ftatue-
mus, utcunque audaculi jam quidam & arrogantes hamicolae fibi illamafcri-
bant. Nec miremur pifcatores & pifces mufcis adeo infidiari, quum id operis
Domitianus Imperator velCa?farehaudindignumputarit, qui in cubiculo
ferreoftilomufcasparietibusadhaerentes, adunamomnes, (Suetonio tefte)
transfixit;& ideo fi quis interrogaffet,Q«/> cfi intus cum Cafarc.Sewi refpon-
derunt: Ne mufca quidem. Deiverdvirtutem quam valide animalcula ifta,
parum fane vallda,demonftrant i Contemplare enim vel minimum mufcili-
onem,& quomodo in tantillo corpore,pedes, alas, oculos, promufcidem ali-
aque membraomnifilo minora concinne adaptauitaltiffimus ediffere.De vo-
latu,quamfuinominis veldecuplo majorem metuit? Nonne omnes multis
parafangiscurfupraeit? Nonnealtius promufcide penetrat, doliaviniin- &
tegra exhaurit i Elephas,magnum illud monftrum animalis, faepius a mufcis
moleftaturjatqueillasleonem domare poffefabella elegantiffima narrat Ae-
fopus.Tantum abeft,ut earum ferre morfum equi poffint,auturfi, multoque
minus ovicula?, catelli, afini,nifi humana prudentia ipfis in auxilium venifict,
ScSyifuviKn Ma virtus prasvaluiffet.
HinCjuu/o^^fivemufcarij^coriacei, ftra-
minei,fetofi,inventio promanavit, An^liceâfiyefiappe nec non illud flabel-
:
lumorbiculare longo bacillo affixum,& fele&iffimis pavonum plumiscon-

textum,de quo ita ol im P ropertius,
Lambere qux turpesprohibct tuaprandia mufcjs,
Alitis eximi& caudafuperbafuit.
Indi ex boum,Germani ex vulpium caudis, quidam ex tenuibus falicum vir-
gulis, alijalitermufcariaconficiunt; quorum formam Aelianus,Vegetius,
Ovidius, Grapaldus, accuratefcribunt. Quum item Elephanto cancellata
cutis,pro cauda, pro juba, pro villo eft (ut Plinij verbis utar ) nec fetarum ul-
lumtegumentum,nec in cauda quidem praefidium videaturj abigendo mufca-
njmtxdioillumUnovelfericototum veftiunt, atque ita fervant immunem.
H *t*
jq. hjettorwnjive
Ne bovesjnmentavcl alta ammalja a mufcis petantur : ungantur oleo in farta-

gine frixo,vel adipe leoriina, & mufca? ljs non infidebunt. Origanum tritum
ad la?uoiem & llluum idem pra?ftat:fucco foliorum cucurbita?,u pilos inunxc-
ris:ponparvarciadmiratione a mufcarum viribus liberabuntur, hoc mihi
fa?pe utili fuit. Cardanus Bacca? laui i in pulverem tenuilfimum reda&a?,& cum
.
oleo coct a?,eandem habent virtutem,ii illinantur,uti etiam boum equorum &
faliva. Ajru'd>ius.$zyz mufca?jumcntoru vulncra & ulceraingrediuntur, un-
de ex veimibus illarumfcatentibus malignitas accedit. Primum igiturexpur-
gatis ulceribus,confeftim linimenta,ex pice, olco veteri & axungia intus ex-
traq, adhibet Columella,ferumqj lactis cumcincre pofteaapphcat.Tere pcr
a?ftatem fic mufcis canum aurcs exulcerantur,farpe ut totas amittant.Quodne
fiatjOleoinungidebent.^/oôsinDryiniprcElemmferpentisfquamislatibula
haberediciturAetio, qu2Etandeiplosferpentcsjxanimesreddit:ha?cpennis
xreisdonata^JtHûiavocataabHeiichio, »77^sAxi^HT>i^«/£x.cumcantharisve-
fcitur, &morfucaloremferpentibus"ingentcmparit,deinde fitiminexplebile
& mortem. Horum paftce cadaveribus li poftca hominem momorderint, le-
thale infligunt vulnus& rnfanabile. Merdivora?mufca?plurima?funt,alia eft
Creophagofimilisicdmajor, oculis oblcure rubentibus, fcapulis atratis, in
quibus circulus oblongus pauxillum albicans jdorfum nigrum, ex lineis tranf-
verfim ductis ornatum. Aia? argentea?,corpoie longiores,circa ftercus huma-
numplurimum verfantur ; alias perraro. Hft et mufca viridis toto corpore,
fplendore nimio quafi lanterna Punica pellucens,capitefufco,alis argentcis,
in fylvis frequens,circa ftercora fere verfatur,vulgaribus mufcis magnitudine
«qualis.AniitGw^/sj/fylvaticiignoro.AliamwKvofaV^deprehendimus^muf-
ca viridi minorem, corporefulco,capite rubrofaturato, linea medium quafi
caput fecante. Aliam item vidimus, corpore hirfuto, fubflavo, oculis nigris
prominentibus,fcapulis et dorfo nigro pulcherrime maculatis,cauda fublutea.
Alia item eft cui fcapula? dilutum rubent, ad croceum colorem parum accc-
dentes. Duas habet Antennas ca?teris longiores,alas argenteas, totum corpus
tegentes,caput nigrum quadratum &exiguumjin ftercore, potiflimum equi-
no,frequens aflidet. Denique in fterquilinijs (undeeas gigni probabile eft)
mufca? qua?dam crocea? apparent,corpore reliquis magis oblongo ac gibbofo
de quarum generatione fupra diximus.Mufcam item raram , nec ubiq^ obvi-
&
am,murum ex agecfto fimo materia putrefcente factum depafcentem vidi,
omninonigram,abfquealis quatuorargenteis fuiflet.In fcapulis etiam quatu-
orpuncia alba,inreliquocorporeo(fto,/^f/?,utrinque quatuor. Oculialbi,
fronscandidovelutiafterifconotata, exquadua? antenna?nigra? & longa?e-
mergantjhabetitem infupremoquoque femorealbum punctulum afperfum.
Hanc mufcam,etiamnum in pixide mortuam & conditam varietatis caufa cu-
ftodio.Bombylophagus,mufca eft,montana,magna,nigerrima, corpore hir-
futo,oculis oblongis,magnis,capite fpadicco, pra?da? caufa acrem Bombylio
pugnam init,& volatufuperans dorfum agilis confcendit,eiqj tenaciter inha?-
rens tam acriter mordet,ut hoftem pra?cipitem in terram mittat,& melle qua-
licunq; abforpto,\d£trix abeat.In fummis Cartmeli montibus,iehane pugna,
donec acies ftaret,confpexi(Iememoratinfchedis Pennius,fed fortuna mufcis
favente,Bombylios vita fuifle ejectos narrat. Atq^ de Zoophagis mufcts hatfc-
nus iâoftlyn dicuntur qua? rebus ab animalium natura diverfis vi&um quar-
.
ritant,earumque alia? tereftres, alia? vero aquatica?. Tcrreftrium alia? humo

ipfa vefcuntur, & fudore ejus ; alia? plantis, herbis, fuccis, floribus &
ibidem exortis:illas Humifugas(libet enim hwnnowv) has vero Herbivoras
appello. Humifugacorporc eft fufco, in capite juxta osalbicantemacula
refplendens. Venter & pcdes nigri : fecus alarum exorttim roacula utrincjue
albam
mimmorum ammalium Theatrum.
75
albumgerit, dorfum gnfeum. In fcapulis fecundum longitudinem quatuor
lmeasobfcuriusalbicantesobtinet,alasargenteas, &
(fi inaquam pofita? fu-
erint) noctilucas. In femitis &
talparum tumulis recens cgeftis invenitur,
&
amat enim humum pedibus complanatam kvigatam;unde ab Anglis voca-
turTk graypatfjftj/e-.&oribusraidintidet, ea prxfertim tempeflate quando
talpceterram evertunt, cujus fe humore fuftentant. Herbivorarum varicefunt
fpecies ; quarum tres apibus fere fimiles,Luciano ^mltju diOxjd
eft milita-
res. Sunt enim aliis mufcis grandiores, animoliores, magifque athleticce,
afpeclupulcherrima?, alis argenteis duabus perinfignes. Harum maxima et
primariacaputnigricanshabet, dorfummedium interduas lineas tranfver-
dccuflatum,extrema cauda nigra. Alias corpore eft luteo. Secun-
las veluti
danonmultumdifiimilis,capitenigricante, fcapulas quatuor linece flava?&
tres nigrxfecundumlongitudinem dxxCtx ornant,reliquum corpuseodem fe-
remodo&ijfdemcoloribuseft diftinctum. Tertia? atque minimce harum
fcapula? flavent hirfutas,caput rubet,reliquum corpus quatuor lineis nigris to-
tidemque flavis per tranfverfumactis diftinguitur. Omnium corpora fplen-
dent,acquafiinaniatranflucent. In hortis verfantur, &floribus afiidentes
fuccum eliciunt. Lucianus militares mufcas ita defcribit Nafcuntur inquit)
:
&maximrequiedam mufca?, quas milkares multi appellant nonnulli vero

:
canesjfonitu afperrimas et volatu velociflimx. Hce etlongiflima? vitce funt,&

&
tota hyeme incibatce perdurant.-contradtaprcefertim &
connexce tectis cul-
minibus.Inquibus& illudcft admiratione digniflimu,quod utrumq,& faemi-
narum & marium faciunt,ut Mercuri et Veneris filius,qui mifta natura fuit &
j
duplici forma.His forte avyystif eft alia mufca apiaria dicla, cum fplendore ni-
gra,bipennis,cerilcga,colledtos florum fuccos^pofterioribus pedibus affigens
apum more. Autumnoapparet,rariflimealijstemporibus. Anhcec Ariftote-
lis fireniscTane alarum tantum numero diflentit,quoniam illam <Aifihf{e& fitck^
hcec vero duas tantum alas,a natura confecuta eft. Alia? item funt mufcae her-
bivorce atq; florilegce,licet nonapiformes,fed îo^ltî atque eyeWJs^dpfam-
quehirundinemreprxfentantesÂ//oV/ocStruthiopterontresfpeciesvidimus.
Prima tenera eft & mollis,fepes,binis alis,aluo oblonga,a capite paulo fupra
oculosduasveluti ftrathiorum pennas prcemittens, ceucornua, lanuginofa
mollitieneipfisquidemplumiscedentia:fcapulisutiturgibbofis,reliquocor-*
pore albo, nigris fuis alis longiore. Secunda eft,ej ufdem generis colore albi-
cante,capitefufco:aliasparumdiftert.Tertiaeft omnino fimilis,fed antenna s
adeo molles,& plumofas non habet^cauda albicat,corpore oblongo,quatuor
albis lineis tranfverfisinfignitur,pedes longiufculi,albo nigroq; colore diftin-
£ti:dum gradus confert,caudam paulatim elevat, atq; alas binas tranflucidas
veluti jaftabundadiverberat. Hce tres fpecies vetnotempore , cum primis
apparent, in hortis, fepibus atque umbrofis locis , poft atq; ante pluvias fre-
quentes.Erinopteros tota alba eft mufca vel potius argentea,exigua, ubiq; &
plumofaj adeout dumfolijsinfidet, nifi penitus intucaris plumam diceres:
alae illi quafi difledtce, feparatis pennis avium fere modo disjun&ce.Ab Ed-
mundo Kniveto depidtam accepit Pennius: deinde in fcpibus &liguftrinis to-
parijs fcepiusvidit. Mufca ^'^dida^volatupoftfeomnesrelinquit^lateri-
bus cauda, capite, fufca & pilofa, oculos nigroshabet propendulos,roftrum
velpotiusnafummucronatum, ecujusapiceantennaedus erumpunt; fcapu-
Ix fummce , ut & dorfum, nigr«e:alae duce argentece,quarum partes anteriores,
pedum nigredini refpondent. Quandoq; in uno loco refidet, veluti immobi-
lis, verumubiprope accefleris incredibiliceleritatepculosfallir, &nehi-
rundini quidem celeritatis palmam ( unde dicla Hirundo ) unquam concedit.
Aliam mufcam florilegama do&iflimo CaroloClufioaccepitPennius,ni-
gram,alis duabus argenteis praedita,oculis albis confpicuam,in dorfo feptem
H2 maculas
j6 iije&ommjive
maculas luteas habcntem,in quorum medio pundtus niger cernitur. Mufcx

item in fabis repertce, varijcoloris, fed potifiimum ex purpura albefccntes;
quas cgo ex Midjs provenire conjicio. Hx fiquidem ubi dciiverint (quod
ht media xftate) fubito harum mufcarum ingcns numerus excrcfcit, in fa- &
bis triumphat. Napelli mufcam non vidi, verum qux m
abfinthio exgra-
nisillisnigris ftipitiadha?rcntibus, miliolongc minonbus provcniunt,nigrc-
dine Mauros fuperant,parvitate tantum maxima notabiles.
ztfiu&r, mirabilis mufca, five formam, five vita? brevitatem fpeftemus.
Nomina plura habet ab Acliano «?>V*f©- ab Helichio, pntffaij©-; ab alijs
;
riuttWiwvocatur: Latini Diariamappellant ; quatuoralis,toudcmque pedi-

busmo V etui; quippequodnonfolumvitaefua? breviffima? ratione propri-
um id merito habeat(inquit Philofophus)fedetiamcum quadrupesfit,volu-
crequoquecftjunacumiolcontur, adolefcit, vigefcit, languelcit,moritur:
plurcs vcro non vidct.Sub folftitio jeftivo exfolliculisquibufda uvaru putre-
iccntiumdianaiftaanimalculaefumpunt. An vero tolliculi ifti (velqui
ceu folliculi videntur)fint chryfalides qua-dam abcrucis pcculiaribus,vel ver-
mibuspotiiisin aqua degentibus provenientcs, non proclive eft oftendere;
tacet cnim illud Philofophus, ex quo ha?c tota fcre hiitoria pctenda eft. Pli-
nius tenues membranas vocat.Aiiftoteles utriculos,elTeque in Hippane fluvio
apudCymeriumpontiBofporum frequentes affirmant. Vitam agnnt brc-
yiflimam,atque optimam;quippe naturalem diem non fuperant, & fub ve-
ipero, ut vita?, ita miferijs terminum imponunt. Suo intcnm fucco animulam
iuftentant,nequeaeri neque tcrra? quid debcnt. Hinc natalium nKndtoft* con-
je&ari licet, imo admirari atque optarc. Horum infecf orum Cicero primo
Tufculan:meminit caque(nifi me nomcn fallit) Matthias Michoidcs libro
fecundode Sarmatia Europa?a defcribit, inha?cverba:Scias (inquit) influ-
vio Ruflia?&Lithuania?,prcecipueinBorifthene & Boti,tempore jeftivoephe*
mcras mufcas mukiplicari. Suntenim vermes, & volucria alata, quatcinis,
inrerimfcnisalis, mane fupraaquam currendo, circa meridiem juxta ripas
volando fefc cxercent fole vero occidente, quotquot eo die funt nata? , eo-
:
demobeunt. Qua? fane defcriptio ab Ariftotelica hiftoria multum diftert;

primo quod fub aurora vermis eft repens deinde inftantc & valefcente meri-
:
die,folum volat;pra?terea quod alijs fex alas concefferit pra?ter fententiam A-

viftotelis, IuliusScahgerinfuisdo&iffimis contra Cardannm cxotcricis ex-
ercitationibus Ephcmerum hoc modo: AdSarcam &Bennacum
defcribit
Lacum frequentem vidimus vefpeii mufcam iwiufof didtam, manc nullam
confpeximus; capta,noCtemtantumvixit; quatuoroblongas gcrit alas;pc-
dcs quot^nefcio :finfex habet(non cnim mcmini)de noftro Ephemero acium
eft.Caputqualcmufca?;oculosgrandiffimos,promufcideminfcconvolutam:
vcntriofum eft caudam habet longiffimam fe&iunculiscoaggcftatam atq,co-
aptatam,inextremobifidam etiam inquibufdatrifurcata,colorc fubaureo in
rnajoribus,fubfufco in minoribus illuftre.Taurini Mon/ctta vocant,quafi mo-
nachellam. Adriaticiad Meranum & Tergefte Cuzot/ilttm ; a noftratibus,
S/tiuoLi,td r/?,Sagitella nominatur. Aelianus lib.2.deanimal.Cap.4. alia in-
fe&aephemeranobisproponit,efeceviniacefcentis vitam & originem tra-
hentia: qua? aperto dolio utinlucemfufcepta funt,eodem die vitam amittunt:
nam ingredi quidem in vitam natura illis dedit, malis vero eidcm annexis ce-
lerrim^liberavit,priufquavelpropriamvelalienamcalamitatefentiant. Nifi
hic Bibioncs intelligat Aelianus,quid perha?c infeCtavelit, equidem nefcio:
noftriquippe vinitores alia circadolia animalcula nunqua viderunt. Scaligeri
vero Ephemerii ad uaK&tpiw nui m retuliffe,nifi ipfe ad hanc claffem relcgaffet.
nec Pennij /^«^', five triduana mufca,ob figura? fimilitudine in medium pro-
7
ponerepigebit,utvarictatc & raritateanimi ftudioforuexplcantur. Corpore
eft
minimorum animalmm f heatrum. jy
eft oblongo,& papilionari: caputei paruum,fubluteum,oculi grandes,promi-
nentes,nigri, promufcis involuta, verbafcilutei coloris-, quo rorema floribus
fugit Cornicula
: duo nigra,longiufcula,paulo fupra oculosaffixa : ventcrac
dorfum fublividum,extrema cauda ferelutea. Pedes quatuor tantum,quorum
pofteriores fublutei,priorum cxtemitates nigra?. Alas habet quot pedes, qua-
rumexterioreslivida?, extremis fimbrijs ex rufco fubluteis,interiores exfufco
flavefcentes. Ahe externar,cum ad corpus tegendum conjunguntur, adeo funt
contigua?,ut vix aut ne vix illaru contactum videre queas.Tardivola eft muf-
ca,necdiu involatudurat triduo a prima luce expirat inter maluas
: : &
vrticas
vitam agit: hancPetropoli Anglorum invenimus anno 82..teftefq, rei verita-
tishabemusperhoneftosac omni exceptionemajores,^ Penmut. In floribus,
vel potius florum calicibus herba? illius quar B en albnm a plurimis vocatur, la.
tentmufca? qu2edamflorivorae,exigua?, nefcio anibide orta? 3 analiundetranf-
volantes. Viaentur ob loci teporem & paftum eo confidere,nt ab eruditiffimo
fuo amico Do&ore Brouno Pennius fe admonitu fatetur. Bibionem item hac
claffecenfere placuit,quiavino,id eft,depurato uva? fucco(unde & orta eft)nu-
tritur.IMynctVinis robale. Germ. Wein Worm. AngliceWincFlye vocatur.
Cardanusmufcilionem,ScaligernonmaleVolucellamatquevinulamappei-
lat J nam & abvolat in cellis frequens, & praeter vinum nihil appetit.Explora
captam,& nullum ei roftelluminefle credes aiunt tamen dolia uncialirobore
:
confedtaabijsitapertundi,uttotumaliquandovinum eftundatur. Forte has

intellexit Grapaldus,dum fic fcriberet CMufcUU^ mufculx^ mufiones, in vi-
:
naceis per autumnum nafcentes, &

mufiea poculafcedantcsîn menft ad brumam
mcnto nonproveniunt. Inoccidentalis Angliae urbis cujufdam agro ( Tanton-
vocant) in fructu mali arboris,quem Velin appellant,aeftate ad umbilicu mor-
tua,mufcareperiturviridisacfplendens maloenim difle&o mufca evolat
:
ex vermiculo quodam ibidem orto gigni videtur Amygdalis amaris contufis

:
velnucibusGraecisillinenda3funt:ubijamulcerafuntfa6ta,picemliquidamcu
fuilla adipe co&am affundi convenit. Qua? ricinos arcent enecant maxima&
ex partecynomiasabigunt.cV#«z£//<* Prophyla&ica vero hominumfapien-
:
tium , mufcarum quoque auxit audacia na cum foris, domique effent mole-
:
fta?, nihilqitamfervariclampoflet acocisquinadelTent hae ibi confeftim &

eduliacorumperent , Melanthium,Sambucum, ebulum laurum,coriandrum,
helleborum, bugloffum,borraginem,falviam,betam, lyfimachiam, origanu,
bafiliconem,hyofcyamum,ftaphidem agriam,meliflbphyllum, rhododaph-
nen,piper, fpondylium, zizania, aconitum in 3? dibus ftraverunt, fuffixerunt,
coxerunt, rebufqj mufcisplacentibus immifcuerunt.Quidamauripigmentum
lacte, mulsa velfapatritum &
afperfum obijciunt. Decoctum crocodilimuf-
cas abigere fcribit Rhafis : qui etia arfenici citrini fuffitum cum olibano com-
mendat. Diofcorides calchantifuffitum laudat. Atramentum librarium ex di-

lutoabfynthij tcmperatum,literasa mufculistuetur.Plin.Semen hyofcyami,
veratrumnigrum,&argentifpumacupolenta trita& fubacta, butyroq; aut
adipe nidorofo quafi in offulas redacta ac mclle paru inuncta, mufcifq; expo-
fita eas occlcXmi. Aetias. Fel leporis cu la&e mixtu,velcu aquacoctum,&in
£edibusafperfum,omnesmufcasfugabit. Anonjmtts. odorevinicu melifladi-

ftillati,mulc£e&vermesenecantur.i«//^.Simufcasunuminlocucogereve-
lis,tritam rhododaphnem infoveam injice,fuccus etia fpondilij afperfus idem
pra2ftat.^m'2«.Caudalupiincedibusfepulta,nonintrabuntineasmufc3;.ifA^-
fisÂvkenÂlbertm. Axungia& refina liquidior implicat , oleum fuffocat,
aerugo enecat mufcas.Cafia oleo intrita fi quid illeveris, a mufcistutum erit.
In noftris regionibus Petrus Crefcentius )fungus reperitur, latus
( inquit &
craffuSjinfupremaparteparum rubens,ibidemq, raultas bullas vel tubercula
3 H emittens
yg -
JnJeBorum jivc
emittens,quorumqua:damrupta,qu£damintegra. Fungus mufcarum dici-
tur :quiacumlaC"te inpultem redaaus mufcas perimit. Si quis Heracliten
lapideminmambus habuerit, etiamfi melle tuerit inunctLS, mulca? tamen
ad illum non advolabunt :hacrationcprobatur numiitverus Heraclitcs, an
veronon. Aa.ut. Regis Cambaja?filiumvenenoenutritum fcripfcrunt, qui
ubiexephebis migrailct,adcovcnenofus fuit totus, ut niufcar primo futtu
cutisturgida* inrernent. Scdigcr. Si mufca in oculum involarit,alterum com-
primi prodelt. Aphrodifdtts m
Vroblcm. Si Tabanus vcl Afilus (mufca? fpe-
cies) Camelos, uc fit inArabia, afflixerint:, cetorum & omnium pifcium
adipe eas inunge, & ftatim avolabunt. Plimtts. Solion in Geoponicis
JaunbaccaiumdccoCtumjumentisafpergi)uber, & utrofquc per naturalem
quandam antipathiam fubito abituros affirmat. Sivero ab Afilo jumenta
iiierint jam percuifa, cerufla ex aqua obline. Tabani moriuntur ( inquit
Pon2(.ttus)ûando proponitur ijs oleum decodrionis fcyncorum tritorum
cum axungia porci, &iarinafuliginis. Quinetiam noctu adpaftum ducantur
boves, ducuuibus.aftris, interdiu feptis clauduntur, frondibus fubftratis,
ut melius & molliiis conquiefcant. Virgil. Vel ad nemora condenfa ducan-
tur,ubi progtcr vifus hebetudinem libercnon volitent, Plura contra mufcas
Ruelliusinriippocratem,Apollonius & Brixtus. Nunc quomodo Deiquoq;
juftitiam exequuntur,paucis fcribamus.Infignem illum mufcarum cxercituni
nullacomicelceta:tas,quofi;mmusilleccelitericEq;PolemarchusPharaonis
olim atque Aegytiorumin Ifraelitasfurorem cum nî&fÛ jundum cor-
rexit. Sed nihilominus ad fanammentem nonredijt improbus hypocrita,
fcd peccatorum cceno, fine fenfu omni volutatus, graviora deinde lupplicia
invitavit. Et fuperbum illum nepotulum alato quadrupedein coelosufque
volantem,invifum a Iove oeftro difiectum perhibent. Herculem item,quam-
visfortiflimum,amufcisferedevidtum narrantPoeta?. Tempore RegisRi-
valli, quomorumcorruptela&noxa Britanniam infecerat, fanguinei carli-
tusimbresdefluxerunt,ijfque exarefcentibus efanguineo velutifeminio muf-
cas venenatas prodijfle Annales memorant,unico folo morfu lethiferas. Ni-
colaus Albanepolitanus Anglus,ad Cathedram Romani pontificis eleCtus,
anno 1 1 54.Hadriani Quartinomen obtinuit, advolantc in os ejus mnfca,pra?-
clufofpiritudiem obi)t. Vr/pergenfs. Alijhauftu aquar, in qua mufca fub-
mergebatur enecatum tradunt,atque hoc jufto Dei judicio dum fulmine Tar-
peio Fredericum Carfarem (cognomento Barbaroflam, vel Aenobarbam)
contraeum Principes incenderet. Nauclcrtts cx loanne Cre-
teriret,ac Italia?
monenf. Refertitem vetusfcriptor mufcarum veluticolluviemluliani Apo-
ftatar exercitum afflixifle, & Megarenfes a fedibus per illos pulfos author eft
Grillus. Anno 1 348 ,mufca: numerofiflima? de coelo lapfa* incrcdibilem far-
toremputredinemqueinorienteconcitarunt. Secuta peftis populum ita pe-

ne omnem exhaufit,ut vix decimus hominum fupereflet. Anno domini 1 09 1
mufcarum ignotarum maxima copiaper multas regiones volitavit,atque her-
bas,arbores,jumenta,hominesvariepunivit. Cranztw. Annoii43-Mufca?
vulgaribus arquales fed corpore didudiore,infinito numero aerem fic occu-
parunt, ut per multa miliariaSolis lucem eriperent, omniaque turbarent.
Vrjpergenfis. Annoi2 85- Carolo GallorumRege exercitum in Hifpaniam
ducente, ac cum Petro Aragonum Rege bellum gerente,exercitus grandium
mufcarujvarij colorisin Gallos impetum faciens,promufcide nonfecus quam
Anno 1578.
gladi js eos occiderunt. Marineus Siculus lib.11.de Hifpa. reg.
circamedium AuguftuminBrumbienfistemplifaftidioingens quafi examen
mufcarum quotannis etiamnum confidere atque maximo intcr volandum
fragore tettominari,retulit Pennio Timotheus Brightus, medicus, doctrina»,
virtutifque
minimorum animalium Theatrum* 70
virtutifquenomineapudnos non incelebris. Huc quoque pertinet quoda
Strabonelib Georgr.3.memoria;mandatum eft Romanis farpe peftem ex
:
multitudine mulcarum contingere folerejadeo ut quofdam conftituere co<*e-

rentur mufcarumaucupes, qui fecundum menfuram preda? mercedcmacci-
perent. Quantam vero Affica>, Apulia?, Hifpania?, Italiae3 atque Indiac occi-
dentaiisiucolismoleftiamexhibent, quamgravia Carthaginenfibus, &Hi-
fpaniotecivibusvulnerainfligunt; pmer Oviedum Angli dixerint, quot-
quoteoEquitumUlum florem Francifcum Draquum, Hifpanica? fuperbia?
malleum comitati funt. Qua: vero de mufcis Appollonius,Fulgofus & Plini-
usfabulofafuperftitiofaqjnarrantjhoclocoeiTearbitror indigna: propte-' &
reamufcasPifatides,Cyprias, Elidxas, Actiadas&casteras paris figmenti
tranfeo. Nonabs re tamen fuerit, veterum Gentium infaniam paucisper-
ftringere, utad Deum vere ^vm oculos tollamus. Herculem ferunt rem
divinam obeuntem,quum a mufcis propemodum interficeretur, Iovi facrifi-
cafle^BB.«y«<., eafqueprotinusinAlphaeumamnem efledelatas, vndelupiter
Mufcarius dicebatur,five abaCtor mufcarum. Paufanias. Elei Myagrum &
Myadem deos invocabant,ne mufcarum multitudo pcftem gigneret. Plinim.
RetertitemCyrenaicosfolitos fuifle A.chorem, deum mufcarum venerari,
ut ejus virtute ab earum moleftia fecuri viverent. Forte rectius Acaron vel
Hhckron pro Achor legiflet Plinius, fi Acarontis oppidi nomen audivifler,
quoBahhal-zebub,**/(?/, Mufcarum dominus, infigneilludidolum,coleba-
tur. Vrfpergenfis dicit Diabolum in fpecie Mufca? frequenter apparere, un-
de nonnulligenium(utivocant) familiarem Mufcam vocant forte item ad:
illud allufit Plautus cum diceret,

Hicyolmufcaefi mipater^
Siveprofanum,five puOhcum^nil clam illum baberi potet,
£>uin adfithic ibi illicb^ rem omncm tenet.
Sed valeant iftilarvati&fecibus perunctiDij, quos Gra:ci Tpv^sduo^ ideo
vocarant, quia forte pueris, indoclis, gentibus terrori fint. Chriftianos au-
tem & verum rerum Creatorem fatentes,ne tantillum moveant. Alius item
ufus mufcarum pcihibetur. Nam apud quofdam cautum memoratin Artax-
erxe Plutarchus, utquifquis peraudaciam legum placita rifui & cachinno
haberet, diebus viginti in Archiuo vinctus cyphone perfeveraret,ut nudus
melle & la&e delibutus mufcis apibufque pabulo eflet : elapfis deinde didtis
monte prarceps deturbabatur. Quo Plu-
diebus,muliebri indutus vefte, de
tarchiloco(paceinterpretisdixerim) pro vinttus cypbone, unffxs cypbi le-
giflemj eftenimthymiamatiscompofitio(utidemPlutarchus ait, Dio- &
fcoridesdocet)exmelle, vino,& uua pafla, alijfque rebus mufcarum genti
gratiflimisconcinnata. Hujusfupplicijquoquememinit Suidas in Epicuro.
Erat etiam majoribus fupplicij genus, quod fcapharum fupplicium appella-
bant. La?f£emmlegummajeftatisconvi&us, intra duas fcaphas claudeba-
tur,capite,manibus,pedibufque extra propendulis:pro potu mel cum lacte in-
fundebatur ; quibus item caput &
f acies fuit afperfajdeinde ad folem c onver-
fus,mufcaruminfeftantiumnumerumallexit, atqueipfe interim intusearum

vermibus fcaturiens tarde computruit.Quaequidcmfeveritatis exempla, ut
veteresinnoxios & improbos homines oftenderunt,ita contra Hifpani,inln-
dijs, infontes plurimos nudos pro gentis more melle inun&os ajdibus arcent,
&fbrisin mufcaram longe atrociflimaru pabulumexponunt.Sed haec Neme-
iisrefponderit,quxfacinorofisatergoimminet;im6fingulismomentisadefle
videtur. Vltimusdeniquemufcarumufus(&isquidemnon contemnendus)
apparet,ut cum ipfa um nullse hy emem tranfeant,imo qusdam dieculam non
fuperfint,fragilitatis noftr* faepiusrecordemur, vitaequehujuscaduca? incer-
titudinis i
8o it/e&orumfeve
titudinis j
quaelicetconquifitifllrnisepulis,mollij[fimavefte, modis medijfq;
praeftantiflimisaliquandiucolitur; tamen ciun fpe&atiflime floret, celern-
memarcefcat, & cum mufcis autumnum, nedum quidem hyemem, vix fe-
rat; v*&y*o* fumusPindariiudiciOj&umbraefomnium: &cummufcisipfis
J)
imo plufquam mufcae dw^^r. illarum enim caduciflima diem vivit, noftri ali-
quot faetus vix quartam horulae partem aliquando attingunt. Abi igitur Ty-
ranne quifquis es ; legesproarbitriocondito; pios afrligito, audaciam viri-
busadjicito; omnia turbato, fcortis Genioque indulgeto: Tandem <*\ref*w@-
illelupiter mufcas arcebit, et te exanimem rcdditum varijs poft mortem
pcenis exercebit.
Cap. XIII.
HtCulicibus.
fHebraicum.
Arabicum,^^'.
ItahcMmzenzala^zinzalaJanzara^fanzala.
Germanicum,wzw£f,w '» uckefchnack^fimger^braem.
'
Flandricum Mefien.
Polenicum KomorJYelchikomor.
Mofcoviticum Coomor.
Hifpanicum Moxquite <jr mtfquito, unde a nautis noftratibus
muphite dichm.
J Gallicumfiminorfitwo«cô»,figrandior, bordella.
1 Anglicum,fimajorfitg;fctf; timmox^midges.
LatinumC»/fx,rbrteabaculeo,utIfodor. Velaculeoquod &
corium fignificat. Verum fi ipfe Vpiyu>U&t efle auderem, Cutt-
cewlegeremnon Cultcem : quia ipfam potifllmum afre&at.
Vndehyeroglyphiceamatoremfignificat,quomam ut Culex
cutem maxime fbrmofam appetit,& ad fanguinem ufque per-
tundir,ita & amatores :quodmihi Plautus innuere vifuscft,
xlum Parafitus (ni fallor )fenem praeter aetatem amafio datum,
&fcortillilabijs affixumitacorriperet, Ehoy tunihilicanecu-
\_ lex, vixteneor^quinquadecenttedicam.
)
Raeci generaIe,quo omnes culices comprehendant,nomen non ha-
bent; ut viciflim Latini,quibus Gr3eciabundant,particularium cu-
;
licumnomenclaturis carent. E'Graecis vocabulis x*>V64ampliffi-
mumvidetur,unde Oetaei Herculemconopium venerati funt,quia
culicesex eorum provincia fugafle credebatur. Idem Apollinis Culicarij
nomen in Atticis fuifle,Alexander Alexandrinus tcftatur. Boeoti) Parnopio-
nem Apollinem coluerunt,quoniam culices abegit, ia cjljn eorum idiomate
wogvivas. faufanias. Verura cum contra omnes culicum fpecies unicam he/-
bamjtfflw^", ftve culjcariamefieram Graeci, «W
generaliffimum videri no-
men merito debet. Monftrat id etiam reticulare illud velum lcitis proeten-
fum&aGraecis acceptum, quodilli wvotrirov, atque Angli etiam hodie vix
parum alludente nomine, Canopy vocant, ad quofcunque culices illaqueandos
aptiffimum.
Culex mufcarum fpecies videtur; utillaedulcia, itahiccontra acida af-
fe&at. Verum mufcae coeunt ; Culices non illae per diem moleftiffimae funt,
:
eulicesper no&em, ill* obmurmurant, hialtum&jucundumcanunt.Alas

habct
minimorum animalmm f heatrum. 8f
ha bet duas, pro analogia magnas, ex gibbofis fcapulis onentes, fex illis crura
valgia, vaccia, prarlonga, epcctore prominente,&quadratonaicentia,cum ut
meliiis ambulent ; ( AriitoteJe tcite ) iacilus ieie humo attollant: corpus
oblonoum uti & probofcidcm obunuitmuicarum proboicide triplo
culcx ,
lonoiorem , cujusacuto mucrone pertundit cutem, tubivero cavitateian-'

guinem exu°it, quo etiam pro cre & Hngua utitui. Viimm , Sonum cdittru-
culentum, &pro corponsrationemaximum j unde Homerus in Batracho-
myomachia culicesfignidatores facit his verbis
yjl rin xavavif (Atyzetfju sa.Kmiyyni \yovja
<Pavov ZfctKirifyv voKiuv KJvvev.
Ariftophanes in Nubibus Socratem deridens, Chaerephontem introducit

quacrentem utrum putet culiccs per os an per podicem ionum emittere. Ta-
:
men in Avjbus i&w" vocat; ubifcholia exponunc ^"^ 8 ""* , videtur fane
probofcisanaturadataadfanguinis per cutem iictionem paftum, non ad &
cantum ( inquit Pennius.) Verum neilli hac in parte affentiar, fenfus pro-
hibet': etenim adverii culicesacutiuscanunt,averfi gravius, id quod fierilane
haud poifit,fi pofterioriparte fonarent. Mirabilem cuiicum ftructuram ,haud
quis iine caufa cum Plimo-mirari poffit. Nam in his tam parvis , atque tam
nullis infectulis , quae ratio i quanta vis i quam inextricabilis perfeclio i ubi
totnaturafenfus collocavitin culice i ubivifum ineo pmendit i ubi gufta-
tumapplicavit? ubi odoratum inferuit i ubi truculentam illam & portione
maximam vocem ingeneravit i quafubtilitate pennas annexuit? pedum cru-
ra^difpofuitjejunamcaveamquafialvum, quaefanguinisavidam & potilTi-
miim humani fitim accendit telum vero profodiendo tergori quo fpiculavit
:
ingcnioc' atque utincapacicumcerninonpoffitexilitas, itareciprocagemi-

navit arte,ut fbdiendoacuminatum pariterforbendoque fiftulofum effet.Mo-
res illorummale conciliati videntur & male habiti, tum quod formofiores lu-
bentiusvulnerant,tumquoddormientes, infontes nihilq ; mali cogitantes:
unde natum proverbiumde homine infigniter injufto, *<&**& «JWrsps-.Culex
fane improbabeftiola ( utor Êliani verbis ) dies noclefq; hominitum mor-
fu tum ftrepitu inimica,praecipue juxta aquas degenti,de quo ita Tertullianus
contraMarcionemlib. primo ; fuftincfi ptcs cuticis tubamejr lanceam : nam
nonfolumforio arguto turbat^fed lancca cutcm tncidit^ imo venam.
&
Culicum diftinctio perplexa obfcura,omnes quidem Philofophos exer-
cuit qui prae dubio verborum apud authores fenfu, res ipfas propemodum
:
confuderunt. Nobis vero magnitudine potiffimum & malignitate differre vi-

dentur.Suntenim majores, minores, medij, &minimi. Majores;A-:<o;dicide-
bent, quiapaluftribus&maricofislocis, verfantur, oriuntur ,cibantur.Cor-
pore funt oblongo,gracili, duabus alis praedito,quas non fupra corpus expan-
dunt , mufcarum modo, fed retta fupra humeros , elimatas, politas , & quafi
comptas. Abundant nemoribus ad mare &
paludes confitis , non fblum cir-
cametamincognitam, Noruegiam, Ruffiam, alijfquefrigidiffimis regioni-
bus(utOlausmagnusnotavit,) fed in Indiaoccidentali, Hifpaniola,Peru,
necnoninltaliaad Eridanum, Padum, Adriam, Argentam:ubimultima-
ximiq ; vifuntur, morfu crudeles &
venenati ; triplices caligas , imo ocreas
item perfosantes , &
nunc venenata , dura, livida, tubercula, nunc item vefi,
cas dolorificas, nunc puncMa pruritus plenalinquentes, qualia Hippocrates
in Epidemicis in Cyri fullonis phraenetici corpore annotavit. Quandoq; ve-
roterebratavenafanguinemaaeo exugunt,ut pofteafaturi abierint av 7 o^-ja(
cffluatper guttas,
quemamodum.in equisa Tabani morfu videmus, Italife
veftibus coriaceiscontra muniunt^fed vix aut ne vix
quidem illorum ftimulos
quacunquerationeevitant. Anhi finteaeftygesinevitabiles, quarum Theo-
phraftus
8^ InJeEorum Jive
phraftusmeminitlib.decauf.pl.f.cap.4.noneftmihiinpromptu dicere ( in-
quit)Scaliger doctiflimus: ) nequc tamen aliae vidcntur,nam & illx non gigun-
tur in loco dirBabih,ncqi tenui fruuntur acrc,fed in paludibus vefcuntur atquc
nafcuntur, utadAdriam, Argcntam&, Padifauccs. Verum ^'>'«fint,aptii- li
iimum ab odio nomen invenerunt. Qiu autem incalidioribus regionibus ad

fluvios & paludes degunt, liint ingenio atque aculco , ut Maflarus
maligniori
Gefnerumdocuit, &noftrates AngliinHilpaniokcmctropoliscxpugnatio-
nefub Draquo lmperatore animadverterunt. Sunt alij his paulo minorcs, co-
lore , forma, compage, perfimiles , morfu & moribus mitiores , locos a'itate
umbrofos , hyeir.e ttiam nivofos colcntes juxtafcpcs
, &
arbufta, mutuis
quafi curfibus colludentes , &alius aliumveluti acalce ad carceres provo-
cantes. Kaiius mordent , & mordendo fanguincm non fugunt, fed potius fe-
rum falfum fudoris pabulum eliciunt , undetuberculum tantum , durum, pru-
ritus jucundi plenum excitant. Has duasfpecies Z aW««a Grcecis prarcipue
vocari puto, alias vero alijs nominibus fuiffe donatas. Sunt adhuc in Anglia,
praefertim aquilonari , duaealia? tertix& quarta? magnitudinis culicumfpe-
cies , praxedentibus multo minores , fed quantitate inter femetipfas pluri-
mumdiftantes. Hi,tanquamperitimilites, certafigura(pyramidalinimi-
rum ) femper provolant , & quamvis infinita- , figurx tamen fuae acici fines
nemo tranfit. Surfum deorfum feruntur, nidtu oculi, & dicto citius , in latera
aciem deducunt , totumque fubito exercitum incornua difpertiunt ; qux five
mufeario, five puluere , five aqua affusa, five fpiritu violento fregeris , coeunt
tamen confcftim & antc digiti crepitum in pyramidalem fefe formam omnes
recolligunt. *
Facies oculofq; itinerantium numerofi infeftant , & fubinde
mordent radcomulti funt& frcquentes, utexquibus vermiculis oriantur
conjecluraaffequinequeam. Ruftici ex uligine putrefcente provenire eos,
forte non male autumanr. Hi culiculi acftivi mcnfc Maio frequentiores, va-
poreaqueoalividentur:inteftinumfiquidemijs tenuiffimum, album, fere
mvifibile, fpumeo albo tenuiffimo, & nullius pene tcnacitatis humore plenum
eft longius ab aqua quandoq; & circa xdincia agminatim volitant homi-
: :
num item capita circumfluunt juxta pontes , loca a flatibus libera amant , ae-
rem turbulentum , quantumpoffunt, evitantj namaflatibushuc illuc a<?un-
tur. HosAngliproprionomine CMidges appellant. Nuncadaliasculicum
fpecies, prouta Gra?cisnominanturtranfeamus. Suntautemprarcipui, >.t,\, 5
4»V,xci4.de quibusordinedicemus. E/uw/V Cifts yJvaôcaafwuoVîoy , (jaTtyv fi t$

wsTp/sîrjWTatr^Ts/asWoyMi/xoTeJis^fl-î/oûndeapparetEmpidemalbo cinguloa
natura effe ornatam , & locis aquofis natam. Sonum etiam argutum edit culi-
cum modo quare Cha?rephona Socrate in Ariftophanis nubiBus quarit,
:
Anexiftimet TajifATrifas KaTaTo&l* acîv.vi Kci-nlroCopoTn/yiov ? HefichiuS fiVTvmv OUO-

que dieit spsr/<te, quia falfus Ariftotelis authoritate , ceftros ex ipfis nafci pu-
tavit :quos antea ex hirundinibus procreari fufe probavimus.^ & \pa'£is yiwl*i
ix.Tuva.o-Kctf.iJiov, ai Jii anaf'iA(yt'vov\ai\v vi ihCi -mv t?f«k7<»j', &C. Ariftotelis Hift.5 Cap.
.
19. Qu# TheodorusLatinahocmodofecit.-Culices Muliones ex Afcari-

dibusgignuntur, hoc eft Tipulis. Tipuke fere in puteis , & ubicunque aqua
fe colligitjterrenafubfidente concretione, oriuntur fex enim primum putref-
:
cens,colorem candtcantemtrahit , moxnigricantem, ultimocruentum:ta-

lis cum fuerit , minutiffima qucedam & rubra fpecie algula? prodeunt quce
,
adtempushcerentia, fuamadoriginemmoventur, deinde abfoluuntur, ita-
queferuntur peraquamTipuljevocata?, tum a paucis diebus erigunt fe fuper
aquamdura? & immobiles, mox difrupto putamine Empis emergitac infidit,
•donec vel flatu vel fole motus volare incipiat. Hac Gaza. Nihilominus ( ab-
fit tantoviroinjuria )eum variehac interpretatione lapfum oftcndere nullius
negotij
minimorum animalium 1 beatmm. 83
ne°otijremefleexiftimo. Curenim Empides Muliones vertit, quinonam-
plius uno die vivere feruntur,& folo melle vefcuntur i quod fane e locis ma-
ritimis aut maricofis tam cito obtinere haud poflent.Liceat enim mihi(falvo
Plinij atque Pennij judicio ) Muliones Melhones vocare j haud enim mulos
curant autfugunt, fedmella, quorum itemfragrantiamlongepercipiunt:
roftrum habent.pici arborei inftar , longum &
acutum , quo melia liguriunt,
& crapula difrupta? ftatim expirant. Titubavit item Ga-za , ut moihilim e di-
cam,dum Afcandas Tipulas verteret. NamAfcarides(fiveinaquis, terra,
aut inteftinis nafcuntur)parvos fignificare vermiculos nemo dubitat. Pr<ete-
rea Tipuls infuperficie aquse femper verfantur,rarius aut nunquamfundum
petunt. Denique cumipfemet Tipula; ex Afcaridibus proveniunt, quis ipfas
effeAfcaridasreeteputarit? ^Culcx ficariusdicitur, nonquiaexverafi-
cu nafcitur , fed ejus fructu alitur &
fuftentatur. Nafcitur enim ex vermiculo
Caprifici fru&ibus ingenito,quos ubi -nH*oy&v nequeat natura,& sd fici dulce-

dinem perfectionemqs producerejanimaUgena quadam virtute, (ne quid fru-
ftra feciffe videatur)ex granis ejus putrefcentibus culices producit? Imo non
eft Culex xofityw > aut acccfforium operce-qua* parabatur ( ut ScaJiger doctif-
fime notavit j ) vel fi fit , videtur fane, -riTniftoyoy ioyewtfa. dîdTô v -riwfa*. Pro-
pofuitnaturacaprifici fructum perficiendum,rem vilem non poteftj vertit :
operam illam plebeiam ad operofiorem functionem, quippe Culicem. De

his Culicibus Plinius hxc
verba habet Caprificus ( inquit ) culices parit, hi
:
fxaudatialimentoinmatre, putfiejustabeadcognatamvolant, morfuqj fi-

corumcrebro, hoceft, avidiore paftu, intusfolem fecum primo inducunt,
cerealefqj auras immitunt foribus apertis. Moxlacteum humorem, fivein-
fantiampomiabfumuntjquodfit &fponte:ideoq, ficetis caprificus prannit-
titur ad rationem venti , itt flatus culices evolantes in ficus ferat , qui ubi in-
grefli fuerint , turgent fici , & celerrime maturefcentes altum tumefcunt:unde
mulierem paritudini proximam (imo&recensinitam) «pku/s-^koGrsecivo-
carunt.Comptositem & cincinnatos Pathicoscaprificatosdicifolere, Grs-
cusille Iambusteftatur:«/s«x!iiUHTiijo»f«4£u/i(s7«i ad Caprificationern alludere
putat Turnebus Adrianum Imperatorem, dum FloromolliPoetcepathicam
fseditatem fub nomine culicum rotundorum biliofo fatis joco exprobraret,
Dixit enim Florus,
Ego, nolo Czfar elle, ) *P?°}° i
e
AmbdareperBritarmosJCuiCaefar^^^P^Tê^
C Flor s
f >
Scythicaspatipruinas: ) f Latitareperpopinas,
' r
V. J Cuhces pati rotundos.
Quum vero ex Caprifici fructu ad ficum demigrant, tanta feftinatione, *
rupto cortice , evolant , ut magna ex parte pedem vel pennam poft fe relin-
quant.Ex sranulis grofforum gigni eos ex eo argumcntum peti poteft qufcd
,
granoruillaexpertia reperiantur. KW4(anonnullis «fi4)ajJt« mfo di<2us(vei-
Bcatenim homines,&mordendo pruritumexcitat, ) culicellus eft , Conopi
fimilis , qui licet fico infidendo +ti« videatur, v^^^Ki^h^^vi (utor
Thcophraftl verbis ) «J JW««« myMxiiiKvyfini]©- ririfeiriecpMifr o-Uxjmîm-Q^î
iocum Plinius fic quafi interpretatur.Sunt&culicum genera aliquibus arbo=
ribus molefta , utglandibus qui videntur ex humore dulcinati fubdito cor-
,
ticibus. Culices itemjwmTheophraftusvocat, quotquot #»07^35 naturainul-
mo,napo, rapis, polio , lentifco ,Terebintho, alijfcjj arboribts, velcum
vel fine putrera&ione progignit. Hos vel fimiles, fed nonnihil majores, Cur-
fiuslib. 13. hortcnfium juglandium non minimameffepeftemafrirmat, &a
Lugdunenfibus Bordellas appellari. Galeni judicio t5< 3*9«^« *{>*&<» fnt&f ™
**'* Humor ulmi folijs aut
potius veficis prhna germinatione inclufus,fi arue-
rii,
8± JnJeBorum Jive
rit in «»« mutatur. Alias in Autumno fert Canchryes vocatas,multas,minutas

atquenigras. Syrnpborianus. Hortos praecipue riguos incolunt infcftant, &
& plurimas fere hcrbas tondent atque abradunt ex quercus pilula ( malum
vocant plebeij, ) & galla? foraminulcntae meditullio, ut Vclaranduslnfulanus
Pharmacopceus Lugdunenfis diligcntiflimus notavit, frequentes prodeunt,
utictiamex herbis lanc permultis , non tantum ratione putredinis, fcd po-
tius ex principijs quibuidam alteratis, &
fucccfTivis opcris ad mcliorcm
quandam naturam digeftis. OriginesinExodum,hisanimaculis Deumter-
tio Pharaonis pervicaciam correxifle author eft:qua: C inquit )pennis per ae-
ra fufpenduntur , fed quafi invifibilia , atque ftimulo tam fubtilitcr cito &
cutem perforant,ut quam mufcam volitantem non videas,pungentcm fcntias.
Sic fere omnes reliquiantiquiinterpretes Originefecuti wînterpretantur.
Vnicus Tremelius , ( Hebraic& lingua? &
facri codicisinterpresfideliflimus )
aliter fentit,qui colluviem animalium interpretatur,ac fi culices atque muf-
cx omnimoda?venenata?, &molefta», veluticonjurationefa£ta,agminatim
yeniflent , &
per examina a Deo ad conterendam Aegy ptij fuperbiam immif-
fa fuiflbnt. Trabis vcl pyramidis inftar in aerefublimes videntur j pra?cipue
vcfpcrijuxta fepcsfuriumdeorfum, imminente calore fub fole, appetente
pluvia,fubumbrisvolitantes. Forteecedem funt cum Anglis midgcs; ab &
Albcm fchaggcn, Italorum Zcnzalis. Barbarorum Cmijes non difcrepant.
Culicum gcnus quoddam cft,quos Graxis vttmsMw&i Latini Herculeos vo- :
cant, ignavia & malitia fucos referunt, &

non nifi fui nominis cognationis &
afiquem affligunt. Vbi cnim alios culicesfanguinc&humore plenosvide-
rint, ob cibi prxdam illos poft pugnam interficiunt,quum ipfi inertes vivant,
nec quicquam nificibum aliorumopera quaefitum venentur. Obfervarunt
itemMajoresnoftrigenusculicumacefcentemnaturam gignere 6 vini fa?ci-
bus: quos cum ego buccinantes nunquam audivcrim, potius Vinulas Scali-
geri mufciliones ftatuerem NecmemovetNiphifententia, quod acida pe-
tunt, (Culicum more) dulcia afpernantur quum ipfe alibieosfucco fterco-
:
risbovini (quoquiddulcius)potirTimumnutririamrmet. Anglicani culices

minus fevcri funt, &
gravia iymptomata non cxcitant , minutili vero illi cru-
dcliores funt ; attamen a morfu maculas tantum prurientes, pulicum inftar
relinquunt.Culices Americani prafertim Tctin didta:, adeolancinant,utgra-
viusetiamindutosacerbe vulnerent. Iucundumdeindevidcre eft, quamri-
diculcab ipforum morfuBarbari frigutiunt, manibufque crura, nates, hume-
ros,latera,brachiaque, ceuauriga flagelloequos,ftridulediverbeiant. Culi-
ces circa metam incognitam,fed magna equitis noftratis Frobiferioperadi-
ligentiaque jam notam, &
portum Nicolai, acetiamvarijsalijs in locisfep-
tentrionalibus,mira?magnitudinis, &nonpaucietiamvifunturj ut nauta?,ac
etiam01ausmagnusamrmant:Caufam multitudinis perpetuitati caloris ob
dieiprolixitatemattribuitCardanusjmagnitudinis veio humoriaqueo illi&
pingui,qui gelu diuturno concrevcrat. Verum cum in calidis India? regionibus
(Oviedo et experientia teftibus) «eque magni, multoque plurcs culicum fpc-
cies, & copia? reperiantur j vix nobis,utcunque fibimet ipfe, fatisfack Car-
danus.
De culicum generatione varie difputant my fta?. Albertus aquofos vapores
illorum materiam efle aifirmat. Ariftoteles culices e culicibus generari ne-
gat,nifi metfiante vermiculo,ut mufca». Verum cum omnino non coeanr, quo
tandem pado id fiat,equidem non video. Culices ex coflis provenire primus
e docuit Pierius : e vermiculis autem in napo,I jguftro,lentifco,tercbintho,ficu,
caprifico,alijfcj[uearboribusvelutifeminumfparfis,& pernon putrefcentem,
fedanimantemnaturam natis, culices prodire nemo non novit. lnfeftum
longis
mimmorum animalium Tbeatrum, 85
longisadmodumpedibus,(inquitnofter Bruer u s)quodculicem majorcm ob
forinam ei limilimam merito dixeris, inlacunavaldefordidainveni exthe-
ca coriaceamollifefeproripicns. Vldebatur mihi ex vcrme aliquo erucae
fimiliibideminclufo ortum duxiffe:cafulaenimtalisintus fuit, inqualemfe
eruca? trarisforrnant. Anculex,an4: 9 Sr dici debeat, dubitavit author. His
(uti cunftis damnificis infectis) brevem valdevitam Deus nofter mife-
ncors prarfcripfit, ut fcilicet a*ftivi, hyemem; hyemales'a>ftatem non
attingerent.
V arios tamen in ufus eos creavitDeus, five ipfum, five creaturas reliquas, VT*-
five nofmet intueamur. Neque enim folos Mynutios,Mynfios, Aftabaranos,
Arrhetenfes, Guauicanos,jufto dei judicio per culices civatatibus pulfos, &
infolitudinesaclos,exPaufania, Leone Arro,Aeliano, Indicifque hiftorijs
legimus fed etiam Aegyptiorum Tyrannum,omnium quos orbis pcperitte-
:
terrimum,illorum exercitu vi6tum fuiffe,facri teftes(Iove omni antiquiores)

commemorant. Horum minimum Papa excolare gutture non potuit, fed
Quanto cum impetu Iuliani Apoftarx exer-
vi ejus fuffocatus mifere perijt.
citum adorti funt < Qyam eum terga vertere, &inanimem jacere coegerunt?
Goniiderentergodefecl:oresafide,&remre6tafupputent via, dequecrea-
tqris viribus, potentia,gloriaaltiiiscogitent; cumin creatura? abje&iffima?
corporenonferendum itimulum,& mucrone quovis acutiorem perpendant.
Nequeijsfolumadhominesmalignos&malospuniendos, fedin humanam
quoque ialutem confervationemque utitur. Nam circaNeroen Aftaboras,
tantam leonum copiam audaciamque narrat Strabo, ut niii Culicibus maxi-
mis (totam regionem circumfluentibus ) expellerentur, ne in munitis quidem
urbibus tuti ab eorum infultuviverent cives. Idem in nonnullis Mefopota-
mia? locis uiii venire Ammianus Marcellinus commemorat, ubi leones a Cu-
licibusidifalutariqiremediofraudati,influviosfefe agunt prsecipites, & a
gurgitibus abfopti fuffocantur. Aegyptijs item olim laetales (nunc auxiliares
ferunturabHerodoto)quodteneras &impennes axillas vulnerant, mortife-
raqueplaga interimunt. Quinetiamabfqueijsfuiffet, perijffet forte vefper-
tilionum, ranarum paluftrium,& hirundinum ripariarum fpecies, qua? culici-
bus infidiarifolifque vefcifcribuntur. Quod vero Gaza xwoAa^pici Martij
fpeciem dorfo cinereo) Cultcilegam interpretatur, non confentitcum eorum
natura. Nam illa coffis vefcitur,non culicibus,quos roftrO ex arboribus tabo
marcefcentibusevellit. Fraudiillifuitnominisamphibologia; quippe tam
ilavermescjuam Culices Gfajcis >u»W dicuntur. Si qua autem avis fuerit,
wflifw proculdubio effe contenderem , quae ^fa>OTo9» e «« Hefichio & Varino
appellatur. Pfenes dicti culices,ficubus maturitatem conciliant, ladteum
humorem abfumendo, Solifqueradios fecum unainfinuando ideoque in fi- :
cetis caprifico aluntur, utindeflatu evolantes, in ficus ferantur. Plin. Ex

quibusPlinijverbisconftat, Caprificationem nihil aliud effe, quam ratio-
nemquandamperficiendi, utculices egroffisnatiad ficus advolent, hiimo-
requeearumla&eoabfumptoadmaturitatem perducant: id autem foletfi-
eriduobusmodis ; aut enimcircaficetaitafolebantdifponi caprifici,utven-
torum flatu culices e groflis prognati ad ficus ferrentur ; aut groffi aliunde pe-
titi, &
colligatiinarboreminjiciebantur, &propterea beftiolam fcarabeo
fimilemjquamGrsecixieaôvappellant, voce fua culices abigentem, de- &
prehenfis vefcentem,ficitores arcere folent &
enecare. Videntur etiam Cu-
liceseo nobisvatumvulgopluriseffedebere,qu6ddierum tempeftates nul-
laquaeftuscaufapredicunt, idquecertiusmulto&verius, quim quiexA-
pollinistripodenatosfefejactitant,atqueinCumana: nutricatu diu habitos.
Namfi W /7rodivergentefolecoUuferint jn Aprico, calores praefagiunt; fiin
I umbra
Stf hjeUorum Jive
umbra, pluviastepidas&mitesj fi vcrouna acritcr pra?tereuntes pupuge-
rint, frigidam tempeftarem, & valde
pluviofam expetia. QuandoeGalla
vel pomo quercino circa feftum Michaelis culex eruperit, bellum hoftile
pracnuntiatj fiaraneus, caritatem, fivermis, fertilitatem. Mizald. Si quis
aquam inmonte vel valle invenire cupiat, obfervet (inquit Paxanus in Geo-
pon: ) folem exoricntcm, & ubiculicesu™-*? /w.icfej) lefetrabis inftarcon-
torquentes viderit, ibi fubefle aquam portendunt Imo nifi nos ludos facit
.
Apomafaris,de cuhcibus infomnra hoitilem nuncium morbumvc fignificant:

idquetanto gravius,quanto principaliorcs corporis partesmagis appetere vi-
debuntur. AnnoDomini inter Sionis& Shena? Anglorum monafteria
tantainaereKo^nsâ vifaeft,aclimeridieinoxplane illunis fuperveniflet.
Duravit per horas quatuor pugna, donec acies fteterunt tandem magna :
utrinque ftrage edita, tot culicum cadavcra in fepibus atque femitis con-
fpettafunt,utfcopis fata agrofque verrere necefle haberent. Subfequutum
Monachorum exilium. Stom . Sed hax Oedipus curarit Hortenfij Sphin- &
ges j ego ad certiora me confero. Magnoquoque ufiii funt nobis culices,
quiim Thymallus pifcis ( Aeliano authore) nullo alio cibo capitur autinefca-
tur. Verum utaliquando utiles,ita plerunque molefti efle folent: camque ob
caufam divinior illa hominum pars ex natura?, experientiseque adytis, reme-
diacontraadhibuit. Quare furfitus facliexmalicorio,chamac]eonte, lupinis,
abfinthio,melanthio,pinu,coniza,helenio,cedro,raphano,cumino, ruta , ca-
nabe,fimo,ga]bano,caftorio,cornu ceruino,unguibus caprarum,ftercore ele-
phantis, fulphure &
vitriolo ad culices fugandos. P ra?fcripferunt item hujuf-
modicompofitamedicamenta. R.rad.helen.3j. ammoniaci thymiam ; fty-
racis.anajij.teftarumuftarumSij.hisomnibusigni injedis, veftes fuffiantur,
utfumumexcipiant. Aliud. R. cedrinamlinguaminpulveremredadtam, &
cum atramentofutoriofuffito.^/?«^. R. vinifeces ficcatas, & ceruffam, ana,
cumcalchantho&bubulo ftercore fuffiantur. Actitts. Ahud. R. atramenti
fctorij,feminis melanthij fylveftris, cumini ana part. a?quales,cum ftercore
bubulo fuffitum para : Vapore item aceti acerrimi & origani fugantur. Altud.
fpongia aceto imbuta & in xdibus combufta Abfinthium item cum oleo ra-
:
phaninoinun£tumpra?fervat a Culicibus. Novtts. Muriam recentem, vel

fuliginem incubiculis afpergere jubetPalladius. Rutamadida decotto coni-
za?, & in angulis aedium relicla, culices enecat. Ruellim , Si humentis canabis
floridam corollam velcirculum circa ledum locaveris , nullum tibi nego-
tium facefcentculices. Ceopon. author. Siteoleovelthurismanna illeveris,
illico aufugient. Hortisriguis arbores, plantafqueaculicibnsinfeftasaccen-
fogalbanoliberariauthor eftPlinius. Prodigiofumautem, nedicamfupcr-
ftitiofumvideturillud Rhafisremedium, nefcioex quo Democrito pra?fti-
giatore defumptum ; akenimpiloequinoin medijs foribus fufpenfo &alli-
gato culices noningredi. Cur item acetum Culices enecaret , quod natura
ufque fitiunt atqueappetunt 1 nifi forte vapor illius rei eos perdat anhelitum
auferens, ( utfa?peht, ) cujusnonfubftantiaenutriensalere poffit. Apollo-
nius Tyaneus ( ut Tzetzes chil. 2 fcriptum reliquit ) effecit, ne Antiochiam,
.
& Byzantium civitates ullus culex vivus intraret. Cxterum cum non liquet
reimodus, liquefcetfides. Graeci tentorium quoddam &velum retiforme
excogitarunt, lineum,laneum bombycinum, fericumve 5 quo triclinijs lediif-
quecircumfufo, culicum aditus vitabant. Noftrates paluftricolaeminoris
fumptus , fed paris utilitatis conopeum primi ©mnium ( quod legam ) invene-
runt,&Fm/j»4^,ideft,paluftreconopfum vocant, ftercusnempe bovi-
&
num patulum , planum, femiaridum duriufculum , vel potius plura ftercora
filo ad imum le&um fufpendunt. Cujus odore ille&i, atque fucco,totam no-
ftem
ninimorum animalium Theatrum. 87
demoppidorepleticuhces,hommesmittunt illsefos, fomnumquedulcem,
magni laboris mercedem , non interpellant. Mufcario interdiu pavoni.no vel
ex aJijs rebus contexto abiguntur , nifi numerofi fuerint & valde pufilli , tum
eniminuitisflabcllisinoculos, aures, nares,atqueosipfuminvolant,majo-
refque animos fumentes acerbius affligunt.
Cap.XIIII.
De Paptltombm.
r Grace, 4«x»>' *? >*> 4**"> s * dicuntur.
r <
fed generalius nomen eft 4^».;

Latine-P^/^, Ardoyaui campilonem vocat.
Ifidorus Auictilam.
Italice Farfalla.
Gallice Papllon^ PapUon,
j HtfpamccMaripofa.
\ Polonice CMottl.
Hunga.nceLovoldek;
Illyrice Pupela^mcteyl^ motyl.
Germ^mccPtfnet^M ulk^Pffholtcr^ Summer vucgel^ztvcifalter.
Flandrice Vleghebronfta ^Boterfhyte.
Brabantice Capelleken, Viindere, pc-ticrin, Boter vlicghc.
_ Anglic e B utterflte.
STautemPapilioinfe&umvolatile, quatuoralis,nonduabus, (ut vtfaipk.
Conftantinus Friburgenfis fomniavit ) fex pedibus , oculisduobus
_
prominentibus , totidemq; corniculis ignavis ante oculos enafcen-
tibus donatum roftrum habent papiliones bifurcum , ac intra furcas roftel-
:
lum longumabfconditur, quo rorem alia? diurnum , alia? nocturrium fugunt.

Coeunt averfis caudis , & quandoque reflexis , & in coitu non paulifper ha?- CoitM -
rentfeddiu. Ovanonvermiculos (ut Ariftotelescredidit)tamfupraquam

fubtus , & deponunt , magna, parva, flaua, csrulea, nigricantia
folijs affigunt
alba, viridia, quaedamquoquemilijfemimbusmiriora, aliaduplo majora,
aha a?qualia , pro colore nimirum eujufque papilionis & magnitudine natura-
Ii. Haec ova, loco tepido repofita, vel radijs folaribus interdiu vegeta & fota,
erucasexcluduntfibimetipfis principio concolores,fedcolorem poftea mu-

tantcumcorporisaugmento. Ex alijs ovispoft quatriduum eruca? repunt,
aliae non ante decimum quartum diem excluduntur,quae paulatim vires acqui-
runtacvolant,fedlanguidiiis, imo nonnulla per hyememabinjurijs fngoris

fervata integraperdurant,utexperientiainbombycibusfatisconfirmat.Poft
coitum omnes Papiliones non illic o moriuntur, fed fenfim tabefcentes vivunt
ad hyemem ufque, &qua?damad folftitium hybernum. Tenuiorum brevia
admodumfuntfata, duriores diutius fuperfunt rvernotempore apparent,ex
erucarumaurelijs, Soliscalore vegetantes, & aeris benignitate veluti obfte-
tricante exclufa?. Illarum adventus veris indicium plerumq; eft : fed nec vbi-
3ue nec femper. Nam licet infirma? unt nec,diu manent fuperftites tamen
f :
umha»c commentaremur (inquitPlinius ) notatum eft, proventum eorum

v
terrepetitofrigoreextinftum, advenafqj volucres ad<5. Kalend Febrtiarij,

fpem veris attuliffe , mox faevifllma hyeme conflictatas occidifTe. Haud mi-
rariigitur debemus, fatuos illos & Icarios Aftrologos tam fiepe nulla ratione
nixosfalfacanere, quum &hic naturainconftansvideatur nofqj ludatfecun-
dis cauiis addictiores quam oportet , & Motoris iilius primi immemores. In
1 2 An-
u hjeitorum five
Angliapapilionum novum exortum etiam Autumnobis memorat Pcnnius.

Ego vero tametii nori negem gelu diuturno atque intenib eas omne* occide-
re,attamen mediocre perrerunt, &
locis tepidis fngidiflimo quidem tcmpore
fuperfunt. Quoties emm in xdibus pcr totam hyemcm torpentes uvfoi umque
& ferpentum more obdormifccntesinfentfftris, rimis & angulis, confpiciun-
turûbi,niii m aranearu infidias fe forte conjccci mt, vitam ad ver ufq, fuften-
tant. Omnes a fuaeruca colore habere Ariftotelcs affirmar.veru (uthoc con-
cedam)prarter illos colores alios obtinentiUt in particularibus hiftorijs appa-
rebit. Florentibus maluis maxime abundant,ex cujus floribus proboicidc in-
ColumeVa Itb.
voluta rorem fuccumq; dulcem exugunt,ad corporis refe&ionem, Libcr dc
9-cap ii.
Ijiodoru! lib.
naturarerumdePapilionemcoituortuquc loquitur in huncmodum Vapilt- :
ncap.i- onespoji Augujinm cocunt;a coitu ftatim mafculus morttur : ex corum jtcrcore
vermcsprovcmunt. Csterum horridiora hax orania funt, quam ut imiten-
turveiitatem. NammenfeMaio,Iulio,potiflimum coeuntj neque a coitu
ftatimmafculus ullus moritur, niii ex eo Papilionum genere unde fericifices
illa?crucx(Bombyces diita?) proveniunt. Denique quac ftercora putavit,
ovafunt j e quibus non vermesfed multipliccs erucula? oriuntur, e quarum
viciflim capfulis papiliones. Species tot Papilionum videntur quot Hruca-
Ttpilionum
rum e quarum quaque aurelijs proficifcuntur. Differunt autem hae omnes,
:
aijfercnti*. quod aliKpotiflimumnoftuvolantjPhalsna? dicta»:alia?vero interdiu,.u«f«j, 3 /

vel diurna? nominata% Wte» Rhodium atque Cyprium eft vocabulum.
Sic enim Nicandri fchohaftes teftatur)animalculum(;rae? tIh< ?<£V<iMs<3<«)
illi(ut
ad lucernas advolansappellant.Turnebus ex Nicolao, & Lycophrone, ?*>>!«•,

prophalcnaaccipi: aquibusquodcandelasalarummotuatque impetufa?pe
extinguit, ^rÂcff/Se^* dicitur a fcabritie &
furfure ceu pollinequodiflBuir,
:
<&& vocatur : &

quia lucisamoreinignem fefe earumaliqua? pra?cipitant,py-
rauftarumnomenobtinuerunt. Sunt quiPhalamam cicindelam interpretan-
tur ; fcd minus refte cum cicindela? lucernas neutiquam afte£tant,fed noitc
:
prafertim illuni omnes gaudent. Germanice cinLaght mucken, ein Ucghtfiw

gen,Helvettce F latterfchen dtciturjtalice F arfiillaj?axig\ione & Poveia.^w-
gli Borcales nec non occidentales, Saule , ideJl^PfychenÂnimam^ appellant
quia(ut ftultorum fuit vetusopinio) mortuorum animx non niil noctu voli-
tant lumen quaerentes. Nicander Phalxnam his vcrbis defcribit,
'Axfhvvxcs c/Wcnf®" £7!$\x<rt-7nu<pct.<Ttiaw

~S.Ttyvd o «7 irji^Kpl i» iyK\va.,Taiet. Kovihf< s
'H Kj i-ni trvhnJHio <pa.tivtTeu vf imttif».
Quos verfus Hicremias Martius latinos fecit,hoc modo
Nunc animo perpende tuo quas barbara Memphis^
Befiiolas nutrit^volitantis imagine vermis :
®uem circum acccnfts petulantcm'noc~le Iucernas,

Scra ccen* abigunt ; angufia cujus aU &
Squalent^non viridi velut ipfa Coniia colore,
Sed quendam vcluti cinerem^dum prenderis-,edunt.
Ex hisigkurcolligere poffumus, Phalamam effe Papilionisfpeciem no&i-
vagam,luminisfruendi (undenomentraxit) ftudiofiflimam, hirfuto corpore
&alis vcluticinereaut pulverequodam leviflimo confperfam ; fubter folia,
vel obfcuro quodam in loco interdiu latitantem, noftu ad lucernas volantem,
earmnquedeiideriofemetipfamin cineres redigentem. Raro vel nunquam
nifi ere&is in dorfum alis provolat,ut Diurnae contra, femper juxta latera ex-
panfis. Antennashabentmaximaexpartc vel hirtas & latiores, vcl exi-
guas & breves Sed diurnaHongioreshabent &inextremotu-
admodum :
berofas. Phatena» ex erucarum thccis terra obrutis > Diurna? ex aurelijs

pendulisj
minimorum animalium Tbeatrum* 8*
pcndulis j velarborum rarnis affixis proveniunt.Illae fcabra? fere omnes funt,
&pulverulentje, noctivolae, teneriuicula: ; hae eontrd plana»,l£ves, glabrae,
nuUopuIvercconfperfa?; intcrdiu volantes,duriufculae. Diurnoilke tempo-
revolant rariflimeante appetentemvefperum,nepulvis calore Solis,& ikci-
tate areraftus,iacileexcutiatur, qui pluvias non admittere folebat ha» vero :
noctu volaie nequeunt, ne ipfas medullas ros madefaciat no&urnus, vola-

sumcjue iimul, &
ialutemmultumimpediat quare pluviofa tempeftate :
noctu iub folijs latitant ; ncque unquam nifi fudoeoelo ferenoque evolant.
Phalama: non minus lumen amant ac lucemPapiliones quare hx aftro diur- :
nogaudentjfolenimirum ; illaevcro no&urnis aftris, luna nempe ftellis, &

candelarumque lumine, fteilarum naturam fpendorem tonum imitante. &
Phaiamaeomnesfuntveladmodummagna?,vel exigua% Maximae Phahnae
venter arenofi admodum coloris eft,uti & interna alarum pars.
Oculi cjeruki videntur ; caput vero
lividum; inter oculos antennae duae
emergunt fubfufca?, aquilinum re-
ierentesfucum, & nigris tranfver-
iim hneisfunem contortum imitan-
tes. Scapulisvelutipannus quidam
adhaeret arenofus, furdus:aquo ma- j
culanigra decuflatim tra&afcapu-
las finit. Cacterum corpus, ii dor-
fumfpectes, cyaneum; iiventrem,
arenoficoloriseft. Ala? dua? exte-
riores permagnae, aquilinas colore
aemulantur ; maculis albifque orbi-
busvariediftinftx; interna? multo
funtminores, atque mellinae, intus
turuis ftrijs, &
maculis quibufdam
infi gnes :
crura habet lacertofa &
valida,furui fingulacoloris,& inex-
tremo duobus nigris digitis forcipa-
ta. Volat magno cum ftrepitu, &
no&e exoculata, quemcunq, fplen-
dorem ex ligno putrido,fquamis pi-
fcium alijfue rebus ortum avide
confequitur. Sicut magni Tyranni
minorum gentium nobiLes devorant
& exhauriunt: ita h ae nofturna? diur-
nas Papiliones fub folijs latitantes
alisdiverberantatque occiduht.
Secunda prima? magnitudinis
Phalaena, utmole corporis nonni-
hilfuperatur : ita primamcolorum
harmagoge,tono & elcgantia longe
vincit : acfi natura in hac ornanda,
pigmentariam fuam omnem offici-
nam exhaufiifet atque illam pri- ;
mam, Regem Papilionum, id ej} y
fortem, ftrenuum,nigellum, lenti-

ginofum hanc vero Keginam,mol«
:
lem, tencllam^comptam, Vnioni

13 bus,
qq it/eftorumjive
bus,gemmifqueconfitam,opereplumato & Phrygio fuperbientcm fccifTct.

Corpuslana quafianferina, nonnihil lfvigatum &nirtum, Martes,vel fabel-
lionispotiuspellemmcntitur • capite eft par?o, oculis magnis promincnti-
bus,antennis plumiformibusduabus,buxeum colorem refercntibus. Alas ha-
betquatuor magnas, fingulas, multicoloreoculodonatas; quorum pupilla
nigra,iris ^Jôy-, circulis & femicirculis mellinis, flammeis,albis,& nigris,
pulcherrime diftin&a. Externa? ala? ab exortu ad oras albicant,nigris quibuf-
damvenulispundtulifqueinfignes.Oramipfampcniculamentumcum limbo
ornat, exonufurdcfuicumi fiuefubflavum.Jnterrueala?fufca?vidcntur,uno
quoque oculo fuperioribus conformi praedita?, tribufque inftitis ornata?: ha-
rumprimaplanaeft, mediaoperedcntatoexcurrcns (ignciutraque coloris:)
cxtima vero fubalbida,& veluti a pcllionibus afTuta j cruribus incedit validis,
hirfuus,lacertofis,ejufdemcum reliquo corpore coloris.Hanc CarolusQu-
fius Viennamifit,tamelegantiformanotabilem, ut fufpicere potius admira-
rique eam,quam vcrbis aptis defcribere facilius fit.
Tertia eft corpore magno, hir-

futo, nigricantejfingula? ala? uno
oculo notantur, cujuspupillani-
gra,circulus fufcus, femicirculus
albus. Varij quafi panni in alis
confpiciuntur diluteamethyftini:
fimbria? vero alaru extrema? pri-
mumcinerei, deindeaquilinico-
loris vidcntur. Caput valde brere
&exiguum, unumutrinqueocu-
lumcoracinum emittitj pupilla
albiflima infigneminteriiosdua?
antenna? valde brcves,& exilci,
fiifci coloris crumpunt. • Ex pilofa
eruca orirur,nonglabra.
Quarta
minimorwn animalium Theairum. 9\
Quarracaput.habet magnum £ifci

coloris, e quo dux amttmxiwfceeSc
5
fubnigraz furgunt. Collum mioiata

macula ornatur,pe#ushirfutum,qua-
dratum,fufcum, Scapularumparsan-
thracina,venter amethyftinus, 5 . vel
6. orbibus nigris dividitur. Pedes
picei videntur,alaeieuiterfufca?, fub-
nigris in longum venulis fatis con-
fperfa?.
Quintse caputal-
befcitjOculi nig?e£
cant,cornicula ali=
quantii flavefcunt,
alceexterioreslon-
gx ex fufco atque
albo furdefcunt,in-
teriores leviter &
quafi obiter picte
rubefcunt. Scapula?
nigerrimre confpi-
ciuntur,reliquu ve=
ro corpus fubrofc-
um, feptemnigris
circulis linea albefcente per medium totum ventrem currente alligatis ornatum.
Sexta? caput fcapulaeque hirfuta;,atq5
exteriores ala?, fanguineis venulis line-
ata; ex fufco albefcunt: Capitis oculi
pfopenduli, hyacinthinividentur, vel
potius cy anei. Intemse alse nonnihil in-
carnata?,oculu media fua parte repra*-
fentant,pupilla corvina,circulo lacyn-
thino lucentem; corpus carnem are-
fcentem & leviter infumatam refert,
fex quidem orbiculis ex nigro atratis
notatum.
Septima alas habet exteriores albas» fufcis
quibufdam macuhs undulatim variegatis infig-
nes ; collum miniata quafi pellis circumcingit,
ad totas deinde fcapulas capucij inftar decur-
rens.-caput rubrum, oculi margaritei, antenna»
flammeasvidentur. Ala? internae rutilae, tribus
nigris maculis lentiginofa?;pedes rubri, vcnter-
quctotus concolor, incifuris feptem plcnius
miniatis &tranfverfim du&is confpkuus.
Octavatota fere Bjeticicoloris eft,nifi quod
omnium alarum extremitates buxea» vioean-
tur,utietiam media antennarumpars.
Nona
9* hfeftorumfive
NonaUlifereeftfimilis, fed cxtima alarum

parsarenamnigriorcmrefcrt. Cornicula verd
laca habet &
repanda,ex fufco albicanria:mcdi-
am externarum alarum partcm candida rotun-
da macula adornat.
Decima parilem prae fc fcrt tnagnitudincm»

cx albo tota furvefcens,nifi quod incdiaalaruro
cxtrcmarum pars pundto admodum albo, ocu-
lus vcro pupilla valdc nigraconfpiciattir.
Vndccimaecaputtuberofum, cornicula cxi-

ilia,corpus atq j extimaalarumpars lutumfub-
adtum aemulantur.Aliasvero alaetota;obfcur*
argenteae fiuflent.
Duodecima vidctur fubcincrea, alis nigris

quibufdam maculis inrectis j oculos itcry habet
nigerrimos,pupilla candida lucentes.
Decimatertiaantennulasvixoftenditexiguass
toto corporeflavefcit,praner oculos (quicxigui
& nigri)atque alas qux albidae videntur.
Decima quarta varij coloris videtur,cornicu-
latuberofa nigra habet, uti &
ocellos pedes. &
Scapulaealbisquinque velutiplumis ornantur,
quarum utramque mediam tres nigra? maculx
occupant. Alx nivea? nigris luteis & caeruleis
hic illic raaculis pinguntur. Corpus illi nigro-
ca?ruleum,articulatum,& juxta latera albicans;
caudamproarbitrio cxerit vcl recondit, mu-
cronatam,fubluteam,articulatam:totumcorpus
pulvere quafi confperfum ; alias enim corni-
culorum tuberantium gratii in papilionum claf-
fem veniflet. Ova numerofa ponit,fublutea, ac
inter excludendum caudam exilem exerit, ac
deinde pro libitu recondit.
Deciraa
minimorum animalium Theatrum. P?
Decimaquintacorniculaduo habet, ni-
grajexilia^ caputatque fcapulse hirfut.r, fiw
fci coloris 3 collum miniato torque deco-
ratur, femora rubefcunt. Alx extremx ex
fufco&albofcutulata? vel undantes potius.
Intima? vero exacie rubent, maculis piceis
infe&a?.Corpus leviterminiatuminftita? fex
nigra? orbiQUlatim circumeunt.
Decima fexta mira admodum videtur :fi fu-

pinam videris ubique , xerampelinam dixe-
ris ; fi pronam ex viridi lutefcentem. Scapulas
autem pronas quinque ruberrim* linese dedu-

<foe ornant. Sicuti & feptem mediodorfo pun-
ctaaffixa reliquumcorpus. Ala» item xeram-
peiinis itranfveTfim maculis vel umbris potius
vifuntur, quarumexortus acapite ad pedtus uf-
que infimum, albefcente linea terminatur.
Decima feptima. Hanc fi compreflis alis in-

cedentem videris, fufca videtur ; fi vero expan-
volitantem , alas interiores explicat coloris
fls
incarnati, fcd nigricante limbo juxta oras di-

ftinetas. Corniculisdonatur oblongis , invo- &
luta quafi promufcide; canefcentes fcapulas
macula arenofa rotundainficit, latera item &
corporis omnes articuli, ceu canis confiti &
fimbriatividentur.
Decima o&ava.
Clufius mifit perpulchram
Antenna? illialbonigraj, caput piceum , nafus
aduncus, oculicirculus candicans, collum coc-
cineum, fcapula* hirfutae nigroquafipalliovc-
ftitseAla»exteriores nigris albifque inftitisin.
terpolatae, interiores rubra» , nigris hic illic ma-
culis ornatae. Corpus habet piceum,ficut pe-&
des:fei latera corporisfeptem utrinûe maculas
©riianEfanguineae»
'INfcW^k
In/eBorum five
Huic etiam aliam mifit affinem , fed antennis om-

nino coracinis, mcdiifque fcapulis inftita candidifli-
ma, ceu margaritarum linea ornatam.
Iftarum omnium corpora magna admodum ap-
parent.
Nunc de media? molis Phalamis orationem inftituemus. Quarum Frimafe-

i'e albefcittota, nifi quod ala? exteriores nigris nonnullis maculis & lentigini-
bus ; interiores vero quafi variolis & morbillis ruberrimis medio albefccnti-
bus fa»dantur: oculos item nigerrimos ; pedes,antennas,fubluteashabet. Na-
fi loco capillus provenithirfutus, veluti infpiram fa?pius involutus.
2 . Corpus, totum hirfutum atque fpa-

diceum , cujufmodi ala? exteriores ( abf-
que maculis limbis fimbriifque albican^
tibus , & ocello luteo fuiflet. ) Antennas
flavas nigra pun&ula adornant ; interna?
ala? calendularem colorem referunt, fed
ocellis quibufdam & fimbrijs , uti extc-
riores nitent.
3.Alashabet quatuor albas; exteriores au-

tem cxrulex qua»dam venulae affluentius fparfar
infufcant,duaequeinmedio, rotunda», nigrican-
tes, maculae , adornant ; linea circum alas dufta
mellinavidetur,qualis antennarum color; cor-
pus , caputque nigricant ; oculos habet albifli-
mos, fcapularumq; latera quatuor utrinque lineae
albiflimK obliqua; decorant.
4.Cor*
minimorum animalium Tbeatrunu 95
4. Cornuageritrepanda gruini coloris, corpo

ris nigri latera canefcunt. Al«e fublutea; nigris mul-
tismaculisferpentariam aemutantibus , inficiuntur,
fuperius iatis,inferius orbicularibus:fimbria alarum
Vefpertilionum more dentata&veiutifpinofa, ni-
gerrima eft tota, quamintusfexutrinque marga-
ritse pofita? commendant.
alarum fa-
5. Tota eftanthracina, nifiquod macuteexalborubefcentes
ciem adornant.
6. Corpore&antennisni-
gerrima , oculos albosobti-
nuit. Alae illifubtus coracinajj
extra aureis villis , atque ma-
culis confpicua?, quibus vicif»
fim lati clavi, nigri coloris,
& argenteo quafi filo transfi-
xi , adhxrefcunt extimas
:
3uoque alas , mseander qui-

am ornat nigerrimus , auro
fubtus fufo, & quafi ftriatim
acupicto.
Latfcorniscorpus nigrum canefcens , nefcio an
7.
primordia,
dedeocrifitmagis quamdecori. Alarum
pars utramquc vero partem
rubent ; reliqua flavefcit :
nigrasteflerselaminatimpofita; inficiunt, quarumex-

tremitas lineSuna aureafplendefcit.
cinerea;
8. Quatuorcomicula habet racemofa,
corpus
& extremitate latiora :
duo aute~m prailonga,
fubcinereas obtmetrugro
clli quale feptimae alas
,
ejuidem
tefleruUtas, &
eirca extimam oram guttis
ioloris«qualiterpiaas. Z
9. Caput
hJeBorum five
$6
9. Caput,oculi,antennae,corpus,
interne q, alae,arenam iilam aunferam
repraeicntant : fcapulae externaeque
alae nigrcfcunt, nifiquodinftitaqua-
dam nigerrima lineis utrinquecinereis

decorata ornantur.
10. Corpushabet luteum,

nigris quibufdam guttis a collo
ad caudam uique lateribus &
dorfo infignitum ; oculi,anten-
nar,pedesnigerrimi j alaeexte-
riores cadidae,fedlimbis flavis,
clavisanguftisnigris , - maculis
quoque nigris diftin&ae.
11. A las fi videris , niveam dixeris vel lacleam ^

nifi illam minimae hic illic nigerrimaeque maculae
inficercnt vel ornarentpotius: fcapulae item pappo-
fae albicant : dorfum corpufque luteum, & articula-
tum , oCto nigra punftula commendant : oculi pro-
mincnt magni , inter quos antennae emergunt nigr.tr
atque hirfutae. Nottu in pratis pafcuis volant. &
12. Harc alas habct adeo produdtas, utvolarc
commode non poflit ; breviflimas antennas gerit,
oculos parvos nigerrimos , totum alioquin corpus
albefcit, lutcfcentibus quibufdam venulis, atque

villulis rariiisconfperfum.
13. Corpustotum(oculisdemptisnigerrimis) grui-

num colorem fubnigricantem a?mulatur antcnnas ha- :
bet produ&iores, corpushirfutum, alas corpori conco-

lores , fed juxta oras tono quodam virefcente vitreo &
corufcantes.
14. Pulchra quidem eft harc , quamvis totapropemo-

dum arenofa cornua geftat, pro mole corporis , valida,
:
nigra, &taurorummorecurvata; oculinigri, &magni;

caput brcve, collum craflum. Alas externas nigri quidam
clavilligratioresreddunt.SpinamveIutifur>iemam,quin-
qnenigra ceu garyophyllorum capita trifurcata infigni-
unt.
15. Alae fcre funt fubcinerca: tota? antennis fola ex :
omnibus deftitutaeft, oculos habet fubnigros dorfum :
fubluteum cVquinquefufcispunclulis diftinclum-
i6.Ejufdem
minimorwn animalium Theatrum* 91
\6. Ejufdem pene colofis videtur, nifiquodil-
lius exterioi es ate macula pulla tranfverfim duc"ta or-
nabantur 3 haec vero ubique unius coloris, (oculos ni-
gellos dempferis)confpicitur:corpus habet longum,
articulatum ; alas quatuor longas , atquc anguftas ;
pedes fex, quorum poftremiprioribus duplolongio-
res funt cornicula item habet exilia , fed longeex-
:
crefcentia.
17. Hjec exerucabombycinaoriginemduciti; tota albefcens piieter oculos

nicricantes, &
venulasquafdamfubluteas, recia peralas, cctranfverfimper
corporisarticuloscurrentes.-anobis Bombycina Phalsena nominatur. De
qua in Bombycum hiftoria fufius dicam.
Minimarum in claflem unam primam faciemus mirabi-
lem, quatuor tantum pedibus piceis incedentem 3 externas
quoque alas caeruleas habet, internas luteas externis &
(praeter morem) minores corpusitem luteum adeo mag-
4
:
num eft , ut ab alis tegi vix poffit cornicula pun&is plena,

:
atque oculi ( dempta pupilla albida ) nigrefcunt caput at- :
que promufcis ( longa, exilis, inuoluta ) flavefcunt.
2 . Ex caeruleo viridis videtur ; corpus exiguum habet ; pe-

des, & antennas nigricantes.
*
3. Scapulas atque alas habet porra-
ceas , corpus ex fubluto fufcum appa-
ret ; alas extimas limbus ornat albis fuf-
cifq ; maculis notatus: caput perpufillum
habet,pedes&antennascinerifimiles.
Quinetiam in aedibus parva? aliquot Phalf na? argentea? nigris maculis no-
tatce ( Angli Moths vocant )ad lucernas advolant , quae laneas linteas veftes &
depafcunt,&ovadeponunt, equibustinca?,&extineisviciflim haePhala?-
na? oriuntur feruntur autem primum ex rofarum folijs,ali)fque herbis putref-
:
ccntibus originem cepifle.
Tres alias minores inpafcuis & pratis

obfervavi. Quarum Primaalasexternas
nigras obtbet , fingulas quinquemaculis,
quafifanguine permfis notatas: alae inte-
riorcs totaerubent,corpusfufcum videtur*
caput, antenna? , breviufcul?, pedes ni- &
gricant.
, nifiquodquatuor
2. Similis videtur
tantum fanguineas maculas in alis exte-
rioribushabet, corporcqj conftat graci-

liore.
K . 3- Fcrc
Jjfrtf hfeUorumjive
3. Fere parilis cft forma: , abfqucantennisefiet multolongioribus,&fan-

guineis^maculis aliomodo afperfis, nam circa extremitatcm alarumgutta?
ianguincae dux tantum apparent j ab cxortu vcro macula duar longius tracta?
confpiciuntur.
jltque de nitfurnis PapMonibtufive PhaLnv hattenus fit dicium ; Nunc ad i j.<t**i*<

(
fivc
dmrnat tranfieamas.
Diurnx Papi-
liones co modo
funtdefcribendar,
ut quifq; facun-
ditatem elegan-
tiamqjnaturahac
in parte viderc
poflit atque fufpi-
cere.Nequeenim
minuslufitvelpo-
tius fedulo opcra-
tacftinearumva-
rietate,coloribus,
veftibus,patagijs,
orbiculis, globu-
lis, clavis,mean-
dris, tcflcris,laci-
nijfquc ornandis,
pingendis, confi-
ciendis, atque in
Phalsenisfecerat.
DiurnaPapilio
Prima , omnium
maxima , maxi-
mam partem fla-
vcfcit , ijs locis
partibufq;excep-
tis, quahicattra-
mento denigran-
tur.Quinetiamex-
tremiilli interna-
rum alarum glo-
buli coelicolorcm
fpirant ut genui-
:
nisfaphyrisconfi-
tum putares.Ocu-
lichryfolythure-
fcrunt,magnkudi-
nemformam^ja-
deo ad normam
exculptamhiccx-
hibemus, ut plura
de ijs attcxcre non
fit neceflum.
2. Prater
minimorum animalium f heatrum* 99
2m. Pmermagnitudinemparwndiffertaprima, oculoshabet nihilominus
rugerrimosatqueporre&ioresantennas:ubialbum coloremvides ibi meli-
numfufficito,exceptisillis quafi oculis majoribusjuxtafinemalarum interio-
rum pofitis, quorum pupillam flammeam,femicirculum vero xerampeiinum -
rcddere oportet.
3. Non multum
coloreabludit, nifi
quodinternaruma-
larumexphyfes,to-
taque ipfarum exti-
ma lacinia glaftiva
ft j uti & tres ilji
fpintheres,quosfub
concava illaru par-
tevidesdepiftos.
4. Omnium Regina dici potefi 5
nam extremis alis, velutiadamantes

quatuor in pala Hyacuithina radi-
antes,miras opulentias oftendunt,imo
fereadamanti &
Hyacintho oculum
effodiunt. Lucent enimpulcherrime
(ut Stella?) Scintillafque iricolores
circumfunduntihis notis ita dignofci-
tur, ut reliquum corpus defcribere
(licetvarijs pi&umcoloribus) fuper-
vacaneum effet.
K % 5. Caput
loo Jn/eBorumfive
5 Caput,pedes,corniculaxerampelini
.
coloris obtinct oculos vero hyacinthi-

:
nosjdorllm atiocauuleum videtur, ven-

ter lubflavus ; alse juxtabafim luteohi-
lari, deinde triftiori nitent extimas vero
:
partes rubiginofas & inamama fufcedine

nigrefcentes,trcs luteolae maculae ador-
nant.-internis rubigine confperfis duce
prima: lutear,deinde tres ex luteo pallen-
tes macula? adh^rent. Si autemfupinam
faciem confideres, ala*fuperioresexlu-
teo in viridcm languefcunt,fenis o&onif-
vemaculisiniignes:internze autcm leuiter
herbida? &virentes, duabus quafi lenti-
culis albis inficiuntur. Venter vultufq;
totus fubflavus, ex aurelia prodit albi-
cante^fufcis fpinulis notata.
6 Alacfuperioresextranigrefcunt, per mediam partem limbo quodam

extremitates ipfarum panno, guttifque niueis
obfolctius rubido currente*
crcnulis afperata? ; intus antem limbus ille pu-
micant obfcuris per ambitum
riorem atquefaturioremexprimitcolorcm,&
juxtaradicem carulex viden-
tur. Inferiorcsalaealteramintus, alteramforisfaciemoftendunt, forisfufcx
funttotar excepto,fpinofainftita,fubrubentelimboperpufillisnigiis:quatuor
punftulis' & opali's duobus
polychroisfimul pofitisnotata, intusautem nihil
talemonftrant fed ex nigro purpureo ver miculato in xerampelinum triftius
nigr Q , oculi,antenn*,pedcs,concolorcs fufci.
languentes definunt jcorpus illi
7. Corporetotapicea, infingulisdorfita-
menincifuris pun&ulos duos gerit albiffimos;
alas exflavorubefcentesmacukrnigrce, can-
didequealbacadornant. Verum munificarc-
rum parens natura extremam alarum oram
potiflimum decoravit,qua? nonnullis denticel-
lis ferratim arquointervallodiftantibus dona-
tur,in quarum iimbi ia viginti clavi cauulei fi-

lo nigro transfixi mirificum edunt fplcndo'
rem.
8. Vc-
minimorum animalium Theatrum» 101
8. Vefteundulataetmixtapeperitnatura} fed vegetis coloribus deftitu-

tam:conftant enim ale ex nigro,minio,flavo &fufco fatifcente,magifque vci •
lere mollicula quam ornatu fplendida videtur.
9. Maximam fere partem, cinerea confpici-

tur 5 fi vero internam interiorum alarum faciem
intuearis, vix aliquid Indici galli alas fignantius
exprimit : nam pennas remiges, alia? quafi vefti-
trices& fquamea? teguntj oculus coracinus eft,
cujufmodi & tuberoiW typhamque semulantes
antenna;.
10, Corpus piceum, fcapula? flava quadam

lanugine (uti &
totum caput ) veftita? : antenna;
item flavefcunt, caput tenus ; quod macula ex
fanguineo atratatriftius occurrit:externam omni-
um alarum fimbriam circinatam, plurima? ovales
margarita? sequis diftincte intervallis, gratiorem
reddunt j intus vero maculis nigerrimis, lcntis
effigiem imitantibus fedantur. Verum ficut foris
minus fpeciofa, ita interior internarum alarum
pars, albovirorenitens, guttulis vero argenteis
fuperindu<ftis refplender : &
quaj extra ovales
margarita; videbantur,intusargentum purum pu-
tum nonmentiuntur.
11. Speciofam
radiantiumincanru-
lo margaritaru in-
ftitam oftentat;ala?
fuperioresexflam-
meo flavefcentes
ignem referunt,fex
nigerrimis pannis
infec%:internarum
radix anthracina,
deinde flavo in ig-
neu corufcant:cor-
pus fufcis capilla-
mentis hirfutum
quemcoforemcornicula cumpedibus
lmxtantur.
12. Eximi* eft pulcritudinis,ala' le-
vitercruents&maculis nigris tincte,
radiolismicantauratis filatim ad laci-
ma? ufque ambitum difperfis. Ha-c
ve-
ro xerampelina fcrratim dcfinens, in-
tus aureis lineis lunatim duftis orna-
tur. Corpusexnigro purpurafcit,oculi
aurejvidentur,pcdes & cornicula ni-
gricant. ;
K3 13- Cor-
foz InfeBorumfive
13. Corpus &

al«E nigrcdinem refe-
runt j alis autem nigris, &

ambitu pinna-
tisjprimum capilli, deinde panni, ultimo
claviaurei medio atri inducuntur: oculi
item exigui picco in capite auro illitisan-

tenna? vero puncltulis nigrocandidiscx-
crefcunt, &
in tubercnlum nigcrrimum
finiunt. r
14. Culturae lenocinijs mire arridct j

corpus habet hirtum, ex albonigncans,
oculus niger, pupilla albicante: circa o-
culumglabrum circulum videas fcreni-
vcum, antennae cum priorc communes;
extera majorisala? faciesex flammeoau-
produ&is dignofcitur, quas ni-
rcis lineis
griquatuorLimbi dentatim duftiinfici-
unt, circa finem vero tres numuliargen-
tei fere triangulariter pofiti commen-
dant. Interna autem facies pulchcrrima
videtur, varijs auratisfquamulis & clavis
loricatim cV imbricatim pofitisinfignis.Ex-
tremamalarum partem aurea quoque linea
adornat.Pavonemnonnihilalisreferr,ejuf-
&
que ritu corpus gloriofu clegans pedcm :
autem&tibiasaliquantum nigricantes (ne

formafuperbia aleret)obtinuit Promufcis
rf
helicam refert lineam, veluti in labiiynthos

convoluta.
1 5 Harc quoque probofcidem habet ca-
pillare,viminei inftar viticelli fefetorqucn-
tem. Eft cinerea intus, forifque dilute caefia
videturralas habet fpiniformes,Vefpcrtilio-
nummorecrcnatas, hasextra fufcae aliquot
linea? jnterfecant, intus fex clavi nigricantcs
multum commendant.
16. Alis fuperioribusexteriiis obfcurius
virefcit,quasmacuhr pannique albefcentes
flaventefque aliquot adbrnant interiores :
exa&e rubida?,maculis decem fcatent ni-

gerrimis. Venter oclo flavis fquamis fplen-
defcit.-dorfumexrubro in flavumvergens
cauda?hordeolumoftendit quafi venetum.
Hirtasfcapulascitrina lunula deorfudu&a
commendatjoculos jubentes pupilla acuti-
ores rcddit argentea.
x. Oculi
1. Oc ulifufflavi videntur, cornua obfolete pulla, ala? reliquumcu
totum
corpus, expallidoflavefcunt, mteriores al* extr a una tantum macula
fatu-S^S?
riore lutca notantur : intusautem caduca* herbidae fufca quadam variola
infi-
ciuntur, dorfum ex carrulo nigricat ; venter fubflavet. hx ch ryfalide oritur
auro illita.
2. Minus grati coloris
videtur : alie interiores tri-
fti in gruinum fatifcunt cx-
rulo, &quafiinplumbeum
dcfinuntjexternas nigrio-
rcshabet, fufcis hic illic
maculisnotatas , tale item
corpus videtur. Serratisa-
lisfummaq;oracrenatis,&
veluti aculeatis horridiuf-
cuJa volitat , & quafi fux
gentis pra»fica,nunquam nifi funerali habitutriftiusincedit.
3. Depinximus rigidulam", eredlis alis CeCe veluti
tollentemêft etiam fpinofis «renis,fedexterioralaex
pallidiore flavo tribus pannis nigris maculatur : inter-
nre vero proxima a radice pars furuefcit, mcdia pallef-
cit,ultima redis tranfyerfifq; fibris cancellata fubal-
befcit. Corpusfufcumvidetur,. oculus picemrefcrr,
•
typha» nigricant.
4. Duplici modo diftinguitur. Nam

quando paffis
alis fe Hbrat, corpus nigrum oftentat, atq^ fufcas qua-
tuoralas nigricante peniculoveluti liratas , & in rubi-
ginofum fulgenttm definentes cidem affixas. Quum
autem floribus infidens alas attollit , prima ala luteola
eleganti clypeo orrata confpicitur, cujus centrum pal-
lidum , umbo piceus , circulusexteriorcitrinus. Ven-
ter atque thorax, ncc non totus vultus , albicant j ah-
tennce nigiicantesinflavum divergunt.
5. Intus forifque fuf

fimilis videtur : caput
alceque pallorem mo-
ftrant : corpus livefcit,
velutietiaantennce o-
culiex flameo rutilantj
fcapula? pallenti qua-
da lanugine hifpidce.
6. Dum adverfas alas
expandit,arenofum aemu-
latur fplendentcm, nigri-
cantibus maculis modo
dracontij varium : corpus
itemfi dorfum videas,a«
quilinae nigredinis vide-
tur j venter nonnihil fuf-
cidior
10^. hjeUorumfive
cidior : oculusniger, albidavelpotiuscandidatapupillaclarus,antennaeco-
racina? jalae averixingraubarticicoloris^&obioletioris muftcllini.
7. Crenulatae alaepyritenimitantur,
aereis micantes vcnulis , & fimbria ma-
culifq j nigris confperfae : corpus totum
nigro colore fplendefcente, nifiquod
antennas punctulialbi intcrfecant, in &
picea frontc aureoli quodam modo
oculi fcintillant.
8. Ejufmodi corpus obtinuit, fed ex luteo rubef-

cunt antenna? jalae poly mitae confpiciuntur , varijs pli-
limbifqsmulticoloribusiniignes:
cis,liris, fimbrijs,
furdiilli autem omnes colores , atque hebetes viden-
turj vacui fpendore omni &
tono,folaq;mixtione,po-
fitione&numeroamaeni; alicubi flammam fuligino-
fam, alibiingratum fufcum, languentem rubidumprse
fefe ferunt,rubiniqueultimafimbriaalbisfcmicirculis
ihclufi , nihil vividifpirant.
p. Alae exteriores fordidis luteolis maculis

afte&ae atque infeCtx , ultima fere parte cly-
peolonigro (quem mediu pun&usornatebur-

neus)ornantur. Internaevero quatuorejufmo-
digeftant clypeolos,fed circulo infuper flavef-
centeau&os , quorum duo medij juftae magni-
tudinis , laterales pufilli admodum videntur.
Corpus huic ex fufco candicat , oculi prominentes nigricant. Si vero inter-
nam interioris alarpartem infpicias, fuliginofaevidentur, & efex pulcherri-
mis bradteolis affabre collocatis elegantiam habent.
10. Caput intaminato floretcan-

dore. La&eolas vero alas maculae
quaedam fufca? & nigricantes ornantj
. dorfum lateraque ex flavo fubruben-
tia , novem decemve nigrae labes fub
incifurispofitae decorant.
11. Proportione, & fermecoloreforma-

q; corporis nifum refert avicularum praeda-
tncum. Alashabetacreliquae Papilionesar*
cliores caudam latam & quafi plumofam $
;
internaeale non utreliquumcorpusaquilina?,

ied ex.luteo rubentes& iere flammec riafusil- :
li aquilarum more aduncus, vcnter vclutiin-
canis ;
antenna? valida? , magnae, ejufdem cum
ali$fupcrioribuscoIoris,oculifatisexerti, nigri, pupilla nivefcente.
12. Forma
12. Formaeademeft,differt
tantum colore^corpus cinerem
refert, cauda nigrefcit , atque
dorfu nonnihil argentu menti-
tur.-produ&iores alsefufca?, la-
beculis nigris polluuntuijinte-
riores , fubluteae, furdae viden-
tur.Mira? velocitatis lunt has
amba? papilionum fpecies , &
pernicitate nifum provocant.
13. Omnium velcciffma, fcapulisflavomufcidis

'/j apparet:ala? quidem lacteoe, inextremitatibus fufcis
quinque fexve pennisnotatse medium dorfumfubfla-
vefcens macula ornat nigerrima, ex lateribus tuber-
cula utrinque duo pappola prominent .-uropygium ni-
gra quadam lanugine circumfcribitur.de volatu hi-
rundinem non metuit j atque omnes revera alitesfu-
perat.
Minimarum octo tantum vidimus.
Primaealaeinternae, vcgeto nitidoq; coccinofatu- 'Diur** Papi-
rata?,fuave rubentjexteriores vero luculentam purpu- li0im mmm**

ram ex rubro nigroq, mixtam , & niveis quibufdam
nervulis obdu&am reprefentant; reliquum corpus ni-
grefcit, etiam racemofa? antennar.
2. Iuxtaalarum bafim deargentata confpici-

tur : ex caerulo purpurafcentes fi-
qu«e deinceps
niunt,fupeiioresinteriusclaviduo albonigri ad-
ornant ; corpus fufcis plenum puncf ulis , purpu-
reolos pedesemittitutrinquetres roftrum babet :
aduncum: e capite quatuor antennular, praeter

duas longas, erumpunt.
3. Sivolantemvideris,alaspurpureiexoleti colotisincae-
ruleumvivaceumabeunteseffedixeris, varijs plicis donatas:
intus autem anulis oculeis pra:dit£,c£efia: magis videntur atque
arrugihofte. Caputex viridi caeruleum fplendet , corpusfufcis
albifqueinftitisornatur,oculinigerrimi, pupillae albiffimae vi-
dentur.
4. La?tioreafpe£tuprodit,alis oculatis, cyanumcoeleftemat-

que incomparabilem fpirantibus Fecit illam Dedala rerum arti-
.
fex natura totam oculeam , adeo ut ««Wrfw illum in Mythologo

Ar&oris filium, non pavonis cauda? infertum, fed in hujus alis ha-
bitantem haud inepte fingeres quas quidem non minori fuperbia
:
adverfo fole expandit, atque illa avis Iunonia , quam( prae c cekfti
quoexcellitcolore )fereinruborem dat.
5. Cor-
\o6 hfeftorum Jive
5 . Corpus gruinum , a\x fuperiores in caule albovirentcs, medio

lutcaecineritia?;inferiores exortu atrovirente funt, reliquum albidar:
intus autemmaculis inamaeno virore pictisfrcquentiusconfperfa::
oculi nigricant,vcluti & capita antennarum.
6. Globofisfcapuhsatquegibbofis planis cernitur

qua? cinerematra-
:
mento mixtum imitanturjcorpus incifuris

pJenum,fubcinereum alas item an- :
guitas & grumi colorisextimas ftillicidijs quibufdam
fanguineisintenferuti-
iantes habet pedcs,capitulum,antenn;r,corpori
: concolores funt.
7. Exfiliquaftronatamilliaffinem dixeris,et pretcr

molem corporis minorem, & majorem nigredinem'
pnmarumque alarum deargenturam, vix difcrepat.
8. AJa-omneslanguidcjelutea?,
velpoti-
us paUefcente flavo nitentes,
puntf uJis qui-
bufdam fufcis,&alijs annofam a-ruginem
re-
ferentibusinficiuntur ocelli huic
nigerriou .
*
aliasflavefcittota.
9- Ala? omnes conchis

marinis ex albo fufcis picte
videntur : extremitatibus
circinata?, & in medio albis
quibufdam lineis crenuk-
tim currentibus ornat*.
o Item conchatis
1 . &
clavatis alis donata,ex albo
& obfcuro rubente varie mifcetur nobifque inenar-

:
rabilem magis Dei potentiam, quam narrabiles fuo

nomine colores oftendit.
minimorum animalium f beatrum. \oy
DeufttPapilionum.
Papilionum formas,apparatum, eiegantiam,& opulenrasqui veftes iiitue-

tur j quomodo muniricumillum Deum opulentiauantaâuthorem non agno-
fcitc' Quidenim,formaeftudio&pulcritudinisadmiratione fuperbis? Breve
tuum caducumque bonumtibi iine invidia habeto: nullatamcn eft papilio

nonarqucdelectabilis&blandaj imo pro vita? curriculo, ftabiliorem omncs
formam confecutse funt. Adeft tibi incredibihs corporis agilitas & incurfu
velocitas? eia,mihomo,cuin omnes homines excefleris, papilionem non
a?quabis. At egregie veftiris(inquies j) ac de Perhs tcxentibus, deque Scre,
Tyrio,murice,& purpuratibi natantegiorians 4 Certe li trabeam papilionis
cujufdamveftem,aculteriusmurenulam, lincafque margaritarum, hmbrias
adamante,rubino,pyropo,opalo,fmaragdoconlitasconipiceR's:fifutuiarum
commiflurarumque elaboratamfynthehn,& opus hic illic vermiculatum,po-
lymitum,ocellatum,clavatum, altius perpenderes j tix conchatam caudam
demitterespavonummore & terramquane genuit refpiciens,reCtefaperes.
Tibifortefiglinadomus, autcrudofortelapide conftru&a ,lucis deditprin-
cipium papiliones autem nonnulkc in aareoiis nzzx «edieulis, aurea? tota* vi-
:
dentur j veftis ortufque elegantia & fumptu Attalum fuperant. Difcas igi-
&
turmortalis,quifquises, Papilionem irt eumaDeo opt.maximo ufumcon-
ditumfuifle, uttuam tibifuperbiam confpectu minuat, & vita: brevitate(qua?
illi nonadeft parva)caducite tui ftatus commonefaciat. Habeas Milonis vi-
res, Herculis robur , &in acie militum fortiflimorum gigantea fortkudine in-
figniummuniaris. Atrccorderis talcm aciem apapilionibusturmatim per
ccelu volitantibus Anno 1 1 04. turbatam fuifle, lucem quc Soli quaii interje-
cla nube ademptam.Tertio item Auguftidie;(narrate Lycofthene)i 5 4 3 .quc
herbaab illarum impetu immunis i omnem quippe rorcm mclleumq, fuccum
abforpferant, gramenque ipfum arido ftercore ubique torreractum exufle-
rant. Quinetiam 1 5 53. ( ut Sleidanus rerert ) pauloante Mauricij Ducis Sa-
xonia* obitum , ingenspapilionummukitudo per magnain Germania: par-
temvolitabat, cruemifq; guttis herbas , frondes, tecta , veftes &
homines
(quafi fanguinem pluifl"et)afpergcbat. Verum fortaflls puellaru affectas gra-
tiam, & Veneremambis^deperifqj ejufq.pullumtevocaricum primisexpe-
tis. O ftulteC recorderis Phalaena? papilionis ratum qua; candelx lumine,ccn
:
Amafij oculisalle<eta,quam concupivitflammam,hac interit:pyraufteq;gau-

dens gaudium, de momentanea fluxaque voluptate ftatim decidit. Tuitem,
magne Aftrologe,qui Arietem Veris nuncium conftituis :Papilionem potius
venerare Veris pre;vium, multoque tuo cornigero certiorem vatem. Vis item
pifces inefcare,& ad hamum allicere < audiex Geopon. Tarentino morfulos
nobiliflimos R. filuri virofi =j. papihonum volantium,feminis anifi,cafei ca-
:
prini, ifanguinis porc. Galbani:ana?.fT. opopanacis3.ij. fingulis diligenter

r
tritis, vinum fincerum aufterum affundito, &trochifcos in umbraficcatos

ufuifervato. Tinnunculiitem atqueomnesfereavesprardipeta? papilionum
efutabeliberantur, &in habitum fatis pinguemexcrefcunt. Nicolausitem
inrpulueris cujufdam compofitione pyWâej*£«r< 'mentionem facit , quibus
verbis papilioneslucernis advolantes intelligit Turnebus.Vrinasegregie mo-
vent, uti omnia fere infecla, fed minore curri periculo. Deniquc cum folo ro-
revefcuntur( cochlearum ritu )atquea rcbus acribusurentibus fctidis, ma-
lignave qualitate prarditis abhorrent 5 nimia fane vecordia occupavit medi-
corum familiam , qui cantharidem intus prebere aufi , quid papilio intus vi-
rium habuerit, nondumtentarint. Profe&o non infcite Plinius Mjx^m:
fars
1o 8 InJeUorwn five
pars ecrum qumfcimus j mtnima tficorum qux tgnoramus. Defpiciunturenim
nonnulla animalcula,quoi um fi vires fcivifTcmus,ad afha ufquc fupre-
in tei ra
ma extulhTemus. Vos igitur Alclepiadci, Papilionum virtutes intus extraque
corpus indagate, qux fi inutiles t uiiient,nunquam tantam in ijs tamque raram
munificentiam Deus monftrafTet. Verum quum non ufuifolum fintnobis, kd
etiam impedimento i( namnimia quantitate intusfumpta?vencnofunt: )quo
pa£tocaveriarceriquc poffintdicamus (nifi Ardoynus fingit. ) Phakenas five
no&ivolas papiliones vefpertinotcmporc lumen petetcs, Antiquitas eo forte
nominc intermalapharmacarecenfiut, quobufones, Vefpertihoncs, bubo-
nes, ululas, culiccfque expunxit dic enim laborantia animalia faufta habue-
:
runt,no<5turnaveroecontrainffliciaatque facerrima. His abigcndis jecur

caprinu laudat Plinius, fed utendimodum non exprimit. Sivero Phalarnf al-
ueare ingreffe apum lexamen no&u pertuibent ; hmum cum mcdullabubuJa
mixtum accende, nidoreque molefta? illa? pei turbatrices ftatim dccidcnt.
Columella. Palladius menfc Aprili (tunc cnim plerunquenocet) vas amcum
altum & anguftum, inter aluearia collocat, in cujus fundo lucerna ponitur ac-
cenfa , illuc luminis ftudio amoreque ingrefTar , vel femiuftulata? rcmanent,
vel fumo ob oris vafis anguftiam fuffocantur. Ferunt eruum ihter olera con-
tra Papiliones multum valere : alij eos N.igella? & cicuta? fumo profligant , ut
Rhafis,alijcaudamequiavulfamin porta fufpendunt , Phalfnafquceo pa-
cto arceri lepide fomniant. Hgc habui qua? de Papilionum vario ufudice-
rcm jqux quidcm animalcula licet nonnullis contemnendae fortis vidcantur,
omnibus tamen magno ufu & admirationc longe lateque patent.
Cap. XV.
De Cicindcla.
R&ci huic infe&o multa nominaattribuerunt nam ^vmf, myoK-.-^ :
vib wo*wsris, a clunium caudarumque fulgore dicitur. Suida?,

moMtnvn, Ariftoteli j£frft/m. Hefichio ^y^îs vocatur cui
:
, :
etiam hwmMv & amvî metaphoriceforte, a fcintilla. K a'e<*e«quo-

i
que abcodcmnominatur mas, quia k«a«6«7s/>©- feming fiquidem hoc nomen

:
non apte attribuitur ?«*<*/»* a multis cicindela perperam vocatur , quando-

:
quidcmaliud cftlumenappetere, aliud portare. ^kA^ Ariftophanis , Cicin-

delasquidamintcrpretantur,ut Camcrariusannotavit, quam redeipfi vi-
dcrint. Latini nitedulam^ luctonem, luculam , luc/o-
CicmdeUm, Notliculam,
lam^fiamtdem^veneremjucernutamîncendulam^dhemnv.xxex Ciceronc,Pli-
nio,Scoppa,Agricola,Varrone, Fefto, Plauto, ScaligeroyTurnebo, Alber-
to & Sylvatico videre eft. Arabice Allachatichi dicuntur,quafi volucrcs noftu
lucentes. Gallis Ver luifant, mouchc claire. Germanis alicubi Zinduczele,
alibi, Liegthmugk, quafimufcafplendens,& zmdrvurmle m&tem intelligen-
tibus.NamquibufdamGermania?locismasCicindela,id eft volucris, non
lucetfed fa»mina ; Grajfivurm,gugle &feurcacfcr appellata. Circa Franco-
furtumad Mamum St.lohanais Ka'efery &
Sti. iohannisFltegen; atempore
videlicetquoprccipuâpparet. Brabantice Ein Ughtoftnachtmuggc. Italis

Luciola^Lucio^F arfaUa,câmy'\s hoc nomen etiam alijs mufcis lucernas appe-
tentibusconcedunt.Vincentice Bifiola^fitogola, quafi ferpens ignitus. In agro
Cremonenfi Lucervola. Lumbardis Luiferola. Hifpanis Luzicrgana, & lu-
ciernega. Polonis Zknotnike^chrzazezik^tvnocy^fzrviecacy. Hungaris eyel twn-
doeklo, bogoratska vilantfo. Anglis Glorvorme,Jhine-worme , glaffworme, qua-
fifplendefccntemvermemvocares. Mares cnim fiue voluocs Cicindela?
hic,
minimorum ammalium Theatrum* t op
hic, (uti & in Vafconia)non lucent, fed femina? ;
quae vermes funt. Contra ve-
ro in Italia atque agro Heidelbergenfi rkmin.i? omnes a \a^ T o mares lucige-
t ,
rividentur. Caufam Philofophis difputandam relinquo.

Suntautem Cicindala? mares *J=P w
, &fa?min£ Êj/idqueyelEuropî.
j
Europseus Cicindelamafculus , pufillum eft animalculum, volucre, quatuor

TXfcripiio-
alis, quarumexteriorescoriacea:, intenoresmembraneaei, colore argenteo,
tranflucida;. Corpore eft pblongo, parum compreffo
&latiufculo , qiunque inciiuris pra?dito : ut pro libitu
extendi & contrahi poflit. C orpus extenfurri, alis lon-
.
gius videtur contractum brevius Caput latum , fuf-

; :
cum,compreflum ad cuculliformam fabricatum= Cor-

nicula duo e mediafrontetanquam ex uno centro ex-
eunt, juxta quae anterius caput parum extuberat. on N
procul ab antennarum exortu minutiflimus utrinque
globulus niger apparet, Gagatis fplcndorenitidus , qui oculorum vicem fup-.
plet. Caput collo cerporique breviflimo conjunctumeft , coloreex fufconi-
gricanterpedesfexpe&orijuxtacaputaffixi, quorum pofteriores & crura,
juxta fubluteo funt colore, reliquaj pedum partes nigricant. Tardiiis & greffu
quafi compofito proreptat} pectus parum extuberat j Corpus juxtaincifuras
albicat , juxta caudam duas habet maculas j utnnque unarn, ad lun^ crefcen- .
tis formam ex quibus

: noclyfplendor emicat pellucidus , Sulphuris accenfi
xmulus, ut fcintillas lucidiflimas per aerem volare crederes hic nunquam in :
Anglia apparet , velfaltem ii hic degat , non tamen lucet. Cicindela Euro-
pea femina, tardigradum eft animalCulum , alis carens , duos plerunque di-
gitostranfverfos longa , ( licetin Vafconia longe majoreslongiorefque, lu-
ffarbas ibidem di&as vidit IofephusScaliger: ) eruca» magnitudine medio-
cris , cuifere eft fimilis Caputilli parvum, compreffum, durum, nigrum,
oblongum, &os verfus acuminatum : e cujus extremitate duK excunt anten-
na?, breves nigra?. Sex habet pedes, parvos, nigros, tribus articulis diftinctos,
juxtacaput, erucarumferemodo. Corpus oblongum, craffifuculum,ta»nia;
inftar compreffum, duodecim incifuris profundioribus pra»ditum,pra?ter col-
lum quod pro arbitrio nunc exerit, nunc laceflita retrahit & abfcondit; partes
intermedis nigricantium laminarum fefe ingreffu elevantium faciem obti-
nent. Per dorfum linea admodum exilis &
parum candicans a capite ad cau-
damufque decurrit. Latera ventris ex xerampelinofuavc rubent. Caudaat-
que venter juxta caudam albicant. Vropygium tamen ipfum nigrum eft.Cu-
jus beneficio &njfu fefe attollens arenatim repit, &
furculisinde enatisfefe
pendulam affigit, Sub hocuropygioexcrementum ab aluo reddit fubuifci-
&
dum rilofum , mellis semulum, quod caudae furculis ad os redudt um, denuo
abforbet, ftaminaque exinde retrocedens fingere videturlentoris prodiga,
qua» fecundodevorat , eorumque revomitione &
reforbitione fefefuftentat.
Partesalbaeintenebris mirabilifplendorefulgent, &
ftellas quafdamterre-
ftres repra»fcntant:adeo ut cum lucernis Iunaque de lumine certare videantur.
Hoc obfervatione dignum; clariflimum iftum fplendoremuna cumfpiritu
vitali prorfus euanefcere, ubiergoperpetuailla lux,dequanonnulliputidi
Paraphyfici tam inepte impud«nterque garriunt f Inaruis fa?pius pennatas,
quandoque vero intra opidorum majnia per plateas volitantes vidimus. Vin-
centia? Italia?, ut audio, funt corpore noftris paulo grandioi es, toto corpo- &
re nigricantes ; ahasnihil differunt. Gramine vefcuntur , incoitudiuhxrent,
ut Iulius Scaligerus,(noftritemporis fummus Philofophus & cum optimis ex
antiquorum numero merito comparandus)diligentiflimeobfervavit cujus :
verba fubjicere non pigebit : Cicindelam ( inquit ) volantem cum fuo mari
in coitu deprehendhmas conta&us nonabftitit. Inpixide pertufa conditi fue-
L re
«lO Injeftorumjive
repertotam nodcm,poftrideadhuc hacrebatmas. Inmeridiefolutus obijt.

Abeahorafub vciperum ufqueovamulta hrmclla, qua: intra horas viginti
Hanc hiftoriam Guilel. Brucrus Anglus,vir doctiflimus
vivificata abicrunt.
& amicus meus fummus,cum vcritatc conjunctam efle ^Wjm afHrmavit j ci-
cindelas in coitu fcme) dcprehendens. Diuincoitumorantur ,utmultainfe-
<fta poftridie pariunt, id quod Philofophus his verbis de infe&is loquens con.
firmat, lib. i. Dc gcncratione cap. ultimo :svvy\iruTcufiivrr^Cy^yo,,j)aMbiyji
TuhTcLxw-lncoku diu mancnt, folutoevero cito pariunt. Vtinam Scaligerus
animalcula cx ovis excluia obfervaflet. Nam iic hiftoria magis dilucidu ac
certafuiflet. Sedexnaturacordineracile eft judicare. Namquaranimalcula
alia ex ijs prodirent , quam erucce illae non magnae, nigrae, denfac , hirfuta? , ex
quibus Ariftoteles hift. 5 ip.Cicindelas nonvolantes procrearifcribit?nx is
. 1
crgo Cicindela? impennes ortum habent,atq ; ex cicindelis non ivnttn immu-

tatispennatxoriuntur/Siffwxw dictx.Hicigitur diligenter animadvertendum,
aut Ariftoteliscodiccm corruptuefle,aut interpretes duos errorescomififle.
Primum vocabulum (UKeuyat (quod tamen multum ad hiftoriceclaritatem
facit) prorfus omiferunt deinde cirros (ut Gaz.a vertit) ex ilhs immutatis
:
provenireaflerunt,prorfuscontramentemphilofophi, modo codcx Grcecus

nonfueritcorruptus. SicenimGracafonant: E'x.jiuiKaivarmci~y^jkoivr »«â«»-
ovk 7n-nuv/cut a.VjuiJ^ itthiV UiTa.(itt)-Kv<n xj y!voJ]cu 77JeC(J]a.
>i& tU7wi"m^cS'niy yi;'oy'loj 7n>y>Actl/.7iaJi<, cti ; ,
(su,$lcikvmvot i&KifJitroi &b<?vxi. Idejl^ cx ntgris qmbufdam dense hirfutisjiec lta

rna^nis erucis oriuntur acindcU non volantcs-^cx quibus rurfus ( nempc in
Chryfalidem)mutatis acindcldi volucres ortum habenUfiX ifiis vcro (edeji vo-
lucribus) ormntur iu&Kovwtvoy ^vyot. Hic triplicem generationem innuere
philofophum manifeftum eft. Prima eft cicindela? non volantis ex eruca.Se-
cundo ex non volantibus immutatis oriuntur pennatae s ex pennatis vero
£b<?v%i. Qux vero fint Infe&a ^vya a. Grsecisdidta, mihifane adhuc eft in-
compertum a fuperioribus tamen diflerre. non dubito. Ephjefius Graxus
:
author,Anftotelis intcrpres,fcribit,T« fcyvyjta. cicindelis generari, ac a rufti-

cis C/frâutP/^^vocarij ut Niphusinterpretatur^ id eft^rictnos. Ergo
Ephefij opimone/3&?t/#//Wej?ricini,excicindelis pennigeris immutatis origi-
nem ducunt. Sed de ricinis fuo loco. Cadiuslit>9. Antiquarum lectionum
Cap.4. Cirrhum (jticm\t)diccrcm vermiculumptius^qui coiore ejl interalbma
mgrumifccx Diofcoridis dccrcto. Sed qualis fit ifte vermiculus, necille, nec
quifquam alius nobis demonftrat. Miror Cardanum Cicindelas eCrabro-
num genere ortas velle, fplendoremque polita? cuti exteriori ad fcripfifle:
Ex eruca(mquk)tn crabronesâut (quodverifimilius cjl) e crabrombm tn eru-
cas tranfcunt Quandoquidemeruca majorejlcrabrone, mtnufque lucct^ velut
:
tumquc verifimilc efi ova^ non cum volatjarcre. Omniahic

fenio confec7a;
confundit Cardanus. Nam ex crabronibus proveniunt cicindela?, nec ex illis
crabrones. Pmerca non ob cutis politiem fplendet, ut nimis prarcipitanter
affirmarevidetur,nequeexalis, qua? maxime omnium.partium funt»polita»,
fplendorem emittunt. Quidveroperpoftremaverba fibivelit, plane igno-
ro. Multo autem magis errarunt Baptifta Porta atque Hcfychius, quum
illorum ortum vel rori vel ftuppis temere afcriberent. Apparent a medio
lunio ad medium ferc Septembrcm jQuodPliniushisverbisexplicat Nam :
antematurapabula, aut poft difceflum confpicuce funt. Et alik: Cicindela-

rum apparentia eft hordei maturitatis , milij et pannici fationis fignum
commune. Sed hoc intelligendum eft de regione loco ubi Plinius &
tunc temporis vitam egit. In omnibus regionibus non eft idem tempus
nec meflis hordei, nec fationis milij pannici, quamvis Mantuanus &
ineundem fenfumcecinit, Iam cogitat hordea meffor^ Splendidulis ctm noiie
volant Lampyrides alis^quamvisfflendor^ utantedixi, exalis minimepro-
veniat.
minimorum animalium Tbeatrum. iu«
veniat. Nonantecrcpufculum vefpertinum confpicua?, ut eleganterPoliti-
anus cecinit.
Inde opus integranty donec 3fub noclecorufcent^

Elammigerx paruxjlellantt luce volucres.
Has Plinius ftellantes volatus appellat, ac etiam terreftres ftellas. Natura

(inquit) vociferante & rufticos inhaec verba alloquente,Cur coelum intueris
agricolai Cur iydera quams ruftice i Iam te breviori fomno

feflum pre-
munt noctes. Ecce tibi inter herbas tuas fpargo peculiares ftellas, eafque ve-
fperi&aboperedifiungentioftendoj acne poflispra?terhe miraculo folli-
cito: Vides ne utfulgor ignifimilisalarumcompreflutegatur, fecumque lu-
cemhabet & no&em i Hxc Plinius.Hinc etiam apparet, quod non femper
inter volandum fulgor appareat,quamvis utrinque a lateribus & clunibus ex-
eat tamen nifi hiantibus & elatis non emicat,nam compreflis tota lux obfcu-
ratur. Hanc cicindelam volantem Antonius Thylefius Bonfentinus haud in-
eleânti carmine depinxit in ha»c verba.
lantula nocte volans^volucris micat aeretantum,

Ardenti fimtlis fcintilU^quam puer oltm
Acqualcs inter mctucbam tan'gere,ne me
Vreret-y infirma ejl atits cnm ncfcia rerum.
Sluix. quoniamjic noitc lucetjognomcn adepta eft $
Aut tnccnfa nttet quoniam^velut tgnea lampas^

Caufaftt una licctjiomcn non ejr tamcn ttnum.
Hxc modo fummapctcns jommotis emicat alis^
Rurfus & adduftisfuluum dcctts aurca condit,
Ardentifo procul fugiens lcvis igne corufcat^
Et quocunyuevolat fecum fua lumina portat
Lumina qu<e tenebras arcent\qu* flamina temnunt.
Nunc velut obfequioft videntibus advolatâtquc
Eit magts attfc propwqua magis^fcinttllatf& ante
Ora'3 mtnuta velut candentis frttjrulaferri,
Verbere qu& asftduofornacibus excufiantur
Ex quo rapta Jovi Stjgto Proferpina , Namii,
Vnafutt comitum veteremmutatafigttram
.-
Stutrtt adhuc dominmvefligia^ omnialuftrat.
Impennes, eodem modo quo pennata?, nottu fplendorem adeo clarurn

emittunt,utadillumlitera?majufcula;legipoflint. Hocetiam uno lunam fu-
perant &ftellas , quod illarum fplendorem nubes tenebra?que auferant ; ha-
rum ver 6 fulgorem ne cimmeria quidem caligo diminuat, imo augeat. Atq;
ha&enus de Cicindelisin Europa cognitis.
Inter Exeuropeos ille ab Hifpaniofe incolis Cocuias appellatus,primum lo-
cum occupare debet, quialumen magis infigne & quafi facem majufculam
hominibusno(ftupra;fert,Gra?ceK59ôAa^w vocabitur, quia lumen non ex
caudafedcapiteemittit. Ex fcarabeorum generevidetur, noftra cicindela
volantefextuplomajor: non unamduntaxat nucem avellanamada?quans(ut
Maiolus habet,) fed aliquando duas fuperans,digitum minimum fer e craflitu-
dine asquat, duas uncias longa. Imo quidem (utre&ifllme Cardanus) non-
nulli ipiarum cervinisfcarabeis non funt minores. Caput habet oblongum
corporiconjun&um,cujusanteriorparsnigram fuperius quafi in medioma-
culam habet fere triangulariam breves antennas prartendit. Oculi valde
i
L 2 grandcs
"U hfeUorum five
grandcs juxta cornicula pro-
minuliitem&nign, propeos
locantur ; reliquum caput co-
loriseftferelpadicei, excep-
tis duobus clavis propc col-
lum aureis,equibus radijitem
fplcndentes pradertim in vo-
latu atquc ahs expaniis fulgo-
gorc iniigni cxeunt. Pedes
iex nigri a pcctore emergunt j
Elytra, quibus ahe argenteae
tcguntur, colore fere caftanei
videntur. Corpus duodecim
incifuris ornatur, ex cinereo
parum nigricans. Hanc cicin-
delam unacumiconea Can-
dido pictore peiitiifimo, qui
diligentiflimceamtam inHi-
- fpanioJa qiuim in Virginia
obfcivavit,accepi. Ferequo-
vis anni tempore in Hifpanio-
la apparent, rarius iiquidem
hyemem fentiunt. In N aviga-
tionum Commentarijs hanc
cicindelam hoc modo de-
I cripram invenio Cociuo j\o{\ri. volanti quandruplo major, ex fcarabeorum
:
genere eft cujus oculi fplendent ut candela,quorum fplendore aer adeo illu-
:
itratur ; ut quivis in cubiculo, legere, fcribere, ac aliaheceffaria peragerc

poflit. Plures conjuncf x lucem multo clariorem oftencfunt, adeoutfacilc
per noctem tenebricofam integra; cohortes quocunque velint folo hoc, quod
iiec venti auferre,nectenebrre obfcurare, nec nebulae pluviseue extingere va-
Ieant lumine,iter fufcipere poflint.Elatis alis,item cluncs verfus magno fplen-
dore emicant.Incola? alio lumirift neq; ina?dibus,neq-, in foris ante Hifpano-
rum adventu utebantur. Hifpaniautcm(quiahunc fplendore una cum vitalu-
eigerae iftius beftiola? paulatim perdunt)lampadum vel lucernarum lumine ad
ncgotia neceflaria intus obeundajam utuntur. Si vero noclu foras eundum
fit, aut ctim hofte recens appulfo confligendum, hifce tantum indicibus viam
pra:tentant,atquc dum unus miles quatuorgeftat Cocuios, inimicis varieim-

ponunt. Quum enim nobilis ille Thomas Candifius (Orbis totitis menfor)
atque Robertus Dudlcius Eques, inclytiRoberti Comitis Leiceftrenfis fili-
us,Indorumlittus primum confcenderent,atque eaipfa qiu appulerant nocte
invicinafyluainfinitasquafilucernas faculafue ardentes praeter expectatio-
nemmoventesconfpicerent:Hifpanoscum fclopetis & fomitibus ignitis ex
improvifo haud longe abefle rati,ad naves celeres redicre. Plura infetfa hu-
jusgeneris ibidem reperiuntur. Sed quia Cocttio jmer omnia principatum te-
net,reliqua indefcripta Oviedus reliquit. Indi faciem & pectus fricare fo-
lent cum pafta quadam ex ifto animalculo compofita ; ut tanquam ignita»
perfonre alijs appareant. Hoc quomodo fieri poflit, non video quandoqui-
dem(utpriusdixitauthor)cumvitaluxeuanefcit, nifi forte paululum tem-
porispoftmortemfplenditicsduraverit; fed diu perdurare non pofle mani-
feftumeft.
Tantocumlndisufuieflent, utnequea culicibusno#urnis(quosnon mi-
nus
minimorum animalium Tbeatrum* n^
nus avide &caute Cocuij domi aliti venantur, quam hirundines mufcas) tuti
dormirent,neque(ante Hifpanoruai advcntum) nocturnas operas fine hac na-
turaipfiuslanternaobirepoflent; varias capiendi ipfos rationes excogita-
runt, quas partim ex Petro Martyrej partim ex alijs traditas,ijfq s ocularpus
teftibus, lectoribus aperiam. Qijumper Juminismopiamtotisnottibus in-
ertesjacerecogunturÎndicumtitioneignitoforasexeuntjatquealtisvocibus
C»f*wr»f»/Vinclamitantes,aeremficverberant, ut vel luminis amore advo-
Ient,velfiigorisformidine perculfi concidant in terram,quos alijfrondibus &
linteis detinent,alij reticuliseam inrem factis operiunt, donec manibus capi
fefe permifcrint.
Sunt&aharibidembeftiotevolantesqus noctulucent, fed noftrismultd
majores,&lucemetiammajorememittentes.Lucentenimadeoclare, ut qui
itinerainftituuntjCapitibus&pedibus, has cicindelas arte quadam pendulas
vivasfigant. Sic enim delonginquooculisfacile percipiuntur,&ideoreive-
ritatemignorantesattonitosreddunt. Mulieresnonalia luce ad negotiafua
, peragendainsedibus noctuutuntur.Oviedus.
Suntadhucvermes alterius forma? quino&e lucent, ut in navigationum
commentarijs legimus. In infula Hjfpaniola dicta dua? vermium fpecies no&e
lucem praebentes reperiuntur. Quidam medij digiti longitudinis, graciles,
multipcdes,noctuade6 claro corufcantesfulgore,utad quinquaginta autcen-
tum paflus quivis undique facile poflit oculis omniaper luftrare. Lux iftacla-
riflima folum ex incifuris,vel fi maviscorporis-juncturis, juxta pedcs emicat,
Alij funt prioribus fimiles magnitudine, neque lucem minorem emittunt fed :
in hoc differunt, quod lux e capitibus exit. Ha?c in navigationum hiftorijs.

An vero ifta? cicindelse fint ex Iulorum genere (ut credo $) an noftris fimiles,
nonoftendit. Sedexpedum multitudine Iulos omnino efle arbitror:Nam
author cum fcolopendris conjungit. Valerius Cordus in Diofcor : mentio-
nem facit fcolopendra? (ut ipfe interpretatur ) cum tamen fit Iulifpecies, quse
in locisudis pluviofo tempore refpîdet. Talemetiam Bruerusnofterdoc-
tiflimus in Anglia? Ericetis repperi^ & vermem exficcatum ad Pennium mi-
fitj Sedejusverba, ut quifque clarius non pigebit:
intelligat^ fubfcribere
Scolopendramnoclilucam(cumtamenutdixiex Iulorum fpecie flt) arftiyis
noctibusinEricetismufcofisbis lucentem & igneamrepperi: Lucet totum
corpus,cicindela paulo obfcurius. H&cpr&terea adiungit : Accidit mihi ali-
quandofudanti, & domum noclu ingreflo propriam, cumfudariolo caputin

tenebris extergerem, totum mox fudariolum flammeum & ignitummihivi-
fumfuifle. Quarealiquantifperadmirabundus,contueornovum quafi mira-
culum i totusfulgoradunumlocumfe colligerevidebatur^ tum complica-
tofudariolo, lucernammihiadferri jufli j apertoquelinteotalem fcolopen-
dram reperi,qua» capiti meo affricata,nefcio quid vaporis flammei per totum
fndariolumfparfit. Hattenus Bruerus^ Similemfcolopendrisvulgo dictisin
hortis & fub lapidibus ac vafis terreis, in quibus utiliores plantas muliercuhe
Vermesetiampilofos (inquit Gandentius Me- u^. mm0T
nutrirefolent,fuiflearfirmat. ,
rula)perjEltatem&autumnuminfoflisherbidis&aquiscarentibus, cumef- cdf.eu

fem in foro Lebetiorum(qui hodie Burgus Iamzarius appellatur ) per noctem
fplendiduloscollegi.Eofdem etiam vid|^>er Iacunas cixca.Ftglewanum(c[uod
veteres Vergemimm appcllabant) cum captandse aurx gratia cum Simonc
Puteo vefperi deambularem. Quales vero fint ifti vermes pilofi,nifi ex Iulo-
rum fint genere,prorlus ignoro. Alius omnino eft vermis, de quo in libro dc
natura rerum legimus Stella? figuraj vermis eft (inquit) qui nodtu ut ftella lu-
:
cet,nunquam nifi in magnis imbribus apparet, & fercnitatem adefle ftgnifi-

cat. Hujustantuseftrigor, utignemnon minusacglacies extinguat. Hujus
etiamfanieficarohominisjEueriicontracâ,capilUdenuunt3 & quicquid ea

L $ fenk
|ij. hfeBorumfive
fanie contactum fuerit , colorem in virorcm mutat. Sed pmnia haec pcrpe-
ram agit j nam ftellionem ( qucm hic vocat ftellam ) cum Salamandra ac Ci-
cindelaconfundit , ac ex his tribus hiftoriam valde confufam ac imperfectifli-
mam componit. Nec Guillennus dc conchis , nec Vincentius, ( quitcrc
omfNaex Guillerino tranfcriplit ) infuo obfafcato& obfcuriflimolpeculo
hiftoriamrepetentescorrigunt. Scdiftanihii ad Cicindelam, &qua?pr£-
terea de Salamandra fcribunt, aUo loco caftigantur. Atque hactenus de in-
noctu lucentibus.
feftis
Anfplcndor Cicindela mortua remaneat, quani folet. Maflarius , vir
do&iffimus , in nonum Plinij fcribens manere afhrmat ; fcribitquc pueros ci-
cindelas capientes , partes luccntes hiric inde capiti circumponerc ; quo fi
manusvelalisecorporispartesillinantur, quoque in tenebris fplendent.
illa?
Sed pacc tanti viridixerim,expericntiacontranu docet.Nambeftiolammor-

tuam, quamvis non ftatim,tamcn poft aliquot horulas pars illa albidaac in tc-
nebris fplendens,lucemomnem amittitrvidetur enim cum vitali fpiritu fulgor
penitus cvanefcere , quod ufus ipfeclariflimedemonftrat, &egofapius ex-
pertusfum. Hocipfisconcedo fimulta? impennes ( nam pennatae nifi inter
:
volandum nonlucent ) vkroclaroaclucidounacumgramineincluderentur,

fic utlibero aere frui poflint, forteperdiesaliquot duodecim lucemprarbe-
rent, fi gramen quotidie recensijs apponatur , tamenillislanguentibuslux

paulatim remittitur j ac tandem morientibus (ut priiis dixi)prorfus aboletur.
Inepte ergo quidam ex hiscompofitiones venditant , quibus lucem peren-
nem confervari pofle credunt ( inter quos eft Cardanus ) quafi lunam de cce-
lo poflintdeducere. Quidamnonfolumdoclifedetiamindodtihascompo-
fitiones fcriptis etiammandarunt, quo fuam infcitiam magis proderent. Hu-
jus perpetua? lucis Albertus mentionem facit, qui in fuis fcriptis magnum
mendaciorumfafciculum , quafi inunumcorpuscolligit. Sed hic vanas quaf-
dam compofitiones illorum fubjiciam , ut le&oribus cautioni fint, fcripto- &
rum vanitas ingenijque ipforum levitasjpanifeftetur. Quidam nottilucas
quamplurimas accipiunt , conterunt , vitrea ampulla includunt, ac fimo equi-
no per dies 1 5 fepeliunt. Poftea per alembicum diftillant , aquam vitro cla-
.
ro fervant. In hunc finem Gaudentius Merula, qui multa hinc inde fine judi-
dicio coacervavit , haec verba fubjecit. Ex ijs ( inquit ) cicindelis putrefcen-
tibusinvafeaquafit, fivc liquor potius , quipiireeluceatintenebris. Tam
magnam lucem hunc liquorem five aquam exhibere aiunt , ut quilibet vel
inprofundiflimistenebrislegcre &fcriberepoffit, &alianegotia neceflaria
pro ne nihilinventisaddidifle viderentur ( nam fxcunda
libitu peragere. Alij
ingenia, nifi quid novi pariant a?grotant ) una cum cicindelis , fel teftudinis,
muftella?, .&canis marini, in fimo digerunt , ac tandem diftillant. Hanc
aquam alias omnes fulgorc fuperare amrmant. Alij cicindelas integras in fi-
mo digeruntper novemdies. Alij per tres hebdomadas j tum vermibus ab-

je&ispinguedinemcolligunt, &adufumvitroclaro reponunt. Alij adhuc
ftultius , lampyrides accipiunt, quibus ( capitibus abje<ftis ) addunt pifcium
fqunmas , &
lignum putre nocl:e lucens , ac fella canum marinorum per &
alembicum diftillant. Alij ftellas & literasnoclu lucentesauda&er promit-
tunt , fi exempto per paracentefin a dîndelis humore citrino charta? illinan-
tur, vel in forma ftellarum humorc illo pingantur. Ali cicindelas cum oleo
j
lini terunt fupra marmor , & quicquid hoc liquorc pinxeris vel fcripferis, fa-
cile in denfifllmis tenebris lcgi poflefibi perfuadent, fedquafideviderint

nepotes. Alijpoftnovemdierumjnfimoequinodigeftionem, humorem. in
fundo vitri inventum colligunt , accum eo fcribunt vel pineunt, ac ita fefe vo-
ticompoteseiTeproccrtoconfidunt. Horum veftigijs infiftenslo. Ardenus
Anglus,
minimorumanimalium fheatrum. n$
A^gtes,chirurgusnonindoctus, anretrecentos annostalem perpetua? iucis
defcriptioneminfcriptoreliquit : Cicindelarum magnumnurrferum colligit,
acvafe vitreobeneobturatoincludit, digeritinfimoper 15. dies, tunc hu-
morem infundovafis repertum in phiala vitrea clara ponit cui tantundem
:
argentiviviaff£ibuspurgatiaddit,phialamque oprime claudi fufpendique

jubet ,ubicunquevolueris : &procerto ( ut ipfeamrmat ) voti composeris.
Hoc veriifimum effe quidam mihi retulerunt , quibus tamen fine experien-
tia & oculata ( quod dicitur )fide fidem non adhibeo. Ha?c & ejufmodi mul-
ta intcr legendum facile eft invenire, quibus quantum"afrentiniiur , ex prarce-

dentibus racile eft colligere. Hinc igitur facillime intelligere poffumus,
quamftulte, quaminaniter fefe venditat humana fapientia, cjuoveferantur
noftra ingenia, nifi recla ratione experientiaque ( fcientiarum omnium magi-
ftra )nitantur, &opinionisfalebrasaccuratevitcnt.
Quam admiranda fint Dei opera , etiam in oculis noftris, nullus nefcire po-
teft,qui hanc parvam beftiolam diligentius viderit,atq$ ejus naturam lucem-
q; divina? illius indicem perpenderit Namfane,quiscaducae hujus lucis fpe-

.
ctator ad Chriftum(perennem,veram,primamque mundi lucem)mentis quaii

oculos nondirigit 5 vel fpiritum illum facrofancf um piorum corda caeciffimis
tenebris illuminantem , in memoriam non revocat * Hanc autem Cicindela-
rum lucem &lumenpotius dumalijextrahere,alij irhitaricontenderent( ver-
bi gratia, Albertus, Cardanus, Merula , Viralis , Mizaldus, ) miros fcCe mo-
ros dederunt mea quidem fententia, ftellafque mentiendo, terreftris Stellio-
natus crimen non effugerunt. Neque enim Salmonei vel Alladij eos fata re-
vocarunt, qui Iovisfulgura imitati, trifti emulationis eventu impietatis pce-
nas luerunt, coeleftem ignem experti,quem non minus ftulte quam impie va-
Ita etiam & illi & quidem hoc setatis fcioli, dum hoc
no ftrepitu imitabantur.
Iumenextrahereconantur,audaci ccepto numen violant, fuumqueiftud opus
( utverbodicamquodfentio) dum poliunt,polluunt. Verumhos ad Ixio-
nisrotammittamusi divinamque potius majeftatem, fapientiam, lucempie
inhoc animalculo modefteque intueamur. Nam qui in minimis creaturis.
Conditorisplenam majeftatem fcrutatur, fubito a gloria ipfius obruetur.
Quanto autem in itinere no&umifque peragendis negotijs ufuifuerint Ame-
ricanis , antequam Hifpani fiinalium lampadumque ufumdocuerant, antea
eftdictum. NobisveroEuropaeisillse nocfeiteringreffis, maximo (fat me-
mini )in Italia alijfque locis fuerunt oble&amento : non folum quiatenebras
difpulerunt fplendoris radio , fed quia terram illuftrarunt cadefti lumine, So-
lem Lunamquecontranon vili. Neque folum oculos pafcunt mentemque
inftruunt, fed etiam varijs morbis medentur. NamCicindelafoeminaintra
mulae matricem pofita, mulierem fcmper cum periculo praegnantem fterilem
reddit, inquit Ktranides. Cicindela? ex vino potse, taedium vel faftidium po-
tiusvenerisadferunt, Benedi&oautore id quodetiam Gilbertus Anglicus,
:
Albertus , Nicolaus Florentinus & Rhafis valde affirmant. Atque ideo me-
rito quislurulentum Moechorumgenusfrequentiillarum potu caftrariopta-
ret j quineque nupta abftinent , neque puella neque pueris liberis, (cd haud
dicendaturpitudinefefepolluunt. Rhafisincura calculi Lampyridesvalere
fcribit, ficumoleoconterantur, eoquelocuspilisnudatusungatur, nonfi-
niteaspoftearenafci. Bdrtu. Sipoft aufes apponanturcontufa?, humores
ad oculos dentefve dilabentcs divertunt , atque evacuant. Ationymm. Infu-
I* Soridania? incolse ex vermium no&e lucentium numero fufficiente cera&
nigra recente commixtis maffam faciunt , acfubter arefias calidiffimas co-
quunt ad medietatis confumptioi»m. Hhjtis maffa? quantum ntix avellana
«quat, juvenes fenefque veneris cWdae cupidiores , duas ante &
poft cibum,
horas
V6 In/e&orumfive
horascomedunt * atquc ita noncaloremfolummodo partibusobfcaenis, fed

vigorem quocjue infundunt. Theuetus. CseterumhicnonvulgonotasCicin-
delas fterilitatis (utdiximus)^tfwf-fjfedvermesillos igniferos inlulo-
rumgenerehabitosintellcxit Thevetus, quosin potu acceptos (canthari-
dumritu)veneremurinamque provocarc fcribit Metula. Quinetiamadpif-
ciumcapturam hamisaffigiteosAlexius, &adeorum illectamentum varic
commendat.
Wjeekerus veroexlenta ipfarum incucurbita vitreadcco&ione, aquam effici
memorat, eundem in finem non ineptam Sed Alexij magis mihi
; placet opi-
nio,cui experientiafidem fecit.
Ca p. XVI.
De Locnfiis.
'
Arabibus Cieat^ Gierad^ Gerad.
Illy ricis Kobtlka, Bruck.
Sclavonibus Knonick.
Gallis Sautcrelle^ Sautereau, Languofle.
Hifpanis Lagoufia^ Gafanhotc, Gaphantoles.
Italis Cavahrto^ Soltotta^ Saltello.
Germanis Heufchreck^ Sprinckhaen, SprinkeU.
Locufia appellata\
?
j^^c^^^ ^ôm ^^ Y
Latinis Locufiaût quidam putant, a locis uftis . Loca enim
uruntqusECunquetetigerintjmorfuqueomniaerodunt.
j
J
Hebreads Arbeth^ n3HK-

Vo\oms Konick^ Szarancza.
Hungaris, Saska.
GrXClS dxfUi -mt(A liaKfttf Tuv&aa.yjioy tyiiwy qiW7vv7ipitr&itindC dl-
LminutivumttîôcLocuftulavelLocuftella.
Onia omnes Locuftas a numero pennarum Tetrapleurtdas vocat
Alij Cornopas, Parnopas, & Pornopas : unde Hercules& Apollo
Parnopij,quodlocuftaseorumagroabegerant, Athenienfibus di-
£ti,utPaufantas y Hermol. Cxltus Rhodogwus, Ltlius^Gyraldus, Camerfius^
Strabo^Hclichius, &c. annotarunt. Parnops tamcn ( nifiAriftophanisinter-
pres non ludit ) eam tantum locuftarum fpeciem fignificat quar fe manuifa-
,
cile tra&andam pra?bet. Antequamearumdefcriptionem differentiamque
aggredior, nequeo non cum Marcello Virgilio admirari natura? artem, qu£
nefcio ubi ferid s lufit, vel ludibundius ( uti dicam ) laboravit. Quis enim tot
primum ineodemcorporecolores defcripferit i quis tamdiverfas corporum
formas, ingrefTus, faltus, volatus, digne oftenderit. Suntenim qusvirides,
qua? nigra, qua; liventes, qua? aliqua parte hunc
, aliqua illum ofiendunt co-
lorem. Suntquajvolantestantum, latentcmanteacoloremproferunt. Sunt

qua? fimplicibus ; quae pluribus alis volant quxaliscarentesfaltant :qua?
,
utroquehicmotuprivata? ingredftntur tantum. Suntqua: longioribus,quar
brevioribuscruribusfuntj&inhis pluribus brevioribufque'& paucioribus
longioribufqueinternodijs. Suntquaecanunt, qua?muta?funt, utSeriphi*.
Sunt quaf nihil homini in rerufticanocent, mnocentefquefeapueriscapi
pertnittunt. Suntcontra qua» peftem
âlamitatem fatorum omnium totis
rcgionibus afferant. Vtque plura funt lfllatnra genera, fic etiam pcne infinita
earura
minimorum animalium f heatrum. 117
carum nomina fuerunt,
quarjampcrl hylicorum
ignaviam uiu cxcidunt.
Sunt autcm omncs Locu-
ftaz vel alata, vel non ala-
ta?. Alatarum alias vulga-
res funt,alia? rariores:vul-
garium iex majorcs vidi-
mus , (omncs virides) at-
que minores multicolo-
j res.. Prima majorum
cucullo velutiherbaceo
caputjCollum, medium-
que fere corpus conte-
git : alae a collo fubtiis
oriuritur, virentes, par-
vispaucifque nigris ma-
culis iniignita? , dorfo
item virenti venter fuf-
cus fubjicitur , caulis ex-
trerao nigricantejmagnum
illi os , & dentes validi la-
tique , ad
fruges ab-
fumendase-
grcgie na-
ti. Secunda
huic iimilis
videtur, fed
epomis col-
lo annecli-
tur -
3 nafus
item os &
ipfu magis
rubefcunt ,•
punclaqi in
alis habet
majora.
Tertiaeviri-
dis omnino
vultus; cru-
ra albicant,
caudanigricat,alas maculofioresobtinet, & cir-
[
ca cxtremitates ex albo rubcfcentes.
Ha? autem femine funt,
a quibus tresitidem ma-
reshoc difcrepant,qu6d
vel extrema cauda,vel
fupra caudam,duostref-
vegeftantaculeos, me-
dioqj itemcaputioma-
gisrubent.Prima mino-
rumfpecies, Holtfjpccbt
Tigu-
Ii8 InjeBorumfive
Tigurinisdi&a,corporenigro, externisalismaculofis, internis minio illitis
confpicitur j crura obfoletius fufca, lineifquc nigerrimis fufque dcque pro-
duChs accuratc picia. Sccundx antcnnx oculi tibixquc fuave rubent ; crura
lineisitcmnigiisvariegata, a\x lentiginofse j ventcr furde rubensex flavo,
fcitam nobis beftiolam &
pulchram exhibcnt. Tertia ex nigro cinerca vide-
tur,antennashabens breviflimas, atquealasprscter morem corpore longio-
v. res. Quartaundiqueobfoletevirct, nifi quod
caputiumnigrisduabuslineisornatur, tibixque
poftrema: vivida quadam rubedine rclplendcnt.
Quinta nonnihil minor carteris, fcd colorum fi-
tu,& varictate gratior. Corpus illi nec non faa-
es&pedesxerampelini, alis virentibus gcftit,
caputioque aurea quadam inftita per medium
du&afplendente. Omnibus iftis minoribus ala?
longitudine corpori aequales, vel longiores;
nullum item caulem, nullum in cauda fpiculum
geftant,pratifque & in pafcuis (raro inter fege-
tes) luxuriant j utin GallijsnoftraquepatriaBritanniafaepevidimus. Rari-
oiestrestantummodofpeciesvidimuSjItalicamjGra-cam^&Africanam.Illx
mantcsdicuntur,velquiafuoadventu, (primatenim omnium apparent) ver
prxfagiunt,ut Anacrconcecinit; vel iamem prsdicunt (utCarlius& Scho-
liaftes Thcoc. annotarunt.) Vel quiaanteriorespedcs,velutimanus, fuppli-
ccsfcmpertenentatqueelatas, vatum morejqui eo geftu orationes ad Deos
fundere folebant. Mantis Italicae (Cujus hic iconem repra?fento)mentionem
facit Rondcletius,lib. de Pifcib.fcreinhaec verba rPeftushabetlongum, te-
nue,cucullo te&um,caput fimplex oculos fanguineos, fatis magnos, anten-
:
nas breves, pedes.fex, locuftarum more,fed anteriores multo crafliores lon-

giorefque ca?teris, quos quia junctos plerunque elevat (precantium ritu) a
noftratibusPrequeDieu dicifolet rtotumcorpusmacilentumeft.
Tamdivinacenfetur Beftiola, ut puero interroganti de via, altero pede

extentore&ammonftret, atqueraro velnunquamfallat. Cauda illi bifur-
ca,fetaceis duobus aculeis praedita:atque ut manuum elevatione vates refert,
itaetiam&motusfimilitudine;nequeenimluditutalij, neque faltat, neque
geftitj fed lenteobambulansmodeftiam retinet,& maturam quandam often-
dit gravitatem. Hanc quamvis in agro Monfpefulano fa?pe fe vidifie Pen-
nius
minimorumanimalium 1 keatrum. J^?~
tamenlconem ejusab ornatiflimo Antonio Saraceno Gene-
niusaffirmat;
Mantis fpeciem
verffimedicomiffam fuifle, infchedis memorat. Alteram
VienndmifitCarolus Clufiuse Graecia allatam, qua» magiu-
«•,8-,«9 ^, ;
tudme&formapriorifimilis, aliumtamencolorcm ex natura? lociuc dono

lutea, hyacinthinum ocellum; alas
accepit. habet cnim cornicuia faturate
reliquum amethyftinum, nifi quod tibia? prio-
ex luteo fatifcentes , corpus
res Dilofiorefcme fuffragines albefcerenr,
& recurua? digitorum chela? nigre-
aliquot fumptibus accerfivimus, gra-
fcefent. Africanam e Barbaria noftris
capitepyramidali,(utMacro-
cilem, quinque uncias longam, cucullatam,
putares) e cujus pene vertice duo cornicula lauufcula,
unciam
cephalum
2P*
,
fere longa fe erigunt,galerumque illum Turcicum, biplumem, (quali Ianifa-

rijutuntur)fuperbientem repraefentant: paulo infra fummitatem ejusoculus
utrinqueemergitfatisprominens, grandis, obfcure rubens. Coipusilli ob-
longum,purpureo cruentum j caudahyrundinia,bifurca; ala? quatuor fub-
cinerea?maculisquibufdamfufcisornata?. Priores quatuor pedes tibia?que
pergr?ciles y pofteriores robufta?, laeertofa?,longa?,
-
&
ex maculis tranfver-
fim per femora ductis fubnigra?. Atque haclenus de vulgaribus locuftis ali-
.geris,atque etiam rarioribusfatis dictum fit : nifi forte alias differentias adji-
cere neceffariummecumunaexiftimauerkis. Nam vulgarium faciestorua,

obionga,rugofa,velut fquamis munita,qua? os fere contegunt dentes : illis fu-
pernaparteaffixi, lati nigricantes, duriffimi, quibus ariftas facile mandunt,
maximoque cum ftridore fortiter conterunt. G ra?ca vero & Africana locu-
ftabreviori apparet vultu, dentibufque adeo eft languidis, ut molliflima tan-
tum gramina & fummitates herba? depafcat. Vulgaribus antenna? longa? ad-
modumj Mantiveroperbrevesrthoraxillisdurus, cartilaginofus, validus;
huicferenulluSjinanis, languidus. Illis item aluus mollis, longa acumina-
ta his contra, durior, plena
: &
torofa.Vtrifque quatuor ala? membranea?,
quafi ex nervorum filis contexta? , namlicet interna 'complicata duplex vi-
detur, ubi tamen extenditur fimplex apparet Id quod Iodoco Willichio
: /» fvode hc+
fraudi fuit,dum occulorum errore lapfus,fex locuftis alas imprudentius afcri- $" LM V*
beret. Iucundumfanefuerit in nonnullis utriufque generis Iocuftis animad-
vertere quorundan femora fexangularia,affabre in fuis areis levigata p'exuq;
retiformiartificiofepicla. Vulgareslocufta?oculoshabent magnos & pro-
minentes unde dJz^M^H* nomen Ebulo cuidam inditum ab Athenaeo. lib.
:
io.cap.uk. LocuftisvifumdenegavitNigidius multisverbis, utirefertPIi-

niuslib.n.cap. 37. tamen ocfilos habent claros & quafi vitreos, cornea
quamvis membrana vallatos. Natura mendacij Nigidium arguit, qua? ocu-
lum integrum vifus quoque participem effe voluit. Quod vero colores atti-
net,nullubicopiofiuslufitrerumpictrix natura. Nam
licet plcrumque viri- Ce/cr.
des videntur apud nos, vidimus tamenvarie item rubentcs, flavefcentes,
phaeniceas,
I ZQ hjeUorumfive
phacniceas,purpurafccntes, Morochia albuTimas.-atque Arabiamdc-
&ex
auratas parcrcab Aehanoaccepimus, 10. & 13.de Animal. De Locuftarum
coituValcriolae, (quidiligentcr earum naturam confpcxit) quim Anftotcli
Ctfi/«iêwc-ipftiubicribam.Cocuntinquit(quodvidimus)marcta:minamfupci^cnicntc.
Mi9
Mas vcro m concubitu duos illos aculcos dorfo ultimo cminentcs pcr cauda:
' '
rcflexionem in tjemella: uterum immittit, arctiflime verb diutiflimeque con-

junguntur, utvixavclli fcmel copulata? queant, nequcfaltuautmotu, lmo
quidem vix manibus avulilr difcluduntur Fxmina fubagitata aluum micntc
:
inovct &le ima partc mari applicans illum diutius continct , modo vulva:
hiatu, modoejuiticmcoarctatione vcnerem fibi paransjucundiorem. Nam
dumhiatvulva,masfcfcpenitiusinimum ufque uterum infinuat; dum vero
contrahitur,blanda mcatuum & uteri affriftione fefe dele&at. Vifuntur cnim
meatus duo infemina^ pudendo, interftitio quodam disjundti, & crafliufculo
operimcntocontecti quodexternafuipartenigricat,durumque cft & carti-
:
lagineumjintusautem leviter hirfutum,rugifq; quibufdam quafi fcabruvide-

tur.Ad hujus operimenti fundum uterus albicans inftar mulicbrispudendicer-
nitur. Pariunt autcm frminx( Authore Ariftotele)in terra fixo cauliculo 1II0
quicaudar adnafcitur: acuniverfim, ac loco codem, fanum fimul, nonfpar-
fim deponunt 5 ita ut quafi favus cfle videatur. Hinc vermiculi fpeciem ovi
geientesoriuntur,quiteirenaquadam pra:tenui tanquam mcmbranulaambi-
untur.' quadiflccta,emerguntlocufta:,accvolant. Atipace tanti Philofophi
dixcrim ) ova incuntc Autumno revera pai iunt,non ovitbrmia ficuti oculis
: &
et manibusccmperimiis.Tam mollisfa:ruraha:ceft,utad taiftum leviflimum
contcratur.Noniummauelluri partus committitur,fedpauloaltius5 duratque
hyeme fub tcrra Hic concoftione hyeme peracla, fubfequenti anno,ultimo
:
pcnevereexeuntexilloterrenoamiculo parva? locufta? nigricantes, ac fine

cruribus pennifque reptantes ; deindemajoresftatimefficiuntur.Pariuntexi-
tu sftatis,&ftatim a partu moriuntur, pediculiscircacollum nafccntibus
(velutifcarabeisaccidit)temporepartus, quieas ftrangulant. Tam frivoia
ratione morientes, ferpentem cum libuitnecant,fingulx,faucibus ejus appre-
hcnfis mordicus. Vernisaquisintereuntova; inficcovere magnus proven-
tus. duplicem earum fauum geminumque exitum tradunt (in quorum
Alij
numero Willichius.) Vergiliarumexortuparere,deindead Canis ortumobi-
re,& alias renafci. Quidara Arcturi occafu. Locis montanis aut tenuibus lo-
cufta? non fiunt,fcd planis rimofifque , nec in fuperficie, fed rimis & cavcrnis
ova dcponunt: cumutmelius concoquantur, tum utab imbribus & frigore
rneliusconfcrventur. Quod ex mulivel afinorum cadavere per putrefacti-
nem (ut Plutarcrms in vita Cleonidis referr) oriantur, nequeo cum Philofo-
phisftatuere. Tumquiaillisvefciludseis permittebatur ; tum quod oculis
nemo putridam fllarn &
ignobilem locuftarum generationem deprehendit.
lnterituifivc Obitus illarum varij videntur. Masenimacoitu(quoeumdiutiflimeha?rerc,
mrs -
humidumque radicale prolixiore venere,fpiritufque una omnes exigere veri-
fimileeft) ftatim expirat Vtifrmina: omnes a partu; nefcio an doloris ve-
:
hementia, an faeturae numero , qui fanc maximus cum fir,matris exhaurire &
abfumereviresnonnequit. Sspeitemgregatim fublatar vento, in mariaaut
ftagnaperaV5t-V i| decidunt. Longinquaquoque maria ab ijs trajici ferun-
'
tur, continuata plurium dierum profedtione. Namque &

grandiores cer-
nuntur, &
tanto volantpennarumftridore, utaliaeeflealitescredantur, fo-
lemqae obumbrent Italiam ex Africa magna fepe cohorte infeftant, omnia
:
m*inaab
m9 r fu erodentes,& fores quoque te&orum.Nec folum morfu fegetibus,paf-
ip[t!
tiiata. cuis,pratis,hortis,pomarijfue nocenr,fed ftercoreitem,nigro,urido,mordace,
gravijbiUofaqjimprimis atq;acri faljva,quam( Valleriola tefte)multa cx ore
inter
minimorum ammalium Tbeatrum,
121
wterrodendurundunt,tamenvenenocarent,ParthiTque&Acthiopibusnon-
nullis yictfi fuppeditant,& in delicijs habentur.In India ternum pedum longi-
tudinis efie traduntur,cruribus &
femoribus ferraru ufum prabetes cum arue-
rmt.Locuft^fuisgubernaculisvel pennisatterentesfonant, (inquit Ariftote- s«mqum«-
lesj)Veru Plimo itridor iUeproficifci ab occipitio videtur.Ego tribus id modo * lccufiis
dum herbas rodunt,alarum converberatione
dis fieri exiftimo,dentiii ftridore
dumillasvibrant, fcapularum&collidurioris contritionedumfe movent&
faltant; velutimilitibusacciditlorica&thoracc armatis. Nunc ad
locuftas
*ww orationcm convertam. Illa? autem potiifimum
funt Bruchus, Attela-
bus,atque Afellus. Bruchus
^«^îdeft^ mordendo & vorandodictus,
impennislocuftadicipoteft, herbas devorans. Bruchorum
quatuor fpecies
exhibeo Primam maris,
:
'
tres rehquas fa»minarum.

Mas collare geftat fubcru-
entum, fub quo duplex
pendet cucullus leviterex
rlavo virensj dorfum ad
caudam ufque fex porra-
cea? lamina? tranfverfim
ad lateraducta? adornant.
Ventris(quifatis magnus)
caudxque tres illi parvi
aculeiad recens nata? her-
bsecolorem accedunt fla-
voviridem,velutietiam &
femora,facies atque an-
tennx $ fed tibia? rubidas
videntur. Primafa?minaruma»ruginofa totaeft, abfquelinea elTetxeram-
pelinaacaputio adcaulem per dorfum du&a:caret itemaculco incaulena-
fcentejvidetur etiam plicis vel potius quafi orbibus 10. viridibus circum-
cindta. Secundafere omnino fpadicea arquefufca ventre tamen parum fla-
:
vefcit,aculeumque geminum gerit principio caulis infixum. Tertia? vultus,

caput porcinum vel vitulum marinum refert: antennaruloco barbellam quaii
juxta nafum utrinque fitam obtinet ; duo in fuprema fronte tubercula,urfi ve-
Iutiaures repra?fentant,duofquemcaulehabetaculeos, fufci (ut totumcor-
pus)colorisnequeparumacutos. Hos depinxit nobilis ille Eques Edmun-
dus Knivet Anglus (utgenere,ita virtute & naturalium rerum indagatione in-
terpaucosilluftris)&adPennium in hujus operis amplificationem, quaeft
fingulariindo&oshumanitatedonomifit. BruchilllyriceC^rf/?, Poloni-
ceKnonickiGermzmcc Ranp, Anglice Feild Cricket vocatur. Attelabusfive
arJiAag©- Hefy chio parva qusedam locufta dicitur. Plinio vero 6 minimarum
genere videtur. Hieronimus in tertium caput Naum Propheta?,parvos locu-
ftarum fa»tus Attellabos vocat quos fignincantius eomejfores interpretatus efl
:
Aquila. Parva locufta dicitur inter locuftam et Bruchum media? natura»

tammodicisdonatapennis,utimpennishabita, reptare potius quam volare
videatur. Hanc ob caufam ubicunque oritur,omnia ibi quafi in pollinem five
rubiginemconteritatque abfumit. Alijs videturfpecies effe Bruchi, donec
penna? excrefcunt; poftea vero in locuftarum claffem venire. Stcphano
«tIsa^©- diciturw^ri £*«!/; quoniamadeominutis pennis confpicirur,ut ca-
rere omnino alis judicetur. Attelabi (ut Ariftoteles prodidit) in aruis ceflan-
tibus pariunt, quomodo & cicada?. Pariunt autem, & quum pepererint mo-
riuntur,uti rcliquaj locuftae.Intereunt ova eorum aquis autumnalibus,cum iii-
M mis
i.%% hfe&orum five
mis increverint, ac ficcoautumnolargior provcntus Attelaborum cft, quo-
niamminusovaintcreunt. Afellus,five «& Diofcoridi di&us, atarditatcin
motu nomcn habet, fine alis, craflioribus cruribus, fed una brevibus
praeter aliarum morem (unde rcpere potius videtur quam falirc) ventrc
&
propendulo magno,acfi ad fruges devorandas natus tiuflet. Ha?c fbite lo-
cuftainfacrJslittcriSrfTiaitns dickur,aNicandro^^ atque crn&ieji quamvis
(Clitarcho referente) Ambraciatarum dialecto omnes locufta? p&wt» dici
poffint, quiafrumentum manduntcum ftridore. Francifcus Stancarus tracla-
tiunculamdefeptem generibus locuftarum fcripiit, fecundumSciipturas&
Rabbinos verum quatuor illas inter volucres mundas numeratas, quibus Iu-
:
dads vefci licebat,nondefcripfit. Erant autem Arbeth,Salaam, Chargol cjr

Chagabj Quas Chaldaei Gcbah, Rafchon, Chargola, Chorgeba,Gra»ci vero
«ua&, «tocj f?!^8 * ' ^^"
nominarunt. Arbeth eft Locufta? fpecies fa?-
1
cundiflima,a multiplicatione didta,ut Kimhi,Munfterus,& Broughto obfer-

varunt. 5/t/^wâ»>>7o.Interpretes verterunt. Hieronimus Scarabcum non
rede vocat, eft enim volucre animal quatuor prioribus pedibus gradiens,
duobufque pofterioribus alijs longioribus difliliens. Kimhi fpeciem locufta?
facit a Rabbinis Rafchondiiiam. Abenezra Salaam eam dici cxiftimat,quod
infideatfaxis :cui fententia? Himski etiam fubfcribit. Chargol pnedicli In-
terpretcs 'oygfMS&f vocarunt^pugnat enim cum fe rpente,ejufque fauces prarclu-
densanimam eripit.^woi o Cinquit Arift. Hiftor-9.Cap.6.) tWîA iu^nv,
onfozvi**xfl M rf < °v im > M!*@* ,
'
l1 e47 *^*w K*'- 8cc - Nec Nipho opus erat Ophioma-
chum illum, Scolopendram interpretari vel afpidem quum Philofophus
:
difcrteiVficfc vocet,virique7o. docliflimi Locuftam fecerint.Sancutcunquc

ca?cutientiNipho impoffibile videbatur,tam pufillum animalfcrpenti necem
inferre,nobis tamentottantorumque virorumteftimonijs niti confultius fue-
rit(quibus locuftaru rerumq; ferc omniu natura fuit perfpecta) quam tam fri-
voli comentatoris conjecturis. Bagab vel Chagab Attelabus dickui-Hierony-
mus Attaccn vocat.Interlocuftasnumeratas ultimacenfetur,& poftremo lo-
co,quali graviflima futura,afcribitur:ha?c fiquidem non delibat tantum fruges
aut tondct,fed caulem ipfum confringit atq j conterit. In terra frugu fa?cunda
nafcitur ex ovis,qua? parens ibi depofuit poftqua fruges fuerant confumpta?.
Bmchowm loelis primo, Amos4. Deutcronomij 28. Pfalm. 78. quinquealiar lo- &
ftccKs.
cuftarum fpecies recenfentur:Ncmpe Gazamatondendo,Ielaka lambendo,
Chafil a perdendo , Thelatfal a rubigine quam infert frumentis , Chena- &
mal a manendo , quia ftationem femel pofitam non deferit. Rhodulphus
&
Modius inLevit. Ioclem Prophetam,varias Bruchorum fpecics recenfet,
Quinetiam ex vermiculo albicante
alios fulvi, alios flavi, alios grifei coloris.
fpumofo(
in rore qui Maio menfe herbis inha?ret ) volucre quoddam viri- &
deanimalculum progignituti forma locuftam referens omnium minimam.
Saltat &
a faltu volat,ideoque locuftellam diccre non timeo. Angli fpumeam
illam materiam Wood-feare vocant ; quafi diccrcs, filvarum tabem Germani :
cuculifalivam efle autumant. Qua vero forma fuerit ^«eiV Suida? , fi ( ^M

Coelij, /KAA»xf k Nicandri , ^^MTfcSzHefychi), ^-
fyhiuv*, cXx*o<>™™*''S>*p™s
v°4 Ariftophanis, ^ja£Euftathij,«A/;y>f &mudi Phavorini, Ludolochra Ifi-
dori, equidemignoroâtque illum Oedipum audirem, qui earum naturas
&ufuscnuclcaret. QuodautemMarcellusaffirmateflelocuftasqua? duabus
tantumalisutuntur,&Willichiusnonnullis6. tribuitjfanevel illas defcrip-
fifleoportuiflet , vel rem fide majoremtacuiflc. E6 etiam turpiter eft lapfus,
quod Regem ipfis affignat & Monarchiam. Fortc inter minorum turmas
unam e majoribus invenit, &exmagnitudine pra?cellentiregemfalutavit.
SedncgatSalomon (Philofophorum, imoquidem fophorum facileprin-
cepsj
mimmorum animalium Tbeatrum* i%^
ceps)eas Monarchia; patientes efie , &populari tantum ftatui formicarum ^
more fubjectas memorau Quo modo Deus per ruec levia animalcula Par- ^ZTmaiT-
rhonis live Pharaonis Regis contumaciam atque«*»^w=ri^caftigavit, ex cu[Us._
&
decimo Exodifatis patet 5 inTemplis, imo quidem trivijs decantatum eft.
Annoante Chriftumnatu 170. pafcuafereomniavelutinubibuslocuftarum
cooperta,& centum ab eoanniscirca Capuamingens earum vistotumagrum
implevit. iulites obfequens. Anno poft Chriftu 1 X 1 bello diu per Illyricum, .
Galliam Italiamque graflante, &

utcunqj poftea fedato , ne quid praVarum
gentiumpcenasdceflevideretur, Locufta? numero infinita?& ca?terislonge
majores, herbam ubique omnem abfumpferunt. Anno Domini 591. regnan-
te apud Longobardos Agilulfo , maximalocuftarum copia Tridentinum ter-
ritoriumgraviterafflixit}qu«eex Africa vi ventorum dclata? perhibentur.
Maxima tamen earum pars procellis dejecra? fubmergebantur. S ed non m i-
nus Italis damnofceatque lstales nam fluctibus ad Cyrenis littora voluta?,
:
peftifero vapore odoreque ejufmodimortalibus luem intulerunt , ut homi-

num pecudumqj 8ooooo.tabeperijflefcribat Iulius.Venctijsitem &inagro
Brixiano ex frugum inopia ( locuftse enim omnia vaftarunt ) tam miferanda
infecuta fames utanno 1478 ( quo hxc fiebant ) fupra 3 0000. hominum
, .
millia occubuerint. Annis item 5P3.6J13.& 8 1 i.Locufta? ex Africapoftfic-

citatem maximam volantes , plantas herbafque &cortices arborum devo-
rabant, undefamcsfecutaingens, &qualem Naumachia?authoreleganter
defcribit hisverfibus.
, — &> mtrtis aXumna > >» Ttirafames 5 miferisvix fcris offibM htrti
Concomitantefame, vacuit \e)w>iavtnis, S v. Hirta cutis,l>tx quamfpcEUri vilcerapojfini.
£t locuiisperaguni, mendtciqi oftia pulfant. vJ Ventris h iat pro ventrc locns, pendere videtur
Noh ]ta beslernum, <nou panis fuppctit atir, f *\Pe cT.'m, iff ajpmx rigida wdbcratc tcneri
Perp avidasfauces,)e\umq;vifcerafavit, \f
Labra incana ftu,cava lumiia, luridm ora
Oraq; vana movtt, deutemq ;i» deate Jati&at J S*infecit pallor yfxtent rubigine dtntes
Neque Gallia ab illarum dentibus & ingluvie libera f uit, fed ahnis a partu
virgineo455.874> 1337. 1353. i374«miferedepopulata,civesfuosinedia
undiqueabfumptos, pefteq;fequenteablatos plurimos,imo tertiam aliquan-
do virorum partem amifit. Erant autcm illa? plerumque fenis alis,& ab orien-
te eo delatae. Tandem vero inmare Britannicum fublatae ventorum vi, flucti-
bus obruebantur. Sed aeftu Oceani in littus rejecra? aerem infecerunt , pe-
ftemque anteacta fame non minus fsevam intulerunt. Otho Frtfingenfis.
Quinetiam anno 1476. totam fere Poloniam vaftarunt. Anno 1536. in eam
Sarmatia? partem quam recentiores Podoliam vocant, ventorumimpetuex
Ponto.iEuxino,innumerabilialocuftarum agmina ferebantur: qua? militarioi»-
dine caftra mutantes, omnem agrum in quo ftationes diurnas nofturnafve fa-
cerent,exederunt. Ha? infuetaemagnitudinis primum alis carebant,deindealis
excrefcentibus pro arbitrio volabant, atque arbores ipfas,quid dicam? folijs
& floribus i imo fere corticibus denudabant.
Poftea per Germaniam erran-
tcs; adMediolanenfemufqueagrumiterca?perunt,eoquedepafto,inPolo-
niara & Sflefiam revertebantur. Tandem menfe Novembri ( tam diu enim
vixerant)utfrigoris vi tabefafe maximum faetorem excitarunt , nifi fuibus &
aprifquefylveftribuspabulofuiflent,nonminuspeftegraviflima,quamfame
tamGermanos quam Italos arfeciflent. Anno 1543. Locufta? Mifnia? &
Marchise provincijs maximo damno fuerunt quo temporein Lucano agro :
tam frequentes convenerant ut glomeratae cubiti altitudinem excederent.

,
lacobus EkceUtu. Anno 1553. quantam locuftarum agmina agris Arelatenfi-

busjaduraminfcrrent, cuiquenotumeft. Dumitemh«cfcriberemus;ac-
cepimus Hifpanos ingenti Locuftarum numero ex Africa delatarum fuifle
afni&os. Volabant enim cohortium inftarpernubcs, atqueaeremdenfa-
2 M
banc
iq. Injethrumfive
bant. Populus vcro illis confpectis campanas pulfare, bombardis intonarc,-

buccinis terrere, amcis nafis tinnirc, arcnas projicere, omnia deniquc tentarc,
quibus abigi poffcnt. Sed evcntusvotonon rcipondit randemque mutili :
labori fuperfedentes , prs fame&putredinepalhmintereunt: ut lpii nobis

nauta: & gubernatores ( qui vix illam calamitatem effugerant )authorcs funt.
Eutropiuslibro 4. mentionem facit grandillimarum locuftarum, qua? non
procul ab agro Romanorum maximacum intuentium admiratione ftupo- &
re fuerant confpecta:, inquilinis adeo formidabiles &
voraces, ut illarum lolo
contuituinhorrcfcerent. Hinc igitur colligere debcmus , hxc animalcula non
&
minimu inter Dci copias exercitus locum tenere 5 edita effe , quum pecca-
tahominumpuniret, legifquefuxcontcmptumvindicaret. Caeterumutju-
ftitia ipfius admirabilis, ltain fumma feventatc mifericordiam deeflc non pa-
titur. Nam cum varias gentes locufta: ad inopiam & famem adegerant, &
quo vefcerentur non habercnt , fubito illa? omnes occiderunt , & genti quam
v(** afflixerant cibo fucrunt. Etenim calidiorum regionum incola? ( quos potiffi-
mum frugibus fpoliant ) utÊthiopcs, Tagetentcs, Parthi, Arabes,Lybij,
Mellcnfes, Zemenfes, Darienenles, Afri, pmerea qui Leptinincolunt,
. Azanughi, Senegenfes, & Mauritani aliquot, maximaex parte ijs vefcuntur,
earumque ova indelicijs habent. Alij autem fic parant :Pnmum inloco con-
cavo & fpaciofo fumum magnum excitant , quo intcr volandum locufta? im-
pedita? cadcre coguntur ; tum captas falc & f ble & etiam fumo cxfkcant , ac
in maffulas formatas pro annuo alimento ( qucmadmodum nos pifces ) fer-
vant.-nonillastantumquadongahabent crura, fedctiam Attelabos, Afel-
los,Afnacos,omniaque fere locuftarum genera:utex Diofcoride, Strabonc,
Plinio,SoIino,Agatharfide,Plutaicho,Auicenna 9 Pofiidonio,Leone&Dio-
nyfio Afris,y£liano,Diodoro Siculo, Aloyfio, Cadmufto,Agricola,& navi-
gationum centurijs legere poffimus ; unde iîMiy»- Verum utcunque illas in
gratiffimis cibis ifti haberent, Graecitamen inter vilioraedulia numerabant.
Si Ariftophani, & Plutarchoin Sympof. credendum , ubiagricolarum men-
fa? columen , locuftas appellat. Ioannem Baptiftam ijs fylveftrimelle com-
mixtisvitamfuftentaffe,D. Mattheusj. capite recenfet atque quatuor ip- :
Levitic n iarumgenera Deus munda efle voluit, populoque Ifraeliticoijs vefcipermi-

fit. Qui plura cupit delocuftarumin cibis ufu, venerandi Bezce doCtiffimas
annotationesinMatthûmlegat. Venenocarent Attamenquiijs cibantur,

:
nonfuntlongaevi &quadragefimumannumrar6 attingunt, imojuvenesfre-

quenterpereuntiUt Diodorus Siculus. Agatharfis atque Strabonotarunt.
Non nocent ( inquit D. Ambrofius ) hominibus vel frugibus per
locufta? vel
fe,fed illos alunt , & frugibus non vefcuntur nifi
fignum acceperint divina?
prarceptionis. Eoverodatoenecanthomjnes, depopulantur tcrras irreque
cadeftis ultionem exequuntur. Mantis ( quod diximus ) iter monftrat erran-
ti;Ophiomacusferpentesjugulat;omneslocufte verindicant(quoquidnobis
acceptius )c" &
fi nimia multitudine famem praefagiant , ea ipfo nos ad pce-
nitentiam & preccs fuaviter invitant. Ea inter {eCe vivuntconcordia ut Regc

vel Imperatore opus nonfit volitant-enim (uti Salomon 30. Proverbiorum
:
(
fcribit ) conjunctim fine rege , & concordiam invicem obfervant ; unde il- &
lud de Ecclefia dictum Cufiodes tui efuafi locuftd 3
:
&
parvuli tui cjuafi locufis
Vfkiinmc- Locufiarum.-idefi , non numero folum pcrmulti , fed animorum confenfu
mm.
di
confpirantes & confirmati. Quod vero medicos ufus attinet, neque ijs defti'
tuunturlocufta?. Namfuffitseftranguria?, pra?fertim mulierum , medentur.
JDiofcorid.ipamscum locuftarum carnecomefus calculofos adjuvat unguium :
fcabriciem tollunt Locuftre frixa?. Crura locuftarum cum fevo hircino trita,
Ieprasfanant.P//#;/#. Mantes ftrumis auxiliantur, Afelli exiccati , & ex vino
poti,
minimorum animalium Theatrum» i%$
poti,contrafcorpiji&ummaximeprofunt. Attelabiapum, veiparum, cra-
bronumque ic1:us& fanguifugarum vulnera percurant. Diofcmd.Eupor. i.
& Phmtts 29 4. Ad oculorum albuginem, caliginem & nebulam hanc com-
.
pofitionem praefcribit Arnoldus, Breviarij lib. i.capite 16. Locuftenec

omnino virentes, nec omninonigra>, filotrajiciantur, &paucovino albo.fuf-
focentur :deindeeas in umbra exiccato tunc accipe radicesprimulxveris
:
& fceniculi exiccatas ac puluerifatas ac cum locuftarum puluere incorpo-

:
res tum pulueres in Linteo ligaticum vino pr«didoferventurinvafe xreo,

:
dequo vinoUinteoleviterpriusexpreflo)guttulasduasveltres oculisinfun-

dito. Qualitatem atque temperaturam ipiarum fi videas , non falitce parum
calfaciunt , inflant , femenadaugent, venerem fufcitant. Salita? vero pejoris
fuccividentui, fitimque excitant, & fanguinem adurunt. Hydropicistamen
& leucophlegmaticis non adverfantur. Sil-vaticus : earum
Praeterea ut alios
ufusattingam: Locuftxpedibusalifque fpoliata?, cibandis pavonum pullis
utileshabentur. Columella. Ranas paluftres pifcefque plurimos locuftisvef-
citamcuiqueeftnotum, utBellonijteftimoniononegeat. Eft etiamSelcu-
cis ofviov «.v.fiiîyov ut Hefychius meminit. Monedula? etiam eas devorant,
,
&
quo nomine apud Theflalios , Illyricos, Lemniospublici xrarij fumptibus
aluntur neque enim locuftas adventantes folum perdunt, fed etiam fobolem
:
devorant , unde fruges integre fervantur atque iltefa?. Alimento item funt
cornicibus , graculis, gallinis, anferibus , anatibus , alaudis , 'porcisetiam &
ovibus, ut praeter hiftoriaslongamqueexperientiamPlutarchus lib. de Ifide
& Ofiride teftatur. Denique Apomafari, Indorum , Perfarum, yBgyp-
( fi
tiorumquc difciplina viro inftru&ifllmo , credendum, ) fomniare de locufta-

rum adventu adventantis hoftilis exercitus fignum eft,quantumq; illf nocere ^"1]%?™'
ar-
velnonnocerevidebuntur,tantum quoq; & hoftis. Nuncquomodonimiail- ccriplunt.,
larum copia arceri poflit per prophylaclicam hominum prudentiam, dicere
tempeftivum erit, atqj ita huic capiti finem imponere. In Cy renaica regione
legecautum fuifle memoratPlinius,ut ter quotannis locuftas debellarent:pri-
mum ova atterendo , deinde fetus deftruendo , pofteaadultas Locuftas inter-
ficiendo.-fiquiofficio deeflent, defe&orum pcenas luebant. Magnefij &
Ephefij ordine militari in eos procedunt. Nec vero mirum eft varias gentes
ad tam diram aciem domandam rationes injifle , quum varijs Africa? Mau- &
ritaniae locis , adeo numerofa? damnificxque fuperent , ut incolas novos fibi
faresparere compellant. Ovorumconfringendorum deftruendorumque va-
rios ex Plinio,Valeriola, & Peucero modos adnimadvertimus. Primo verno
tempore torrentes in ovorum locis deriventur,fic ut totam terra? fuperficiem,
vel maximam cjus partem abunde humeclent. Hoc fi per loci iniquitatera &
fitum fieri nequeat,terra multorum pedibus conculcetur, adeo ut nullus relin-
quatur locus , qui vel reliquis altior vel profundior fit. Si pedibus nihil pro-
feceris, traha, peftine, &cylindro rufticorumutioportet ponderofiusfa-
<ftis,utconterereeasfacilius, &terram re&ius complanare poflit. Curruum
quoque militarium hic copia non obeffet , frequenti enim & perpeti rotatio-
necitiffime ovaattererent laudarem quoque aratri ufum, quo terra effofla
:
fubverteretur , & locuftarum veluti nidi profcinderentur. Suntquicampa-

narum , tubarum , tympanorum ,& bombardarum fonitu illo Salmoneo at-
que terrifico adultiores locuftas attonitas reddere confulunt quidam magnis :
amultitudine hominum clamoribus pofle fugari autumant , ac fi vel aeris fra-

goreconcutipoflent, velhorrendosillos clamores ( quodquidemabfurde
fomniant ) audirent. Ali) in pratis foflas profundiores faciunt, & crepitaculis
quibufdam aerem vibrantibus locuftas meticulofiores redittas fenfim eo abi-
gunt j in quas ubi fefe contukrint , fubito vel terra Obruuntur , vel tuderibus
M3 inje&is
ii6 InJeUorumfive
injetliscooperiuntur atque exanimantur alij garo ex locuftis fa&o ita captas

:
aflerunt, quoftatim fomno graviffimo fepuita?, poftea fpontc intereunt.

Hisartibus Valeriola locuftas agrum Arelatenicm vexantes viginti dicrum
fpaciointerfc&asfuiflcauthoreft. In Syriamihtariordineeasexpugnant:
inLcmnoinfulafingulimilites certamlocuftarum menfurammagiitratuipcr
fingulos dies afferrc tcnentur. Quaedam gentcs ( ut dixi ) moncdulas alunt
fifcopublico, ut ufu ferentc locuftas devorent. Prxterea Selcucides aves vo-
cantur , quarum adventum a Iovc olim impctrarunt Calfij montis incolar,
frugcs eorum locuftis vaftantibus. Hae quotannisvcniunt ipfis auxiho ; (ed
undeadvolant , vel quo tandem recedunt , nemimiincompertis fuit. Statim
quoque ab inter emptis locuftis montem rclinquunt, domumquc fc 1 ecipiunt.
Pulueris tormentarij fulphurifque fuffitum neotctici multum commendant,
&tetcrrimo odorelocuftasinterficereexiftimant. Sivero locuftarum rtyr,
fivc colluvics turmatim locum aliquem invaferit , incolae omnes fub tectis de-
liteicant, nam neminc in itincre confpicuo , tranfibunt regioncm illam j alias
vero facilimx ibidcm acquicfcunt. Sin priufquam id perfpeCtum fucrir, influ-
xerint j nihil fcgetis , herbarum vel eorum contingent , qua? lupinorum ama-
1 icantium & cucumerum fylveft rium injuria conditorum decoao tuerint con-
fperfa ; confeftim fiquidem ab eorum taclu difpcreunt. Fortaife Centaurei

minoris , abfinthij , vel juglandisdecoctumidem prxftarct. Similiter ficco
pedetranfcurrereillasrcgiones creduntur, ubi Vefpertiliones in arbonbus
facta? fint fublimes. Praeterea fi locuftas in fofla (ea qua diximus ratione cap-
tas ) concremaveris , fumus ille vicinas reliquas vel fuffocabit , vel demitterc
a Jas compellct, ita ut vcl in venatorum manus nullo ncgotio vcniant, vel a fo-
lc deinccpslabefaCtae ultro occidant. Sivitesab illaruminjuriatucrivelis,
properadiccm tria finapeosgrana ferito, quae dcinccps germinantia odore
acri bt uchum locuftamque omncm appropinquantcm vita exigent uti Geo- :
ponica Caflij &

Diony fij Vticenfis ( male Conftantino Caefari afcripta ) no-
bisperfuadent. Ariftoteles4. Hifto. 8.odorefulphuris&cornucervini, aut
ftyracis fuffitu locuftas abigi tradit. Palladius ex Democrki praeceptis nec
fatis necarboribuslocuftasdamnofuturasfcribit,lib. i.tit. 35. fi fluviati-
Jesvclmarinicancri plurimifictilivaficum aquaimmiffi tegantur&fubdio
ftatuantur , ut decem diebus inSole vaporentur: poftea qua?cunquc illaefa
volueris , illa aqua perfundito per quodque octiduum , donec fata perfectc
adoleuerint. Arnaldus fumoftcrcoris vaccinivel bovini, velcornu finiftri fu-
mo, arceri locuftas author eft. Sedquarc fuperftitiofuledextrumexcludit c
nam ratio & natura , dextra finiftrismelioraefle voluerunt. Magi fuis nugis
&Epodisplurimumhacinrcfiduntatquc attribuunt, quos cumPliniuslib.
3 7. cap. 9. dcmentiae infignis & vanitatis infandae redarguerit , non vos illis
morabor. Peuccrus lib. de divinationum gencribus prodidit Romanosveri

Deicognitione nondum eruditos , quotiefcunque locuftarum agmina con-
fpicerent , jejunijs, mcerore,facrificijs, omnibufque modis ad placandas
DeorumirasufosfuiiTc, &Iovem Apotropaeum paulo diligentius coluifle.
Eudoxus ait, Galatas orientales fimili tempeftate continuis precibus Avium
ad Deum accedere, eumque faepius rogare , ut agrosfuos locuftis inundantcs
fervarcvelitimmuncs. QuaenosChriftianosmoneredebcntveri DeiOrgijs
initiatos, vcro illo luminc inftrutfos, certiffimum locuftarum nocenrium
abigendarum remediumcflc Numinisinvocationem, cum vera pcenitentia
& pietate fimulationis nefcia conjundata. Abfque quibus fuerit,nae vires, vir-
tuteiquenoftriingenij omnes concidunt, neque inftrumenta contra ipfas
omnia quicquam valebunt:valde enim probo illam fententiam: J>eo defiituu
rtmediafimiiiafuntbominumotioforum : rvfovero placato , &
remedium atti-
tnantc , revera tum remedia dici dtbent . Ca»
minimorumanimaliumfheatrum. ny
Cap. xvii.
Dc Ctcaais & Gryilis.
MniumlnfecJorumqu^ fonum ftridulumemittunt,C/W/? primum

fibi locum vendicat, & magno quidem jure. Nam fonum & argu-
tum & muficum fole exaeftuanteedit, & rore vitam fuftentans ia-
tisarboribufquenonnocet. ApudGicecos pro regionum varie-
tate diverfa fortitur nomina. Paffim &generaliter7V//;>Eleis, *>,„<, Sidc-
tisîp Cretenfibus(Bclloniotefte)™/*pc^ Suida:popularibus ^. diceba-
, ;
tur,quia rorem exugendo vivit varias item appellationes, fexus, a?tas,mag-

:
nitudo , atque cantio illis attribuit. Namfarmina nonvocalis iElianojupwfa,

qua?& rjihafjZtdL Stephano^pswjr*. Euftathiusnoncicadamfedcicadaefimile
animal credit.Sic etiam Athena?uslib.4.ex Speufippo:i5>tefx«>>i£«ô/8P7ir7/>-/

KjTfvyjivw, fimilecicadarautparvoturturi. Sane Lyceverbaillaex Alexidein
Thraione Athenxi citata , ( «"iv^ iya « 7mv* t'Mv 'lm wfwVJui yvvai, ixjHav, * anJbv ,
87ctt/>«, i-Tfvy. )fidemfaciuntampliffima,&vocalem fuifle Cercopam,& a Ci-

darum gente alienam 5 nifi forte ut maremfa?minamque turturem voluptatis
gratia caveis includerent Grseci, itaetiammafculo Cicada?cercopamfa?mi-
nam adjunclam ftatuemus; nequeenim tantum cantus gratia eas cum
fuiffe
picis atque philomelis alebant , fed etiam ut mutuas maris fa?mina?que am-
plexus , amores, veneres confpicerent. Adde etiam Cercopam Athena?urri

MAf^^p vocare ; tantumabeft, ut viro fuo omnes cancndiobftrependique vi-
ces, pra?tcr fa?minarum morem, attribuat. Dicitur a?tatc provecliore cicada
t«tt/^, novitia vero & tenella xixw{Swi>Mt ut Hefychius notat. Parva? cicada»
( quas Gaza Cicadaftras, nos Cicadulas vocamus )â Gra?cis wî/a/ atque
jupt/ywT^dicunturjut mirer hanc fignificationem a Stephanopra?termiffam.
Kuûaior fubftantivepofitum,cicadam minimam fignificat, authore Eufta-
thio. TSTT/^Sp/acicadaftrasitem fignificant,utapud Ccelium legimus Qiiam-
,
vis EuftathiusanimalculacaeflTc contenditcicadis fimilia,atquealibif^

minas
cicadarum vocat. HasiEliusDyonifius aT/TT«(>nuncupatas voluit iyniKaA' :
fivevocales&obftrepera? Cicada^funt^XeT^fivemares: dulcifoni illi qui-

dem , plc&ro quafi Thebaico modulantes. Muta? autem & agreftiores ci-
&
cada? nydwi appellantur a filentio , atque «fcaVB/li- Arabice Gttuok &
Ctcuale,
& Vclderetrich^ & Robiche. Sylvat. Cicara barbarorumnomen eft, a Latino *
vel Hifpanico corrupto. Italic e Ligallo^ Cicara, &
alicubi L azenzala Hif- .
panice Cignatregas &

Cigarre. In Gcrmaniaatque Anglia Cicadas reperiri
nonaudio:ramenfi qua? ibifuerint, utraquegens ipfas Bowc krickells vel
baulme Krickets appellant. Flandris Fteldtdrefin. Wallenfibus ( ni fallor
)
Straffen. Polonis Konick Zyemuyco, Spiewa^dicuntur. Aliquando cum Gryl-
lo confunditur Cicada fedpcrperamnififorte
, Gryllum cicadam effedixe-
nmusnonalatam. Cicadam Latinos vocaffe, autumant fonorum ancupes,
quzu cito cadentem. Eft enim illud Epitheton Cicada? apud Philofophorum
pnncipem axiwtf©-^^ & revera breviffimi fati videtur. Cicadarumalia»
,
vulgatiores funt,alia? rariores. Vulgarium caputpronum, magnum videtur

j
& pentagonum imitatur lateribus ina?qualibus finitum. Colore eft viridi ni-
gncante ; utrinque tumulos duos obtinens ejufdem coloris , Ced ovalis figura?
&marginequadamfufcacircumfeptas} fufca itemlinea tumulos fecat me-
dios mediumque caput
, /*™ litteranigcrrima recH dividit oculos habet ex
:
hifcononmultumviridantes,prominentes quidem, &magnasprocorporis

ratione, ut mirer Nigidium
( qui cicadis oculos negavit ) eos non
vidiffe
Vifu
128 InfeBorumJive
Vifuautem revcra funt hebctiore, ut

Ariftoteles raeminit ; fi erum digitum
contraxeris &
paulatim verfus ipiarum
oculos remiferis , accedunt eo magis
quam rccedunt, atquc umbra digitialJe-
cti citiuseum confccndunt. Supinumca-
put, fivcfacies, diluteexalboviridiuf-
culum apparet. Cicada inter infecta &
omnino in hoc animalium gcncre una,
orc caret 3 habet tamcn prolixum quid
compactum indivifumque,intus plerum-
que conditum, quod vclutipromufcis
tumoris, tumlinguje ufumfupplet, de-
nis ftrijs tranfveriis aflabre canalicula-
tum, eoque ipfororemhaurit,alimen-
tum unicum & pecuhare ut Virgiliusce-
:
cinit. Pafcunturdum rore cicada : unde

Apud Athenxum primum difputatum,
deinde conclufumfuit, folam aquam nu-
trirc polTequoniam ea fola cicada: fa-
,
mem tolerant Hinc etiam illud alibi apud

.
cundem parafiti cujufdam dictum tM'! *Ji mx*'*> quzti diccret , nec ro-
»« ?//*/
re vivo, ncc herbis vefcor. Cui etiam affine illud Theocritj tf wj>Sk« tnrifat :
aâtf7nliîde{i i aeriovefo'veturutrorecicada'; Valeatigitur illa iEfopi quae

circnmfertur fabula; Cicadas a. formicis cibos petijlTe, quum cx Platone di-
diciife potuifiet, Cicadas Apollini facrasid doni mufarum benignitate afle-
cutas, utfolocantu, nedicam rore , famem levarent. Fabulofa quoque
Tzetzis c ommenta proborum auribus indigna pra*termittemus , qui ncfcio
quantum ijsciborumdele&umadeiTememorat. Proditumtameneftab An-
tonio Altomarino de Manna, Cicadas ex fraxini & Orniprscipuera-
lib.
mis corticibufque lacrymam exugerc, quamnos Mannamarboremvoca-
mus. Eas rorem duntaxat deherbisvelexherbispapilionummore exuge-
re , probabile magis eft , tum quod jejunae femper &
inanes intus rcperiuntur,
tum quod nihil exccrncre confpiciuntur ; nifi forteubiplufculum roris abfor-
pferint , fuperfluam ejus partem , ut ruftici notarunt , removendo ejiciant.
Corpuscapitibreviflimo collo, vel potiusnullo, anne&itur fcapulaeexviri- :
di &nigro maculata? , pe&usdilute viridemagis albicat, e quo tres utrinque

pedes tibiaeque erumpunt praflinicoloris. Venter in majoribus duos digitos
tranfverfos longitudine «equat , latitudine unum interna ventris pars peltam
:
t refertinapicem definentem , &

limbo duodecim tredecimve articulis con-
ftantecingitur: intus incifura? aliquot apparent concolores ventri , caudam-
que extremam mares ( id eft minores ) nffam habent, faemina? contra inte-
gram-i dorfum nigricat, 7. vel 8. lineis & incifuris virentibus tranfverfim du-
cTis ornatum. Alae pulcherrima? , argento illitae , nsvifque fufcis maculis &
cum ornatu picfce, externaeintcrnisduplolongioresfunt, magifque variega-
ta». Fufca rarior videtur
,
quam ex Guinea delatam Ludovicus Atmarus Chi-
rurgus diligentiflimus Pennio dcdit. Dedit illi aliam ex Virginia portatam
Candidus , picTor non incelebris, cinerei omnino coloris , ( forte Graxorum
np^Mj ) fed proportione cum primis fimili ; alas utrafque habet argenteas, fed
neutiquam ( ut prirxue illa» virides )maculatas. Surcularia?potiflimum virides
&magnae fimtjavenaria*, frumentaria?,
graminea?, variosvarijs in locis co-
loresexpriraunt,long6queminoresapparent. Si vero Cicadarum naturas
cum
Tbeatmm. 130
nwn mcrumanimalium
Lcum 1
_ -__%»
f
_^ fint,
humana parare
licet, fervinoftriquii
virtutibus domi-
nosanteceliunti& no-
bis morum magirtrae
efle poflint. Jctenim
eam vita? oftendunt
innocentiam, ut nul-
lam creaturaml jdant,
nulla abutantur nos :
contra reclum rerum

ufum pervertimus , &
ne a parcntibus car-
dendis temperamus.
Quis conviva jam per-
fert cicadarum pa-
ftum fimplicem il-
.
_^ lum quidcm, &fruga-

lem , nulla artis cibo-
rumque varietate, &
curiofula mixtura in- .
quinatum . Imoeouf-
queftukitie curiofitas
fcedapervcnitapudhomines, utnifi con-
trariae mifceantur naturae carnes, unaque
fruclus,folia,aromata, carnes, liquores,
concoquantur, actum de gula cogkent,
purafque &falubres illas menfas majorum
raftidio habeant. Hx fitim fuam rofcida
extinguunt aqua; nos fitim mixtis poculis
ceu lenocinio quoda allicere potius,quam
lenireauttollerelaboramus. lllaearbuftis
ad terram de;ecta?( inquibuslubentius ca»
nunr, ) nihilominus hilarem degunt a?ta-
tem,humilemqi fortunam altis adccelom
cantibus leviorem faciunt. Nos vero ho-
munculi altioribus locis depulfi, animum
amittimus , &
ad quamque fortunae rotam
gravitertimemus.
Cicada ab incalefcente primum fole
ad vefperum infpiratam concionem non
intermittit , fed^W^H^MVvVQo^©- perfe-
verat
, concionatorum vero
permulti,
nec fuauiter fermones inftituunt apud populum, vix quarer &
quotannis
concionantur. Pudeatfaneipfosciviliuseducatos ayt^vofMv [Mâv admonitri-
cem habere, neque fuum officium re&ius enequi. Harum fi ventrem fcabas
quantum quantum verbis demulces vel
(ut poeta? laudati) acrius cantant:illos
praemio invitas, tamen(ut Argonauta? Martialis) neque remum adhibent,nec
ad vela oculos manumve conjiciunt. Quinetiam in cantu fingulse conveni-
unt i mutuamque rebus operam impendunt Illi vero utinam non ferendis liti-
:
bus,alendifquecontroverfijstotiincumberent utinam non de lana & lino,

:
defiguris & formis, dedecoro indecore& turpiter concertarent. Verum

eft
I^~ JnfeBorumfive
eft illudTheocriti proverbium tW/?7W/j/ ?»'*©-* fed homo, qui hoinini Dcus
efle debet,idem fe potius lupum prxbet ac diabolum, fuaque in viiccra ia:vi-
enshominem exuit. Inter cicadas, mulicres iilcnt ; viritcre venercm avcr-
fantur, nec niii multis feminarum blanditijs eo trahuntur noftra? autem mu- :
lieres verba viris pntripiuntjviri vcro muheribus longcintemperantiiis fege-

runt. Quid addam i iola: cicadar intcr inictta d^fof vidcntur.nos vero animi
perturbationes ita agunt piaxipites, utlcvj, imonulladccaufa ira cxarftue-
mus,dolorecontabcfcamus,invidiaxtZelotypiacontiagremus.Muficamve-
ro Cicadarum quod attinet primas tenct inter =. tv** tam dulcis apud vcteres
:
habita,uteundem fonum & cicada: & citharae rS-nftmnwt© nominc vocarent,

tcfte Pollucc unde forte LucretiuscicadasTVmft- dixit. Platonis cloquenti-
:
am cum Timon Sillographus commendarct, cum cantilenis cicadarum com-

paravit. Verba ejus apud Laertium hxc funtj njinirif nxaTOi» ^ TW^/f iWaoa®-.
Sole effervefcente canere incipiunt, ea fcilicct tempeftate,qua alioquin mef_
fores ab opcre defiftercnt, quare laboriofi cantores arbores conicendunt^
ibique operantium atque itinerantium aures cantu Appollineo demulcent.
Namutmuficaanimolanguenti,&fatigato ccrebroquaii quoddam ^îe»r
exhibet; ficrufticiscicadarumcantus non aftectatus, ftridoris contcntione
ad laborempcrferendum tanquam sp;y>J}o>Kln< quidam ftimuli eft loco, & mef-
fores ad frugescolligendasnon modo invitat,fedetiamdetinet. Decertami-
neinterEunomumLocrenfem &Ariftonem Rheginenfem citharaedos, ac
de viôria Eunomi ob cicadam advolantem ac citharas infidentem,irac~t£que
chordar vices fupplentem, legatis Antigonum mirabilium narrationum lib. i
&Strabonemlib.6. Geograph. Cujus quoquecertaminis Solinus meminit.
Imo prifci pcr cicadam muficam intelligunt; & ideo cicadam Eunomi citha-
rannfidentemtanquamnotam mufaru hieroglyphicam pinxcrunt:utiaStra-
bone,Phlegetonte, & Paufania accepimus. Apud Athenienfes amiquitatis
&nobilitatisfymbolumfuit,coquenornineaureascicadas, (ut nunc aurcum
vellusHifpani)cincinnisintertextasgcrebant, atque inde tiJiv<p<>&i appella-
bantur. Dicitetiam Anthologij authorlib.j.veteres cicadam tanta in admi-
ratione &
amore habuifle, ut in T^ncro Laconica? regionis promontorio mo-
numentum illi ponerent, acepicedium in laudemejus pcrelcgans exararent
Cuietiam Orus Apollo Hieroglyph 2.fubfcribit.Nemini denique cicadarum
cantusinfuavis videtur,nifi qui ab animovel corpore ipfus argrotat, & prop-
tereafanarmuficKfanuseflearbitcrnonpoteft. Graecieo illas prctio habe-
bant, ut cavcis inclufas retinerent, &
ad aures obleftandas foverent. Nunc
paucadefonoaddam, &
deinceps ad earum, ortum interitumque orationem
fle&am. Sonum illum ftridulum atque obftcrperum alij alitcr ediexiftiroant,
Pierius eum in Promufcide formari autumat ; Proclus Diadochus alarum
contritione fieri Cujushaecfuntverba; o-riviâAiv-mrouf î^tTfi^v ha-
putat :
?*v,>yii%veKmp7m>v. l&eik^Canit acadafrequentt alarumjn femet ipfam applaufu,

atquefonum ita emittit ; veluti etiam fentit Hefiodus. Verum eos ore non ca-
nereomnesvident,utnecalarum attritu locuftarum more, fed membranula»
reverberatione fub flabellis (fic enim vocant opcrimenta illa duo poft poftre-
ma crura ventri adhacrentia) vel ut Ariftotelcs breviflime fcribit fonant alli- :
membranam fcpto tranfverfo fubditam nam dum illa co padto

fo fpiritu ad :
diftendituratqueremittitur, furfumqueac deorfumimpellitur, fonuserum-

pit ftndulus non fecus quam in puerorum arundineis fiftulis pellicula tenui
conftantibus ; qua deprefla, intenta, vel vibrata, foniturn fierinecefleeft.
Atque haec ratioeft,cur fa»mella? cicadae noncanunt i integra? nimirum & or-
bata?illofpaciointercrurali,ubimaribus tenuis nafcens membrana ftrcpitum
fonumqueemittit. Alijfaminasmaribusmulto frigidiorcs faciunt, atqueid
in
minimorum animatium f heatrum. 1 3
incaufaponuntfilentij. Verum cumeunuchi, fenes, atque mulieres vetulae

praxipue (atque magis quam Invcnes calidiorcs) ftridant, fiigiditas in caufa
eflenonpotelt. Adde ctiam mulieres(fi Hippocratis judiciofteteiimus)ca-
lorevirosfuperare; velfialiterfehabeant j tamen fasmellas cicadas mari-
bus calidiores effe fateri oportet,quia fub fepto tranfverfo non funt dividua? ,
maresautem inillo loco(nifi membranula ilia de qua diximus obcffet) om-

ninoperflatilesvidentur. Voluitfane natura per vocem cicadarum feminis
negatam,noftrasilluddocere: laswyuvcuttYi-^vn myn<p.<f&. Canere primumin-
cipiuntfubhnemveris^folemeridiempraetervccto, &
forta'flisin calidisre-
gionibus citius,ubi arbufta rarius confita, ibi &

f adicius degunt, lubentius &
concinunt. Suntenimomniumanimalium minus melancholica?, &propte-
reanon folum viridem hilaremque locum, fed apricum etiam affectant. lmo
nonomninoinveniunturijslocis, quibus vel omnino arbores defunt, velni-
miac & umbrofa? confpiciuntur. Hinc fit ut ( Ariftotele authore) apud Cyre-
nem nulhs in campis cicadas inveneris, cum tamen circa oppidum frequentes
audiantur. Loca item frigida vitant,imo ijs vivere non poflunt. Oleas amant,
quia ob raritatem ramorum foliorumque anguftias minus funt umbrofa?. L oca
non mutant,ut nec ciconia?,vel fakem perraro;fi vero mutaverint,perpetuum
filcntrtantnmvaletpatrise amor. In Milefia regione (inquit Plinius) raro
videntur. In Cephalenia infula amnis currit, in cujus altera parte copiofa?
funt,inalteraplanenulla? idquod ego vcl nimiaârborum copia\,velinopiaf,.
:
velnaturalicuidam foli antipathia? ferrem acceptum Quemadmodum Hy- :
bernia nullumanimalnutrit vel generat venenatum. Regnum Neapolitanum

ijfdem de caufis averfantur ; quam vis Maronis magia facrum id fiiifle menii-
nitNiphus. Timams ille Sicula? hiftoria? fcriptor cicadas in Locrenfi agro cx
citeriorepartefluvij Helicis xaWT«f mcmorat:ex altera veroparte Rhegi-
nis fubdita <#»>** facitmon quia Herculis precibus ob fomnum impeditum ftu-
pent,ut Solinus finxit: fed quia domi lubentius gaudent canunt,more Galli: &
unde fit,ut Locrenfes apud Rheginosnon ftridant, nec Rheginenfes viciifim
apud Locrenfesj diftanttamenfluvij duntaxat interlapfu, quem lapidis uno
ja&u Multum fane ipfas (qua? unaomnes in fe charitates
trajiccre poflis.
comple&itur) movet patria quum Iudeorum exemplo aliena terra, patriam
:
loquilinquam recufent, patriaque ejedti moriendi potius vias, quam vivendi

rationescogitentatqueineant; ufqueadeobrevis animse prodiga? videntur,
natalifque foli ftudiofa?. Hominum ita gaudent confortio,ut nifi agros meffo-
rum,itinerantiumveconventurepletosviderint,fubmiffius canant rarius, &
vel potius tacite tantum in finu fibi applaudant. Si vero meflbres compotan-
tes , congarrientes &
concinentes ( quod mcridie plerumquc fit ) audiverint,
tum veluti de lauro certantes vocem elevant , & maximo laterum conatu
57B\wp0f O j^5?u'saiw Quare non immerito Parafitusilleapud Athe-
adftrident.
nanim7?r7<?dicebatur, quia natura abftemius, garrulus adeo ferebatur inter
prandium , & inter confabulantes vocaliflimus efle contendebat. Lepide ci-
cadarumhiftoriam inPhsedrone Platonisnarrat Socrates,ftruens ameridie
non dormiendum ne nos Cicada? derideant nam diligentiam ipfarum magno
:
pra?mioaffedtam ferunt Poeta?. Dicuntenim CicadasanteMufashomines

fuiffe, quinatispoftea Mufiscantum monftrarant,quofdamveroexijsmu-
fices& cantandi ftudioadeodelectatosfuiffe, ut cibi potufque negligentcs
impmdenter interirent quibus Mufa? in Cicadas tranfmutatis id ( mercedis
:
loco) donarunt, cibi potufque vacuos etiam fole exseftuante ) vivere poffe,
(
nequeullofucconecfanguineindigere. Coeunt &
generantur ex ejufdem
C
gencrisanimaJibus,ut Ariftotelestradidit: mafqueinferitinfxminam, qux
MTitli.
genitali recifo recipit quod a mare injicitur pariuntin aruis ceffantibus
: , ter-
ram
,)
I yi InfeUorutnfive
ram cxcavantes particulaillacauda»cavaafpcra pra?acuti,codemmodo quo

Bruchi. Quapropter magna CicadaruminagroCyrenenficopiaeft. Quin-
etiaminarundinibus, quibusvites eriguntur, nidum faturas excavant, &in
caulibusfquilla? herba interdum panunt. Sedhicfatusfacillimcinterram
dilabitur. Hoc etiam notatudignum,quod Hugo Solerius in Aetium fcribens
affirmat. Cicadas in partu mori, difciflb in fa?tus cxitu parentis vcntrc,(quod
nonnullimaximocum errorc dovipcratabulantur )id quod certe plurimum
:
demiror. Nam ova albaexcludunt , non vivum animal, nifi ( ut in nitedulis

ob imbeciJitatem id contingat ex ovo crefcit primum vermiculus,dcindc fit
:
ex eo thcca , aureli.T papihonum fimilis , qua Tcttigometra dicitur ( quo

tempore efu fuaviffima funt antequamcortex rumpatur ; ) poftmodum circa
folftitianoCtuexeuntcicada, ex matriceilla ; nigra: protinus, duriufcula, &
majufcuja\ Vbivero eruperunt,Surcularia?furculis, frumentarise frumen-
tisinfidunt ; & inexitu parum quiddam relinquunt humoris , nec multd poft
volant, & incipiunt cancre. Qupd igitur de matris ventre difciffo fingit Sole-
rius,idcgodc matricibus intelligi deberecontcnderem. Cicadas cummulier
quadam teneras aleret, cantus &voluptatisgratia:fpontefine marisopera
giavidas invenit , fi Arift. i de hift. anim. fidcs habenda verum cum fa?mi-
. :
nas omnes natura mutas dixerit, & fpontanea hac imprcgnatio veritatem fu-
perct, vcl f aminam verba Ariftoteli dediffe fufpicor, vel ipfum nobis. Alia
eftCicadarum generatio, ut apud authores legimus. Nam lutum fi non de-
bito tcmpore effodiatur, Cicadas progignere teftatur Paracelfus , atque an-
tccumHefichius. Obhanccaufam Plato cicadas homines olim fuiffeaffir-
raatex terra ortos , Mufamm vero beneficio in cicadas ( âiw-ralov yiv©- ) vcr-
fos.Etiam nunc non alio cibi genere quam rorc vitam fuftcntantes, & affiduo
cantu fcfc pafcentes vivunt. Hanc etiam ob caufom Athenienfes funt nîV>^t
vocati, quiacrinibusaureascicadasgeftabant pro ornamento, atque etiam
nobilitatis atque antiquitatis fymbolo; utThucydidesinprimoSingraphia >
teftatur,atque Heraclides Ponticus de prifcis Athenienfibus. Hujus confue-

tudinis argumentum prabuit Erythseusexterrautferunteditus, qui Athe-
nienfium rempub. primus gubernavit, eofiq, Platonis judicioac tôvm, : dein-
dc mos obtinuit,ut nemo nifi Atticus eflet, &
Aborigo diceretur , auream ci-
cadam capillis annc&ere auderet. Huicopinioni Ariftophanes, & ejus etiam
Schoiiaftes aflentiuntur. Ifidorus cuculi falivam cicadasgignere nonre&e
affirmat, verum Locuftellasgigneremanifeftumeft. Cicadasveterem pel-
lem five fenectutcm per aftatem exuere Lucretius lib. 4. teftatur his verbis:
Cum vctcres ponunt tunicas afiate cicadx : eamque ob caufam ab Hefichio
yjiAvh7i&f7i7?ifvocatur:quibusquidemminimefidemdediirem, nifihujus pel-
liseje&amiconeminprocinttuhabuiflem. Ante coitummares guftu fuavio-
res funt ; poft coitum vero farnina* ; quippe qiue ova candida & guftugratif-
fimahabeant. Parthi, ut Plinius fcribitj &
reliquce ad orientem gentes,cica-
dis vefcuntur ; non folumnutritionisgratia, verum etiam ut venas aperiant,
languentemque appetitum citius excitent id quod Atha?neus lib. 4.6C Nata-
:
lis de Comitibus diferteaffirmant. Hinc Ariftophanes in Anagyro deos item
Cicadisvefciex Theocrito fcripfit, ubieos per iram appetitu caruiffefom-

niaret. Vidiego (inquitiElianuslib. i2.cap. 6. qui connexas cicadas ad
)
cibum venderent hominibus ; animalium fcilicet voraciffima jejuniffimaven-
debant, ne quid exquifitiffimis ipforum epulis deeflet. Diofcor. aflatasci-
yfxtMcdici. cadas mandendas pra?buit &
vefica? doloribus prodeflefcribit. Quidam (in-
quit Galenus ) cicadis ficcis ad colicosaffeclus utunturjdant cumparibus
numero piperis granis tres quinque aut feptemjtam videlicet rcmittentc quam
etiam urgente paroxyfmo. Trallianus in calcalo, exiccatas, contritas , alis
ac
^
minimorum animalium Tbeatrum* i^

ac pedibus piius abjectis, inbalneo exhibere cum mulfo aut condito jubet,
uEîneta etiam exiccatas nephriticis exhibet , atque in morbo renali compo-
iitionem diatettigon vocatam inftituit : fimilem omnino antidotum Myrep-
ius prarfcripfit , iedomnespedescapitaquetanquamfupervacanea membra:
rejecerunt. Luminaris author electuarium ex Nicolao tranfcripfit hujuf-
modi.R. Cicadarum pedibus capiteque abftractis unc. 2. milijfolis, fem.
iaxifrag. ana. unc.unam,piperis , galanga? , cinamomi, ana drach. 2. ligni
aloesdrach. femis, mellis, q. f. Nicolaus Cicadasalis,pedibus,capitibufque
abjectis, urit, terit, atque excipitmelle attico, datque ad faba? magnitudineni
cum vini menfura. Aetius cicadas tres tritas ex vino exhibet. Quidam ad uri-
nam provocandam pro cantharidibus cicadas fubftituunt, nec meo judicio ii-
&
ne ratione nam iecurius exhibentur ,
-, &
citius tam hoc in morbo quam in •
languida venere operahtur. Antidotus ex cicadis ^Sôpi/m» ad renum calcu-

luma Nonomedicoprafcribitur. Aretarus de vefica:remedijs ha?c verba
de cicadis habet Vtiliffimum vefica? remedium cicad^fuotempore proci-
:
bo exhibita?. 1 mares ante coitum , ixminx poft 5 utex Arift. patet.-extra

.
tempusveroaridaj&tritsecumaqua&radicis nardipaxilloelixentur :in ijf-

dem quoque loco balnei ad vefica? laxamentum arger defideat. Nec defunt
inrecentioribusquicicadas oleo impofitas Soli exponunt, cum Scorpio- &
num oleo commifcent , ac pubem , interfeminium, tefticulos , aliafque vici-
naspartes, ad dolores veficar inungunt. Arnaldm inBreviarij lib. 2 cap.20,
&
32. in Coli dolore &
Ileo puluerem Cicadarum commendaf, atquceciara
adcalculumejiciendum, Si mediae cicada? puluis cum fanguine hircino vel
cumvino diuretico propinetur.Lanfrancusad frangendum calculum cicada-
rumfpodium exaqua raphani velcicerum decotto fumptum magni facit.
Quinetiam fegnes torpentefque jam ocio puerosad venatum provocant.Cu-
jus meminit Theocritus Idyllio primo his verbis,
tyoiva t$(l?[jy> t^cov .
Nequefolumgrate funt inciboatq, in medicinis utiles hominibus,fed aves

pafcunt nonnullas atque inefcant. Puerienim Cretenfes( tefteBellonio )ha-
muminCicadafepeliuntjeam filo alligatam in aerem projiciunt. Cicada?
.
gratiaMeropsadvolat, & cum efca hamum una deglutit
,
quo confpe&o fi-
lum attrahunt pueri, atque ita aeriam pifcaturam non abfque lucro exercent.
Cfcada? item in fine veris multiplicata? annum morbiferum fignificant , non
quod ipfa? putredinem excitant,fed quia illarum copia putrida? materie abun-
dantiamplanedemonftrat. Ssepiusenim illarum adventus cantufquebonum
rerum ftatum portendit , uti Theocritus cecinit ; «5 -rWiyttah KdMor-nu. Niphus
anno cicadarum parco annonas caritatem pra?fagit , rerumque omnium ino-
piam Quod vero Io. Langius, ( multae le&ionis do&rinsque philofophuss
& medicus una celeberrimus ) Cicadas lib. 2. Epift. inftar Bruchi fruges &
pabulaper Germaniam exediffe memorat, Idemque StumfiusinHelvetia

fa&um, & Lycofthenes lib. prodig. Gra?caque Epigrammata affirmant : fa-
ne ( nifi locuftam pro cicada intelligerent,) merum mirum oftendunt,& quod
( falva virorumtantorum a?ftimatione)crederenolimus , carent quippe den-
tibus & excrementum ( ut diximus ) non emittunt , fed rore tantum vefcun-
tur & intumefcunt. Pra?terea licet omnem perreptavi Helvetiam , eaque di-
ligentia cicadam quaefivi, qua acum folent , nullibi tamen eam vidi , ut nec in
AngliayelinGermania. Ideotamipfos,quam Albertum Vincentium , &
Guillerinum de Conchis , per Locuftas vel Bruchos deceptos fuiffe autumo,
dum illos Cicadas effe vulgari quidcm errore temer e crederent. Qui plura
de ipfarum natura vel ufu cupiunt , confulant Gr x coi um Latinorumque Epi-
N grammatum
*3+ hJeUorum jive
grammatum authores ,
partim earum laudes ,partim viruperia profuo quem-
que marte & arte plunmis canentes. ^gyptijper Cicadam piciam homi-
nem myiticum & iacris initiatum notarunt. N
ovi Hicroglyphi eas nonnun-
quam muiicos, nonnunquam garrulos lignificarefrivolecontcndunt. Vtcun-
que fuerit, recte de femet ipfa Cicada cecinit meo judicio.
Sim licet infeciigentu cxignum atquc mtnntum^
Ullagna tamenparvis gratia rcbm mcji
Poft Cicadam Crjllus proximum locum vendicat , tum quod eam forma,
Cryiiinomea- demptisalis, nonnihilrerert , tum quodcantu proximcaccedit. Calepinus
Grarcc yi 6>xov dictum aftirmat,fed authorem non citat, imo nequit. Alij a cla-
morearguto, &
procellarum ffmulo , iiceum vocanputant( inquorumnu-
meroeft Ifidorus )qui gryllifmus dicitur. AbHadnano Iunio proptci foni
ftridorem «>ra dicitur. Sed minus recle , cum hanc Locuftam effe majorem
ex Ariftotcle probaverim. Freigius natural. quaeft. lib. ex Plinio Try.xali-
demvocat. VerumquumTp^.,? iit infcctum impenne , utcunquefonocon-
veniunt, formamtanien&fpeciem Gryllinonhabet. Latine itcm Grjllns
dicitur. Gallice un Grjllon^ Crinon. Arabice Sarjir ( f ] Bcllunenfi credimus.
Barbaris Gerad. Avicenna? Algiedgicd. Polonis Srvierc. Hungaris ofzifercg.
Gcrmanis emgrt/l, cinHejme. Inagro Argentinenfi( a menle quocantillat)
Bracbnoglc. Illyricc Srvicrtz, , Czrvrczick. Italice & HifpaniceCr-;//^. An-
glis Crichet.j&elgis Crekel^Nacbterekel. Gryllus autem vel campeftris eft,vel
domefticus utrofque Plinius ad .Sca-
:
rabeorum genera retulitminus proprie,

quum alas elytro tc&asnon habeant,
fed omnino membraneas , licet exte-
riores denfiores longe quam qux fub-
tus latent. Calepinus poftremo natus,
genus locuftarum facit , parili errorc.
Niphusin Arift.hift. 5. 28. & 29. lo-
cuftas terreftres, & Bruchos, Gryllos
vocat utetiam Albertuspcrimperitiam ci-
cadas. Campeftrium
alij funt marcs , alij
Mascicada? magnitudinem prope

firmina?.
attingit ,fed corpore paulo longiore, colo-
re fubnigricante ; caput pro corporis ratio-
ne magnum , oculi grandes exerti, frons an-
tennata, fed articulis carent antenna? , & huc
illuc tamen facile , moventur- Sex item pe-
desobtinuitcorporiconcolores, & poftrc-
moslongiffimos ad faltum vcgetiorem antrorfum : &
retrorfum ( quod fin-
gulis commune eft Gryllis ) incedit. Ala? quafi leviter infculpta' &incurva?,
totum pcene corpus tegentes , cauda illi bifurca , moles corporis minor at-
que fa?mina?.. Ha?c vero ventriofior, inama?num quendam exprimit virorem
oculis herbaceis, antennis rubentibus, caudatridentisa?mula, &magcitudi-
ne corporis a mare diffita. Per a?ftatem in campis reperiuntur , ibique ter-
ram excavantes manent atque nidificant. Hyeme vero leniore latitant , fa?-
viore pereunt incavernis , quos fine cuniculariorum arte fodifTe videantur.
Alarumattritufonumillumeduntperftridulum, teftePlinio &fanealis et>- :
rum avulfis attritifque Iacobus nofter Garrettus Pharmacopoeus diligentiffi-

museundem fonum recteimitando affecutus eft ut mirer docliffimurn Sca-
:
ltgerumidcuinefciofolliculo&fiftula? incavaalui parte collocatissSabi-

num vero, dentium collifioni acceptum tuliffe quod Plinius etiam non reclte
:
de
minimorum animalium Theatrum* 135
de locuftis fcripfit. Quum leviter alas per antri fui anguftias tam aruenfes
quamdomefticaeatterunt, parvum fonum vero pro foribus
eiriciunt j cum
tortius has vibrant : valdeargutum , nec omninoiine alarum motu agitatio-

neque ftrident has enim amputaveris, velavulferis, ftridorem illum omnem
:
perire cito videris. Soleincalefcente ( quo plurimum gaudent , ) ac etiam

noctu , pro foribus cavernae cantant. In paicuis &
pratis frequentiores , in
umbrofisopacifquelocis illubentius manent , rariiis ad hyemem vivunt, ut
Georg. Agricolafcribit magnamauthoritatemillisperhibet Nigidius, ma-
:
jorem Magi,quoniam retro ambulant , terramque terebrant ftndunt nodti- &

bus. Quo magis a nobisfunt difliti , eo acutius ftridunt , proximi vero iilent,
&pra?dyfopiavelformidinefeinantracitirecipiunt. Giyllus (inquit Al-
bertus )lib. 4-cap. 7. exercit. 273. fi medius dividatur vel capite pleclatur,
&
adhuc canit vivit longum tempus. Quod fane ii verum iit, actum plane erit
dealuiillafiftula,cui ftridoris Gryllorum caufam Scaliger tulit acceptum.
Venantur eum pueri formicacircumligata capillo in cavername,us conje6ta,
efflato priuspuluere nefe recondat , &
ita formica? complexu extrahitur.
Plinius hb. 29. cap. ult. Sed citius & minore labore capitur, hoc modo ra- j
mulo gracih & longo , vel ftipula cavernae inferta & per vices extracta, ante
,
cavernas veftibulum illico erumpit ; qui foribus facit in-

quafi interrogatura ,
juriam ? Vndeineunvnatum proverbium, qui kvi de caufa fefe hoftibus

oftentat, &
infidias ultro incurrit , Stultior Grjllo. Panico recenti, maturo
frumento &
pomis vefcuntur. Gryllus domefticus a Grxcis ( fi Albertocre-
dendum ) i**)gx*t dicitur, cujus nomjnis ne veftigium quidem reperio apud
Graecos forte Barbarum pro Gneco
: fuppofuit. Angli eos Houf-cnkcts^
Germani Heimgnll appellant.
Phniusdefcarabeisfcribens (inter quosGryllosmaleretulit)hac verba
fubjungit Alij prata crebris foraminibus effodiunt, alij no&urno ftndore
:
^V
"*"
'
8
vocalesaridamterraminterfocos& furnos excavant. Suntitem domeftici
mares&£emina?. Maritotumferecorpusfufcocoloreeftimbutum, dorfum
exfufcovariummagisnigricat:oblongoeftcorpore, &campeftri longemi-
nori j caput ei ferc orbicuIare,oculis nigris praeditum, & antennis inomnem
partem mobilibus,forma & compage omnino eft campeftri juxta medio- :
rum pedum exortum, duae linese tranfverfa» niuis inftar albicantes dorfum
adornant. Iulio & Angufto menfibusvolat, nec tamen longe necdiuj fed
volatuundofo, (pici Martij inftar) nunc afcen-
dendo alis dilatatis, nunc complicatis viciflim
defcendendo.Caudam habet bifurcatam.Fa?mi-
namajoreft&longiorialuo,alis4. vblat, qua-
rum externa? breviores, interna? arctiores fimul
& longiores. Cauda? extremitas in tres quoque
fivefctas, fivefpinasmavis, dividitur. Volant
utriufquefexus, faltantque & celeriter fatis cur-
runr.-fpumam juris Zy thique avide liguriunt,vef-
cunturquc fanie & liquore carnium. De hoc in-
fe&oAlbertus
lib.4. cap. 7. fic fcribit: Gryllus
quinoctucantat, nonvideturoshaberej (utar-
venfes)fed inveniturincapite ejuslongum mem-
&
brum linguae fimile, nafcitur fuper exteriorem
capitisipfius partem, &
pars illanon eft fifTa, ficut finduntur ora animalium
ncc invenitur aliqua fuperfluitas in ventre ejus omnino, licet vefcitur humidi-
iatibus carnium & brodiorum pingui, ad qua? five eflufa five refervata,noctu
accurric Imo licet panem quoque depafcit, fuperfluitatum tamen expers,&
N2 vcntrc
jO hjeUorumfive
yfw. ventre f empcr jejuno perhibctur. Grylli non folum homines labore reflbs
canturecreant, led etiam mcdicam fyluam adaugent, morbofque abigunt.
Exerc.i* 6. Veteres(ut Iulius Scaliger notavit,remqueipfam experimento vcram exper-
tuscft)lococantharidumijs-utebantur, fimili fuccetTu. Purulentis auribus
Gryllus cum tcrra fua effoffus prodeft. Gryllus manibus contritus facro ig.
nimedeturi tonfillafque curat. Oportetautemcum ferroeum&caverna;
fux terram toll j,atque dcindc in manibus fricari; quo pac"ro non folum a pra?-
fenti maloa?gerliberabitur, quinetiam pcr annum a rccidiuoerit immunis.
Plinius.CurantquoqueGrylliparotidesfiveillitifiveallipati.-ftrumisillinun-
&9°'i.' tur cum terra fua.Ciniseorum cum oleo,putrida ulcera adcicatricc perducit.
Contracalculum&dyfuriam Gryllumaquadilutumfumere prodeft. Bellu-
nenfiseoru oleum auribus dolentibus inftillat jeoqj modo doloreijsomnem
pulfationemqueadimit. Marcellusin faucium tumoribus tactum illorum&
fimplicem alligationemmultiseffert: Halyquejudicioincollofufpcnfi quar-
tanamarccnt. Tonfillarumtumores ijs fedari Serenusindicathis verfibus:
Quos dtitctn vocitant. Tollcsâttwgere dextra
Dcbebis y qua Grjllus erit prcjfantc pcrempttts.
Puerialicubino&urnicantus gratia (ut Cicadas in Italiajgryllos pyxide
pertufa,velnTcellisincludunt hcrbarum folijs appofitis quibus vefcantur ac
$
totanuxftatemfervant. Aluntur&inAfricacaveis ferrcis, magnoqueven-

duntur,ut a quibufdam mercatoribus accepi,ad fomnum conciliandum. De-
leclantur cnim Feffani arguto ipforum fono, non fecus atq; Hiberni & Walli
plectri harmonia. Qup itcm docliflimus Scaliger non parum affici videbatur,
quum cantus ipforumgratia in pyxide claufos fervaret quam fi cribrocre-
:
brius pertufam reddidiffet,tertio poft die non mortuos fed diu quidcm fuper-
de plant.Seclufacnim ab aere viverc nequcunt ha?c ani-
ftites reperiflet.lib.
malcula, qua? prarter vocem & aerafere nihil infe aliud habcre vel effe vide-
antur. Acftate pmerita marem &
fa=mellam fubdito pabulo fervavi 5 fed die
o&avo marem reperifa?mina? latuserofifle,qui etiam poft biduum cxpiravit.
Lanio item avis (ut docliffimus nofter Bruerus obfcrvavit) G ryllis vefcitur j
eofq; fupinos fpinis transfixos juxtapulloru nidos collocant, ne quando cibi
penuria tabefcant. Verum ubi numero infenfiores fuerint,his eos artibus fuga-
bis,velintercipies. Difcufatisprofundu, &aquarepletuanteeorumftabuIa
colloces,farinaavenaceacraffiorecinCta. Sic Gryllifaltu afcendentes indif-
cum,aquafuffocatipereunt.Si quoqj aquam vitriolo mixtam in eorumantra
injicias,certo fugabis.Reftat adhuc una beftiolaalata,qua an ad cicadas an ad
lccuftar u claftem referam plane ignoro.Qua enim catervatim volat ac fegetes
erodit,Iocuftavideaturjformatamcnadcicadamproximeaccedit.Mirafane
hujusbeftiol3e,&quafiinfantisfacies.Caputgalerotriangularitegitur, incu-
jus fuperiore parte quatuor funt macula» nigra?, dua? oblonge,& alia? duae fere
orbiculata', inter quas, duo etiam minutiffima pundta nigra obfervabis. Alas
habet quatuor, quarum interna? duplicantur quum quiefcit, ita ut t^Mif®-
videatur. Atquc hiforte erant illa? locufta?,de quibus Cufpianus e Sigeberto
ficfcripfit: Menfe Augufto,anno 874. lmmenfa locuflarum visfenis alarum
remigijs volitabat ab oriente cjr cum fenis pedibta ,&c. a quibus totafere Qallia
divajlatacjl. Dixerisprimoafpeftucaputiumfcapulasornare, fed propius
intuenti,partesfuntfuperiorum alarumveluti femicirculo inclufa». Totum
corpusvaldecraffum, nigrofufcoque eft colore:pofteriorum alarum partes
infinitisnigrismaculisnotantur. Petrus Quickelbergius Antuerpianus hanc
exAfricaportatamadPenniumtranfmifit, quam nosetiamnum exanimem
inthefaurario^T^v fervamus, &Cicadaftram nominamus. Nec minus in
Tryxalide(dequaantea diftum) hgremus. Arodendo nomen/orte obti-
nuit?
minimorum animalium Tbeatrunu 1 37
nuit ••
verum ut vcl tryxalides Bruchos efle cenfeam, vel olerum locuftellas,
velcicadas, vel Gryllos,nequeoquideminduci Noniblum quiaAthense- :
us Plinius, alijque eo ipio philoibphi fibi non conftant ; verumetiam vel

quod forma vel natura longe difcrepent. Et quare obfecro -7t^?Ji a tj^ * y id
eft,
ftridor,non male non derivetur f quod fi verum fit, fane Gryllis maxime
conveniet quas tum alias tum per ftridorem a Blattis Peucerus merito di-
quod Ioachimus nofter Camerarius(magni illius filius,& virtutum
ftinguit : id
exafleharfes) primus notavit. Plinius exhis viginti torreri jubet ac bibie
mulfacontra orthnopnaeas atquchxmoptoicampaflionem.Cinis illituscum
melle margines duros ulcerum complanat, & mulie-
rum purgationes retentas prxclare adjuvat. Huc eti-
am Cicadam Rondoleti) aquaticam referrevifumeft,
cujuscaput pentangulum imitatuij oculi exerti atque
globofi,nonmagni,&nigri:antennaeoreextimoerum-
punt perbrevesjpedesutrinqj ternoshabet,poftremos
longiflimos:in dorfo vel alas,vel earu rudimenta gerit.
Caudaillibifurca,venter fsepeveluti incifus; corpo-
ris color fubfufcus vel potius ex albo nigricans. In
aquislimoiis ftagnantibufque reperi, fcd naturam

ejus nondum habeo perceptamrhoc aterreftridiffert
cicada,tumquodcapiteiit magis exerto, &cervicis
aliquid habere videatur tum quod alas habeat inuti-
3.
lesadvolandum, licetadfuierectionem nonineptas.

Haecin folijs nymphea%potamogcti.,aliarumque aqua -
ticarum herbarum infidens, jucimdum quid (more Cicadarum terreftrium)

ftridere dicitur Sed a nobis hactenus non eft audita.
:
Cap. XVIII.
De Blattis.
<g&$pj:. Vlti muita de Blattisblaterant, fed pauci blattas proprie di&as re&e
^KSi^Kdefcribunt, imone vel minimam earum notam fere oftendunt:Sed
J hincinde variacorradenteSjinacervumomniaconjiciunt atque cori-
fundunt. NiiiPliniushuiclucemaliquamhiftoriseattuliilet, oppido perijf-
fentBiatta?,velpotiusinterijlTent. Primum ergo quibus Infectis Blattas no-
men ab authoribus attribuitur oftendam; deinde veras ac proprie didtas Blat-
tas defcribam. Blattarum vero nomine comprehenduntur, tum vermesin
auribusnafcentes,tumqua?alvearibusnocentPhakenae. Vemm cumhaelu-
cipetK,illa?lucirugsefint; curproPhalamishabeantur, equidem nonvideo.
Blatta etiam vermiculus eft libros & veftes erodens ut Horatij fermones in-
•
nuunthis verbis Blattarum : &

tinearum epuU, cuiftragula veftis. Martialis
tamenblattas a tineis diftinguit, diverfaque elte animalia plane oftendit. Ca-
pituretiama recentioribus pro vermiculo o-« P dicto, e cujus tela ferica? ve-
ftes conficiuntur Alij vermes grani in elice humili cfeicends blattas vocant,
.
unde Blatteus color.Turnebo advers. lib. i8.cap.i7.&lib.28.cap,23.ubi

haechabetverba:Blatteuscolorvermiculatuseft, ideft, a vermiculis qui in
cocci grano rubentes erumpunt 5 quorumq; cruore floridiflimus elicitur color,
non niger, ut quidam putant, fedexrubropurpureus: Cuiliber de natu-
ra rerum, &
Guillerinus de conchis aflentiuntur. Lumbrici inteftinorum
blattg a quibufdam vocantur. Cardanus alicubi vermes farinarios Blattas ap-
pellitat. Kasifas \xxcxma^^ ?
ij^Czi2.Blattas interpretatus eft. Dicitur
autem re&iflime <nw j apud Polucem riw legitur,uti etiam apud Lucianum,
N3 quando
130 hjdtorum fvve
quando deridet indottum libros mukos ementcm. Italis Blatta <jTarma.

/
HetrufcisP/rfîfAi j GermanisM /6c/} brottwormc, brottkaefaer, Ma/k*tfacr y
fprwgwibe/. Norimbergenfes quandam ipccicmSc/jav.iben jocofe vocant,
quia frigoris eft impauens, ut Cordus fcribit. Illyricis Sxvime. Polonib,
UMolulorvy. Hungaris CMoly. Hiiâms^Rapacouapo/iUa. Eft autem Blatta
Infe&umlucifugum, fcarabcofimile,fedelytrocarens. Blattarum tresfunt
fpecies,Mollis,molendinaria, & Fa?tida. Fieigius pefli-
me divifit Blattas, mollcs cum fetidis confunderis, ac
twMvtffas tertiam fpeciem conftitutns, Gaza? ma-

la interpretatione feductus. Omnes feneclutem exuere,
tumAriftotelesHift.8.cap.i7tum Pliniuslib. n.cap.
2 8 .teftantur. Mares omnes alati creduntur,fa?minae cer-
to alis deftituuntur; illi quoque minores hae magis
:
ventriofaefunt. Omnes(fartidaexcepta) celcri curfuva-

Mas mollis,fa?mina coloremulto
lent&fiigorepereunt.
caputparvumhabet,tindeduoexeunt cornjcula
nigrior,
pra?longa,in quamcunquc partem mobilia , pectus una
cumfcapulisorbiculare, incorpore incifuras ieptemha-
bet. Ala?2dfuntcorpori concolores, rariustamenvolat, ied earum auxilio
(ftruthiocameliinftar)celerius currit.-caudam habet bifurcam & forpicula-
tam; fcxpedesobtinet.Circaora latrinarum, &inbalneislocifqueuligino-
fisplurimum degit.Giyllos campeftrcs nonnihil referurft, fedcorporcfunt
comprefliore, & cruribus longegracilioribus. In Philippo navi quam nobi-
liiTimusille alterNeptunus(Dracumequitemintelligo) aromatibus onuftam
vicepit, ingens blattarum alatarum multitudo inveniebatur. Sed ha? noftris
paulo ma jores, molliores, & coloremagis fufco. A multis fide dignis accepi,
BimaParo- Blattam mollem vulgarifextuplomajoreinfummotcmplo Petropoli noftra
capta fuifle,qua? morfu noncutem tantu eam venantia vulnerabat, fcd & fan-
litana
guincmaltiuscopiofiufq; eliciebat:erat digitimajoris magnitudinc,longitudi-

neque,atque loco muris fepto inclufa, evafit tamen poft triduum 5 fed qua
ratione aut via,nemo perfpexit. Molendinariam fiue piftrinariam vidi ( Gra?-
farminam nifallor, quia alis
cey.v\oiyM^wyJis^^fUiJivhtf.fhSidpTT>)u>THati dicitur)
caruit: vulgariillamolli longiorem, craffiorem, &cum majore fplendore
nigriorem,os forcipatum illi,parvum,quafi fub ventre pofitum , antennas ha-
betprima?fimiles,'Oculositem exiguos concavos, vel
potius ocularum figna atque veftigia. Pedtore pene
quadrangulari quatuor primi pedes afhguntur, pofteri-
ores ventri:fupra fcapulas alarum quafi rudimenta con-
fpiciuntur, ala? tamen dici non debent; corpus reli-
quum craffiufculum, varie orbiculis incifum, quos fi i
latereintuearisferramreferunt. Caudaeapex & furca
utrinqueunainnafcens, adtridentis formam accedunt.
Stabulanturifta?Blatta?in locis tepidioribus, piftrinis
&vaporarijs. Vixmagnainfame lucemferunt: velfi
vi&us qua?rendi gratiain apricum procedere coguntur,
celeri cur fu ad tenebras recurrunt, vel puluere fefe te-
gentes,venatores fallunt. Tertiumge-
nus odore adeo invifum, ut a Gra?cis
mK<ti(U\i,>y,(ZSiiea.y a Latinis F*tida Blat-
ta vocabatur:a Plinio defcribirur acuta

clunejquam notam nifi expreflifler, for-
taffis in tenebris jacuiflet femper harc
fpecies,
minimorum animalium Theatmm. i$p
fpecies, nec in oculos noftros veniffet. Sunt enim fcarabei

omnino(pra?fertim pilulares)ad eam faciem,quos cauda ab-
iciflagraphicereprarfentat; nigerrimo colorefplendet,tar-
digraaumeftanimalciilum, fi quod aliudj corpus ita for-
matumdelineatumque utalatamjurares elytroque tectum j
carent tamen omnes alis, nec fane marem hoc in genere ala-
tum ( quicquidPlinius ibmniat ) inveneris: gracilia habet
crura&Jongmlcula:profundisin cellis habitat, & latrina-
rum hcfpes nocle lentiflimo gradu proreptat ; ied ad fignum lucis lcrmonif-
:
velevifnmum, ad latebras redit pudendum fane animal, lucifque (non prop-

:
ter dyfopiam, fed mali odoris maleque rei gefta? confcientiam ) impaticntif-
fimum ; fordida iiquidem amathofpitia,parietefque perfoditalienas.-teter-
rimoqueodorenonaftantesfolum, fed univeriam quoque viciniam infick
atque offendit 3 osilli bifurcum , dorfum quafi elytrotegitur,foJitariaeif,
vix duas flmul reperies. An vero ha?c exputri materia oriatur s vel mutua
&
eommiftione maris fa?mina? generetur, ignoramus.
Francofurti ad Mcenum frequens videtur Londini apud nos in cellis vina-
:
rijs , locifque tenebrarum plenis fubinde reperitur : reliqua? fpecies mpiitri-

nisfrequentiores. Faetidam ob tetrum odorem quidam cum Cimice confun-
dunt , nonrecte. Pcru incolx beftiolas quafdam alatas Arancrs vocant, quas
Serius Papiliones credit. Gryllorum magnitudine & gregatim noitu pro-
deuntjOmnem feremollem fuppelle&ilem ambedentes, lib. navig. PapiJio-
nes effenondixerim, quiarodunt, nonautem promufcide exugunts velcrgo
Gryllosfacerem, vel novum Blattarum genus , velquidab utroquemixtuin
&confufum. ExEpiftoladodiiflmicujufdaraviriadGefnerummiffr, alte-
ramblattam faetidam defcribam. Eft ( inquit) infeclumquoddamvolatile
famdiflimnm in Hungaria, fupra quam dici poteft faftidiendum. C icadam
fcetentem dicercm , nifi Gryllo effet fimilius. Hyemis tempore lucem appe-
tit, reftate fugit quum volat , dirum quid ftrepit
: &
horrendum , fetore mox
omnia 1 eplens. Quidam pefte per aerem fsviente hoc animalculum ceu ar-
canum geftant adorantque imo nonnulli , id quod fues fine naufea haud face-
:
rent, eam deglutiunt ; ufque adeo peftis metu tenentur , ipfamque arcere ten-
tant.Inmurisgenerantur :ubi frequentiores inveniuntur, ibivina generofifli-
ma.nafci ferunt,atque ego experientia didici. HHcufque BpfioU. Blattje junio-
res omnes leviter albicant, fed adultiores ex fpadiceo nigricant. Fcetida?
vero
denigredine ne carbonem quidem metuunt. Authores item varij quatuor alias
Blattarum fpeciesrecenfent,nempe veneream inhumanis pudendis genitairij
Apiariam, veftivoram ; &
quce codices exedit,librariam : verum nulla harum
praeter apiariam cum Blattarum quadrat defcriptione. Ea vero neque adeo
fstida, ut gjtfnt di&a neq; tarh mollis,ut que antea defcribebantur:Sed mc-
:
dia?cujufdammrura?, &polline potius confperfa quam pinguedine inuntfa.

Reliquas fuis in locis, ubi de pediculis tineifque dicemus,adjuvante Deo
fu-
fius comptiufque dabimus ornatas. De colore blatteo
magna opinionum va-
rietas inter doftos videtur. Nam
fi haec infe&a (dequibus egimus) veras
blattsdici deberent, curnonpotius nigrum fpadiceumque colorem
blat>
teumdicimus, quam muricatum illum atque purpureum ? Certum eft Blat-
ix Bizantina? fucco( eftenim purpura? fpecies purpureum colorcm
) elici,
pennde ac ex Cimicibus Coccionili vocatis ) vermiculatum, veligitur ora-
(
nescoloresblatteire&e vocaripoflint, vel hic nofter noviflimus noneft Blat-
teus. EquidemmirorTurnebi Thylefijque peruicaciam , quod illum ver-
miculorum Blatteumeflecontenderent, cumanulloauthore
; Blattae dican-
tur,fed potiijs proprie
vermiculatushaberi debeat. Blatteus igitur color, re-
vera
I
aq Iti/eBorumfive
vcraeft purpuratus. Noftrae vero Blatta? hujufmodi nihil fucci emittunt kd

lucifuga?, fordida? , truces , famda?, furaccs, nodturnifque depradationibus
infames vivunt , unde Servius Pyrutas noctu n^vtgmtcs Blattas dixit. Ha? h-
cetbcftiola? naturae lpfi hominibufque & apibus cxolk funt , variasiJlista-
,
men virtutcs Dcus indidit,&quam Bizantuu illac praftanuores.Nam li con-

rfa- cham illius unguemve dempicris , quid intcr caput ( papavcr dictum ) & col-
lumtotusventcrcontinet, quam florern lllum ungendis cxpetitum vcftibus
folu% oculis dcleftandisnatum.^SanelicctiHum colorcm Principcsmagna-
tefque Primarij nullo auro non emunt, & pretij magnitudine regium faciunt
ubitamen contemptibilium barumblattarum vires audiveris, purpuram fupra
omnem caras dixeris. Etenim ad aurium colores&furditatcmmirificc pio-
iunthocmodo acceptae: R. blattas alis abjettisxij. vmi vetcris &mcJJis
ana 5). if. malicorium unum y fucci pomi, fefquicyathum. CoquanturinoJla
nova , donec malicorium flaccidum fiat. Tum fimul terantur omnia:tritis ad-
de unguenti Syriaci 5 j.picisliquida? 5j.fl.Suca e 4. cepis exprefli 3 q. 5 con- .
rerantur & ad ufum reponantur decocrum lana fuccida

: &
tcpida lnftilletur.
Gal. fec. loc. lib 3. Molles inoleodecocta? verrucis efficaciter illiniexpe-
rientia teftatur. Molendinarias capite detracto , aitritas,leprasfanare, Mufa
& Python in excmplis reliquerunt.Fa?tida? pinguitudinem, ii caputavellatur,
tritam una cum rofacco auijbus mireprodeiTefcribitGalenusex Archigenc.
Sed lanam qiuincluferint , paulo poft extrahendam celcrrime enim id pin-
:
guctranfircinanimal, fierivcvermiculum. Alij binas ternafve inoleodcco-

ctas cfficaciflime auribus mtdci 1 fcribunt , &
tritas in linteolo imponi. Hujus
item intcftina trita cum oleo aut decocta , aurium dolores inftillata mitiganr,
Lib.2,cap.s6. Diofcoride authore. A prioribus duabusfpeciebuscapita detrahenda , an-
tequam in ufum medicum veniant , Plinius docet a faetida pedes
: &
pennas
ctiam detrahit , velpotiuscoriaceumilluddorfum penniforme, duriusillud
&
quidem magis vcnenatum alasenim non habet. Fartida? prcetcrea cum
:
piftela'© fanareulceratradunturâliasinfanabiliajftrumasitem & panos die-

bus 2 r impofita? ; fanant quoque concufla, convulfa, cacoetheaulcera,fca-
.
biem furunculofque detractis pedibus &

pennis. Nos ha?c auditu faftidimus
at hcrcule Diodorus ( inquit Plinius ) eosmorbo regio orthopnoicis refti-
tifle tradit , cum refina & melle:humaniflimi eorum cinerem crematarum re-
fervandumadhosufusincornea pyxide cenfuere, aut tritas clyfteribus in-
fundendas orthopnoicis aut rheumaticis. Infixa item corpori , illitas extra-
here conftat Blattas dolores tollere narrat Cardanus ; [cd quos dolores, vel
.
quod blatta? genUs, non memorat. Phryges & Lycaones Blattas illinunt his,
qua? vulvaftrangulantur. Plinius. Denique Caftoreilocoinferviuntin An-
nb o ca
nn'.'quo:no/o tiballomeno , atquc eas pro Buprefti fubftituit Galenus. Sivero Antifily-
fugMtur. phium, five contra blattas medicamentum velis ; Cunila? manipulnm ( qua? a
Grxcis mafcula, anoftriscunilagodicitur,) projicias, atque,omnes e tota
domo Blattas convenire ad eam videres ideoque Roma? Blattariam vocant.
:
Hirundinibus adverfus blattas defenfionem Natura largita eft. Nam cum

Blatta? earum ovis perniciofa? fint , matresapij folia ante pullos projiciunt,
quibus a nidoarcentur. Quod fanefolius Jiliani figmentum cito dixiflem,ni-
fi Zoroaftes in Geoponicis idem afleverarct. Vpupa? amianto gramine nidos
prasmuniunt. Cornix verbenacam proftruit ne accedant blatta Si quoquc

.
oleofpica? inungantur,blattce ftatim pereunt, veluti Ioach.Camcraritts refert.

Vtfugenturabhortis blatta?, audiamus Diophanis confilium ventriculum :
vervecisrecenterma&ati , &fuisadhucfa?cibusimpleti diligenter tibi com-

parato, eumque ubi blattis fcatet hortus,terra leviter obruitoj peradto biduo,
blattas eo omnes convenire videbis ; quas vel alio deportabis , vel ibidem
altiilime
minimorum animalium f heatrum. 141^
altim^pelies ne refaîtt Siveroapesab ipfis tutas fervare velis ,

fuffii-
nqflulucernasjuxtaponito, velalueanumfulci-
migijsacribusarceto, vel
mina unguine iUinito , ne facihs fiat afcenfus.
Cap. XIX.
DeBuprefti & Cantharide.
ify/iapermidtiBupreftismentionem fecerunt , fed adeo exilem,
utneque formam, necmores,imonec verum nomen tetigiffe vi-
J deantur. Nam Ardoinus Bupeftrem vocat , Vegetius ( vetcrinariar
EbTjjTcap. 15. ) Vulpeftrematque Bulpeftrem etiam cap. 7d.Buftrepem :
corruptiflime legit. Apud Sylvaticum Barbarifmi ( fi quis alius )pnncipem,

Buftafaris , Bubliftes , Bubeftis item vocatur b ufque adeo ijs exoculatis
tem-
poribus linguae Latinae vitium fuit illatam , &
Barbaries omni loco inundans
omniaconfuderat.
"Graece quia boves rumpit.
&iTf»st(,7m&.-A'y>n<r<u'i*st&{,
Nicander inAlcxipharmacis etymonejus in hunc mo-
dum dedlicit, w Kprx Jkuiî(ipiySO(^( îl^Ti ubyjii

7riu.<Bpxlcu,t>Tr->rGli$»fiv<>iuL£ouiVcu Jto&i-nu*
nvii&TbjtigicrgtiwiWMisor touva , id eft, ab inccndendis bo-

bus. Primum enim perfummam acrimoniam peco-
rum inteftina inflammant, deinde tumor fequitur & fe-
bris , & tympanites fpecies calidiflimas jpoftea mem-
branis ruptis crepunt media?. Dicitur alijs, item Heiy-
chio, is* jjmch , &i&oo?ie Sed har c recliiis pro araneola illa
jcj
ruberrimabovesmordentefumitur, in pafcuis ober-

rantes. ( Angli Blaine-rvorme. Troings vocant)qua?
.
Dicitur autewreipf*^ devorataa pecudeeadem parit fymptomata. Latini

Graecum nomen retinuerunt. Germanis dicitur Gouch }
Gachy Knoelfter , Gualfter, diegrunen,, Stinckhcndcn
Wilden voentde Renkaefer^ Hidelbergenfibus , a cele-
:
ri atque alibi cin Holtzbuck. Italice vocatur

curfu ,
Buprefti. Hifpanice Arebenta buci^ fi Matthiolo cre-

• dimus; nos vero Burncowe vel Burftcorve A.nglicedi-
Lcere,audaculefortefednonmale, primiaudebimus.
InagroHeidelbergenfiveram Bupreftem fefe invenifle fcribit Pennius,
atquedefcriptionem dedit hujufmodi Ex Cantharidum genere ^ tW JiW^
:
'm*& ( fi Galeno, ^ginetse, Phavorino , Aetio, Plinio , atque Avicenna?

credendumfit ) videtur , fed oblongiorecopore; elytrum exterius ex viridt
flavefcit , vel potius aurum imitatur. Longiora item
crurahabet,&crafliufcula, oculj globofi , prominen-
tes, exfrontejuxtaoculosduocornuaoblonga articu-
lata ; caput parvum,os patulum, durum, robuftum , for-
cipatum,dentatum, quocrudelitervulnerat &mordet:
venter non rotundus , fed in longum produ&us 3 acriter -
cum fcarabeis &laceriis pugnam init, ventresfemper

petens,( utpote molliores partes ) quos citiffime ero-
dit,&ubivim metuitautdolos, ^veftigioquamceler-
rimerecurrit, feque fubduck. In guftu (inquit A&ua-
rjus ) quiddam graveolens reprsefentat. Aetius eam
nitroft
InJeBorumfive
H*
nitroficumguftustumodoris facit. Cornarius, Lonice-
rus, & Cordus, faetons magnitudine fubducti, Cimicem
fylvcftrem Bupreftem dicerenonabftinucrunt, ac prop-
tcrea Knolftcr , cjr Vefcitur quoque
Quelfier appellitant.
muicis, erucis, laccrtis, lumbricis, ac alijs itidem mfcctis,
dummodo ea pugnando fuperarit , morticinia enim , vel
aliorumoperaenecatas beftiolas non tangit ; ubi interre-
ftorumfefe carneexplevit, reliquam ftragis partem ad
cavernam trahit , eaque poftquam fames rcdient vcntrem
fatiat. AlioshujusbeftioLrcrudelesmores, PetrusTurnerus&Guilielmus
Bruerusdixerint, ( Medicieruditionepaucis, vitaeintegritatenullis fccundi)
quiaunacumPennioinagro Heidelbergenfi Bupreftis vitam & vitia obftr-
varant. Bupreftam vcram Bellonius , in defcriptione montis Athos exprimit
hoc modo Beftiola eft ( inquit ) aligera, volans , longe faetidiflima, Cantha-
:
ridi ilmilis,fed major,coloreflavo velluteo jtamexquifitiveneni , ut bovcs

eo loci ubi aliquandiu manferit pafcentes, ob infectam contagio herbam mo-
riantur. Inter Cichoraceas herbas ( ronces ) urticafque & conizas fcepius rc-
perituiiabincolismontisAthos Voupriftis dicitur, HacBellontus underc- -,
cle colligere quis poflit, convenire utramque defcriptionem de faetore, mag-

nitudine , natura ; genere &coloretantum paulum diffcrre.Nosenim flavas
non vidimus ; nifi ex viridi ( ut dicam ) aureicentes , flavas dixeris. Neque
fane extimis formisaut coloribusadeo pertinaciter infiftere aequum eft,quin
proregionumdiverfitate, utrumque ( ut in hominibus fit ) falvd rei fpecie
alterari nonnihil poife confiteamur. Alteram quoque vcram Bupreftem vi-
&
dimus , corpore paulo breviore , circa ventrcm latiore ; cauda magis acu-
ta, capite parvo , oculis prominentibus , ore hiatulo , &
forcipito , ely tra fe-
'
cundum longitudincm ftriata, colore faturata, gramineo exauro fplendcntc.
u,^ .-,.„.« Crura tantum fex ( Matthioli & Grevini icones , praeter rei naturam fuorum-
vidcas ia M- que oculorum fidem , octo expnmunt ) pro corpons mole longiufcula, ( icd
dtonando 488. tenuiora quam in prima Buprefti)& nigricantiajcornua item duplo
minora &
fubtiliora 3 celeritate primum sequat,faetore fuperat , imo hoc ipfo cimicibus,
atque fylveftribus palmam eripit. Mufcas &
erucas venatur ijs, vefcitur tam :
non ferendae violentiae videtur , ut Ixtalifllmum araneum interficiat. Raro in

Italia reperiri Bupreftesfcripfit Plinius , nunc vero ( quid ni enim Marcello
Virgilio credamus )frequcntiorcs ,
quam agreftis fortuna & rcs patitur. Efle
autcm eas venenate admodum nature ,&tum pecudi & tum hominibus adver-
fiflima:, quos a tota fubftantia tollunt, Aetiotefte ; velexeofatisapparet,
quod earum Propinatores lege capiti t eneri narrat
in Pandedis Budaeus , ita enim lex loquitur. £2jti Bu.
frcflcm^ n)d pityocampen , tanti facinoris confcij , aut
n.crtjfcri quid •vcncnt adnecem accelcrandam dedcrit j
judicio captali , ejr pana Legis Comeli& affciator. Vi-
dimusquoqueinagro Heidclbcrgenfi Bupreftesduas
Scaraboides, alteramex aurovirefcentem, alteram
cxflavonigricantem. Illa priori a nob is defc ripta?
omnino fimilis , fed aliquantum major ; alae externae
aurofaturatolineatimdudoillitoe, & pauxillo viridi
adumbratae , umbones concavi aifurgunr,
inter lineas
clcganterfculpti. Celericurfupravalet, comniuoem
Bupreftium naturam virefque obtinens. Quae vero ex
fiavanigricat, eamadmemifitexagroViennenfila-
cobusQuickelbergius Antucrpianus, quinobis inhac
hiftoria
mimmorumanimalium Tbeatrum. 143
hiltolocupletandamaximofuitauxilio. Coloreexcepto, et quodmajor
per om-
ruerat,quatuorque antennis prxdita j noviflime deicnptam
nonnihil
nia reprsfentabat. .'
... . •
i . , n
acnmonia erodunt, erodendo mflarn-
Qimmvis perniciofa hax animaha,
fitim, horrendumque
maiu atqueinflammatione venenata inexplebilem
inducunt 5 tamen & lilas homi-
tympanitem & membranas ipfas rumpentem
natura,atque ars deinde m medicanam rap-
nibus falutares fecit rerum parens
tas pra-paravit 5 antequam in ufum trahuntur.
Phnius & Aegineta eodem mo- rfut.
dopneparandas difputant, quo Canthandas. Dioicoriaes iuper cnbrum

fufpenfumferventicmereiUaspaulifpertorret, &deinde reporut. Galenus .
acetomacerat. Hippocrates capita,alaspedeiqueabjicere jubct. hrodunt,

exukerant, inflammant, inflant, &
calorem ad partes erofas potenter attra-
hunt. Diofc.lib. 2 .cap.5^.idcirconontemereidoneisrebus immixta, ad
lepras,carcinomata fennoique lichenas adhibentur. Pro Cantharidc majore
jure(meaquidemfententia)fubftituipoflunt, quam (Pauli venia dixenm)
Blattarum aliqux,non folum quia facie ad eam proxim e accedit,fcd etiam 3i;ut
Galenus loquitur,virtute. Cum fevo hircino Bupreftes, feptica vi, lichenas ia
facie trollere, Phnius afferit. Hippocrates m
vanjs vteri morbisfanandis
magnam ijs laudem attribuit.Sic enim libro de nat.mul.&hb.de morbis mui.
&lib. defterilibusfcriptumreliquit :îduteriduriucm. Succis & pingue-
dinibus emollientibusbupreftem adiice & vtere. admenfcs &fic.'indrnasj>el-
lendas. Corpus bupreftis unius (parva? vel majoris) dimidium prxparatum,
cum duplo ficus pulpa?, commifce&fuppone .-purgatenim uterum& mflat,
&defperatis menfibus, optimum eft remedium. Aliquando folam Bupre-
ftem apponit (fifatis magna iit)aliquando mollius reddcns peffarfum, decem
accipit, atque illis olei acetabulum,vini, cumini, Aethiopici,fefeleos & ani-
fi, ana partes xquales admifcet ; fervefcentia deinde format in peffum, &
vtero adhibet. In vteri fuffocatione, ceffante paraxyfmo,corpore priiis pur-
gato,medicamentum quoddam cum Buprefte componit Hippocrates, na- &
tura? mulierum apponit. Inuteri fc hirroutitur quoque Buprefte, fed caute
& cum diligenti confiderationeâpponit enim in glandisforma perdiem, atq;
ubimultum a*gram mordendo vexat,glandem extrahipra?fcribit. Quinetiam
Bupreftem, myrrham&elateriumcummellecomponit, coquit, & iubdit.
Subdit quoque ad molem ejiciendam.lib. 1 Gal. î-nv capiteprimo,ex Ar-
.
chigene,Bupreftiummedicamentumdefcribit, cumaceto, ranunculo atque

Ariradicei adalopecias, lepras,elephantiafin,&c.'quorum ibidem curam
facile videris.Ceterum ut utiles ejus virtutes hac-tenus recenfui,ita nunc, (ne
hiftoriadeges tranfgrediar) non miniis horrenda illa fymptomata aperiam,
qua° venenatum hoc animal tum generi humano,tum belluino item infligit. Si si £* a s "P r «-
quis Bupreftem intus hauferit, eadem fere patitur qua? a Cantharide: corpus *" ttm
'
in tumorem attollitur,acfi tympanite laboraret, flatuum copia inter cutem &

carnemvaldemultiplicata; quod ob humores veneno colliquatos, &vapo-
res furfum elevatos, proculdubio accidit. Labra alieno colore tinguntur
nempe obfoleto violaceo. Ori non fapor oboritur virofus.
diflimilis intro
Ventriculus,aluus,inteftina,extremedolent, urina fupprimitur * anxietas to-
rocorpore,tota item mente perfentjtur. Quorum fymptomatum Nicander
maximam partem defcripftt his verbis: ^nloiMiûX^^^î^ytKi^^c: His Cumilh
auxiliatur aphronitrum,cumaqua vel felle bovino fumptum. Confert item
lac muliebre e mammis affatim &aflidue extra&um, atque ejus penuria bu-
bulum,&caprinumatqueovile. Vrinaquoque muliebris, epota, ac vomi-
tu reddita $ ante autem vomitum dari non debent, quia fic febrem exafpera- '
rent. Diofcor. Primumigiturvomitus expaifomultoveloleomyrtino,vel
larido
*~ ' -'—' -
14.4. Jn/eBorumfive
larido lacteo,vel pingui camis fuillae jufculo,vcl oleo olivarum multo, vcl fa-
pa provocandus. Muftum largius cpotum, peculiare contra bupreftem re-
mecî um cenfetur. Galenus Ârdo^nus. Nitrumexaqua laudatPlinius,
ejr
îdifii^
vele lafere,afladulce,Oenomelite, vclBenzoindifloluto inaqaatepida. Vel
accipe nitri rubri 5iiij.& ex aqua vel pofca tepida vomitum promoue. A vo-
mitionelkpiusfacta, ftatimalvi quoque tentanda? funt evacuationes, deinde
ficusaridarexhibendaKutdocet Gal.)vel carum decottum ex vino veteri
generofo. Poftremoubiaccidentia remiierint, Thebaicarum fimplcx pal-
mularumefuspra?fcribitur, autcum mulib lafteue muliebri tritae cxhiben-
tur. Pyrorum omnia genera, oleum etiam melinum, Plurimum hacin re
laudantur. Nicanderpyrafylveftria(ficenirn*xWk{ fignificare puto, Dio-
fcoridis authoritate fretus) prarcipue commendat, &myrtibaccas. Refri-
gerantenim &aftringunt, & ideo Bupreftiscalidam naturam mitigant, &
ventriculi imbecillitatem tollunt. Cavendum tamcn ne corpore adhuc tu-
mido comedantur, ne morbum retento intus veneno magis acfaugeant. Qui-
damnonfiveratione 3i.exbaccisfo]aniveficaria>, & amygdalis,lacamyg-
dalatum extrahunt unacumdecodtola£tuca?.viol.borrag.buglo. folanihor-
tenfis, plantag.pafful. &
femin. infrigid.major. Aetius fcorpij radicem ex
paffoinpotuexhibet. Cantharidum alas pedelque contra bupreftim multi
loco antidoti commendant, verum aut antipathetica virtus illi opinioni fidem
fcrvatillatfam, antmendaci) fufpicionc non caret. Si bos equufue bupre-
ftem devoraverit, inflatur, concitatur rabie, ac paulo poft crepans medius
fpiritumeflRatiut Ae]ianus.6.deanimal.cap.35.&HeroclesGra?cus fcriptor
UOnum abefu
tcft am thisfei'e Verbis : Wdv H^nuvavvyJ^tfni» '/srjrBf cvvru^ra, iiijuxpalcu ivja n H>nJt
Buprefiii. «JaTOT©- yvirat, rt-Arat Ji oKQ-^npjru iTTc^fiifutJci. <ptf& evyvoriejiv dva-XivSrt rg.raftiyjhy,
Idempame Vigetius* Si Bupreftim bos vcl equus

herba comederit, in
7
uematT
'
venter ftatim inflatur, totus diftenditur, cibum averfatur, ftercora mi?
nutim & frequenter reddit, &c. His ita Abfyrtus mederi jubet, A«p«r«»
dvdx.Ka.rhjJ uVtKaHi lyfkMT&S <fKijiaii7MVarSv ixVKJtlcaVîva. li dlfJAiâ ftoi J)d T« szyarQ-
*)
iyM(id1i(i Kfd(j./ihjj $ «**« Mf* 9*yw. Pari fere modo Vi-

tâeau, «5^-ra &*>
getius. Statim(inquit)fternenduseftequus, & cogendus ad curfum;poft ei
venaaperiendainpalatoleviter, ut fanguinem efrluentem tranfglutiat, tum
afiiducdeambulet, fiteicibusTriticum paffoinfufumcumporris; ex cor-
nuvero bibat vinum tepefa&um cumuva pafla diligenter contritum. Qui-
dam(authorePraxano)oleuminboumnaresefFundunt,lib.i7. cap. 17. Ca-
pris qui Buprefte inflantur laridum dato, vel pingue ejus jufculum infun-
dito. idem.
Ku Wn ««idcmmihivideturcum Buprefte; eadem quippe infert canibus
fymptomata,qux hsec bobus. Si vero aliud fit animal, mihi incompertis non
effe ingenue fateor.
Cap. XX.
De Cantharide.
Efcio quid in caufa Pennio & Gefnerofuerat,cur Cantharidas de-

cantatiffimas &
inofficina medica heutiquam defiderandas prae-
terierint.Verum hanc mihi reli&am provinciam lubens fufcipio,
atqueillarumhiftoriam fic bonis avibus incipio. k*i8* P /V Gra?ce
dic"ta,apud Latinos nomen non mutat.
Gallis Cantaridc ; Italis Catarelia-.Hi-
fpanis
minimorum animalium Tbeatrum*
*+*
fpanis C»£/#0 Germanis grune kefer goldktfer* Belgis Spaenfche vlieghe:
:
Anglis Cmtarides or Spamjh fye vocatur,quafi mufcara Hifpanicam dixe-

ris Cantharidum duo genera
. vidimus,
alterum magnurn,alterum vero exigu-
um. Majoruma&efuntoblongocor-
pore craffa*, ex tritico collecta?, ac
Blattarum morepingues, variaeaureis
Lineis, quasinpennistranfverfasob-
tinent (atque hx in medicina potiffu
mae habentur ; )
aliae minutiores, ma-
cilenta?, lata?,pilofa>, interiores difta^
&admedicos ufus inutiliores. Majo-
rum quoque non omnes ex viridi radi-
antes videris, fed alias item ex xeram-
pelinoj inexplicabilis omnes fplendo-
ris,& colore oculis gratiffimo donata?.
Parvumgenus Cantharidum Thomas Decataeus primus mihi communica-
vit; formanonnihil&moledifparesvidenturi fed virtute Cantharidea&
ortuconfentiunt. Harum (fcilicet minorum) pnma corporc, & capiteob-
longo eft etforcipato, oculis nigernmis prominentibus,antennis
longisatque nigns,alis circa medioslumbos extuberantibus,qu;e
duobuspundis argenteis,& maculis paucis albis notantunin Ci-
cutariaherbaperaeftatem plerunque reperitur, pedes habet&
crura,gracilia admodum atque longa, purpurafcente minio or-
nata. Secundaejufdemcumprimacoloriseft, nifi quod anten-
nx oculique virides videntur.Caput huic exiguum, fcapular globofae, atque
oibbofae. Tertia? caput &
fcapula? confunduntur, coloris aeruginofi,fed ocel-
fulipicem referunt nigerrimam : alas habet capiti concolores, fed ftriis qui-
bufdam aureis micantes pedes item piceos & breves. Quarta tertiam aemu-
:
latur,fedherbaceopotiuscoloreeft, quam aeruginofoj alias praeter magni-

tudinem(quippeomniumminimaeft)nondifFert. Tam majores quam mi-
nores ifta? Cantharides, non exanimalibusoriuntur,fedexputrefceritehu-
mido & ficco. ™
«•y?&> Îok yji t<Ck iy^n, -^ t&k
t«V/st« >«? ^7«« ^^1 rf 73'^h
^9*.-i=w z^kc-1 ut Aelianus lib. 9. cap. p
( Verbatim
. ex Ariftotele) recenfet.
Nafcuntur ite ex vermiculo in fpongia dentis canina?,atq; ex erucis fici^popu-
]i,pyri,fraxini,oliua?,& rofae:generanturcnim inhis omnibus vermes Cantha-
ridum parentes, fedinalba rofa minus efficaces. Coeunt quidem Cantha-J
rides&generant. Verumnon fuigeneris animal, fed vermiculum tantum»
j
Leguminevefcuntur &frumento,pra?fertimtritico,quopaftae,ad medicinam

aptiffima» habentur. Olfa&u picem liquidam refcrunt, guftu cedrum, ut Ni-
cander prodidit. Vis earum adurere corpus, & cruftas obducere, vel (ut Di-
ofcoridi placet) erodere, exulcerareque, & calorem incitare; qua de caufa )
admifcenturmedicamentisquaeleprasferafquelichenas, & cancri naturamj

habentiafanant. Adunguesitaquepforodeiscumceratis autemplaftrisido- j
neisimpofitae,itaillosauferunt, uttoticadant. Admifcentur quoqueijs qua?

clavosauferunt. AliquialopeciasCantharidetritaillinuntcum piceliquidaj,
nitro praeparata cute. Cauftica vis earum ; cavendumque ne exulcerent al-
ie; pofteaadulceraillafa&a, capita,fei,a*utfimummuriumcumel]eboro&
pipere illini jubent. Cantharides mixta calce, panos fcalpelli vice eradicant:
nonnullipaululumquiddamearuminjicere folentin medicamerita, # qu3e uri~
nam cient Verum inijsmagna quaeftio, quoniamipfa* venenafurit potae, ve-
:
ficas cum cruciatu perpetuo. Verum illitas prodeiTe non dubium eft cum fucco
O tamincss
jAtf hfeUorumfive
taminea>uva*, &feboovisvelcapra». In raedicamenta qufc urinam ciearit,
nonnullipraeceptorum meorumfolas alascum pedibus injiciunt. Nos (in-
quit Galenus) totas Cantharidas injiccre folemus, &
aptiores eas judicamus,
quarinventajinfrumento, luteotranfverfim in alis cingulo ornantur. Lib.3.
&Lib.u. defimpl.rac. Menfes quoque potentiffime eliciunt fubdita? ; &*
antidotisimpofita?, hydropicisauxiliaricreduntur rutnonfolum Hippocra-
ter & Diofcorides, fed Galenus, Avicenna, Rhafis, Plinius, alijque optima»
Ncqueo hic fatis laudare probatifTimum ipfarum
nota» medici teftantur.
ufum,cum fermento, fale,& gummi ammoniaco, ad catarrhi divcrfiones,po-
dagrjB &Ifchiatici doloris amputationes ; dum materiam altius centroim-
pactam, adfuperficiemextrahuntatqueabfumunt. Salamandra? itcmvene-
noconferunt, ut docet PliniusLib.2>>. Cap.4. Conferuntitemccrtis rebus
& certa mixtione ad penis impotentiam five *rm<tv tollendam, veneremquc
&
plurimum promovent. Canei um ut debita mixtione pondcre cxhibita» fa-
lutifunt, itanon veCte propinata?, applicataeve, graviffima fymptomata, &
quandoque mortem inducunt. Dum Bafiliae circa annum 157$. harrerem,
fponfus quidam (xnobarbus ille nempeinPharmacopa?ohabitansApothc-
carius)depeffuliinfirmitatetimens, quo fponfar prima notte pudicinamef-
fet pulfurus Archiatrum quendam celeberrimum confuluit, ut medicamen-
:
to rigefcens pravalefccret, deftinatumque iter citius conficeret.Vcrum ap-

petente diluculo ; perpetua pcnis diftentioflneveneris defiderio infequeba-
tur, &cruentapoftea urina cum vefica? inflammatione acceffit, «gerquc
(nihil diu proficientibus antidotis)peneelanguit. Idem quoque nobilicui-
dam Francofurtenfi accidiffe memini, cui dum Chirurgus quidam indodus
hydropem per urinas cum Cantharide intus fumpta evacuare tentaret, dolo-
ribus cruciatum perpetuis exanimavit. Habco ego fingulare quoddam con-
tra penis languorem remedium,quo cum promifcue uterer, utcunque multis
Nobilibus(qui veneris vulgoftudiofiorcs videntur) animos & vires adauxit
abfquenoxa; unitamen inter cjetcros ficobfuk, ut a venerc (cui nimium
Iitarat) fanguinem continuo mingerct, & lypothymia frequenti laboraretj
Sane nifi hCtis copia in procin&u fuiffct , omnino interijfTet venereus
s]
,
Cwfl
_pullus & meritas falacitatis cupidinifquc pcenas Atque hcecde
luifTet.
ttocmthan- medica ipfarum vi, nuncadlaetiferamillam&infamemveniamus. Interve-

rfHMffs/arHw.nenamaximedeleteria cenfentur, nonfolum quia erodunt, atque inflam-
mant,fed ob vim quoque fcpticam, quiprspollent. Succuseorum in venas
five a ftomacho, five a cute ingreflus, ut vencnum interimit. Vnde
Ovidius cumhofti male precaretur, lib. Trift. fic cecinit. Cantbaridum
fuccos dante parente bibas. Ciceroad Petum lib.p. Epift. famil. Cajm accu-
fante L. Craffo^ Cantharidas fumpfijfe dicitur : Ac fi eo pa&o fibi necem
confcifcere ftatuiffet. Gal.lib. 3 .de fimpl.fac.ita fcripfit Si vel minima quan-
:
titate&rebusmixtaidoneisintus fumantur, urinam potenter provocant, &

aliquandoroduntveficam. Exquibuspatet,quarcunque ex frigiditate inte-
rimuntjfiexiguaquantitatefumantur,nutrirecorpus poffe; at qua? putrefaci-
endo(utCantharides)nequaquam, cumnatura» humana:adverfentur.Coffi-
tem EquitemRomanumamicitia Neronis principis notum, cum in lichene
correptus effet, vocatus ex Aegypto medicus adhanc valetudinem ejusa
Caefare, cum Cantharidum potum daret, intercmit. Flinius. Cantharidcs
item(utidem lib.2<?.cap.4.teftatur)Catoni uticenfi objedfcefunt, ceu vene-
num vendidifTet in au&ione regia,qu6d eas fefterijs Lx. addixerat. Largius
autemepota?, veldiutiusforas&altiusapplicata?, fymptomata hujufmodi
folent producere. Acciditpun&ura&dolorin vifceribus, quietiam aborc
ufque ad pe&inem extenditur, & renes & anchas, & hypochondria;& ulce-
rantvcficam ulceratione dolorofa, peneraque inftammanr, &
vicinas illi
partes,
1— — -~- — ..»_— — I — I ' " — - - --H
minimomm animalium ^Theatrum* \±y

partes,apoftematevehementi: pofteaminguntfanguinem,& fruftum deinde
carnis .Quandoque diarrhara fequitu» &
dyf enteria, fyncope,& torpor, & &
mentis alienatio,& naufea,& gravitas,& riequens mingendi aluiq; exoneran-
d* (cd fere irrita,cupiditas. Invenit eas lumens in ore iuo faporem picis qux :
omnia fvmptomata ex Diofcoridc,lib.6.cap.i .Gal.lib. de Ther.adPif. cap.

A.&lib.3.detemper.cap.3:&exRhafetit.8.cap.i7.collegimus.Hocmodo
atque infectis Diofcorides lib.& cap. citatis, primum continuum&
affectis
frequentemvomitumimperat, deinde frcquentem alui lotioncm, per cly-
fteres ex nitro fados ; poftea advefica? confervationem lac intusprabet &
pfyllium. Clyfterumquoqjmateriamaliamtumcifevult, atq; inPrincipio:
nempeexaqua hordei,althea, albumineovi,mufcilagine,fem.Lini,aqua ori-
22e,decoctione tenugrseci,hydromelite, juribus pinguibus,oleo amygdalino,
&adipeanferis, & vitellis ovorum.Intusitem exhiberi jubet lacacetofum
vaccinum,hydromel,granapicea; majora & minora, defrutum,pinguedinem
anatiSjdocottionemcumfeminibus diureticis (nempefcm.4. infrig. major.)
etdecocHonemficuumcum fyr. violaceo. Oleum vero de Cydonijs veluti
certiflima hujus morbi Theriacaunicelaudatur, veluti&oleumliliorum, &
lutum Sarnium. Rhafis, poftquam clyfteres cx jure pingui infufi fuerint, in
virgamquoqueoleumrofaceuminjicivult, a-grumquein tina tepidabalne-
ari,tit.8.capa7.IpfarumCantharidumvcnenimiinquapartefit,nonconftat
inter authores. Alij in capite & pedibus cxiftimant efTe,alij negant. Conve-
venittamenpennasearumauxiliariinquacunquepartc flt venenum, quibus
demptis la^tale eft adcout hoc venenum fuum in fe contineat remedium.PIi-
:
nius lib. 1 1 .cap. 3 5 Portulacam Cantharidum antidotum effe, Lycus Nea-

.
politanustradidit quoddefylveftri ocymo narrat Plin.lib.20.cap. 13 Qui

: .
etiamacetum fcylliticum, oleum oenanthinum, lac babulum,& jus caprinurrj

variecommendat,lib.23.cap.2. &4.1ib.28.cap. 10. Atque de Canthari-
dumhiftoriahatcdicifufficiant, quam miror ab eruditiffimo Gefnero, ipfo-
que imprimis Penniofuiffeomiffam.
Cap. XXI.
DcScarabcis.
Carabeus eft infedum *xx&nis&v, quafi vagini-pennem dixeris,e rebus

N
putridis,&ftercorenafcens, eoquefefe potiffimum alens atquc ob-

llecftans. HuncGrasci Tyrrheni Bvpp&j, GermaniiT^/Îtali Nomtn.
>&§*&y>
Efcaravaj oôlotero^ G alli efcarbot^V o\om Krowka^lWynci Krakik.Ang\iBee-
tle vel btigg^ Angli Boreales Clock vocant. Occidentales vero Starkenbeken
y
Avabicc CanafiSj ejr C anafcs dicitun Avicenna?. Cantharosomnesmaresefte
Grarcifinguli uno ore fatentur,unde facile erit Aufonij Epigrammatis fenfum liefatyM
inMarcumemafculatum intelligere, quem Rhodiginus redditlib. 8.cap-5. .
Antiq.lecr. Proptereaitem Aegyptij Heroum fuorum ftatuis hoc animalcu-

lum appingi feceruntjinfinuantcs virilem folam virtutem, mulicbrinullamol-
commixtam, virisverefortibusatqueilluftribuscompetere, effemina-
litie
samveroeos &languidamdedecere. Canthari omnes fenedtutem cxuunt,

carentque aculeo. Quum tangunturmetuunt, motuque ceffant, &corpore
indurefcunt. Perperam^.alasijsafcripfitAlbertusfubvaginacruftaceacon-
ditas namexperientiavidittantum duas,teneras illas quidem & valde fra-
j
giks, quapropter fuperveniente crufta inclufas gerUnt, tutela? gratia, ne a

duriufculis corporibusoffendanturjNam eorum maxima pars, vel terram
O 2 fodir,
H* hjeUorumfive
fodit, vellignaputridadentibusatterit, ibidemque domicilia & nidos fabri-
cat j adco ut, niii optime muniti eflent nunquam ab externis injuriis fcfc ai -
,-
1
tostettosfcrvarent. Dum volant, tanto itndore vcl murmure &mugitu po-

tius aerem replent , ut per eos Dcorum cum hominibus fieri colloquia Lacr-
tiusfcriberet.Rofasinteromnesplantas,nonredamant; imoceu iui gcncris
perniciemaverfantur earum quippe odore intereunt ( ut m Geoponic. legi-
:
musj jSicutfactidiscontra&xaKlir/uo/j unicelanantur.

Memini quendam cloacas cxpurgarc folitum , cum in officinam cujufdam
aromatarij Antuerpienfisflecteret, ftatim Lypothymia correptum recidif-
fe ; quod cum quidam ex aftantibus vidiifet , in platea colletto fimo equinO)
illum afgrinaribusadhibuitjatqueitafieculentoodorehomo laxibus afiue-
fa&us ad fe redijt , convaluit. &
Haud mirum igitur iae wQu&t ( poft fterco-
re natos eodcmque paftos meminimus) foîvayji^K^vtvî^y^-ya^cu-.nc
recedam a Clementis Alexandrini verbis, 2 pedagog. Quod etiam Plutar- .
chusalibi, necnoniElianus affirmat. Fumum.//W«£&maximefbliorumab-

horrent, veluti Pulfxmt^ *rfg7,ftercoris vaccini, ac nigella: feminis. Rhafis
88. Hemerocalljs Diofcoridis a quibufdam £ftt&2t*t<& vocatur , ob infig-
nemqua Scarabeos necat virtutem. Verum ut has plantas fummopere vi-
tant, ita umbramhederaemaximeafiectant, eamque naturali quadam pro-
penfionefubiregeftiunt,ubicuminacervumfuerintcollecti, nullo ipfos nc-
gotiotollcreprocline fuerit,difficulterenim aufugiunt. Scarabeorum autem
alij majores,funt alij minores. Majores funt vel cornuti , Me?.î( ,we\ exper-
tes cornuum, a^-nt. Cornutorum alij cervi cornua imitantur , ut vnjnfyf *-„
alijcapri, ut <V«/»<w s alij tauri , ixCgiufai s alij arietis, ut xfUtufui ;*litj naricor-
nes , ut httyw de quibus ordine dicemus.
•> n\*i6w>>< a N igidio Lucantu dici-
tur, teftePlinio. Alij taurum vocant ; alij Cervumvolantem. Hefichio,
«S»»6@- j q u a
cornubus
* fpinofis obvia comprehendit." Comico Euftathio &
;T^v9«£ff,quiaomniummaxunus. Cardano raa^/SiA*?»*, Gra?co Latino &
nominc conficfo. Gaza nkyfa* appellat. Italis Cereti dicicitur , vulgo Pota. &
pfo. Gallis Cerfeolant. Anglis Stag.flic, vel
Flyng-flic. Belgis Vhcghendchert. Illyricis
Celin.^ Polonis Sclavonibus Krorvka, &
Wielka. Inter gentem omnem cornigeram,
ob corporisformam, proceritatem, mag. &
nitudinem primas meretur , maximeque eft
notabilis. Colore ex obfcuro fpadiceo ni-
gricar,pra?cipue circaelytra & pe&us. Cor-
nuailliduo integra, fine articulis , ramofa
cervi inftar, minimi digiti longitudinis in
adultioribus, inminoribus minora ac bre-
. viorai vel ( ut Plinius loquitur )
pradonga
cornua&mobilia obtinet, bifulcis dentata
1
forcipibus , cum
ad morfijm vel
libuerit
compreflionemcoeuntiarftringit enim mi-
rum in«iodum ; atque cornubusutititur eum
in finem , in quem chelis cancriatque aftaci:
oculi duri prominentes, albiduli , juxta quos
utrinqucantennashabet, unasin radicein-
rer cornua & oculos racemofas , quarum ar-
ticulus retlum fere angulum facit ; alteras
vero media fronte erumpentes , redfas atque
pUnas, ifttuberculum lcve dcfinenes. Pcdibus inceditfex, prioribus reli-
quis
mimmorum animalium Tbeatrum*
quis longioribus atque maioribus. Hune marem Lonicerus facit 5 ego ( fi qua
genensinter Cantharos fuerit diftin&io ) farminam dicerenon vereor tum :
quia reliqux Cantharorum fpecies minores funt ( Mares enim interinfedta,

utAriitoteles notat, fsminis longeminoresj) tumquodincoitufufcipere
eas a minore , experientia confirmat. Mas illi omnino fimilis , fed rninof,
tum corpore , tum cornubus quse licet utrinque non racemantur,acrius ta-
:
men (compreifa ) pungunt digitum , quam fxmina jamdefcripta. TertiuS

prioritnplo vel quadruplominor, colorepiceo,cornuaadmodumparva&
Bifulca ,
juxta qua? dua? antenna? plurimis articulis diftin&a? oriuntur. Oculos
& pro corporis ratione magnos.
(
habet prominulos , Scapula? utrinque in an-t ?
gulum acutum definunt.Vefcitur maximam partemfuccotenaciatque pinguii

'
e quercu exudante , nec facile extra querceta confpicitur.

Quartafpeciesraraadmodumeft,cuicornuaexiliaduo , ter
intiis racemata, exnigrocandidulavidentur , dorfum nigris
albis, venter argenteis ceruleifque maculis fegmentatur.-pe-
dibus fex graditur, quinon minus nigricant atque antennu-

\x. Capite prscifo , reliquas corporis partes vivunt diu ; ca-
put vero ( contra vulgarem infectorum morem ) reliquo toto
corpore diutius. Hic lunse facer efle dicitur s caputque illi &
cornuacum Lunacrefcere atquediminui tradunt mendacif-
Cornua medicarum virium non fimtexpertia,
fimi aftrologi. Lancormwti
ham infahtum morbis medentur, ex cervice fufpenfa , magna fi fuerint , & «/«*•
valderacemofa,alligataamuletinaturamobtinent.Strumisappofitic6ferunt
& podagra», prsefertim ficumterraab ipfisegeftacommifceantur. Plinius.
SicornutiScarabei( quos Cervos vocant )in oleo decoquantur , atque eo
brachialisarteriainungatur, tollitfebres. Mizaldus. Parum fapuit (ut hoc
obiter notem ) Guillerinus de conchis , qui Librum de natura rcrum fequu-
tustotoccelo arravit, dum CervumiftumvolantemintcrCicadasponeret.
Eft etiam quando locufta? afcribit, eft quando Brucho , imo alibi cum Cicin-
dela confundit ; ufque omnia conjiciens , nil docet. Gigni cervos iftostan-
tum ex vermibus putrido ligno innatis Philofophus memorat. Canerum
quumexperientiaillorum quoque origincm e ftercore ducendam clamat,
huic potius spplaudo, iyouom, t^mjxw, «^s^
x»g%tfaM>f ( funt enim fynoni-
Nmen
ma) LmmsCapricormui Germanis Holtz, back. AnglisGoat-chaferdicituv; De/mpifo,
magnitudine coloreque Platycerotem refert. Caput habet latiufculum, ocu-
losbovinos &
grandes, tresferetranfverfos digitoslongos: osilliforcipa-
tum, hians, aduncis duobus dentibus duriflimis horrendum 5 quibus dum ligna
rodit, (experti fcribimus) argutulum porcellorum gruri-
nitum diferte exprimit. Hoc forteincaufafuit, cureas
arbori alligatas, culices ficarios abigere tradidit Hefi*
chius. Scapular ejus curiofule a natui a fculptx , manu-
brium ebeno fadtum &
perpolitum , oculis objiciunt.
Pedes fexhabet , tribusquoquegeniculis diftindtum;
fed imbecilles admodum& languidos,tantoqueonefi
fuftinendolongeimpares. His fefunt auxilium cornua
duo , fupra oculos nafcentia j toto cofpore longiora, no-
vem decemue articulis fl exibilia non exadti teretia, Ced
,
afperitatem capri imitantia-, quaj licet in quamcunque

partem movere poflit, tamen dum volat , dire&e ea tari-
tum protendit , atque volatu fcflus pro pcdibus utitur.
Confciusquippehorumimbecillitatis , cornubusarboris ramulum circum-
plicat, atqs ita pendulus quiefcit,ut in agro Heidelbergenfi vidit nofter Brue-
O3 tw»
A
H lnfettorwnfive
rus; avem paradifi eo referens, qua? pedibus deftituta pendulisillis nervis
ramos lllaqueat , atque ita laboris fatur quieti confulit. Gcrras enim Gcr-
manasnobisobuudunt, quotquot unicumilli tantum volatum attribuunt;
qiiodefatigatatandem,iimul&terramtangereperhibctur , & diem obire.
1'abularum mancipia hujus rei caufam fic narrant.Terambus Satyricus Pocta
convitijs ipfasMufasimpeterenonabftinuit, quae propterin Ccrambyccm
merito transformatus duplicem fubivit pccnam , nam tutn enervatis cruribus
claudus ambulat , &latronum more inligno pendet. Antonius Liberalis, lib.
f£iTa^f4)jt&r i . rem perftringithis verbis uvâj jt ui7i@j.kovxa,T'ofyiw m-Tiiyi^ôv 'ot/
dv-rafikoijopwn, >C iyyiTo£,vko<pa;¥>f x,i£^,U|Su§ , fa.ivitou jj itii tZv fcvktv >y i&v dyKvkof tK tuv 'oJbvjar
j
jyjuMiâtTvdy.vMKivsii', mcpuv x,« { iriityâi siedi iyfiv, i>mio 01 u'-ytkoiKavdaî. vnffyko-

uiku.i
qdy&fiiKzkZTCj, zxgaj @iT}ctkoi{Kv?i;gvt;. -,«tov ôi mJiaaiyviovtX^»^ tuiyvpiklwv oim-
T-j.jj.v°vli{<pifv<rtv , » fihiteTuj)ToUyJ?<z*i kvp'j.T>}ix.Tr,(x i *- cu ''" i ' QS^ oum Xylander Lati-

nafaceretentavit( viralioquin Gra?ce Lingua?ptntus :
) bis turpitcr impe-
git. Primoquod Ccramby.
cem /zvww.verteret, quum vo-
lucrem dixiflet.Secuda quod
caput una cum alislyram for-
mare diceret , quum G rar.cus
hber fi c loqukur, nr lolf&ô,.
An vero hoc Scarabei genus,
id fit , quod in caule eriphia»
herbae furfum deorfumque
curritfonum haedi cmentiens,
( quoMagiad vocem emen-
d andam nihil efle praeftantius
affiimant) cquidem ncfcio
minorcm tamcn Scarabeum
effeautumo; quiaferula*cau-
lisvixhunc jam grandem ca-
perct.Cerambyces pra?ter
huncmemoratum varios vi-
dimus,uni.m primo huic fimi-
lem , fed magnitudine co- &
lore varium j nam paulo &
minor, &colore fuit fcre ci-
nereo ; Venter, crura, &
cornua, dilute canulea j fcapula? , cauda elytra,ni- &
giisqubufdammaculisvariegata. Cornuum quoque articul! nigricabantj
poftrema crura reliquislongiora crefeebant. Hos a Quickelbergio obtinui -
mus, Antuerpia tranfmiflbs. Alterum habemus , extraviridem, fupine fuf-
elytra obfcure virentia ,
clutij caput, fcapula?, auro itidem micantia ; cor- &
pore cft pauloporre&iore,priori fimilis videtur , fedpaulominor^cornua
purpurea obtinet , crura ,
pedefquc Hyacinthinos.
Tertium huic concolo-
vemipfeprimusPenniodedi, nucem mofchatam & cynamum vere fpiran-
tem. Verum fragantia illa dulcis ( ftacten contra non cara ) cum vita in auras
ftatim effiuit , & cadavere exulans , fefe in pyxidem ( qua fuerit fervatus ) to-
ta infmuat. Cardanus mentioncm facit hujus Scarabci fed qui ante me inve-
j
neritneminemnovi. Eftquoquealtercumfplendore nigricans, ventriofus,

eraflus^corporejCornuquebreviorircliquisicornuum junfturxnonfunt(uc
in alijs Hunc Carolo Clufio Pen-
) globofa? , {ed utrinque leviter ferrata?.
nius fe deberefatctur. Quintus capite ore dentibus primo onanino fimilis, &
°culisnigerrimis, colorepertotumcorpus fufco, ore patulo dentato, ca-
pite
151
minimorumanimalium Tbeatrum.
pite 5 collo,& alis,minutulis pun-
<Sis nigris denfe confperfiS} cor-
poris magnitudine fere fccun-
dum arquat Cerambycemrrari-
us confpicitur jin ardibus vivit &
lignisaridis. Sextocinerafcenti
caput valde exiguum,oculialbi-
duli, cornua longiufcula,
articu-
lata candefcentibus
maculisdi-
£^;elytris,imototoferecor-
fti n
pore,variuseftiin aedibus
item verfatur, fed aneti-
aminlignis habitet,igno-
ro. Septimum ex Ruflia
ab Edoardo Elmero alla-
tum vidi,toto corpore in-
fufcatum,juncluras habuit
incornubusglobofas,feptemvelo&ojfacileexfbrma cognofcitur. Ab hoc
oftavus magnitudine forma parum ab]udit,nifi q U od capite, fcapulis & alis
&
fubcarruleis praeditus videtur
Nonum mifit ad Pennium loachimus Camerarius(de li-
terariarepub.optimecumprimis meritus) cuiakvpedef-
quearenofierantcoloris; caput cornua venterque fubrii-
gricabant^ cornubus repandis videbatur, ex pluribus
verticillisnodulifue compofitis, qua? inutramvis partem
ni&u citius verfabat. In plantis ( & potiffimum Ci-
thyfo) repitat. Hujus generis effe puto Scarabeum,
quem Ioannes du Choul. (lib.de varia quercus hiftoria,
cap. 2 6.)itadefcribit -.Degttin qucrcu animal di'fcarabe-
orum tribu (quantum conjccJura ducimur) colore nio-rtcan^
te^roceriscrurtbm^ geminos capte gercns aculcos^ modtce
inpexos quibm accrrime flrtngit adverfantia. Hancbc-
.:
fliolamfabri lignartj quercus dolantcs^ in ipfis vifcenbm

vivaminvenere. Rufltct Lttgduncnfes Thurro nominant.
In laquearibm felicim ditittufquc vivit. feque hypocaufta
colenttbm levi cumflreptu prodiens conjpiciendum fubindc
prabet. Eundem vel illi fimilem quendam pia? memoriae
Gefnerus Epift. Lib. 3. ab anu pleuritin paffa dejeftum
fuiffe teftatur in haec verba Per aluum (inquit) a potione
:
ex Oxymelite noftro cum decofto faenugraeci exhibita,

prodijt vetula? laboranti,
pleuritide
fcarabei genus nigrum, longis pedibus,
longis item cornubus flexibilibus articu-
latifque,rudiplenum pure, vivum j lon-
gitudine duorum articulorum erant digi-
ti. Decimus ex nigro purpurans,
totus
os forcipatum habet. Yndecimus ubi-
que atrefcit. Duodecimo cornua minus
articulata, caputfcapularquecyaneae,re-
{iquum corpustotum fpadicem videtur.Horum omnium
^n iconibus, utcunque cornua alias direCfci, allas curua-
ta cernitis (explanationis gratia)tamen plerunque non
nifi
15* JnJeBorumJive
(caprorum more)adhumeros reftexagerunr, veluti

nifi
primus Cerambyx eoque nomine ineorum claflem re-

:
referendos eife jcquum duximus. Atque ha&enus de

Cerambycefive Capricorno,ejufquegcneribus quo- :
rumnonaJiuminmedicina ulumdidici, nifi quod iini-

ftramanucaptaquartanas abigunt. Pliniuslib.30. cap.
1 1 Fortepofteri,quosmclionluto finxcnt Apollo,ali-
.
osabijsuiusdeprompierint,necperfuaderifibifiverint,
Vfia. tam affabre piftum fi&umque a Deo animal, raris admodum medicina vir- m
tutibus pofle deftitui, quasrebuslongevilioribus(profuaergahominesbe-
neficentia) impartit. Vefpertiliones hoc in primis habent delicijs,& culicibus
pra?fcrunt,prsEfertim fi vivos ceperintatque compreflerint.
Bin£f«{> vel rcaieJKtfus potius, cornubus duobus
femper Taurorum more rectis & dire&is cerni-
tur;ex fpadiceo circumquaque nigricat, & fere
a<^& videtur.-habetautemexiguumcaput bre-
vibus craflifque fcapuUs immerfum, mediaque
fronte fpinula exit (defeniionis gratia) per acuta
Naficornium quatuor fpecies vidimus. Prima omnium maxima atque ra
riffima apud Indos vivit,colore nigerrimo nafum habet ad faciem roftri na-
:
valis cornutum & extra curvum, circa cujus umbilicum aliud cornu intus re-
flexum e tuberculonaicitur,quale etiam efcapula?tumulo. Totumcorpus,ab
ultimis cornubus ad caudam,longitudinem quatuor unciarumcontinet, latitu-
dofereduarumeft.
Cantharorum lege farminam non habet, fed ipfe fu* fibi faber eft forma? 3
fa-turn folo fibi genitum producit,quod Ioch.
Camerarius F non infcite ex-
.
preffit,cumad Pennium hujus infecti iconcm e Ducis Saxonia? rerum natu-

ralium penu mitteret,his verfibus
CMe neque mas gigmt,nequc femina concipit t author
Ipfemihifolttsjcmimumifctnihi. _
Moriturenimfemelquotahnis,fuaque ipfe ex putrilagine Solisbcneficio

(Pha>nicis inftar)renafcitur,qua? (teftante Monino)
guando miUenas xfiatesjrigora mille
Viditjfr Atcrno labentiafccula mundoy
i^fnnisjam graviorjoft long* tadia vita\
Oftat ut ojfa rogo tepido rediviva quiefcant,
In%fuo condiferctro cupit ; ejrfua
longs
Corporafarcophagoredienspotiorarefumat,
minimorum animalium Tbeatrum. m
Secundam Naficorniumfpeciem raram
atq; pulcherrimam, Mercunofacram, Ca=
rolus Cluiius Vienna? depictam miiit, in
cujusagrofrequenseft. formamilli,qua-
lem vides 5 abfque ventre faturate rubro
fuiffet, totus videreturpiceus.-narium cor-
nuillud recurvum adeo acutum eft,ut(quod
depradiaturobairo fertur) aciem lllirupis
tenacisaffricfione addiputares. Tertiusna-
ficornis & quartus, panrbrmes pene viden-
tur, nifi quod llli alx longiorcs elytris ex-
crefcunt, huic vero breviores apparent. ^
â^^^^J ^. Splendente atramento perfufos diceres, ui-
"^^ que adeo undiquaque nigricant. Aries five
Kf,Ui?wi cornubus nodohshyacinthusmu-
Jantibus,capiteex auro viridante, fcapulis
miniatis, purpureo ventre, elytris capiti
concoloribus, pedibus,crunbulque fpadi-
ceisincedit; alae verovagina inciufxalbi-
cantem arundinis membranulam fciteex-
primunt. Cantharimajores*;oW/<i/ hveex-
cornes plurimi funt. Nempe pilularius,Me-
lolonthes, Purpureus, Atratus, Arboreus
atque Fullo. Piiularem alij Sterconarium
vocant,atque fimarium,quia tum ex fimo &
ftercore nafcitur, tum in illis lubentiflime
verfetur.Gracis ^/^vdicitur atqj ^mo^-j.-
f
©- nec non(aforma illud) afAv^^^quafl
:
Kaat, odcrmtftkafer. Anglice,

leliforme appellaris. Germanice Rofkafer,
Vungbcetlcfiarnbugg. Gallice foiiiUemerde, quzfifodi-merdam dicereveh-
mus.Pilulariu vocantLatini,quia e ftercoribuspilulas
voluit globofas, quas pofterioribus pedibus retro vol-
uendo format. Porphyriushoc modo illiusnaturam
.pingit Pilularij omnes fauninas non habent, genitura
:
in ccelumemiffa,pilulas magnas pofterioribus pedibus

fingunt, &incontrariumagunt; utfolccelum circui-
1
tumque o&o & viginti dierum obfervat. Pcne idem ^deUanw. Cantharus
nullus farnina, Semen in globulum fimarium emittit, quem viginti atque
octo dierum fpatio volutat & calefacit, deinde fxtum procreat.Hoc dicere
voluerunt. Scarabeum pilulariume ftercore pilulam ad cceli formam con-
ficere,quamabortu adoccafum tamdiu verfat, dumad mundi figuram per-
duxerit:po'fteaeandeminterrafubterftercus (ubinidificat) reponit, repofi-
tam permanere finit ad menfem lunarem j quo exacto pilulas figillatim fin-
gulas caverna ejicit, quibus in aqua diffolutis, prodit fcarabeus ver-
mis, impennis, quiapaucisdiebusabfolutus, in volucrem mutatur. Hacde
caufa hunc Aegyptij Apollini facrum fecerunt, &
pro numine non parvo
coluerunt, curiofa Apionis interpretatione,qua collegit, folis operum fiirii-
Htudinem huic animalicollatam ad excufandos-i gentis fua? ritus. Plin. & Plu-
tarch.fympof.4. Rofas velutifua? familiaepeftem, valdeaverfantur. Ster-
cora vero (prsecipue vaccarum) & fimeta fic diliguat, iiteorum odore quam
longiflime naribus haufto, fkequentes & citi advolent.iheoph. ^\ itr^*.
Verum grefTus eorum tardior, labor contii continuus atque improbus 5
V amorqug
154. InJeBorumfive
amorque in prolem exufcitandam fere propnus. Sa?pe enim pilula? quas for-
marunt,pra: loci vcntorumuc iniquitate rclabuntiir, &
de iummo locu ad
imum fcfc praecipitantjperpeti nihilominus cura (
propagationis ftudio) volu-
ccllavigilat,pilulamquefilyphiamadtofl~amvarijsexcidi.ns conatibus, tan-
A
dem reducit. Et fane niii quafi ca-left is animc ( (*«•*« A/ ©- ™"" *>8«) huic ad-
effet,perpetuisco&us,imo decoctus laboribus dclicerct, ncc ad opus tam in-
certum tamque arduum unquam rcdirct. Solis calore excaxatos, moricos
tradunt nonnulli ; plerunque autem nonnifi a pcdiculis(quibusundiquc fca-
tent)fuftbcantur. Hyemem vixant nevixquidcmfuftinent. Bedera. umbr&
inprimis gaudcnt, veluti quam maxime ialutari. Fraxanus iu Geofhn.
Formam ejus ita graphice cadatam, fuifque coloribus notam ( totus
cnim nigrefcit) exhibemus, ut plura adjicere, falva paticntia veftra,
non liceat. Ex fimo primum provcniunt Scarahei (inquitloati Langius) ut
ex ligno putrefcente cofli dcinde vero,feminc in globulum cffufo,eodemquc
:
vivificato fobolc propagantmulli non fatis noti, niii ikubi nulla omnino funt
ftercora j alibicnim paliim fc cuique prarbent obyios. Varijs quidcm ufibus
hi fcarabci, nam&animisnoftris profunt, & corporis nonnullas
^ C "~ inftrviunt
^Jtim"*™*
tolluntinfnmitates. Etenim cum hoc animal (aut vix quidem animal,quippe
eapio.
cuifenfusaliquotdefunt)exinrimo infe&orum gcnere nihiliit niii cruftum,
varijs tamen virtutibus nosvincit, & ad modeftiam, tcmpcrantiam, laborem,
magnanimitatem, juftitiam,pri;dentiamque ineitat atque impellit. Nam li-
ceta?deshabetftercoreas,tamcnijfdcmvivitcontentus, verfatur,obledatur,
dcliciatur,nec lubentiusin roiis potat prandetue,quam in rimo caprino, quod
amaricinum olere illi videtur. Vivit enim naturse fcripto, ejufque legcs tran-
Precipuum huic ftudium,pilas quam maxime poteft ingcn-
fire fcelus ducit.
tcscomponere,feupaftillos, quasmiro conamine volvitadverfus, quodii
contingatut adverfus molcm aliquamonus protrudat, clapiis fubinde pilis
Aeolidem videre, recurrentcm fcopulum
ac deorfum recurrentibus, putes te
ad verticem montisfempervoluentemjncc dcfatigatur,ncc conquiefcittamen
(tantusoperisardor)donecinantrumfuum devexcrit. Nos vero homunculi
prodignitateautviribusnil agimus, imoinipfoarduaevirtutis veftibulode-
ficimus, folemque &
puluerem omnem,otioii, male conciliati, male habiti,
maleitemperditifubterfugimus.. Magnanimitatcm cms quis nonvidet, fi
(quodlndorum Canthari facere perhibentur) velvcurri aquila pugnare au-
deat ? Imo opinor (utor Erafmi verbis) futurum, ut aliquis Romanis ducibus
Impenfe favens, aquils vicem deplorct, cui cum tam humili plcbeioque ho-
fte res inciderit avi tam rcgali quemvincerc gloriofum non fit, a quovinci
:
turpiflimumj &cui abunde multum laudis contingat, quod cumaquilacon-

certarit,etiamfivicl:usdifceiferit. Apud poetas cnimpuduit Ajaccm Vlyffis
adverfarij tam imbellis,fortefque ducescum militibus confligcre dedignan-
tur. Rurfumaliusmagisetiamdcmirabitur, undehuic infe&o viliflimo tan-
tumanimorum, tantum audacia?, utnonfitvcritumcumavemultum pugna-
ciflimabellumfufcipere:tum unde opes, vircs, facultates, avocilia, uttot
jam annos bella ducere potuerit vcre aW/a.
Verumfiquishunce.splicet Silennm, &
contcmptum hoc animalculuni
propiiis ac veluti domicontempletur , tam multas in eo dotes haud vulgarcs
animadvertet , ut omnibus diligenter penfitatis , propemodum Scarabeum
femalit effequam Aquilam. Ne vero mihi reclamet aut obturbet quifpiam
priusatque rem cognoverit j Primuminhoc Aquila;pra?ftat, imo homini,
quod fene&am quotannisexuit , ac fubinde repubefcit. lam hoc ipfum tanti
eft, ut exiftimem humanos quofcunque Iovcs ubi perventum eft ad inama-
,
bilem illam fene&utem, qua a-tas peculium res abdicat, roalle cum Sca-
&
rabeis
minimorum animalium Theatrum. 1 55
rabeis s**f abjicere, quam coronam feptcmplicem accipere. Deindeintan-
tulocorpore, quantumanimi robur.? quamheroicafnentisvis.? quantusad
invadendum impetus ? utnihiljamfitadfcarabeumHomerica mufca. Iam
vero nec ingenium vulgare , nifi quis temerenatum olim, vel ubique celebra-
tum exiftimet. Gracum illud proverbium, «axMp «?« «p®- quo nimirum fin- :
gularis quxdam &incomparabilistribuividetur fapientia. Nequemeare-

iert , fi quis cavilletur 5 eum parum bene habitafe in domicilio deformi (ed :
potiusillorum iwf«£Hci»]uftedamno, qui deformes ipfi cumfint& cxnofis

c
moribus, sdespolite, fpeciofe, examuflimfactas, Attalicis ufquefumpti-

bus ardificant, atque incolunt. Porro quod animantium excrementis adfuam
commoditatem abutitur , ingenij laus eft , noncrimen. Quafi vero non idcm
nos medici faceremus, quoties multorum animantium ctuorem, carnem,
urinam,imooletaquidem& ftercora cegris applicamus , &inpotione non-
nunquam exhibemus. Nec pudet Alchymiftas , viros plane divinos , & non
amplius , ( fi quod cuperent,caperent )mortales , ad quintam illam efientiarn
ehciendam utifimo , nec agricolas ( quo quidem hominum genere nullum
fuitolimhonoratius, nullum jamfanvtius)ftercoribusaruafaginare. Idquod
quidcmeasapilularioprimum didicifle, nonabhorret a veri fimilitudine.
Cur enim fimo potiflimum femen includeret , nifi illi vegetantis illius caloris
humorifque(quoperficiunturgenerationes ) plurimum lnefle Deus voluit ?
Hinc evenitutlimibeneficioagros redderent prxgnantiores , horridamaue
illam maciem , famem, fterilitatem prudentiores villici abigerent. Sed Sca-
rabeis iftis Pilularijs ( tam putida bene olet. Stultum vero fit na-
inquis ) res
fumhominis in Scarabeo defiderare.-fiquidemidhominipeculiare, odore
fui fimi offendi nec idern accidit in ullo creterorum animahum. Felicior crgo
:
nobis Scarabeus , non immundior. Quamquam hominesquoque non tam res

offendit, quam opinio nam prifcisillis temporibus res ipfa perinde atque
:
nobis 3 non vifa eft abhominanda ; quam aufpicatifllmo vocabulo , L&tamen

appellarunt, necdubitaruntSaturnodeo/fm^cognomen addere: nimi-
rum honoris caufa , fi Macrobio credimus. Nam prodidit Plinius , Sterculo
Faunifiliohincnonnomen folum,verumetiamimmortalitatem conrigifle in
Porro in Grxcia res eadem duobus regibusfummam peperitgloriam.
Italia.
Augejgquiexcogitarit, Herculi qui divulgarit. Deniquenunquamabolebi-
tur regis fenis memoria , quem Homerus ( ut in Catone tradit Cicero ) mani-
bus fuis lcetificantem agros quam qua delettatur Scarabeus , po-
, nec alia re
fteritati confecravit. Imperatorem R omanum nihil offendebat lotij putor,
cum emolumento conjunctus. Cur Pilularium igitur a tantis commoditati-
buslevedeterreat incommodum ? ut jamdemus incommodum effe, quod
fuisfovendisfstubuseft commodiffimum. Denique cumvidemus, Scara-
beum in ftercore femper pururfl effe , femperque cruftinitida, contra homi-
nes in lupanari inquinatos atque pollutos qujefo uter altero mundior ? Equi-
:
demhincetiam nomen inditum arbitror , ut^fl^f velutiKô-fitappella-

tus. Quod fi quis forte dotes has leves ac vulgares exiftimet , illud certe ne-
mo non magnificum fatebitur & ingenticrifta dignum
,
, quod antiquitus in-
ter facras imagines , & in vatum myfterijs cum primis habitus eft Scarabeus,
egregij bellatoris aptiffimum fymbolum. Siquidem ( ut refert Plutarchus in
commentariodelfide &Ofiride ) in Hieroglyphicis iEgyptiorum pi&uris,
Regis fimulacrum erat oculus , addito Sceptro cum re<5ta juftaque rerum ad-
:
miniftratione conjun&a fignificabatur. AtThebis ( ait ) imagines qua?dam

reponebantur, quae manibuscarerent, ea? judice$reprajfentabant,quosopor-
tetab omni munerum corruptela maxime efle fejunftos atque inter has :
unamoculis quoque carentem, qusejudicijpfefidemreferebat, quod hunc

oporteat
156 InfeBorumJive
opoiteat omni prorfus affectu vacare , ranriimqueremipfamnon perfonam
refpicereautaudire. Aderat non Corchorus inter olera ( quod proverbio

dicunt. ) Sedinterfacras imagines-Scarabcus, figillo infculptus. Etquid
tandemperhocnovumfymbolum innuebant nobis fapientiffimi Theologir'
rem videlicet haud quaquam vulgarem 3 nempe belliducem egregium & m-
vi&um. Nam hocquoque Plutharchusindicat, nequisfic ame confi&um
exiftimet quemadmodum allegorias perfaepe comminifci folent e vulgo na-
:
ti Theologi. At dixerit imperitior aliquis , quid Scarabeocum duce belli ?
Permulta fane congruunt. Principiovidesuttotusarmis luccat, nullaque

parscorporisfitnondiligenter cruftis ac laminis communita, urnonmehus
armatus videatur Mavors Homericus cum illjim maximefua inftruitpano-
plia. Adde nunc militarem affulrum cumhorrendo ac Panico bombo, cantu-
que vere militari. Quid enim infuavius clafficorum fonitu quid a^fi-nfor !
tympanorum ftrepitu ? nam turbarum vocem, qua nunc reges tantoperede-

lectantur , olim Bufiridaenon ferebant , quod afino rudenti videatur affimiJis;
at ei generi mter abhominata habebatur afinus. Addc laboris in voluendis
oneribus patientiam, invictum animi robur , ac vitae contemptum. Ad haec
negant in Scarabeorum genere fa?mina'm inveniri , fed omnes efle mares.
Quarfo quid magis congruere poteft infortem Imperatorem, qui nec ipfe fe-
minamincaftrishabere debet, necalijs permittere. Quin& illudad rem ap-
te quadrat , quod in delicatis illis pilis de quibus di&um eft , fetus fuos edunt,
fovent, a lunt, educant nec alius
: eft locus nafcendi quajm vefcendi. Vcrum
hoc myftcrij mihi non facilc fit interpretari. Reclius exponent Imperatori)
milites, qui norintquid iir
9
ty«<nrieOgec»^«/, qui norint ^t,u«t/iia< j qui in obfidio-
ne nuda , duras hyemes , duriorem famem fxpenumero pertulcrunt , qui vi-
tam aigram non jam herbarum radicibus , fed faedo viftu produxerunt j qui
menfes aliquot in navibus exegerunt. Siquishujusvitae fordes perpendat,
mundus erit Scarabeus fi quis miferiam , eft quod Scarabeo invideat. At
:
ha:c eft Imperatorum fors &

conditio ne quis forte contemnat. Sed illud
:
obiter demirari libet , quid acciderit noftris Pyrgopolinicis, ut in fuis infigni-

bus , quibus totam nobilitatem fitam effe putant , pardos malint , aut leones,
aut canes , aut dracones , aut lupos, aut aliud animal ( quod vel cafus obje-
cit, autipfifibiadoptarunt)quumproprium ipforum fymbolum fit Scara-
beus , atque id quidem ciim accommodatiffimum , tum vero a prima ipfa uf-
queantiquitate , unicanobilitatis parente, comprobatum dicatumque. Ad
corporis formam quod attinet ( abfit modo vulgaris, &judiciumpraeoccu-
pans.imaginatio)non eft quod contemni poffit vel debeat pilularius. Etenim
fi vere proditum eft a Philofophis,fpha?ricam figuiampulcherrimam cfTe,at-
que omnibus modis optimamscurnonetformofus videatur Scarabeus hic qui

ex Demiurgi fententia,ad illus fpeciem propius accedit, quam aquila, quam
homoipfe/ Clem.A]exand.lib.5.ftromat.t:Facieverolicetcatum,beftiano-''
>
bis familiar e,& magis utilem quam gratam,repra:fentat ; tamen eo etlam no-
mineab Aegyptijscolitur,atqjlongealijsinfeclispr3£fertur.C4/^w/?«f.De-
niq; fi equus in fuo genere formofus,eft fi canis in fuo,qui minus in fuo placeat
Scarabeusr Nifi ommnes omnium formas noftra metimurjur quicquid ab ho-
1
minis forma difcefferir,id conrinuo dcforme iudicerur. Color e ejus nemo fa-
nx menris calumniabirur,ur quigemmas eriam nonnullas, adamanrem nempe
ipfum omnium gemmarum Principem, commendar.Dcniq; non ufquequaqj
conreranendum exiftimabir Scarabeum, quifquis fecum repurarir,Magos ac
Medicos maximis hominum malis ab hoc animanre remedia.perere. Siqui-
demnon modogeftanrurincrumena, verumeriamde collo fufpendunrur,
non nunquam & auro inclufa conrra omnes infanrium morbos. Quid quod in
efficacJffimisvixquecrcdcndisremcdijs,(niPiin.aurhorefret) parem cum
antidotis
minimorum animalium Tbeatrwn» 157
antidotis vim obtincbunt ? SiquideiruJVwexwV©- Scarabeus Smaragdogem-
irueiniculptis, adverfus omrua veneficia pracfentaneum adfert remcdium,
nec omnino minus cfficax, quam Moly quod Vlyifi quonda dedit Mercurius.
Neciolumcontrahacvalet, verumetiam haud vulgariter prodeft , .fi quis
quocunque modo regem adire paret ^ ut hujus modi annulus imprimis geftan-
dusiiti)s,quiconftitueruntamagnatibus beneficium aliquod non jejunum,
autprovinciamprapingucmemendicare. Item capitis gravedinem avertit,
non mediocrc profecto malum , prafertim potatoribus. Proinde quis ipfum
Scarabeumdeipiciat,cujus & imago lapillis infcnlpta tantam habet vim.?
Admonet me gemmarum mentio, ut illud etiam adjiciam Si quid Aquila fi-
:
biplacet cognomine gemma A&ite $ ne hac laudis portione cedere Scara-

bcum -."Namhuicquoque nomen debet Cantfoar/astepis, totam animantis
fpeciem mirerefercns ,utnoneifigiem expreffam, fed vivumac verum Sca-
rabeum mtra gemmam conditum dicas. Quinetiam immundum hoc fordi-
dumquc ( ii velis ) animal, oleo rofaceo cumterra'inteftinisco&um,optime
doloribusauriummedetur. Plinitts. Avicennafolospilularios contufos co-

qui )ubet fine vermibus. Qupd etiam approbat author iibri ad Pifonem, cap.
12 Silvaticus cap. 94. cx Avicenna fic fcribit Scarabei pilularij conferunt
. :
jnatricis doloribus, provocant urinam & menfes , abortum faciunt 5 cum Cor-
dumem : valent ad hamorrhoidas fanandas ; conferuntitem rigori, venenis
per animalia infufis & oleum (in quo franguntur ) aurium tollit dolorem. Re-
-,
centiores inter calculi rcmedia Scarabeos hos exiccatos cclebrant prafertim

Alexand. Benedic. Lanfrancus ad calculi curationem pulverem hujufmodi
conficit , haud ignobilem Pilulaiios Scarabeos vel quofcunque alios eodem
:
modo combure, quo cicadas aut Scorpiones. R. Spodij illorum gran. 5.

condifi5j.ftercoriscolumbini5j. it.ficcentur, &
fiatpulvis.Dofis5j. cum
aquadecoctionisraphani, tribulorum, velcicerumnigrorum. Adhamor-
rhoidas hoc unguentum haud parum laudatur. R.ungt. populeijj. oleirof.
in quo diu bullierunt Scarabei viginti, totidemque afelli |j. if. croci grana 4
Incorporentur &
fiat unguentum. Arnoldus de Villanova Breviarij lib 1 .
cap. 2 5 contra fpafmum fe fmgulare nactum fuifle a magiftro fuo unguentum

.
memorat,eScarabeisconfeftumhocmodo. R. piperis , euphorbij, pyre-

thri , ana, Scarabeorum ad reliquorum omnium pondus , puluerifata omnia
& commixta in Balneo cum fucco flammula?, q. f. macerentur & fiant ad mo-
dum unguenti,ex quo pulfatiles vense brachiorum , pedum, temporum cum
umbilico &
fpinainungantur. Quinetiam lib. 4. cap. 1 1 ad comatofos
. le- &
thargicos fufcitandos (ubinihilprofueruntcantharides &cauteria ) Scara-
beos pilularios vivos , duos vel tres fubmedia? juglandis corticeconclufos
circa.occipitiumbenerafumprius & fuper mufculos brachiorum anteriores
( inunoquoque unum ) &fub plantas cujufque pedis unum alligari jubet, quia
mirabiliter excitat lethargicos. Imo Magifter Iohannes de Florentia ( inquit
Arnoldus) hoc remedio, C£terisfruftraomnibustentatis,perfeptemdiesle-
thargicum detentum expergefecit , &pofteacum cantharidibus veficatorijs
inoccipitiopofitisfanavit. Pra?ftantinhoccafupilularij:fecunda ijs deben-
, tertia ijsqui in Balneo reperiri folent. I
tur quifublapidibus &
iKtorJ»B*p@-
.^^«T^T^-afTô^înquitiElianus. Plinius &Trallianus modum utendi

monftrant ; nempe fi vivus fuluoque linteoloinclufusappendaturcollo,id-
quefe multipliciexperientiacertum vidifle teftantur. Tamen vix iidem ha-
bebuntmagi,quumChelonitidemgemmamaurcisguttisinfignem,cuScara-
beo in aquam ferventem miflam , tempeftates ciere infipienter magisquam
verenarrant, &autumant, Plin. lib 37. cap. 10. Taceo Aquilam, Gallina-
ginem, aves lanios dictas Gefnero in quarum nidis Scarabei fpinisaffixi
j,
( quod obfervavit nofterprimum Bruerus ) argumento fint, quod huic quo-

P que
\6o Jn/eBorumfive
que ufui inferviant,utaves alant. Imo multa alia animalia,pr;cfertim ranas pa-
luftreshis vefci, author eft Bellonius. Etfane quamvis Aquila,fuperbus cru.
deliique hoftis , taminfimar fortisanimalnonminus affligit atque devorar
.quam Ciconia:noftia: magnatcs plebem iblcnt ranariam tamcn opporturu- :
tatem naclus,par pari refert, exclulumque illum pra:donem fatis punit. In ni-
dum cnim cum commilitonibus fuis Scarabeis citus convolat , & abfente ma-
trc, aquilae ova profcrt ex nido , aliud poft aliud , donec nullum reliquum fe-
cerit quibus lapfis minutifque , pulli lnformes adhuc , miferabihter in faxa
:
elifi,pnus orbati vitafunt ,

quam vita* fcnfum accepcrunt. Ncc fane video
quograviiis excruciaret, Aquilam quam in liberis. Nam qui fui corporis
graviflimos negligunt cruciatus , leviflima filiorum tormenta non fe*
runt. Videmus aiinos ( tarda & fenfus pene exortia animalia ) per ignes ob-
jedtos,miro vita: contemptu, pullis fuisiuccurrere adeo ut inlitam Scarabeo
:
m vindidta cligenda prudentiam nequeamnon admirariatque laudarc. Sed de

hocfatis, nenon quidem elephantum e mufca ^Sed 6 Scarabeo Gigantem
reddidhTe videar. Dicamequidem,utimmenfum de re parvavolumen fin-
gerenoluijitafubticere ,quadegeram , fcelus habui. MirorPenni) hicbrc-
vitatem&jcjunitatem, cum in Luciano, Plinio, Homero, Ariitophane,
Theocrito , Alexandrino, Erafmo, aliifque innumeris authoribus , miradc
Scarabeo Pilulario memorantur prsfatudigna. Eft alius omnino iimilis Pi-
lulario ,fcd melamocyaneus , cum illuftri quodam iplen-
dore.Hic Augufto menfe pediculisinter crura h^rentibus
vexatur , & tandem intcrficitur. Eum ego Feliformen
'
potius exiftimarem, quianon plus ovum ovi faciem,

(
quamhiccati. Vbique occurrit, fcdinagro Colceftrien-

iifxpiusvidi. Pergamusporro.
Quem ego Smaragdam vel Viridulum dicerem, G ra?ci
Comicique omnes/wAoAepflZu/, Attici .«s^Situjquietiam^-
<raM/Avocant. Eujlathius. dicituritero nonnullis ^voh/mk»-
K&c3» , & ^t/OTxoVSttp©- , fed nullo jure. Accipitur a quibufdam pro Scarabeo
Arboreo, fcd locus abufum dicet. Ruftici Lombardi Gallerucas , quaii GaJ-
licaserucasvocant (utNiphusinterpretatur) quum tamen nihil cum crucis
commune habeant. GcrimmceGruefie^ Odcr^Gouldkajcr. ItaliceOW/wvd-
la. Polonice Zielonakroroka , Anglice Greenc-chafer appellatur Varia? funt .
fcriptorumdeiftoanimalculoopinionesj tumquia non ubique hic obvius

ScarabeuSjtumquodCantharidiipropior videtur. Alij Cantharidem efte
volunt,fed caufticavis fere abeft. Ariftophanis Scholiaftes^/ft-^w/^
vocat, w&sa ofuiov. Euftathius Vefpam majorcm dicit. Pollux animalculum
volucreaffirmat, fednongenusnotat. CT^dgallerucamvertit, fed nihil ii-
mileobtinet,quiverbfcarabeumarboreumeiTe contendunt, vel oculispri-
vantur , velcolorum varietates non difpiciunt. Heiichius eum Scarabeum
facit, fed coloris aurei ; ut Ariftophanis Scholiaftes fiavum recentiores viri- :
&
dulum vocant Smaragdinum , fed auro radiantem. Sic Marccllus Empy-
ricusinnuithisverbis Scarabeusvi- :
ridis ( M elolonthen vocant G raeci

colore Smaragdino & vividoeft : ob
cujus amauiitatem, oculis ufque adco
gratus&beneficus, ut fatiarieonon
pofTint:nam quo diutus eumintuca-
ris , co magis difcupias. Idem quo-
quePlin.lib.30 cap.70. & 20.ca.o.

Mas totus undique viret , oculos ii
excepcris
mimmorum animalium Tkeatrum. l
19
femins(qu* major eft) caftaneicolom vidcn-
srubicundos clytra
;
lur^toatquciUuftrifplcndorcmicamia.alias man fimihs Peaus utnuf-

fcarabeis haud obfervavi. Marem
quemucronatum P iominet,quodinali,s
pictos ad Pennium P. Qmckclbcr-
feminamque quaii manu Apollims
mifit
srius Apothecaiius
Antuerpianus jfcdrerum naturalium ftudio plurimis me-
refpiratione,ftridulumilli fonum afcn-
dicisanreponendus. Ariftoteles 9 .de
bit,quodtorteargumentumpra?buitnonnullis, curhunc Scarabeum Arbo-
reumeifedicerent.Generantur (inquitPhilofophus^^wÂ»^ «a«^»M-
^^î^^/Wêvermibusfimibovini, aut jumentorum. AlterStepha-
nusexThephrafto tfnT* » ^W«t» m/toj adissais mr {***&>&
«pô&^ ^^
hujus Scarabei Carolo Clufio ferirnus acceptam, cui
mh*,. Aliam fpeciem
pedes nigricant,uti caput, icapulsque, led e cxru-
leo5Antennashabetfigura,nontaau,corneasj(qua-
re inter ««£=7« cenfemus ) elytra ftriata videntur fed
:
in circumferentia nonnihil rubent. Alium non igno-

bilem Melolonthen Thilefiusnobisproponit (atque
egovobispi&umexhibui)hisverbis :Totus pra?ter
oculos viridis (hi enim impenfe nigricantj)venter ex
auro parum rubefcit, uti & cruicula:mediumdor-
fumluna elytris concolor adornat; quare non in-
venufte a Latinis,-E </////.$ luna. vocatur.Hujus Ari-
ftoielemmeminiifefcribkThilefius, fed quolo-
coPhilofophusidfacit,nondumaifequor.Thile-
fiusdumhunc inter pilukres recenfet (quare &
ego attexui) hujufmodi eum verfibus defcri-
bit.
Quasfgula iffa facitjcrtque refertqueplas,

Pars nigrd ut Cdethiofum^manus ufta coloribus borret 5
JLenapars viridi piila cvlore nitet c
Parvanitet cu\us dorfo nota,magnaminutis
Si conferre licet^Luna pifllavelut
J>ixit equum Lun& hinc cognomine Brutiatelltes:
Quodfi bellatorfic nituiffet cquus,
lllo captaforet non
una Semtramis ; cffcnt
Centauri & plures quam gcnus cfi hominum.
Et profe&o plerique pilulares tetro nigrore h'of-
rent ; efle tamen nondubito, quin aliorum nigriore
virorelucctcrufta,aliorum peramseno. Suntitem ruti-

li,& ijdem pra?grandes,qui terram fodiunt,ac
illic nidos
ponunt. Suntquiparvo,funtqui metuendobombofor-

midabiliquc ftrepitu provolant, ut imprudentcm non
mediocriter ftrepitu provolant, ut imprudentem non.
mediocriter territent. Sunt &
alia formarum defcfi-
mina. Verum id commune eft omnibus ; in fter-
core ortus,in eodem vi&us, vita atque delicia?. «_•///'-
us Cantharus purpureus Conftantinopoli ad nos de-
latusfuit,qui(nifioculi,venter, acpedes picem refer=
rent ) totus eifet purpureus ac violaceus. Atratm
in lignis aridis habitans, hunc in modum formatur y feu
lugubri indutus veftetotus nigrcfcit, vel pullefcit poti-
P % "c
l6o hfeBorumJtve
us os forcipatum illi, fcapula?

:
fere quadratae, tibia? atque an-

tennae breviufcula?; rarovo-
lat,frequentiusgraditur, atque
inter greffum maleficorum f er-
vorum more obmurmurat. Arborem vulgaris
admodum& ubique obvius, pra?cipuc Iuho &
Augufto menfibus, a fole confopito tum enim :
magno murmure & mugitu csecoque impetu, in

hominum faciem involat,jumentaq; laccflit.Ar-
borum folia corr umpunt hi Scarabei, qua? infita
malitiadilacerant potius quam mandunt. Vef-
cunturenimculicibus. Angli eos, Dorrs. Ger-
mani, Baumkdfer, Loubkaefer a Ioannc Agric.lib. De Subterr.anim. Scu.
.-
kaefer j aGallis//4#»ef0»nuncupatur. Vagina? alarum punicea? funt, &te-

nuilfimo quafi polline confpcrfa? aliasleviter fplendent; idem
: quoque tibi-
arum, pedum, accaudajfpinolsecolor, reliquxpartesinfufcanturtota?, nifi
quodoculorumcirculus, antennula?que parva:& fupracauda? ortumflavef-
cunt,jun&ura?que ventris albefcunt-InNormannia tertio quoq; annomulto
frequentiores,atqueideo,Z.'<Jwâ hannetons ab illis vocatur.Proditumeft in
Anglorumannalibus,Anno Chr.1574. VicefimoquartoFebruarij,tantam
eorum multitudinem in Sabrinam fluvium delapfam, ut aquaticis molendinis
rotasfifterentatqueobruerent &fanc nifi una cum hominum induftria, gal-
:
lina?, anates, caprimulga?, tinnunculi, vefpertiliones, alia?que praedatrices

aves, (qua?hosmprimarijshaberecibisvidentur) auxilio fuiflent 3 fuffoca-
ta? abijs molendinx etiamnum hodie obmutuiflent.
Huic alter affinis creditur,colore totus ex fufco albican-
te,glauco ventre &
quodammodo canefcente. Quem in
medicinis ufum obtinetequidem me nefcire fateor. Aucu-
pes vero cum anates venantur, fcarabeis duob. tribufve ar-
boreiscaudatim jun&is hamum contegunt, filoque gla-
diolisaquaticisfubdito (ne difpalefcant techna?) lapidem
ponderofualligant. Statim anas pra? cibi aviditate hamum
dcvoraret,ejufq;dentibusinha:renspcenasluit. His cucur-
bitarinclufis,quomodogruescapiuntur,quifcirevelit,Gefnerulegatdegrue.
Scaraba?usquemPlinius Fullonem vocat, rarior eft, nec ubique obujus.
InAnglia, quantum audiverim aut legerim, nufpiam apparet. Gaza ^^«jf
ab Ariftotele dicium , aliquando Fullonem tranftulit; quum tamen ille
femper Pilularem folum eo nomine notum voluit , atque reliquis Sca-
rabeis proprias nomenclaturascontulit. Neque Fullo Scarabeus rubeus dici
poteft(ut Freigius conjicit) nec eft animal-
culumcauda forcipata, quodHadmnusIu-
nius nobis per Fullonem obtrudit; non eft
enimForpicula4xTOj'xaMeT7ifrai' genere, ut fu-
Sane Scara-
fiusinhiftoriaejuspalamfiet :
beus hic pulcher eft, Arboreo major, fed

Cervovolante Famina nonnihil minonca-
put illiadeft fere corneum, antennulis dua-
busnoninvenuftum, oculipedufquehirfu-
tumexalboflavefcunt primulum, pedes anthracinos habet. Ventei cau-
daqueplumasrcfcruntgruinas. Scaputeatqucelytraalbis nigrifque macu-
minimorum animalium Theatrum. \6\
listam pulchre variegantur,ut veftem Damafcenam efle Phrygia manu inter-

textamfacilejurares. Hocinfe&umutriquelacerto alligatum, Magicontra
quartanas finûlare efle dicunt remedium 3 nifi non Plinio credendum lib.
30.cap.11. IconemPrimumaCaroloClufiohabuitPennius :beftiolam've-
roipfam Quicquelbergius poftea tranfmifit.
Cap. XXII.
DeScirabcis minoribus,
Carabei omnes mino-

res vel lxaculati funt
corpore,vel immacula-
tirillos c Moôsf hos vero »>^k(
;
Grxci appellant. Maculaealio-

rum ex nigro albicant : alij fla-
vefcunt, alij rubefcunt. Albi-

cantium e nigrofeptem, Flave-
fcentiumtredccim,Rubefcenti-
um duodecim ; quos hic fua
quemque clafle donavimus. .
Immaculatorum color cor-

porisidem deprehenditur at- :
que inter eos fex nigricantes,

duosfpadiceos,globofum unum
exca?rulo nigrum,alterum exlu-
tco vidimus. Quidam quoque
nuperrime a nobis deprehenfus
eft «fuco puniceo ; alter muri-
cisfuccoinebriatus comparuit.
Aurefcentesquinque habemus,
parvulos illos quidem, fed clar e
micanteque auro undiq; fuffu-
fos, quos etiam ne invidifle ne-
potibus videamur,fculpi appin-
giquecuravimus.Qujs vero fin-
gulorum ufus fit,ubi generaliter
3e Scarabeis diximus, explica-
tumeft
Chaj»
i6z hfeftorum jive
Cap. xxiii.
Dc Profcarabeo & Scarabeo Aquatico.
Rofcarabeus Latine, Paracclfo Mcloe j Agricola? pinguiculus j a

melleo pinguique fudore affatim extillante dicitur. Gra?ci aW'<*F»«yr
& ihAtoKiiî appellant. Germanis a menfe quo potiifunum con-
"fyicitnx^Jifayen Wurmlein cjr
mcyen A^/crdicitur.Heidelbcrgenfes, Scbmalts
•vogbel^ Ditmarienfes Bver & Kadden (ut
Wieruslib.de morb. incognitis tcftatur) no-
mini impofuerunt, Anglice Oile Bectle iive
Oile Clock noninepte vocari poffit. Cur vero
Profcarabeus potiusquam Scarabeuscontra
Gefneri Pennijque inftitutum dicitur, ciim
multaafferre poflim,tum lllud imprimis,quod
fcxii diftinguuntur & coeunt. Faeminaemag-
nitudinem hic vides, atque Mans majorem
ccrnis, & aliam plerumque formam ; huic
enim osminime rorcipatum, veluti Fa?mina?;
hxc itcmvcl leviflimo motu auttadu, olco
(mcllis liquidi inftar)diffiuit,mnsfemperquafi
exuccus deprehenditur. Coeunt,ut farpius in
agro Heidelbergenii vidimus, avcrfis caudis :
hrmina intcr venerem marem trahente (ca-

num morej ita ut hic retro reptare cogatur.
Corpus utrique molle,e cxrulo obfoleto cum
fplendore nigricans cujus fcapulis ala: duar,
:
vel alarum potius pnmordia innafcuntur, iicut

Struthiocamelo nontam ad volatus quam
:
grclfus celeritatem juvar.dam.Circuliilli ven-

trem dorfumque circumcingcntes,in juniori-
busviriduli,inadultioribus cserulei magisap-
parent.Contriti fragrantiam redduntgratifli.
mam ut Toxites in O nomafticho fuo aihrmat.
Folijsviolaru pra?cipuevefcitur,deinde graministenelli. Raro extramenfem
Maium confpiciuntut';reliquum anni tcmpus latcbras colunt,vcl femine pilulis
inlufomoriuntur.Heidelberga? Francofurtiq; inagris, pafcuis,fegete,ip(ifque
&
adeo hortis trivijs multoscofpeximus.Sed in Anglia adhuc vivos,ibidemq;
natos non reperi. Solus Agricola eosquadrupedcs fccit, quum revera fint
omnes fepedes eo forte errore vel cafij,quod in Profcarabeum incideiit, cui
:
anteaduopedesfuerantavulfi. WieriProfcarabcus, ftfupinum videris, ad

humanam faciem (nifi hic fenex lufefit) fadus apparet ; alas longiores obti-
net quamreliqui,orbibufquefive cingulis pluribus corpus ambientibus di-
ftinguitur.Aliasapraediclonon differt Nobiliflimus. Edmundus Knivettus
Eques primam in Anglia Profcarabei fpeciem fe vidiffe afferit,ejufque adnos
mifiticoncmj fed oleofum illum humorem quo Germanicus- abundat, nun-
quaminvenire potuit. Omnibus item dhnenfionibus fuperatur,vel quodcce-
lo,velqu6dfoloutitmadcrefcendumineptiore.IoanncsWierusde illorum
ufu fic fcribit In Ditmaria verfus meridiem vermem maialem (fic enim Pro-
:
fcarabeum appellat, ) filo circa collum appendunt, potiflimum menfe Maio,

quandoliquor ille melleus (venenatus creditus copiofiflime extillat:hunc
)
(vel
minimorum animalium Tbeatrum. id$
(vel aliquando duos aut tres ) exiccatum &

in pulverem contritum cum
cervifiapropinantjXgrumquevellabore, velmulnsinlectoftragulis, vel in
furno (a panibus extractis,) cito multumque fudare compellunt. Deinde
graviainfequunturiymptomatamem-
pecordis dolor, virium omnium de-
jectio, totius corporis debihtas, qua?
dimidium fere diem non fupcrant.
Hoc alternis, vel fubalternis (ut rcs
exigirj diebus iterant^ ufque ad no-
num. Hunc potum Anticantharinum
five Kadden tranck appellant ; quia
ex Profcarabeis componitur. Et iane
dolore illo capius hpidemico
in
(quemPlacentinusinChirurgiaefine,
&Eerptaliacapitcde vapore, &for-.
litan Avicennna 4. Lib. 3 Fen. Tracf.
.
2,Cap.9. definiuntj fingulare dicitur

remedium. Saxones hunc morbum.
Fmrcn 4 ive Kaddcn vocant. Paracel-
iusLib.j.Cap.d.demorb.Tartareis,
medicamento ex iftis Mcloibus & fe-
mine raphanieompofito curatum a fchydropemcommemorat.vjusconfectio
hujus modi eft R.meloum 3x. feminis raphani ; j .reduc inliquorem.-dofis ab
:
?j.ufqueadtres, efflagitante neceflitate. Vfuseftetiam Oppodekoch Me-

loum contra Syrones,lib.de vit.longa.Cap. 1 2 quod poft alia medicamenta
.
perduodeciemhorarumfpatium applicari voluit. Si colliganmr ante Solis

ortum & diftillcntur(inquitAgricola,)adtumorem fub oculis multumva-.
lent, ubi loci affe&i ter quaterve quotidie loti fuerint. Pinguedo itemiila
oleofa manuum fiffuras fanat, uta rufticis Heidelbergenfibus accepimus,
qui eorum mirificas virtutes non femel tantum nobis inculcarunt. Vrinam
potenter pellunt, feduna fanguinem, Venas nervofque ac vulnera gluti-
nant. Equorum f cabiem contufionefque in dorfo,fellarum iniquitate factas,
percurant.
Cafparus Reglerus lib.de pefte,viginti Profcarabeos colligere confulit :non
tamen manibus fed duabus virgulis, Deinde ubi in ollam fictilem vel vitrum
inditifuerinf,inoleoolivarumdulciflimo. q.f. fuffocentur, atque ufuij fer-
ventur» Hoc oleo inundo, Bubones, carbunculos, exanthemata pefti-
lentialia, vulnufquea cane rabido inflictum curari aflirmat. Alio loco Sa-
phiro bubonem circumfcribere jubet, locumque deinceps oleo Meloum
veljuniperino perungere,quippe quo mirum in modum venenum extrahitur,
atque pars affecta in naturalem temperiem cito redigitur. Marcellus Em-
piricus Scarabei cujufdam pilofi meminit colore leonino, vero alias per
omnia fimilis pra*ter hirfutiem. Culionem dici proprio nomine contenditj
infepibusfenioribus, foflifque & aggeribus dereliclis invenitur. Hunc ad
oculos fcabros & palpebras ab humore falfo & acri diu perforatas, vel pedi-
cellisexefasmirabilitervalerefcribit. Vtendi viam fic docet: Primum fo-
lium caulis rore noclurno madidum primo mane colligito & fic compli-
cato, ut ros ad fundunvfolij omnis confluat. Tumubi primoribus digitis
& pollice pilofum hunc Scarabeum apprehenderis , confeftim intra
folium concludito, ut urinam ( quam ftatim a compreflione rcddit
)
cum roreipfiuscommifceatj alias enimexcidetlotium, inquototumineft
arcanum.
Hoc
i$+ fojettorumjive
Hoc rore Scarabei lotio veluti lmprargnato, li cum fpecillo palpebras re-
tigeris, &locafcabraexclaque perunxens, miras &itupcndas ejus dixens
vntutes. Verum quis vcl qualis lite Scarabeiis,plane lgnoro: ncc aliosautho-
resqui ejus mcntionem ullamtacerent,meminilic pollun.
Scarabei aquatici jam iibi locum aliquem dan contcndunt ; quos Grxci
t'^f««»«j;»fj Germani Wajjcr kafcrs, Angli, Watcrclocks appellant. Horum
omnium ventrc-s fpadice iniei5ti,doriaq; carbonc notata,pia tcr Anglicanumj
j
in cujus iconeii limbum fcapuhs totoque corporc ovali circumcuncntem le-

vitcrinfiilcavcns,atqueoculosargenteosfeceris, noneft quod amphusex-
petas iidillius dclcnptione. Sexquibuiq;pedesobtinuit,poiterioreslongitu-
dine latitudincq;cacteiosvincentes,quibusprorcmis intcr natandum utunuir.
Sebelytrisnigerrimis, membranece latent als argento tincra?, quibusnoctu
aqmsegrcffi, celenter convolant peraerem, qucm intcrdiu pcrraro (torte
nunquam)divcrberant. Omniumvcrominimiluntilli, qui irrequieto motu
huc llluc m aquae fuperficie multi nullo ordine tranfcurrunt & quaii colludunt,
& aqua tui bata vel ic fundo immergunt,vell in riparum foraminibus abfcon-
dunt: Deinde vero mutis&tranquillisfiuctibus lterum geftiunt. Chrifto-
phorus Lcuitnerus fe 'Scarabeum ln \oco qiiodaminveniifefcripfitadGef.
ncrum,vaginaria(utfolent)crtiftula, eui quaiiformicae caputfubluteum,atque
alxmultaeerantatfixa-iventre inferiore pinna? fpargebantur, caudis aftaco-
rumiimiles: quibus(ceuinaquisremiges ) divagabantur. Cauda promine-
batprofuamunitioneexigua,fcdinlongiffimasfctas divifa. Ex aqua paluftri
infontanam conje&us,paucisinteriedisdiebusvitaexceffit. Atque ha&enus
de Scarabeis quos inter regiones folus Olynthius ager, ioter plantas Heme-
i
rocallisnon profert. unde illeaPlinio,Theopompo, &

Antigono, Cantha-
rolethrui : hxc a Diofcoride Ânticantharos appellatur.
Cap. xxiiii.
Be Gryllotalpa.
praenominuminopia ho^-m-^v.
^lceat hic quaefo nobis
| Beftiolam quam expreffimus, Cordi Sphondylis, Dodonad vera
^Bupreftiseft.-perperamuterquenominant & nullojure. Sphondylis
enimalas nonhabct,hoc Infe&umvidcsalatum. Bupreftis Cantharidi fimi-
Jis apud omnes dicitur ; hoc vero animal nec figura, nec colore, nec magni-
tudine qwcquam
*eb accedit; ut ta-
ceam elytrorum
hic abfentiam
quibus Canthari-
des carere nemo
fanus contenderit.
Gryllumdicimus,
quiaeundem cum
Gryllo ftridorem
node appetente
facit. -Talpam
quia terram con-
tinuofodit.Belgis
Weemol , Anglis
fcnkrickct , eve.
churre^ atq; etiam
Chnrrvnorme
minimommanimaliumTbeatrum» 165
Churrworme dicitur. Infe&um vifu horridum ac monftrofum, quadruplo
maximam fuperans Cantharidem prxcipue aetate ubi fuerit prove&iore,
:
Formam ob oculos videtis ego colores addam. Fsemina levius, Mas fatura-,
:
tefufcus. Illipra?ter duas longasantennas fibulse quatuor, quafi e naribus

labijfquepropendeftt:oculos ltemhabet majores, &
alarum radix miniata
macula ornatur. Mas vero fibulis illis nudus,earum loco fetas duas fibulis du-
plo. longiores obtinuit; concolor fibi undique videtur, &
fme macula. Vtri-
ufque ungues coracini funt. Anterionbus pedibus robuftis admodum,& varis
tumulos perfodit uterque &
cuniculos agit medijs infiftitjultimis quando
;
opus eft,faltat.Caudaillisbifurcajalaecorporelongiores, membranea?: cor-

pus incifuris varijs infignitum. Iunioresferetotinigricant,adultioresimplu-
mati videntur. Subterrapaluftri&humidamaximama?tatis partem vivit,
no&utamen egreditur. Tardigradumvaldeeftanimal, volatufque ejus fal-
tumreferttHndeinlocuftarum numerum a nonnullis ponitur. Soleocciduo
primum prodit,Gryllorummore,fuaquecantiIena,fonoraquidemfatis & fu-
pramillepaflusftridente,fibiapplaudit;quam ubi audiunt agricola?, oppido
exhilarantur acfi ejusadventu terram humore gravidam & calore Solis
:
veluti maturatam fcirent. Grana tritici, hordei & avenae colligit, ac in

cavernam afportat, inde forte hyeme vi&urus. Quidam ftercoribus eum
equinisvefciaffirmant. Dodoneus hancbeftiolam boves morfu interimere
author eft eo lapfus quod Bupreftim efle arbitraretur. Intus ne fumptus no-
j,
ceat, equidem ignoro S«epius autem nudum nudis faluifque manibus trada-
:
vit Pennius, nec ullumad mordendum animum in eo perfpexit. Bruerus no-

fter idem Pennio fignificavit,qui rufticosfuo aere conduxit, ut mores ejusfas-
piflime obfervarent,nobifque exfcriberent.
Cap. XXV.
De Pyrigono.
\frigonum Aeliano di&um, alij Grxci ^mJit> Hcrmolaus W^tjbc,

quidam -mjtwi» vocant. Ariftoteleslib.5^Hift.Cap. ip.hasbe- n»»k»«
>ftiolasproprionominenondonat, fed fl»&« efledicit ^h-mTwfi-.
QuarGazabeftiolasfornacumvertit. Straboeasinter ««w«! re-
cenfet,a Suida -mp&io. dicuntur, ut apud Laertium legimus Iib .9.Solinus Cary-
fiiamlib.de mund.mir. Iulius Scaligerus Ignigenam vocat Latine,Gaza Fur-
nariam&befiiolam fornacum Ati&otelis quam mufcis grandioribus majo-
:
remfacitatqueab'geram:idemPUniusanirmat:lib.ii.cap.36.Antigonus lib.
isef **<««/<>£.) Pyrigonos nonmufcisfedmuribus grandiores dicit, ex Arifto-
tele ; ubi eum fcedo lapfu p& pro pw»v accepifle planum eft: quod Xylander
ejusinterpresnonanimadvertit. Anglis a Fyre-fiye vocatur.Forma nonnihil z>ey?n>/w.
Culicem refert maximum,colore flammeo,fplendente:radijs quibufdam pyri-
ticisilluminatus;inflammafalit,ambulat,volitat, & viuit, ut Ariftoteles re-
fertlib.5.Hift.Cap.ip.Vixenim Aelianolib.2.Hift.Cap. 2. fidem habere
poflum, cumdicitPyrigonumnatali locoubi paftus gratia exceflerit, &in
aerem volarit, ftatimvitamcummortecommutare: nonenimcredo in igne
natum,extrafuumelementumviftum quaererej nec verifimile eft naturam
benigniflimam rerum omnium parcntcm,alicuianimali talem vi&us quaeren-
di rationem praefcripfifle,unde ftatim vitam amitteret. Caufa przterea (quam
Aelianus alijs inveftigandam committit) noneft adeo difficilis difquifitio-
nis,utmihividetur : nam in exceflugcnita, intemperato quomodo viverent ?
Siquidem
a06 InjeUorum jive
Siquidemquotidiana experientia conftat, pifees quofdam ftatim atque ex

aqua in aerem fublati fuerint, anima efrlarcjmulto minus in igncgenita aercm
fuftinebunt,quum istantumabaerediffert,(&magis quidem) quantum aer
ab aqua.
Gencranturifta? volucresinCypri infular oerarijs fomacibus,ubi Chalcitis.
( five ararius lapis) plurimis diebus crematur : fortaffe fuliginofi vapores
dum lapis cominuo una cum flamma afcendentcs, hujus gene-
uritur
rationis materia&caufaexiftunt. Strabo.hb. 1 2. de vermibus lnnivegcnitis
loquens, hxcquKfequunturfubjungit.^TWaj^s^rTOVifiî' louuiiiw utgfym, it»i
7iw -TuvMvaxuvix. TinivTois.uiTifoois ?hby@- >yrii TnirdKi: ubi interpretcm malc inter-
pretisofficiofunCtumeflequivis facile animadvertct Sic cnimvertit: Ho-
:
rum ammalium generationemtalem putant^ ut culicumex jiarnma bractcA&

metallorum. Inflammaenimgenerantur,(ut Scaligerusinquit)nonin mafla,
hoceft (ut egointcrpretor) inigne eondenfato .-nihilque prohibetinficcifii-
moelementogenerarificciflimaanimalia(nam ibi quoque permiftio eft,) ut
in humidiflimohumidiflimajnoncnim purusignisapud nos.Sed quid prohibec
ex fubjccta materia generarianimalia/' velqua? ratio naturalis contradicit ?
Hejpmdent , ignem omnia confumere,omnia conumpere. At qui fecretioris
Philofophiar penctralia vel a limine falutarunt, illud manifefta demonftatio-
ne &
expcricntia falfum oftendunt. Tantum enim abcft, ut ignis nofter om-
nia confumat, autcorrumpat, ut quxdametiam perficiat. Non corrumpit
nec confumitaurum, nec aolis quadamgencra,noncinercs, non Amiantum
lapidem,alumini fciflili fimillimum 5 non alia,qua? nune ob iftos morofos non
recenfcbo. Ignemigiturgencrationisfacultatemhabere, fed inmateriaap-
ta &convenienti, quid prohibcbk i neficckas impedirepoteft, quominus
generatio fiat ; quia fit a forma.-ignis autem materia cff , &
formae ad certa
opera inftrumentum. Pranerea humidkas cum noftro igne fcmper conjungi-
tur j alias enim flammam non conciperet, nec arderct,nifi humido pingui fo-
vereturj fiquidemterra&aquanoncarent,qu.rinnoftroterreno igne gene-
rantur. G.CAgricola. ,Si vero hoc noneflet, quia ignisnon putrefcit ab igne :
tamen, tanquam a forma, inmateriapropriafierigenerationempofle, non'

eftcurdubitemus. Naminmctallisnifi eflethumor,nonfluerent; quider-
go naturam impediet,quo minus ci formam det i Quarit Ariftoteles : Anin
SphaTa ignis (fcilicet fub luna) generantur animalia i acvidetur dubkare,
qua>ftionemque in aliud tempus rejicit:fed cum Pyrigonum in hoc noftro
igne generari affirmet, quare dubitarent aliqui, nonvideo. Sunttamenqui-
dam dodtiflimi viri,acnoftritemporisfcriptoresegregij (qui tamen plusin-
genio,lcc"tione,acverbis, quam rerum naturalium folida cognitibne valere
videnturj qui tam harum bcftiolarumgenerationemin igne, quam totam
hanc hiftoriam (ut frivolam, ficlam &
philofopho indignam) condem-
nant atque rejkiunt.Horumargumentisutrefpondeam,le£torcs expedtant.
Objiciunt Ariftotelem apertis verbisaffirmantem , Igncm nullum animal
generare.Philofophusibicaloremfeminiscumignis calorecomparat,affir-
nians calorem igneum nonefle in femine fi enim cflct ( inquit ) nihil produ-
:
ccrct. Hoctamennonimpedk,quominus animalinignegeneretur, finefe-

mine fed ex alia materia apta & conveniente, ut poflea videbimus P ra?terea
: .
Philofophus hic ( quemadmodum&alibi) videtur,vel tantum de ignefub

Spera Lunx loqui , ac illumignem nullum animal producere 5 non de hoftro,
ubi & miftio eft, nec ignis purus. Sedadhuc urgent N ofter ignis eft fubftan-
:
incundta & obje&a graffatur & depafcit & in ftiam fubftan-

tia as«7o««fssw.tw, , ,
tiamconvertit. Huic prius refponfum eft ; ubiquxdam in mcdium attulimus,

qua? potius inigne perflciuntur , quaeque ignis nullo modo confumere poteft,
nec
minimorum animalium Tbeatrum. ifiy
cec in fuam fubftantiam convertere. Io. Langius, ( homo multae le&iohis

PhilofophusdoeMimus \&ab eo Cardanus, concedunt;qusdamanimaIia
in igne yivere poife , kd non ineo generari. Hoc enim Philofopho condo-
nant .At quam abfurda fit ha?c condonatio,quis non videt.? Quomodo enirri in
temperato genita in exceffu viverent , non video. Nam quod de Salamandra
dicunt , nihil eft.Salamandra ( ut re&e Diofcor. obfervavit ) non diu inigne
vivit. Nam confumpto illo humore , qui hinc inde ex luteis ( ut arbitror ) ma-
culis dnm in igne verfatur , m anat( quod brevi fit ) ftatim in cineres redigitur
ut aliquotics in agro Heidelbergenfi unacum noftro Bruero expertus eft
Pennius. Eraftus Medicusdocrtflimus defebribus putridis difputans, totam
hanc hiftonam fubvertere his argumentis conatur. Primum quia Ariftoteles
hiftoriam tesit (inquit Eraftus)quem ex auditu multa fcribere in confeffo eft:
fateor ; fed tunc addit (ut aittnt ) velaliud vocabulum ejufdem fignificationis:
Niphus obiervavitj)quemadmodu de Salamandra loquens eodem
( ut recl:e
loco,s>%i?aj7!,adjungit.HocPhilofophoinmorepolitumobfervabimus,quan-
do ex aliorum opinione vel relatione loquitur. Sed fit ita ex aliorum loqua-
:
tur relatione ; Deceptifunt ( inquit Eraftus ) quiei narrarunt, utinigne pu-

tarunt nata, qua? in ipfum forte inciderunt. At loci circumftantiae hoc non efle
verum oftendunt. Siin ignem incidiflent aliunde, utiquefuaconfeflioneab
igne confumerentur. Et nifi lbidem fuiffent nata ( ut antea dixi , ) quomodo
intantoflammsexceffuviverent. Pmerea obfervarunr fpedatores , mo-
tumpedum, alarumque numerum, volatum, mortem prasterea mortis &
caufam, idcft^cwm extraignem paulo remotius volarent. Ha?c &
fimilia,
eos narratores non omnino decipi, Ctd vera & indubitatanarraffe convincunt.
Verum author nullus vel ante velpoft Ariftotelem hoc arfirmat , nifi ex ipfo
forte aliquis tranfcripferit. Hoc tibi Erafteignotum eft , omnium authorum
libros non legifti:maximaparslibrorum perijt, ut ex Athena?o manifefte
apparetj & Sedundequsefo

hiftoria? teftatur. Plinioconftabat, Pyrigonos
quatuor pedes habere ? Hoc ab Ariftotele non didicit, nec in ejus fcriptis
qua? extant , tale quid reperitur. Igitur vel ab alijs didicit , vel Plinij tempo-
re nota erat hiftoria. Hoc ergo Plinius adjecit,ut hiftoriam perficeret. Qujn-
%tiam fi Ciceronem legifles i . de nat. Deorum, beftiolas in medio igne nafci
pennatas,certo affirmantem vidiffes.Ncque Theologia* tam te expertem an-
tea putaffem , ut Beati Auguftini ( lib. de Civit. Dei 2 1 . cap. 2. ) illa telate-
rent, qua? de Pyribijs notavit : qux medijs ignibus vivunt ; atque
Sunt,inquit,
nonnullivermesin aquarum calidarum fcaturigine reperiuntur , quarum fer-
vorem nemo impune contre&at. Illi autem non folum innocue ibi funt , fed
etiamextraeffenonpoffunt. EtVincentiushift.nat.lib. 20. cap. 68. Qui-
bufdam in aquis naturaliter ferventibus , haud aliter vivunt vermes nonnulli,
quam in frigida pifces imo extra eas aquas in frigidam migrantes moriuntur.
:
Accedit&Solinuscap. 17. quihujufmodivolucresCaryftias nuncupat, &

in Creta impune involare in fornaces ignitas tradit. Sed & Seneca ( qusft.
nat. lib. 2 ) affirmat animalia quaedam ex igne generari 5 atque ideo hos item
.
Pyrigonos ; uti recens longa difceptatione traditMarfiliuscognatus,variar.

obf.lib. i.cap. 23. 24.Noliigitur amplius codtendere nullum poftvelante
Ariftotelem authorem hoc amrmare ; quum prxter jam diftos viros pios &
graves j-alios itemafferre poffem, quite vel aperti mendacij vel non obfcura*
levitatis certo arguerent. At Theofhrajlus , libro de igne , huj m
non meminit.
QuidindeconcludisErafter' Hiftoria? falfitatem ? Egregie. Fortenoncrc-
didit, nontamenidcirco hiftoria falfa. Artamenprobabileeft. Concedo.
Multa probabilia, ramenfalfa,ut experientiadocet. Eraftus multa probabilia
contraParacelfumfcripfit, nontamenomniavera, nifiverafint, qua?non
intellexif.
16 8 hfeBorumfive
intellexit. Conatus fanemulta coniutare qu# fcio illum nunquam mtel-
eft
lexiffe. Adparticularia jam nondeicendam. Sed igniscahditas noneft;.K/^K.

Hoc te latet hrafte 3 fed pnus drxi, fi in femine eflet, quemadmodum Plnlo-
fophusintellexit.Hit enim ?9a f T/xn ut Arifloteliplacet. Refponditamenpniis,
ignem non omnia corrumpere. Reftnngenda igitur eft ifta ignis flerilitas, vel
( ii mavis ) corruptio. Nec fane miraculofe tieri puto , icd natura: vi ; nec
fabulam puto , fcd hiitoriam cum natura confcntientcm Quod vero de Sa-
.
lamandra fcnbit, auf^radjungit, ut ante dixi non opus erat lllud adjicere.
:
Sed obfecroiftos qui nihilcredunt, nifi qua? oculis percipiunt Num

ahqius
:
exantiquis hanc hiitoriam reprehendit , vcl eam confutavit ? De Graccis lo-

quor. lmoneGalenus quidem , qui alioquin eft accrrimus Philofophorum
reprehenfor , anfamque hic didto citius arripuiflet , fi talc ahquid cogitaflct
verifimile eftigiturhiftoriamveram efle, quianulluscx vetenbus Uiam ca-
Itigavit. Sed jam ad Matthiolum veniamus , qui omnium infeliaflime hanc
hittoriam oppugnavit. Inmarginefiquidemvanas Philofophiopiniones (ut
ipfc fibi perfuadet) infe&atur, cum ipic in nonnullis ipfa vanitate vanior inve-
niatur. Sed ad rem redeam. Natura; (inquit)operibus repugnat. Satis eft Ma-
thiolo id dixifle; nontamen probare ? Sivcra (inquit)fuiflethiftoria,nun-
quameamreliquifletGaknus, quidiligenter omnia inveftigavit ; fornaces,

metalla:& quidnon.? RefpondebitluliusScaligerus, quamobrem prodi-
tum repeteret ? Citiiis ille ( ut erat tanti viri gloriae infenfus obtrectator ) id
quod aliquot locis etiam ridiculum facit , ii non reperiflet , rcdargueret. Qui
paucositadiesfuerit, nonremomnemvidit ; nonerant, non fcmperfuntin
procin&u , non rogavit fornicanos. Scd fi iftis objicercm pullum fxminam
equa? , recenter in lucem editam,lac abundanter, ex uberibus pr3?buifle,quid
dicerent fhoctamennosantefexennium vidimus Londini, plurimiquealij
teftesomni exceptionemajores, qui proprijs manibus la&is magnam quan-
titatem ex pulli uberibus expreffcrunt. Sed forte refpondebunt , non crcdi-
wtts : maneant ergo increduli , non multum refert. Multa: funt in mundo ge-
nerationes, quarum caufas impoflibile eftcuivis mortaliumcognofcere, &

multo minus alijs oftendere. Nec certe fine magna caufa , tam ut Dei infini-
tam potentiam admiremur , quam ut noftram catcam ignorantiam agnofca-*
mus. Ifta enim& ejufmodi multa, obfuam folummodogloriamcondidit
Creator, tumut noftram umbratilcm fapientiam confundat, tum etiam ut dif.
camus , in ejus folummodo fapientia conquiefcere , dum caufas rerum natu-
raliumfcrutando , ulterius progredi fit omnino impoffibilc hoc enim eft ex
:
Deioperibus, quodnoftramfuperbiamretundit, noftraque ingenia ad fa-

cram afmorum anchoram , occultam fcilicet proprietatem , ac totam fubftan-
tiam recurrere cogit. IftiufmodienimoperaejusMajeftatem&omnipoten-
tiam , noftram vcro igndminiam , confufionem , cxcitatem & tenebras ma-
nifeftant. Quid igitur nobis faciendum ? Scilicet ad illum recurramus , a quo
omnisfapientia ,fcientia& perfettio dimanat. Namdumnos noftro freti cc-
iebro,DeifcrutamurMajeftatem,agloriaipfius ( iit Paroimiographus Sa-
lomon fcripfit ) obruemur. Quid ergo reftat ? Quibus haximpoffibiliavi-
dentur, fruantur fuisopinionibus, & alijs qui contra fentiunt non obftre-
pant.
Author Geoponicorumhancbeftiolam (nifallor) Salamandram vocar,
nonre&e. Haecfunt ejusverba, saA^f^Tot^str^cUT» TTvt&i&rMfivt-
(nviKjivTOTwti&ioioJKcuhfjuivcv vmnf<p\oyrt, ideft^ Salamandra minimumanimal-
culum ex igne habet generationem , & in igne vivens non comburitur a flam-
ma. Ter hic ad mendacij fcopulos impegit. Nam neque animalculum eft mi-
nimum, fed incerta magnitudine ; neque generatur ab igne , nec in igne , nec
diu
minimorum animalium Tbeatrum* \6$
diu in igne vivit 3 ut prius ex Diofcoride dixi.
-
Hxc adjicere volui , ne Iunio -
res Geoponica legentes cum Zoroafte tam turpiter errarent. Quibus ufibus
inferviat , nequeo conftanter dicere : tamen exloci principiorumque ratione
pot entcr exicca.re mundificareque videtur Eft quoque tenuium admodum
.
partium , c^fporiiquejvel remotiflimuslocospervadit,& faneii Cicadaaere

paftatama~durentisfitfacultatis, quid de Pyngono putabimusflammaspo-
tanteatquevefcente.? Mentibusveronoftrishunc ufum prxbent Pyrigoni:
Primum admirandam Dei potentiam intellectui noftro proponunt , quima-
ximum omniumelementorumignemtampufilla?, tamliccaecreatura? fubdi-
tumfecit:dignatumab illis fe vinci , c dedignatum abhominibusautmajori-
bus animalibus fe, ne dicam , vinci, ( utor Majoli verbisj in dier Canic. Col- .
loq. 5 ) fed nec attingi quidem.

.
Cap. XXvl
De Tipda.
MgM\ EquiturTipulalevimmabeftiola,
th °
cujushiftoriamtamleviterAu-
reS tra<^tarunt
ut nimi fer e alicujus momenti aut ponderis ex il-
11 S|8
*
5
:
lorumfcrjptisad hanc hiftoriam illuftrandam eruere poflimus ta- :
men quod poifumus prsftabimus.

A^vAriftotelis, Tipulam IHzutinam fignin*care( utGazainterpretatur)
omnino pernego j non enim mihi perfuadeo , culices muliones cx iftis
prove-
nire poffe.
Latine Tipula dicitur. Plautus , Feftus , &
Nonnius -Marcellus Tipulam Nmen -
fcribunt alij Tipullam. Guillerinus deconchis, Tapulam legit.

:
Albertus &
VincentiusinSpeculoTappulamvocant.-nuiluseorumredtei a Plauto Ti-
pula dicitur. Grxcc ( ut in fchedis Gefneri repperi ) c^ , cujus vocabuli nem
veftigiumquidem ulhbi mvenio , nec quid proprie fignificat
co<mofco. Ger-
mams quibufdam Wafler gems, quafi capra aquitalis alijs (bin ,•
Waffer quafi
,
araneusaquatilis. BdgsWaferJpwne. Ang\isWater-flider/utGevmzms8c
Belgis ob quandam fimilitudinem. Hifpanice Gufano que correfopra el aqua
h
vermis fupra aquas currens. Italice Capra di aqua.
Polonice Woodmcie- •
'
luch.
Tipula duplex eft. Major &
minor. Magnitudine folum differunt fortaf- &
fis aetate majores in fngidionbus aquis frequentiores minores
:
\ paulo maîs
nigncant, &
corpore funt compadiore.
Majorad cinereum colorem magis declinat, corpore magis
exporredo.
Quamvis varij variafcribant,neccertas notas quibus
cognofcaturoftendant,
neque lnpedum numero conveniant fpero tamen nos
5 adeo Tipula? hifto-
riam clare& perfpicueexplicaturos, ut nullus pofthac
dubitandi locus relin-
quatur.
Tipula
cili,
efi bcftiola araneum fereforma referens ,corpore
pedes quatuor habetpe&oriaffixos antennis juxta
oblongo gra- "Dcfa^tu. &
os duo brachiola ex-
:
terna antennarum forte loco qua fi

j pedibus annumeres , fex .habebit pedes
Qrabustamenmter currendum,( quantum obfervarepotuimusj nonutitur
h
reliquispedibusfuntduplobrcviores, necarticulos vel jundturas ut reliqui
pedes naDent. Ideo Albertus &
Alij Tipula? tantum pedes quatuor conce-
dunt. Feftus vero fex, brachiola
una cum pedibus annumerans. Alas habet
quatuor languidasvalde, quaead
volatum fabrefadte non videntur , fedad
Q_ faltum
174 hJeUorumjive
faltum corpore funtbreviores, quarum fuprem«e paulo reliquisfunt craflio-
:
res & largiores,nontamen conacea? ( ut elytra )colore exfufconigricantes;

internx minores , tenuiores , coloris argentci. Annodtu volitant hydrocan-
tharorum modo nobis eft inccrtum ; faltant interdum fupra aquas adeo lcvi-
ter ut quxfuperficiemvix quidem moveant. Hinc natum prifcis proverbium,
Tipulalevior. Sic Pieriushominum , & Maro CamUla? levitatem cxprefliui,
Tipulam ijs objiciunt. Plautus item jn Pcrfi TipuU lcvi/es cft pondus , quam
.-
fidcs lenoma. Sic enim omnibus codicibus , etiam Nonij , invitis , legit Lam-
binus. Noncontinuocurfuutitur, feduntermiffo. Nonfubit aquas, rufivi
eo impulfa ; corpus nullo modo madefcit. In aquis ftagantibus lacubufque
imperfiatis& tranquillis pertotam aeftatem reperiuntur. In fluvijs ctiam
quandoque , prarcipue juxta ripas fluminum,& maximefub arborum umbris
(utpoteialicisvejalteriusarboris) nen nimis procerae inveniuntur manent :
maxima ex parte multjefimul congregata: ; videntur aliquando coire fupra

vfm ' dorfuminfiliendo,fedcitiflimeveneremabfoluunt. Hyeme vix eas inve-
nies. Anufumaliqueminmedicinahabcant, pratter communem illum muf-
carum , alijs experiendum relinquimus ; nullum fiquidem novimus ; fine cau-
fa tamen a natura produclas has beftiolas , omnino ncgamus. Quam vero
pafcendisfaginandifquepifcibusconferunt, fundulus, rubellio, gobius, per-
cula,alijqueNaidumcivesfatisloquuntur. HancTipulam jam defcriptam
finedubioFeftusNonius, MarcellusSipontinus&alij intellexcrunt ; ut ex
illorum verbis eritmanifeftum. Tipula beftiola: genus eft ( inquit Feftus
fex habens pedes , fed tantae levitatis , ut fupra aquas currens pedem non fi-
gcre videatur. Idem fere Perottus. Tipula ( inquit Nonnus Marcellus ) ani-
mal eft levifiimum , quod aquas non nando fed gradiendo tranfeat. Varro
hoc modo LcvisTipula levifiime frigidos tranfit lacus fic enim locus cor-
:
.-
ruptus , legendus eft , &

reftituendus. Albertus Guillerinus de Conchis , &
Vincentius, araneumaquaticum vocant, nomen Germanicum interpretan-
tes 5 ( habetenim quandam cum araneo fimilitudinem ) quatuor Tipulis fo-
:
lum pedes afcribentes , anteriora brachiolapedibusnonannumerantes, ut-

pote quibus intcr gradiendum non utatur Alij ( ut dixi ) brachiola pedibus
.
annumerantcs , fex pedes Tipulisattribuunt. Hinc conftat certiflime, nos

veram Plauti Tipulamdefcripfifle , adeo ut nullus pofthac dubitandi locus
cuipiam relinquatur. Sed antequam ulterius progrediamur , duos infignes
errores Guillerini de Conchis ut refellam , veritas jubet. Primus error eft
&
cum dicit, Tipulam in aqua terra squalitcr vivere. Secundus , cum dicit
eam fuper terram velociflirne currere ; quorum uterqueexperientia? manife-
fte repugnat ; interra fiquidem non diu vivit, nec currit omnino , fed lentif-
fimo gradu movetur, &quandoque faltat ; fed immodice.
Anfit Tipula Catrab Avicenna? (ut Wierus arbitratur ) quod vocatur
a Silvatico Cutubut , & Eckentubut , pro certo afrirmare non poflum quam- :
visreveraexcircumftantiarumviCdr^ Avicenruenon efle Tipulam , faci-

1£ inducorutcredam. Sed Avicennae defcriptionem audiamus Catrab^('m. :
quit Avic.) eftbeftiolaexiftcns infuperficie aqua?, qua? fuper eam diverfis

motibus fine ordine movetur , & qualibet hora fefe in fundum' demergit de- :
inde iterum apparet. Silvaticus eadem fere ad verbum habet; fed addit,
quodquacunquehoraeialiquidaccidat adverfi, fugit, &
iterum apparet.
Ab ifta beftiola ob irrequietum &
inordinatum motum huc illuc fine ordine
difcurrcntcm Melancholia»fpecies( aGra?cisAv^9/>«^difta )Latinis//z/W4
Lupina , Catbrab &Alcathrab , ab Avicenna vocatur ; qua correpti vivos ab-
horrentj&nofteexeunt, ac interfcpulchra verfantur (ut Paulus fcribit,
putantque
minimorum animalium f keatmm. i
y\
putantquereverafeinLupos converfos, ut Agricoke cuidam in Germania
Annoi54i.accidifTefcribit Wierus. Antiqui ( inquit Wierus ) Tipulam
vocant mufcam in paluftribus frequentem hujus & Manardum alibi in Hpi-
.
ftolismentionemreciflearbitramur unde Chatrabnonefle Tipulamplane

:
mihi perfuadeo, fedaliam beftiolam ex Cantharorum aquaticorum ipeae

minimam , qua? fere femper irrequieto motu ( ut in eorum hiftoria diximus )
huc illuc abfque ordine fuper aqu«e fuperriciem movetur , ad lcviflimam fere
aquzturbationemvelagitationem, rundum petens ; Limo fubinde fefe ab-
fcondit, kd paulo poft, pacatis flu&ibus ad aqua? fuperficiem iterum afcen-
dit. Raio folitaria eft hxc beftiola, fed multae iimul eodem in loco varie dif-
currendo colludunt. Solebam aliquando magna cum animi delecltatione
iftosparvosnigerrimos cumfplendoreScarabeolosfemutuo vellicantes &
quafi paleftricam exercentes contemplari. Sed de his inter hydrocantharos
pluribus egimus. De Gaza? item Tipulis inter vermes aquaticos confidera-
bimus. AfcaruvocabvHum, quod Tipulam interpretantur , nihiladnoftram
hiftoriam illuftrandam facit.
Cap. XXVII.
D e Forjicula , five Auricularia.
RnoldiForficula, Latinis recentioribus Auricularia , Prifcis Mor-

Niphus Velliculam appellat , a vellicando. Gallis
della dicitur.
Gbrmanis Orenwurm. Beleis Orenme- ^ 9men
Aureiiliez,^\c\ Perceaureille. -
tei. Anglis Eare^wig. Hadrianus Iunius , Fullonem efle exiftimat , quum ta-
men a Scarabeiforma multum differt. An hxc Graacorum iîKvn ? Sane&

ortusratio, & morfus confpirant j nam & ha?c generatur in caulibusherba-
rum fiftulofis ( ) &in Braf-
utpote pafiinacae fylveftris , Angelicaj, Ferula?
ficafrequens confpicitur. Boreales Angli obfcamo nomineTwitch.ballock
nominant,quafi Scortimordium vocavefis , velô^K^jnam ubicunque
rugofam plicatamque cutem invenerit , vel ore mordendo , vel cauda bifur-
caftringendo,maximumdolorem excitat j quodfemelnobispuerisaccidit
(inquitPcnnius. ) Induasauricularia* fpecies incidimus } utraque volucris viffmntia.
erat , contra multorum opinionem. Nam
fi eas in loco aliquo tabulave in-
®* mVw M '
clufas , fcy rpo huc &

illuc repuleris ( quod illuftriflimus Knivettus Pennium
docuit)expanfis continuo alis, qua? fub elytris conduntur,avolat.Sed diligen-
ter cavendu,nefeftucaaut Scyrpo durius prematur, aut vulnereturjtunc enim
fivelitmaxime,avolareminimepoflit. Vulgatiorcorporefpadi-
ceocernitur.Antenna?,pedes,caudaque forncularia , flavefcunt.
Alteri (quseinAngliararior, &
femel atque iterum duntaxata
nobisvifa ) vulgatioremajoreft, corporenigricantiore! collum,
'argenteusquidamtorquesadornat:extrema elytra fubpuniceum
;rereruntcolorem j os forcipatum habet &
flavum. In dorfo utrin-
quejuxtalatera quinque maculje fubflavae oriuntur, cauda? fur-
ca brevis eft &
nigra , qua verfus caput fublata , per aerem
irataprovolat.
Repcriuntur fiiepe in brafficis &ferulaceisarboribus, ulmique foliorum
tubcrculis.Exvermibus in caulibus ortis generantur pellem quotannis ve-
:
terem exuunt , qua fpoliatx nivcae videntur. Sed cum aetate renafcitur pri-
Q2 ftinoûc
1 7& InfeBorumfive
ftinoque colorc imbuitur. Anglica? mulicres maximo eas odio habent ob

garyophillati florcs depaftos , atquc exefos , infidiafque ftruunt hoc mo-
do: extimisareisbacillointerramdefixoungulasbovinas, fuillas, velve-
teramcnta cava fupponunt, pannis vel ftramine leviterinfarcta: qux dum
pernoclem (pluvia'vitanda:animo& tcgumenti caufa ) Forficulae intrave-
rint, mane veteramentis fubito ablatis atqueexcuflis, magnus earum nu-
merusexcidit, atqueitapedibuscontritsediemobeunt. Arnoldus (Breviar.
i. capite 25. ) eas in olco communi vel flammuke coqui confulit eoque :
m
convulforum arterias, tam in temporibus quam carpo inungi , ut febris (con-
' '
vulfi onis mcdela ) inducatur. Iofephus Michaelis Italus , Medicus nonince-

lcbris,magnumearumnumerumcolligerefolet , acinvitroarcliflime clau-
fo pcr balneum in puluerem tenuiflimum rcdigere. Tunc urina leporis tan-
tum pulueris admifcet , ut in aurem infundi mane vefperique poflit. Arcanum
h©ccfleinfurditatepellenda fa?pius Pennio proteftabatur. Alij puluerem
cum oleo garyophill. mifcent ,atque adhibent ut fupra. Gallinago minor
(SêabAnglisdicitur ).&gallin£, auricularijs vefcuntur maximumque :
harum numerum in ventriculis earum rcperiffe me , fat memini.
Cap. XXVIII.
DeScorpio Formica cjr Pcdiculis Alatis.
Riftoteles 4; de part. cap. 6. Scorpijsalas negavit.

Moventur
( inquit)Scorpij,nonvolatufed greflu.Verum feriorab eo xtas
ij-.u.Mp.ij.^^^^^ etiam alatosviditatque agnovit. Appollodorus(teftePlinio )
plane quibufdam pennas adefle tradit,quod Nicander pro-&
didit.Paufanias in Bceoticis de Serpentibus alatis loquens , hxc
verbahabet:Neque ad aflentiendum proclivior quifquam efle debet,neqj fe
omnino incredulum ad ea praebere , quaerarius offertnatura.-volucresego
lerpcntes nufquam fpe£tavi:ut reperiri tamen credam eo facileadducori
quod homo Phryx Scorpium Locuftarum modoalatuminloniamattulit.
Paramenesquoquelib. Debeftijs venenatisinîgypto, Scorpioalatasac
duplici fpiculo in cauda armatos , non folum alienis , fed fuis femet oculis vi-
diflememinit. CuivElianuslib. i<5. cap.42.43.furTragiumaftert. Inlndia
apud Prafios , pennatos ^ o^pô^^fl^/ prodidit Megaftenes. In Africa
item & pennati funt, &alij impennes ; feptenis incauda internodijs , inquit
Strabo lib. i5.Geogr.&lib. 17. SicpePfylly (inquitPliniuslib. n.cap.
15.) hos inltaliam importare conati funt fed vivere intra Siculi cceli regio-
:
ncm nonpotuere.VifunturtamenaliquandoinItalia,fed innocui, multifque

alijs inlocis ; ut circa Pharum in ^gypto. Legimus etiam inNavigationum
hiftoria Iambolum Lufitanum, dum Palimbrota? hxreret, (eacivitaseft

verfus Orientem ad Gangem fita, &ab Hercule, Diodoro Siculo tefte,
olim condita ) magnamibi Scorpiorumalatorum vimefle confpeftam. La-
:
Uomen. tinis , Nepalcs , dici poflit 5 quafi Ncpa alata. Sic enim Plautus Scorpium vo-
catin Caflina quum dicit. Rcce(sim cedam adparictemjmitabor ncpam. Sic
,
Cic 5 de Finibus Nepas aculcis uti videas Varro etiam &

viciflim . . . .
Colu-
mellaeo fspius verbo Scorpiumappellant quamvis Feftuscancrum intclli-
:
git. Nonius id nomcnab Afris mutuatumfcribit, a quibus primum di<5ti

Scorpiones Nepse , & in Latium portati. Magnitudinem atque formam vul-
garem
minimorum animalium Tbeatmm,
garem hic vides , colore eft admodum melleo, unde «î/^-
f@ dicitur. Summaecauda? nodus in hoc genere nigereftj
duplici pra?ditusaculeo, quafi nonunusfurhceretadnocen-
dum. AlashabetLocuitaeMaftaci fimiles; obliquus huic
inceflus & cancriformis hominibus prxfertim adolefcen-
:
tibus&pueris,infeftiflimuseft. jElianus flammeumcolo-

remeiattribuit & Flammeum appellat. Hujus venenum calidum, calorem
intert extremum ; qu °d m Scorpijs impennibus fecus accidit. Lacertas , afpi-
des araneos & verticillos & omne ferpentum genus enecat.i£hanuslib.8.

itemfuovulneri medetur, ut caeteri et fi
cap' 13. Hic Scorpius applicatus :
exuftinidor ad alios Scorpios pervenerit, aedibusexigit. Generationemha-

betcumimpennibuscommunem,dequibusfecuhdolibrofufeagemus.
Formica Latinis dicitur a ferendis micis, inquit Ilidorus. Grxci jufija&
«^;,,, tfwW&^&!»&*V°wyv»* vocant j HefichiusatqueVarinus. He-
braice Neme lah dicitur. Gallis Fourmis. Anglice, Ant , Emit^Pijfe-mire.
HifyaxachHormiga. Italice Formica. Sclavomce&Polonice zMramnecz,.
Illyrice , M
rorvka. Belgice Miere. Flandrice Labnets. Germanice Omays,-
Omncs^ eims. Eft autem formicarum pars pennata,pars vero impennis; P eri-
natas { de quibus duntaxat agimus hoe in libro ) Grarcorum non nemo vvj4*i
alius 7*w*s appellat. AriftoteU»ÔTpu>4wx«&«W£V fimpliciter lib. i.Deani-
maliurn partibus dicuntur. Equites Latinis , a fumma ( qua ca?teras vincunt
celeritate. Sunt autem gradarijs &impennibus , corpore, lacertifque ma jo-
ribus unde eas ni fallor , Plinius Herculanas dixit ) internigrum furvuiii-
,
quemedi«:quatuorhabentalasargcntoperlitas, externas majores &lon-

îores toto corpore internas autem duplo minores. De Indicis Equitibus
:
quod fcribam certi equidem nihil habeo.Flu&uant enim ipfi authores,& Re-
centiorum plurimi totam Indiam fere pedibus permenfi, auriferas illas atque
carnivorasnoninveneruntsde quibus Megafthenesha?cprodidit:Apud Dar-
das( inquit)formica; quaedam alatae reperiuntur vulpibus nonminores quas :
cum Auriclepta? carnibus ferinis vefci intelligant , fruftulatim eas fternunt fe-
cusitinera, atqueitadumformicce in cibos funt attentiores, quicquid auri
interim eripuerint , iltefi auferunt. Oneficritus fcribit fe pelles earum vidifle
quafi pantherinas. Liber De natura rerum infcriptus hamatis unguibus, ,
alatocorpore, roftro adunco, itaalitem defcribit, ut Gryphum non For-

micam effe putares. jEthiopiam tales etiam alerelegimus , apud Philoftra-
tum, qui formicas &
in India Gry phos collocat 5 forma non omnino fimiles,
fed fideles utrofque auri cuftodes & effoflbres. Indicae formica? cornua Ery- •
thris in aede Herculis fixa miraculo fuere, ut Plin. teftatur, vel mentitur po- .
tius. Qui plura de ijs fomnia voluerit, Herodotum, Arrianum , Tzetzem^

Strabonem, jElianum , Pliniumquelegat, quimendacijsultrocitroqueac-
ceptis & creditis , tantam habuerunt fidem , ut etiam pro veris ponere nori
erubefcerent. Sed Indicis omiflis, de Europaeis tantum agamus quarum :
vitas inftitutum,pugnas , prudentiam, fagacitatem, par-

vi6torias , politiam ,
fimoniam , technas , frugalitatem oeconomiam , charitatem,

, induftriam,
fidem, civilitatem , fortitudinem , ^Ko-mvU? hic ad hominum ruborem pro-
ponerem; nifieademinfecundo libro, quandode Gradarijs agemus , qui-
bufcum naturam &
Rempub. habent communem , repetereneceflumeflet. ypui tmdims.
Formicis Herculanistritisadjeftofalec^pipere, pfora, lepra&lentigofa- Modusconfi-
natur. Plin. Oleumex formicis alatis faftum venerem ftimulat ae auget.- S^XST
Weckerus. Denique quibufcunque morbisalia* formicse profurit fprofunt &b.vwoi
autem, uti leges permultis ) in ijs fanandis a?quas vel majores vires obtinent '
, JJaf**
alata?.
Qj Agathatcides
i74 hfeftorum Jive
Agatharcides author eft, a maris rubri mcolis non multum diftarc

Acridophagos, five locuftarum efores qua? quidem gens ftaturae alijS
:
brevioris, afpe&u macilens, ac fupra modum nigia. Sub aequinoctium

vernum, quando apud Italos Africi & Zephyn fpirant, ex loco quodam
incognito, ineffabilis magnarum locuftarum multitudo vna cum illis ven-'
tisad ipfos provchitur, qusab avibus volandi facultate parum, atcorpo-
relongcdifrerunt. Ab hoc animalium gencre toto temporc nutriuntur, ijs
falitis atquealio modo paratisvefcentes. Venantur.a.ipfas, fumo exacrc
interramdejicientesatquehiagilitate quidem & velocitate pedum pollcrc

dicuntur. Sed quumvalde (iccum nutrimentum capiant, ultra quadragefi-
mum annum vitam minime producunt, imo vita iane mifcriorcm mortem
obeunt.Siquidem appropinquante feneclute,corum corporibusalata quadam
pediculorumgenerainnafcuntur, figura quidemcaninismufcis fimilium, fcd
alioquin minorum. Incipiunt a pectorc ac vcntrc,brevique univerfam faciei
cutem depafcuntur. Atque horum alij fcabioforum inftar afficiuntur, deindc
femetipfosgraviterdilaccrantjtandcmquemorboconfiftente, nec non cum
beftiolarum exortu tenuibus cftufis humoribus, intolcrabilcs cruciatus fub-
ire mifericoguntur ficquevel ob fuccos,velob alimentum,velob aeris pra-
:
vitatcm intereunt. Hteron. Mercurid. de morb. cut. Ex Dtodoro Stculo.q.

A/}tiqJ;bro.
Cap. XXIX.
De Cimice Sylvejlri t^yflato.
Vum de hac Alatorum tabula manum tollere ftatuerem, Cimices

WMp tres Sylveftres ix,tf*iuMarfii>o!i. genere ad nos delati funt, quos hic
"^ fupinos & pronos repra?fentamus. Prima? dorfum, collum, anten-
nula?, atqueelytraporrum referunt; ala? elytris
longiores ex viridi flavefcunt, uti ctiam oculi &
pedcs. Secundusundique infufcatur.Tertio cor-
pus nigro rubroquc varium, antenna? pedefque
anthracini : Omnes aureo quodam fulgore hic il-
licmicant:quodPenniusnonnotavit, &corpo-
re valde preflb videntur &molli. In malvis fx-
pius,in alijs plantis arboribufque coniferis,uti eti-
aminulmo&falice, quandoquc repcriuntur in-
fidenres. Coeunt menfe Maio averfis caudis, &
finem veneri per diem integrum vix faciunt. Mas
minor,fa?minamajor&latior. Volant foleexae-
ft uante fatis celeriter, fed ncc diu nec longe: Apud
nos (inquit Cardanusjinterherbasduogignuntur
animalia cimicibus fimilia unum odore, nonfor-
:
ma ; alterum forma, non odore. Neutrum ta-

meneCimicumfpecie eft, quia utrunque volar.
Jib.de vari.rer. Verumqui horum faetorem for-
mamque corporis externamanimadverterit, eos
e Cimicum familia alarum caufa non exiget
quamvisreverafylveftres, fextuplo laftariumfuperant. Iacobus Quickel-
bergiuscxagroViennenfiduasaliaseorumfpeciesadPennium mifeiat, au-
reo nigroque undulatas. Matthiolus Plinium neutiquam intclligens, negac
cos
minimorum animalium Tbeatmm,
cosviribusullisvalere. Pliniusautemhortenfes Cimices in cinerem fa&os^ 1 miirii-
& cum oleo rofaceo infufos,contra dolores aurium varie commendat. Palla-
diuseoscumamurca, fellebubulo, folijs hederse &oleoinungit adfangui-
fugarum virulentarum vulnera. Caput virga? mittatur in oleum Camomill*
fatiscalidum, rnquobullieruntCimicesrdeinde liniatur caput virga; cum ab
ipfooleo fueritextracl:um,cumalliopiftato,etcertQ urinam reddet. Arnold.
devillanovalib.2.Breviarij. Cap.de ftranguria&dyfuria. Anhipro illis
Cimicibus accipiendi, cposGQtmamKnclflers & Qualjiersvocanti Atque
delnfccJJsalatis qujenovimushaftenus funt di&a: Vos Plateri, Camerarij,
CIufij,Quickelbergij, feriquemagis & ferij Afclepiadei (Pcfiora queis luto
meltorifnxtt Apollo) fi quae hic defiderantur habeatis, pro candore atque hu-
marutatefolitaadjicite,UludquePoet£ veteris recolite: Ka)./^;*,^» aii^g.

DE SECVNDI LIBR.I
D IV I S I ONE
Trafatio*
iEdaleoqualicunque remigio evadimus jam

tandem ex Equitum Alatorum caftris 5 ubi 11
dicerem quotme aculeis Jvdinorum gentium
Infe&a impetiverint, qudm aegre cerebrum,
dextram,oculos (dum fingula accuratius fe-
carem perpcnderemque membrajaffecerint,
fanevulnerarecenfendovel ipfe deficerem,
vel quod abfolvere cum animo inftitui meo, non efficerem.
Quare quod ftrenui bellatores folent, calence adhuc ignotoque
vulnere perrumpamus aciem utramq- &melioribus aufis quan-
tum per vires liceat fuperemus. Tu magne Deus qui feliciflGIma
ingenia in hac minimarum creaturarmn fynopfi attonita & per-
plcxa reddis, yiresconcede : ut quatuabemgnitateEquitatura
inftruxi,eadem pedeftres & impennes has copias fic educam, ut
tibi gloriam, reipub : literariae fruclum, mihi vero nihilaliud
quaefiviflc videar, nifi ut operibushistuis teinveniremc Age

igitur Ganicula impudens , qui Deum divinamcjue nefcis virtu-
tem : perfer,fi potes, morfum^ fultine lu-
PhalangijautScorpij
doremfc©lopendrae:Erucampineam deglutito cum verraibus :
&lumbricis contendito pediculos Herodes quantum quantum

:
vales,feros negligito : Tandcm

nc leviiTima: armaturas
fenferis
peditemhicmcrere,quinontuascorporisanimiq^ copias d'cto
citnis lmnainuat, Deiqueagnitionem ex oretuo fatis ulquc im*
purojperminifteriumhorameliciat, Sicigituraciemeduco^ fic

militem nomine.
tmpnnl
7* hfeUorumfve
Mttltis pcdibus ijiccdunt ut Ertt-
3
c*$hondtli 3 Staphlim atquc lttlo-
rumgens.
Pcda-J Oftonis
"tfnnJ^ 3
ut Scorpius & Ara-
torumaha \ peul.
jf T f^
Senitjtt Anthrcni3
" veltenefiria<
r CicindeL ejr Meloe f&mina 5 ver-
mes item hgnarij 3 Arborei3

Stirpari\ 3 Fritifuarij Efcarij, Vefita-
3
rij^Cubicul arijy Humorartj
J.™Sv.> utOripx y lumbricijerr&intefiina.
Impennia [Senis natant pedibus , ut

qu<eq'y In-^
fquilla^ Scorpius palufiris
Jettafunt. Notonettus.
(l
fedata quorum diaj
PlurimU ; ut Scolopendra
Marina- &
SquiUa multi-
ipeda.
yelAquAtk/i ,
Expedatay ut Hir*do> •vxrtnU Sc«

tartus.
QktVT
Lib.z. minimorum animalium Theatrttm. 19
&^k^k^&
Ca P V T . I.
De Erucis earumque dijferentijs & nominatimBe Seribus cjr

Bombyabus
N prima acie Erucas, Aegypti quondam depopulatrices,

collocare vifum eft cum quod fpecie diverfiffima? , tum
:
quod dignitate etufuillarum nonnulla» excellentiffima?. Has

ab erodendo Erucae nomen habuiffe, nonineptum eft affir- Komeif-
mare; eroduntenimfolia, frondes, flores; & fruclus eti-
am,quodinmalo Perfico animadvertimus. Has Ovidius
Tincasagreftes vocavit.
Qu&quefolent canis frondcs intexerefHis^
Kîgrefkcs Tine&jres obfcrvata colonu^
.
Feraci mutant cuin Faplionc fguram»

Gxxcl erucam &**\u> appellant,ab undofo & arcuato grefl*u,quo fe rependo
curuat atque attollit. Hebrads, Ghazam^ quia detondet fruilus terra?, utdi-
citKimhi Ioelis primo. Italis Rugaverme & Brucho. Sic enim Marcellus
Virgilius in Diofcoridem ; Noftra (inquitj aetas & gens totum Erucarum
genus2?r»^'nominant. Hifpanis Oruga G^WisChenille^fhattcfelcufc. Angli
CQmmuninommeC<tf?cr/>/'#f>\fvocant, fed Boreales pilofas erucas Oubutts^
Meridionales Palmerwormes nominant. Polonice dicitur Eruca, Ruf hau-
fenka-jGetmsmceEin raup^ Belgice-Ra^ÎUyrice gafenica; filvatico Certris
& Ccdebroa. Si omnes erucarum difFerentias attexere vellem, infinitus effem;
DlfftrntU,
alia?enimad tadium rigida?,alia; molles ; alia? cornuta? : Cidquevelincapite,
vel in cauda ;) alia? e xcornes .-quibufdam plures pedes,quibufdam pauciores,
ultrafedecim nullis. Vndofomotu&celeriplurima?gaudent,ali£tamenpla-
ne & lente incedunt ; quasdam leberidem quotannis mutant, quacdam non
mutant; Quaedam in Chryfalidas fupraterram fixas ttansformantur, unde
Papilionesdiurni:quardamfubterterram, unde phalgnae exeunt. Quarun-
damitemaureliaelxvesfunt&aequabiles; aliarum hifpida?, rugofa?, acumi-
natae,afper£ : quarundam (nempe duriorumj nuda?; aharum (nempetene-
riorum)mufco vel capillis fericis obdu&a?. Plurimse ex ovis Papilionum naf-
cuntur,&inaureliasabeunt; quxdam in arborum folijs generantur ex femi-
ne proprio ibidem in tela per autumnum dereli&o, velrore aereve illi inclu-
fo &putrefcerite, ut convolvuli. Pmerea qusdam fofijs vefcuntur,qua?dam
fioribus : funtetiam qua? fru&us comedunt. Nosvero utgeminas illarum
differentias exprimamus; Omnes Erucas vel &7%j««« dicimus five affines,
a Papilionibus & Aurelijs fatas vel aflvyu**
: &
confang uineas ex fua tantum
tribufrofeftasfacimus. i-n&yuSi viciffim, funt vel g]abr£velhirfuta?:utieti-
am «V7«jw«f. Inter Glabras,primas Eruca* illifericifili textrici âri oportet,
£«*
l8o In/eBorumfive Lib.i.
zdwad mo-
: £*i<* Ttnea
ex volucri fitâb bac ttne&i^ rcjumtt
nmutBertffl Mox frccicm. Qu^x btsnjttalesfufctptt aur t ts
BUtctricas Acherontts aquasâmncmtj fcvcrum
AJptctt -
} &
Uthomcdtam^vitie^reltnquit
Pojthumtcam fobolem^camx. qu£ tcgmtne mauri
Nerefolet tenero bombyctna carbafajlarttm
idjlamenjenuemque agtlts deducere lanam.
Qtutm non tpfaftbijiobu fcdtexit a<varts
Olimfceptrigeri. tantum dtademate dtgnttm
Velius. At hdc dtris ardcns furialibus <ttas.
Prodiga^fctofa Jlc Jundtt rcgta lana,
Munerajtt e vtlts 1'tccllus jcccpopelh
Kabula^caujicrepm ^gcns htjptda Bambaltonum^
Prorfus oronl&a radtet bornbycc corufcans
Trttior haud Scytbictpopulojtat cannabis uftu
Nonfatis td t nci^fiia pudet textare meteilo^
Quodnojlraatcmo pr&cordia concoqutt tgnc.
Quibus vcrbis quamvis Seres nonnihil tangit depingicque divinus nqfter

& antiquis purior poeta,haud eositatamen deicribit, ut Hiftorix fatisfactum
putemus. buntenimSeresEi'uca?glabra:,la&c£ fere, occllis piceis, oreût
vides)fbrcipatopra. dita% ExovisPapihonisnivea»ortum ducunt, quaden-
,
iim in vcrmiculoscrefccntia,SercsPapilioniconcoloresproferunt:hoc enim

(ne rcpetam) femel dici fufficiat, eundemeifefereifemper Papilionis cum
eruca fua colorem. Papilio ille Aureliam defercns quotquot ova pofuerir,
velfcmina(iivelisj oviformiartotfiuntdeinceps Seres, quas ii calore fotas
moriquefolijs faturatas chare habueris, mercedtm efca&amore dignam,
Sericumnempe vellus 5 repenfurjefunt,Maioprimum nafcuntur ; quo menfe,
alijfqueinfequentibusduobus,magnumfoliorum vim devorant, atque inter
edendum veluti fugentes labiant. Quum jam alimenti copia adoleuerint,ha-
bitiorcs facla? tclam ex fe fingunt tenuiffimam, aranei a?mulam. Deinde fii-
gorum impaticntia, villis inhorrefcere, & adverfus hyemem tunicas fibiin-
ftaurare dcnfas, pedum afperitate radentes folorum lanuginem in vellera:
hanc poftea cogunt fubiguntquc unguium carminatione, mox trahunt inter
ramos ; tenuant ceu pe&ine. Denique apprehenfa hac tela corpus fuum in-
voluunt nido volubili. Tunc ab homine tolluntur, fi&ilibufque vafis &fur-
furum efca nutriuntur 5 atque ita fubnafcuntur fui generis plumce, qui-
bus veftiti ad alia penfa dimittuntur. Quac vero ca?pta funt lanificia
humore lentefcunt , mox in fila tenuantur juncco fufo 5 harc mulieres
nonnulla? torquendo in filum deducunt, deinde texunt. Prima texiife in Co
infulaPamphilaLatoifiliadicitur. Bombycas & in Co infula nafci tradit
Plin. lib.ii.Cap.2 5.cupreifi,terebinthi,fraxinij quercus florem imbribus
decuflumterraehalituanimante. Hoc licet primum fuit mulierum mvcntum
opus,non puduit nihilominus has veftes viros levitateufurpare,propteroncra
arftiva in tantum a lorica gerenda difceffcrc mores, ut oncri fint etiam
:
veftcs. Quo folia, quibus vefcuntur, tenuia magis fucrint & mollia j eo
filum Bombyces fubtilius ducunt. Quare apud Seres Scythia? populum, ve-
ftimentaconficiunturmolliifima, quaeferica nuncupantur, ut teftatur Mar-
cellinus lib Hift. 2 3 In India item atque Aethiopia magnus eorum numcrus
. .
& ufusjundead Hifpanos &

Italos adfummum mortalium luxumdelata?.Sane
quoties myriadas aliquot Bombycum no&udiuque perpetim operantes &
veluti fudantes, vix adtresuncjasSericaj vcftis conficiendas fufhccre vide-
ram,toties imortalium talium profufionem et luxum damnaram, qui vefti-
menta
L i b.2. mimmorum animalium Theatrum.
181
^y
i8* hfeUorum Jive LlB.2.
mcnta Serica & holofcnca (rcgum olim infignia )cceno polluunt, & non plu-
risac penulam laciniatam aut laceram taciunt Ac ii puderet eos rei honoratar
:
quam vilis cfle obfervantiores, omnemque in profulionemanimum colloca-

imcn, rent. Grxcis ha?c Eruca <rfo dicitur,& /%&£ : quod nomen ad Latinos ufu
manavit. ha\i B/gatto. Hifpani guafwo dellafcda^G&Wwer d foyc, Germani
ewfeydcWorm-j AneU Silkeworme appellant. Apudquos coamore&pre-
tio Serica veftis, utlanamfuam(Scresipfoscontranonvilem)regniqueam-
pliflimas& utiliflimas merces defpicatui habeant. Sed hanc lllis malaciam
jetas eripict,ubi viderint fuas in Italia pecunias ea tempeftate coaceruari, cum
ijs vel ad proprios vel ad publicos ufus per-opus habuerint. Illud pulchrum
& obfervationc dignum j caput Bombycis caudam Papilionis in metamor-
phofi Aureliana conftituerc; caudamverocaput, quod in reliquis itern
illa
Erucis omnibus in Aureliamverfiscontingit.
Cap. II.
De reliquisglabris Erucis.
Ehqu& omnes glabra: vel virefcunt, vel flavcfcunt, vel rubefcunt,

ViriJcs <i
Viridium nobiliflima eft liguftro

infufcata?,vel varia? apparent.
infidens Eruca,cui vultum ambiens circulus,pedefque omoes,
'
rc- &
curvumin cauda cornu, cx rubro nigrcfcuntj macula? lateribus tranfver-
fim inducls dimidio purpurafcentes albicant rubefcunt punctula ca?tcrum
: :
vero corpus undique virens videtur.
Nonmultumabea differt Sambucina, nifi quod undique viret, tranfverfis

illismaculisalbiffimis, & pun&ulisqp&ufdam laftcis exceptis. Sambuco
rofeain primis vefcitur.
Tertia ubiqj viridis in thecam fcfc
fiifcam apperenteautumno vertitj olera
comedit molliora, la&ucas pr .1 fertim,
undc la&ucariam vocamus.
Quarta
LlB.J. minimorum animalium Tbeatrum* ,8 ?
QuartaMefpilariaminoreft, undique virefcens, in
thecam cineream maculis nigerrimisconfperfam fe-
fe recipiens.
Qyjntaomniumminima,inarboribus (quercu pra?-

fertim ) fila ducit, per qua? defcendit in itineranti-
um capita, veftefque & galeros illaqueat j notiflimum
seftateanimalculum, & ubiqueobvium.-ruditelafefc
implicat autumnoingruente,& rubro-viridi theca in-
clufa, moritur hyeme:decem duntaxat pedibus dona-
tur,ut fuperas omnes.
ff Flavefcentcs dicimus, quae maximam partem flavent. pkvx 3.

Tales ha? figurse reprsefentant ; quibus fervatur quic-
quid anigroliberumridfipallidioriflavoinfeceris, Icones
habes depi&as. Vivunt mollioribus folijs, prafertim
tilia?,
Vinula fequitur elegans mehercules Eruca,

: &
fupra fidem fpeciofarin fa-
lice eam invenimus avide pafcentemrlabra atque os illifubflava,oculi anthra- ym \&.
cini,frons purpurea,pedes extremumque corpus herbacei:cauda bifurcata ex

vinaceo nigricans. Corpus univerfum veluti crafliore rubicundioreque vmo
intin&umj quodacolloperfcapulas decuflatim tranfiens ad caudam ufquc
linca albiifima,mirificeadornat.
Porcellus Eruca di<5tus,ex

Fnfis.i.
fufco nigricat,major praefer-
timjin minore quos vides or-
biculos,albicant : trifolij pa-
luftris folijs frequente r infi-
dent, eaque mira celeritate
devorant.
Varisetres potiflimum confpiciuntur. Primajfa- v„^ t<) ,
ciesc*rulea,oculinigcrrimij co*poris cuticulaca»-

fia,nigris flavifq pun&ulis multum confperfa : in au-
j
reliam eonvertitur fpadiceam,alba membranula vef-

titam,braflicas amat & genus univerfum naporum.
Secundacaput pedes caudamque
nigerrima obtinuit, cancelli quadrati
Rz flavi
InfeBorumfiue L.IB.2.
!*+
flavifunt:intusqua?pingunturtc{Tella?, ftrijs nigris glaucifquc altcrnatim in
longum duftis diftinguuntur.Feniculum amat, anifumque atquecuminum.
Tcrtia cx albo viridis gibbofain inceflugradituri

eft enim utrinqs fepes duntaxat,ficuti omnes iim^,.
Inaurcliam echinatam mutatur, colore furuam.-
oleas abfumk.
Quarta,diacontium depafcens, viperam macu-

lofam refert:incedit femper capite ere<5to,& pe&o-
repotiflimumfe fiftit;amatjuncos, &fluvijsinna-
fcentes plantas pappiferas.
Quinta? defcendentes coftas fi obfoleto minio infece-i

ris, pauca in Icone habes qua? defideres.
.
In fexta quod album vides,ochra impleas:gaudet utra-
que populonigra, eaque fefe ingurgitat.
Stria? in feptima duct;e ex flavo albe-
fcefe debent reliquum totum corpus
i
fufci coloris in aureliam fpadiceam fe

vertit.
0<5teva,cinerea videtur, ex nigricanteundu-

lata:thecam facitnigropuniceam, e quapulvc-
rulentaPhalena.
Nona, varia quidem, & merito,

cenferi debet : incifuran m orbes
virentcornu cauda: ivflexum,cy-
;
aneum fub qua miniata macula ad

:
ornatum facit.A;edia incifurarum

pars cinefem emulatur aurcliaxle- :
mum includitur xerampelinajhanc

in via publica invenimus gaudet :
ranunculo pratenfi.
Decima glauconigra.-quod
enim hic album eft, id glauco
fuperindu&o betfiam expri-
met. In thccam fpiralem
tranfmutatur diluteca?rulam,
Rz fpiris
L i b . 2. minimorum animalium T heatrum* 1 8?
fpirislubrubentibus/ quaead bucciniconchxformamproximeaccedit.
Infolano Sylveftri (quam \xaH\Belladonnam vocant)glabra eruca provcnit,
croceiviridifque coloris,cornu in fronte gerit digiti longitudine 5 quam fc
faepius vidiffe memorat Cardanus.
Cap. hi.
X> e Eructi hirfutis atque plofs
i/ê,omniummaximcmalefic2E, veldenliorefunt pilo, velrari-

ore quarum has vobis fpecies exhibeo. Inter denfius pilofas,
:
Ambulones, Corilarias, Pityocampenj Antennatas, Neuftrias,

Pyriperdas, Vrtkarias, Braflkarias, Sepiarias,Popliuoras, Cuti-
perdas,Calendulares, Madetiochlorum,&c. Rarioris pili funt tchini, Facni-
cularia?,Rubicol3?,Mefoleuca: ; de quibus ordine dicemus.
Pityocamfes ,id eft,pinea? piceaeve Lruca?,digitum minimum crafiitie aequant,
tres digitos tranfverfos longa?. Vndecim incifuris inter caput & caudam con-
itant, fedecimque more reliquarum) pedes habent nempe juxta caput
( :
utrinque tres, medio corpore utrinque quatuor, & ad caudam extremam

utrinque unum. Priores verofuntadunci & exiles, quibus viam tentanr. j
reliqui latiores, & multiscrenulisfcrrati, ut fofi,sfirmiterinfiftant. Caput

formica' ; refquum corpus Erucis vulgaribus fimile. Hirta? funtpilis,villifq;
redlisundiqueobfeptas:piliinlateribusnatialbicant; indorfo fulgent, cujus
parsmediamaculisvelutioculeisornatur. Villis abrafis, cutis fubeft nigri-
cans; pilivaldeexiles: pungunt tamen quam urtica acrius, maximumque
dolorem,ardorcm,febrem, pruritum, inquietudinem adducunt : veneno fci.
licet fubito fine fenfu vulneris infufo,& ad partes vifceribus proximas delato.
T elas fubtiles quales aranei texunt, prioribus pedibus fila ducentes ac difpo-
nentes:has, vcluti tentorium,nocte ingruente fubeunt ; tum ut frigoris, tum ut
procellarum vitentincommoda:tentorijhujustam tenax& fubtilis materia
eft,ut nec ventos curet furentes,nec imbribus inundet. Amplitudo item tan-
ta,utvelmilliapluraerucarumfacileferat. Inramulis Pini &
Picea? fupre-
mis nidificant,ubi non folitaria? (ut alia?,) fed gregales vivunt. Quacunq; iter *?
fccerint,nentes fila ducunt telaria primaque luce (faveat modo ferenitas)ca-

:
tervatim minores majores comitantur, acviduatis fronde arboribus (om-

nes enim abfumunt) ftrenuetextrinam colunt. Sola? pinipicea?que peftes, ad
aliasconiferasarboresnonaccedunt. InAthomonte; nemoribus Triden-
tinis,atque tranfalpinis convallibus (ubi frondis nutritia? copia) admodum
abundant, ut Matthiolus teftatur. Virulentiflima? profecto beftiae, five
extra premantur manibus , five intus exhibeantur tam certiffimi veneni
:
olim habebantur, ut Vlpianus legem Corneliam interpretans de Sicarijs, in sigeaPiryx-

eorum numerum & pa*nam, Pityocampac propinatorem vocaret: §. Alium. ampeshau^t
rem '*
ff.adieg.Corn.defic.HauftisPityocampisdolor os & palatum graviter affli-
git ; lingua,aluus, ventriculus ab erodente veneno valde inflammantur eti- :
am ingens dolor excruciat, licet initio pruritum quendam jucundum pafsi vi-
dentur infequitur aeftus, cibi faftidium,&perpetua, fed irrita vomendi de-
:
jiciendiquecupiditas. Tandemnifioccurratur, adurunt corpus, & ventri-

culocruftasinducuntjArfeniciferemodo. Diofc.Aet.Phn.Celfus.Gz]. kem
n.fimpl.cap.5.& Avic.fos.Cap.25. Hac de caufa Aetius & Aegineta men-
fasfubpinofternerevelcommorari, noxium dixerunt,ne forte cibi nidore3
jufculorum vapore,vel clamorehominumPityocampa;fuisfedibus mota?,in
R 3 efcas
|8<5 InfeHorumfive Lib.z.
efcasdccidant, vcl femina faltcm aeque kethifera demittant. Qui ab his
la?fi fuerint, ad Cantharidum antipharmaca refpiciant : liberabuntur enim
ijfdcm remedijs:proprietamen melinum oleum vquod e Cotoncis &olco

temperatur)advomitum ufque bisterve hauricndumcft,etDiofc.cx Aeti;
praefcripto. Generantur vel potius rcgenerantur (convoluulorum more)
c femine Autumnali intela certis veficulisreli&o, vel exipiis Volvocibus pu-
trefa&is, vt Scaligero fentire vifumeft. Nunc ad Ambuloncs vcnimus.
Ambulones dicimus,quibusinccrtadomus &
efca:undefuperftitiofulepe-
regrinantium modo vagantur, &
(ut mures) fempcr comcdunt alienum ci-
bum. Quare Angli etiam eos Palmcrwormes appellanr, ab erratica nimirum
vita (nufquam enim confiftunt quamvis ratione hirluuei, Bianwormcs di-
):
cuntur. Certis folijs aut floribus non aftringi fe finunt,fed auda&er percur-
runt delibantque omncs plantas ac arbores, & pro arbitrio vefcuntur.
Primo,quas vidcsinlatere macu-
las albas, tales rcvera efle debent:
corpus univerfum nigrefcit,pili in-
reriores on nes lubcroctllere o-
portetj fuperiores vero omnesin
'§LM dorfo pontos canefcere ; tribus
ijsordinibus cxceptis, qmincollo
juxta caput nafcuntur:ij enim eun-
w//////// wm iui»^ d em cum ventris pilis tencnt c olo-
rem. Ex hujus aurelia exir, quem
hicvides, papilio; cujus iconcm
colorefque & naturam fuperiori
libro defcripfimus.
Sifccundi collum ventrem-

que atque ibi nafcentes pilos
l
'
flavos fcceris, non eft quod
plura expcftas. Theca ejus
fufca videturj ova pallida 5
pc-piliorem inde nafcentem
fuperiori libro exprelTimus.
Tcrtiustoto cor-
porepilifqj e fufco
flavus,nifi quod ma-
culae lateratim in u-
naqu?q;incifuraob-
liquata? latefcunt,ca-
putqj puniceum fur-
caquadam niveaornatur.
Quarto venter atque inferiores
pili infufcantur, dorfum atque
fu-
periores ex fufco flavent. Linea

in facie bifurca fcri colorem vel
lac dilutum refert.
Quinto
L ib.z. minimomm animalium Theatrum. 87
Quintovultusfpadiceus, ventris
latera canefcentia ; corpus pufillis
varium guttulis fubiuteis,atque hxc
fupra,piceis:pili quafi radioli exe-
untflavi, argutiilliquidem, &me-
dioacuminatius crelcentes.-multum
vicinas herbas& fegetem \xdit.
Sextus colore eft
leucophfo, nili in-
cifura? nigris lacteif-

quehicillicmacuhs
effent infe&a?. Seta?
infra fupraq; nata?,
& tanquam ferra-
timpofitie, hifpidse
valde funt &
rigi-
dx, fed a colore
corporis non rece-
dunt.
Septimum cute nigra,pilis autem nonni-
hil lutefcentibus donatum, Peniculum vo-
carefoleo, quia utrinque ex fronte, atque
etiam in vropygio peniculus erumpit mol-
lis,colore coracino. Quas vero cuneifor-
mes in dorfo eminentias confpicis, radice
ladtex ; ca?terum,nigell£ videntur.
Odtavus murinum colorem exprimit,
cujusin dorfocunei feptimi illius refpon>
dent.
Nonus colorisperegrini & rarijfingulx

enim incifura: varijsab invicemcoloribus,
fed mixtis invicem omnibus pinguntur j
quas clavus quamque argenteus pulcre
adornat.
Decimus inter natura? luxuriantis lufus, non minus

elegansquamrarus; nigris,ca?ruleis,viridibus, atque
luteis liris, & nervis fcabris ftriatusrquos guttula? qua>
dam aurese mire efferunt. Filos admodum molliculos
gerit,mira» gratiffimaeque viriditati$ithecam habet pur-
puream D membranula munitam.
Vndecimi incifuras albicantes , prafinas imagi-

nare 5 vellufque & pilos mcdio virentes facito.
Corilaria
i8s> faJeUorumfive Ll B.2.
Corilaria undique cum virore pallet, tribus

inter cuncolos maculis nigris exccptis, & cor-
nu illo in ultimo dorib, &
quafi ouropygio
crefccnte, quod rofaceum ruborcm krte iii-
fcipit. Conli pnecipue folijs infidet, undc
Corilariam dicimus.Duasillaium fpecies vi-
dimus, alteram faturate; alteram pallidius
viridem.
Multipkx natui a: venuft asin his refplendet

qnibLshtttibciem Aeihiopis Mauriue tribuir,
vtfttmran enconcciTitpolymitam , varioope-
rt,veioanifkiofu]gtnuni. Infionte piliveluti
in cinos ntxi ncdoios, antennas lcferunt , qua-
ksittminuhimodoiio:cutisiiidisa-mula,orbi-
ciilisipltrdttmuriccintbiiatis, quos veluti la-
tcscbvoscoftisaffixitnatuia. Vellereenatipi.
lifulgoitmSolis reprarfentant, oculofque ocu-
lato dic perftringunt.
Neuftrias e Norma-
nia duas accepimus. Ma-
jori vultuscauuleus,albis
rubris caciijfque furculis
corpus liratum,piliaureo
fplendore coloreqj gra-
ti. Minor convolutus,echinumexprimit.Caputillinigerrimum, corpusgla-
ftinis quibufdam guttulis varieperfufumjpili croceum fulgorem imitantur.
Hac pyri geimina cor-
rum P^5 ca P ire atratOjCor-
\\I$J//////,
pore nigris rubentibus &
lacreis quibufdam liris or-
mcdijs quafi hume-
nato ,
ris, &ad finemfere dorii,

tumuli five tubercula afliirgunt livida,albis punttulis confperfa.Ova,e quibus
nafcitur, fpadicea funt
, qui eft etiam aurelix &
pilorum color. Aliam vidi-
mus congenerem, fed duntaxat tumulo gibbofam
Mefoktccm dicimv.s, quia hanca
capite ad dimidiatt m dorfum obfolete
kte£m,deirct lilliaceam peperit natu-
r a. Venter luteocinereusclav is mediotefieratofixis ornatur.
Vrticariajptdesilfatifctnte luteokyiter te-
tigeiis,panm a ratmali iccn differtt.-rigidulcs
&tretfospiloshabetfpiratimcrefcentes.Levi
taclu vulrei ant , pi in i it qve blardi
m,fed ye-
pruritum , deinde vix ferendum dolo-
nenatum r
rem
Li 8.1. minmorum animalium Tbeatrum* 8p
rcm fuperinducunt. Haud defunt qui eam Pkyocampes nialitiam maligni»
tatemque vincere affeverant.
Inbraffica, erucaoritur capite cyaneo, corpore

flavis furculis duobus utrinque lineato": inter quos
fubcsfia quafi area nigris quibufdam fcminibus con-
fitavidetur:piliaureli« (quse cinerafcjt)colorem ob=
tinent.
Sepiarias hic binas offerimus. Ma-

jori crocefceret vultus, nifi quem nafi
loco triangulum videtis lilliafceret.
'
Corpus albis flavis rubrifque & ni-

gris (quas expreflimus) maculis, nul-
lo ordine locatjs, variatur.-pilis iublu-
teishorret. Sepes populatur,& nudat
frondibus ubitandem ferici rudioris
:
relicto glomo, inthecam fpadiceam,
quafi in Sarcophagum,fe recipit.

Minorifacies fubcxrulea, uti &
tottim cor-
pus,abfquemaculisquibufdamnigris albicantibufque eiTet: pilos cum pri-
ma concolores fortita eft.
Rtnoris plt funt : Geramvora^ lacob&aÂntennula^ Echinus^ Rubicula^
Cormtta ilU beftiol^quam Germani Horneworm appellant.
Geranicola? magnitudinem
formamque rite hic dedimus,
& affabre explicatam. Albas
maculas cingulos nigros ornan-
tes,fcrrugineasfacere cportetj
vcntremqj pedefque & album
inter cingulos fpatium porraceo viridi ornare. Camerarius ad Pennium hanc
mifit, cum hac hypograiphe: Erucagrandisfarbis tantum agreflibus victttans,
&potifimum Geraniopaluftri /^^«cteinfefta.
Antennulatas corpus varium a capite ad tertiam incifu-
:
ramcretaillitam diceres; quinque ali)S fequentibus ni-

grocineream ; tribus iterum poftremis ceruflatam An- :
tennulse ex pilis veluti colligatis conftant , qualesitem ul-

timodorfo, criftje inftar, feerigunt.Quatuorillierediindorfo cirri, epilis
quoque fiunt dentatim ordine crefcentibus.
Iacobaea,five Senecionem majorem depafcenseruca,capite pedibufq 5 obfo-

letius purpurantibus,ventre pallidiufcule virente; corpus habet inamieno vi-
ridifatifcens, &nigri$fbvisflammeifquemaculis ornatura. Pilorum color
ventriconfonans.
Echinorum
19° hfe&orumjive LlB.2.
Echinorum duas animadverti fpecics, unam e caeruleo virentem,alteram
Mefoleucen.
^t^dM PrimusEchinorumteffellatoprodit corpore, ex

nigro flavoque varius fpin*e lutea: videntursineuntc
:
autumnoinaureliarh cineritiam vertitur.
Secundus revera Echinum prx fe fei t 5 dorfi dimj-

dia pars, prior nempe, ex flavo nigricat ; poftcrior
cum flavedine albefcit j fpinas gerit argutas valdc
& craffas, colorecasfio.
Rubicolam nigrocineream liris utrinque tribus
pallide flavefcentibus pinxitnatura:pilosrariores
gerit,planenigros.
Eft & cerafks cujus varia loca e luteo virent,pili medio dorfo nati canefcuntj
cornu vero crenatum rubefcit.
Varia? item in vcrbafco,lupulo, Scro-
phularia, Glycypicra, Solano, Alno,
ulmo,ocymo&Tithymallonafcuntur:
imo qua=vis par ne herba peculiarcm ha-
bet erucam vaftatricem : quas,ne infini-
tus videar, quafi fatisnotas pertranfeo.
Erucam Gefneri fanidam nunquam
contigk ut vidercm,his ab eo verbis de-
fcriptam, ut in fchedis habeo Eruca: :
(inquit) cornuta? fimillima cft, fed et

cornis, & colore aliquantum difcre-
pans. In muro repentem cepi exeunte
Augufto, Anno i55o.Gravem fpirat
odorem,ut planevenenatam credcrcs.
Iracunda perrexit capite cum anteriori-
bus duobus pedibus fcmper erectojca?-
cam puto:digitim longa &craffa, pau-
cis fpaifim pilis per dorfum latera &
horrcfcens, dorlum nigricat. Ventris
laterumque coloi ex flavo fubrufus in^ :
ternodijs quatuordecim rotum corpus

diftinguitur. Singula internodia fulcum
infuperquendam ceurugam per dorfum
habent :caput illi nigrum,
duriuiculum; osforcipa-
tum denticulatumque vel
ferratum j his forcipibus,
quicquid comprehendit,
mordet:pedibus 16. gra-
ditur, ut maxima parrer»
omnis Erucarum natio.
Proculdubio venenofa
eft. VergerasPityocam-
I pen putavit,alij fcolopen-

4raro:
Lib.2. minimorumanimaiiumTbeatrum. jp,
dram:Sed pedum numerus non patitur fcolopendrain dici Vix ferebam odo-
.
rem,dumvivamdefcriberem:duo hypocauitanimio & abhominabili fa?tore

adeo infecit,ut manendo ferendoque non effem Hxc Gefnerus.
.
Cap. IIII.
Dc ortu^generationeâlimento^r Metamorphofi Erucarum^
Hare hbcr^nofirum tefiis benejide laborum^

Netuapurfureofiuffuderisoraruborc
Agrefies abacis ttncas fi exprejfero nofiris,
\
Vermtculbjque levem qui in Thccam vellera mutanti

Hi fiquidem artificis frudenti foUice Dij
Finguntur $ tenui qui mn tenuatur opllk\
Bt qui vermiculis dextra mirandafotentis
Signafua froditjotiM quameorfore vafii s
Mohfero Barrhijumido vel robore Ceti^
S quamatifife flijs^qw lata per aquora tentant,
Fulmineas fime mente mtnas^ cfr nofirafrofundo,
Lintea quo mergantjargo marcgutture ruttant.
SicenimordirilibetcumPoeta noftro, qui divinam in Erucis potentiani
cxipfarum ortu perfpexit$ quem dum varij authores varieexprimerent, nei
fcioquasnobistenebrasobtrudunt. Arift.5.Hiftor.is>. eas e virentibusher-
barumfolijs, brafficicnimirumautraphanioriritraditi femine fcilicet mili-
oformi,fub autumno ibidem reliclo $ unde vermiculinafcuntur. Ex hisver-
miculis trium dierum fpatio eruca? fiunt ; morituro vere ; qua? aucta? fatifque
alitcemotuceffant, ac ineunte autumnocum. Chryfalide formam vitamque
mutant. PliniusroremcaloreSolis denfatum in fblijs relinqui traditj unde
Erucarum genus fpeciemque omnem deducitjcui fuffragatur Arnoldus. AJij
earumoriginempapilionibusferuntacceptam j qux fimulac aurelijs exive-
rint,fupraveIfubtusvicinafolia,ova qua?dam (ftercora vocant Barbari)cx-
cludunt, prorationefuicorporis majoravel minora: (horum aliquot tefta?
ca^rulea* ; aliorum flavae, albse, nigricantes,virides, rubentesj) quatuordecim
fere dies fota Solis calore,ruptocortice Eruculasexcludunt,parvulis lumbri-
cis fimileSjfedcoloratas 5 qua? primo ortu famelica?, folijs fioribufque devo-
randistotanncumbunt, prajcipue illarum arborum atque plantarum, quibus
olim in ovo fuerant. Ego vero non una tantum ratione, fed his fingulis vijs &
modis oriri eas contendenm. Nam licet Ariftotclis do&rina infulfiorqui-
bufdam videatur, brafficarium illum vermiculum in Erucam cedere non ab- :
horret tamen a ratione. Etenim natura ut cx ovo, ita ex verme parit animal
perfe&ius ; quafi perficiens, non quafi corrumpens. Nam
tametfi vermis
poftea non cfl id quod prius erat quod ad fenfum apparctj at quantum quit
(
percipi,& eft hoc quod erat, &. hoc amplius nunc exiftit; neque enim vermis
moritur, utnafcatureruca:quin corpori priftino addit magnitudinem ma-
jorem,pedes, colores,alas. Ita manente vita, alias partes, alia oflficia adipi-
fcitur. Sic fartus humanus (utor Scaligcri verbis ) poft certos primores
dies ex homine potentiali , homo a&ualis fit ; generationera enim in-
telligas, quo rempore anima nondum agit intelledtiva gerere proportio-
,
nerntalemadfuturumhominem, qUalemvermis ad Erucamautapem. Sic

ctiamPenniusPlinij opinionem derifit, quum Erucas e rore natas fcriberet.
Verum ex rore imperfeftiora auimakula gigni omnes uno ore philofophi faffi-
* funt,-
4
— '
\9% bfeBorumJive Lib.z.

funt. Nec fanetemere. Nam fol calefaciendo agit,ut fit quafi fbrma humor :
patitur, quafi materia. ab ignejanimat enim, aut

Solisquippecalor alius
animas iuaconfervat fimilitudine *x« Jiiâ&^â.t^^^' "-^!^^^*, ubi 1
molliueiaftectus a Theophrafto adducitur ( lib. mvpujav) ad genitalis aeris

commendationem. Nihilitemroremagis alimentofum, quo folo qua?dam
vivunt beftiola: quod & divinus poeta dixit j Quantum ros noCle repomt.
:
Quaigiturrationehumoreft, materiaeft, quatenuis, fubit 5 qua attra&us

a iole & percoctus, ad generatidnem aptior japparatus enim forma? vehit fo-
ciam materiam,quibus coeuntibus progigni animal contingit. Ncque folura
roris proles eft, fcd & papilionum filia j ut didtum eft, atque ut ipfa experi-
entia teftatunimo maxima Erucarum pars ijsdebentprofapiam, prarterque
Braflkariam &
convolvulos,pauc;e alias nafcuntur. Hienim C«w a Gra?cis
dicti) ex rore vel humore in^telis conclufo atque putrefcente fiunt j prxcipue
flatu orientali aerifque tepore corruptionem accelerante. Tunc enim tam
immenfaillarumnoftrisregionibusaciesprorumpit, ut totnifi exputredine
provenifle, neque vere dicere neque cogitare poifis. Magni omnes helluo-
nesherbarumatquearborum:unde Philippus Parafitus de fe jactitat apud
AthenacuminPythagorifta, dmiutxoa. 6Jpo>i> >&ya,vtti\i xfrtm vcfcens tbymo olcre^
Eriicafum. In hunc etiam fenfum Martialis Erucam malepajctt hortus 'unam.
:
VbidevoianditempusprKterit,vagulaehucilluc&jejunaemigrant 3 fenfimque
marcefcentes fame, alia?intra, quardamfupra terramlocum idoneum qua?-
runt, ubifefevelfiloappenfaeinaureliam membrana te&am, velinnudam
thecamtransformentihoc media fi acftatecontigerit, poft z^.diesrupto cor-
ticeevolatftatimpapilio :fin adultiore autumno, per totam hyemem durat
aurelia, nihilqucantecaloremvernalemexcludit. Nec tamen omnes Eru-
cxinaurelias convertuntur, fed alia? contra&a? (volvoces nempe) putrefi.
cunt, e quibus nonnunquam tria quafi ovanigricantiaexcidunt,mufcarum vej
Cantharidum matrices. Quando papiliones fero coiverint, ova depromunt
ad ver ufque proximum,(fi diligens eorum cura habeatur,) vitaliajut in Bom.
bycibus ufu venit, quorum ova per uncias librafque vendi apud Hifpanos
haudnovares. Has erucarum tranfmutationes Theophraftusre&ediftinxit
hlSVerbis. 2. mfi X fVouhXK,ii]' i* Tvvjtis 4"'m> e* 4v\>H n tt&.iv
yv}av,<B?t$'T*viuviK)@ij>.'7ms > i
i&pm. An vero Chryfallis Aurelianse animal fit nccne, ubiad Apoda Infecta
ventum fuerit^difputabitur.
Cap. V.
De Qualitatc rjr uftt Erucarum earum^ KÂntipharmacis.
IMnesErucaeuridam vim habent, cutique deglubenda? & veficis

jexcitandisaptam. Pityocampelongeeftperniciofiflima,fedrna-
ligna? fingula?, minus tamen depiles &
glabra?. Caelij Secundi R-
,lia,Bafileae degcns(inquitGefnerus)cumaliquotin horto brafll-
caliasErucasdevoraflet, alargo vomitu ventre intumuit j qui tumor, jam
multis annis moleftus, curam adhuc non invenit. Guilielmus Turnerus The-
ologus ac medicus doctiflimus, Petri noftriad Medicina? ipfius medicinam
nati fcclix pater, nobili cuidam Angte medicamentum Cathar&icum propi-
navit, cujusopcErucam hirtam evomuit, quse per ineuriam devorata diu
miferam afflixcrat faevis doloribus. Meminifletamenvolumus (inquit Mar-
cellus Virgilius) cognomines in mari beftias, & erucas diftas, a veneno lon-
ge abeflcjimo a raaritimis incolis intcr ultiraa? menfa? fercula cenferi. Contra
vcro
L i b.z. minimorum animalium 1 beatrum. | p3
vero malcficas & venenatas, tum in Cantharidum & Bupreftis, tum
fupra,
in Pityocampeshiftona dittumeit parem enim curam poftulant atque ad-

:
mittunt. Sihortos arborefqueabijs llladbs vchs, quicquid telarum denu-

dausramis adharefcere videris, per hyemem aurerto j ii enim ad ver per-
manferintcitiusnatasconfpexeris, quam remotas. Breviquippefpatio om-
niadevorant,virentia, & rioiculos^bfumunt. Alij lacerti vindrs, alijTauri
fellearboresiJlinunt, quodnonferriabiplispoiTe fama percrebuit. Ruitici
easfulphure pauco cum ftramine fub arbore accenfo fufrbcanr.. Terra fubaef-
culiarborisradiceeftbflafiinhortofpargatur, erucas profugat Hildegardo
authore. Columelhe contra eas remedium (ceu impudicum Democriti prx-
ftigium^ omittcrem, nifiPlinius&reliquifere omnes rufticam difciplinam
colentes eidem applauderent. Verba fic habent
K^dtfi nulla valct mcdicina repe/lerepejtem $
Dardama vemant artes^nudata^ plantas
Fdmina^qiujujltftum demum operatapivent&
(Scd refotutafinas^refoluto m&flacapillo)
Legibus obfc&n* : v vat pndibunda cruore ;
t
Ter circum areol.ts & feptcm ducitur horti^

'
Qu& atm luflravit gradiens (mirabi/e vifu)

Non altter decujja pluit^quam ex arbore nimbm^
Vel teretes ma/t^ve/ tectA corticeg/andes^
Volmtur adterramdiftorto corporc campe.
Plantasvino irroratas non tangunt. Theoph. Fumo pforae herbaeillicd
moriuntur. Aetius.Vndc apparet (inquit SiluiusJ fcabiofam vulgo didtami
non effe pforam. Orobi praefidio tuta cft ab Erucis b raffica Erucajbraflica^
.
riaecontaduvermesinDipfacoinventicadunt. Plinius. Braflicam dum tria

tantumfoliaremittit,nitro,terrafalfuginofa, velcinere afpergito, &falfedi-
nisrationeerucasarcebit.Geopon. Palladiuseainrecinerem fici praefert. Si
CancrivelPagurifluviatilesper decem dics Solifuerintcxpofiti&fufpenii,
Erucas ab oleribusfugabunt. Cardanus ex Palladio. Alij femina jam terra*
committenda,leviterfuccomajorisvel Erucarum fanie madefaciunt, ut ab
Erucis fintlibera. Scillainhortisfata aut fufpenfa Erucarum generationem
impedit. Alij mentam,alij eruum, alij abfynthium in hortorum ambitu ferunt
utErucastollant:quidam non temere caules &
folia allij in hortis includunt,
quofumoundiquediftufoconcidunt Erucar. Pallad. apud quem pluraan-
tipharmaca legere cuique facile. Si vero equus eos devoraverit, tumores
furgunt, arefcitinduraturque cutis, oculique excavantur, inquit Herocles.
Medicamentum vcro prarfcribit hujufmodi x?" ** °5V **M* Jyifj.v1a.-nv, % W-jy»
:
NuncearuminMeclicina&repub :ufum dicemus. Erucarum tela &invo-

lucrum CSericiKmulum)epotum,muliebremfluorem ftatim fiftit. CMatth,
Vftaitem&naribus indita ha?morrhagiam cohibet. Liguftrum depafcens
eruca, nonfolum Cyprium pifcem mire allicit hamo obdu&a, fed etiam ejus
fimus naribus inditus, Epilepticis ab utero mulieribus ftatim fuccurrk ut ab :
obftetrice &
quadam expertiflima fide digna accepimus.
Erucxefmkresfivetithymallidesad purulentos uteros (Hippocratis fen-
tentia)valdefuntutiles, pracipueiiinfoleexiccentur, cumduplo vermium
ftercorariorum pondere,modicodeinceps anifo addito intenuiilimum pulve-
remreda&a', &
cum vino albo fragrantiflimo diluta? exhibeantur:gravitate
vero accedente in ventre cum torporc, aquam mulfam modicam fuperbibat.
Hippocrat.lib. de fuperfxt. vulgares illas & gregariaserucas contraanginam
inpotuexhibet, Diofc.lib.i. cap. 90. Veriim nifi occulta proprietatepro-
S fint,
'
.
.
- — — ^^fc^^_^_^_ — t ^
$94 hjeftorumjive Lib.z.

manifeftamdamnandas,eo praefertim inmorbo,cenfemus.
fint,propter
Erucamhirfutam exiccatam inpuluerem, fluxumventris fiftere, norunt
Germani.Nicandcr ad fomnum item conciliandum ijs utitur:fic cnim fcribir.
« wy* ?f'l\a.f o hiyo tv fidfjt.[xan yj.f/.ini>
Knmilw ftytjiiaa^vexi yhwfmJa. vwja &c:

Qu<e Hiercmias Marttus ficvert/t :
Jguodji rodcntes olus cjfrondentia vcrmes

(Cttrva quibus virtdes depingunt terga colores)
Inmedtofacra de Palladts arborefucco
Trtverisjiwcquc tuttm collcveris ttndtque corpus,
Tuta dabis dulctfecurm mcmbra quieti.
Sunt inrpinofishirtifqueherbis(qualesinurticavidimus)afpera; &lanu-
ginofa? qua?dam eruca?, quas alligatas protinus mederi tradunt infantibus,
quumijscibusfauciumifthmosnontranleat. Eruca oleracca trita illitaquc
iuper vcncnatoferpentum morfu, conrert. ^stvtc. Si Braflicaria eruca den-
tem vitiofumla?piusfricaveris, intrapaucosdicsultroexcidet. Jdem. Erucac
oleomixtaeSerpentcsfugant. Diofc. Si ejufmodioleomanus,a]iaevepartes
linantur, neqiusabapibus,veipisvelcrabronibus laedatur efficiet. Aetius.
Pliniusfuperititiofamultaexmagorum fententia citat, de virtutibus cruca-
rum , qua? cum Theologorum fchola ejecia viderim, &tacita mentedam-
narim, nolohiccommemorare. Varijsitcm avibusnoftro ufui& vicluine-
ceflanjs,cibofunt; nempe monedulis, fturnis, pavonibus, gallinis, turdis;
uttaccamtrutam, rubeculam, tincam,Cyprium,Scorpium, Luciumquepi-
fces, qui erucato hamo facile falluntur j cujus fraudis modos fi fcjre vclis,
Tarentinum in Geopon. confulito,Quis item(neanima? medicinam per eru-
cas datam pr3eteream)Dei mifericordias inter palantes Ifraelitas non cecinit,
Proaigia. quum Erucarum quafi diluvio inundantem Aegyptum vidcrent ? Quoinodo
item Romanosduplcxunaxftatcnimbuserucarumanno 1570. expavefecit,
cum nihil in eorum agro virefcens ab illarum praedatrice gula liberum fuper-
eflet ? Sane licet hujus-tam gravis pccnae memoriam infequentis anni fertili-
tas abfterferit, multos tamen pcenitcntia dudos deemendationevitae cogi-
tafle,noneftquoddubitemus. FaxitDeus utaliorum vapulantes fupplicijs,
nos immunes fcrvemus^ne quam levifllmam creaturam eife putamus,eandem
longe graviflimam (poteft id enim Deus)fentiamus.
Cap. vi.
DeSphondyle.
Vomin;
"JpptvNM Gracis, Verticillus Gazae dicitur. Plinius Graecum nomennon
mutat,fcdSphondylamappellat. Germanis Engerle, ut Georg. Agrico-
la docet. Gefncrus Twaer etiam vocari memorat,quia Serratis pcdibus in di-
verfum vadit. Angli Boreales andcver appellaht,Meridionales Whuritvorme^
ideft, verticillum,fivcconvolvulum. \ incentio^Zwvarola dicitur ;
quiacu-
curbitasinfeftat.ErratPliniusquihancferpentemfecit, cum inter infe#a,
vitae inftitutum & ratio ipfam annumerat.
Si hic Gazae, Plinij, Theophrafti,
Abfyrti,Phavorini,AriftophanifqueScholiaftes, &Erafmi diflidia, dena-
tura & forma Spondylae attexerem ; vidcar revera quod dicitur ^f ;v^ f Sv,
titionemque potius ad hoc ingeniorum incendium, quam aquulam afterre.
QuinpotiusexillorumdilTcnfionibusid colligo; Duaseffe Sphondylarum
fpecies:
L i b . i. minimorum animalium Tbeatrum . ip$
fpecies aliam nempe domefticam, aliam fylveftrcm. Sic enim Ariftoteles
:
& Abfyrtus. STapuA/V©- ^'^/©-s-^c^t/Aa^ rcus yîtaLiiMiv. Coeunt finquit)

Sphondyte domeftica: averfa»,etiam in noftro confpedu(ut Scarabei ) mari
fuperveniente feminam, diuque in coitu harent. Apage igitur Piinianas
nugas, qui hasferpentes cffe voluit, qui nullo modoaverli coeunt. Hefychius
& eumfequutus Favorinus, hocmododefcribunt:2,poi></VA;i \uam yaj, mîa w
ZvdLhis^lw^vKiwîûtvov^viapiTMdv]»^ Ariftophanes vero & ejus Scholiaftes
hoc modo : wovMm â?» t)s iti GJim <a&muai*. ex Ariftophane,
Cairierfius
eôrJ^MaKpti^Hr^^sôiKMtt^jaa^sorTti^ Ex quibus ftatuo, Domeftieam illam
Sphondylam , & Silphio fimilem , graviter okntem 5 quam fi tetigeris
fugitat, & prae metu male pedit. Sic enim Ariftophanes a <*=*>*, *>\ » o-^j^m
Vi\>yxo-<i.Tn>vn&Td,T>v£J£. Quo in verfu Erafmum (per quem nefcio Atticifmum)
SphondylenTf/înterpretatumefle^Chil.adag.^.cent.y.nequeofatismi-
rari. Eit autem exiguo corpore &
fubnigro (inquit PliniusJ qua: & tatta
dum vivit,& poft mortem teterrimum odorem emittit Hanc me nondum vi- .
difleingenue fateor, five per ccelinoftrifiveper foli antipathiam fiat. De

SylveftriSpondyleh£ecapudTheophraftumlegimus,TOK &> e£» Sn f i ar &,« uh
iaiV a-TTiTU fl(viS vJifAlJLS • YlJi G!?QvJu'M C7«0aV. TBTO fj.1v iv iJtOV Tt,S TK £to '« Pt/V=t§T. QlKS
verbaGazareddiditlatjne: Ebeftiolis externis (jdeft^ quae non ipfis radi-
cibus innafcuntur, fedextraeveniuntj nulia radicem aliquam tangit, excep-
ta Sphondyla , qua? intactam nullam relinquit; eaqueeft propria hujus
Infe&i natura. Georgius Agricola,philofophusdo&ifiimus, de Sphondylis
rhizophagisficfcribit: SphondyleVermisinfra terram reperitur, circa ra-
dices convolutus fquod certe nunquam obfervare potuimus) ut Verticil-
li, (quem Graeci <7?ey<VAkuvocant,)fpeciempra:feferat, unde nomen invenir.
Eilongitudo &
Craflitudominimidigiti, caput rubrum, reliquum corpus
album,nifiquodfupernenigricat, ubi cibohaerente turget. Haec hortorum
peftis cum nec careatpedibus(fex enim habet)nec ferpat,tamen fruticum cor-
tices quibus radices obducuntur exedit,nec quicqua a radice cucumeris afini-
ni,chama:leontisnigri,centaurci, pancedani, ariftolochia?, velvitis filveftris
tcmperat quas ahud quodcunq; infedum ne attingit quidem.Illud infe&um
:
eft procul dubio ille vermis, quem Malleolus ille in libro fuo de fpurciflimis
exorcifmis introducithis verbis Vocatur (inquit ) quidam vermis Germa-
:
niceEngarvellngar, fub terravivens, longitudine medij digiti, coloris al- Ios ^j

bicantis, capite nigro,fepes i quigyrando,fulcando, evertendoque terranij
&corticemerodendo pkntisfterilitatem inducit.
Tertio fua? generationis anno inftar formicarum volantium prorumpit,
quae parentumfimilesarboribus inha?rent, ac fructus abfumunt :tum vulgo
vocantur Lawbkaefer. In dioecefi Moguntinenfi tanta illornm mukitudo
fuit, ut fruftra excogitatis omnibus remedijs folo exorcifmo fugata?
(fic enim ludit Malleolus ) abjerint. De his item Cordus Spondylae :
fubterranea: funt vermcs Inger vcl Enger a Germanis , quafi \yyWi

dicti.
Anno fuum ortum fequente femper in Scarabeos Maiales vertun^
tur radicibusvim inferunt, &quaflibet ( etiam amaras , venenatas ) tam
:
frutticum quam arbufculorum radices erodunt , ita ut iubito herba?

tota»,vcl faltem folia flaccefcant. Quod cum olitores vident , terra
circa radices effofla vermes extrahunt atque interimunt. Aprili,Mai-
oque menfibus plurimum nobis nocent, Iulio & Augufto reperiun-
tur multi apud nos locis maricofis ; fed Vermes Maiales nulli, ni-
fi in Devonia &
Cornubia Angliaque occidentali. Hoc advertendum
diligenter , haud fecus Infe&is accidere , quam plantis 3 ut fcilicet
S 2 colorem
\9& InJeBorumfive Lib.z
colorem fcmper cum regione & terra mutent. Vidi enim & habeo penes mc
fphondylam eruciformem, colore ex cinerco albicante,capite nigricantej
taftaveIutifefeinfpha?ramcolligit, & Verticillum feminarum fufo nentium
fciteexprimit.-undenomen.Extratcrram torpet, aeris impatiens. Vulne-
rataliquorememittitdilutiusatrum, quotanquam encaufto literas fcriberc
quispoflit. Habeo&rubram fphondylam intra terram ad
duorum pedum profunditatem viventemccui caput niger-
rimum, osforcipatum,collumex luteo rubefcens, dorfum
coccoinrcctum,lex pedes anteriores miniatuli, venter reli-
quumque corpus omnino flavum s nifi lateri utrique juxta
Ventrem,odo rubefcentia pun&ula, ornatus nominc addita
fuiflent.Mediumdigitum longitudinc zequat, vergcntc &
a?ftateinmufcamtranfmutata abit. Vidimus quoque luci-
dam, corpore crafliore,fatis a medio dorfo ad caudam carru-
lefcentem acolloautemcaiirj magiscoloris videbatur, ca-
:
B^V$I
put illi flavefcens,uti &
pedes osforcipatum atque rubecu-
:
lum. Dum juvenis eft,toto candicat corpore Livor a?tatem:
fequitur, incipitque a cauda. Mirum quo modo corpus in

latum longumque undofo quodam motu fine loci permuta-
tione agit, ac inter movendum colores fkpius mutat. Nam
dum in terra quiefcit,albicat tota j dum vero agitatur, quafi
periracundiam,livefcit.OmninoCoflis majoribus fimilli-
mum Infe&um, quod ad corporis formam attinet;
fed illi fefe in verticillum agere &
torquere nequeunt.
Exifto vermi magnum mufca?genus natum confpexi-
mus, quatuor alis donatum. Aliamdeniquehabemus
juxtacxpa? radices inventam, ejufque fere cum livida
magnitudinis, capite viridi, quatuordecim pedibus,
cornuta,& ex albo viridante cauda toto corpore viri-
:
di,albo,Xerampelino,coloribus mixtis notato:nos

Caepariam vocamus 5 quarum hic omnium Icones
•
reprarfentamus. Nuncinfupcr Ioach. Camcrarijdc

fphondylisfcntentiam adderc placet, cujus mihi judi-
ciumfempcrintegrum. Sphondyli(inquit) fortcfunt
ifti vermes quiin terra inveniuntur, initio Veris, planc
Vide leacbi- candidi, autpotiusnonnihillividi j quiautumnofiunt

mm Camc- obfcurevirides; &pellucente e cute, pullo quodam
farium.
fucco colorantur Caputijsfpadiceum, nigricans,
: &
fatisdurum, ut facile radices arroderepoflit, Eruca»
ftatim conglobantur,& moriuntur, aliafque refumuuc
formas,mufcarum aut crucarum. Craflitie funt digiti
unius & longitudine fefquiunciali;pedes
habet o Q. o in medio cor poris , quod ca-
put fpeclat noftri vocant, Erdtworme.
:
GuilandinusdicitSphondylos efle ver-

mes,fic di<5tos,quod inftar Verticilli ra-
dicibus herbarum circumvoluuntur.
Alij ctiam vcrmes, nigri,fubrubcntes,
teftaceoque cortice, multis pedibus in-
ftar fcolopendrar pra?diti ( cui etiam
quod rotundiores, nec italati)reperiuntur in terraeruta
cognatividcntur,nifi
prima«ftate, coquodiximodo, (fiquiscostctigcrit) convoluti. Enêrlm
quoquc
L i b.z. minimorum animalium Tbeatrum, 397
quoque vocant. Germani vermesfubterraneos, flavos, nigro capite ; juxta
quodpedestenuesj inreliquacorporispartenulli. Hi cumeruti fuerint, in
globum feformant,atque Soliexpofitiftatim tabefcunt. Vivuntenimtantum
infra terram, & plantarum radices arrodunt. Omnes hi kie conglobantes
vermes, quisnoninter Sphondylas cenferet ? Hacfenm Qameraruts-. Ni-
phus in Ariftotekm, verciculum dicit effe aranei fpeciem globoiam, in
cujus medio corpore concavitas quaedam confpicitur verticilli tbrmam refe-
rens. Sedhoccontraphilofophimentemfomniavit, &noslufit. Sphondy-
larum in medicina quis ufus fuerit, nondum legimus aut fcimus. Illud conftat
ex Philofophorum principe, noctuas &
no&icoraces eas venari j uti forte &
Talpa?.Cordus venenatas fentit.InAethiopiaScorpij, quos Sibytas dicunt,
Sphondylis item vefcuntur (Aelianotefte : ) a quibus ad S.taphylinos tran-
fimus.
Cap. VII.
JQe Staphylmoi
*?jTaQv}avov Gzz2.paflinacam vertit hcrbam^ ofcitante quadam incuria vel po-

tius imperitia. Sed utinSchohjS Nicandri apparet, neque antiquisme-
dicis fatis cognitus. Nam Scholiaftesfcribitftaphylinum Sphondyla? fimi-
lembeftiolam: alij Cantharidi fimilem affirmant. Hippocrates femel ejis'
meminit, fed non defcribit.
Ariftoteles de Equorum morbis orationem inftituens,irremediabile malum
effe dicir, ia.v9t<?vKivov7xieixdv^™™ o $&» »*-iw>v wovMm. Abfyrtus autem fic fcribit:
tfrosa$uhiv©-'ov.oi@-TiLi<o-$ovS'vKiLi<;,Ta.i; jo.t oma.v,iJ.âV J%i(T®-,yiviliu 3 \v tiii iyâii -zavTa-
xv,^7n^.\>kw\mttafTiwieaf Staphylinus ( inquit ) fimilis eft Sphondylis,

qua? in a?dibus verfantur, fed maior 3 ubique in agris gignitur,
-
gradi- &
tur elevatacauda. Vndeiane verum Staphylinum dignofcere nullius negotij
rem fore perfpicimus,fi domeftica nobis Sphondyla non effet ignota. Ta-
men ut meo officio & le&oribus fiatfatis, duo Infeda fuis cum Iconibus de-
promam,quaeanStaphalinidicidebeant,equidemnefcioj fednonlongedif-
ferre,plufquam conjedura eft:prima (ut videtis) tota cum fplendore nigricat
Blattis non multum difimilis ; Ced corpore
-'magis gracili ac longiore. Totum corpus
duos digitos tranfverfos vel minus longum,
,
__
caudabifurcajquam dum aufugit,(fugit au~
tem atq; currit valde velociter) quafi in fui
defenhonemelevat, acduos velutiaculeos
candidiffimos,breves, extrudit vei um nec
:
pungereeum vidimus,nec ferirejminorefq;

& mollidres aculei funt, quam ut penetrare
poffint.Hosdumper iram exerit, effundit
cum ijs albam & craffam quandarn fubftan-
tiam,fed humido unguento molliorem. Vi-
vit maxima ex parte fubter terram ; fsepius tamen inter fegetes
fupra tcrram confpicitur. An vero Sphondyle Ariftotelisvel

Abfyrti fit fimilis,ignoramus. Ruftici Cantiani animal venena-
tumcredunt, bovefque ejus veneno non fecus quam Bupreftis
Sanevenenatambeftiola Staphylinumeffeappareuion
ihflari.
folum exipforum relatione, verum etiam ex Ariftotelis & Nicandri authori-
tate. Secundu ftaphylinum vermem formamirabili,a Nobili viro Edmundo
Knivet fua ipfius manu graphice pi&um accepi, in Norfolcia Anglorum fatis
S3 .
frequeh
L
9$ InjeBorum five L i b .2
frequcntem. Caput illi parvum
e puniceofufcum, fere globo-
fum ; os forcipatum atque exi-
guum.Proxime a capitc trcs
utrinquc pcdes ; quorum duo
prioresbrevesfunt,(Erucarummore ) quatuor reliqui colore fere fangui.
:
neo, quadruplo longiores. Inmediocorpore lub ventre oito habct pedes

obtufos, veluti etiam Eruca. Cauda tnberofa, & duabus fetis bifurca. Vene-
natam utriufque naturam cx eo didicimus, quod equi duo,dum cum £eno eas
devorarentjtotocorporcinflatiinterierunt. Quoinmorbo Abfyrti remcdia
nolTenoneritinutile, ut fimili deinceps in cafu habeamus inprocinttu, quo
equis mederi poflimus.
^tufvKivet /Son'o(u@- W'x@-,aTihiyy^-mii"mx'>f'm,^- id cjl ,Staphylinum fi equus
ore prehcnfum manderit,dum granum vel fa?num depafcit, cjicit cum ilJico
propter fpiritus acrimoniam & cruores quafi vipennos. Intumefcit autein
pofteatumoribusmax.mis.
Primumigiturtumorescopiofefomentato,ablue,&frica mari calido. Tum
acceptis fecibusaceti,linum tenue concifu ipfis injice,qua? coquito cum aqua
&perungetotum Vbivcrocapit medicamentum,confiftat in tcctocalido
:
mollique ftabulo,pannis indutus, & ignis perpetuus proxime accendatur.

Vnctio autem copiofa fiat & matutinaj dehinc tertio die multum eluatur
aquacalida, & fudorem exicca , tum tedum fricato, fricatum nitro perun-
gito. Nequetimeas fi& oculis tumefcat (folct enimita conringere
labijs •
)
nam certo convalefcet citiflime hoc pa&o equus, & in priftinam fanitatem
reftituetur. Anverohicum Cordi
ftaphylino velGallorum Courtdlcs
con-
rerum arftimatores. Inveniuntur in hortis parvi dmti
veniant, videanta?qui
quandoque longkudine, tumulofque elevant, moretalparum, in quibus dor-
miunt. Thymum potiflimum & fambucum infeftant -, fed non ita, quinalijs
quibufcunquc herbis plantifûe vim inferant. Si quid vero alij de Staphy-
linocertiushabuerint, perPhilofophiam&Phyficamrogandi, ut hic fuum
quoque collocare talentum non graventur. Sic tandem Naturalis Inie&orum
hiftoria,ipforum opcra locuples fa<Sa,non grates folum gratiflfune fed for- &
tem quoquecum fenoreampliflimo benefica rependet.
Cap. VIII.
De Scolopendris cjr lulis.
Colopcndrx, Ittli, atque Afelli ultima hic acie pofiti pedum numero
,
Erucas Staphylinofque 6V Sphondylas, imo omne infectorum ge-

.
!nus longefuperant,unde«Multipeda? nomcn maximo & veluti pecu-

Jiari jure ijscompetere videatur. Ha?c Ariftoteli «m*,6>sW> ,, Theophrafto
Koim». «oAoa-i*, Diofcoridi (a ferpentum interitu) o nx]w», Varino
f Hefichio &
dîAff^yivoyâlijso-n^, nonnullis /xweiow & OTAyV^, vulgo Graecorum /KQMmipt
dicitur. Latini item Scolopendram vocant, feparo, & & porcum lutofum,
& Ccntipedam, millepedam, Multipedam j qua? tria ultima nomina Iulis
item attribuunt. Hcbraice Gbazam^hvabice Alcamptul alamula, ut Syiva- &
ticus teftatur. Alberto Almugaâhapuat, Polonice Stonogrobak gaflanka-
y
Hungaricc Zonos, hiragopap^matzkaia. Germanice najfel. Iralice Em
Cen-
topcckVcrmi. Gallice Chemllcfmllepicd Anglice Scolopcnder& CMo.njfoot
•
appellatur.Tantuma IulodifFert(mcafententia)quantum locufta maririaab

Aftaco^pariformesenimfunt, fedhifemperminores, nequeadeomorfu in-
fefti,necvenenati. Maxima
LlB.£, minimorum animaiium Tbeatrum. 199
Maxima terreftris Scolopendra,ea quam vides craffitie & longitudine eft,
coior totius corporis ex fufco nigricantc fplendens. Singulis incifuris pedun-
cuhsappendetluteus,/^j?,infingulislateribus fexaginta prorfum & retror-
fum^quafacilitatepromovet. Num etcaput verius ingreditur, & in cau-
dam$ ideoque a Nicandro&Rhodiginobicepsdicitur. Partem interca-
put &aluum non fimplicem fed multiplicem habet quo fit,ut prarcifum hoe
:
genus vivere poffit. Irritatus hic Scolopcndra tam acritcr mordet, ut Ludo-
uicusAtmarus(quinobiseum eLibyadonodedit)quamvis chirothecis du-
pliciquelinteomunitus, vixeummanumpetentemferre potueritjalteenim iri
linteumosforcipatumadegeratj diuque pendulus vix tandem excuti per-
mifit.
*~
Horum alium ex nova Hifpaniola allatum linea qmedamifiammea medium
perdorfumornat, atqueaeneuslater pilorumque color commendat: habet
enimcapillarespedes,atque armatimie tollens celerrimecurrit. Hoc fumma
admiratione dignum eft,quum natura huic animalculo caput minimum dede-
rit, memoriam tamen, vimque rationis aemulam,nequeeongio,
nec urceo,
fed ampliffima quadam menfuratribuifle:cumenim innumeri adfint pedes
quafiremiges,&acapiteveluticlavo atij permultum diftant, novit tamen
quifque officium fuum, &proimperantiscapitismandato.in hanc vel illarri
partem fe conferunt.
Alius item ad nos ab Auguftini promontorio ex India perlatus, corpore

nonnihil atque pedibusmajor, quifeptuaginta livefcentibus incifuris, bi§ &
totidem fpadiceis pedibus conftabat.
PluresScolopendrasreperirinondubito, omnium fere colorum, prater

viridem quamvis etiam Ardoynus de viridi mentionem facit. Infita fin-
:
gulis proprietas(cxTheophrafti fententia)ad Gladioli herba? radices fefe

conferre. Bubulasautemexuvias mereturRobertusConftantinus, eumque
fecutus Stephanus, necnon Ardoynus ipfe , qui Scolopendram primum
ferpentem, deinde o&ipedem, tum in cauda cornigerum, ultimo tardigra-
dum cfle comminifcuntur. Taxandi Rhodoginus, Albertus &'Avicenna,
quod nullum Infectum fupra viginti pedes habere temere affirmant, illique
numeroScolopendram alligant. Quamvis etiam Nicandro biceps dicatur
his verfibus:
2©o lnjeUorum jive • .Lib.2.
•Kjiyîy^jfnt n.oK07i\vSp<t
tjTi ^ anpolipcotiivom C.i mi txvSpJ.li M\£Z,
vni* <T'o< IwifgVTU v™>t]t(jr. 6>if'i (u«c n :
TamcnpacetantiautWisdixerim,unicumilli, duntaxat caput, licet pari

facilitate prorfum capitc, retrorfuraquc ducente cauda incedat quod Ni- :
candro alijfque impofuifle minimc dubito. Verum(inquit) utraqueitcm par-

te morfum infcrt. Quodfancacqueavcritateabhorret. Orc emm duntaxat
forcipato mordet, caudaveronon aliter Udit, quam vcncnato contactu&
virulcnti cruoris exudatione
Terreftris Marina faevior habetur, Oppiani judicio, & revcra eft. Cui
opinioniGrevinumParirienfcmnulla authoritate frctumin hb.de vcnenis
repugnare,maximeadmiror.
Nequamhancbeftiolamac venenatam effe omnes hiftoria? teftantur, ac
eomagisquo funt hirfutiores. Rhytienfes horum multkudine fua civitatc
eje&os apud Aelianum,atque Obterietes apud Plinium, ex Theophrafto le-
gimus: ur.de quamvisnosScolopendras ultima ftatione locavimus, tamen
eos in divina militia & ultione exequcnda primos aliquando fuifle colligerc
poffimus. Rufticiex Scolopendrarum exitu frequcnti, fcrenitatem acris
pr«eiagiuht vbi vero fe abfcondunt,pluvias pra?dicunt j Marcellus Virgilius
:
inDiofcornotavit. lnmedicimhos nfus obtment. In oleo decocti capillos

aufcruntlevicumpruritu. Gal.ii. Simpl. &
Act.lib.7. adverfantur cimici-
busfetidiffimisanimalibus,atque eos fufhtunecant,viv6fque de,vorant.Rur-
fus morfibus, interius fumptivel illitiraedicinam afferuntCimices, rcciproca
quadam&quafiannulante Antipathia,utexPlin. Ardoynolib.6.de ve- &
nenis, manifcftum eft. A morfu
Scolopcndrae terreftris,locus;undique liuc-
fcit,putrefcit,intumefcit,&vinirubrifecibusiimilisvidctur,ipfoprimomor-
fu exulceratus. Aegineta. Aetiusdoloremadditintolerabilem.
Diofcoridestotius etiam corporis pruritum. Omnes infanabilcm tradunt
morbum, omniaque fere remedia refpuentcm. Symptomatahabet, (inquit
Anazarba?us)uti &
prxfervationem &
curam, cumvipera? morfu communia
lib.6.Cap.23- Contra hunc morbum alia intus fumuntur, alia forisappli-
cantur. lntcnntcrna^ Aeginetacommendattrifolium afphaltites cum vino
hauftum. Diofcor. rutara fylveftrem, dracunculi radicem tritam, afpho-
deli,radicem,femen&flores, ferpyill ramos ac folia, calamintham,fenicu-
&
H ariftolochiae radices, ex mero vel ex vino & oleo multum effert. Actu-
arius nepitam cum vino exhibet. Pliniusfalem exaceto, vel potius fpumam
falis, quafiutilioremlaudat. Plurimietiamfacitmentaftrum, vel pulegium
fylveftre, cumvinoexhibita. Aetiusabfinthium &mcnthamcum vinopro-

pinarejubet. .Etfttm* quod fpe&at, locumvulneratum primum fcarificato,
profunde incidito, ac venenum percucurbitas cxtrahito. Tum fucci ccn-
taurij minoris cum tertia parte vini dulcis ad mellis confiftentiam co&um im-
ponito,&coriumfuperligato,per.8.aut i^.dies: locum deinde cum fpongia
vino calido intincla foveto, &
Scolopendrae rnorfum certo curabis. Anony
mm. Pliniusvariaadidmedicamentaetiam prxfcripfit j nempeacetifecesj
ablutionem cum aceto fa&am ; milij farinam cum picc liquida, butyrum
cum melle; caprifici groflbs cum eruo &vino; laefi ipfius atque vcruecis
urinam j falem combuftum ex aceto &
melle illitum ; pulegium fylveftre
cum fale 5 falcm cum picc cedria &
mellc ; cuminum fylveftre cum olco,
atqueomniaadianthigenera. Diofcorides laudat allium, cum folijs ficus
&cumino, & cum farina erui & vino ; calamentha? item folia, &.hordeum
uftumcumacctOj laudatitemfomentumexacida muria faftum. Archige-
nes aqua Alurninata ; Aegineta oleo multo calido locum foveri jubcnt. No-
nusoleum rutaceum calidum prafcribit.
Quidam
L i b.i. minimorum animdlium Tbeatrum* xo*
Quidam intus atque cxtra ea plurimum cfFeruhti quae ad Muris aranei
morfum dari folent. Ariftoteles Scolopendras liquida: ftyracis fumo elici,
atque deludi fcribit,cujus dum inhajrct vifco,facile capitur.
Delults.
SEquiturlulorumgenus.-quosiSAKj Grjeci, mea quidem fententia nona

Nffrtt».
lanuginc,fed a nucum iuglandium atque avellanarum veluti caudis, quarum
viili callo compa&ili infixi, Iulos hos repradentant :unde ipfi ';i. is)f nomen &
foititi. Ego latine Iulum dicinon nefcio,fed Triremem quoque dicerc aude-
rem:QuandoquidemLycophronParidistriremes numerofis utrinque fcal-
misceleres $&&£& vocat. Eandem fimilitudinem Nicandcr Scolopendris
applicat, unde pariformcs efle lulum ac Scolopendram facile apparet. Hos
Hifpani,C^«?^(?^,Itali Centogambi: Angli(ex me forfan) GaUj worme di&u-
ri. Numenius Lumbricos terreftres nigros Iulos item vocavit,Athena;o
tefte lib.7.
-*«Ao/
Nihilominusnifi fuerintetiam multipeda?, in Iulorum numerumnomenque ©ifemsri*.

non venient. Sunt autem Iuli breves(ut dixi) Scolopendrae, pedum numcro
non AfellumtantumatqucErucarumgentem,fedomniaalia Infe&a vincen-
tes. Iulorumahjglabricernuntur,alijhirfuti. Glabrum unnm vidi in la&uca
capitata, parvijuncifluviatilis craflitie, atque ea
quamvidetismagnitudine caputillinigerrimum,
:
dorfum aurea tin&um flavedine. Ventev ex cxfio

argentatus pedefque capillares-tetidem
^ incifurae
'
ut oculos & memoriam facjile fugerent.
Secundus
totus nigrefcebat, alba linea excepta,quae a capite
ad caudam ufqj retH per dorfum ducitur. TeitiuS
obfoletius flavefcit} caputillirubefcit,uti& pedes* antennae autem &na-
fcentes juxta caudam fetae livefcunt. Quartum fi corpore nigrius punicantem
feceritis, pedibus autem & antennis levius, facile rem expedietis. Horum
alios e mufco arborum corticibus innafcente prodeuntes,
alios fub ollis trun-
cifqueputridislatitantescepimus. Inhtrfutos nonpluresincidi quam duos.
^&^gg^tsteg^ Primus hac figura & forma albicans, in muro rcpfit pili
îilliP**2 "^ breviflimi innafcentes nigri fuerunt.
i
Secundus ventre
fublivido dorfoque inamaena flavedine maculato: eft il-
li os punicatum,occllus niger,pili canefcentes. In arboribus effaetis atque an-

corticem
nofis inter &
lignum latitat,atque etiam inter faxa mufco villofo ac
denfo obdufta. Omnesluli ta&u fe in gyrum colligunt convoluunt. An &
fintvenenatiequidemignoro:fedfifuerint, fanc perbeatum Pennium qui !
varie ipfis nuda manu irritatis ac immorfus fanufque evafit. Georgius

laefis,
Agricolaaeneicolorisluhim (Ted is Scolopendram vocat :) hisverbis recen-

fetj Scolopendraadmodumexigua, intruncis aifcorum, aut in palis terrae
infixis, (unde nomen invcnit) gignitur & vivitjquibus amotis vel com-
motis cgrcditur, alias omnino latitura. Pennis caret, fed plurimos ha-
bctpcdes. Siquando rcpit, corporis partem medlam, veluti areum in-
tendit:fi bacillo aliave re tangatur, fecontrahit : color ilU aeneus; cor-
pustenuc, nec latum, trestranfvcrfos digitoslongumj ad fummum qua-

tuor.
Alia item fpecie , ijfdem fer e locis rcperitur , corpore exili &
terete , fili
ferecraffitie, fpadicei coloris dilute pedibusadeo numerofis
:
atqueexiguis,
ut
y ' ' '
%oz In/eBorumJive Lib.i.

ut eos numcro comple&i
gaeft fubollisdegit
: &
ex W«
quatuoi digitos tranfverfos Ion-
t»v fit:
Avicenna? Scolopcndra ( qui

afferibus putridis.
etiamlulus) folummodo 44. pedeshabet, palmam longus , tam exilisac
tcnuis, auresutintrarepoffit,lib.4. Fen.6.tract. 5.cap. 15». Hujus( inquit )
autnullumaut languidum venenumeft, nec magnum dolorem excitat: qui
floribus Afphodeli , vel fale cum aceto mixto ftatim fedatur. Iuli noftrates
( inquit Gefnerus ) fi in ardibus fuerint , ad Saccharum Thoma- , idefi 3 purif-
fimum ( ceu ad optimum cafeum mures ; ) congregantur. Bruerus nofter
( peritus ac induftrius
natura? explorator ) Scolopendrasfehic in Anglia vi-
difle,& habere refert noftilucas, in ericetis mufcofis toto corpore fulgentes
Cuilicet, mentiendi nefcio, ultro credam eotamenmagis, quod Ovicdus :
idem in nova Hifpaniola per agros ; &

Cordus in Germania in cellis humi-
dis obfervaffe fe fcribunt. Mirum videtur quod Plutarchus refert , Beftio-
lam afperam multis pedibus celeriter ambulantem , multo cum femine ab
Ephebo Athenisejeclam. lib. 8. Sympos. problem.s». Iulus cellariusin
vfxs '
puluerem crematus , mirifice urinam provocat. Merula. Iulorum cruor
cumhumoreex Afellis expreffo, adalbuginem oculorum tollendam divi-
num &erficaxremedium. Arnolcf. Brev. i.cap. 18. Atque hadtenus de Iu-
lis , de quorum natura Hefichij , Ariftotelis, Nicandri, Lycophronis, Ar- &
doyni varias opinioncs prattereo , quia varia?, non vera?.
Cap. IX.
ve AfcUis.
$$WxL R^°^lisof«, Medicis Grsecis ivl* M 9 Theophrafto

t 0( >w©-,Diofco-
Homea. ri ^ **$ Af'< 1 Afiaticis ( Galeno tefte ) ^V^, a forma
Abfyrto oW©-,
f§r*\& •>
§||||u£ faba? , cui fimilis videtur dum fe in globum contrahit. Vel quod( fe-
*
cundum doctiffimumillumnoftrum StafFordium Minoritarum Wi-
gornienfium fub Ricard. reg. 2. pracfidemj e fabarum folliculis culmifque
iolent prodire atqueoriri tjm«p Plinius vocat , acallo cutifqueduritie. Alijs
:
liAofjquamvis &
pedum paucitate (ultraenim i4.nonhabet ) &quodar-
cuare fe nequit longe alius a Scolopendra vel Iulo videatur
, Valeant lgi- .
tur Guillerini , Vincentij , Plinijquehacinparteinfomnia, Iulorumqueijs

nomenliberenegemus. o"mautemvocatur, nonab afiniformaautiardita-
te, fed quod ad colorem ejus accedit , ut Pennius notavit. Eft enim beftiola
multipes, coloris afinini,nafcensinlocis hume&is. Diofcorid. lib. 2.cap. 37.
Galenus 3 . de loc. affeft. &
1 1 . de fimp. fac. cap. mpfftciwn.t. Latini Afel-
lum, Cutionem, &

Porcellionemvocant. Centipedem Pliniusmaledixit,
quum 14. tantum pedes obtineat. Angliaforma Sorvcs, ideft , Porculas a :
loco ubi ftabulantur , Tjlers-lorvfe , idefi^ Tegulares pediculos appellant

Vocantur item Thurfe lorvfe , fiveloviales pediculi i a fpiritu quodam non
malefico, cuieos majores noftri fuperftitiofe ferebant acceptos. Alijs
item in Iocis chcsbug &
Chefiip dicuntur j kd nominis rationem nefcio. Ger-
manke £/?/, Efelgen, Holtziventle, id eft arborum pediculus , quiainrer
,
corticem & truncum fa?pius invenitur : dicitur etiam Shefficin Georgio

Agricola?, & vulgo Kcller <r/H,quafi afinum cellarium dixeris. Saxonice Efel-
chan , d colore afinino , ut Graeciiiw, Italice ,Porcellctto. Gallice Clopurte.
Hifpanice, Galmilha. Arabice HaruaHaura^ Gaudafchachalochad,^ Kiren^
Grix, Sylvatico'authore. Brabanti de fuegezêlhnt. Parvum qui-
Piffe
dem Infecl:umeft,digitum tranfverfum vix Iongum , femidigitum fere la-
:tum
L i b . %, minimorum animalium f beatrum» 2, 03
tum (degrandioribusloquor)colorelividonigricante ;pra?cipue
ille qui in fterqililinijs &
terrareperitur; quiverofub teguhs&
hydnjs,plane aiininumcolorem rerert ; quatuordecim ilhpedes,
ZZ-
^
utrinque fcptcm ; iingulis pedibus unica eft junctui a , vix percep- "Sefaiptn-
*ibilis duas habet breves antennas, ut viam tentet tactus fe in globum
• :
colliok vel ( ut Galenus loqukur,) ad fabae iimilitudinem , unde ^,- no-

•
men indidk : latera circa pedes ferra? modo dentata fub tegulis , vaiis aqua- :
rijs, in medulla arborum exefa , inter corticem caudicem putieicen- &

tem nafckur ; utietiam fub petris, ex humido. putrefcente nati. Deinde
coeunr, &acoku'ovadeponunt (undevermis) candida,fplendentia,mar-
garkulisiimilia, multa,&eodemlococoacervata,utanno 1583. obierva-
vknus tepido humore vivunt , in rimis parietum aut xdmm latebris hyemem
:
traniigunt. Ex ovis primum vermes duriufculi excluduntur , qui ahquantif-

per fere immobiles ha?rcnt &albicantes ; tandem parcntum more , liquorem
atque rorem fugunt In cahdis regionibus & iiccis etiam reperiuntur ; fed ubi
.
nocturno rore ivaporeque refarciunt, quicquid per diem humorisfuerat ex-

hauftum. Galenus hoc Afellum pacto defcribk, hhjd&-.&,vn>tiJi&(»ev sr/ bba-jVv
\v 7n/?t'/jHoif d-yyiiots > ^fwf w&pzifyiv°HiVOV , x.ard j tas, tSp JttKTVKav 5W5f5iJ?/j trtpa.ipQ^mt
Ariftoteli tuifle eum cognitum id probat, quod pediculurmmarinum huic fi.
milimum dixerit , dempta cauda. Afelli attenuant , aperfunt & difcutiunt, ut yfd,
Galenus ex Aclepiadenos docet. Ad oculumcontemptilesvidentur,fedin
pculorum remedijs praeftantes. Intusitem (carent quippe omniveneno)
&
magno funt ufui ; nam ex vino contriti poti , Vrtn*. difficultati duxiltantur.
Diofcondcs ; cui medicamento harc adjicit R afeilos ( inquit ) duos vel tres;
: .
coqueeos inmodicogaro , ipfumque garum ex aqua cyathis duobus bibko.

Vlinius adcalculum &
Dyfuriam ijs utitur hoc modo ; fic. ftercorismuiium &
columbarum, ana S.ff'. porcellionum five afellorumtrkorumduorumcor-
pora contrita bibe , &
fedato dolore vel calculum vel arenulas plurimas ex-
cernes. Idem Marianum Barolkanum affirmare , ex Gefneri fchedis accepi-
mus. Galenusexmulfoeospropinat,&aregio morbohoc paCfomukoslibe-
ravit. Afclepiades hujufmodi ad dyfpnaam <jr aflhma medicamentofaelicifli-
meeft ufus &. Elaterij ob. dimidium , afellosexfterquilinio petkos , ac di-
:
Iigentiflime tritos n. 3. ex aqua?cyatho propina. Gal. Ka-d-nv. Afclepiades

item antiquorum medicorum authorkate fretus , afellos vivos igne combu- &
ftos & cum cochlearis menfum melle fumptos plurimum commendat: aflhma,
enim a proprietate curant cui fententia? Holleri j Ioannis Agricola? praxis
: &
fidem facit. Quidam torrcnt in patina fextarium illorum in cinerem albifli-
mum, dcinde cum melle exhibcnt. Sufyiriofis medentur ( inquit Plinius ) ter
fepteni cum melle Attico trki, &
pauca calida per arundinem haufti , fcilicex
ne os &
denres nigrefcant .fitius ad idcm quinque vel fex cum hydromelite
.
exhibet ; & praeter opinioncm anhelofis , fuftiriofis ^fufocatis , etiam clephan-

a
fi f\ Afellos 2 1 cum melle optimo tritos ,
. &
ex aqua bibitos. Paralpicis me-
deri prodit Marcellus Empiricus cap.
3 5 In potu PhthificU conferre author
.
eft Plinius ; quictiam eos ad denarij pondus ex vini cyathis duobus in potu
exhibitos, lumborumatqua* coxe doloribus prodefleaffirmat huic AlexiuS :
Pedemontanus afcribit. Caelius Aurel ianus hxc & fimilia tamen ab Infeclis
rernedia improbat , rei potius infuetudine
,
quam vilitate aut incommodo eo
metis pcrductus.Experientia conftat afellos recentes multos bene contritos,
ex vino, ccrvifia, AJa vel liquore convenienti hauftos, vel extrinfecus adhibi-
tos,Omnes fereoculoru morbos ab adnatis velinnatis ortos(catarrhaBaexcepta)
curare poflequod fuperioricapite ex ArnoldiBreviario notavimus. InAn-
:
g*»4cum mellelingendi funt, inquit Gal. &j*Tfa & partes gutttiris externas :
ijfdem
20,j. hjettorumJtve L IB. 2.
ijsdem inungenda» , Afelli cum rofaceo triti , &
in malicorio calta&i , ac
Auribusdolentibusinfufi medcntur. Dtojiondes. Gal. lib. fec. loc. &eupor.
2> tres. vel 4. in oleo coqui juffit, atque cxpreflum deinde oleum aunbusyir-
dts , , dolenttUm infundi.
tinntcntibm Oleum afellorum m propinquam denti
dolenttaurem infufum , doloremacalidacaufa fa&um certo tollit. Aettm.
24. 2 7.Quidam cum unguento aliquo convenientc mixtum aunbm mftillanr.
SeverusînquitGalenusJ ulceraits aunbm cum fructu infudit. Faventinus
adfngtdos attnumdolorcs, xi. Afellosinoleo omphacino coctos prxfcribit,
quo loco circaaures ungenda? , & parum etiam inttillare praecipit. Cardanus
idem medicamentum experientia? calculo ratum facit. Ad Jtrumas Plinius
accipit refina? terebinthina? quartamadAfellosftcrquilinanospartem:quo.
C inquit )
medicamento parotides , Struma? , atque omnes ejufmodi tumores
curantur.EademhabetMarcellusfcmpiricus. Avicenna, 2. 2. capite 729.
idem docet, &exaliorumauthoritatcadjungit, Afcllosinpotufumptosfa-
rarcSpafmum& Alcufcz,,c[\iod aneminc proditum meminimus. Capiti do.
lcnti ft olcum velbutyrum Afellorum farpe adhibueris, dolorcm tolles. Gal.
Eupor. 2. «?i. & Apfyrtusdequadrup. Tonft/lasfaucium^malamtipercu.-

rant. Diofcor. Vivus Aiellus paronychix appotitus medetur. Panos item tol-
lkcum retin* terebinthina? 3. parte applicatus. p/tmm , iV.
unguentipopul.
5 oleirofaceiinquo
j. decocti funt Afclli |j. ftcroci granaiiij. mifce, fiatun-
guentum, adh&morroidas dolentcs atquctumentcs, nobiliffimum. Alij ( inquit
Alex. Benedictus ) porcelliones cum adipe autbutyro coquunt, deinde ovi
lutemn addunt , atque hoc , dolorem illum fsvum fedant. Dttntus ttcm
( Plinio narrante, ) V/cerum &
carcinomat a âtque vu/nerum verminationem
curarrt, terebinthinx admixti. Nevosautemnihil carlatumfinam,fubjicere
illud placuit j ipfum Pennium afthmate laborantem diu Afellis vino macera-
tis ufum fuifle fed cum fcmper fine fru&u idfaceret, meo tandem confilio
:
fumum fulphuris per infundibulum bis terve haufit , &

a Symptomatc illo
tam diroplene convaluit. n. olei violacei 5iij. in quibus bulliant 4. Afelli ad.
3 partis confumptionem Salfum
.
humorem reprimit extra inunifrum. Jncer.
.
tm Gallins item, lacerti aquatici,ranaque tcrreftris,& Serpentes (ut Theo-

.
phraftus refert ) Afellis vefcuntur. Beftiolam quandam Afello fimilimam

pervomitumeje&amfcribit Ambrof. ParaJusChirurgusParifienfis^ quale
quid de muliere Solerius fcripfit in fecundum librum Mti).
Cap . X.
Dc Scorpusttrrefkribm.
^xip-nQ- Gracis dicitur mfiHnoî^tivrWUv: vel

ut alij mtpd rh *x.cutu< Ifmit. fa^ item Scorpium fig-
nificat, velScorpijfpcciemj dequoNicandenn
Theriacis.
kmMtctj mtiihiriimvvTifOf 7re*»'»«f OTC.Koyfla/^sfy©" 2.U Scor-

pijfitfpeciesdubitaripoteft; brachia fane habet
five chelas,& in cauda fpiculum gerit. Latine Scor.
fim & Scorpio aPlinio vocatur. Cicero, Plautus,
Varro&Nonius JVe/wwappellant, quo nomine
Columclla fa?pe utitur. Hebraice" Acrab Can- &
crab, quod pede calcantes pungit. Arabice, Nata-
raK
L i b.z. minimorum animalium fheatrum. % -^
rab> Acbrab, Necharab ^HacharabÂcrob^ Rhafis Conches
j
Pandactarius fatocollon vocant. Rifymkc £fcorpon<vel
y
alacraw.ltalkeScorponey Scurrifcio^wmanice, Anglice,
Gallice,Brabantice,.SV<v^. SclavonicîW^/wWavir. if!
lytkeljtir. DankemltekotP , innovaHifpaniola^/4<r>vw/
Qui vero gibbofus caudam poft fe trahit convolutam , <^dl-
gararat dicitur Sylvatico. Eft autem Infeetum corpus oviforme obtinens
3
fuligine veluti obdu&um ; e cujus imo cauda producitur globulis multiscoag.-
mentata, quorum ultimus caeteris uti longiorvidetur'j ita folus prafixo vel
fimplici vel duplicato aculeo,& nonnihilrcflexoad ipfiusextremitatem,ar-
matur. Pcdes o£to illi, atque chelis &
forcipibus folidis furcatabrachia. Ga-
pe&orisfummitate gerit , in quo tam exigui & pene
put, ut ca?teris latens in
nulli ocelli confpiciuntur , ut ipforum apud authores haud fiat mentio. Sune
autem omnes Scorpij vel caudati , vcl excaudes. Caudatorum alij unico mu-
niuntur aculeojalij vero duplici, fedfpecie & naturanon differunt. Scorpio-
numterreftrium feptem a Nicandrofpeciesdefcribuntur. Primus albicat &
minime eft lstalis. Secundus ore eft \ inquit )rufefcente excujusictu vehe- :
mens ardor , febricitatio, & fitisintolerabilis cui confentit i£lianus. Ter-

:
tius luridus & nigricans , cujus ictus inconftantem erficit motum membrorum,
cachinnumque Sardonicum & vanum inducit , qualis eife folet ftultorum*
Quartus eft colore ad viride inclinante. Hic fimul ac quernpiam percuiferit,
frigus atque horror invadunt, adeo ut vel in calidiffimo tem-
poregrandinefe obrui percuffus exiftimet. Plura habethoc
genus intcrnodia , feptena fcilicet aut novena 5 quod item in
caufaeft, curproptercaudae longitudinem profundius vul-
neret. Quintus livido pallidove colore eft , amplo ventre
diftentoque; herba namque vefcitur & inexplebilis eft. Non
folum cauda percutit, fed etiam mordet venenato dente.
EjusvirusNicander^pawVocat, quoniam ab ipfo vulne-
rato homini bubo intumefcit. Sextus cancro marino littorali
fimiliseft, nontamenabfquccauda, fed corporegrandiori
& fere orbiculari , adeo ut cancrum referat caudatum. Mat-
thiolus fe hujus generis nigros , ferrugineos , viridefque
vidifle dicit incomitatu Arcinonenfi , non longe a Sar-
cu flumine. Septimus ad Paguri formam accedit. Chelas
quoque habet utillegrandiores: gigniturque hoc genusex
pagurisin ficco,cavernamaIiquam ( pifcatorum infidiantium
vitandi confilio ) ingreflis quibus in locis fi forte moriantur
:
&putrefcant, oriuntur inde hujus generis Scorpiones , ut

elcgantiflime de hac re O vidius
Concava httoreofi demas brachio cancrd^
Caterafupfonasterra : de parte fepulta
Scorpm exibit^ caudaque minabitur uncL-
jElianus huncflammeum vocat; nampagurum coclione
rubefcentemsemulatur. Efl>& alia Scorpij fpecies, quem Rhafis dicimu&&
Arabum Nicandcr enim & Graxi illam no viderant.-gibbofus admodum eft,
:
& ommum celerrime currens:caudapro corporis pufilli ratione valde magna :

pailidus videtur, fed aculeus admodum productus albefcit. Rhafis eum vo-
cat larareti , Albuchafis Grati Avicenna^/g-mzr^.-reperitur inregionibus
,
OrienriSjprefertiminCoz , & inHafcari ; ut notat Gordonius. Csterorura

Scorpionum i&us frigidum venenum infunderc tradunt philofophi hunc :
*iaic.ua calidum temitterc tradunt Arabcs. Nos e Barbaria allatum vidimus,
J &
20 5 InfeBorumfive Lib.i.
~~~
&imaginem hic cxhibemus. Omnium caudatorum aculeus cavus eft quo ,
pervulnus venenuminfundit, ut yfclianus refert, hb. 9. cap. 4. Cuiitem Pli-

niuslib.-u.cap. 37. & Nicanderin Theriacisfubfcribunt. Quamvis Gale-
nus nofteraliterfentit, lib. 6. de loc. aff. cap. 5 ubi in hax fere verbaeos al-
.
loquitur, qui fpecificam lsdendi juvandive qualitatcm humoribus vel vapo-

ribus ferrent acceptam. Sed longe majorem admirationcm meretur Scorpio-
nisi&us ,
qui brevi"admodum ipatio ingentiaadfcrt fymptomata , id quod &
injicitur dum ipfe pungit, aut perquam
exiguum eft , aut ruhil omnino , nullo
apparente foramine ln ipfius aculeo : &

ianequumcertisanimaliumpifcium
plantarumque dentibus fpinis atque aculeis folidiflimum venenum vulneri ab
ipfxs illato videamus inferri , quid ad reconditas &
forte nunquam vifas vefi-
culas , 1 ub aculei radice latitantes confugere opus habemus ,

quas feracia ma-
gisquamcertaverique ftudiofa ingenia excogitarunt ? Oftoutdixifingulis
pedes , prster primos chelates cancrorum more ( quos ego lubentius bra-
chia dicercm ) alij vero ( fi penitiusintrofpexeris ) bifulci. Caudaipforum
:
conftat e fex, feptem, &

quandoque novem internodijs in extremacauda :
unus fiftulofusaculeusjaIiquando( fedrarius )duo. Si alibi quam incauda

aculeum habuiffet ( inquit Ariftoteles lib. 4. hift. ) quia gradiendo fe movet,
ad feriendum fuiffet inutilis. iElianus aculeum ejus exilem admodum & ocu-
los fere fugientem facit , e cujus invifibili fiftula ( fi qua talis fuerit ) venena*
tusfpiritusvelhumorquidam liquidior, vulnere vix perceptilivel fcnfibili
fadto , inftillat. Laterorfum incedit cancrorum more , caudam perpetuo
movens ad feriendum promptam , ne opportunitatem elabipermittat Ma- :
t
..
gj J '
res fsviores ,
graciliores , longiores , ventre , chelis, & fpiculo maculatiores.
Fa?minaecontra( ut re6te Avicennanotat )majores, pinguiores , ventricofio-
res , placabiliores. Mas item venenum habet infeftius , Plinij judicio ; fa>
mina mitius : omnes candidum, nifi nos ludos facit Apollodorus. Conftat eos
quibus feptem vel novem cauda? internodia, f * viores efle pluribus enim fena :
funt ferit obliquo iclu & inflexu.

:
Venenum omnibus medio die> fumma
item aftate exafperatur, cum incanduere Solisardoribus:itemquecumfi-
tiunt inexplebiles potu. Peftis ejus importuna vidctur , qua? gravi fupplicio &
LA.19. ™p 4. lenta per triduum morte conficit. Virginibus lattales femper ipforum i&us,
facminisitemmaximampartem, omnibus:virisautem,manequandoexeunt
cavis , priufquam aliquofortuitoictuegerunt venenum. Propnum Scorpio-
num , quodmanus palmamglabraquenonferiuntmcmbra , nec nifi piloste-
tigere. Scorpiones in totum nulli animalium nocere putat Plinius, quibus
nonfitfanguis. Quodfalfumefle Doitor Wolphius Tigurinus, mcdicus
do&iflimus teftatur viditen1m(utPennioretulit ) Viperamvafecum Scor-
:
pioneconclufam ,quxfemutuismorfibusicl;ibufveinteremerunt. Imocon.

fligere ipfos efcas caufa cum viperis atque omni virulentorum infectorum ge-
nere,narratiElian, lib. 8.cap. 13. Scorpiumaviperadevorari certumeft,
inquit Gefnerus imo inde gravior fitejus morfus.
: Scorpionum item idu
ferpentes mori Theophraftusafferit , non homincs Galenus aurem id .dog- :
matis, cxperientiafretus,mendacij alligatatqueconvincit. Mirabilem Scor-

pionum fraudem iElian. lib. 6. cap. 2 3-narranti Penniusfraudivertit: ve-
rum cum idem in Italiaipfe animadveiterim,afferam alithoris fidern, & caput
redimam. Scimus enim quicquid eo lociartium hOmines habent, id omne/ad
fugiendos Scorpiosdepromere quarc foccis fe muniuntile&os ift fhbliifrjfuf-
:
pendunt, procul a pariete letfti Atlantes fivc fulcra in vafis aqua pleniscollo-
cant , aliafque multas vias excogitant, quibus Scorpionibus fraudi velexitio
effe poflint. Vcrum tum illi teclum a?dium confcendunt ; confraAam ( fi qtia
talis fuerit ) tegulam fcponunt 5 per rimam unus e ducibus rotiuft iffimis (che-
larum
L i b. 2. minimorum animalium Theatrum. %qj
larumvirtutefretus )dependet jcaudaitempendula^ tunc alius perejus^dor-
fum veiutiper fcalam aefcendens ,
prioris caudam apprehendit, fictertius
fecundi caudam j
quartus vicillim tertijj&c. donec concatenati lectumatti-
gcrint. T unc poftrenius defcendit , dornuentem fpiculo vulnerat, per ca- &
tenamfociorum pofteareliquieodemordinefefe fub'ducunt (cate-
recurrit,
nam veluti folventes , ) donec fefe omnes alter per alterius dorfum furfum re-
ceperint. Hujus proprietatis meminit etiam Clcm. Alcx. i Stromat. Ca?te- .
rum neque omnibus in locis venenati funt , neque cunctos ex aequo vulnerant
vel affiaunt. Nam neque in Sicilia vivunt , vei ii vivant , non ladunt tamen
operamque propterea & oleum perdiderunt Pfy
quum peregrino hoc ma-
lli,
lo (
qua'ituscauia)Italiam implereeffentconau.Plin. lib. 1 1 cap. 25 Idem . .
dePharo Ariftotelesmemorat, lib. 8. hift. cap. 29. de Melitainfula, Dio-

dorus lib. 4. cap. 3. de Tractu Norico Iofephus Scaliger exerc. 185.5. nbi
licetnullum non movebis faxum fubquo nonoffendas plurimos,tamenaut
nonomnino 5 autnullocumfalutispericulohomines fenunt. Contra mM-
gypto, Scythia, Africa, .atque Albania,Lvthale infligunt vulnus , ut in Alex-
andri ab Alexandro, Plinij,Diofcoridis, atq^ Strabonis libris videre eft. An-
glia,.Scotia, Hibernia, Vafconia, Scorpiorum familiam ferre nequit, ut
nequefrigidioresilla? infula? Aquiionem magisfpectant.es. Licetenimdiur-
ni Solis calorem iniquius tolerant. Atque lantant proptereafub faxistotum
i
diem:no<Sutamenhaudminus caloris indigi videntur, cujus defiderio non

cubilia tantum ied & lectositemaffeitant piumofos, fequedormientibus ibi-
dem appiicantatqueaccumbunt : varia de Agro Tridentino , Sandti Vigilij
precibus abktu Scorpionumlsetaliliberato affirmant, fed penesledorem
fiatelectio , utrum pro re gefta id anfabula velit agnofcere. In Scychia con-
tra fit, ubifi hominem vel fuem , vel quamvis beftiam aut alitem percuffe-
rint , certo interimunt. In Italia Cardanus raro nafci prsdicat lsthales. Sed
Matthiolus ibidem , prsfeitiminHetruria, a Scorpionum ictibus horren-
dam Symptomatum Syndromen recenfet , aliquando cum morte junctam
traditque iElianus, lib. S.cap. 13. nonfolum per iclius Scorpionumvitam
periclitari in JEthiopia , fed eorum item excrementa calcantes,exulcerari
pedibus , atque argre vixiterumconvalefcere hosautem Scorpiones Sibri. :
tarnominat, afpidibus,lacertis,Phalangijs,alijfque virofi generis infectulis

vefcenxes.-undeillistantaveneni vis & veluti
( utcum Paracelfo
graduatio
loquar ) contingere videtur.
Ariftoteles item quofdam in Caria Scorpionesmemoratvalde ?/*<>?«*?
( circa Latmum Cariae montem id fieri narrat iEKanus qui Iovihofpitali fa-
)
cri , advenas &
peregrinos non feriunt , vel feriendo non multumla»dunt in- :
digenas vero fi percufferint , ftatim occidunt. Leo ubicunque Scorpium vi-

det,utvita?hoftemfugit, Phyfiologo tefte , cui fidem facit Ambrofius. Fe- Gmmi °>
runt a vefpis apibus &

Crabronibus nunquam vulnerari , quem Scorpius per-
cuffit. Plinius. Generatio eorum duplex eft-3 communis per coitum , rarior, N<3ft ' M •
( quo ad nos ) per putrefactionem. Sunt qui eos non coitu producere con-
Viclxs.
tendunt, fed nimio Soliscalore procreari. Aelianus lib. 6. deani. cap. 22.
inter quos Galenus primum taxandus qui lib. de fa?t. form. non naturam fed
,
cafum, Scorpionum mufcarum araneorum vermium lumbricorumquefacerc

videtur parentem, atqueillorum ortum fortuitis cceli locimatericE.calorif-
queconftitutionibus afcribit verum coeunt procul dubio, vermiculofque
:
(quod vidimus ) vivos , albos , ovorum fpccie pariunt , & inc ubant mox ut :
prolem perfecerunt , pelluntur ab ea ipfa , ficut & araneis , ( Phalangijs pra?-

fertim ) accidit , & interimuntur a fuis liberis magno quidem numero Fae- .
cundaanimaliaScorpionesjftepiusenim undenospariunt. Quidam&abip-

Ta fis
,
2 o8 In/eBorumJtve Lib.z.
fisftetum devorari arbitratur( ncmpe Antigonus ) unum modorelinquifo-
Iertiflimum; qui lpfe
matris clunibus imponendo , tutus a cauda a mor- & &
fu, locofiatj hunceffereliquorumultoicm, qui poftremogenitoresconfi,
ciatfupernc. \cre &autumno,bisfcilicetinanno, pariunt. Rariorpcrpu-
trefaclioncm Scorpionum ortus varijs flt modis nam ex paguris putridis naf- :
xuntur, teftcPlinio, lib. n. cap. 25. &ex Crocodilicadavcre, aflercnte

Antigono , lib. dcmnab.hift. cong. 24. Extat enim ex Archelao Êgyp-
tij cujufdam ibidem Hpigramma, in haec verba
ii( Cixii Kfcxifiw a-m$iiMtor J)tt.\<Sei
aKonat , i) -nivra. ^woSfjasa tpvcx, id £/?,
ln <vos dtjfolmtmortc^ & rcdigtt Crocodilum

Natura cxttnffum ( Scorpiolt ) ommparcns.
iU>. io.m.! z. Addit , ex Sifymbrijs putrefcentibus Scorpios nafci.
pranerea Ariiiotcles
Ex ocymo item ortum habere , praetcr Plinium Kiramides author eft. Dum
Italusquidam Ocymi odore multum deledtaretur , ScorpiusilU inccrebro
natus eft , qui poft vehementes longofque cruciatus , tandcm mortem intulit.
Hollcrms, lib.i. cap. i.praxeos. Idemde puellaquadam Gallicaaudivk
Gcfnerns ,utipfefuo Chirographotcftatur. Doctor Bauchinus, in Anato-
micis nulli fccundus , DoctoriPennio retulit, febafilicon fiveOcymumin
muro quodam Parifienfi abfcondifle, &poft certum tempus duos ibidem
Scorpios invenifle. Nonimmerito igitur Chryfippusocymum multis vitu-
pcravit. Nondefuntquiaffirmant, fi quo die quifpiam a Scorpio vulnere-
tur , eodcm ocymum ederit,mortem eum effugere nonpofle. Traduntalij,fi
manupulus Ocymi cum decem cancris marinis vel fluviatilibus teratur, & Cx-
mul inloco Scorpijs obnoxiorelinquatur, omnes Scorpios eo conventuros.
Plin. lib. 2o.cap. 12. Diofcoridesautem lib. 2. 1 35 & lib. 32.cap. 5.tra- .
ditScorpionesa cancrisinterficijficumOcymoadmoveantur. Alb. Magn.

lib. ip.anim.cap. 1 8 nec defunt qui cum Avicenna ex putrefa&is quibuf-
.
dam lignis gcnerari illos autumant , & pro libitucomponi.

Plurimumquoqueadipforum generationem & ortum locus facit. Si-
quidemin Hifpaniola, Canarijs,Numidia, Scythia, Pefcara, Barbaria,
j£thiopia,tantaScorpionumcopia,utcivesaliquandoagros, folumquever-
tereneccffe haberent. oviedus, Tbcvctus^Leo Afcr^ Pltmus. Regiocircala-
cum A rrhatam in India icntali prope flumen Eftamenum adco icor,pi js fa>
1
cunda & infe&a , ut incola?confihj meliorisinopes, fedibus relictis , folita-

riamillamreliquerint. iElianus, lib. 17. cap. 4o.QuumquisbiduiitercPer-
ficis Sufis in Mediam fecerit, infinka? fcorpionum multitudini obujus fit.
Quare Perfarum Rex equo eo ker facturus , triduo ante civibus imperat
fcorpios venariiplurimofque capientibus maximam ftatuit mercedem. Id
ni fieret, per fcorpionum copiam nullo non fub faxo latentium , tranfeundi
,
venia&facultasnoneflet. jElian, lib. 15. cap. 26. India Orientalis, Aga-

. tharfide tefte, nec non Africa , fcorpios gignit permultos magnos , qui &
etiam aculeis vulnerant, ut Europaei. Amcricani fcorpij omnium minimi, fed
maximc virulcnti, fi Africanosdempferis: quorumtampivrfentaneumve-
nenum, ut principe vifccre ftatimpetitOi quam citiffime perimat. Nori-
corum fubalpinorum regione fcatent admodum fcorpij , fed ( ad natut\T ad-
mirationem ) omnes innoxij, ut Scaligeraffirmat. In Pharokem & Avanien-
fi terrkorio fcorpij
( quod antea diximus ) non Lxdunt.
InquibufdamHelvetiaeagris(utcirca Xappipti II) Scoiyij minimi reperi-
inquibufdam Germania» regionibus. In
untur, &innocui. Gefii. Sicetiam
nova Hifpaniola magna Scorpionum vis. fcdparum venenati i#us eorum.
Sequkur dolor, fed nec gravis nec diuturnus j imd a Vefp r punftura vel api-
bus
L i b . 2. minimorum animalium Theatrum . zop
busmagisixduntur; nififorte jejunusfuerit Scorpius, vel nuperime vulne-
ratus.CManardns. ScorpijautemcxinfulaFerrata(qu£ eft una erovtunatis)
&CoptoAegyptiaca,maximum dolorem cum veneno kthali inferunt. In
Cafteila Hifpania? regione,fepius agricola dum terramaratro fcindunt,Scor-
piosinnumerosFormicarummore congregatos inveniunt, ubiper :
hyemem
delitefcunt. Matthiolus. Locafrigidiora Scorpijs carent utVafconia , Anglia,
Scotia,Hibernia,Dania,& maxima Germania? pars^ vel fi qui ibidemfuerint,

veneno haud pollent. Mirum de Ifidis Sacerdotibus narrat Aelianus 5 qua? in
'
Copto,urbe Aegyptiaca,ubimulti peftiientiflimique abtjndant, fcorpioscal-

care & humi projicere tuto folent. Pfylli item gens Africa , a Scorpijs la?di,
imo peti non poflunt j quum enim ad venenata aliqua beftiam acceflerint,ftu-
pet illico,&velutiincantatavelfyderata,n6 movet. Porciquoqjomnes non
nigri fhi enim percufiiomnino mori untur ) liberi funt ab eorum idtu. Deniq; vistuit
SteUionem,Aicalaboten,Cancrum,accipitrem,Scorpiusaliavevenenatabe-
ftiola nonla?dit,ut Gal.adPifone,& Geiherus nofternotarunt.Terravivunt,
&aliquibus inlocis,herbas, lacertas,afpidas,verticillos, blattafque atq; om-
nem venenatam beftiam comedunt. Aelia Qui vero eoru excrementa calca-
.
v^,u
vcrit, ulceribus fcatebit. Gallinis,Ibidi,Viperifque,magno efui,ufuique funt,
unde Viperam Ariftot. ne^to^r dixit. Nectamillis cibo quaranobisreme-
dio.Nam fuo ipforu vulneri appoiitos fuccurrere cuiq^ notiflimum eft. Scor- v
piusite tritus,5^&^««2^f«ôrefiftit.Pli.Quidam~cum vino tritum bibunt,
^ medki
caudaabjeclaâlijfuperprunas pofitovulnus fuffumigant, &
deindecinere
fc orpij aipergunt. Nonnullitritumcumfale,linifemine & althea, vulnerial-*
ligzm.Ad calculum pulvis Lanfranci, t*. fcorpios viginti vivos, claudantur in
olla angufti oris,& lento igne fpodium confice,quod ad calculum pellendum
mirabile. Scorpius toftus uftufve , ac cum pane devoratus , -vsfica calcubs
frangit. Author ad Pifonem. Scorpij tres nova olla inclufi , ac operculo op-
timelutatoimpofiti, igneex farmentis vit ium in ciibano rediganturincine-
res, dofis adgran, 6. cum fyrupo 5. radicum, Renum calculos mirabiliter
pellit.Sylvaticus.Recentiores fcorpionum fpodium inter calculi remedia ce-
lebrant, & eorum oleumin veficaminfufum,fupraque inun&um.Alex.Bene-*
dicl:. Aggregator & Leonellus Faventinus ex Galeno Eupor. 3 ) tres exi-
, ( .
guos fcorpiones combureredocqnt, &eorum cineres e fyrupo, veldeco-

clo, vel condito appropriato exhibere adcalculosatterendos ,&lib. 2. cum
adipe miftos toftofque dare ijs jubet , qui alias abhorrent ab eorum efu, ut ci-
tra fufpitionerh fumatur. Medieamentum item il lud Abolai, quod tam mul-
tum laudat Arnoldus , ex cinere fcorpionum conftat , ut in 2 Breviarij , cap.
.
1 6. videre eft j uti etiam fyrupus mirabilis Regis Francorum ad calculum,qui
eodem libro &capite defcribitur. Rondeletius ( capite de calculo ) in fua

Praxi fcorpiumfrigidumefleaflerit, &ideoad Calculum pellendum oleo e]us
compofito non fimplici, utendum. Compofitum illud oleum Matthiolus
docet,commentar,pag. 1407.20. SedanteeumLuminareMaius idconfe-
cerat , hoc modo ; %. Ariftolochia» rot. rad. gentiana* , cyperi , cojt. cap-
parum,ana!j.oleiamygd.amar.Kift.j.ftentin Soletrigintadiebus. Tum ad-
de fcorpioncs xv. & arttiflime claufo vafc, iterum tandiu ac antea diclum eft
Soli exponas. Coletur deinde oleum & fervetur ufui. Alij hoc modopr^parant^
R. ol.antiq. q.v.poneineo Scorpiones quotnancifcipotesmenfeIulio(tum
enim maxime venenati>& huic remedio aptiflimi) atque adde dy&amni albi,
fol. abfinthij, betonicae, verbenae?,
roris marini, ana,m. j. infolentur per lon-
gu tempus, deinde per alembicum in balnco deftillentur. S Bernardi oleum
.
vocatur urinam potenter provocat. peftini inun&um valet contra morfus

:
qttofcmque vencnatos; vermes ad miraculumufque expcllit. Srafav&lus.

T 3 Ex
2io ln/eBorumfive Lib.2
Ex oleo Scorpionum & linguis afpidum fit mcdicamentum prajftantiflimum
contrapcficm, ut Crinitusteftatur. i. 7. Paratumunc oleum ( inquitManar-

dus ) Scorpionum cum oleo antiquo , additismultis medicamentis ad venena
laudatis ; eftque mirabile inpcftc& venenisomnibus. Scivienimhominera
qui hoc iolo munitus , fsevilfimam quamvis peftem nihihfecerat , nec folum
femetipfum, fcdetiam famulos adargros invifendosvenientes, incolumes
fervarat. Noviitemiula inun&ione permultos evafiffe, afandflimishauftis
venenis. H&c tjManardus. Linimentum Scorpionum , contra peficm ejr vene-
naunwcrfii, Fumanellus quoque defcribitlib.de cur.peftis, cap. 12. Con-.
fertquoqueScorpius a Viperapercuflis,inquit Gal.lib. n.defimpl. Sa-
monicus ad dolorem oculorum mitigandum valde eos laudat , his vcrfi-
busj
Scd dolor immeritum lumenfiforte lacefsit^
Lana madens olco noclu conncclitur apte,
Viventiffc nep& lumengeflatur amicum ;
Exfblio ejr caulis cineres , confraclaque thura,
Et Laticem Baccbifi&ta cum UCtecapelldt
Dejuper induces^ atque una noffeprobabis.
Si quis fcorpiones attritos ex vino mulfo capiat I&ero affect us, quam pri-
miim Gakni fententia, fcurabitur. Kiranides adquartanam quotidianam
tertianam pellendam, Scorpiumincotylamoleicirca Luna? diminutionem
mitti , hoc oleo totum corpus , qua articuli con-
ac fcrvari prarcipit atque :
fpiciuntur ; quinctiam extremitates pedum manuumque ; frontem item & ca-

put,antehoramparoxifmibene inungi. Quatuor poftremos articulos caudar
fcorpionis una cum auricula panno nigro fic involutos , ut ncc fcorpium di-
miflum , nec eum qui alligaverat , seger perfentifcat , triduo guartanam tol- .
lere authoreft exMagorum fententia Plinius Secundus. Scdh&c mittamm y

& ad Antifcorpionia dicenda orationem fle&amus. Primum igttur de Pro.
phyhtficis. Si locus heliotropij furculo circumfcribatur , negant Magi fcor-
Jntrl/torpio pionem egredi pofie herba vero impofita , omnino moriaffirmant. Phntus.
:
rueitUxs. Fumigatio fa&a cum fulphure, galbano &

ungula afini , fcorpionesfugat.
Rbsfis. >,:. Styracis,arfenici, ftercorisovium,adipisZirbiovium,anapar-
tes a?quales ;diflolvantur cum vino,& fiat fuffitus juxta fcorpionum cavernas
Si raphanus incifus caverna? imponatur, non egrediuntur. Confert item fcor-
piouftus,afinijecur, fandaracha, cum butyro vel adipe capri in fuffumigijs.
Varignanaêjr Diopbanes in Gcopon. Rhafis radicem enula? geftatam laudat:
Macer de femper-vivo fic fcribit,
Affirmant ifiam^ qui fecum gejferit berbam,

Hunc non affcfiat Utali Scorpius iftu.
Si quis manum herba , ParisdicH , vel radicis ejus fucco inunxerit, fcor-
pium impuneteneat. Flaminuu. \\x praefervanthominesafcorpionisi&u,
utietiam nuces Ponticae in zonis geftata?. Êtius. Fugat etiam eas , velictus
nou laetales facit , Lapathi fy Iveftris femen , vel radix epota cum vino. Diofi
corides-3 qui etiam ex Afrorum relatione ocymum idem facere narrat. Del-
phinium herbafubftrata, uti& lychnisfylveftris, ignavos reddit & tarpi-
dos: idcm. Imo aiunt ( inquit quandiu quis AttraCtylidem herbsmmanu
)
retinucrit , tandiu vel a fcorpione immunis erit , vel faltem ab i#u non do-
lebit. Semenacetofarfylveftris bibitum a fcorpionibus pra?fervat.
yîvicenna. Genicularis hcrba? fubftratu vim Scorpipnum rcpelli,Ifidorus
affirmat.
Lib.z. ' minimorum animalium Tbeatrum* £&*
affirmat. Quiraphanumcomedit,heliotropiumgerit, vel ftelHonemaridum

iecumportat, eum Scorpij non vulnerant, ut ex Africx incolis didicit Pli-
nius. Dyptamusitemfurritus, mcntaftrum fubftratum, oleum Scorpionum
cavernarumforibusillitum, ne in cubiculum veniant, optimefaciunt.if/^.
Necantveroeoslmpofitajraphanuscommanfus, Bafilicon latifoUum juxta
aquas nafcens,folia malva?, aconicum,helleborus niger (albus contra eos mo-
rituros vivificat, fiPliniusmereturfidemj) telephium, rhodiaradix, o.cy-
mumrubroflore, falivaiejuni&biliofihomiuis. Bhafis-Plinius.Avicenna^
Democrttus in Geopon. Adcuram vero lctus atque vulnens, Guiheimus de scomorum.
Placentijs hoc generahter pra?fcribit j nempe^ ut Theriacaintusatque extra
per12.horasvelpluresfr.atim detur. Deinde cauterio aftuali adhibito, fe-
canduslocusaffettus, & venenum cucurbitulisextrahendum. Galenus vin-
cula fupenus injicienda monet, & partes lnfe&as abfcindendas. 5 .de loc.aff.
Cap.3 Veriim cum illud aegris dimcile,ne dicam crudele fubfidium videaturj
.
placmteveteribuseadefcribere, qua?huic vulnen medentur. Primumau-

temfaciumabijsvulnusitadignofces: Locusftatim rubet inflammatus, al-
ternis vicibus (ut in febri intermittente accidit)frigcfcensj quandoque meli us
fe habet a;ger, quandoquepejus. Plenus fudore madet, pili eriguntur, to-
tum corpus pallefcit,inguina intumefcunt,flatus per aluum erumpunt, vifcofis
lachrimis &
fordibusocuhdifluunt,junctura~ indurefcunt, ani prociden- &
tialaboratj fpumatore,convulfionibus opifthonicis corripiturj etiam fin-
gultu, &quandoquelargovomitu. Labore fubito fatigatur, horroris fenfii
vcxatur & tremore
extrema? corporis partes frigefcunt, dolor pungens to-
j
tam cutem perturbat j nonnunquam fibi grandine percuffus videtur. Gale-

nusenim f3.de loc.aff.C ap.7. ) percontatus a Scorpione percuffum, quid
fentiret videor (inquit) mihi grandine coopertus
: infrigidatus. uwwi*^, &
addit Aetius, fiveverucarum formicantium in ano eruptionem. Tandem
lypothymia; ab hac fyncope j deindemors. Siinfernispartibusvulneran-
tur,(fcribitAetiusj)inguinumtumorfequiturj fifupernis, axillarum. Cog-
nito;am&perfpeCtovulnere, ac per fedionem dUatato, generalique cura
(quamrecenfuimus)adhibita, fpecialia deinde applicare convenit,. quorum
immenfa apud authores fylva Galenus intcr exteriora ha?c numerat j Balfi-
.
mumâbfyathwmverumjvelficcumbaccarum mjrti nigri inunffum', Sputum

item jejuni hominis variecommcndat, &
veluti irifantamentum adhibet. 1 o
lib.fimpl. Intusveroexhibere jubet, Balfamum vcrum cum laCie muliebri^
fafhirum lapdem tritumâjfamfatidam^fcordtum^centaurium minusjutam^
cafloreum. Ex Caffione Medicohoc laudat: R. A-ffafetid*, galbani^ ana.p.
aq.Conficecum decotfo Scordij <jr iÂriJlol.rot.DoJis avcllana quantitas cum
calicLa. Ex Andromacho ijiud commendat lib. de Theriac. R1
. Theriac. lij. vim

%\\x\.mifce &propina.
Dofcorid.externa. ~\ ^Delphinum. ~)
Cyperuscontufus&impofitus Mulluspifcisdiffeclus.
1 !
Amomum ex Ocymo illitum ><^ Smaridispifciscaro. âppofita.

La&eus ficus,vel falvia? fuccus I ! Salita lacerta diffecla.
j
inftillatus.Scorpiusipfetritus.j (_Mu es domeftici diffefti. J

"
Souchuscontufus. Jnterna cx Diofcoride.
Intybus. Cardomonum.
Hieracia. Myrti fuccus.
Meliffa. Lauribacca?.
Rubifios. Fimus afinivelequi.
Morifru&us. SemenLychnidis.
Verbafcus.
ii h/eBorumJive L IB.2.
Verbafcus. Oxylapathifcmen.
Chamaepitys. Phalangium herba.
Scorpioidcs. Abrotanum.
Heliotropium. Afphodelifcmen& flores.
Calamentha -{appofita. <j ^Rubiflos -[cxvinopota.

Trifolium. Paftinacefcmen.
Scordium. Heliotropium.
Lotus ruftica. Cuprefliramuli.
Ocymum cum polenta. Ruta.
Farina triticea cum Origanum.
aceto&vino. Olufatrum.
Sampfuchum cum aceto & fale Peucedani).,
Laceroleodilutum. Souchi ^
uc cusepotus.
Aquamarina. Deco&um Gcntianjerad.

Sulphur vivum cum rcfina& Tere- Ariftolochia? cort.
binthina. Pulegij.
Salcumfeminelini. Scorpius toftus devoratus.
Galbanum fplenij modo Cancri fluviatiles crudi tritiq;, cum
inductum. Lacleafininopoti.
J Vrina humana pota.
Extcrna alia cx Aviccnna. 1
Interna ejufdem.
Majorana cum aceto impofita. Abfinthij fuccus cum aceto.
Radix colocynthidis contufa. Doronicum.
Arundinis contufa. Cynamonum.
Cortex avellana? Indicae. ^Myrrha.
Caro arietumadufta. Carthamifylveftrisfol. &fru£t.
Mummia?4. gr. cum butyroexla&e Citri femen.
vaccino. Mummia.
Decoctum ameos. Galbanum.
Furfur Emplaftri modo. Rad.colocynth.& Gentiana?.
Sapa. Avellana indica.comefta eft ejus
Cortcx thuris. Theriaca.
Bcdcguar. Scylla? radix comeftaj - mirabile con-
Spinaalba. tra Scorpionum ictus.
Granapini. Bruchi tofti & devorati.
Daclyli. Csparum &abfinthij fuccus.
Ficus. Centaureiminoris fuccus.
Poliummontanum. Sapa item bibita valde prodeft.
Anacardus.
Cinis alkali. Antidota Anderamâhas Braz,.
Furfur tritici deco&um cum fimo co- regts Siciha.
lumbino. JV. Caftorei 5j. Scordij 5jj. cafti
Sal urina?. amar i 3j.fi.afla? fjftida; 5iij.{?.confice
Oleum abfinthij. cummelle. Dofis 3iff. vel. oij.cum
Decoctio urtic£e,velChama:meli. vino.
Sed prajcipue valet Naptha alba tÂliud Ejufdcm.
calfa&a & applicata. O re item vene- R. Ariftol.long.&rot.ana.aureum
num exugere confcrt, nifi fit antea ul j.Cymini oiij.aflsfetida», carui, fcm.
ceratu atqjtum inflammantia appli
: rutjeana îj.Caftorei iiij. cum inelle
care, qualia funt pyrethru &Alli- confice.Dofis Drach.ij.cum dccoclo
um. calidoradicis Gentianxvel Ariftol.
&
L IB.2. mimmorum animalium Theatrum* *i:
& mero .Dabatetiam Drach..ij. affse melle : &
cum calidioribus parum
,faetida:& aliquando.Drach.iij. attempera. Plura ex Âvicenna qui
Laureolae cum aceto. vclit,cumad Can.^.Fen.tf. Tract.3.
Medtcamcntum Andro. Philofofhi relcgamus.
Gr&ci. ExternaRhafis.
R. Semen fulphuris vini,ana Anacardi oleum calidum in yuta*
!
rutae,
aur.vj.Caftoreiaur.j. aflse fsetidae au-| mine ovi man&ns mjricatum^ ligetur

reum cumfemiffe ; Pyrethri ftyracis primum vulncrata pars,deinde folva-
liquida;,anaaur.j.conricecummeUe. tur, &
oleo jafmineoinungatur. Tcr-
Dofis ^r.cum aceto.vel vino optimo. tiodieaperiaturvena,fedpoft cibum
^yl Iwdopttmum. ,& fomnum. Locus item Caftoreo
ft.fem.ruta:.aur.j.Caft. aur. femif- jungatur, vel mellc Anacardino & al-
fem. Ariftol. long. & rot. ana aur. ij lio,cumplumboargento vivo fuper-
rad.Gent.aflaefaet.anadrach.8.(alias indudto,
aur. 8 ) confice cum melle. Dofis Sagapenum extra applicatum vul-
Drach.j.ff. cumvino pu.ro. Elcttu- nus fanat, & mufteke caro fuper-
&rwm Zenonis,five Diaruta. *k. affae pofita.
faet. Coftiamari & dulcis,anaaur.v. Lapide topazio confricatus locus
Ariftol.rot.agari.anaaur.ij.Caftorej fanabitur.
Cinamon,Aloes,anaDrach.iij. rad. Mufca confricata vulnus juvatur.
Ireos,Sarcocollae,anaDrach.j.ff.A- Aqua e folijs raphani, & oleo fina-
riftol.long. Gent.ana.Drach.vj. con- pis & Majoranae vulnus curatur.
fice cum melle. Dofis Drach.iij. Butycum -co&um prodeflc fcribit
Laudat itemjlheriacam magnamÂn- Serapio.
dromachi^ Theriac. Efdr*. Mithrida- IntcrnaRhafis.
tium ejr theriac.diatejpron. Cujus de- Sudor quovis modo eliciendus
fcriptio. ft. Gent. baccarum lauri. tamcxternis quam intcrnis medica-
AriftoI.long.Myrrhaeanapart.aequa- mentis.
les; conficecum melle defpumato. R.nucum, alliorurn mundatorum
Doiis aur. j. cum calida. Âlwd con- ana,piftentur.
tra Scorpomm iffus. R.fem. rut. Dofis |j. Sepoft horam merum bi-
agreftis, cymini Aethiopici,fem.tri- bant. alij his rutse ficcae, myrrhae, &
folij minianth.ana.cumaceto q.f. fiat a(fae,anaaddunt.Dofis5iij. cumvino
confedtio.Dofis aur.j. Alwd.R.zWio- puro.
rum, nucum,ana,part.j.fol. rutsefic- K^dliud. R. fcm. nigellae partem.
y
cae.afTaefaet.myrrn. ana partem femis aflV part. 3. Dofis trochisfc. j.
confice cum lacte. Dofis Drach. iij. cumvinilj.
Alwd. R.Caftor.piper.albi,myrrhae, <^7*W.Bibat yinum forte ad ebri-
oppij, ana, conficiantur introchif- etatem ufque & mane venam aperiat.
cos. Dofis oboli iij. cum vini jiiij. \Ahud. R.rad. colocynth.corticum
Aliud. R. opopan. myrhhse, galb. rad.cappar. abfinthij, Ariftol. long.
Caftor. piper. albi, ana; confiaan-' jfcminisendyviae,ana:fiatpulvis. Do-
tur cum Styrace .liquida melle.' & jfisDrach.j.puerisfcrup.j.
Aliud.R. *~A lia Thenaca contra Scorpionum
1
rad. colocynth. capparis,

abfynth. ariftol. long. cichorij fylu. idtus. R.arift.longae,rad.Gcnt ; bac-
ana.Dofis propuerisfcrup.j.pro viris car. lauri, rad. capp. colocynth. ab-
Drach.j. mirabilis in hoc morbo fynth.cheled :vitis alba? ana,confice
virtutis. Aliud. R.Kalivirentis fuccum melle.
cum cum butyro vaccino. Coquc ad i
yÂliud. R,myrrh.opopan.apijana
formam Eleft. Dofis aur. ij. hoc Drach.j.fT.vitisalba2,Atiftol. longae,
maxime juvare affi rmant. A Vwd. R pyreth.ana. Drach.vj. fem. ruta?, ni-
opijjfem. hyofc.albi. Confice cum gellaeptrifolij, ana Drach. iij. gummi

arab.
*H hfeftorumjive L IB.2,
arab. q. f. cum accto fiant trochifc. locus cum petrolco, aut fucco porro-
DofisDrach.j.ad Drach.jff. <Âhud. rum puro.
R . alliorum mundat. D rach. v. nuc um Inttts dari vult Catapurij majoris
Drach.x.aflleDrach.j.incorporentur medullaefcrup.iiij.cumaquatepida.
optime. Dof. Drach.ij. Âlmd. R Rabbi UMoyfes hexagium unum prae-
Gent. Arift. myrrh; coftiamari,rutae, fcribit,thunscumvino q. f. Exhibet
caftorei,menraftrificci, pyrethri, pi- etiam ftercus columbinu cxiccatum,
peris, fem. nigella?, aflir fa?tid.ana ]& fubtiliflime tritum, cumbutyro&-
conficecummeJle Dofis aureum j.
: melle. Dofis duo hexagia.
:
cumvino.Confertetiam rad.eryngij Cml.de Placcntia majoranam fic-

pulviscumcalida, &cufcutae pulvis. cam vel viridem intus cum urina hu-
Napelliitemaur.j.cumaqua. Iua & manapropinandam & foris applican-
polium cum aqua, valde profunt. Si damfuadet.
rebris fupervenerit , venam incide 3 -
Confianttnus 4. Pantechni lib. foris
ftercus aiini ficcum &
cum vino bibi 'ftercus Galiinae vel cor commendatj
tum, multum conducit. h*c ex Rhafi intus pimpinellam cum pulvere :
Extcrna ex Âlbucafi. Gent. Cinamomi, centaurci invino

Vngaturlocusoleo de Ben. pluri- fumptam.
bus diebus, vel oleo Iafmineo,cum ^Jdvcrrhois lapidem Bezoar fupra
quoteratureuphorbium Caftori- & omnina extoliit. Dofis quarta pars
um, vel caftoreum, & allia terantur awrei.
cum o)eo veteri,& fiatcmplaftrum. KÂrijloteleS 7r.p1 Qa.Vf.ut.C7ar tLwuafjMmv
Rana fcifla & fuperpofita valde Locufta* fpeciem<we>/uwoiM^cc defcribir,
prodeft. R. olei vet. fc. j. cerar =iiij qua» ftatim comefta Scorpionum i6ti-
euphorbij 5 j. liquefiat in oleo, & eo bus medetur.
inungaturlocus. Serapio radicem colocyn mafculi :
lnterna Kîlbucafis. tritam & vnlneri appofitam, dolorem

Bibat butyrum vaccinumcalidum tollere affirmat. Intus commendat
cumvino velmelle. Pentaphylli fe- Abfynthium,lac"tuca> femen cum al-
men, &fecesvini, Theriaca funt in lio,Mumiargr.ij. cumdeco&o tribuli
hoc malo uti & erucae fcmen.
: marini,&foliorum Silphij.
Hiera iÂnacardina contra Scorpio- Oribafio probantur lilij radices &
num*ittus. R. Pyrethri fem.nigellx, folia trita & impofita,& emplaftrum
cofti amari,piper.nigri,acori, ana |x. verbena?,quod ita habet. K . Verbena»
fol.rut£B,afla> ran.rad. Gent. Ariftol. §iij.refinae ^vj. Cerae, picis,ana jij. ff.
long.baccar.laur.caftorei,cafliaelign. olei|.fl*. Fiatemplaftrum.

Sinapis, mellis Anacardini. ana lntus laudat cancrorum fluviatili-
drach.v. pulveres cum oleo nucum um fpodium cum la&e caprino vel
malaxentur;& cum fueco radicis con agrimoniaefucci fij.cum hauftu vini
ficiantur.Doff.drach.j quotidie,pro-
. vel Dracontij radicem -tritam cum
vocat fudorem. Cerebrum Gallina? vino.
potum valde confert. ^yfetiusCalamcntham aquaticam
Haly tÂbbas nova non adfert, fcd laudat,& Nepetam, quamitadiclam
folum recipit qua* ab alijs funt per putantnonnulli, quod Neparum, id
fcripta. De quibufdam fin
figillis eft) Scorpionum iftibus medetur:
Centiloquium Ptolomei)& incantati- cochlea hortulana(inquit) im- trita &
onumformulis,tum ipfe, tum Kirani pofitaextrahitvenennm.Laudatirem
desmentionemfaciti fedquaabho verbenam rcdam & virentem,fi cata.
mine Chriftiano credantur, imo qui- plafmatis forma applicetur. N cc n °n
dem recenfeantur,indignis. ovillumftercus cum vino impofitum.
loannitius Emplaftrum cum allio & Conficitquoque hujufmodi empla-
butyro valdc laudat. Vel fi ungatur ftrum R. ruufylveft.cumacetotrira?
:
drach.j»
L IB.2. minimorum animalium Tbeatrum* 2t$
drach.j.cera?5j.refin#piniquadran-. mentum narrat Plinius; fed qua ra-
tem, fiatf.a.emplaftrum, quodcon- tione aut fide nemo dixerit.
Si per-
tra Scorpionum vulnera mirabile eft . cuffus (inquit) a Scorpio afinum con-
J»f/tf,Elephobolcum preter opinio- fcenderit facie caudam rcfpiciente,
nemauxiliarifcribit, iiveviridiseda- ifanabitur homo, & afinus torquebi-
tur, five ficcacum vinobibatur. R.j jtur.
caitorei fucci cyremaci, pipens,ana OWyref>fits iridem bene tritam cum
drachuiij. Cofti amari,Spic£eNardi, vino fufhciente .vel aceto, ac deinde
croci, fucci centaurei minoris : ana bibitam extollit.
drach.ij.mellisdefpumati.q.f,mifce. Quintus Screnus fic fcribit & confu-
Doiis nucis Pontica? magnitudo cum liv.Sunt minima jj>eciesfed dir& vulne*
vino diluto, venenum Scorpionum 6 rapefiis, Qua magis
in tenui Utitantes
quavis parte pellit, ut Cêtius tn corporefallunt. Scorpius, &
gravis cjl
ftmctipfo probavit. Aegineta iulphur araneus-jh&c mala femper Captant fe~
vivum cum Cancro tritum ex vino curos multa )am no£iefopores:Et docu-
propinat menta dabit magnus proftratns Orion,
Nonus argentifpumam i&ui ftatim \.Magna quod extguis pcrimantur fepe
fuperponi juffit, atquefulphur laudat, \venenis. Eft cum vulnus atrox incufit
fi ad pondus fabas Aegyptiacae cum Scorpius ardens,Continuo capitur tunc
octo piperis granis ex vino fumatur. dtgnafederctufus, Vulneribufcpue ap-
KÂratolius hoc laudat xfoe?? m?**\' tus fertur revocare venenum^ <Âut
' ,, - . ,
r
calidis pelagt Ijmphis loca lafafoven-
Haly talpam, vel So-
Sjlvaticus ex tur : Sive mehpotu drjfoluitur impro-
ricem domefticum majorem, fuper- bapejtis.
pofitum commendat & ex Serapi : Plwtusmtev exteriora ha?c adjicit:
one,ftannumtritumac potum. Sinapitritum,corcorum herbam,Ca=
Orph&us Gorallium potum laudat, meheontis radices, Alga, csepas fyl-
&lapidem o-*e ? ™«* di&um, cum allij veftres,leporiscoagulum, fel teftudi-
capite impofitum. num,fimigallinarum cinercm, tuffila*
Ociavius,ÂretAUS,Horatinus^ Zo gincm, &
verbafcifolia. Intus autem
roajlres,F lorentintts ,'îpuleius , D e- plurimifacit,corpus optime purgare
mocritu$ } alijcjue Geoponicorum autho cucumisagreftis femine &
elaterio,
res,pauca addunt veterum medica- deinde fuccum la&uca? propinare, &
mentis prceter aniles quafdam EpO- folia tofta ac Ahyrfos ex aceto, bi-
das,& figillaincantatoria,Deo homi bere.
nibufque invifa. Tale quoddam figA
Ami cumfeminelini. f Hyacinthifemen.
Cuminum fyiv.eftre. cum abrotano. •
Cunilae tertium genus j

Seminatrifolij&eruca?.
Semen feniculi. '
Agaricioboliquatuor.
Radixcyperi. ex vino pota. i Vctonic* plataginis fuccus
et
5>
Crocus major. *
Ranaefluvialisfpodium.
Nafturtium. Camjepytis.
Chryfocome. Nodianerba.
Cauliculigrofli. Paliurifemeni.
Lauribaccze. _Lychnisflammea.
Amoldus Villanovanus b&c habet : Herba trinitatis vulnera Scorpionum

curat, &Scorpiosipfos occidit. Bibat aeger cochlear unum fucci radicis E-
bulicum vino, &eft infallibileremedium. ft. rad. cappar. colocynth. ab-
finth. ariftol. long. Gentiana? ; baccarum lauri, Ben. citrini, vitis alba?, anas
confice cum melle. Dofis nucisquantitascumvino. Almd,K. Sem. ruta;
agreft.
%\ 6 hjeUorum Jive Lib.2.
agreft. cumini,alliorum, nucum&avellanarum,ana, 5j.fol. rutac ficc. gran.
).if.myrrhae , thuris, ana,gr. j. pipcr. albi, oppi) opopanacis , galbani,

Sii).
ana 5 . if. confice cum melle. Dofis, izbx quanntas ex vino. Ioannes Ardenus
Angltn (Chirurgus omnium Britannorum longc fuis temporibus peritiflimus,)
poft longam hic & in GalUs praxim, nihil magis a Scorpio vulneratis falutare
vidifle fefe arfhmat,quam fi tres quatuorve fanguinis guttar cxtrahuntur juxta
vulnus , eodemoê vulnus fanguine ftatim linatur. Celfus tale quid fecifle il-
los medicos infinuat , qui fanguinem e percuflbrum brachijs extra&um fer- (
'
vare folitifunt. Atquehxc de medtcamentis contraScorpommictHs fnjjictant ;

Si quis a Rhafis ( Scorpione illo , quem gibbofum diximus , ) morfus fuerit,
a primo die parvus dolor fentitur ; ied fequenti , anguftia, gravitas , triftitia?
occupant : colorcorporis in horas fere fingulas varius , &
ex viridi , flavo,
albo,rubidoque alterans unde appareat omnes humores effeinfectos jlocus
:
&
ex dolore humoris confluxu ardet. Sequitur fyncope , &
cordis tremor;
acuta febris, & linguas tumor, ob humores in cerebro putrefcentes colli-
quatos , & ad radices mufculofque linguse diffiuentes. Quandoque &
urina
ianguinea ob materia; venenofae acrimoniam, bilifquc porraceapervomi-
tumeje&ajinteftinaetiam doloreacuto & vehementi torquentur. Nervis
omniafere accidunt fymptomata, qux maleipfosaificere pouunt. Hos Rhafis
hoc modo curan \ttbet. Primum a fe&ione loci fa&a& cucurbitulis adhibitis,
forticauterioa&ualiinuraturjtum vulnus ungaturfucco endy vix fylveftris,
vel cum oleo rofaceo , aqua hordei , fucco pomorum , &
cum omnibus rebus
frigidis. Si al vus non fit lenita , lenientc clyftere aliquo , &
fucco blita?, ni-
tro j & oleo violaceo folvatur ;& hanc Theriacam capiat. R. opopan ; myr-
rha?, galbani , caftorci, piperis albi, ana : confice cum ftyrace liquida & mel-
le. Dofisjujubxquantitas; lapide molari calfaclo, &
cum aceto irrorato
membrum aftectum fuffumigetur. Foveatur itemaqua laftucx fylu. Theria-
caexercitualis.K. cortic. rad. cappar. rad.colocynth,abfynth. ariftol.rot.
hepaticse, taraxaeon,fylu. ficca?,ana, fiatpulvis. Dofisdrach. i). Pomaace-
tofa item comedenda. Pro ventris dolore. Bibant oleum rofaccum cum aqua
hordei, citrullos, cucurbitam, &lacacetofumetiamexhibent. Procordis
tremore , Accipiant fuccum Endy vize, vel fy rupiun acetofa? , vel fyrupum de
pomis cum trochifcis de Camphora , vel lac acctofum eodem modo. Si
vuintis doloreacn crucietur ,.Vicina locacum bolo & aceto emplaftrentur; ad
defenfionem, &medicinamacutammordentemqucexEuphorbio, velca-
ftoriofuperponito; Radixpoli) haufta cum aqua , &
caro arietis combufta
confert. Thenaca Hafcarina , tn Hafcari Provwciaprimum tnventa. R fbl.
.
rof. rub. drach. iiij. fpod. drach. i). fantal. citiin. drach. ij. if. croci drach.).
glycyrrifte drach.ij fem. citrulli, mclonis,cucum. cucurb.gummi tragac fpi-
. .
ca?, ana, drach» j ligni aloes, cardamomi , arayli, caphura? , ana drach. ) fac-
. .
chari albiflimi , manna», ana drach. iij. cum mufcilagine Pfylli), & aqua roG
q* f. confice. Gens Hafcarina a?grorum fanguinem folebant extrahere, ( in-
quit Haly Abbas ) fere ad animi deliqukim deinde lac dulce propinabant,
:
& aquam e pomis acidioribus deftillatam ; lac acetofum item exhibebant

magnaquantitate harc Arabesdepeftilentiflimohoc generc Scorpionum:
:
Nicandroommbuftpic Grsecjsignoto, &inHafcariregionenimisfamiliari.

tiunc de Arancjsdicemus.
Ca a* XI*
L i b.2.
~
Cap.XI.
— %i 7
De Araneorum nominc dtfferentijf%,
^ Kaneus, fivc araneaj Graxis «efow , $ a.^x.v» , m<$ ti £&£ i%n *xw *>
to^ to«« 7J1' ciigc/. Aifiif7K <xe«. Quidam dictum putavit m^-r>a.^.iitxy^'
NflsKBl
quafilaxa, rara,autfpongiofatexens. Alij (ujoyjtuTbuu five mufcatri-

cenjiuramides -.^ci/jHefichius ^J,v vocat. Hebrsei Acabtthay acbar , aca-
bifh^Semamith. Arabice Stbthejr phthtt -Âldebahi^ ejr Aldebani Bellunenfis
vocat. Germanice Spnnejr banker. Anglice Attercofafptder^frinner. Bra-
bantice Spinn : &
GaWice Araigne. Italiceitrfgw ragna. Hifpanice Arana^
-,
velT.trrazfna.lWynceSparvanck. Polonice^z.tfjK Barbarice Koatan, Ker.

fenatt. Ifiodorus lib. 12. Araneam dici affirmat, quafiabaerenutritam&
natam ; duplici quidem errore. Nam fiaere viverent , quare tam follicite
mufcis capiendis cafles conficiunt atque tendunt ? Si vero exinde nafceren-
tur,quarecoeunt.? cur vermicutos atque ova excludunt ? Verum arrogan-
tiori Etymologo veniam dabimus,cui familiaris ludendi in nominibus confue-
tudo fere pro lege eft. Plura autem horum funt gehera 5 omnibus internodia
ternaincruribus j
Ejlque caput minimum, toto quoque corpore parvum cji^
In latere exiles digtttpro crurtbus h&rent j
Cateravcntcrhabct^de quotameniUaremtttiP . ...
Stamina. Suntautemomnesaranei, tnffaenii^
vel innoxij morfus,vel venenati. Innoxiorum, alij Cicures domeftici, om- &
nium maximi vero fubdiales , qui a rapacitate venatorum lupi nomen
j alij &
invenere.-horumminimi non texuntj quiveromajoreft, afperam parvam~
<ûe telam apud terram aut fepes orditur. Cavernarum exigua veftibula prse-
pandens , &
primordijs telarum intus pofitis obfervat,dum aliquidintela of-
fendens commoverit j mox accurrit ut capiat. Noxij five Phalangia diiti ara=
nei, morfuitainfefti funt vcnenato, ut atta&um locum ftatimintumorem
adigant. Ha?c in duo diftinguuntur genera Sunt enim alij minores , alij ma-
:
jores. Varijminores,procaces,cacuminati, falacefque &aflultiminceden-

tesj quos^wfive pulices , & Pithecosfimiofvenuncupatoslego. Oribates
alijdicuntur , quod in arboribus prafertim moiitanis reperiuntur. Hypodro-
mi etiam quoniam fub folijs degunt. Gefnerus. Animal eft pilofum j in arbo-
,
ribus majoribus nafcitur. Venter ei leniter incifus , ut fc&io notata filo videri
poffit. Êlianus.
Cap. XIL
DeAraneis nox ijsjive Phalangijs:
Halangium eft Italiae ignotum( inquit Plinius j)!plurimorum gene- phMngiorum

rum. Vnum prxgrandi fimileformicx, fed multo majus ; rufocapi- dl& iftio &
-
„te, reliquacorporisparte nigra; albisintercurfantibusrefperfum "
guttis Aeti) Formicarius corpore fulginofo defcribitur , cervice cinerea,dor-

.
Fovelutiaftrisinfigni: «^«'s^Nicandri, Na» vocat Aetius: Latinivenato-

remdicunt ; imbellam plagam infert & doloris expertem , fed nonnihil una
venenatam. InterAraneorumtelasinvenitur, ubi(venatorum more) muf-
cas,culices, apes , afilos, tabanos, imoquidem vefpas;& ( nifiLonicero
diffiditis ) acftros , & quicquid caflcscapiant teneantque, deprsedatUr. Idcm
V hoc
1,5 fajeliorumjive JLib.z.
hoc efle cum Ariftotelis pulice nemofanae mentisinficias iverit , corpus illi
latum, volubile, rotundum quae circa collum partes funt , incifuram habent.
;
fct circa os eminentia; tu s enafcuntur. Aliud quoquc Phalangium , lcan- N

dro «|,Aetio &?ov, iEliano^ dictum (abauni uva? nigra? limilitudine
f
hguii rotunda , colore nrgro , fplendente corpore & globufo , pedibus bre-
vuiimis tanquam imperfettis , lnceifutamen vcLciifimo os autem habet, :
fed dentatum iub aiuonatum ;accumulatis pedibus movctur. Aniit mor-

,
dax riiud Anitotelis penes le&orem efto judicium Sane haud multum ab-
,
:
ludit , ut L, revinusreae conjecerat. In hujus defcriptione Aetius, iElianus,

Plrnius , fcre cum Nicandro confentiunt male tameni£lianus «tat<-/u«q>«< pro
:
fuxfif poiuit, & Lybicum duntaxatanimalculum efle aifeveravit. Idem diet

êxor, nrli itellulis, & virgulis qubufdana niveis, pinguibus ilhs & lucidis,di-
ftingueretur.Hujus poft N lcandrum folus Plinius mentionem fecit ; acfi Ari-
ftoteii,Gaieno,Aetio, iEliano, Avicenna? fuifletignotum. Pejoriftis omni-
bus Cyaneus,hve caeruleus Wfy>fe-, ut N
icandri verbis utar; fublimibus utrin-
q; & longiiiimis pedibus incedens. Scholiaftes additAcni^ ^m«e^, /^/e/?,lanu-
ginoium ik lubluiie,nonfublimelanuginoium , ut Lonicerus vertit ; lanugine
nigra hirfutus inquit Plinius,quamvis ego vix inducor ut credam phalangium
caeruleum nigraefle lanugine villofum. biafm Nicandervocatillud Phalan-
giuni , quod alij a^
iy dicunt a crabrone rubicundo penna tantum differens,
:
& vehemerrcer rufefcens, Caeruleolongepejushabetur ,quamvisipfumiblo

tactuvenenumingerit, & fpeculum cryftallinum levi tranfcurfu ( Scaligero
teftc ) confrcgit. Tetragnathij duo gcnera habentur ^ Pejor cui caput medium
linea una alba , & traniverfa altera diftinguit. Mitior five cinereus , pofte- ,
riore parte candicans , eodcm colore , ac qui telas mufcis in parietibuslatif-

fimepandit. Plw. <jr HermoUus. Vtivero Aetiustradit, Tetragnathus Pha-
langijfpecieseft, corpore latiore &
fubalbulo, pedibus fcabris duo illi in :
capite promincnt tubcrcula ; alterum rectum, alterum latum ; ut videatur

quidem ora habere duo , &
maxillas quatuor. Circa fluvium Arrhatam in
India magnus illorum &
quandoque civibus exitialis numerus; ut iElianus
narrat. Inveniuntur meflis tempore in leguminibus ( cum manibus colligun-
tur ) Phalangia quardam parva «suflajiJW/ ituha., fpecie cantharidi iimi-
lia , colore flammeo ruberrimo quales Ttvyngs Anglorum noftrorum
eflc, quorum
efu pereunt fa?penumero jumenta , merito contendam.
Nafcitur item Phalangium in eruo , &,in Perfica arbore , cui nomen
&
âro/âW Nicandro Aetio, xnpt^t^ Diofcoridi ; quia pra?tereuntium
capita audaculus ferit , cum vel per filum defcendit , vel abfque filo fcfe prae-
cipitat. Animalculum eft Phalaena? Papilionis fpecie : capite fcmper nuta-
bundo horribilis incedit , & ventre gravi ; corpore oblongus eft , & colore
viridante ; aculeum in fummo collo geftat , quod fi inqucm inciderit, ferit
eas maxime quae circa caput funtpartes, Aetio authore;
"
h iai( »o'mu« mmy
oud< ^ 7«Mep^ «x^ °«°'* Tc"*
«f *9«7B/
,
4^'5,undeScholiaftesiniinua-
iv Tct { ""ro/f
re nobis videtur , efle hoc genus Phalangij alatum , quod ncmo haftcnus ani-
madvertit. Ponfetus&Ardoynus, Cranocalapten , Tarantulam efle arbi-
trantur , a Rabbi Mofe decepti hunc erroreum fecutus eft G ilbcrtus Angli-
:
cus , cap. de Tarantula. Sclerocephalus , forma a priore parum differt ca- :
puthabet faxiduritie , &

totius corporis lineamenta illis animalculis quar lu-
cernascircumvolitant iimilia. Scolecion longiufculum eft , &maculisqui-
bufdam, praefertim circa caput , variegatum. Eft quoddam genus Pha- &
Lwuginofus di&us, grandiflimo capite: quodiiTetfo, mve-
iangij, Plinio
niridicunturduovermiculi, quimulieribus corvinapelle antc/bbolis ortum
adalhgati , praeftant ne concipiant 5 eftque haec vis eo rum annua , ut Caecilius
in
IB.2. minimorum animaiium Tbeatrum.
*Ip
inCommentarijsreliquit. yitimumappulumvocamus, vulgo Tarentuls
nominc, non incelebrem, a Tarentino agro in Appulia ( ubi frequentiores
vivunt)cognoroinatam. Ejus hic Iconem a mercatore quodam Italo piaj
memoria? Pennio datam exhibemus , ubi fi albicantia
loca, fufcedine leviore j adumbrat3 vero , faturiorc
infeceritis ecce vobis lentiginofum & verum Tararu
:
tulam, anemine (quodfciam ) hactenus vere de-

fcriptum. Ferdinandus Ponfettus fepedem duntaxat
comminifckur y & Ardoynus idem fentit, caudamque
extenfam praeterea^fEngk. Khzlh,Tarantulam , Syp-
tam j Albucafis Alfari ; Rabbi Mofes , ÂggonCurta^
Avicenna , Sebigi 5 Gilbertus Anglus Tarantay Ar~
doynum fecutus j qui duo Tarantularum genera conftkuk, alterum fufcum,
qualc dedimus ; alterum croceum , clarumque, quale Êgyptus parit.
Phalangium Italia? ignotum , ex Plinio diximus 5 at nunc in ora meridiona-
Hpenetotareperiuntur, magnocum mefforum venatorumque incommodo,
ut diurna experientia liquidum fecit. Valde hallucinatus Ponfettus, qui 3 .lib.
cap. 15. de Scorpione,Phalangiam mufcam venenatam appellamt. Dirum
eft animal(inquit Alex.ab Alexandro)ta<ftu peftilens ; a=ftate foleexsftuan-
te morfus eorum venenatus , alio tempore non item. In frigidiffimis regio-
nibus multiaranei , nulla autem phalangia ; vel fi quaefuerint , veneni atque
malignitatis omnis exortia. Infulcorum rimis a?ftu dehifcentibus latitant Ta-
rantula» , ac imprudentes meffores vel venatores dentibus lacefcunt ac pun-
gunt! Quamob caufam indigena» pedibus manibufquefemuniunt, quoties
admeffemvelaucupium proncifcuntur. Telam quafinaffam texkmagno
filentio , &
quodcunque e minutis quibufcunque beftiolis inefcare poteft, il-
ludinccenamparat& deftinat. Singula phalangia in reti (-quod craffum
confecerint)
pariunt, atqueincubantmagnonumerojcumqueipfa proles
matrem amplexa interficit & ejickfspe etiam & patrem , fi cepe-
increverit,
rk:adjuvat enimfsminam incubatu, pariuntautem&trecentos. Bellonius.
obf.cap. 68. infabulofis locis phalangia parva per equorufntibias
lib. fing.
afcendentia obfervavit( quaj fortc Germanorum Steinjpinnen ) quorumfre-
quenfi morfu fubito languefcebant , &
continuo titubantcs intabefcebant.
Bafilius decem phalangiorum genera effe dicit , fed non defcribk. Avicenna
( ex quonefcio Galenilibro ) in iEgyptiacum 9 Nigrum,Rutilum, Rachen,

Album, Ckrinum, uveum , Fonnicarium , Cantharadeum , Vefparium&
Orobaten, Phanlangia dividk. Sed tam
jnepte ( ne quid gravius dicam ) tam ipfe,
quam univerfa Arabum familia illa defcri-
bit , de re tanta tam enormiter vide-

ut nihil
ris confufum. Denique ut omnes ( quas vi-
dimus legimufve ) phalangiorum fpecies

addamus, placuit etiam Cretenfe adjicere,
cujus hic imaginem accurate fculptam ha-
betis.-' Eftautemex colore fufco cineraf-
cente , cerpore glabrq, tibijs hirfutis , juxta
osduobus quafi uncatis ftimulis munitum,
quibus mordet & pungit. Vivit Araneorum
more ex mufcis & papilionibus, quibus illa-
queandistclas confick. Ovaponit fovet-
ûe fub pe&ore , undc Paraphalangiacxcluduntur, qua*fubventreha?rent
matcrno, donecadultiora facltamatrem occidutK. Foramcn excavant pro
V2 . corpor;s
\*Q
- - —_, —
hJeUorum Jive
_
L id . z.
— —
i
.ii. i T .
,
corporis magnitudine aptum, namutnonubiqueunius coloris,itanccejuf-

dem magnitudinis. Habitantincaverna duos pedes profunda, quam e.-.tra
ftramineopcriunt,nepuluerercpleatur. Arancihiomnes venenofiexinfita
naturavencnum obtinentjnonenimillud exhcrbis fugunt( ut limilitudinum
corraforesnonnulhautumant ; ) quasne guftant quidem , nec ecibimah^ni-
tate. \efcunturemmpotiffimummufcis, culicibus, apibufque,nihilque ..a-
cochymiarexeorumcorporibusexugunt.
signamtrfis Formicarij morfum gravia infequuntur fymptomata namvulneri tumo- :
pbaimgioruB»
rem i n fert ingentem , genualabefactat, cotdis uemorem excitat , virium de-
jectionem inducit , quandoque & mortem. N
icander aegros adeo profund <•
dormne author eft , ut ln f empiternum •roôe demum incidant 3 patiuntur
enim ea qua: ab Afpide , quam Cleopatram pe&ori adhibuiffe refcrunt hi-
ftona? ,'ut fine dolore e Pompeij manibus evaderet. Agroftis imbellem pla-
gam infert, & doiorisfere expertem , nec ullo modolaetalem , hifi planene-
gle&ui habeatur Rhagi) valde exiguum eft vulnus , & oculos fallcns j ab co
.
infiicto oculoruminfenorespartes,uti& genarum, rubefcunt. Lumbosdein-

de horrorlanguorque , & gcnua imbecillitas corripitj totum corpuscaloris
expers mhorrcfcit , & veneni malignitate nervi convelluntur. Partes gene-
rauoni infervientes adeofuntenervata;, utfemen retinere haud poflint ; uri-
nam emittunt, fimilem araneis textis ; dolorem fentiunt qualem aScorpione.
Afterijab lctu , enervati atque elumbes videntur , genua concidunt , fopor
hominem corripit pariter ac horror. Pejor hifce omnibus caruleus , cahgi-
nemconcitans , &
vomitus araneofos 3 deinde lypothmiam , genuumimbe-
ciliitatem, coma& mortem. iryfderi fivc Veftiforme Phatangium eadem
cum Caeruleo , fed mitiorainfertfymptomata, &lento quodamvenenota-
bem inducit. A Tetragnathijs locus percufTus fubalbicans eft, vehemenfque
ineo& continuusdolor.membrumvero ipfumad articulos ufquc gracilef-
cit. Corpus deniquctotum ex alimento nullumfentitcommodum,&poft
adeptam quoque fanitatemimmodica? infeftant hominem vigilia?. t^4et/us.
Nicander Cinereum Tetraganthum morfu venenum infundere diferte ne-
gat.Camharideum fiveleguminare puftulas excitat,quas GxxciuvK-miw vo-
cant, mens pertiubatur , oculidiftorqu.entur, linguabalbutiens&vacillans
inconjita profert, cor furore quafiexagitatum oberrat. Erueftriseadem pro-
ducitmala, & equos devorantes, jumentaque fiti mediaque
exardefcere ,
crepere caularur. Cranocalaptesfiquempercufferit (inquit Phnius) non

longo poft tempore mors fequitur. Aetius & Nicander contraaffnmant, ip-
fiusvulnus nullo fere negotio perfanari. Sequitur capitis dolor, frigus , vcrti-
go, corporis inquietudo , jactatio, ac ventriculi pungentes dolores :\ Ccd ido-
neis medicamcntis ( Nicandro affirmante ) fmgulafedantur. Huic Scleroce-
phalus , ut forma, fic viribus fimilis,eademque efficir ; veluti etiam folecium.
Lanuginofum fteiilitatem arcere, velgeftatum, diximus; anfitverovehe-
menter virulentum, nullus, quodfciam, determinavit. Lentiginofusfive
Appulus phalangius, pro vulneraticoraplexione & prafcntidifpofitione va-
ria contrariaque parit fymptomata. Nam rident alij, alij flent, quidam blat-
teranr,alij omnino filentjhic dormit,illeperpetes agensvigilias.difcurrit:hunc
gaudium , alacritudo4 , motus ; illum triftitia , defidia , torpor afficit. «Sunt
qui reges fe effe arbitrantur,& cundlis imperant :funt qui captivitatis imagina-
. tione contriftantur , &
in nervo jacere fe fingunt. Denique ut non una homi-
num ebrietas , itanec horum infania : fed nonnulli pavidi, taciturni , rremuli >
nonnulliaudaciores, clamofi, conftantcs fiunt. Hocfolumomnibuscom-
mune, muficis iraftrumentis dele&ari , eorumqucfonoadgefticulationrm,
choreas, tripudia , animum corpufquc duccrc. Imo cum pra? morbi mor j &
vehemen-
!_, i B.ie mtnimorum animaimm 1 beatrum. z2 1
vehentia jammortiproximi videntur, Muficatamen auditaanimosrecolli-

gunt ma oiequeindiescumalacritatechoreasagunr. Quidus nottu^cque
mterdiucontinuatis, tandem agitatisfatis fpiritibus &
veneno per inieniilem
tranipnationem evaporato , convalefcunt. Si vero quacunque de cauiaTi-
bicincs muiicam intermiferint , priufquammaiifomtsfuentexhauftusi m
eofdem recidunt cegri aftedtus, quibus pnmum oppruaebantur. Hocinter
aliaranari poffumus, omnes Tarantulatos ( Italia peperit , &jamuiustnvit
hocverbum;)tamrettefaltare,acfichoreasncfient5tameiegantercanere,ac-
nfymphoni s affueviffent. Cardanus praeterfiaem experientiam eos mu-
y
&
fica fanitati reftituipoffc negat; tamen &nosid ipfum Baiilea? accidiife,a
Felice Platero &TheodoroZuingeroprseceptoribus noftris chanffunis cla-
riffimifqueaccepimus:& inMatthiolo, Bellunenfi , Ponfetto,atque Paracel-
fo iegimus. Et iane fi fuave tibiarum melos equis iymphatis , coxendicum &
doloriauxiliofuerit ( ut Afclepiades fcriptum reliquit: ) Quidni etiam Ta-
rantula percuffis opem ferat ? Sunt quinefcio quem minorum gentium Divu-
lumhwcmorbopra?ficiunt : Vitumnomine, canendiolim peritianon ince-
lebrem, quoinvocato &
tibiarum modulamineplacato , Muiices Patrono
per fuperftkionem id imputant ,
&
quod mufica: motui debuiflent. Cretenfe
Phalangium non diffimilia mala inferre , author eft Bellonius dclorque : &
vulnusejus mufica itemcuratur. Haec duo phalangia cum veteribus effent
ignota, haud mirum fi necipfa defcnpicrint, nec eorum morfus remedijs
perfanandi viam monftrarint. Diofcorides de communibus phalangiorum
morfibus , fic fcribit Symptomata quae eorum morfum comitantur , plerun-
:
<ûehujufmodi funt:locus vulneratus rubet , nec intumefcit, nec caiefcit;

parum autem humefcit;quofrigefcentetotum intremifcit corpus, poplites &
inguina diftenduntur,in iumbis fit collectio , ad urinam reddendam farpius ur-
gentur,ac inexcrementis aluiejiciendis maximo cum labore & dolore iudant:
undiqjfrigido fudore diffluunt,ab oculiscahgantibus lacryma? deftillant.
Actius haec adtlitrVigilijs detinentur,aiiquoties virgaerigitur,capi!tprurit,
quandoq; oculi & fura? cavi fiunt. Venter ina*qualiter flatibusdiftenditur, to-
tum corpusintumefcit, praecipue facies; gingivse, lingua, tonfilla?, ineptius &
ofcitantervcrbaproferunt;aliquando dyfuria laborant,pudendis dolent, uri-
&
nam aquofam veluti celis plenam emittunt.Pars affe&a pungitur,intumefcit .
(quodDiofcoridesantcanegavit,)&modicerubet.Ha?cÊtius5aquoPaulus ?
Actuarius,Ardoynus &alij parumdifcrepant.Gal.lib.3.1oc.aff. Cap.7. hsec Hire * ~ rul
habet.Morfus,inquit,Phalangiorum obvulnerisexiguitatemvix confpicitur: wTbûmQa-
folummodo cutem primum arficit, unde ab ejus fuperficie per villorum conti- lerii n n ^fif^ > <>
nuitatem in cerebrum totumq ; corpus defertur :cutis enim e membranis, ha? a

nervis & cerebro.Hoc manifeftum eft,quia vinculis ftatim injedtis partibus re-
motioribus,ab infedtione veneniin vicinia exiftentisintegra? fervantur.In Za-
cyntho quos Phalangium momorderitaliter afficiuntur,& gravius atque alijs
in locis. Corpus obtorpefcit,debilitatur,tremit,valdeq; frigefcit.-fequkur vo-
mitus cum fpaffno, ac virga» inflatio ; aures acerbiffimo dolore affliguntur &
pcdum vola?.Balncis ad falutcm recuperandam utuntuninquas fi poftea fanus
CcCe ultro immcrferit, vel fortujto per infidias eo dudtus fuerit, per calidam
vencni difflucntis contagionem fufcipit, & eadem qua? curatus mala toto cor-
pore perfentit. Simile quid fcribit Diofc. Cap. de Trifolio afphaltite in
ha>cverba Totius,inquit,planta?deco£tumfotu doloreseorum finit, quos
:
Serperkes percuffcrint. Eodem balneo quifquis fe ulcerofiis laverit, peiinde

afSeitur,atque a Serpente morfus. Galenus miraculo id fieri credit,lib.
ille
dcTheriacaadPifonem, fimodo illum fcripferit Galcnus. Verum magis

miraculofe Aeliinus, ubiid fanis contingere affirmatîulla fa&a ulceris men-
V $ tione
z2z InfeUorumjive L ib . z.
cnwio, tione. Atqueha?cde Symptomatis. Nunc ad curam Cutauo : alia particu-

laris,alia generalis.Particulares paucas a Medicis recenfentur,quia Gencralis
plerunqueefficax.
Plinius tamen contra Formicarij Phalangij morfum, quod rufo eft ca-
pite,inremedioponit j bi quis ejufdem generis alterum vulncrato oftcndat.
£t ad hoc fervantur, cum mortui inveniuntur. Valde item conducit catulus
muftela?,cujus ventnculusfartusfueritcoriandro,invcteratufque,ac in vino
potus. VelparijPhalangijvenenumvefpa Clchneumon di&us) cor.tufus &
applicatusretundit(inquitBellonius) non fecusatque vivus vivum perimit.
Etenim Ichneumon,authore Ariftotele, animalculum phalangijs infeftum.
Ingrcditur facpe eorum cavernas & viciffim egreditur, operam perden- Mag- .
nienim laboris res eft tam pufilloanimali,hoftcm fefe majorem vi extraherc:

fi vero foris deprsdantem hoftem invenerit, non aliter phalangium fecum
trahit & rapit,ac rbrmica granum & quo pertinacius
: ipf um fe retrahit, eo
protrahit vefpa ardentius, nullifque parcens laboribus, omnes corporisat-
que mentis nervulos intendit quandoque nimio labore
: teffus, evolat paulif-
per & recollcftoquedeincepsanhelituquanit fuum phalangium,
refpirat, &
fpiculo, cribrocrebrius perfoffum, tandem enecat ; enecatum in proprium
hofpitiumfublimemrapit, atquc ubi incubando genus rcvovat. Tarantula
quos percuflerit, motus violentior & incontinuus adjuvat, ubi a caeteris Pha-
langijsiclis hominibus quietem contra imperat Celfus & parcum motum. Efl
autem vcra ipforum Antidotus, Mufica&cantilena. Chriftophorus de ho.
neftis ftatim dare jubct Theriacam Andromachi. Exhibet item butyrum
cum melle, & radicem croci cum vino. Ejus Bezoar (inquit) funt viridia lcn-
tifcigrana. Ponfettuslib.de venen. Decemgrana
lentifcicum Iacte danda
confulit, velfuccifol. mori. %). C. Inaugmento curat cum agarico aut viti
alba,poft multum fudorem, refocillandi frigidis &humidis, qualiseftpapa-
verisaqua. Merulaeoscurari dicit fono,faltu, cantu&coloiibus.De tribus
equidem primis non contenderim ; fed quomodo coloribus curari poffinr,
haudfatisvideoj prxfertim cum vulneratorum oculi vel non videant, vel
obfcurehallucinentur. Aitetiam, inquilinoscivefqueproprios ab ijs la?di,
percgrinos autem falvos & liberos ; quodnemonon maximse vel lcviffima;
potius fidei crediderit. Gcneralemcuramita Diofcorid. inftituit. Primum
icarificatio iteranda, & cucurbitula? facpius cum forti admodum igne affigcn-
da\ AbfyrtuS confulitlocum affe&um fuffumigare, teftis ovorum gallina? pri-
mumin aceto maceratis,& tumcumcornucervivelgalbanoaccenfis.
Deindefcarificationemadhibendam, & fanguincmvel fuctione, vel cu-
curbitis eliciendum, vel(quodtutiusfiet)cauterioacluali comburendum lo-
cumaffeclum, nifi nervofus fuerit; tum enim cautcrio vicinas partes potius
inurendum ; Tum fudor provocandus ftragulis, vel lenta magis & longa
deambulatione. Denique curam ut perficias tcntare oportet,tum internis tum
ob oculos proponimus,& laudatiffima me-
cxternis medicamentis,qualia hic
liorifque notae fingula afterifco notamus
Medicamentainterna^ Ex tus cum vino prxbcre.Conducit item

Biofcoride. myrica?fruc"tus -^j.cum vino. Chama?-
JV. fem. abrotani, anifi, cumini,! pit.& viridium nucum Cupreffi de-
ancthi, ariftol.rot. cicerisfyl. fru&us !coclum,vinoadjeclo. Suntqui Can
cedri, plantag. trifolij, minianthes crorum fluviatilium fuccum laudant
femen, ana.terantur figillatim. Dofis cum * la&e afinino ac femine apij j ac
fingulorumîj.ex vino.fi vero plura ftatim ab omnibus doloribus liberare
conjungas,potes îij.vel quatuor in- promittunt. Lixiviumquoqueficul-
neum
Li B_l, minimorum animalium Theatrnm,
*A
neum contra omnium Phalangiorum vinicyathodimidio. Aliud. R.fem.
niorfus bibicur. Confert item Tere- trifolij butuminofi, Ariftol. rot. fem.
Mel-
binthinae fructum,baccas lauri, rutxfyju.fem. erui in fole exiccati
daucorum omnium
liflbphylli folia, ana drach.vj. vino excipiantur, fi- &
& corncmen,fuccum baccarum myr- ant paftilli quatuor drachmarum
ti,hederae,mori, caulis, &
foliorum pondere. Doiispaftillusunus. Gal,
aparines,cum vinovel acetobibere. 2.deantid.ubiplurimaex authoribus
Anagyridis foliorum 3j. cum vino congeilit.
haulta. y_Ax Aetio rjr Aegineta.
Decoct.rad. afparagi,fuccus fem R. Sulph.vivi,galbaniana,drach.
pervivi, fuccus aparines cum vino. iiij.amygd.amar. excortic. fucci cy-
Laudat quoque cochleamtritam cru- ren.drach.ij. vellaferisdrach.iiij. in
dam & cum lacle ailni bibitam.Folia vino diluantur, & melle exceptabi-
* item meliffae cum nitro,& maluam bantur foris item hoc pa<fto impo-
:
cum radicibus coctam, & frequenter nantur.

hauftam. Phalangij herbxfoliaflo- j
K_sllmd. R. Ameos.drach.ij. irid.
resfemenque, & femennigellae: de- drach.j.aut. hyperici, aut trifol. bi-
co&um afparagij myrrhis, morique tura.bibe ex vino. Vel. R. anifi,dau~
fuccum. ci,cumini, melanthij, piperisââric.
E.iGaleno. '
anadrach.j. bibant. Vel^W. eapreflt
R. Ariftol. opij. anaaur. iiij. rad. folia, aut nuces tritas, cum vino, &
pyrethriaur.iij. fianttrochifci ad fa- olei hemina una,detur bibend-um.
baequantitatem. dofis trochifciduo, In hunc etiam finem praefcribit
cum vinipuri §iij. Cinis ungulae arie- baccas lauri, fcorpiodem herbam,
tis cum melle &vino Tpoms. Dtophan- ferpillum, filphium, calamentham,
tis remediaad fhaUngiorum morfum. chamaepitym per fe, & cum ruta ac
R.Ariftol.-iiij. pyrethri tantundem, pipere. Aliud. Menthae fafciculus
piperis: ~ij. opij 5j. fiant paftilli ad ex pofca recentiorecoquatur,ac cya-
fabae molem,fumanturduo, cumvini thos duos bibat. chamaedryos item,
meracioris cyathisduobus. jchamepityos, fpinaealbae & pulcgij
\_AUudfrsjiantius ft.fem.rutaefylu. idecocta profunt. Lixivium quoque
fem. erucae, pyrethri, ftyracis, ful- & fuccus hederae cum aceto.
phurisvivi,ana5vj.caftorei5ij.mifce. I
Afclcpiades his ufas erat. R. fem.
fianttrochifci,utfupra, cum fanguine fphondylij ficci,calamenthae ana, te-
teftudinis. Dofis oboli iij. ex vino. rantur, & ex vini cyathis duobus fae-
y_Almd. R'.myrrhae,caftorij,ftyr. ana pius in die bibantur. Aliud. R. fucci
5j. opij.drach.ij. galbani drach. iij.j cyren.fem. dauci,mentae ficcae,fpicae
fem.apij.anifi; anaacetab.j. piperis^ nardi,ana:conficecumaceto. Dofis
gr.xxx. confice cum vino. tÂliudJ drach.j. cum pofca meraca adcya-
myrrhae drach. v. nardifyriace drac.j thosquatuor:hoc accepto, ftatim in
vj.floris juncirotundidrach.ijlS. Ca- balneum calidum ducatur. Succo
fiaedrach.iiij. Cinamom. drach.iij. cyreniaco deficiente,duplum puri la-
piper.albidrach.j.ff. thuris. drach.j. feris fubftituito.
& obu!us.cofti,drach.j. Attico melle y_A"littdPr*fta?rtius . R . ccnchryos,*

confice.dof.nucis avellan.r quantitas fem.rutaefylu. piperis, mytfhae, fta-
cum mulfovelaqua. Appollodon * re. phidis fylu : ana Drach. j. ff. rad. cy-
media. R. Cumini fylu. acetab.j. peri, Drach. fiat confectio. Dofis.
fanguinis teftudinis marinae drach. Drach.j.cumvinicyathisquatnor, &
iiij.coagulihinnulijVellepoiisdrach. 'cyathounoraellis. Allijquoq; cfus
iij.fanguinis haedidrach. iiij. confici- confertjUti balner.m &
vinum,& qua*
antur cum vino optimo, ac reponan- iviperarum morfibus medentur. Ea-
tur.DofisoIivaequantitas, exoptimi 'dem Paulus repetit, & cuminum
'
Thebacium-
*2 + bijeftorum five L IB.2.
Thebacium,vel femenviticis,aut fo- bibat cochlear vmi cum mcliflade-

lia populialbar in potu valde eftert. ftillati. Lullm. R. ruta: ficca?, cofti,
£x Nicandro. Rciina terebinthi, mentaftri, pyrethn, cmdumcni ana

pinus,velpicea?, devoratavel pota, aflkfaet.quartam pa.rem^melhs, q. f.
yalde conducit , quod Geinerus & miice &
conficc. Dofis ad avcllun*
BelloniuSjie expenmento verum di- magnitudincm in poru. Albucajn.
dicifle contcftantur. Gailina: cerebrum cum pauco pipere
Ex Avtcenna. Myrtus,myrtifruc- ex vinoduici, velpolca cpotum.De-
tuSjdoronicum, maitix, aflaf&tida, coctum nucum cuprefli cum vino.
cuicutaejufqueradix, avellana Indi- Thertaca contra Phalangtorum Mor.
ca, (qua; elt hujus mali Theriaca ) fiiu. R. tartandrach.vj.fulphurisci-
bdelhumalbum, cum vinopota. R. trinidrach.viij.fem.rut.drach.iij. ca-
rad.ariftol.indis, fpicas Celtica?, py- ftorei,fem. eruca?,ana drach.ij. cum
reth. dauc.helleb.mgri, cumini. rad. fanguine teftudinis mar. fiat opiata.
afphodeli. fol. filiga? ceratiac, fol. Doiisdrach. ij.cumvino. Aha. R.

dacfyli, fummitatum granatorum, pyreth. Arift. rot. anapartemj. pi-
coaguli lep.cinamomi, iucci cancro- peris albi partem femiflcm. marrubij
rumfluviatilium, ftyracis,opij, car- jpartes quatuor confice cum mcllc,
:
pobaliami ana^j. omnibustntis,fiant iDofis.drach.j. Alta. rad.cappar.ari-

nochiiciponderis aur. qui eft eorum ftol. longa', baccarum laun,rad.gen-
dofis Accipiat item in vino dcco&i-
. tiana?,anabibat cum vino. veldiafla
onemfem. tnfolij bituminoii, nucis bibaturcummeio forti, &cumino,
cuprefii,& fem.apij. Praetcrea bibat & viticis femine. Alia. R. fcm. ni-
grana pini,cumin. Aethiop. fol. & gella?, drach. x. dauci,cumuni.ana,
cort.piatani,femenoxytriphylli,cice- drach. v. fem. rutje fylu : nucum cu-
res nigros &
fylveftres, fem. nigella?, prefli,ana drach. iij. fpicx Indica:.
abrotani, anethi, Ariftolochiam, ta- bccarum lauri,arift. rotundce, carpo-
marifci fructum, nam h#c omnia balf. cinamomi. rad. gentiana?, fcm.
plurimum conferunt. Succus quoque jtrifolij bituminofi.fem.apij.ana drac.
la&uca? fylveftris & fempervivi ij. fiat confeftio cum melle. Dofis
perutilis. nucis quantitas cum vino veteri.Rha-
Decoctum nucum cuprefli prxci- fis.
pue cum cinamomo, & jus cancro- Ex Phnto^Celfio^Scaligcro.

rum,anferis &decoctumrad. afpa-
: Propinare confert a Phalangio
ragi cum vino & aqua. percuflis, formicasquinqi.e,vel fem.
^//W.iHr.Ariftol.cumin.ana.drach. nigcllxRomanae.drach.j. vcl mora
cumaquacalida -.Thenaca exper-
iij. jrubicum hypociftidc & melle. He-
ta.R.fem. nigella: drach.x.Dauci, jliofelinokem & rutxfylu. radicipe-
cummini. anadrach.v. rad. & nuc.l culiaris & efficaxcontra Phalangium
cuprefli,anadracb. iij. fpica? nardi,
1
jViseft.vaknt item fanguis teftudinis

baccarum Lauri. ariflol. rot. carpo- terrcftris,origanifuccus,Polymoniae
balf.cinamomi, gentiana:,fem. oxy- radix,veibenaca, pentaphylkm, fa-
triphylli,& apij ana drach.ij.fiat con- jtivorumbulboru lcmen, lempcrvivi
fe&iocum melle.Dofisnucis quanti- gcnera cmnia,cuprefli radix, helio-
tas cum vino antiquo. Conficlio ex tropium tricccct m, fuccus rad.hede-
Âjfa. R. zffx fset.myrrrh. fol. rura? raêx mero aut pofca , Cafloieiitem
ana,confice cum melle. Dofis drach drach.ij. ex muho ut evomar, vclcx
j.veldrach.ij. cumvino. Ex alfiyrto, ruta: fucco,ut ictineat.kaetiam & fc-
LulloÂlbucafi^Rhafijonfietto. R. pi- minum viticis drach. ij. Apollodo-
perisalbigrana.xxx. cum hauftu vi- Democratis fetfator, herbam
rus,
ni veteris rfapefumat. Daturetiam |quandam Crociden nominat, cujus
Thymuminvino. Abfyrtw. Super- ta&u phalangia moriuntur & ipforum
•
hebefcit
LlB.2. minimorum animalium I heatrum* 2^5
hebefcitvirus. Holofchami foliara- Tolvantur, & cum vino fiat cataplaf-
diei proxima , comanducata profunt. .maj intus etiam magno eftauxilio.
Plimus. R. myrrhae, ixvx taraincae JMufcae contritae & fuper locum af-
ana.expalfi harnina bibantur. Item fectum pofita?. Mullus quoque vene-

radiculae femcn, aut lolij radix ex vi- nofiaraneimoriibus medetur, ficru-
no bibenda. * Celfus. Praecipuaau- dus diflecetur &
applicetur. Gde--
tem Antidotus, inter multa alia cer- nm. Totum corpus cerato iiquidifii-
tiffimaremedia, Scaligero debetuf, o inungatur,. Locus aftectus oieo
noftri orbis &
feculi ornamento ; cuin quo Trifolium bituminofum
jus hacc forma eft : ft. * Ariftol. vers maduerat)vel calido aceto cum fpon-
& rotundae , Mithridatij ana |ij .tcrrae gijs,diu &
faepe foveatur, tum ex fe-
figillatae5.fr. mufcas in Napelli flo quentibus cataplafmata^fiant 3 nempe
rjbus vi&itantes duo deviginti 3 fucci bulbo 5 fanguinaria, polygonato, por-
citriq.f. mifce. Nam (inquit) contra ro,furfunbus aceto incoCtis,hordea-
hoc maleficium, vel contra quemvis cea fiirina, &
folijs lauri cum vino <
&
alium ferpentum morfum, Ars tam melle cocf is 3 fiant item cx ruta, ca-
cflicacem Theriacamnondum habu- prino ftercore cum vino, cypero,
it. ScaUger. Succus Pomorum po- fampfucho,& rutafylveftri cum ace-
tus & endivia, funt Bezoar contra to. Afclcpadis cmplaftrum. R. fem.
ictum Phalangij. Petrus dcAlbano. rut£ fylu.fem erucae,ftaphidisagria?,
Exteriora Laudatifima hxc habentur. cenchryos, viticis, pomorum nucum,
Aranei quinq 5 oleo putrefacti & im- aut foliorum cupreffi, ana. terantur
pofiti 'Cineres ex fimo jumentoru ex omniacum aceto, &cum melle flat
aceto illiti,vel pofca.R.aceti fextari- emplaftrum. Âetius. Deco&um lu-
os .ii j iulphuris fextante .mifce.fove-
. pinorum fupra locum affe&um pona-
aturlocus cufpongia 5 vela balneo,do tur, efchara prius fublata 3 tum adi-
lore nonnihil fedato,locum mari mul pem anferinum cum coagulo capri-
tofoveto. Putant Achatengemmam no 3 ruta fylveftri,& oleo, fub dio fole
omnium Phalangiorum morfusfana- calente, velad ignem inungito^ vel
re,eoque nomine cx India allata care ex hordei pulte,& lupinorum jure fiat
venditur. Plin. Cinis ficulneus, ad- iCataplafma. Onbafius. Avellana In-
dito fale& vino, rad, fylui panacis dica illita fanat Phalangiorum mor-
trita. & farina hordei'
Ariftolochia fus. Oleum Abfynthij, & lac ficuum
cum aceto fuba<fta,aquacum mcllc & inunctum valde prodeft. Avicenna.
falelbtu adhibita. Meliflae decoftum Excinere calido, ficubus,& fale cum
vel folia ejus in pultcm redacta & ap- vino fiat emplaftrum. Confert item
pofita. Balaeis calidiscontinue uten- fepelirein arenavel cinere ca-
tinarri
dumeft. Plimas. Linguae venas in- lido,&ibi ex antidotis fudare. Rhafis.
cidito, &locatumefacta fale&ace- Stercus Caprillum cu puitibus diftol-
to multo perfricato. Deinde diligen- vi debet,&loco aftectoapplicari .K7-
ter&cautefudoremelicito. Vigeti- ranides.Apponatur faepe ferrum fri-
™. Panacis Chironiae radicem valde gidum. Petrus de Âlbano. Fovea-
commendant practici. Thcophraftus jturlocuscum fucco Plantaginis affi-
Vulnus oleo irrigetur, alliacontufa due. Hzldegardis.Qleum Balfamiar-
velbulbum,autpolygonum,vel hor- jtificiale mireconfert. Evonymus .Fo-
deaceamfarinamcum laurifolijs, & tusex tibijs & caulibus * Imperato-
vino, vel cum vini fccc,vel rutafylu. 'ria? verbenam ex vi~
continuatus 3 vel
ex accto ad modum cataplafmatis .no bibat,contufam quoquc foris ap-
apponito. Nonus. R. Sulphuris vi- plicet. Tumeifer. Rutam curri allio &
vijgalbani, ana, denar. iiij. liquoris impone. Cc/fus. Varia
'oleo tritam
lybici(an,euphorbijj)nucum avella- denique hujufmodi remedia apud
narum excorticatiru ana Sij.vino dif- Plinium & Diofcoridem invenies or-
dinc
2 i6 InfeUorumJive L ib. z #
ordine ita digefta, ut noftrum hic po- utilem rcpetitioncm expoftularc vi«
tius filentium, quamcunofam &in- deatur : atquchnchatlcnut:
Nunc imus ad iUam

Artificem^ mens nofira cui efi conformis^ Kîrachncm^
Qua niedio tener* refidens infiamme teU
Quafertt Eurus atrox, trepidat volitanttbus auris^
Tangitur ut refono vagus illt byjfus abdfiro.
Cap. XIII.
De Araneo Cicure five domefiko.
Nter lnfctta ipfa etfi multa inveniri poffint, ( ut re&iflime Plinius

atque Cadius Curio fecundus , exquibus horum pluvima defu-
mimus )qua?cxercercmagna ingeniapoffint j Araneorum tamcn
naturam , vel prarcipua admirationc dignam, eruditaque opera
i
conipicuam quifquis fani luminis dijudicat. Ariftoteles, natur* maximus in-

dagator, Animalhoclautiffimum &
fapientiffinnum dixit. Salomonveroip-
fc , cujus fapientia toti orbi miraculo fuit
, inter quatuor illa minutiffima ani-
malia , qua» prudentia ipfos vincunt Philofophos , Araneam connumerat,

habitantem (uti refert) in Rcgum aulis, telafque inimitabiles texentem.
Hanc puellam quandam Lydiam olim fuifTe Poeta? fingunt , a Minerva omni
t
acupingendi texendique artificio inftru&am j quibus dotibus illa ( mulier
enim fuit ) fuperbiens , negabat fe a Pallade do&am, ac eo proceffit arrogan-
ti«e, utmagiftram Deam de textrina non metuens incertamen lacefTeret.
QuareindignataPallasvenit, puellaqucacriterobjurgata, opus miris imagi-
nibus intertextum ac varium radio perfregir. Quod virgo a?gerrimeferens
laqueo vitam finire decrevcrat. Sed Dea illius vices mifcrata , non ftatim
eam morivoluit , verum tenuiffimofuniculopendentem in Araneam tranf-
formavir.
Atqttc ita vtvc quidem, pende tamen, improba, dixit^
Lexque eadempoena^ ncfisfecurafuturi^
BiCiatuo generi^fcrif^ nepottbus eflo. •
Verumenimvero qui, feufabulam, feu hiftoriam hanc inrerpretati funtj
aiunt, Arachnemlinumnendijfuendi, texendique artificium invcniffc, fum-
pto ab arancis argumento &
exemplari. Quod minime cuiquam abfurdum
videri debeat , quum Plafticam &
Oculariam hirundines ; Architecturam
a qoi^j Phlcbotomiam Hippopotamus j Enematicam Ibis ; Antidotariam
JJjSwJ""
c»rpore/ump- capra?, teftudines , muftela?, ciconia? docuerint. Hanc igitur ut verelaudem;
"• Primum corporis , tumfortuna», animi deindcdivitias vobisaperiam. Sima-
teriam fpe&es, levis eft , acris ignifque ( nobiliffimorum fcilicet maxime &
energeticorumelementorum j)multum vero gravitatis & fccis
j tcrreftris
parum particeps. Si figuram defideres ; vel omninofpha»ricam habent atquc
carleftem, vel faltem huic proximam ovalem. Subftantia item ejus tenuis,
pellucida, fubtilis j imo quamvis nonnunquam pra?dsE ubertate , veluti iagina
£uSfoadjuglandis(imo, niiierratCardanus ,adpafTeris) magnitudinem ex-
crefcitj tamen iiintelapendulamadverfolumineconfpexeris, inftarchry-
folithi pellucet tota, radiofque oculo gratiffimos refiecTiit. Color huic , .qua-
lemOvidiusamantibusafcribit, pallidusj&quumdifrufis undique pedibus
fublimis hasrct, ftcll* pifta: effigicm graphiccexprimit. Ac fi naturainfti-
tuiflec
^— - -- *
LiB.a. mmimorumammalmm 1 heatrum. i-
tuifletnon caditantum, fed& fyderumibiviventiumimaginemhuicconfer-

rccutis illi adeo mollis, kevis,pohta, tciiaqueeft, utmalacas puellas,
&formae obfervantiflima ScortiJla facile fuperetj tantaeque perfpicuitatis,
ut fpeculorum more, intuentium imagines repraeientet Digitos habet,quales .
formofj? virginesdifcupiunt,longos,teretes,graciles,fubtilufimi raaus 3 quo &

neminem non remnit,& omnibus creaturis antecellit. Pedes habec neq^ rnnu-
meros, ut fcolopendre ; neqj nullosjut infima mfeitasnequefex tantum,ut im-
pennium vulgus 3 fed odto,quem numeru perfectiifimo proximu tflenemo ig-
norat.Hi etiam proportione conftant fefquiterua iila mirabiliSc veneranda,ita
femper breviora fint,tameninter fe mutuam qualita-
ut licet pofteriora primis
tem non amittunt. Vifum illis negatum multi ftatuerunt philofophi, ipii caxi,
Nam exoculatx fi eflent,quo modo loca venationi aptiora eligerent,quo du-
Ciorefilum rilo, fuo quoqj ordine annecierent, aut dilf uptascafutelascogno-
fceret,& refarcirent.Quumetiam Cicurat^ &
familiares ad porrectam a late-
re flaminis mufca longe accedunt,audacius appetunt,& veluti de manu in ma-
num(quodfarpevidimus)accipiunt:fanecaecutiuntillifummomeridie,quivi-
dere ipfas non vident neque intelligunt. Nihil in ifto araneo noxij eft,nihil ve-
; morfus quamvis infert inanes , & titillationi quam dolori propiores.
nenati
Imo quidem ipfarum corpora, cadavera, ova & excrementa, ad profligandos
nonnullos morbosprodefle, quando de earum ufu dixerimus, fatisconfta-
bit. Nefcio fane cur Pennio horrorem pararet, dum deillarum efu cogitaret:
quum & & Phaerummedicumcognofceret ,idipium
Nobilem Anglam ,
omni fine noxa faepius fecifle. Sunt igitur Aranea: a veneni labe immunes, fa-
Iutares quidem. Quod vero nonnullis horrendum animal ipfo afpeclu fu- &
giendumvidetur, id ego non forma? vitio , fed illorum melancholiae , mala-
cia? & acrafis ferrem acceptum. Haud enim minor in illisnaturae elegantia &
bonitas,quam inpapilione &
mufca apparet j morbufque mentis nonlevis
eft , faftidire tam bellum opus , & filatricis tam folertis praefentia inhorref-
cere. Denique mkabili corpori mirabilem cutis difpofitionem naturamque
attribuit Deus Nam non femel duntaxat anni ( viperarum more ) fed menfis
.
cujufque curriculo ( fi bene pafta fuerit ) hanc mutat, aliamquefubindeno-

vam atque una politiorem induit. Tantar item temperatura? per S)o^yyrJ,a u.v ;
vitaeque frugalitatem perhibetur , ut falubri in loco prsedasque omnis non

LrM:ic ':4 a ei :'
inopi immortalis vivat. Inter fortunae vel fati potius bona, illud praeftantifli- i
^
_
rr 3 •
n r aomeftictabs.
mum efle j i
•
i
ducoj quod matenem telarum ventre lnhauftam gerunt 3 Cujus hnFmtun^
tantaijsfuppetitvis,utinnumera ftamina producere texereque, & captas vel
centum mufcas quafi latioribus fafcijs implicare poflint. Quinetiam quam-
vis nec horreo congeftum cibum habeant ut formicae 5 ncc appofitum vel
confirum, utapes 5 fed fortuita tantuinpra?da&venationevi&itent: tamen
advolante per Dei providentiam praeda inediam fublevant, aliquando opi- &
misexhoftico ferculis pingues fiunt. Adhaecnonminimambona?fortunae
partem Aranea? tum datam crederem quum aulica? moleftiae fatura , aedes
,
cum podagracommutaret. Audiftis enim jam antea Solomonem illi locum
inaulaolimtribuifle,utfuisaulicis, laboris, ingenij , fapientia?, parfimonia?
& virtutis eflet exemplar. Ibi telas exorfa , textrinse manibus pedibufque in- .
cubuit, aucupio vacavit, nullasinfidias, nullos tum formidans infultus ; &

(utdicam breviter ) fapientiflimum animal fapientiflimi regislargadomina-
baturinaula.Pofteamali infecuti principes ,maleconciliati,fedati, perditi,
didtu difficile eft, quam duriter eam acceperint, atque illico fcopis & fudibus,
tanquam nocturnum furem, expelli, peflundari , occidique mandarent.
Adfuere protinus furiae quaedam converrentes , & quicquid erudita operatio-
ne texebat lacerantes , adeoutvixoculatastrigodcemonum fcopas poifitef-
fugere,
228 Jn/eBorumfive Lib.z.
fugere. MiferaplanS, quxintantarerumaffluentia, folaegebat,&intam
, ne angulum quidem unum inveniebat.
fpacioiis aedibus Regiskcm excm-
plodudiinobiks &divites, virtutislaborifqueinagiftramforasexigunt, &
ne tclamquidemC magna? fapientix indicem& anathcma, ) fuperefle per-
mktunt. HxccumolimprohcifcereturCutnonmaleiingk Apologus, )ior-
tefeilli Podagra comitcm adjunxk, tametli paflibus ambiguis admodum
xgre iilam fequeretur. Iam unius diei kincrc confecto , appetentc vefpero,
coniiiium divcrfum hofpkem expenri. Ac Aranca oppidum ingiefla,opu-
fuit
lenti cujufda civis domum nacta eft,apud quem dum telas cceperat capxtaque
prxpandere,CRegis malicxemplo)peilimis modis habitam pellunt,& Ula no-
cte enance pluvijs exponunt. Podagra vero pedibus capta,cum nequirct ultra
progredi,inprimas feejusoppidi caiiis dedit,ubivix tandc paupcris cujufpiam
tugunolum mipetravk,quum lbi decubuiflet, nihil non miferiarum experieba-
tur, Apponi cxnatunenti v el ftomachanti potius ater panis , cum olufculo
vix fale condito,& e proximo ftagno,aquula famiolo pocerio peti, unde fitim
extingueret. Sicigkur cxcepta, libi pofcklectuminiterni, Torusilli palea-
ris, velforteroboreusdatur, in quo fuijpirans & gemcns membra compo-
nit. Sed 6 quam male membris mollibus & a6ix7i«>( utor Hippociatis verbo:)
cumtam duris culckns puluinaribufqueconvenk.? Primoigiturfole,conve-

nerekerumaraneaparker&Podagra. Et priorilla, magnopcre de diuitis
civis incivilkate conquefta eft. Podagra contra , de hofpitis iui tenuitate af-
peroquc viclu : commonftrans lividas vibices , quas lignea fcuticofaque ful-
cratenellxcuticulx impreflerant. Quade re poftcaquam aliquandiu deli-
beratum inter eas fuit , in hanc pedibus fententiam vcnerunt , ut fequenti fub-
inccnocle hofpkcm mutarent, videlicet, ut Aranea deinceps pauperum ta-
bernas & tuguria, Podagra vero divkiumaulas, Regumqueturresincole-
rent. Itaque podagra promifli nequaquam immemor, pedetentim tacitif-
cjue veftigijs pecuniofi cujufdam domum ingrefla , ad obefuli heri pedcs pro-
cubuit. Quam ubi confpexk hofpes humaniflimus, qua lenkate,quibusnomi-
nibus , quantis prothymijs vifcerationibufque excepit ? Subfternuntur olo-
rinx culckrx , puluinistoralibufquemilefijs cubilium fulcrareplenturjfervet
cuiina, omnia funt in parato officia. Iam dapibus menfasonerant, &pocula
ponunt. Huc capiprxpinguesatquealtiles, Phafiani, perdices, pavones,
coturnices,turtures, fkedulx atqucavcs illx binis cordibus fuperbientes con-
volant. Rhombos, Scaros, filurofque prxtcreo. Lucrina item conchylia,
Aby dena oftrca , & quicquid mare fuperum inferumvc lauti cmittit. Hic vi-
num , candidum, nigrum, rubellum , purpurcum , dulce, tcnerum , auftcrum
Cecubum, Falernum, Chium,pleniscraterisinfundkur. Taceo menfas fe-
cundasa Tarcntinis allatas, & exquifitiflimis bellarijs in rofa violifque&
Hyacinthoinftrucfas. Dcnique nihildeliciarum, cupediarum , lenocinij,ac
voluptatum non exhaurkur , ut Diva Podagra C eft enim Bacchi venerifque
filia ) cum fororibusfuis Chiragraatque Gonagra , fuavibus modis & molli-
ter acquicfcat. At Aranea , fato kem bcnigno du&a, pauperisxdiculasjam

rcgijsvicariasfubit atque ibt miro
Dogmate ^quidve marem deceat , deceatfy mar/tar»
Addocctâtquefuo fefefidorefaginat.
Vcrum opponit aliquis , Nihil hic bonx Fortunx confpici, quam propter
laudem Aranex vices in hac hofpitishofpitijque commutatione. Imo qui-
dem permultum , non folum quiatutius& quietius vitamtranfigitjverurn
quiadefpeculanonampliusadulteria, epulationcs , compotationes , protu-
«ones , ludos , choreas , aleationes , teflerationes $ vanitatesdenique & tur-
pitudincs illasin pauperumcafulisprofpick, quarumfcfc,duminauliscx-
naculifquc
Ib.2. minimorum animalium Tbeatrum. zzp
naculifque divitum viveret , confciam cognovit. Quifane cum primum ara-
.
neam ( laboris atque i rugalitatis magiftram ) eliminaflent , illico, fola Poda-

grar imoquidemomnisluxuria, fupparafitatio , diffimulatio , fupcrbiain
1
corum aulas, velpotiusin aures oculos.mentcfqueintimasirrepfit, atque

eos omniicelere fceleratorum confortio coinquinavit. Na?,quantum prasfta-
retj;egibus, pio, frugali , fapienti , &
innoxioanimalculo auram concedere
quamhisaurem&aurum; qui peffimis confilijs atque exemplis re&iffima
quceciue ingenia cito pervertunt. Ex animi Araneorum dotibus , nefcioan L audtl A ei ,
™
prudentiam,jultitiam, rortitucunem, temperantiam , $iha\fya>Bi*.v îkv^vw ,?/- ammaotibm,
MTnvUv , dvrifKizv, folertiam , munditiem , aliafque cjus virtutcs ; an artem ve-
roipfam mirabilem , peritiamquctexcndilaudem. Prudentia? excmplarin

eo apparet , quod incremcnto amnium sedibus minaturo , telas fuas altius at-
tolluat; quod fereno, quando volitant mufca?, non texunt , ut aucupio vacent;
ruinis quoque imminentibus , cum telis primi cadunt , &
ad alios fe lares fe-
demque certioremconferunt: ad moleftae reicontadtum cruracontrahit,ca-
putque in centro ( uti viperse folent ) abfcondit, tum ut minus doloris perfen-
tifcat , tum ut corpore la? fo ( cui facile medetur ) capicis tamen , totius guber-
natoris , faluti fit profpeftum. Quis hoc illis indicavit ? an Calda?us aliquis
ex iitu poiltuque fyderumpra?dixit; noncerte: fedprudentiaqua?damdivi=
na in Araneum diffufa ; & ut vere ille vates cecinit,
Spritus intus al:ty t&Hiffc infufaper artus
CMens agitat molem.
QuinctiamquamprimumhoftemincafTesincidentcmvidcrint, nonftatim
cum pungunt aut mordent hoftili modo , kd baftjs quibufdam titillationi- &
busdemulcent, donec vifcidatela epodice poftremis pedibus educta cura
perlcverint , & quafi fafcijs perplexo impeditoque, avolandi, refiftendi, rao-
vendique cmnem copiam ademerint. Eotum filo rctiappenfo , ad centrum
fe conferunt ; obfei~vaturian nova fe objiciat pra?da. Sicaliquando decem,
imo vigintimufcas, filofubhinesfaftasanimadvertes, quas figillatim fingu-
Ias rupto filo quopendebant , &
poftrcmarum tibiarum alteri annexas , ad
centrum fui operis perducunt; depafcuntque. Vefcitur autem folo fucco
mufcarum, reliquumque cadaver exangue &
exuccum redditum, ceuinutilc
ftaminis pondus demittit. Praetereaquia farnina major aliquanto quammas
eft,idcircofubter pendens obfervat,nebeftiola? fibicaveant, fedincauta?in
plagasfuperiorempartemincurrantjineptiorenim propter corporis magni-
-
tudinem eft ad venatica murtia obeunda. Mas vero (utpoteagilior) quafi aliud
fimulans, fuperne incubat , autin quodamexiguofua;telxfpecuomniavi-
dens, atqueaneminevifusdelitefcit. Cumquecapturaincidit, quamvigi-
lans& attentusad curfum ? elabi enim praedam non finit , fed a fuprema pla-
gaad infimamdi&o ocyiis difcurrit ; ubictiamfaturatus abunde fuerit reli- ,
quos reponit hoftes ac alio tempore devorandos filo fufpendet. Quum item
,
peraetatem , telae vifcofitatem fuamtenacemamiferint , autretexiteas Ara-

ncus , aut no vo quodam glutine confirmat. Finito opere, aut fe in centro cor>
tinet, autfupcriusinvigilansfilum a centro dedu&um quafi manibusretinet^
per quod ei acceffus ad retia &
receffus, , fimulquc ( fi quid pra?da? irretiatur)
extelaemotitationc perfentifcit. Sed utcertiorfiatpriufquamdefcendit, fi-
lum aliquotiesretrahit, utexmotu & pondcrerem videat. Tum primumad
centrum propcrat ; quod irretita? beftiola? aut fentientes aut divinantes ,quief-
cunt ne fe motu prodant , atque amplius involuantur. Casterum araneas non
,
fallunt, qui oculispedibufqucindicibuspraedamfcntiunt, &concitatis gra-

dibutnumcroaccurrunt. Verum(Deusbone )
qua?, quanta inter Araneos
juftitia atque squitas confpicitur ? Nemo inter cos alterius conjugem cripit,
X nem®
z$o InjeUorumjive Iîb.z.
nemoaltcrius fubittelam.-quifque fuo viftitat labbre atque peculio , vici-
namque fepem confringere ncfas ducunt
Non ita mortales quos ( proh dolor
, ) urget habendi
Tantus amor , domibm domus aruis addttur aruum ,
,
Monticulus monti j maribus mare -^fiquepotcjunt

Kîddiderint mundum mundo ,fuaque omnia dixint.
Adha?c,nonprobisanimalculisinfidias collocant& retia jfed crabronibus,
Aiilis, tabanis, Vefpis, fucis, aeftris, culicibus& mufcis j qua? nobis tanquam.
lenones,fures, paraliti(ut Comicus loquitur)multa pariunt incommoda,bono
vero Audetetiam(qua cft fingulari fortjtudinc toborequc pra>
ufui funt nulli.
ditus)vellacertorumcatulosvcnari, quos primumplaga relu&antcs ccleriter
involuit:mox labra vtraqucdiro morfucorripiens j adco tenaciter ftringit , ut
cos efflare animam eogat , ac demum velut alter Cacus, in latibula exanimes
rctrorfum ductos deportat. Quod fi forte in tanto certaminc retia rupta aut
implicata confpicatur; illico rcficit , explicat, &
ad priftinam polituram inge-
niofiffimefarcir. Qujdquod Aranco atrox fcmpiternaque fimultas cum
Serpentibus eft ? Namfi quandoilleumbras, &
frigora captans fub arborem
Araneis plenam inciderit, filofefuoaliquiseorumincaput ferpentis librat,
tantaque vi roftro eius cerebrumarietat,ut ftridens fubindeac vertigine rotata
fibikms , nec filum quidem fuperne immincntis rumpcre , adeo nec fugerc
miferrimusqueat. Nequctanti fpeclaculi finis eft , donecarietc crebrono-
fterathlcta illius animam Plutoni muneritranfmifcrit.Sileant hic amphithea-
'trales Romanorum pugna?,&Elephantumfa?uaccrtaminai quando Araneo-
luscumatroluridoquc ferpente audet in arenam defccndcre neque defcen- :
dere folum , fed etiam de hoftetriumphum &

opima fpolia reportarc. Quis in
tam exiguo & pa?ne nullo corpufculo, quod ncc ofla, ncc ncruos,nec carnem,
imo vixcutem habct tantam non miratur vim,tantum pondus ,tam acrcs du-
,
rofque morfus,& incredibilcm fanefortitudinem, non a corpore , fcd animo,

velDeo ipfopotiusprofe&am ? Eadcm rationecum bufonibus & rubetis
pugnam committunt ,< &
fingulari certamine hoftem perimunt. Quod non
folum Plinius &
Phyfiologus Albertus mcmorant , fed Erafmus etiam in
Di ilogo amicitia? monachum quendam, a cuius dum dormirct ore, bufo pen-
debat,hoc pa&oliberatumrecenfetJmo inpala?ftram perfa?pe cumcrabone
defcendunt aligero , fpiculigcro, duro^ & ferc cornea? fibra? collu<ftatore , qui
licet ingenti vi eorum telas, ut diuites auro lcgcs perrumpit,tandcm tamcn tc-
nacioricolla implicitus, violataruma?diumpa?nasdependit, monomachia &
vi&us Araneo fubjacet. Nolo temperantiamomittere, hominibus olim pro-
priam , nunc vcroAraneisquodammodo peculiarcm. Quis nunc ( fi per a?ta-
temliceat,)vnisfefefatiatamoribus , &
invagosconcubitusanimumcorpuf-
quetotumnon tradit ? Verumaraneifimulatque adoleuerint matrimonia ,
contrahunt , nunquam nifi mortc intcritura. Porroficutiriualium impatien-

tiflimi marchosintuguria fua aufosirrepere , primum morfibus , deinde exi-
,
lio, necrardneceaffe&osiuftepuniunt itanccipforumaliquisalterius con-

:
iugi vim facere , vel pudicitiam pelliccrcattentat. Tanti eft inter eos cupidi-
ratumcohibitio,conjugij fides,tantaprobitafque,&quafi turturalis amor.
Pra?terea fi oeconomiam fpe&es,quidaraneisfrugalius,laboriofius, velmun-
dius mundus oftentet ? nam ne minimum filum difperdi , vel fruftra pori pcr-
mittunt,vicarijfque operis fcfe fubleuant. Nam cum fxmina texit,Mas vem-
a?grotant , vnus ambo explet officia, ut paria fiant mcrita.
tur^fi alterutri Sic
venaturetiam mulier interdum , &
vir texit, fi quando alter alterius indiget
opera ; nec tam expertes ™< dmwtKw eos arbitremur, vt in tanto amore con-
jugijvicariasnolintproneceflitatefubircoperas , benevolentiam mutuis&
fubinde
L i B.2,
~
—__— — . . . ~ ... —
zti
. ^
fubinde officijs tucri. Coniuxdomi iam & nendi&texendirationem & parers-
tibus edocta ( veluti apudnosetiam fieri confueuit, ) telas orditur , tanticfuc,
operis matenae vterus eius fufficit : iiue itacorrupta ftato tempore alui natura
( ut .uemocrito placet 5 ) fiue eft intus qusedam lanigera fertilitas , ut in Bom-
bycibi s. Ariftoteles tamenmateriem foris efle vult , veluti corticem , eam-
que nendo texendoque explicari feu more eorum quac fuis villis iaculantur,
: *
ut hiftrices. Vtcunque fuerit , ne tantilli fili iacturam faciunt , fed prouiden-

tiaDucequ^queattentant. p(\o«Ki'jWipforumfolusis recte dixerit , qui ipfc
prolisfoucndâtqueeducandjEviamtenuit. Etenimmutua incubationc oua
conferuant,caloremque eorumfufcitant &augent,& quamvisfetustrecentos
fepe pariunt,omnes tamen adlaborem, parfimoniam , difciplinam,textrinam
seque aifuefaciunt,parilique amore &animo compled untur. Munditiem illa-
rum fepe admiratus fum , quum vel macilentos & morbidos ad imam telam e
fpecu defcendere , atque aluum exonerare viderem , ne forte excrementorum
iordibus a?des, vel textrina & tela inquinarentur. Atque hxc de ciuilibus do-
mefticifque virtutibus dici fufficiat. Nunc ad artem illam telariam veniamus,
Palladi inventrici adeo infeftam jfuperauit cnim ea difcipula magiftram ftiam,
& fubtilitateoperisanteiuit.Primum autcmmateriam illamlentam fequacem
& glutinofam confideremus,quae nec ficcitate,nechnmore tenacitatem amit-
tit.Hanc ex vtero duci ex Plinio diximus tamen quum & mares etiam te- 5
xunt , ex podice potius proferricum Bruero noftro chariflimo,jure contcnde-

rim. Inexhaufta item cum fit,infinitam hic Dei atque inexhauftam potentiam
veneremur jnam corporcisilludaut phyficiscaufis afcribere , dementia? pro-
ximum videtur. Qui vero aranei artificiofiffimi creduntur, veluti Autumnales
&:Holci ,'filumducuntomnipilo, yelbyflopotiuslonge exilius , tenuius,
levius , atque ea ( tefte ^liano ) fubtilitate , vt tota tela complicata vix vnum
filum linteum, quamvis tenuiflimum adajquet. Hos tam mares quam fasminas
Edoardus Monimius eleganter defcripfit, Hcptam lib 7 . . his verbis
itfe domum venatu pafcit , at ifia

M&onio graciles orditur tegmtne telas.
Stamiparus venter , vomifilus , lanifer , ipfi
Pailadiam eumulatque colum , calathofque minifiratl, .
Ipfius efi fufum pondus j quodfila trahendo

Nettit dr intorquet parilifub tegmine dufta
lUafuam a medijs orditur D&dala telam^
Et gracili tenues intendit fiamine traftus.
Tela iugo iuncla efi , fiamen ceccrnit arundo 3
Inferitur medium radijs fubtegmen acutis ,
sjdtque oram a centro pannum fibi fiaminat illumo
Peruia tela yatct gemina de parte , feroci
Ne Euro frangantur fiamim , quoque
concujfit
Mufca volax tenui (iretur finuamine cafsis ,
Reticuli primam vix mufcula contigit oram.
Mas abit in teU centrum , ut difcrimine paruo
Pinciat ipfe fuo peregrinam cafie volucrem.
Horum rcticulorum tanta varietas,vt eorum artifex millc operum Dea non -
malcdicatur. Namquxdamlaxbra, quaedamdenfiora jaliatriangularia, alia

quadrata, quafdam Rhomboidea, pro loci venationifque commoditate. O r-
bicularc verp Illud inter duas arbores,vel arundines, faepe in feneftris varijs &
antcnnis funiculifque appenfum , Dcusbone quantam rationem judiciura,
; ,
artcmjquammirabilemfapicntiam pulchritudinemque<oftendit ? Sane non

X 2 malc
2,32 hjeltorum Jive JLib.z.
male hinc Euclidcs figuras pifcatores reticularia, didicerunt ; unde cnim
: <
alias tam perita? , tam mduftria? magiiha? peterent exemplar ? Tam modcra-
to unguine, tam teretiopere , tam a-quali ftamiuc remabfoluit 3 ita fufi pon-
derifquclocofelibrat, utconierricumMinervapoffe nifime exemplum ,
rerreret,faciledicerem. Sed & opens firmnasctiammiravidaur, quum

*eruminfirmiflimaapparens, crabonesteneat, venti perferat furores, pul-
verequcinjedodiftcnditur potius quam frangitur aut violatur. Reticularia?
fua?modushiceft. Primumquinqucfemidiametrisad circumambientia loca
pro fuo mftituto aptiflima circumductis , deinde nullo circino , fcd fatali pc-
dum fcicntia 44 circulos , a ccntro ad iuperficiem certis fcmper partibus ab
.
invicem diftantiores filo pofito delincat. Qiun porro illud nobis fcitu jucun-
&
dum , ut viiu dociiflimo Turnero & Bruero rmrabile vidcbatur , Araneos
iftos quando filum re&a linea a fumma trabe aciterram figcre cupiunt, lapil-
lum pedibus compledi , fequetum fenfim per triplicatum filum dcmittere,
utterreftris angulus trabali examuflim refpondcat. Sed illud ante omma
fufpicioncm meretur, quomodo primum filum inciteriorc parte amniculi, fe-
cunduminvltcriorcligant, cum ncc eis volandi , necnatandi fcientiamdo-
cuit natura an vero faltu eum trajiciunt , equidcm dubito. Sccundas in tex-
5
trinaoccupant& merentur domeftici incontignationibus tectorum a>difican-

tes j alijquc agreftes , qui in herba latam , fpiflam , planamque telam , re- &
veratelamconcinnant, vcli linteiquc inftar expanfam. Horum in operc fi
tramas, foraginem , infile, radium , peclinem , fubtegmen , ftamen atque vef-
cas propius mfpexens ; fancaut nihil , aut Deum ibi planiflime vidcris infen-
fibilkcr ( tamCnreipfa ) ha?c omnia adminjftrantem. Et profc<fto hoc ipfo
j£gyptios,Lydos,Penelopen,Tanaquillida, Ameftrim , Claudianam Ro-
&
manam , Sabinam , Iuliam , reginas Macedonum tcxtrins peritiflimas lon-
gefupcrant,quod( pra:tervulgaremrationem &
artem )nullisfilispcrtranf-
verfum a&is ex ar&iflima quadam villorum in longum continuitat£*folidam
tenacemque telam componunt. Confeclum jam opus faliva quadam vifcidi
& glutinofa obducunt , cujus folo contaftu invifcata pra?da , ca?citatis impru-
dentiseque pccnas perfoluit Color telas aerius atque pellucidus , vcl potius
.
nullus 5 id quod imponit incautis mufcis , &

vel oculatis fraudi fit. Nam fi
quem manifeftum colorcm repraefentaret ,
praecauto opus efle exiftimantes,
longius vitarcnt. Ignobiliorcs aranei ( defides nimirum , obefuli & fpelun-
carij,)telamrudcmadmodumconficiunt, & longecraflioris fili, quam ca-
vernis tantum muralibus pra?pandunt. His corpus ponderofius , pedes bre-
viores , carminationique & ftaminiineptiores,pr#dam apprehendunt potius
cafu,quam qua?runt, quoniam foramen extra magnum , peropportunum
mufcislatibulumvidetur. Verumprimo limine implicati ab Araneo airi-
enim
piuntur, &quomoriturifolent, in carnificinam intus deportantur: alte
inmurisexcubant,tum utaves fibiinfidiantcs(pafTeres,erythacos, Philome-
las ,troglodytas ) fallant, tum ut mufcis nihil inefle mali arbitrantibus citius
imponant. Csitque de <Âraneu invoxijs eorum^ tclt? gemrditer h<ec diffa
fint. lam deilLirumfteciebw a nobis obfervatis pauca adjiciemft* '.
Cap. XIIII.
De certis quibujdam Araneorumfyecicbus ab authoribus «bftrvatts.
Raneos itadivifosanobisefle meminiftis , noKijP^^J>2.^ a
ut Alij
difti eflent , alij vero innp^cij . Phalangiorum pauc^f&rte nulli,
textrinam exercent j AlijVero omnes vel retibus , .vdtelis confi-
ciundisoperamnavant. "Retiarijalijdomeftici, alijagreftesjve.
luti
minimorum animalium Theatrum,
IB.1.
K
lutictiam telarij. Inter Retiarios ##w#vidimusomnium maximum Cujus :
hic iconem. Aucumno inter rofarum ramulos rete artificiofiffimum expandit,

&tranfcurrentem alium araneum , velculi-
ces & mufcas advolantes mira dexteritate
attraftofune illaqueat, atqueita fufpenfas
in futuram famem relanquic. Corpus illi
fpumeum , & ovali pene figura 5 caput fub
ventreexiguim atque forcipatumjdorfum
varijs maculis candicantibus ornatum. Efl
exAutumnalium Hblcorum genere, brevi-
quetcmporis fpacio, a pifi magnitudinead
eam quam videtis craffitiem increfcit. lnter
lelarios quojdam vtdmus fubttlem teUm
texentes , ahos mediocrem -
3 quofdamvilem,
craf* m , rudi ru atque deformem. SubttUorcs
artifces funtdomeftici, quorum hicunum
fufcicoloris depi&ce magnitudinis, &in-
,
ter oculosfolemque pofitum , nonnullae (utt

dicam ) pelluciditatis. Hic ille eft cujus Encomium Cadius Secundus Curio 5
Cujus naturam P linius curiofule defcripfit ; qui Hebam, Penelopen , Êgyp-
tios, Lydos , Macedones , aliofque telaria? deditos erudivic. Mediocrem
relam&fortemtexit hic.<Araneusfylveftrisinfepibus linreamen expandens
eumfago, ubihabitatobfervansprxdam. Craffioreftejustela, ne pluvijs
perpluat, &
ut ventorum vi-
res melius fuftineat : corpus
fufcum obtinet, fed pedes ve-
lutipolymitos nigrisalbifque
maculisferiatim varios. Os
illiforcipatumacetabulis mu-
nitum, fupra quodincapitc
duo parva albicantia pun&a
cernuntur, nefcio an oculo-
rumofficio defungentia; to-
tum corpus leniter hirfutum»
Longelateque telam expan-
dit, at prcedam plurimam
( cui rei deditiffimus videtur ) capere
queat. Vilem atque incompam telam
ducit, &
quafi in fafciculum colligit
hic campeftris , quem in agro Colce-
ftrienfi primum obfervavit Pennius
inter O riganum fylveftrem mufcis in-
fidiantem, nec alias confpexit un-
quam. Pedeshabetproxime defcrip-
to fimiles corpus globi armulum 5
:
dorfum quidecim albis maculis nota-

tum': anura quoaue habet quadrangularem &
nigrum. Huc etiam tres lupo-
rumfpecicsrefcritnus, in murorum rimis, macerijs, lapidumque ruderibUs
vi&itantes. Sordidam telam& parvamincavernistexuntêxtrafpeluncam
interdiu fpc praedar longius vagantur
,
quam magno impetu adorti , in antrurn
trahunt. Maximusfufcoeft colorc, caputilliquafiovale, corpus globofe
fcrc retuodiwis , utrumquc latus duae parvae ac breves iiosat alba? exornant,
Xs <^' ca
** hjeftorumjive L IB.Z.
circamedium dorfum colorc eft magis albicante: pcdes
habet ex nigris fufciiquc maculis pulchre varios. Medius
minor eft , tinctura gnfea. Spinam alba? trcs quafi marga-
rita: illuftrant
,
quarum qua? collo proxima , ma jor & lon-
gior. Tertiusnigriorvidetur, dorfocrucemgercnstranf-
verfam , re&angularem albiflimam, ideoquc a quibufdam,
Sar.clus vocatur. E luporum hosefle gencieconjicio, quu
currunt cum faltu quodam, & voracitatem mham produnt,
nihilenimincraftinam reponunt, fed omnesunodiepratdasabfumunt. ei-
nercum hujusgenerisvidit Gefncrus. Suntpra»tereaaraneilongipcdes,inor-
dinataerudifliraa?quetelieartifices. Campcftrem corpore ftreglobofo&
fufco, graminicolam ,ovifequum, An-
gli Shepherd opilionem nominant,
fivc
vel quia ovium confortio gaudet jvel
quod agros illis refertos , paftores
noxa & vencno carerc (,eft enim & ipfe
tam intus quam extra fumptus, animal
innoxium :
) exiftimarunt. Sunt adhuc
pluresAraneorum fpecics. Eft cnim
Araneus quidam nigcrbreviufculispe-
dibus, ovum fub ventre niveum fecum
portans , &
ccleriter currens j rupto
ovo araneoli multi egrediuntur,
qui cum matre ad paft um omnes una proce-
dunt ; vefperi vero parentis dorfo confcenfo requiefcunt. Hunc verrucis af-
perum credidit Pennius , donec Ripulx conta&u araneolorum defcenfum
plane viderat. In putridis quoquc & cavis arboribus Aranci nigerrimi, mag-
no corporc , pedibus breviflimis , cum Afcllis & Iulis habitantes. Vidimus
item (inquit Gefncrus ) totos albos, compreflb &
latiufculo corpore, in
flore Oreofelini, inrofisatquein gramine, pedesillistenuiflimislongiirimi,
os macula , latus vero utrunque rubicunda lined notatur. Venenatum credit,
quia cercopithecum ejusefu penecxanincmvidit, &vixoleo infufo libera-
tum. Novimus quoque oblongo corporeara-
neos & acuta cauda cx atro ruffcfcentcs , velu-
'
,
tietiamvirides. Sunt&rubri duum gencrum.

Vnum majus in t erra: cavernis tantum habitans,
pectore miniato , pedibus ex rubro flavefcenti-
bus , cauda atque ventre ex fufco colore ad
flavum nonnihil tendentibus. Aliud genus val-
de minutum , Reduvio ovili minus , intenfe(ve-
luti ex Cocco ) rubcns. Sex tantum pedes habet , ut mon-
ftrum Aranei referat caput illiaraneis fimile , fed parvum
:
valde. Intra terram habitat , rudiflimam telam operans &

indigeftam ; quandoque foris oberrat , &
in pra?dacaptan-
da magnam agilitatem monftrat. Plura Arancorum efle
generafacileconcedimus, pluriumitem colorem neque :
'cnJmnoftrafertomniatellus,ncqueipfeA&orides, quam-
vis muiitivi di&us, viditfingula. Cxtera gratior forte pofte-
ntas &
melioremim eraverit. Nos interim de Araneis fi nonad voluprarem,
fancadvoluntatemdiximus; nequeenim plura voluimus , qui inhisetiam
fcribcndisftrenucfudavimus. Illudtanrum notabimus, Omnes Rctiarios,
Telariofquearaneos,cumajtateperitiam acquirere majorem,- lanis inclufos
Tmcarum generationcm augere , &
fcne&utem quotannis fepius exuere.
Quanto
Lib.z. minimorum animalium f beatrum. 235
Quanto etiam latiores & ftrigofiores , tanto ingeniofioresin vits muneribus
reperiuntur.
Caa. XV.
De Generatione^Coitu, & ufu Kîraneorum,
Enerari Araneos aliquot ex feminibus aerijs fitu &
corruptione Qcnerafa
putrefactis, ex eo conitat, quodnovifiimse «edes primo ferequo
dealbantur dic , eorum corporibus telifque fcatent. P ropagauo
autem plerunque coitu fit,cujus defiderium&a&ioferetotum
Ver durat. Tum retis mutua ac repetita attra&iuncula venerem qua/i accen- Ciiim.
dunt,continuo inter trahendum propius accedunt^tum deniq, averfis clunibus
copulantur, quiaillecoeundimodus ( obglobofamcorporisformam)ma-
xime erat conveniens. Eodem modo Phalangia, ( quotquot texunt ) vene-
rem abfoluunt , & generantur ex ejufdem generis animalibus , ut Ariftoteles
teftatur. Ipfa autem non Vere, fed appropinquante hyeme coeunt, quo tem-
pore velocioris motus, certifiim«enoxa?, magifque venenati morfus videntur.
Quxdam a coitu unicum ovum pariunt pottantque fub ventre , colore mveo,
& per vices incubant , mare fubinde faeminam juvante. Alue multa minuta-
que ova ponunt , femini papaveris fimilia e quibus exclufi triceni aliquando
:
araneoh, poft vanos quofdam in tela lufus, tandem cum matre prodeunt, vef-
perequeexortotelam repetunt donec quifque propriam telam texere didr-
:
cit, qua tutiusatque jucundius vitam peragat. Saltando fetus exdudunt, ovis
pertriduumincubant, menfeque lunariprolemperficiunt. Domefticitenu-

iori tela ova deponunt , crafliori fylveftres , quiamagisimbrium ventorum-
queinjurijsopponuntur. Generationi plurimum confert locus. Namutin
regione Arrhatenfi & in Creta infula abundant phalangiorum genera , ita illa
Hibernia non vidk , Anglia non diu fuftcntavit , turris Gratianopolitana non
pcrtulit. Quamvisenim Araneinoftripermultiintusdevoratinoccant, mor-
fustameneorumveneniexpers, &nemini, uti omnium contra Phalangio-
rum , lanalis. Innoxij morfus Araneosubinonvideris ? Scandunt Regum au-
las , ut virtutem addifcant. Divitum cubiculis infunt , ut orficij admoneant j
pauperumtabernasincolunt, ut patientiam , tolerantiam , laboremijscom-
mendent. Si pomsrium ingrediaris , veftiunt unamquamque arboremu
Si hortum , in rofislatitant fi agrum , in fepibus operantur. Domi forif-
:
que eos inveneris , nequa abefle virtutis diligentiseque exemplar con-

quericum caufa poflis. yîraneam licet Minerva petulantem, Martialis
vagam , Claudianus audacem , Politianus pendulam, Iuvenalisaridam, Pro-
pertius putridam , Virgilius levem, Plautusinutilem autumant atque appel-
lant Tamen varijs eam ufibus creatam cfte liquido manifeftum fiet. Quare y^'
:
adorata numinis majeftate, qua»tantastam pufillo corpori virtutes indidit, ad

commoditatesdicendas veniamus. Araneus mufcariuslinteoloinvolutus , ac
fjniftrobrachio appenfus , ad quotidianam arcendambene facit , inquit Tra-
lianus. Magis autem , fi multi cum oleo laurino ad linimenti confiftentiam
fuerint cocti , quo loci pulfatiles in utroquc carpo , & cubito & temporibus,
quando ante paroxyfmum inuncti fuerint, remittit febris&pofteaperraro
redit. Kiramides. Arancus cum fplenio fuba£tus , ac linteo extenfus , tempo-
ribufqueapplicatuSjTerfw^ febris accefllones curat. Diofcoridcs, Araneus

lycosdidtus, incalamopedforiailigatus, idempra?ftat, Mtbcrc?l)nio. Ara-
ncusillcdomefticus, quidenfam gracilem accandidamtehmtexit , aluta
velnucis putamine inclufus, ac Lacerto vel collo appenfus ,
Qu.irtan* pa~
roxyfmos
2^6 In/e&orumjivc L ib.z#
roxyfmosaverterecreditur. Diofcorid. Quodperexperientiamverum fuiffe,
fcnpfit Pennius Tres Aranci viventes , oleo injefti, ftatim fuper ignem fcr-
.
veant, oleumillud tepide auri dolenti inftillatum valdc conducit j vel fuccum
araneorum cum rofarumfucco exprime, &cumlanainfunde. CWarcellus
Emp. Pliniuseasaceto , vel oleo rofaceo macerariatquc conteri, deindc in
auremmitticonfulit, cumcroco, &doloris fedationemcerto recipit idem :
quoque Diofcoridesaffirmat. Softratuslib. î<W*>i-fcribit,Crancocalapten

( Araneifpeciem oleo fuffocatum , contravenena prcefcntaneoeffe auxi-
) in
lio ,uti Scholiaftes Nicandri meminit. Sunt qui Araneum finiftra manucap-
tum, & tritum cum rofaceo , in aurem illius regionis infundunt , qua dem do~
let, &prodeffeafferit Flimut. Suis ipforum morfibus impoftti , imointus qui-
demfumptiauxiliofunt. Quid refcram albugines oculorum, infeftiffimtim

morbum f At is quam parvo negotio , noftri Aranei opere diluitur , fi quis
modo longiffimos tenuiffimofque pedes ( praefertim ejus generis araneorum
quicandidioresfunt ) cum oleo conterat , eoqucmedicamineaffe&osoculos
Oculoruwquoquc fiuorem (Grxciô,^ dicunt) Aranei do-
inungat. Flimus.
meftici fanies & urina reprimit
, cum rofaceo vclcroci drachma inftillata, aut
perfclanaappofita: quo nofcatisnihilincotamfordidum, quodnonfccum

aliquam ferat utilitatem. Ad tttcnfuffocationem Aetius ceratam ex Araneis
umbilico applicavit , &
plurimum contuliffc fcripto prodidit. Lienis dolorcm
tumoremL Araneiscedcrc, Plinius memorat 5 rationem non monftrat. Ait
ctiam , fi quis Araneum cum filo defcendcntem ceperit, manuquc cava con-
tritum umbilico appofuerit , provocari alvttm : fi vero afcendentem ita adhi-
buerit , cohibcri. Scribit etiam Araneum aegro nefciente impofitum, ter-
tioque die folutum,furunculos curare. Dempto capite pedibufque , infricatus
condylomataperfanat. idem. Suffitu Arancorum decidunt omnes pediculi,
nec alij poftea nafcuntur. Adcps anferinuscum rofaceo araneomammis &
inundtus, eas a la&is coagulationepofbpartumcuftodit. Âmnymu*. Imo
(nodofumilluddivitumflagellum, atque medicorum ludibrium) Podagra7
quam nulla ratione pofTe curari docti plericjue ftatuunt 5 fola prsefentia Ara-
nei levamen fentit & curationem, fi luna foleque una exoculatis ( id eft , illa,
quanon lucent hora) acceptus,pedibufque pofterioribus multatus & cervina
manere permittatur.
pelle inclufus, pedi alligetur dolenti, atq j ibi aliquandiu
Quinetiam tutos fere ( quod pauciffimis pharmacis ufu venit ) a podagra chi-
ragraqueeosvidemus, quorum a?des frequens Araneuscolit, fuifqueauleis
& penftromatis exornat 3 6 rarum natura? miraculum 6 miiam conremptibi-
-
!
lis beftiala? virtutcm ! 6 perbeatos divites fi tam prafenti quidem bono uti
fruiquefcirent ! Antonimus Pius dicere folitus eft , Sophifticas argutias fimi-
leseffearaneorumtelis, vt quae plurimum artificij atque ingenij, fed vtilitatis
minimum haberent. Quoties autem per recens vulnus totus humanicorporis
cruormiferefluxitfquem tamen,denfiorepaulo Araneitextoftridtealligato,
inhibereinpromptufuiffet, fiquidem attentiores aliquanto effenusadnoftra-
tiadomefticaqueremedia.Scd peregrinis &e longinquo petitis inhiamus,
tanquam aut meliora fint , quse ex vltima vfque India magno negotio advehi-
mus j aut falubriora, qua? magna fecum pretia ferunt. Sane nifi libido nos in-
fana,vduti jeftro percitos, pcr omnes terra? marifque tractus agitaret,ad fan-
guinem fiftendum, ulceracuranda,faniemprohibendam, inflammationem
arcendam,vulneraconglutinanda , pluris unam Aranei telam , quam Sarco-
collam , Sandaracam, Bolum ex Armenia petitum, terram figillo nobilem,
famiam Argillam , Lemni denique lutum faceremus. Aftringit enim , refri-
& nihil putridum diu fubefTe perraittit

gerat, ficcat, glutinat , .
Q"i de caufs
omnem £ naribus H*morrbagiAm,(\itieuamh*mrrfoid4s8cfangumis ex
dyfcnteria,
L i b„2. minimorum animalium Tbeatrum. zyj
dyfenteria , menftruis , &,venarum ubicunque anaftomofi nimiam euacua-
tionem ) citiffime fanat, fiue fola cum vino intus forifque detur, fiue cum la-
pide haematite , croco Martis , alijfquc id genus commifceatur . Ingreditur
ltemtela Araneorum unguentum contra Serpigmes am condjlomats allj-
• $
gata , fine dolore illa abfumit. Marc. Emf. JEpiphoras itemcurat tefte Pll-
iiio , &cum oleo impofita arti culorum vulnera confolidat. Quidam cinere te-
larumcum polenta &

vinoalbouti malint. 'K^rac^noftrichii-urgicmant
hoc modo Telam : aranei rudiorem in pihe formam convomunt , ac verruca?
impoiitam accendunt, ibidemqi incineres redigunt quo : pa&o radkitus,imo
eradicitus tollitur verruca neque poftea unquam rCnafcitur. Marcellus Em-
,
piricus telas araneorum cuidam medicamento

in cupreflb rcpertas podagrtco
inferit, ad dolorem leniendura, Adprfornti dentis dolorem t Gi\..^ . ^t.t»*» ex
Archigene,ouaaraneotumoleoNardino diluta, dentique injpofita, valde
commendat. Ouaitemadtertianamabigendam propinat Kiramides. Vnde
cum Galeno ad Pifonem concludimusjtx araneitextrinaintelligifatispofle,
Nihiltam fordidum naturam peperifle , quin fuoseofque perneceflarios ufus
habeat, modo diligentiam maiorem medici oftenderent , commun^mque
tCvcp^v fyluam ingredi non faftidirent. Nuncad reliqua me conferam, ne
dumtantus in Aranei hiftoria videor, texifle reuera videar ( quoddicitur )
ise;, d&x™' JHud tantum adiungam
, .Cercopithecos Simios, ftelliones, la-
certas, Vefpas , ichneumones , hirundines, pafleres,paros,troglodyten,

Araneis vefci. Lufciniam vero, Ofcinum facile principem, illorumefu a qui-
bufcunquemorbisliberari.RegnanteAlexandroraeretrixpueUainAIexan-
dria longe bJandiffima perhibetur,qua? a juuentute ufque araneis nutriebaturs
eamqueobcaufamrexadrnonitus, utaccurateabejusamplexucaveret, nc
veneno inficeretur per fudores vaporante Albertus item meminit Colonien-
.
fis cuiufdam nobilis virginis, araneis a tencris ufque annis cibatae. Imo nos &
AngliHeroinam etiamnum viuentcm habemus , qua? (utfupradktumeft,
ab eorum efu non abftinet. Nequeo non hiftoriam repctere a viro fide dignif-
fimo, Brueronoftrochariflimo,olimrclatam. Venercus quidam nepotuluSj
profligatis rebus, &inter commeffationesluftraqueperditis, quidvispecu-
nia? caufa etiam cum capitis periculoaufurusjubidiuiternquandam matro-
nam Londinenfem tympanite depioratiflimo affcdam , ac a medicis pro de-
fpcrata habitam audiuiffet, perfonam ac officium mcdici mentitus , feillum,
imo omnem curaturum efle morbum multis recepit. Sed ut moris eft , me-
diammercedis partemftatim numerandam, reliquam fyngrapha fponden-
dam,& in fine morbi foluendam procurauit. Tum , veluti defperata? , Ara-
neum illi propinauit , falutem certam promittens a triduo , atque ita citiffirais
quadrigisexurbeeuolat, nerumoredeaegrotantismortc ( quam in Iimine
pofitam conjecerat ) interim oborto,caedis alligaretur. At faemina paulo poft
vi veneni morbo Ubcratur : &
medicus ignarus , tanti author facinoris , haud
cognofcitur. Poftaliquotmenfcsredijt hkbonus"vir, fecurusrerum om-
niurn quoe contigerant, atqueclamde mulieris
illius ftatufcifcitatus, con-
valuifle didicit. Tum
vero pakm fe oftentare , rogare quomodo fuften-
«tatum fit , excufare abfentiam per amici fummi valetudinem , quod &
nihil mali ex tam falubri medicina contingere potuiflet , certo ftiret j confi-
denter item rcliquum mercedis petere
, &
nonilkibenter auferre. Na? prae-
fcntihacin morum& temporum conuptela, quanti jamfuerit hic medica-
«er , quafortuitabonaartis efleputantur &
temCrariauniusinorbicLu-atio,
3
yel cum vitaf pcriculo inftituta , medkos tum creat ex fecc agyrtarum , trrri
Iaudeitcm& lauro dignos judicat f ScdhseC Nemefis melior caftisret nos
adronnicasvenimus.
Cap,
338 hfeUorumfive Lib.z*
Cap. xvl
Fermicarum Encomium , ihquo differenti*. ^Natura^ ingcnium,
•
earumqutufus defcribitur.
nefcio an a corpore an ab anitno prin-

imfaattr. jgffifo^ Xorfurus F ormica: laudcs ,
tmpetitg.
fjjll^S c 'pi urn ducam 5 cum vtroquc non folum multis Infcttis , ied etiam
C^{«|||| quibufdam hominibus Fottnica? funt pra?ierenda?.Neqj enim vno-
)^Sgi^culiCoclitumprofapiam referunt , neque limulis aut truculentis
ocidis confpiciunt,neque collatitio ventre incedunt,ut Comici Ballioj neque
infigniti, vari, valgi, compernes, ventriofi, bucculenti,panfo o e , macilentis
(
malis , inculta fronte, vel effa?to utcro incedunt , ut Nobiles & Heroina? per-
multa? , quibtls libido perijt ; fcd & forma? digmtas
mentis bonitatem confc-
quitur,naturaque illis^pro fuo loco &
ordine)conftantem abfolutam quan- &
dam perfe&ionem attnbuit. Cardanus vifum ijs primus eripcrc voluit , ob
corporis parvitatem 5 parum memormultaeflemufcarum&culicumgenera
fbrmicis minora, qua? tamen oculos & &
vifum obtinucrunt. Sedfi oculis"
capiuntur,quid lux ijs prodeilet non video, &
ca?ca nodte a?que atque interdiu
claborarcnt. Fateor equidem antennas ipfis loco baculi mfervire ad viam
tentandam, non quia cujufmodi fit via , non perfpiciunt, fed quod mollitiem,
duritiemque objeciorum ijstantum medijs explorant. Caput habent exi-
guum , fed ca?liforme rotundum , cerebrofum , oculatum , ore item dentato,
gutture non elingui &
palato praeditum. Pe&usillis quadratum , coftismu-
nitum , pulmonibus,velvicarijs follibus donatum j quibusilla firmitudo &
iaxitas, ut nullis laboribus anhelofi fpiritum femper ducant liberrimum.
Ventriftomachusineftad digercnda vencna ( ferpentibus&bufonibusfa?pe
vefcuntur) nonimbellis, atquc uterum grandis calor fertilitas quaedam &
grata commendat. Qiiid ego hic pedum celeritatem agilitatemque memo-
&
rem , a?qualem inceflum ? quibus non folum equos gradarios vincunt ( pro
corporis analogia ) fedetiam citiffimis quadrigis pra?ferenda? funt. Colore
per loci & generis differentiam variant. Nam&rubroshabentMagni in-
cola? , & Budemelita? albos agnofcunt. Europa?i potifTimum nigros viderunt
&aurco§ , atque ex flavo nonnihil erubefcentes. Hic vero breviculi , ftrigo-
fiores,tenuicollo,graciles,&infirmicorporisvidentur: tamen hi onus &
triplocorporemajus&ponderofiusportant, atque etiam Indiani noncon-
ttuki ab
temnenda? molis , magna carnium frufta auferunt atque abfumunt.
oHima dfjuwp* Corpora vidifii ; m ores quos ante gerebant O
'* Nunc audi : farcumgentu efi^ yatienf,JL laboris > Virg. 4. iEncid
Quafitique tenax, cjr quod quafita rcfervct. 3
Sane quoties Caij Iulij Ca?faris profufionem, Caligula? luxum, Neronis pro-
digalitate,nepotinas Apicij helluationes,& Hcliogabali fumptus repeto mag-
nihcos j toties Formica? geniumingeniumq; maxime laudo , atquehominum
prudentia? facilepra?fero. Vixeruntiili(fatfcio)fuavibus modis, atque un£ta e
patribus patrimonia , opulentas ha?reditatcs obtinuerunt. Tamen commentx #
novum balncarum ufum, perirulofiflima genera ciboru, cxquifitiffima convi-
via,Iiburnicas de Cedro fa&as, gemmatas puppes , margaritarum potionem ;
unius anni curriculo tanturh decoxcrant , decurfu , /polijs

quantum toto vita?
tributifqj domi forifve habitis,extorfcrat.Habuit Licinius Craffus olim mul-
tas quem ad incitas reda&um , &
occurrentium cachinnis cxceptum, populus
per ludibrium divitem vocarit. Atqui ('proh deos ! ) inquit Comicus , Quam
miferum,ifthoceft vcrbu,Habuiflctam olimmuIta,habcre jamnihil? Quam
nobis
Lib.z. minimorum animdtium^ heatrum. 23P
nobis Formicam imitari prarftaret $ qua? colle&as Autumnofrugeshibernis
commeflationibus non prodigit^ fed in futiiros ufus diurnumque aliraentum
provide confervat» Hinc fit , ntnort arida unquam pauperie excrucietur, riec
adverfa? fortun* undis jatfetur , nccaerealienoobnoxiaimplicetur, nec ab
alio animali , vei operam, vel vita? falutifve prafldia mutuetur Et, fi frugali- .
tasafmgibus, quod Etymologi ftatuunt , dL;afuerit,( Majoresnempeno-

ftri, veteris fobrietatismagiftri,aliasepulashaud ndrant :
) iane illamd pro-
toplaftis ilJis Formicas migrafle verifimile eft , quse illis folis
parentibus , in
vitam fuftentantficcam, &conquiiitamferculorum multitudinem effugiunt.
ExhisigiturMyrmedonas, optimam(qua temperantiam , qua diligentiam
atque laborem ipe&esj) Grsecorum gentem nafci nonmale finxitpoeta.
Vnde enim illis tanta rerum opumqueatnuentia , nifi formicinaquadampru-
dentiaparta fcrvaffent , inpaupertatisevitationem repofuiffent ? Atque ficut
inretinendoparfimonia, itainacquirendofedulitas, induftria, fagacitas &
diligentiaipfarum mirabilis fpeftatur. Primum autemvita», deinde prolis,
ultimo victus c ommodam ineunt rationem. Ante omnia a?des fibi pararit, ut
Aureoillofeculo, nonteguladeliciari, fed viridanteccfpitete&as, &non
cocto latere , fedterreo quodam murocircumcin&as. Pyramides &foflas
iEgyptias, Creticumque laberinthum hiftorioe plurimum celebrant. Sed
foflarum quas Formicae fodiuntelegantiam , figurarri , digriitatem, flexiones,
diverticula , anfrac-tus ^ nemo fatis videat aut laudet. Etenim hx ineffabili
prudentia ac artem omnem vincerite , fubterranea cedificia tortuofifllme cOn-
ftruunt,utviamfoIuminviaminfidiasfibiftruentibusaperiant. Primumter-
ram teneris unguiculis ligonum vice excavant , ac pro cavernis pofterioribus
pedibus bipalliorurn loco ejiciunt. Hinc regeftum exaggcrant , ac tanquarri
muros vel propugnaculacircumvallant. Deindepaleis,ftramine, frondibus,.
corticum &
ramulorum fragmentis opus tegunt,novaque materia accumulata
turrim erigunt de longinquo eminentem , ( Mjrmcciam di(kz.m)')z6toi\md^
mento longe excelfiorem, &declivemj tum nepluvijsftagnantibusaeJes
concidant , tum ut aere item perflata» falubrius degant. Figuram xdificij
divinum hoc animalculum a ccelo petijt , vel quia multitudo fua? gentis capa-
ciffimampofceretj vel praftantia optimam expoftularet: Introitusnonre-
fed varijs meandris valde perplexus atque ambiguus. Cavernas in hac
<5fcus,
fua arce triplici ordine diftinguunt, fed aditu tam inacccffo , ut vel Argum lp-
fum totoculum fajpe" eludat. Prima camera fatis larga , quafi bafilica videtur,
ubiomnium una Panegyris&conventus , a nobis Panmyrmecwm vocata :fub
hacprofeminis Gynecxum Dgdaleamanu& operc fornicato,quo ovisintuto
pofitis fartus pariant , fabricatur ,«ne pofteritatis videatur negle&a cura . Ter-
tia;a»desintima?&tutiflima?ab imbribus pro granorum acervis extruuntur,
utibiquafi in horreo ventris thefaurum condant, &ab Hybernofrigore om-
nia pervadente prasmuniant 5 radices &
extimas monticuli oras Ca?mirerio
aflignant,eoquevitadefundoscum honore&pompafepeliunt. Atque hxc
«dificij ratip ; fimplex illa quidcm & in terra; cavernis pofita ; qualis illa fa-
pientum prifcorum , antequam fuperba &
ca?lo minitantia tedta infana Nini
,
ambitio cxcogitaverat. Ab ejusobitu, Reges memorem aiit Principes ?

lmocx imi fubfellij civibus quidam fuperfunt, qui immani fumptu, non for-
micinumcumulumjfed Maufeolum, velcadaveris fuiergaftulum axfificant,
omniqueopera&artcpolicndum curant. Digni fane qui ab ipfis formicis
vivipcreant, ut prudentis animalis morfuintereurites, dignas ftultitia? luant
poenas. Nequea?diculasvelturreserigunt, utotiofis latibuta, male feriatis-
afylum fubminiftrcnt fed quifque ( imperante tamen nemine honeftam fi-
:
)
bi capit provinciam , & in Democratia:
fua? publicam utilitatem mutuas vica-
riafque
2±o b/eBorumJive Lib.z#
rw...i - —— -
riafque operas impendit. Hi enim, veluti in fodinis metallicis , fefe cunicu-

lisagendisftrenue exercent; illiaedibus reparandis, ornandis, everrendif-
quevigilant.-alijmortuos, magnacomitantecaterva, &
ferali folennitate
inPropylisfepulchro claudunt , alij contra jegrotantibus pra?ftant auxilium,
atqueexthefauro granum quoddam medicamentofum , (funtenimibidem
pene omnium herbarum grana ) apportant atquc prarparant. Nec defunt illis
Frumentarij , fpicilegi , promi condi ± ccconomi , fabri , architecti , for-
nicarij,cunicularij;velpotiuscaeft fingulorum virtus &
fcicntia , utquif-
qucquidubiquefactuopusfitretteteneat, &
reipub. juvandae comiter in-
cumbat. .In communi autem opere quilabor , quantafedulitas apparct ? Si
My rmeciam fubito extruere in animo fit , vel faltcm ( ob Teterum ruinam
per injurias talparum fuffodientium faftam ) novas quam citiffime asdes po-
nere necefle habuerint velutifa&oexamine omnes prodeunt , atqueediru-
:
tarumrudere,in viciniaalias a?dificant. Primumautem ovagranaquedifpcr-

fa colligunt , & fuo quoque loco recondunt , poftea cumulum rcparant, cui
addito te&o , farta te&aque fingula prsfervant. Fefto & laeto fole in fege-
tum ftrage quando pabulatum proficifcuntur, Majores natu ( tanquam duces)
pracedunt, reliqui fequuntur. Illi fummam ftipulam fcandentes fpicas de-
mordent quarum ruina? juniores inhiant, ac (delapfisglumis) vaginisgra-
:
num eximunt , exemptum deinde domum portant , ac erofa ligula( utgcrmi-

nandi facultatem eripiant ) fi neccfTitasjubet , pro foribusinfolant, fadtaque
vcntilatione iterum reponunt. Peracto Spicilcgio, triturantium areas fre-
quentant, atque indenon clamfurreptisj fed palam arreptis vita? fubfidijs,
thefaurum penuarium locuplctant 5 quem ipforum laborem Virgilius fcite lu-
ferat his vcrfibus
Ac vcluti ingentem Formic&farris acervum
Quumpopulant , hyemis memores, teffoque reponttnt .•
It nigrum campis agmen, pradami^ per herbas

ConveBant calle angujio. Parsgrandia trudunt
obntx&frumentahumeris,pars agmina cogunt^
Cajligant^ moras : opere omnisfemitafervet,
Quare non immerito mortalis prudentia» Princeps, pigrosillos& glirinos
homunculos( qui ut mures femper vic~titantaliena quadra , &
oftiatim vagulj
ftipem rogitant , ) ad Formicam in difciplinam relegavit j ut ejus exemplo
occafioneraprcmant,paupertaternexuat, laboremque ( oranium bonorum
propolam )plurimifaciant. Huc tenditillud Gallicipoera»,
Opiger, d lenta qmfquis laqueare vacuna^
FormicA munimen adi ; quxprovida matcr
Oeconomuffofremat nefepenuria rcrum^
Menfeuno glomerat , quodtotifitfatis anno.
Ha?c illarumdiligcntiaincolligendo , follicitudo inprafervando, prudentia
inrecondendo, ceconomia? difciplina indiftribuendoalimcnto. Vidcamus
quoquemodeftiaminitinere, qua?nonomittendamihividetur. Nam licet
anguftam terunt viam , 'tamen nulla? ibidem rixa> , lucla? , vel concertationes,
murmurilla , digladiationes aut cades de via audiuntur , ( ficut intcr fuperbos
ufuvenit: ) Sedminormajori, inanisoneratocedit, &devitarequifquepo-
tiusinjuriam per modeftiam, quam petulanter inferre paratus eft. Si quis
conferat onera cum corporibusearum , fateatur nullis pro portione vires efle
majores ; gerunt ea morfu. Majora averfa? poftremis pedibus moliuntur , hu-
meris obnixae. Inijs reipub. ratio,mcmoria , curaj Semina arrofacondunt,
ne rurfus in fruges excant e terra s Situi obnoxia, &
imbrc madefadta , foris
proferunt, folicxponunt, abftcrgunt, toncnt, &deincepshorreo recon-
dwnt
Li b.2. minimorum animalium Theatrum*
dunt. Majoraadintixutumdividunt. Operantur &no£tuplenaLuna(probiuc

meilores folent) eaedemque interlunio ceffant. Iam in opere qui iabor ? quae
ledulitas ? Ht quoniam ex diverfo convehunt altera alterius ignara, certi dies
(authorePlinio)adrecognitionemmutuamnundinisdantur. Qustuncearum
concurfatio.? quam civilis coverfatio? quam ofliciofa falutatio? quam diligens
cumobvijsquedam collocutio atq; percontatio f Sihcesirinere earum atrri-
tos videmus & in marmore iemitam excavatam ne quis dubitet, qualibet
, ; iri
re quid poflit quantulacunq; affiduitas. Nam eadem tere omnes femita viam
capefcunt j quiafi onus vires portantis fuperet , obviam venientesimpeditam
adjuvant, humerosmanufq; prsebentauxiliares j fi lcvius, pauca?;fi pondero-
fius,multe accurrunt,& vel retrahendo,veltrudendo,vel onus(fi majus fuerit)
arrodendo dividendoq; opus promovent ; eoque pacto magnam ftipularum
quifquiharumqj molcm domum reducunt. Si quis vero laborem formicarum-
impediret,(quod obvijnonnunquamferpentes atque rubeta? faciunt. )
, quamnt per vulnera lanros^
.
Cordavomnnt,pnlchrumr£ mori fitccurrit inarmis.

Tunc enim (velutiSyncretifmofacto ) confpirant & lentis fafvifque morfi-
bus hoftem perimunt Parum fe de repub. metitum putat quifquis commu-
:
,
nishoftiscorporidentemnoninfixit,eoquenomineconcertant. Meflistem-
peftate ubi hoc accidit, in exanime corpus non fae viunt , fed ftatim a pfoftra-
tohofte, adpenfum recurrunt , &fepofitaincaftrisanteprs:liuaigrani: re-
colligunt neque enim fpolijs inhserere prudens coniilium eft, ubi gravius
:
avocat negotium , &

cum cadavere certare inglorium ducunt. Vefcuntur po-
tiflimum tritici, filiginis, zeae , & mazce granis, & ( qui eft ipfarum delectus)
folidioribus. Cupreflinucleisvalde dele&antur , floribufque herbarum te-
neris & rubicantibus. Scorpios, Geraret di&os comedunt Rhafi tcfie fer- ,
pentumque & ranarum cadaverefamemfublevant. Alioquina putridis & ve-

nenatisabhorrent,frugefquemenftruofanguine pollutas neguftant, netan-
guntquidem. Nonneitemhominibusequos,lupos,ferpentes,olera,cadave-
ra arctiflimis in obfidionibus fames ingeflit ? Munditiem illarum id fatis com-
probat, quodingranorumglumis feu folliculis mortuos efterunt , utRoma-
nioliminurnis, nunc inferetro, defun&os fepelierunt a*des enim geftiunt :
purascolere,eumqueinfinemaluionus( urinaefimile )nonintus ponunt: at-

que ubiperccenumfaclioitineremaculofa; redeunt, inipfoaediumveftibulo
ad afperum fefe corticem elimant. Faetuum illa illis cura amor, ut fempef &
inulnisovageftent,quamdiu and nimiam amplitudinem labores impedien-
tem noncxcreverunt ; deinde alto finu deponunt ; ut Pico Martio,Vrfo,Lu-
fcinise , alijfque eorum praedonibus imponant. Quum vero exclufis ovis For-
miculae exierint , illico adlaboremeas inftruunt & diligentiam , operaeque
impatientibuscibumdenegant, Hinc videas cuique quartdamdariprovin-
ciam fortiores ungulis , ore , roftellis , terram egerere ; egeftam accumula-
:
re ; leviter ( ut fpongiofa fiat ) ftipulisinfpargere: Sapientiores

cumulatam
sedificant;minoresincuniculisverfantur;peritioresma;andros, labyrinthos,
concamcrataquc cubiliacfformant. Si quem otio languentem viderint, non
folumfame maccratum aedibus ceu fpurium exigunt fed etiam proforibus :
du&um fadta omnium ordinum corona , capite mul&ant , ut filiolis documen-

to cflc poflit , nc pigritiae inpoftcrum &
mollitiei nimiae animum appellant.
Coitumdiebuslabori& quaerendis frugibus convenientibusomittunt,hye-
meque potiflimum, (quando nec fcritur , nec metituf ) propigationi ftudenr
Intus autcm plerunque veneri dare operam modeftia illas induxit , ut aputn
gcnusjquo temporc faeminas charehabent, fuifquecomplexibusgravidas
factas perdiligunt. Vltra omnia id curant ( omirabilemo^^^v.i'! ) neqirri
y proli
2 ^. I Jrtjettorumjive JL i b . 2.
proli ad corporis alimoniam vcl ad memis do&rinam defit.

, Dc Formi-
carum forutudine Solus ambigcre is poteft , qui nec vidit ipfarum pug.
nas , ncc natam". dc ijs ramam acccpit. Ncquc cnim bilis tantum his
ineft ( ut adagium loquitur j ) fcd ctiam pugnandi inftitutum, quo vcl cum ho-
fte externo manusconierunt,vel civihbus bellis pcr famcm ortis invicem con-
fligunt. Etenim Ucetplenohorrco,nunquamlitigantformicae, atquc Dcmo-
cratiam fuam habent cum iatietate rerum incolumem tamcm ( quod in Mo-
:
narchijsetiam optimcinftitutisacckhfie legimus ) inannonaecamate velde-

fectu potius , dc vi#u & vita pugnas ineunt acerrimas , minorefquc majores
( quah
grandioics reipub. gurgitesj oppugnant. Neceflitatis quippc cft darc
nonaccipere legcs, tumqueimprimis ventcrmolcftusclicns , quando vacuis
cVfingultanubusinteftinisfcmet ipfecxedit. Lylimachopaucijuftiorcsrc-
ges numerantur , neque Athenienfibus fubditi mcliores ; utrifqueramenfa-
mes multa fuafit perperam , atque illum pufillanimitatis, hos defec~tionis cri-
mineinulfit. Laudandum igitur hoc Formicarum bcllum non pro Corona
murali, vallari, aurea,velgraminea(qua?antiquiflima perhibetur ) habicum
fed lnteftwa neceflitate &
natura duce expreflum , quandoquidem neipfc
quidcm Solon fitim perferre ;ncc Salomonfamcmvincere valebat. Suftb-
tiiunt cmm iftae omnes parietes , nullis teneri fe vinculis patiuntur , folaeque
lcges & limites nonagnofcunt. Hujus pugnx miram hiftonam refert yEneas
S1iviusl1b.de Europa, cap.50. inhscverba: In agro Bononienii pyrum
aridam paftus gratia ex minoribus formicis famelicis complures afccndunt,
fupervenere majores nonparvo numero, qua? illas ercpto raucibus bolo par-
tim occiderant, partim dejecerant. Dejccfce ad fuam rcvertentcs Myrme-
ciamfiveacropolirn, in itinere cum obvijs (quafi habito colloquio ) injurias
memorant, omnemquefociorurnvim & numcrum caftris cducunt.
Poft duas
fere horas tot Minorum ccnturice , tanta? acies exortae funt ; &t totus ager ni-
gro agmine atratus videretur,acceflereftipat#omnes, &
arboris undique
ftipitemcircundantes, paulatim afcendcre ceperunt. Majores, ubihoftes
adefleanimadverterent, conglobatae fuperne pugnam expe&averunt , poft-
quam fimul cemmiflb convcncrant, Majorcs e minoribus per-
prarlio acics
multas morfu rabido interemerunt , omncfque primo impctu afcendcntes
miferrimaftrageconfe&asdisjecerunt, utmortuarum curaulus ad pyii radi-
cesnonparvusin terra fuccreverit. Reliquaminoruraparsmediaque acies,
nonanimos proptereaponcre , autloco cedcre volucrunt 3 fed concenturiaris-
fpiritibus ultionem tentant,pertinaciufque inftantes , atq; aciem acie premen-

tes, majoriquamantcanumeroarboremconfcenderunt, hoftcfque atergo,
a latere,& a fronte undique pungentes,manus herbamque dare vi coegerunt.
Magnse majoribus vires ad vietoriam valuiiTent,nifiminorumpracvaluiflet
numerus, unamquc viginti fimul eflent adorta*. Haeca&a funtEugenio^.
Pontificiscathedram occupante, fpeclante Nicolao Piftorienfe juris conful-
tiflimo viro , omnemque pugnam bona & fincera fide narrante. Tale quid
Olaus Magnus receniet Vpfalise & Holmiae contigifle, antequam barbarusj&
immanis ille Tyrannus Chriftiernus Sccundus a Suecia: incolis e Gothorum
Suevorumque regionibus fuit expulfus.Quo in pradio illud nonomittendum 5
Minores poft adeptam victoriamfuorumcadavera inhumafle , relictis hofti-
bus & ad corvos parofque expofitis. Martis item in aream Campanile de-
gerantaltiflimum Tyrannornm prodigium ejufque Satellitcs , ad fuifa-
, acfi
ti imminentis contffmplationem, claravoce vocarent at-
tt7?o)(aM/4/cpoen3Bque
que attraherent. Elephantos atqueVrfoslaeduat, fednonnifiabilfisprius
lxfx, Serpcntes& Draconesinrabiemagunt&affligunt, fed veiquialabo-
rantibus iter impediunt viamcjueobftruunt, vel quod cavcrnis turribufque
fuis
Ivi b.1. minimorum animalimi Theatrttm. z
+;
fuisvcnenatum halitum infpirant. Cicadas glirefque fummo profequuntur
odio:itiasquiacantandoaeftatemconterunt, hos quia dormiendo hyemeni
perduntj paiiter enim&maleoccupatos&defides refpub. bene conftituta
punit, otiofofquecivitateejicercfolent Spartani. Longamvivuntaetatem,
imo mortalitatem vix guftarent , nifi ab avibus immatura? abripercntur , plu-
vijfque &
inuadationibus aquarum fuffocarentur. Sansedeguntplerunque,
quoniamillatriaPlatonis faluberrima ftri&iffimc obfervant, d*whf7nv*,<ix*-
t-itu/ 7fo?« ,^n( yoyyif avvv^m.
Quid enim illis in labore ajacrius, in alimento
temperantius, in vcnere moderatius unquam peperit natura? Multa illis etiam
domeftica? difciplina? ,
aliarum que virtutuminfunt femina:
juftitiaj , amicitiae
quae fi vel natura vcl arte nobis infigerentur , non alieno amplius fudore vive-
remus homunculi, vcntrifquefierimancipia recufaremus. Habentitem quen-
dam futurorum fenfum nam imminente rame mirum in modum funtlaborio-
:
fa?,noctu diuque operam continuantes , thefaururnque ingentem undique

condentes , unde Iuvenalis Saryr. 6,
-fr ig*fjkfi>»ci»&
Formica tandem docltts depelle magijtra,.
Quum igitur (utomniapaucisperftringam ) tanta? pietatis , prudentiV, ju-
ftitiae, fortitudinis,tcmperantia; , modeitiae, chafitatis, amicitia?,frugalitatis,
perfeverantiae, induftiix,artifquenomine praecellam j haud mirumfi Plato
in Phsedone ftatucrit Qui virtutem civilemque vitam confuetudine propria-
:
ve dihgentia coluerunt abfquc philofophise adminiculo, eos a Formicis ani-

mas fumpfiffe , atque in eafdem mortuos rcverti. Huc accedit ^ ut antea retu-
li, Myrraidonum fabula quiolim iEginetse cum efTent,diligentiagricultura,
:
perpetua foffura, improbo labore , &continuiparfimoniacumvirtutejun-

tta, adeasopespervenerant, ut humanam fortem &
indolem fuperanteSj
Theognis e Formicis ortos , vel inFormicas verfos fingercneceffum habuit;
unde C ut Strabo refert ) Myrmidoncs funt dicft. Graeci aliter alij rem nar-
rant. Iovemfcilicetin Formicam mutatum j Eurymedufam Gfatiarum ma-
trem violafle j acfi non aliter optimam mulierem quam optimianimalis figu-
ra fpecieque falleret. Hinc poftea Iupiter Formicarius , Formicarum rex&
dictus. Ea enimvirtuteac juftitlprsedita Formicarumgens, utnecrege opus
fit aliquo , dum fuos quifque regit affedtus j vel faltcm illo tantum fupremo,
quem invocant omneslovam 5 qui & Formicina? , & humanasomnis virtutis,

unicus fons & author merito cenfetur Etenim inter homines qui re&ius For-
.
micasregatncmoeftjimoquidocereipfasdcberemus ( utinquitHyerony-
mus) difcetc ab ipfis varia poffimus & corpori & anima» falutaria. Nam cum
contra induftriam & ingcnium fuum abfconduntur,propius abefle pluvias cer-
tonovimusj &cum circumquaque concurfantes ovaqueprogerentescerni-
mus tempeftatum ventorumojuc violentiam pracaverimus. Solentitem ru-
,
ftica prudentia nobiles, frumentum omni foro prarnercari, famis futura? prse-
cognitione, quotiesformicas, vcluti conduplicatis paffibus infolentius cur-
rere , granifque reponendis fudare animadvcrtunt. Reclius quippe & certius
naturali quadam magia tempeftates prsmonftrant , quam Divinaculi noftri
Planctarij , a pijs vercquedo&is omnibus derifi atque explofi. Nam ut En-
nium 1 oquentem audiatis
Hi quumfibt femitam nonfaviunt, altcri monfirant viam
Quibtu divitias pllicentur ,ab hisdrachmam ipfi petunt.
Ncque minus eleganter Accius Poeta , in fcribendis tragaedijs fummus, ut in
Atticis legitur j «
Nihil (inquit) credo Auguribus, qui aures verbis divitunt

Âlienas^fuas utauro locupletent domos,
Yi Melius
z^6 fajeftorumjive JLib,2.
Meliusilli quidem, mco judicio, qui Formicam obfervant,atquc ex ejus mo-
ribus,labore,indultria,quiete,ftudio, divinant. Midam lcgimus omnium
facUcregunidiuliimum: cuijamadhuc puero dormicnti formicaeinostriti-
cunicongefleruni, vaticinatarproculdubio, eum Formicina^prudentiapra;-
ditum, easfrugaiuatc &
laboreopes conquiliturum ut aurcus Fortunae pul- :
lus& bonx bca alumnus diccretur. Alianus. Quum ctiam Tibcrij Csclaris
Serpentem in dclicijs habitum, adhuc viventcm corrodcrent atqueabfumc-
rent,nonnc eumiatiscommonucrunt, caveret fibi a multitudine,a qua poftca
mifere intcrfe&us animam reliquit ? Suctomm. Animam vero noftram in-
ftruunt vrrtutis &
laboris exemplo, tum quod parfimoniam inculcant & per-
feverantiam , tum quod perpctuam fervent in opulentia & inviolatam amici-
tiam.NamlicetcatcmpcftatehomohominiLupus, cutn abundantia ha- &
bendiplura cupiditas (u-AtenâfVocantGraeci) accrefcat, tamen^ tuc îc
tiytMn.ntSftutxjpvptmZfaoc, ut Comicus loquitur , neque unquam nifi fame in-
genti digladiantur. AvaritiamillisimpingitHoratius, quodfemperaugent
accrvum j verum , cum in commune bonum id faciant , convitium iftud illius,
nonillarum vitium merito cenfcbitur. At Serpcntes comedunt, &venenis
quandoque vivunt ; fateor , &
forte Theriacje loco utuntur an propterea :
non laudandae Formicae ? imoetiamutCiconiae, publicisfilcifumptibusin-

fuperalendae, nedicam,cum Ichneumonecolendxfunt. InlfthmoFormi-
casSo]iimmolabantSaccrdotes,vclquia pulchcrrimo Deo (ficenimha-
bebatur) pulcherrimam hoftiam, vel prudentiflimo ( quippe omnia novit
prudentiflimamdareoportuit. Vcriim infeftae (inquies)luntvitibus,fraxi-
ncllis ftolonibus, &
tencris peimultis plantis , dicunturque aPlinio, Pejics
arborum. Imo melius &
re&ius Gellio , Vindtces &
Iudices Ottoforut» cvo- :
catit nos enimhoc pacto eluftris &popinisadhortosagrofquediligentius

colendos, ut exerceant ingeriij vires, atquead rem attentiores, quantum
aequum eft , reddant. Exienim , Otij mancipium, atque calidam calce giavi-
dam pauculam afpergito , &metibi, nifi& Formicas illinc omnes longc
abegeris, & novos vegetiorefquefpiritus plantis infuderis. Origanum , ful-
phur , afia, nitrum , cochlea? , lupini , lafer, cucumer fylveftris, fel taurinum;
cofta, proje&a, furfita , illata varia deniquc inftrumenta in procindtu funt fe-
:
dulo & diligcnti ,

quibus hanc citiflime peftcm hortis exigas , &fruclusco-.
piam, induftriajtuajmagnumveftigal, jure cxpedtes. Quaxunque denique
&
vefpas crabroncs arcere fupra notavimus , ea tibi dederint remedium , &
formicas una operainteriment. Quamvis rcvera ( 6 piger ) alerc potius debes
hoc animalculum , &
ftatuamilli ftatuercauro faclam. Sic cnimantiquitas
olim egifle fcribitur , quum ^hac^mUc rlSiiâam^KiJiyîxt^.vmUu iJ.iKirh Vi fub
fymbolo Formicae trcs ore fpicas tenentis , venerarctur. Sunt cnim ut Ari-
ftoteliceloquar^w^/wmfivcpopulares tantum & exreges. Tamen quif-
que fibi & patriae patercft , remtamquefamiliartmquamcommunempro
viribus adaugent. Quod fi objeceris , Formicasmorfufuoruborem, tumo-
rem , pruritum, & deinde acrem dolbrem tibi infetre 5 equidcm haud miror.
Illudpotiusadmiror, quomodo velvifaetc totuminruboremnondederint,
quem pudere oportuitrecordantemtantae intantillocorpore induftriae, &tot
, labores , itinera , fudores , animo volventem Nec tamen aded
ejus vigilias .
gravevulnusinfliguntotiofis( quos unicos lsedere dieuntur) quincmplaftro

Varignanae ( exmufcis &
Formicismixto ) ultro coalefcat medentur cnim :
( ut Scorpiones ) fuis morfibus , &

cum malomedelam pariter afrerunr. Alia
tibi remedia Plinius, Columella, Arnoldus iElianus , 'Albertus, arque Vi-
.
talis fubminiftrant , fed non nifi Formicina prudentia promenda applican-

1
&
da. Vis ut infinita illarum beneficia , pro leviufculo hoc damno , tibi enu-
merem ?
L i b. z. minimorum animalkm Tbeatmm. z^
merem ? Para'tuinterim aures, & ajquus audias, quse de Formicarum viribus
produnt Majores. Haudenim Serpentibus, Draconibus, Vrfis, Gryllis,
iblis
Soricibus, Gliribus, Chamadconti, Vpupce, Pico,Martio, Alauda?,Phi-

lomela?, Phafiano , Motacilla: , vel Gallinis , nunc ad famcm levandam cibo,
nuncadlatietatemvomitionehberandam medicamento iunt, ut ex Plinio,
Solino , Plutarcho, Palladio, Euftathio , Bellonio, Albcrto , atque ipfa ex-
perientu, fatis liquet. Verum& Mangi regionis incolas formicis rubris
cum pipere condins vefci , eafque in maximis delicijs ponere , Nicolaus Ve-
netus teftatur. ConferuntitemadGryllos, &piiccs nonnullosinefcandos,
Rocam prcefcrtim. Medicinam quod attinet, paucos morbos videre eft, qui- vfm ™ d ' ri:i -
bus non h«eDeorum manus aliquam falutem. Torrette Febris^ & velutiin
Periili machina vivus ureris ? Audi mirabilem aquam , & ad illud extinguen-
dum mcendium (ut Gefnero ab amico relatum eft) percelebrem; &„ aq.font.
li. j. mcllis cochlearia iij. in cantharo conquaffata collocentur inMyrmecn,
fic utfacileincidantformica; : cum totinciduTe confpexeris , utaquaincraffc-
cantharum concutito, ae ( modo quo aquam rofaceam foles) deftillato,'
tur ,
Dofis cochlearisdimidium, vel plus, pro cegri viribus 5 provocabit vomitum
egregie & per urinas etiam materiem morbi evacuabit. Plinius Quotidianam;
Tcrttam , Quartanam atque omnem tntermittentem febrem curari ex Magorum
do&rina author cft , fi ceger omniumunguiumpradegmna pro Formicarum
a^dibus projici curetj & ii primam ea trahentem apprehenderit, colloqj f iib-
nexam geftaverit. Aurittm tc dolor vexatf Eia,vitrum ovis Formicarum ipfif-
quecum formicis repleto, optimequc in furnoclaufumcumpanecoquito,
donec panis calorem contraxerit. Tunc aquam invenies , ad dolorem aurium
tollendum quotidiana infufione ,certe vtilem. oculopanrfus prapofitus vifum
impeditr" eformicisrubrisfuccum exprime , oeulis infunde corrodit enim :
ipfos cum aliquantulo dolore, &penitus extirpat. Mrott: Trotula : Theophra-

ftus. OvaFormicarumtrita&auribusimpofita, quemvisobtufumauditum
citb fanant, Authore Marcello. Quidam conterunt , & aquofam fubftantiam
exprimunt,acinftillant. Alij vitreo vafein oleo macerant , idque in igne
concodftim auribus infundunt.
Si retenta urina Hydropem^pefem , cum totidem earum
viginti formicas
ovisexvinoalbo bibas, &faluteminvenies. Adurinamquoqueintercep-
tam, ovaillarumdiftillataplurimum conferunt. Leo Faventtnus. Forma? .•
curans puella , certum cupis experimentum , quo fuperciltorum arcus deni-

gres? ovaFormicarumcummufcistritaidprxftant, votique te compotem
efficient. Suntitem , quibus per Ktatem vel morbum ( utorPoetasverbis
vapulat peculium, &libertatempenisamiferunt, ut mariti officio fi velint,
haudpoffintfungi. Hisauthoresquidam oleum Sefaminum cum formicis
contritis &
mixtum , infolatum , commendant 5 fi virga & tefticuli eo fuerint
inun&i huic oleo addunt nonnulli Euphorbij fcrup. j piperis, fem. rutx, ana
: i
3j. Sinapeos i> fT. ac iterum Soliexponunt. Rhafis. Arnoldus Formicas ni-
grashocincafulaudatoleoSambucinomaceratas. Nicolauscumradicibus
fatyrijmifcet, & aquam inde deftillatam jejuno alij propinant. Gefnerusin
Evonymo Aquam eo conferentem defcribit. Accipe( inquit )ollam melle
intusobdu&am, & ad medias Formicis plenam tuncadjicepiperislongi,
:
nucismofchatae, cardamomi, pyrethri, anap. j.butyri. q. f. per 14. dies

macerentur fimo equino , tum inbalneo deftillentur , & jejuno parurri quoti-
die bibcndum exhibe. Oico formicarum alij ( inquit Mcruh ) Symphytum
addunt alij Boracem, vel radicemimperatoria? , cum vino laudant , quando
:
impotensdormitumvadit$atquehoc pafto vmsdnifiw, iwulfefflMiti fterilita-

tem tolli affirmant, Verum equidem miror Formicarum hac in parte poterr-
Y5 tiam-,
z^6 hJeUorum Jive Lib.2.
tiam, quum 4. tantum in potufumptas, omnem vencris ac coeundi potentiam
auferre tradat Brunfelfius. Idem tamen contendit , Formicasunacumfale
communi , & ovis , ac vetcri axungia-panno interpofito , applicatas, Ifcbiadi-
cum dolorem fanare. Jmpetigim cum modico fale appofitae , pra?fentaneo funt
remedio, inquit Marcellus. Quinetiam contra pruritum & Scabiem e papulis,
utSerenusait j
Prodcrtt ex olcofulvis, quem congerit alte

Dulcibus e latcbru fattens Formtca laborif.
O va quoque Formicarum inter Pfylotra numerat Arnoldus , atque aquam ex
hisdeftillatamad Nohmetangcre & Pbagcdcnas omnes commendat. Fla-

tus item potcnter diflipant cum vino
fumpta» , ex Alberti fcntentia. Clavos
enumera, totidemque Formicas accipe, aclinteorarounacumcochlea de-
ligato 3 ac in cinercs redaeta omnia cum aceto mifce. Clavos deinde illini-
to , & curationem accipito. Capite Formicceparva? ablato , reliquum cor-
pus digitis c ontcrito ac eo abfceffus cujufcunque tumorem inungito ; ftatim-
,
quedetumefcercincipiet. Nonas. Deusitem, nequid omififfevidear, So-

hpugarummorfibus ( quodeft genus Formica? venenatumj Cynamolgos
( mollem defidemque iEthiopiae populum ) a fedibus .fugavit atque delcvic
Plimus. Has alij Solifugdsdiccndasputam, Ciccro50///>«§v# appellat. Pau- ,
caab AuthoribusinFormicarum laudes ex Anthologio, Apthonio, Natalis

Comk\s {MfMwp.voûtx^ ) & Moicheae facetoejufdemhypothefeoslibrodicen-
dahabeo;eavumquenaturas& elimatam vitamAratus, Herodotus, Stra-
bo , Ariftophanes , Rhafis, Aggregator , Beroldus, Ryffius , Zetzes , Arno-
bius, obitertranfcurruntjveriimcumparum reliquis addant , nollem diutiu*
itvttinKirtiv , ne dum elegans viderer , curiofulus efiem, &fingula minutifllme
rimando, rimas agerem. Faxit Deus , qui nos ad Formiculam otio crapulae-
quc deditos in difciplinam mifit, ipfo du&ore illuc eamus , ipfo do&ore offi-
cium perdifcamus. Pufillumfaneeftanimal, &contemnenda?propemodum
magnitudinis : dîniv rvuffaytih , itftvr&w) rip&ja, Dixi.
Cap. XVII.
Be Cicindela , cjr Meloe fiemina acque ^yfnthrcno ,
, <jr
^yifello arucnfe,
K^fg n* faclionis & generis Nobiles cum plebijs conjugio copu-

lariplerunquemolefteferunt. Tamen Iovem muliebres non de-
dignatum amplexus Poeta? cantant : Cicindelamque Profcara- &
! bcum , five Meloen ( quamvis Aligcri funt ordinis )cum Dcpen-
nibus rem habcrc non pudet. Et profe&o cum in his famiinis , eadem naturar
dignitas & vis adfit , qua? in mafculis confpicitur , nefcio equidem cur eos fuar
fortis uxorumque difta?deat, quum ( demptis alis ) animi & corporis item do-
tibusconfpirent. Harumnomen,formam,figuram,mores, virtutes, ufus,
quo de viris ipfarum aligeris multa difputabantur) abund e dixi-
libro primo (
musj &quamvis Impennibus hic debetur traftatus, noluitamenartisno-
mine fa?minas a viris fejungere , quas ( a primo ufque fieculo ) naturalis con-
junxitamor.-
Anthreriilconemvobis offcro, Gra?ci etiam ivfyhn **i*v* vocarunt.
quem
Alij Crabroncm cffe reptilem conjiciunt. Alij fpeciem illam Phalangij, qua»
a Plinio
L IB.2. mimmcrumanimatium 1 beatrum* H7
aPliniopennistantumdiftene a Cra-
bronedicitur. Roiirum illi aduncum
& forcipatum vultufque ere tt us
, o- . N
ctuam illam cornutam ( qualcm inBel-
gio vidimus ) plene exprimit ; ocu-
los habetpiceos, pectus hirfutum val-
&
de tulvidum ; pedes ortu flavi , dein-
de fufci o£to incifurisex rubro flave-
:
fcentibus conftat reliquum corpus,

quas maculce in dorfo coracinte valde
ornant. A fummo roftro , antennae hue
cornua emergunt flava , hirfuta, flexi-
bilia, tamen taclu nonnibil dura. Mor-
fum orc infert agre curabilem ; nonita
tamen lsetalem , ut Phalangiumvidea-
tur; nec ita lencm quin Crabronis fu-
peret igojeSifli/a . M plura pofthac de hu-
jus beftiolasnatura, moribus,
ufuex- &
plorata habuero. ; lubentiffimefaciam,
ut paritcr mecum fciatis. Abfit enim a me voluntas ca>landi aliquid, quod
reipub. literaria* in rem fiet.
Ob fimilitudinem quam cum Afellis habethoc Infe&um , Afellum aruen-
femappcllamus :reperiturenimaruoruminter fegetes, pedum duntaxat nu-
mero ( quippe fex tantum parvos & nigricantes habet ) a reliquis difcrepans
collumilli breviffimum, corpus latiufculum , compreffum;caudaaliquan-
tum mucronata. Iulio menfeagro Colceftrienft eum Pennius vidit ,alias
nunquam reperit. Quem in meaicina ufum obtinuit nobis adhuc inexplora-
tumeft.
Cap. XVIII.
Dc Vcrmibtts mineralibus hexapodis.
N Pcwijde Vermiumnatura Schedis, opinionemejusaliquan-

diu mirabar , quum lapidum Vermes commemoraret, feque eos
incariofis astate lapidibus vidifTe , parvulos fepedes , aflereret.
Etenimabomntbus Philofophisacceperam; adrnodumamara,
falfa , acria, acetofa , olcofa, calida , frigida , folida, duraque
quamviscorruptioncmtandem admittunt 4 Vermestamennongignere, at-
quc proptcrca aThcophrafto,*£s>« vocanturjnon quod vita,fed quod animali-
buscarent. CcEpiegoattentiusrcmcogitare,juftaque& fallendinefciafta-
tera omnium fententias expendere ; tandem Majoresnoftros &hic&illic
turpiffimclapfosperfenfi plufqueunis Pennij meifqueoculis,quam illorum
:
omnium verbis attribui. Dicite enim mihi bona fide , Ecquid felle vel agari-
coamarius ,marifalfius , fermentoacrius , aceto ipfo acidius igne calidius, ,
congclata nive fimplicius atquc frigidius.? Generari tamen ex his fingulis ver-
&
mes certum eft , ex hiftorias fequela fatis patebit pari ratione vermiculos :
lapidibusinnafci, non ficcitas , foliditas , frigiditas, non caloris humorifve

inopu prohibet: ncque illud admifero Tr*vT*x* T ^ &m («''" p&yiUv &*< ™
vyi*rm tJ ^ntuiv, >y /a3a,7rn ti\'w IthvtIw uy/^Th-m TtS'Sn?ucS' t^>o( tIw Haud enitn
7ri\-w.
folum ubihumor materiam fubrniniftrat , atque calor humorem manifefte

concoquit, animalia procreantur ; fcd ibi etiam ( ne Deum cancellis claudere
videamur
/j.8 InfeBorumJive Lib.z.
videamur ) ubi nihil horum adefic oculis cernimus imo ubi planeabefle co- ,
gitamus. Pyrigoni in flammis , Oripae in congclatiflimis nivibus gcncratio id

iatis ftabihre poflit qua? me ratio mduxit , ut lapidum verminationi citius
:
afcriberem. Quinctiam molitores dum lapides fuos vcrfatiles ufu nimio lar-
vigatos ftilo excavant , Vermes ibidcm natos firpe repenunt , ut Pennij fra-
ter teftatus cft. Retufi tmihiFcelix Platcrus , digniflimus Medicorum Bafi-
licnfium Antiftes , fe m centro magni lapidisfcrra divifi
vivum Bufbnem a ,
naturainditum reperiflc qualcquid optimusjlle Zuingcrusde Scorpio me-

:
minit. Qua? fane horridiora vifa tuiflcnt & longiflima a fide , nifi idcm in la-
pidicina Guiliclmi CauiLeiceftrinenfis nobiliscontigiflcfcirem. Necfane
Philofophia&ratio huic advcrfatur opinioni , quum terrx omnium parcnti
omnigenus calor, omnigenushumor, ipiritusitcminiit omnigenus, & fere
omnium ( utor Archiatri vcrbo )plena efieomniavidentnr. Neque fanevi-
deo cur magis in animalibus lapides, quam in lapidibus animalia nafci queant:
atquc ut nobis metallicos fpiritus facile tribuo , ita illis animales concedere,
fal va veritatis lege , non timeo. Habcnt enim & illi invifibiles & tacitos mea-
tus, nervos,venas , & finus quibus alienum humorem , alicna femina,
: pe- &
regrinosfpiritusvelattrahunt,vel faltem vi illatos admittunt. Memorant
quidam mcdtillam fpina? humana: putrefa&am, ferpentcm longe venenatifli-
mum produccrc. Ex cincribus vermium vermes renafci author Cardanus
Scorpiosexocymointcr parictes fcpulto, praeter Plmium multi refcrunt
fcriptores. Lapides in aerc genitos nemo non videt : imo vitulos, fanguinem,
& faxa depluifle Bonus Fcrraricnfis repetcrc non erubcfcit. Quae licet afpe-
,
riora videntur quam ut aemulentur veritatem ; tamennequc temercaudco nc-

gare, nequenoftramdelapidaribus vermiculis fcntentiamunquamimminu-
ent.Cujus reiratio fi tamaltepofitavideatur,ut nihilfitaeque difficile atq; cam
indagando perveftigare : cogitetis veritatemtamakisquqquetenebriseflc
reconditam, ut vix feristandem annis prodiderit; nec unquam in hisrerum
generationibus ( quarum folus fibi Deus eft confcius ) nifi per conje&uras,
fimilitudines , proportiones , collationcs , obfervationes , femetipfam often-
dat. Ludit enim hic Deus, ut nos ludat homunciones , ftrabis oculis non
creatrkemduntaxatoflicinam intueri aufos, fcd etiam rationem operum an-
quircre, rimari,tentare,imo quidem imitari neutiquam veritos. Vtinam
vel Salmonis fato , vel Salomonisconfilioadmoniti, ad fobrietarem fapere
difceremus:illaenimad cognitionem rerumviacft unica, fola omniurn &
( quod fciam ) falutaris.
C a p. XIX.
De Vcrmibm n>egctabilium hexapodis , cjr primum

de ^drboreu.
EgetabiUum rw#wfuntvelarborei, vel Fruticarij , vel legumi-

: narij , vel frumentarij Arborei, quidam lignum,
, vel Herbarij.
quidam corticem,nonnulli folia, flores fru&us exedunt, de qui-
? &
•V bus ordinc dicemus. Ligniperdcs , five tv*.»$» i , multi dcpre-
henduntur ; namqui invirentibus crefccntibufquetruncis ionafcuntuwi#«*5
quiinaridis &inexuccis, Enxyla 5 quiin folidis &
ficcis , Thripes ; quiin lig-
nis calidioribus , Termites ; qui in ca?fa materia , Cop qui in navium tabulis,
:
proprie TeredmeJdicuntur. ah«< forte ^tS JHwm nomen fumpferunt ; mor-

dentenim&mandunt vivasarbores, adeoutfa?pead earum radices magna
pulucris
L i b.2. minimorum animalium Theatrum.
puluerisvis,' quafiferrationefacta, confpiciatur Caput huic deforme ; va-
:
rium,tegminecoopertum,quod exercetc & contrahere prolibitu poteft. Pe-

deshabetin pofteriore partecaudam veriiis,, iicut Cofli rn pectore; reli-
quumcorpustunicaarenofategitur, quafi putamine,- quaexuti moriuntur,
ut cochlea? teftis nudatae
Tempore a naturaconftituto,inthecam surelia? fimilem obduiefcunt, fed
quK beftiola pennata inde provenit, nondumanimadvertimus. Coflolonge
major ob nimiam edacitatem, & minus delicatus, Pici martij , aliceque bg-
nipeta?aves, roftrovirentesarbores percutiunt, fono concavitates inve- &
ftigantes, eo loci perforant &
pertundunt,donec ad mordellas iitas pervenc-
rint,ipfafque deglutiverint. Valdeenim delettantur hoc cibigenere,ejufque
gratiaintegros aliquotdiesinpcrfodienda arbore infumunt. &y%ym inligno ifyfov
lurdo reperitur, &
pumicofo, quod ne baculo quidem percuflum fonum ecut
cerafts Theophrafti, &
pityocampas: Medicorum valde cognatus, nifl quod
t res tantum utrinque pedes confecutus fit. Virofum illi pertinacem odo- &
^'"' h
rem, &vimvaldcfepticamtribuk Gefnerus. 9eeni< aterendo dicti videntur,
vulgares fatis vermiculi ac frequentes, parvi,corpufculis albidi*,capitibus ni-
gricantibus velex rubro infufcatis,pedibus iexjuxta collum tenuiflniiis 5 exili-
bus, &
cum rubedine non magna nigricantibus ; vermiculo avellanae nucis
ftru&uraôrporis perfuniles,fed medio minores atque brcviores; nigia lig-
na non amant, fed albicantibus duntaxat (qualia funt Alburni, Coryh, Betu-
la?,Cinamomi,Platani)innafeuntur:qu3e jam arida folidaque perterebrant,
&abforptahumiditatecarieminferunt. Omktohic Plinij, Hefichij, Theo-
phraftijPlutarchideThripisfignificatione altercationes , quorum alij tam
raro,alij tam indiligenter verborum proprietatem obfervant, ut in eo defcri- .
bendoobfcuri; velpotius nulli videantur. Antiqui lignis vmQpnmr fulcatis,

& Lacones inprimis (tefte Heiichio) pro figillis utebantur ; unde Lucianus in
Lexiph. pt/Aa'7?<B o^ tp&tyia $pmfis&Tou<, Vermiculari quippe proceflu
Ji ivni<
varias chara&erum herbarum,animaliumque formas exculpunt , & divinam

illam Phidiae , Praxkelis, Myrmecidis, Bupali, Sophronifci, Anthermi,
Glyphicamferefuperant. Dactyliographi cujufdam Galenus meminit, lib«
17. deufu part.cap.i .quiinannulicujufdam palaPhaetontaeum curruequif-
que prscipitatum , graphiceperomniareprsefentavit, nonfmemagna artis
admiratione. VerumThripsnequeftyloneque ferro inftructus, molliaJ-
&
modum dente , figna folidiflima effingk , miras quandoque rerum omnium
imagines, folanatura duce efformat. Vbiligna Solis nimio calore torrefacta
fuerintjvermemquidemprocreant&nutriunt, Tcrmittw aui (Servioau- -, rermeis
thore ) ex ipfa medullagenitus , matrem tantum abfumit , ofleamque & cor-
ticeam fubftantiamnonattingk.Ingratumfane animalculum, tantoque alijs
vermibus deterius , quanto cordi arborum & vitali ipfi fonti perniciofius ; vi-
vunt enim aliquando cute & oflibus fpoliatae atqui medulla abforpta , ftatim
:
pereunt, nec mederitantovaletvulneri natura.

Corporis effigie Coflos referuntjfuntautem mi-
nores multo , & non parum molliores. Cop no- ceffm,
men zKis Gxxco vocabuloferte deducrum eft,
quafiligni Curculionem dicere velis; Idya? k«
fyioQior tt TOf ;f i)'Aoi; eiiorep' xj Ta oitu ytroputor X lnqutt
Philofophus. Ab Anglis Timbcrvoormcs appcl-
lantur ,
quoniam non nifi carfe materia? plerun-
queinfunt, &ad aedificandum deftinata?. Rugo-
admodum funt corporis unde & confules qui-

fi ,
dam R omani Coffi vocabantur Ma jores Coffi .
fere
z 50 InJeBorumJive L> IR.2.
fere minimum digitum craffi videntur , & tres digitostranfverfosiongitudine

ada?quant;colorealbicante, erucis majonbus fere iimilcs : quare a Plinio
pragrandes Cofles dicunturj pedcsutnnquetrcs, nonproculacapitcpen-
duli, bieves, exilcs, nigricantcs. Corpus annulis duodenisconftar, vcrfus
caudamlcmperminoribus &pellucidis jcaput crafliufculum , colorc fufco,
&
acparvum, forcipatum , acutum, quaii mucronarum ,colore nigro, duar
in rronre lamina? j juxta os funtexigua? quafi feta? aculeatajjfinguli annuhin la-
reribus , fingulis pundtis rubentibus modice cavis notantur tardigradum
: val-
de eft animal, & motus vix perccptibilis ; quade caufaventriofos& defidcs,
Coflbs appellat Feftus. Oculos babct parvos valdc, dorfum tcrcs , vcntrem
nonniiulconcavum,colorcalbicantc diiutum ;obefulividentur& valdc mol-
les , lignis noviter fed intempeftive ca?fis innaicuntur j fi vero diutius refe&a
fuerint,pluiimamque humiditatcm amifcrint , minores 01 iuntur Cofli , mag-
nitudine folum a majoribus diverfi. Veteres in Ponto &
Phrygia ( ut Pli.
nius & Hicronymus tradunt ) ijsquafi delicatiori cibo vcfci folebanr , atquc
eum in ufum farinafaginabant, ur Vermiculi quoquc altiles fierent. In medi-
cum etiam ufum veniunt Plinio tcftc fanant enim ulcera , lac augcnr, nomas
:
illiti percurant , id quod Albertus" quoquc confirmat. Tcrcdmcs capite ad

portionem grandiflimo , rodunt dentibus , perforantque robora , vel fono
tefte. Hauantuminmari fentiuntur (Theophraftotefte ) ncc ahamputant
teredinem propriedici: Horum alios ram longos innavibus Venctorum, qua?
diuinAlexandria?portubus conftiterant , repertos meminimus, ut cubitum
longitudine , polliccm craffitudine arquarent. Quales etiam inclytus ille Fran-
cifcus Drakus , alter quafi Maris Neptunus , in nave fua orbivaga ( carie jam
pene fpongiofa ) domum reduxit. Vidimus alias Tercdines unciam longas,
vcrmi farinario perfimiles. His corpus reres , caput ex luteo fplendcntc, pa-
rumrubens, os forcipatum , acujus quafi labrisparva? fpinular nafcunturi
pedes utrinquc terni , incifura? corporis undecim , aliquantum rubentes re- :
liquumcorpusdilutelivcfcitcumfplcndore; quoma-
hitres i»pu*
^Sff£^^- jores fiunt , eo cx pha?niceo obfcurius fplendenr j quo
tridii arborum
*
vcro minorcs , co inrenrius albicanr. Itali Byflam,
truncis teperti Hifpani ab cdulio Bromam vocant cxedit enimna- :
ves , & perforar 5 unde Ariftophanes in Equitibus tri-

fiicrunt.
4gw^* fc
^ fe>
remem cxefam , loquenrem , introducit his verbis,
l 7re •nfnSfyeti mriisUu Tauda. >@,Tv.y»£f0iy<ai
. Sic Ctiam Ovi-
Hunc invcnl diusi. DePonto : Ejlurut ocultavitiata teredine n*-
iiixtt rctdicevt
malve arbo.
vis. Tcredines non naves ranrum , fed &a?dium rra-
refuntis- \fc
besinfcftare ( pace Pennijdixerim)ex Homeri Scho-
fiittrlumbricis liafte( OdyfT. *. ^conftatjCujushxcfunrverba.-MelampuSjCui
terre^rioui,
Draco aures purgaverar , ur brurorum fermonem intelligeret, ob
continuo eos
mordens atqut boveslphicliaba&osincarceremconjectuseft. Vbi cum inrel-
exugens, donec lexerar cx Tercdinum colloquio , parum fupcreffc de rrabe, effer-
eos dedcrit
txucces.
ri fe juflir , ne illa dccidenre viram finirer. Arque dum a viro &
mulicrc fublimis fa&us efferrerur , domo corrucnre , urerque re-
verfusperijr. Parer id eriam ex Comicorum Larinorum facile
principe , quumPhilolachcnadolefccnrcmhisloquenrcmvcrbis
introducir >
Atque tlludfefefit : tempefias venit^

Teredo xdcs ingreditur, ejr vermis malus.
Venitimber, lavitfarietesy ferfluunt
Tigna, putrefacit aer operamfabri, &c,
Magnis hi prefertim nocent arboribus , ncmpc Quercui, py tls , malis , cafta-
neis»
Lib.z. mmmorum animaltunrl beatrum, z^
neis,Iarici, Iuglandibus, fagis, mefpilis, ulmis &
ktifolijs Salicibus: in
quibusimmauirecajfis.&plantatis, pinguedo qua?darn mollis niala oritur &
(albumen & alburnum lalcuarns dittum ) omnium Teredinum feges &
fomentum. Quo ficciores , amaaores, oleoliores , atque duriores funt arbo-
res , eo magis a Teredine iibera: creduntur tamen aliquando cuprefio , ju-
:
glandi,Guajaco,&Tilie,EbenoetiamipiijVimfacit.Modusautemgeneratio=
nis ipforum in lignis hu) ufmodi eft . P lerique innafcuntur , non tbns fe infe-
runt 5 depafcuntquefua pnncipia , utexquibus conftant , exijfdem conftare
pergant. Materialis caufa &
conjundta , eft dulcis & alimentarius lignorum
humorputredine infe&us, queraadmodum expituicadukilumbricnntefti-
norum nafcuntur. Putrefcicautemdulcisillehumorduplici de caufa,Dyi-
crafiafcihcet,velcontinuifolutione per Dyfcrafiam qualitas corrumpiuu 5'
:
per vulnera vero , non tantum innatus effluit , &

fe effundit humor , (ed alie-
nus quoque per pluvias caligincfque illatus putredinem efficit. In vetulis, ra-
ris,&ficcatisperaftatemarboribus, maximifunt vermiculi; tum quiahu-
midum ladicale magis minuitur , tum quod Dy fcrafia calorque & humor pe-
regrinus magis augentur quemadmodum
: &
ienes plerumque dira fcabies,
& fyrones acarique crebrius infeftant. Sub Luna expofita ligna citius ver-
miculantur , ob nimiam aeris humiditatem 5 fub fole autem cahdiore, ob ni-
mium ardorem. Qui vero innafcuntur, hi omni tempore generantur Illatitijs :
autem, &
ex femine culicum , muicarumve natis, ver potiffimum atque aeftas
amica funt hyeme enim conglaciati pereunt. Cadum quoque & folum mag-
:
nam vim habent, ligna quippe Hibernica rarius putrefcunt , ex Soli viitute
&
quemadmodum Arabica êx cadi. Nunc particulares deicribeinus.
Eorum vermium quiin Ficis exiftunt, alij ex ipfis nafcuntur arboribus :
vkusvermes,
ahus item paritur, qui vocatur Cevaftes. Quumenim vermium magna pars
fpecie formave inter fe differunt, difcrimen tamen prsecipuum in his eft, quod
inaliaarbore fru<ftuve nati , tranflati in aliud genus fervari nequeunt. Cera-
ften autem & in olea nafci, & in fico parere afleverant. Habet itaque & ficus
fuos vermes & illos quoque emittit quos alienos receperit. Omnes tamen
, ,
inCeraften figurantut, fonumque edunt parvuli ftridoris . Sypontinus duo illi

cornuaincapiteaflignat. Cumerodendotantumlociexcavaverit, utfemec-
ipfum circumagere poflit , »«a •» fMOKtJbi , aliud animalculum progignic , &
unam fpeciem in aliam ( erucarummore ) tranfmutac.
Et Sorbus arbor infeftacur vermiculis rufis , pilofis atque ita emoritur„
Mefpilus icem in SenecTta vermes cales procreac , fed grandiores quam in alijs
arboribus , ut Theophraftus referr. Âlhurnus vermen profert Thripifor -
mem , ex quo Culices deinceps vel phalamarum fpecies nafcuntur îâ^hou
'Gr*. -nvi Zvto&yt, Hefichio, quia Pyros fylveftres acritcr infeftant. Vermi-
culusinEfculoarbore ( GalbusaSuetoniodi&us) mirar eft exilitatis, unde
qui primus Sulpitiorum Galba» cognomen tulit, a fummagracilirace ita voca-
tus eft. Carabum Platanus produck , ( teftibus Heftchio & Ariftotele ) ver-
mem cancris marinis fimilem, fed fex tantum pedibus donacuiri. k^jS^
**? Hefichij hocmodonofcirar:(Theophraftoauchorej) ligni Cinamomi
W -"
ramulos binum digitorum longitudine abfcindunt,- recentefquebovinister-

goribus infuunt jtum exinde lignis putrefcentibus vermiculos nafciaiunt qui
,
lignum corrodunt', corticem nullatenus tangunt ob acrimoniam lignum hoc : -
w atdibus Pcnnij vifumeft,avermiculoerofum quod cinerei fuit coloris;

nonvalde durum , infipidum prorfus, & inodorum, contra quam Lufitani ali-
quotmercatores , &êdicaftrifjmplicium ignari , affirmant. Riuc* vermes
Quercus radiciinnafcuntur , ijfquenocent. Olea ( inquit Plinius ) male po-
nitur, ubiquexcuseffoflafuerat:
namreliftiin quercus radicibus Rmm ver-
meS:,
252 InjeHorumfive Lib.z.
mes ,ad oleas radices tranieunt , atquc eas infeftant. lomncs de Choul^ idem
aflerit. Cortican vcrmes , pauci a veteribus numerantur, pmer Scoiopen-
j
dras Iulos & bcorpiunculares illas Tineas , quarum naturam capite de Scor-
pijsexpreflimus. Hos Germani Clopt vocant , pulicis non multum cxceden-
tes magnitudinem , rubri coloris , decempcdes , in lignis a?dibufque pineis
Mofchovitarum frequcntcs j interdiu ligni uligine intcr corticem cxudantc
vefcuntur , noctu prodeambulant , &iiindormientes homines inciderint,
morfu doloririco ianguincm exugunr* Folia arborum & flores depafcunt
vermiculi Sy roncs dicti , quorum craflities quantilla fit cx eo cogitarc poflu-
mus , quodinterfolij tenuiflimi membranas fodiendo ferpit, falva utraque
epidermide. Poft aceti lumbricos ( inquit Ioach. Camerarius ) nulium vcr-
:
miculum vidiadeo compreflum. Cuniculi, quosagk, fubtiliiflmas ahquando

lineas & fibras referunt ; rblia cerafi & mali maculata plurimum Isedunt , at-
quepoft fatietatemexcidunt, &
videntur ex multis feminibus peponumfe-
cundumlatumconglutinatisformati , niii quod longefint minores. Ab his
emortuis aliud prodit infettulum , veluti & hi ab alio. Sy ronibus perfimiles
a>&&' 3 quos Anghtaminlignis, cortice, folio, floreque& fruc"tibus arbo-
rum,quamcafeo&ceragenitos, <JM ites , ideft Minutulosfiveatomosap-
pellant , a Syronibus eo drfferunt, quod ex multis Acaris conftare videntur.
Acarus autemipfe globofum, album , fepes , &
pedicillo iimile eft animalcu-
lurh; tam nulliusfere fubftantia: , ut inter digitos polhcemque fortifTimc
comprcflus , ob exilitatem lsdi fcntirive nequeat. Antigonus eum & Arifto-
tcles A/oy -muto-i vocarunt , id eji Iovis promum ; eamrortc ob caufam , quod
,
crafliflimavini dolia roftro perforat. Et fane niii Iovis ei aliquid ineifct aut
divinae virtutis ,
quomodo tantx yires in tam puiillo & paene nullo corpufcu-
lo cernerentur ? Infagiquoque folijs tubercula parva repcriuntur, in quibus
vermiculi exiles. Fru&us etiam arborum ( ut Theophraftus loquitur ) cft
«<i>Mtt43po7»« : etiam cum adhuc crudus eft, ut in Sorbis, Mefpilis, py ris, malif-
w
que ceroimus. Oliva tam in cute quam nucleo vcrmes *«* vocatos patitur
undehaudcontemncnda peftis Theophrafto dicitur, qua* non folum fuc-
cum & oleum abforbct , fcd etiam nuclei tam duri ofla exedit. In gallis per-
foratis vermiculi etiam deprehcnduntur, ipfa intima medulla gcnitij equi-
bus poftea mufcarum &
culicum quorundam gcnus oriri , Valcrandus Dou-
res Pharmacopccus Lugdunenfisauthor eft. In Quercus item glande & po-
mis ilhs fungous vermes aliquando nafcuntur ; eoque anno famem annonce
! &
caritatem Aftroiogi praefagiunt. Nucibus avellanis vermes inefle notius eft,
quam ut de ijs contendam praefertim a?ftate humida, & vento ex auftro flan-
:
te. Mirumeft quod Ringelbergius lib. experiment. fcribit, Hos vermes la-
ttc ovillo ad Serpentis magnitudinem enutriri pofle. Cardanus ramen idem
confirmat,modumquenutricationis,7. dererumvar. oftendit. Vermiculi
inficubus arefactis fimiles ijs qui in avellanis nafcuntur, capite nigro , reliquo
corpore cx luteo albicante, fed minores. Conos cedri vermibusefle obnoxi-
os comperi (inquit Bellonius) quemadmodum & pineos. Cicindelam fa?mi-
nam crailitie refcrunt , digitum tranfvcrfum longi, capite formicae, fcd magis
compreflb ; incifuris duodenis ; pedes juxta caput utrinque tres, antennae cir-
culares bina», venter craflus, cauda mucronata. In pra?duris quoque & ligno-
fis Opuli pericarpijs,fcmen ineft latiufculum & fxpe vermiculis exefum:quo-
ium veluti aurclias ibidem reperies. Nullus denique fructus nominari poffit,
quem non tinea aut vermis inficit imo ipfum aliquando Manna , ( ur Poeta?
:
fingunt, Dcorum ;ut Scripturaaflerit, Dei filiorum cibus putredinem &

)
vcrcnem adrnifit , quum , pr£terIehov£mandatum incrafUmiJ» ieponere-
tur>
Ca p.
Lib.2. minimorum animaltuml keatrum. 253
Cap. xx.
De Vermibui Irutttium leguminttm^frumentQrum,

Vttis, Herbarum.
N Salice humilioriC pra:fertim quando galla; tuberculofe erurru

punt) noimunquam quafi rofa? inveniuntur , qusvermibus fca-
tent , uti etiam in lenufcifolijs accidit. Ilicis ( mquit Qumquera-
nus ) duo genera alterum arborefcens , alterum f rutex exiguus 5
:
fefquipedali proceritate.L^tiffime viretj folijs lsvore praefulgi-

dis, lpinarumvallo ambitis numerofo,ftolone affurgitin modum rofarij :a no-
itns Fagi appellationern fortitur,quamvisnullam fagi jmaginemrepraefentet.
Provenit locis planis quidem , fed in akitudinem evectis , exihbus fkienti- &
bus collibus, fed infsecundis. Vere medio roratiimbribusfrutices, Coccum
hocmodoordiuntur.. Vbi imusfcirpusfeinduobrachiafortitur, inhorum
medio prmumi omnium increfcit rotundum quiddam magnitudine •& colore
pifii hoc Matremvocant, quod exeocaeteragranaproducuntur. Matres
porrohabetutplurimum quinquc quadibet ceipitum familia, quseineunte
ieftatea»ftuque minutiffimorum vermiculorum catervam profundunt, fatif-
cuntque infummitate. In animalia prorepit nova foboles colore candida,
profe quifqueinfublime. At ubicunque vermiculi vel germinantis fureuli
axellis occurrerint,decident,&incrementis aucli Milij magnitudme fiunt. In-
de liberius adolefcentibus,albus color in cinericium tranfit,jamq; non animali
fed Pifum rurfus apparent. Tuncque ea grana maturitatem adepta colligun-
tur , jamcoloratis vermiculisfieta dum afportantur mercatoribus ambiens
: ,
pellicula pr«e teneritate rumpitur. Vermiculorum quidem qui citra vaginu-

lam habentur pretium inlibram quamlibet, aureus folatus in granorum vero :
quas adhuc eorum partem retinet, hujus quadrans. Torpentinterim vermicu»

li, ac immobiles jacent. Caeterum , quum primum tempeftivitas adeft, in iin-
tea prxcipitati Soli exponuntur. Tum libato colore ftatim prorepunt, atque
aufugere nituntur ; fed a cuftode ,
qui continuus aflidet, concuflu hntei in me-
dium eoufque rejiciuntur , donec emoriantur. Tanta quidem dum hxc fiunr,
totoquemoxtriduo,odorisfuavitateacgratia, ut non Cibeta?, non Mof-
cho , non Ambra?, fed ne Citriorum quidem floribus conceflerit. Si qua; ve-
ro grana legentis effugerint fedulitatem , ea mox alatorum animalium nume-
rofum exercitum in auras effundunt.
Obfervatumeftunoanno ex campo lapideo, in Arelatenfi agro , hunc
proventum undecimaureorummillibusxftimatum. Ha?cQuinqueranus. Si-
milis Cocci parandi ratio etiamnum meo tempore ( inquit Carolus Clu*
fius ) in GalliaNarbonenfi, atqueetiamin Hiipania obfervabatur. Areas
enim fub dio habent ad id deftinatas eminente ahquantulum margine qaibus
,
linteo panno inftratis Coccum effundunt, cuftodibus cum bacillis fummo fer-
vore Solis perpetuo affidentibus , &
extremalintei concutientibus ; ut vermi-
culos effugere properantes,in interiorem lintei partem repellant.Verum Pe-
trus Bellonius li.).obfervat.ca. 1 y.aliam preparandi Cocci rationem refert.
Cocci baphicae ( inquit)proventus in Creta magnus eft Paftores & pueri
:
eam colligunt. Invenitur menfe Iunio in êxiguo quodam frutice ex

Ilicis genere quoe glandem fert, fine pediculo inha?rens illius fruticisfti-
P«i , colore ex cinereo albicante. Quoniam vero iftius fruticis folia fpi-
nis horrent, uti Aquifolia?
; paftores fertulam finiftra geftant, qua ramos de~
primunt & inclinant. Dcxtrafalcem putatoriarn ,
qua ramulos demetunt; z
Z quibus
^54. InjeBorumjive L iB.i
quibus veficulas rotundas exigui Pifi magnitudineauferunt,qua parte li»no
adhatferant apertas & hiantes , plenas exiguis rubris animalcuhs lende mino-
&
nbus , qui pcr hiatum iftum eftugiunt , veiiculam vacuam relinauunt. Pueri
Coccum jam collcctumad Quarftorem deferunt , quicx dimenfo ab illis re-
dimit. Is animalcula a veficuhs cribro fegregat, dcindc ca fummisdigitis lc-
niter prehendendo in pilas cfformat , ovi gallinacei magnitudine ttenim :
Ci nimium comprimeret, totainfuccum rcfoivcrentur , & color perirct. Ita-
que duo infcûonis 'genera, unum pulpa? , alterum vciicularum j eVquoniara

pulpa inficiendo magis utilis eft , ejuspretium quadruplo majus qiiam veficu-
larum. Vermesquoque exiles ecroceo rubentesiniummislunipcri furculis
confpexit Gefnerus. In Cynosbati , five rof«e fylveftris fpongia vermiculi
nafcuntur albicantes, ex quibus Ariftoteles Cantharidas provenire icribit.
Poft duos menfes ( inquit Gefnerus) inhypocauftofervata fpongia magnum
numerumvermiculorumviventiumeftudit.Spinaitera,&Sentis,lvofa,Hrica }
Genifta, Colutea, Rubus Idanis, Myrtilus, Capparis , uva crifpa, Carpinus,
Oxyacantha, liguftrum, vitex, glycirnza, omnis denique frutex & fuftiutex
a vermibus exeditur neque Ricinusipfe (Ionae, divino illi vati, nimium
:
exajftuantiumbrampraebens )abhacpeftelegiturimmunis. Suntitem Ce-

realia dona , Legumma ( utor Philofophi verbo woiAnwTaTa fed quomodo id :
eveniat , incertum eft . An quoties diffundi nequit humor ob aeftum & fqua-
lorem , Theophraftus innuere vidctur ? An potius dicendum a ficco hu-
ut
morcm appeti, humorem autem illud refugere tanquam adverfarium ? Sic
. pendentesaridoparieti videmusguttas. Ancalornimiuscorrumpitnatura-
lemcumcaloremtumhumeremintuscontentum.? Sane eo modo putredi-
nem induci, morbidiflima Êthiopiateftis eft Fabas depafcitur vermiculus, .
MidasTheophrafto, HeCichio wUk& vocatus. âz^ xm^t?^ vermiculus

leguminaris dicitur, fed praecipue in Pifis verfans , & ab erofione nomen ob-
tinens qualis etiam in cicere , pofteaqvam pluvijs ab eo elota fuerit falfugoj
:
utpmerHefiodi Scholiaften Phavorinus Theophraftus ftatuuntj legu- &

tum ob alimenti aptitudinem , & ele-
minibus dulcioribus fa?pe innafcuntur ,
menti verminantem naturam. Dulcia enim vermescito generant, generatoiq;

nutriunt & fignant. Frumentarij Vcrmes^ in genere -\tiwnut dicuntur qui tritici, j
filiginis, panici avenae oriza?, milij & Secalis radicibus, ftipulis, calamis,
, , ,
fpinifc|ueivi<5fitant. Eorum alij amylo vefcuntur frumento , ut Fanvarij t

alij integro & mola nondum confra&o ; ut CurcuUones. Farinarios Angli,
Mealc-wormcs appellant , teredinifimiles, fepedes , capite parvo & fpadiceo,
corpore anulofo, &
pro farinae diverfitate vario colore proba enim albif- : &
fima farina , albos generat j vetuftior flavos j macra & furfuribus immixta
etiamfufcos. Cardanus eosBlattasfrumentarias voci-
tat, fed ( ut faepe fit) incogitanter. Furfure nutriti mirum
eft in quantam excrefcunt multitudinem , & ex decem,
trecentos brevi videas. Apud panni lanei textorcs quo-
hi enim ex furfuribus,ace-
vis fere temporc inveniuntur :
to & axungia mixturam faciunt unde copiofiflime nafcuntur

, Integri fru- .
menti, five tofti ( ut in/s^» Aetij quam Mault Angli , cervifia» matrem , ap-
pellant*)fivccrudi,ftragcs Curculio Sic cnim re&iflime meus Comicus,
:
etfi Virgilius atq; Varro Gurgulionem & Curgulioncm fcribant. Kh Graecis
dicitur , Anglis Pope,5 orvde^ Wecvill, & Wibill quafi Biroftrum dicas, quum ,
fit tamen reipfa animal triroftrum. Triticum praecipue, Ced etiam alia quar-
eunquevaftatfrumentaj pmer cafTam tcnuemque membranulam nihil reli-
quum facicns ; nam ut Georgicorum Vates ; populat^ ingcntem farris accr-
ftmj , GurguUo.
Ad Scarabei minuti feciem formatus, roftrum tabet fibi pe-
culiare,
Lib.z. minimorum animaliumfbeatrum* £55
culiare^&rnfurcum.CorpusalijsnigrunâlijsfufFufGumjalijs&majoribusrub-.
viride,cujus mediu ifthmus coarctat. Beftioke tanta eft ficcitas,ut primo quo-
q; taclu leviilimo in pulverem abeat. Vere maxime generatur paucorum die-
ru fpatio,antequa examina faciunt apes.Nafcuntur,inquit Theophraftus, ex
alia graniparte;quod vero rcliquum eft,pro cibo utuntunruftici softri ^.^y^
hoc animal in parietu rimis ac inter tegulas ova ponere pro explorato habent,
unde perprocreationem nova foboles.Tria de hisbcftiolismira memorant.
Primum quod licet ab initio pauea? iuerint brevi ininfinitam fobolem pro-
;
pagantur. Secundo, quod inter tegulas ac in rimis parieuma tricnnium ac

ampliusferefmecibovivunt. Tertio, fiuna cum hordeo vel triticopertri-
duum fubmergantur,tandem exempta? revivifcunt. Syliardus nofter(diligens
natura? obfervator) Curculiofiispropagationem ita defcribit Quum Formi-
:
caearifta?culmenexcderint,afcenditcurculio, et per exiguum illud foramcn

ovumunum velalterumCrariflimetertiumj deponit,magnitudine ferme gra-
nimilijj oblongum, fulvum, liquida?materia?&fulv£eplenum:ex quodein-
ccps novus prodit Curculio. Daturin hoc infe&ulo uterque fexus ; iiquidem
coeuntantequa hanc injuriam inferunt.Petrus Comeftor ex fabarum corrup-
tione provenire affirmat,cuipraeter Guillerinu de conchisnemo fubfcribit,ne
Curculione cum Mida male confundcrent.PiKter vulgo notum hunc Ciircu-
lionem,Ioach.Camerarius e Germanoru horreis duos ad Penniu alios mifxtj
ventre longe turgidiore^quorum unus fubcineritij,alter viridis coloris.Eft eti-
am in tritico (inquit Scaliger) Curculio quidam eroftris, quem fortc Plinius
Scarabei frumentarij nomine fubintellexit.Huc etiam beftiola quandam refe-
10 in horreis verfantem, pedibusfex incedente, antennisduabus brevibus iter
tentantem,medio dorfo &lateribus maculofa, rcliquocorporenigram,quam
ideo curculione maculatu voco.Haud multu frugibus incommodu animalcu-
lum,quia fere folitarium &
perraro duo fimul unoinhorreo inveniuntur. Cir-
ca£^~WgoppidumGermaniaMnagris reperitur Infe&um, quodalijFr-
fut^ nonnulli Korne rvorme, quidam Komevele appellant. Dicitur effe adeo
venenofum & noxium, utagricol«aratro reli&o obvium illud perfequantur
&interficiant. Ex rflbro parvo nigricat, inter fegetes habitans &
grana co^-
medens*. Vermesinvitibusnati Cocciillos vermiculos aemulantur, quales
in Pimpinella» radicibus colligi putat,imo pertinacius inftatBraffavolus.Inter
Herbas tam medicas quam culinarias,viola?,raphanus,ruta,ocymum, aliacque
permulta? vermibus infeftantur. Violarum vermes minutiflimi confpiciuntur
&nigri, cclerirepentescurfuj ut Iacobus Garetus, Pharmacopola diligen-
tiffimus,& Simplicium cognitioneinterpaucoscelebris, obfervavit.E radice
Cinara»proditvermishexapus, eruciformis, albicans, capiteex nigrorube-
fcente. Cinara» radices quarodit,nigras reddit ; actandeminterire facitjtales
itemRaphanusproducit. Referunt (mquitCardanus)vermem inruta»folrjs
inventum,latteovillo,eodemmodoquoAveIlaneus, ad magnitudinem non
parvam enutriri. Vermiculus filius roris, Ocymique hofpes, corpore fere
ere&o, pofterioribus pedibus haerer, dumprioribuslocumcaptet. Ex arun-
dine Saccharina,faccharum paratur, omnium quidemfaliumdulciffimuSj&j
(utvulgusmedicorumexiftimat) putredinis omnino expers. Tamen fretus
Scaligericlypeo,in Saccharopufillumvermem,longum,pulicis colore,& (fi
roftrumadimas)Curculioniperfimilemnafci affeveramus; &
Saccharinum,
proptereameritodicimus. Hujus item Bellonius mentionem facit. Videtur
etiamraraadmodum gcneratio ejus Infc&i quod Germani (utor Camerarij
ycrbisj Mayenwormlcn appellant. Quippe menfe Maio fxpe cadunt rores
nafalubriores, quifiinlupulifoliainciderint, vcrtuntur in animalia, Hoypen
di&a. Eorum aliquot mter millia unum interdum videris alijs longe majorem
Z2 (quamvis
25 6 inJeBorumfive Lib.z
(quamvisipfepediculumobefioremvixfuperat) cui lutei circaventremcir-
cul|, doifumitriatum,caudafatisprotenfa,-color maximam parremcorporis
fubniger. Huic cum ros deficit alimentarius, reliquos fui gregis figillatu»
devoiat, fempera proximo incipiens. Bombycuminftarcutimmutat, de.
mumubitotusfere perlucet, depofita ultima tunica, capite pedibus per &
glutenquoddamtenuefolioaffigitur,atqueitacmoritur. HuncVermem Ittpu-
larittm vocare quid impediat i ln Afphodeli caulc vermis gignitur «/0?kuoH /w, t
, cum herba fiorere incipit ; ex hujus fcapulis alx feniim excrefcunt, atque
tum volucris fa Aus, lares deferit. InPerficaria? filiquofa»& Cardui Sylve-
ftrisgeniculisextuberantibus, vermiculinafcunturalbicantes; ut in floribus
Pfeudocacaliaj purpurafcentibusfublutei,in Pimpinell* radicc miniati. Apio
famiina? vermcs lanuginofos ; in Fungis, & Braflica,graciles nigricantefquc ;
inAcoriradicealbidosfa?pevidimus. Inradicc Enulaefive Helenij virentis
& crefcentis,vermis albus decem vel undecim articulis confpicuis oritur, ad
pennaeanferina?craffitiem,capiteparvo&nigro, pedibus fex breviffimis, &
colorc anthracino. Indorum reges( Aelianotefte) inplanta quadam vermem
repertum,ignequetoftum, fecundismenfisadhibent, &procibo fuaviflimo
blandiflimoque laudant. In Dypfaci capite vel caule vermiculum vidimus
exiguum,capite parvo,pedibus fex nigricantibus, incifuris deccm vel unde-
cim. Primum caulis medullam illam fpongiofam depafcitur,eaque deficien-
te,perinopiampabulicommoritur. Mcnfis o<5robris inino facile invenitur,
quamvis Marcellus in Diofcoridem,infigni fane audacia,id denegat. Hic eft
ille, nifallor,quem Tatinum appellant veteres. Galedracon vocat Xenocra-
tesplantamleucanthemofimilem (inquit Pliniusj Caulefcrulaceo, altofpi-

nofoquccapitc,&oviformi:inhocuna cum xtate vermiculos nafci tradunr,
indoloredentium perutiles.
In radicibus Carlina? (qua? planta in excelfis Sabaudiar montibus luxuriat)
vermiculus repcritur,in quibufdam nafcens,in alijs adolefcens,in pluiimis ala-
tus & avolare paratuSf Albuseft, in aliquot divifus articulos, oculis nigris
confpicuus. Animalculi in potenti herba geniti ufus in re Medica fbrfan exi-
miuseft rcujuscuriofisfecretorumnaturae indagatoribdS difquifitiocommit-
tatur.
Cap. XXI.
Deufu Vermium Minerdium vegetabiliumque,ac eorum

r
prdmdorum rattone.
£m«inIapidibusgenitos(dequibusegimus,) illos nimirnm qui

magnitudine fyroncs cxprimunt,una cum lapide ipfo contufos in
pulverem,ulceribus conferreputantnonnulli. Hosetiamcxaquar
cyathis tribus tritos& exhibitos, findere ac per urinam ejicere
calculos Marcellus teftatur. Ligna folidiora Thripum dentibus exculpta,
pro figillisadhibcbantvetcres,idqueHerculiinventumdefert antiquitas. In
annofis arboribus vermcs rubelli nafcuntur,de quibus ita Serenus 5
Kînnofarubros filc^cris arborevermes y
Ex oleo tere^ tepidos infunde dolenti
Kîuri^&c.
CuietiammedicamcntoGalenuscx Apollonio fubfcribit. Vermes in cavis
& vniverfaulcerumfyrnptomata,
putridifq; natiarboribus, ulcera rccondita
vitiaque incapiteperfanantjcombuftiitcm&cumanetho ficcoparipondere
tritl^
L i B»z. mwimomm ammaiium l heatrum, z$y
trkkcarcinomata curant; 0-arceUm^ A e ttus ycnncs lignorum tres ungucnto
contra Ekphantiaiin, adjick,quod norinifi juramento taciturnitatis interpofi-
toa raedico quodam didicit. Caries vero horum denribusindu<3a,quumfine
morfuexiccat,advariacftutilis. Contra eminentias, fifluras, ficuiquc ank;
Gal.Eupor.3.Cap.7. hujufmodi pulverem commendat. R. auripigmenti
quercino ligno concufl* jiiij.fiat pulvis fubtiliflimus. Locurri
fsfE 3 iij,cariei e
deinde affecrum, primum pueri ephebi lotio tepido foveto, &. poftea hoc
pulvere afpergko. CoffiverononfolumPontiPhrygi;eq$ incolis alimento,
atqucindeiicijs funt(ut Germaniscafeorum inteftina atque Syrones)fedfa-
nant ltcm ulcera 3 lacaugent, atque nomas, Plinio tefte, combufti curant.
Dypicciycrmis^Cafis Denttbus lndkusmire prodeft. Phmus. In folliculo
collo &
brachijs appenfus, ûartams febnbus remedio efle fertur. Diofcon-
des Samuei Quickelbergius, do&us juvenis ; in cpiftola quadam ad D.Gcf-
.
nerumfcripta,haecverbahabet: Senex (inquit) quidam mihi herba colli- .
genti obviam venit, dum in capite Dipfaci vcrmiculum inveftigarem,& dixkj

Otefxlicwm juvenem, fioccultas hujus beftiola? virtutes, qux &mulu>:&
maximaefunt, certo fcires. Rogatus autem ut cas mihi aptiiret, qb.ticuig
nullifqueeo precibus adduci fefe permifit. Erucas Brafficarias ejus folo con-
ta&u cadere morique Plinius aflerit. Galedraconis vermes (quam plantanx
cum Dipfaco coniundunt quidam) pixide condkos,adalligatofque cum pane
braehio ejufdem latcris, cujus dens dolet,«z/>^dolorem tolkre,inquk Xeno-
crates. Cynosbati vermes fomnum provocant, & ideo Germani nonnulii
<S^/^wr.rappellant:imponui]turvivi (impari femper numero) paronychijs,
eafquecertofanare Quickelbergius teftatur. Vermiculus in Carduo herba
inventuSjphxnicio inligatus,colloq; fufpcnfus, dolon dentium medetur. Mar-
cellus. In Pknpinella? radiee vermes qui inveniuntur, purpureum colorem
redduntincomparabilem(inqukGefnerus;) itaut mirernihil deipfisvete-

res attexuille. Vermiculi omnes in fpinofis herbis rcperti, ii quid cibihae-
reat in faucium ifthmis,protinus infantibus mederi tradunt. Plinius. Brafficae
vermiculisfaepedentemvkiofumconfrica, &apaucis diebus ultro excidct.
FarinarijvermesadMelanocephalas, & Philomelascapiendas nutriendafq ?
nati videntur, nec eft illis hyemecibusfalubriorjpurgant fiquidem, calefaci-
unt,&unanutriunt, tenuivkae fomkedonatas. De coccivermium utilitate
jam antea eft didtum. Brafavolus idem devitium vermibus affirmat, fcd
quamreftealijviderint; verum nqn folum tin&ura commodi, fed eriamin
medicinaneceflarij, fiquidem aftringunt & ficcant, finemorfu abftergunt,-
incarnant, epiphoras exfanguinecolumbinofanant, oculis fuffufis opkulan-
tur,dyfenteriam curant,difficili paitui & collapfis viribus medentur, Melan-
choliam,timorem, epilepfiam auferunt ; provocant urinam & menfes,. vul-
vam calfaciunt,folvuntaquam & choleram,cordis palpitationem fedant,eoq j
nomineconfe&ionem Alkermes ingrediuntur, eique bafim fubfternunt.D/<?_
fcor. Ji)ic. Kiranidcs Taceo quam Herbarum arborumque vermiculis avi-
.
depafcuntur pafleres, piciMamj,gallinaf,rufticula.jgallinago,pardus, meru-

la,coryda!us,ficedula,junco, aliaequeaves permultae, quaenobis aut medica-
mento aut cibo efle folent. Nunc quia commoda cum incommodis Deus ad-
mifcuit, tumutnoftramprophyla&icam prudentiam excitet, tumutpoenae
peccatis debkae perfolvantur, quomodo utrunque averti poflit paucis often-
dam. Ionas Ricinifub umbra refocillatus,tutum efle beatumque, tanto prae-
fertimina?ftu,exiftimavk.Verum hanc Deus vermeimmifloabftulk, ut ejus
& patientiam fentaret,&fragilkatem demonftraret. Eboracenfis quidam
Epifcopus cognomento Grejus (ut noftri referunt annales) cum inmaxima
annons caritate omnis generis frumento abundaret, tamen paupercuiis com-
Z3 meatuni
258 JnleUorumJrve Lib.i
meatum prece prcnoque petentibusdencgavit. Paulo poft horrcaipfius fru-
gum pleniflima,
Curculionibus ita erant cxhaufta, ut nc unum quidem tritici
hordcive granum integrum iupereflet juxta iflud Salomonis dittum, Qui
:
compnmirtnticum execrabitur eum poputus , bcncdictio autem incumbit

capiuvcnundantis. SicetiamDeus,utpigrum patrcm familias foris evocct,
in ipiius hortum & agrostincamimmittitatquevcrmcm; tum ut illi defidi-
am hoc pa&o cxcutiat, tum ut prxfidia remediaque oblata m ufum rcvocer,
qualiaaMajoribus plurima traduntur. Caeterum cum ea Cato, Vitruvius,
Plimus, Palladius,lheophraftus, Columella,Varro, Virgihus, multiq, rei
ruftica? principesabunde expreflennt, noshic guftum corum tantum piaebe-
mus,quorum llli atque alij plcnum hauftum. N e ligna a vermibus excdan-
tur,ierantur novilumo,atque interlunio cxdantur. Cedria quoque ungantur,
&amurcaikpiusmadefiant:ierventuretiamejufmodi intecto, ubique ncque
folis nimio calori, ncc imbrium violentia? exponantur. Ne arbores vermicu-
lationem patiantur,earum radices ante primam plantationem illinantur,& po-
ftea cum humana urina & aceti fortiflimi parte tertia humectentur. Quidam
Scyllam cum lupinis diu macerant,ac loca vermiculantia irrorant,vel ipongia
liquorcm exprimunt, vel arboris truncum illinunt,ad madorem ufque,& fora-
minibus bitumencum oleo mixtum infundunt. Alij vivam calcem afpergunt,
alij amurcam & veterem urinam adhibent,alij fuillum ftercus vclcaninu cnm
urina afini radicibus prius ablaqueatis affundunt. Democritus tcrra lemnia
(forte rubricam fynopicam voluit)cum aqua trita oblinire docuitjquidam cla-
vo a?reobeftiola extracta,plaga fimobubulo obducunt. Vermesrufi & piloii
internam medullam fe&antur,quibus (illaefo cortice)detraclis,ac in proximo
( eombuftis, reliquosperireproditumcft.Prodeftetiam fel taurinum amur- &
cam fiepe radicibus affundere: Scyllanyutam, abfynthium juxtaplantare;
mulierem menftruantem fxpe tranfire, falcesputatorias oleo Cantharideo
inungere, macrumaridumquefolumvitare, His medijsmala medica, Per-
fica, Armeniaca, Cydonia, pyra,denique poma, olea? & Quercus, alixque
arboresdiutiflimevivuntincolumes, & vcrmiculationis fereomnino exper-
tes. Cinis Ficubus appofitus , vermiculationem arcct ; falis enim vim ha-
bet,fedleviorem. Ficuum feminavel grana a vermiculis non erodentur fi in
eadem fofla Italici lentifci, vel Terebinthitaleapoiita fuerit.Quod vitesatti-
net,ampeliten terram vernotcmporeaqua diluere, ac germinantium vitium
radices tum inungere jubet Aetius. Si etiam hircino adipe, vel ranarum £an-
guine falcem putatoriam,vel cotem ipfam illeveris, vcrmiculi non innafcun-
tur. Vitis lachiimam cum farmentorum cincre mixtam, ac cum vino radici
appofitam, idem praeftare fcribit Africanus. Fimi itcm bubuli, cornuccr-
vini, unguium caprarum, radicum lilij, fcobis cboris, pilorum muliebrium
fuffitu enecantur. Paeonia berba vel perfoliata inter vites plantata', vermicu-
losarcent. Suntqui aflam fa?tidam & fuccum Cyreniacum cum oleo co-
quunt,ac truncos arborum(a radice incipientes) inungunt,aut allio trito vites
illinunt. Seminaquaeterra: funt mandanda fcrventur inteftudinis corio ; vel
memainteroleraferenda, & ervum praecipue. Cuprcfli folia contrita fi ad-
mifcueris,valdeconferet. ^ggregator. Palladius omnia femina a .vermi-
culisliberaforepronunciat, fipauloantcfationemfylveftris cucumeris fuc-
cofuerintimbibita. Lupinorumfeminaantefationem condiinfumo velloco
calido jubet Plinius,quoniam in humido vermiculi umbilicu ejus in ftcrilita-
tem caftrant. Varro ca;pam,qua2 cum fale aut aceto fata eft, vermiculis non
infeftari afierit. Semina dcnique omnium olerum aizoi fucco ante /atfoncm
madefafta,vermes non admittunt. Contra curculiones, certiflimam frumcn-
« peftem,paiietes luto ex argilla alba pilifque mixto, tam foris quam inrus
obli-
Lib.z, mimmorumanimaiiumTbeatrum, z*p
oblinirc bonum eft. & folia per biduum mace-
Alij cucumeris afinini fructus
rantiuaqua &cumarenafubigunt
calcis, in luti formam,atque eo internas
partes granarij obducunt ^ etfi Plinius calccm frumentis inimiciffimam fcri-
bit. Quidamcalcipecorum iu:mamadjiciunt,aliabfinthij,Sedimajoris, lu-
pulorumve fuccum. Nec defunt qui amurcam , halecum garum , & Coniza?
decoctum folo affundunt. Strabo Chalcidicam admifcet ; alij firpius venti-
lando frumentum a Curculionibus intcgrum fervari afferunt Sed hoc Colu- :
mella verum eife pernegat. Cato lib. De re ruftica , lutum cum amurca fa-
&um commendat , atque eogranarium loricariconfulit. Eodem fere modo
Varro utitur , fed laudat etiam argillam ex amurca , acere , & frumento m ix-
tam. Angli noftri varijs eos modis fallunt atque difperdunt. Quidam in me
dio acervo ollas cupreas aqua calida femiplenas fic colloeant , ut frumentum
fere fuprema earum labra attingat hocenim pa&o curculiones capi velarce-
:
ri autumant.
Quidamfaccomagnoformicascum Myrmecio fua tota includunt , acin
anguio granarij poftea efFundunt decem deinde dierum fpacio formica? cur-
:
culiones omnesinterficiunt,
quibus confumptis, cubilia repetentes auferunt
& exportant. Solent etiam Gallinarum pullos parvos ibidem emktere , qui
cito curculiones omnes depafcuntur. Nonnulli falfuginemalliatamafper-
gunt, vellupulumfaliclarium, fambuciflores',abfinthium,rutam, nigellae
iemen,mentaftrum ,
juglandis folia, Satureiam,lavendulam,abrotanum,
pfyllium , anagyriden, acetofcillitico inco&a Naporum femine( dulcedi- :
nisgratia) miredelec"tantur :adeoutpraeo frumcntum deferant, atquecjus

efu diftenti medij crepent. Ha?c utcunque ahjs ^f =?>* videbuntur , tamcn
medicis &
Philofophis convenire probat Hippocrates (epiftolaad Crate-
vam, )non folum in defcribendis , colligendis , reponendis , utendifque fim-
plicibus artem tenere , fed etiam in pra»iervandis , pra?parandis, acabinfito
vel illato veneno putredineque & verme pcrpurgandis
.
— . — — — '
"~ ' '
——- -——. . , ! I.
^
"
Caa.XXII.
Be ^fnimalium vermibtis hcxapodis, ejr primum depediculu hominumi
Vum homini inter animantia Imperium monarchiam Deusdede- &

rit , ab ipfo hic principium ducemus 5 primo artatis tempore dum in- PedicuM .
tegcr vitse fcelerifque purus degeret , putredini
* corruptioni nulli &
obnoxioj atveroubiplaniillius improbiffimiartibus fedu&us, parem cum
Dcofcicntiamfuperbeaffedaret, humiliaviteum Deusvarijs
morbis , vermibufque &
lumbricis 5 imo quidem pediculis,
fyronibus , tineis, termitibus, minutiffimifque lendibus &
acarisfubjecitNorunt Acaftus, Alcmxon,Pherkides, Pha-
:
ro Êgy ptiorum Rex , Caffander Antipatri filius , Democra-

tus , Califthenes , Olynthius, Scylla dicfator , atque illud
Eloquentiaeflumen Herodes, rem ita habere atque fcriboj
quimorbopedicularicontabefcentes; medicamentis bal- &
neis fruftra adhibitis , mifere interierunt. Quinetiam P lato-
ncm altius forte quam par eft , & cum ahorumfaftidio fapien-
tcra, hoc viliffimo morbo fublatum quidam fcribunt; unde
proverbium natum , Pediculi Pktoms. Taceo Henricum fecundum tyrannnm
crudeliffimum , &
Theodorum Arrianifmi propugnatorem, Vandalorum
Reges : mitto Arnulphum Imperatorem , molliffimum cina?dum Maximum :
C«urcm 3 tAirpiflimum mcechum, quictiam a pediculis confumpti, vel mini-

mum
2Co fojettorumjive jLib.z.
mum & contemptiflimum animalculum lacis virium ( dco jubcntc ) habcre fa-
tisicnlcrant, inpi.ccatoribusperdendiS;& (cumPharaone)ctiam hic Dci
digitum agnoicerc erantcoacti.
Komcm 1- cdiculum Hcbraa
Kifim,& Chinnam. G raxi ? 9s'( £», fi&fatv, riftcr, xafwMQ&.
xs,i>t-yKs&* ItsliPidocchto. Hifpani 1'tccto. Gallii^w. Germani Luf. Angli
Z w/cappellant. Latinis Pcs dtcitur, ut ex Plauto lcgimusin Curcui. Pertnde
cjiisgenM lcontnum,atquemufc&culiccs ,pedcJfy 3puLiceJ'Js :odio,malo,cj' molcjtta
omntbut , botioautcmtfutejiurtulli. Et Livius, GtadtoLopuLtccJne , anCtmi-
ccs , an pcdes , Et Lucilius, ubi me vtdet^ caputjcabtt , pedcs Ugitt in-
rejp onde.
quit Feitus. Fctdum fane animal, &cauponis, caftnfque magis notus, quam
gratus hofpcs. Vilitatem cjus Achillcs liiad. i expnmit his verbis ; t>« j\
. ,«<»-
i-yK*o<aiw3 nonpLuris eum ficto atqucpedtcuium , qualeapud Anglosdepau-

perrimo natum proverbium,2W/r«/o non Wrt. bunt autem qui homines mfe-
._ itant,velmaniuetivelferi ullosAngliceZy/f ,hosex Cancri forma, quam
&DefiTiptio. rererunt, C/-^-/jycdicimus: Boreales Angh Pert-totvje, tdejt, petulantem
pediculumiutrumquegenus, certifllmum miierias fymbolum, &incvitabi-
lequandoqueDeiiiagelium. Manfuetiexfanguineconuptogeniti,minores
atque rubcntes conlpiciuntur,ex phlegmatealbicantes, ex melancholia &
aduitishumoribusnigricantes: e mixtisvarij , utPetrus Gregorius , lib. 33.
notavk. Interdigitos leviterfricati quadrangulividentur , & pulicibuspaulo
duriores,unde etiamin tenebris facile de utroq; captodiicnmen haberipoflir.
Incapitenatimajores, longiores, nigriores&velocioresvidentur; inreli-
quo corpore magis obefuli, ventriofi , tardi , obfcurealbidi , & nigricanti-
bus liris mfigniti. Sunt qui alatos pediculos menfe Maio fe vidiiTe conftanter
aflerunt , ijidemque Acridophagos, Libya? populum (exlargiorc locuiia-
rum efu )ubi quadragefimum annum exccflerint , interire, Diodorusficulus
4. Antiquitatumlibrodiferteafflrmat. Agatharcides hujufmodi pediculorum
meminitjfed xpo-mav i^t facit, tdeft, Ricinisfimilcs. Ferimentum praci-
&
pue palpebrafque , denfius veftitam pubem , nec non inguina & axillas oc-
cupant, comprefliorecorpoie, {edacutioreroftro, magifque atque reliqui
mordentes & minus titilllantes. Ricini enim modo roftro alte penetrant m
cutem,adeo ut vix cum capitis ja&ura poflint avelli j raro item vagantur, fcd
diro fatis morfu fibi locum excavant , ibique confident affixi. Latinis quibuf-
dam Cicci , alijs ricini humani alijs vulturini pediculi dicuntur. Ariftoteles
,
tfti&Zw™ appellat, hift. anim.lib. 5. cap.ji. durioremmanfueto,quod-

quedifficilius a loco quem mordet removetur. Gallinoftri ( inquit Iouber-
tus ) Morpion:s& Pattas , GeTmzxii F' eultz,leufi \oc&nx. Gordonius Peflb-
latas harentes cuti firmiflime , vel cuticulam fuo morfu penetrantes , aridio-
:
rem fortiuntur materiam, qualis eft femi aflata undeminusturgiduli, fed

,
prcfliores videntur. Arabice Alcarad^ Guardam,Faed^{k cum articulo Alguar-

dam & Alfaed nominantur ; ut Ingraflias notavit. Motes item & Immorcs
dicunturinSynonimis Cont. Rhafis': quos Itali Piatolosficuti Chatillosfa-
ciunt,& Albenzoarplatulas. Exhumoribus, carne, adipe, fudoribufque
corruptisortum habent omnes pediculi 5 & proloci humorifquenatura lon-
ge differunt. Nam exfanguine humano geniti, fanguinealiorumanimalium
iJIiti intereunt. Imo in hominum capitibus nati , in reliquo corpore vix atque
non diu vivunt. Sic etiaminpubenatiferipediculi, capitis regionem colen-
tes animam effiant. Ex carne putrefa&a qui proveniunt , quales in male cura-
'cMft. tis ulceribus fapius fcatent , neutiquam aluntur 5 ( Inquit
cutis excrementis
gS
Hicron Mercurialis, lib. 1 . cap. 7 De morb. cut. ) Circa hujus morbi gene-
« .
Imiu.
rationem varix funt authorum fcntentix. Ariftoteles 5 hift. anim- cap. 31. .
arbitratur pedkulos gigni ex carnc corrupta j quo in loco tria affir-

mat.
Lib.i. minimorum animalium Tbeatrum. z d\
mat. Priinum quod ijs , quibus innafcuntur pediculi, prius fiunt puftuke
quxdam quas fi quis expungat , apparent pediculi. Deinde non fieri
in cute ,
hocmalumniliinpraehumidiscorporibus, vela morbo diuturniore eoque
humido vexatis. Denique aves pifces &
quadrupedia omnia laborare hoc
morbigenere, folo Aiinoexcepto. Prima aflertio mihinon placet, tum quod
incutecapitisnafcuntur plurimum pediculi, ubi minima eft carnis portio
tum fi nafcerentur ex carne tantum corrupta , puerorum tenellorum capita
( in quibus tam frequentervifuntur ) adeo deftituerentur carne, ut tota tere
confumeretur.Quinetiam in Atrophia He&ica marafmo plerunq; abudant, &

ubi omnis caroita ehquataeft,atqueexucca, ut nullus remaneatlocus pedicu-
Lib.iJtfiant.
lorum generationi. Theophraftus diverfamab Ariftotelehabetfententiam,
"? ' J
affirmanspediculosoririexfanguinecorrupto &putrefacto id quod Hie- I
Ton. Mercurialis loco prius citato infringere his ratiunculis contendit. Pri-
mumquiain febribus afanguineputrefcentenatis, nullus apparetpediculo-
rumproventus. Secundo quia.fi fierentafanguine,aliquifakem apparerent
colorisrubriatquefanguinei, cum orta fuis atteftantur principijs; fednulli
tales videntur ; Ergo, &c. Quo fane in loco principia duo petere videtur vir
alioquineruditiflimus. Nam in puerorum noftrorum capitibus ruberrimi &
miniati pediculi creberrime reperiuntur, & e Synocho putrida convalefcenti-
busfimiles itemnonnullimixtiquecolorisplurimiconfpiciuntur. Galenus i.
Decomp. medic.fec. loc. cap. 7. &
Avicennalib. 4. fen. y.tradt.j. cap.26.
aliam corum caufam recenfent, &
Mercurialis judicio , omnium veriffimam.
Nempe ex calidis excrementis tertije &
ukima? concottionis putrefactis
nonacribus,nonpravis. Quorum fententia ut recle intelligatur , fciendum
eft ; ubi fanguis in fubftantiam membrorum convertkur, muka excremento-
rum generaproduci , quorum alia diflblvunturper infenfibilem tranfpiratio-
nem , alia per fudorem, alia convertuntur in fordem, alia vero in cute retinen-
tur .Quse in cute fuprema retinentur,furfurationem faciunt ; fi in profunda cu-
te retinentur, aut funt prava,aut acria, ophiafin pariunt. Si autem neque
acria fue rint nec prava ,
pediculos ibidem gignunt. Cseterum quum in deplo-
rate tabidis, quibus humorum acrimoniavel pilorumexeft radices , diffluere
f^penumeEopediculosanimadverterimus, quidni ex acribus item humori-
bus C pace illorum fenferim ) initium capiant atque deducant ? Scaliger pedi-
culos ex putridishumoribusnonorki, exeo probare tentat ; quodherbaee
iemine fine putrefa&ione excrefcunt akerari fiquidem principium fentit,
:
corrumpiautem non credit. Sed cum venia dixerim , aut Scaligerum aut
Apoftolum falli neceffe eft. Sic enim Paulus, 1 Cor. 15.^0 m,fii i &ihiij± .
77U ,«aV /x» a.Tto%iyn : Non vivifcit ( inquit ) nifi mortuum fuerit. Si autem mors
corruptio dicenda utPhilofophi ftatuunt, fane fraudi fibi fuit Scaligeri
flt,
opinio , & ( falvis amicitke legibus ) a nobis non immerito rejedta. Atqui ex
thymo epithymum , ex arboribus nonnullis vifcum oritur , etiam fanis & pu-
tredini nondum fubje&is, Verum refpondeo, magis differrepediculos ab eo
C unde oriuntur ) principio , quam thymum ab epithymo , arbores a vifco.
Suntha-cenimejufdem generis, &
quafiexmaterise utilis abundantia pro-
truduntur , atque mcdulla ipfa arboris vifcum nutritur. Conftat autem , pc-
non omnino, vel admodum raro nafci ; cont-ra,co-
diculosfanis in corporibus
piam corum adefle cache&icis, Tabidis , purulentis, ichorofis & quibus non
adeps folum & fanguis , fcd caro item & cutis fuerit corrupta. Sudant per-
fepe fani homines, fed pediculis carent , nequc enim ex omni fudore gignun-
tur, fed ex putrido , eoqueamaritudinis experte ubiveroamarefcere ince- :
pcrit ut in moribundis, atquc ictericis videmus ) ftationem deferunt ,

, ( ex &
corporc in pulvinaria fubdita fc confcrunt. Non
tamcn fcmper alio fe fubdu*
cunt
z£q hjeltorum Jive Lib.2.
cunr in mortuis aliquando (ut libitinarij arfirmant)circa os vcntriculi,
, fub &
mentojuxtaafpcram arteriam etiamnum haerent j quae loca caloris nativi
pleniifima ubi icmel pctierint, noncontemnendum vicina? mortis indicium
trft. Multum ad eorum gcncrationem facit item complcxio , regio, &
cultus.
Quibufdam enim plunmi , nonnullis pauciores, quibufdam quacunque m
Orbisplagaomninonulliinnaicuntur. ScribitOviedus, lib. Navig. cap.82.
In Indiaoccidentali Chriftianisneincapitequidem pediculos innafcijquum
tamenincola? valdefint ( utPlautiverbo utar ) pedicofi. Anunadvcrterunt
ctiam noftrates iter maris Indici ingreffi , ubi Aforcs Infulas a tergo rehque-
rint, pediculosônfeftim omnes tabefcerej atqueubieasrevifermt, ucrum
innumeros alios fubito oriri. Rationem puto ( ut hic Penniumadjuvem Jnefi-
tantem, ) caloris inter Tropicos exuperantiam , qua? non illis folum alimcn-
tumfed&elcmentumquodammodoexugit. Vefpucius de infula D.Tho-
mx teftatur , nigros ibi homines pediculis fcatere , albos illo tsedio non affici.
Cultum corporis quodattinet: Pediculorum caufd Hibernia infamis audit,
adeo uttota illainfula diffluere ipfis credatur. Ca?terum per gcntis forditiem
atquemundi muliebrisinopiamidaccidiiTepalameft, quod Anglicorporis
colendi ftudiofiorcs , frequenti indufiorum lotione mutationeque,peftem il-
lam( poft totannorum ibidem fafta hofpitia ) evitarunt. Hinc videas caftra
& ergaftula pediculorum quoque pleniflima , putrefacto fcilicet in ijfdem
femper veftibus fudore , unde fubminiftrata materia ortum , calore mcdian-
te, ducunr. Sic qui Dixta? negligentiores ingluvie & illuvie delectantur , vi-
perafque, raphanos, ocymum , caricas, xyloaloen, apium hortenfe, dacty.
lofque ingurgitant , putrefac-tis poftea humoribus , inter cutem pediculos pa-
riunt, ut Diodorus in Empiricis, SimonSethi, Aetius, atquePliniusamr-
mant. Diofcoridestamenex efu vipcrarum pediculos nafci, rema veritate
longiffimam efle dicit. Lana ovis a lupo occifa? pediculos gignit , fi veftis cx
ca fudore madeat: quod fane Ariftotelis Plinijque commentum fit ; attamen
experientia quemlibet docuerit , pannos equinoadipcinunftosquamcitifli-
me illud efficcre. Aelianus afierit cum pediculorum multitudine afflictum
fore quem oleo inunxeris , in quo Stellio fit fuffocatus. Contra horrendum
,
jjunc affectum, quem ?9» iW vocant Grseci, varij varia remcdia excogitarunr.
VrwiMo P
cmatio. Hyberni Iflandique homines ( apud quos frequens hoc pediculorum malum,
& per a?ftatem volans perhibetur ) fubuculis croco infeclis veftirinovimus,
ut pediculos arceant , optimo fane cum fucceflu, fed poft fex menles , lixivio
indufia iterum abluunt , & croco noviter inficiunt.
Antigonus vero in Synag.
hiftor. Paradox. ubiprimumpuftubefeu corpore appa-
veficula* exigiuein
ruerint,perforarieasjubet,&pediculoseximi: finvero integra? rehnquan-
tur , Vniverfalem illam Phthiriafim fuperventuram , qua Alcma?oncm Phy-
ficum & Pherecydem Syrum interijfle perhibcnt.
Curatio Phthiriafis gcnerdlis.
Bonum Vcnctum Ancona» ( de quo antca mcntionem feci ) gcnerali

illum
Phthriafi laborantcm, Amatus Lufitanus pcrcuravit hoc pacto. Primum pcr
vena? fcctionem & medicamentorum purgantium ufum, putridos & corrup-
toshumores mali fomitescjecit,nonfemeltantum,fedbisautter. Poftea
,
topicis remedijs applicatis, brevi ab hacferalue liber eft fadtus. Habent au-
tem Topica medicamenta in hunc modum. IV. lupin. amar.pug. iij. £rn.
ftaphidis agr. pug. ij.inacetoacerrimofiatdecodr.q. 5. Quo
aceto unrver-
fumcorpusacapitcadpcdesufquelavctur, ac poftea abfterfum Seexicca-
tumlinimcntofequcnti illinatur. IV. Staph. agriaepartes duasi fandaracb.se
L i b . i. minimorum animalium Tbeatrum. z 6$
Gra?corumpartemunam. Nitrifiniifimipartemmediam: in aceto acerrimo
cum oleo raphanino omnia accurathTime pifta mifceantur , & ex h:s fiat inun-
clio : quibus brevi aflecutus eft Amatusicopum fuum,nec amplius in eandern
fedationem a-ger devenit. Amat. Lufit. cent. 3 curat. 5 8 Herodes(utIo-
. .
iephus & ) ubi hanc magnam fa>ditatem fuanimiafu-

Aegefippus teftantur
perbiadivimtus contraxerat, transjordanicas thermas kcum afphaltiren &
adjitjfatisalioquininhocmorboprorligando falutares Sed illa tempeftate :
quum Deus arrogantiifimum Monarcham vihifimo animalculo punire cum

animo ftatuerat , neutiquam valentes. Sitotum corpus pediculis icateat, ge-
neralem eacochymiam denotatj quare primum fecta vena catharclicum pro-
pinare fuaferim pro humoris naturaj poftea ad fpecifica veniendum , curri &
loco arfccto congruentia. Diofcorid. interna hujufmodipra?icribit.Bc. allium
cum origanidccocto,bibatpertresdies. \^4hud. Coriandrumcum ongano
tritum bibat £ger. Exterius mel inungi jubet. Commendat itcm alumcn ex
aqua, & Beta? decoctum , Jiederae fuccum & lacrimam cum mellc, picem li-
quidam cum alumine. Minium finopicum cum aceto inunftum , nitrum cum
terra oleo. Kîlu externa Pcdiculos enccantia ex Plinio. Staphidis
Samia&
agriaefemina corticibus abjectis trita , corpus a pthiriafi hberan.t j melius au-
temadmixtacumGrafcorumSandaracha, Sinapi,allium, cumaceto&ni-
troadidcmvalent. Oleum raphaninum morbum pedicularem longa a?gritu-
d:ne contraclum tolht. Sileris femen in oleo tritum , hy fopus oleo fubactus,'
Cedria, lacryma? odorifera?, iuccusuvaeTaminex.j. ftaphidisagria?, eurri
aceto cocta,veftes eo morbo liberant. Confeit itcm veratrum cum oleo
vel lacte illitum. Interna ex Plinio. Senecta anguium trita & bibita tridui
fpacio corpusa pthiriafi facit immunc. SinapiosfemenvelMyricaefemen
epotum valde prodeft profunt quoqueaqua ex raphanifolijs, liguftribacca-
:
rumfuccus,Plantago,allium, elaterium, & cedri lachyma. Konus oxylapa-

thi radicem cum oleotritam& inun&am laudat, priufque abluto corpore
cum decoc"te> lupinorum , medicamentum ex Sandaracha Gracorum, nitro,-
& herba pediculari pra>fcribit. probatur Helxines fuccus diu infri-

ribafio
catus , velnitrum cum uva Taminea in balneo. Rhafis Berberis folia , gummi
hedera?, corrigiolam majorem , &
aquam marinam praefert. Âvicenna ar-
gentum vivumcumoleorofaceononmaleefFcrt, & Staphidem fylveftrerri
cum arfenico. Haly abbas purgari corpus , deinde euchymis cibari , ablui a
foidibus,fa»pemutarietiamveftes imperat tum argentum vivum cum fta- :
phide agria tritum cum oleo feminis carthami accipit , atque eo corpus rriane
acvefperibalneatuminungit. Pra>fcribit item hujuimodimedicamenta. R:.
Ariftolochiam longam, tere cum folijs pini, &
argento vivo , ac cum oleo
lupinorum, q. f. fiat unguentum. Eo,nocle ungatur corpus, maneaquacalida
lavetur,poftcadecodioneAluminis,vel Abfinthij Santonici, autArtemi-
fiae abftergatur. \_Aliud. R;.Ariftol.rot.&longam,Sandaracham Grscorum,
id efi , Arfenicum rubrum : &

cum oleo de Ben. fiat unguentum , quo vefperi
ungatur corpus , & &
mane cum furfure farina fabarum confricetur. Âliud.
R. coftiamari, Cardamomi, fcllis taurinijterecumoleopiftaceorum,un-
gatur eo corpus , & mane cum aqua decoctionis furfuris macri vel hordei la-
vctur. Conflantinut argento vivo cum cinere, lithargiro , aceto, & oleo mix-
tis utitur , incahdiscomplexionibus infrigidis autemfuccum pirii , aquam
:
marinam , ftaphidem, nitrum , arfenicum, atque oleum cniciadhibet. Ioan-

nes de rupefcijfa argentum vivum cum aqua ardente, & ftaphidis fylveftris
puluere commifcet, cingulumque ex eo parat , quod circa nudos lumbos gc-
ftatumpediculoscnecat.SerenusÂbinzoar, Amatus Lufitanus, Matthio-
lus, Hildegardis 3 Ioannes Vigo, alijque alia prsfcribunt remedia , fed plera-
quc
i&j^ fajettorumjive Iîb.2.
raque ex his fontibus, Plura qui velit remediacontra Phthiriafin,Paulum Ae-
gin.coniuiat4ib.3,cap.3.Gaknlib.i.decompos.med.fec.loct&Gulielnium
deSahceto,lib,i.cap.48.Novi quendam (inquit Penniusj qui Nofocomij
pra?fe&uscumeflet,phthiriafiniftomodo curavit: Virgis betuleisa-grosno-
va pclle veftivit,quoe vibicibus fuperinducta pediculos poftea non admifitmo-
va lime medendi ratio, & otiofis argonautis deiidiquc gregi aptiflima. Ama-
tus Luiitanus(nimale meminijpaupericuidam foramcnin dorfi cutc vi ulce-
ris factum recenfet,ex quo magna quotidie pediculorum copia emerfit > inter
cutemcarncmqueproculdubiogenitifucrunt, &poftea ungucnto cxftaphi-

defylveftri, hydrargyro, piperc, &
larido,convaluit. Rulandus balfamum
fulphuris cunctis prelert,nec injuria,remedijs.
teros Pcdiculos primum evelli magna cum diligcntia debere, fcribit Ae-
tiusj tunc aqua marina tepida locusfovendus:cautetamen(liinpalpt:bm
ha?ferint)ne oculos offendas tandem hunc pulverem applicato. R. Alumi-
:
nisfcifli.jij.ftaph.agr.obol.j.piper.ob.ij.aerisuftiSj.myrrhiejOb.ij.lap.fcifli,
Mifytorrelk(fti5j.terito,&ficcoutcre:tunc inbalnea ducantur, ac
ob.ij.il'.
ecrumcaput difcutientibus &

corroborantibus calfacito, corpufque totum
lava,&demumconfrica. Noftratespediculis evulfis loca fapone nigro for-
tiflimooptimeinungunt, etlicorpusfueritcalidius, argcntovivo cumpulpa
pomidulcis excepto,eosillinunt,certoexperimento. Palpebras fa?pe itain-
teftantjteiteCelib, utoculisdeindeexulceratisvifus aciem obtundant; tum
hydrargyrumdepuratumcum abfinthij comis & axungia veteri incorpora
nihil enim citius & certius medetur, modo cum cautione fiat. R . item aloes
unguentum huic quidam hydrar-
3J.cerufla?,oblibani,anas.v.laridi,q.f. fiat :
gyrum atque fulphur non malc admifcent. Hic autem notandum, fi feri pe-
diculi barba?, palpebrarum, pe&inifque &
perinsi regiones denfiiis occu-
paverint;radendoselfeprimumpilos omnes,ftatim a purgatione univerfali j
& deinde Topica pra?di<5ta adhibenda:fella omnia,pra?fertim tauri,vituli,per-
dicis& caponis, cum fucco centaurij,& hydrargyro, praeftantiflimahaben-
tur.Lixivium e cineribus myrica; pediculosperdit. Vulturis viviexempta me-
dullamcumvinobibitam, RhafisatqueAlbertus ante omnia commendant.
Varignana utitur la&e volubilismajoris & lifimbrio,& Cicla, & lotione mel-
lis, fed prxcipue effert hoc medicamentum. R.ftaphisagriaeaij. vini phia-
lasiiij.fetarumporcinarum, 51J. Hydrarg.purgatifj. bulliant & decofto cor-
pus undiq ; lavetur. Vini fecem,fuccum genifta?,Lixivium fena», acorum, caf-
liam,pyrethrum, Marinellusalijqueplurimi faciunt. Gilbertus autem An-
glicus,co&amftyracem&fanguifugasfimul comburit, e quibus cum porci-
no fanguine optimum parari unguentum author eft.
,CU "
/«*». Fa?da ifta animalcula, & majorc odio quam canis aut vipera a delicaciori-
bus habita ncpotulis, & gaudio a-grotantibus,& nonnunquam medetefunt.
Quippe quilongoputridoque morbodiulaborant, hispediculi incapite nati
folutionemmorbipradicunt. Signum enim eft cxhalantis, & d centro ad
fuperficiem evolantis. Conftat item experientia, Arquatos duodecim pe-
diculiscontufis&ex vinohauftis curari. Mendicis & precario viventibus
cumbutyroeosfsepeexhibuit Pcnnius, atqueitadefperatos nonnullosvale-
tudini reftituit. Quidamindyfuriapediculosvivos&grandes, coliimmitte-
refolent, uttitillationcurinamproleclcnt quodargumcntumdeCimicibus
:
Alexander Benedi&usnarrat. Vbivifcofi humores oculos lxferint, quidara

pe!iculis impofitis eos expurgant,quitanquam horminifylveftris fernina huc
illucque reptantes, lemas colligunt, atque ijs involuti poftea excidunt. Ve£
cunturitem ipfis, quiddicam Simia?.? Cercopitheci? imohominesinPonto
ito&ftwf faciuntHerodotusatqueStrabojtquibusArianus inPeriplo con-
fentit:>
L i b . %, minimorum animalium f keatrum,
lentit:)idcmque de provincia; Cuenenfis apud Indos occidentales incolis
narrant Hifpani. Tarn avide quoque eos venantur & expetunt, ut ne vix qui-
demHifpanorummancipiaabeorumefucoerceripoffint. Nec mirum fane
ijspediculoscibumprarbere, quiequos, afinos, feles,coffos,&(quodmajus
eft)homines crudos devorant. Verum quiaociofa eft provincia, pedesle-
gere, mulieribusdemandatur j qu^ferefolajeofunguntur officio, &prop-
tereapedilega?a Strabone appellantur.HorumitemSerenus alium ufum me-
moravit, dum de ijs fic cecinit,
Noxia corporibus quadam de corpore nojiro
Produxit Natura^volens abrumpere fomnos
Senfibus^ monitis vigilcs inducere curas.
Vide caput de Lendinibusinter aWk Infec1:a,Cap. 3 5
Gap. XXIII.
DePedicttlis Brutorum & Plantarum,
Ori Solum in hominesob Protoplaftifcelus, fed iriBrutaiterri
ferpfithxclues. Verumutinterillospuerimagis cjuam juveries]
viri quam fa?mina?,a?groti quam fani, inculti quam mundi pedi-
culis abundant 3 itaetiaminter aniraalia reliqua fe habet. Solus
Afinus ab hoc morbo immunis perhibetur, nonquiaChriftuseo equkavit i.n
(ut Stultifomniant;)fedquiararenterfudatobtardummotum5 vel Antipa-

thiaquadampeculiarifueritab Altiffimodonatus. Leo,magnanimu fane ani-
mal, &
Brutorum princeps 5 tamenapediculispalpebrasinfeftantibus adeo
affiigiturûtunguibuSj&fcalpturanihilproficientibusînrabiemfepeagaturjfi
Pliniocredendum fir.Equi,generofiffimiillius quadrupedis,quis nonpedicu-
*losvidit,& lendes rubentibus capitibus, reliquocorpore obfcurius albicante
confpicuo£.? Boum &vitulorumnigrifunt, &
in macris magni multique, pe-
Jiculis pofcorumferefirrriles,fedbreviores, &paulocraffiores.
Porcorum pediculi forma illis refpondent; funt autem adeo grandes
& duri, utvixdigitis interimantur. Hi Vrij ab urendo dicuntur, ut
Albertus libro.4. Caput. 205. tcftatus Canes quamvis rarius, ali-
eft.
quando tamen pediculantur. Suntautem eorum pediculi parvi, lentigino-

ex caerulo livente vel nigricante, utin
fi,capitealbicante, reliquo corpore
Canibus Melitseis primum vidi. Pediculi ovium minuti valde,quibus capita
rubent,corporacandicant. Capriniabhisparumdifferunt. Cervusubi cor-
nuaabjicere mtentarit,infignipalpebrarum pruritu angitur, a pediculis capitl
concoloribusexorto. Olorum, Gallinarum, Anferum, Columbarum, Co-
tnrnicum,Phafianorum,Perdicum & accipitrum,aliarumque avium pediculi 4
cuinon ex Gefneri de Avibus hiftoria propriaque experientianotifunt? Satis
Itemomnium Brutorum pediculationis curas Palladius,Columella, Paxanus,
Varro, alijqueveterinariajPrincipesoftenderunt; adeo ut necnobis ijs in-
fifteregloriofum,necvobisfrudtuofum fuerit. Quid Avicenna lib.4.fen. 6.
tract. 5 .per pediculum vulturis fibi voluerit,equidem conjicere nequeo,& hic
Oedipialicuius operam valde imploro. Scarabeos pilularios a pediculis pro-
prijs occidi,fupralib. primo meminimus. Salmones item pifces,macilentio-
res prafertim, fub branchijs fiepenumero pediculis fcatentes vidit Plinius,
Reperiunturitem in plantis, nempe Abrotano, Abfinthio, Nymphx flori-
ribus, &potiffimuminAquilegiaefolijs, menfe tunio, ob fingularem(utin-
quit GefnerusJ ejus dulcedinem. Pedicularcs autem plantas nonnullas dici
legimus, vel quia ijs adverfantur,ut ftaphis ; velquiagenerantpediculos, ut
Fiftuiaria Dodonxi 5 vel quia fcatent pediculis, ut Aquilegia; velobfum-
Aa mam
2 66 InfeBorwnJive L ib.z
mam vilitatem, ut pruni majufculi fruCtus, quos pedicularios inde di<ftos
Ruelliusteftatur.
Cap. XXIIII.
Dc SjrombusÂcaris 3 Tineifquc ammdium.
Troncm Antiquitati ignotum fuiffe, Tho : a Vciga falfo memorat

nam ipfum i^titui Anftoteles vocat,5 .hiftor.ammal.cap.3 2 .Syro-
nes item dici videntur, e/^quia tractim fub cute repunt.
iisfttS sipfiu,
Animalculu eft ommumminutiffimum,folensinnafcicafeo&cer«

inveteratis^&cutiitemhumana^.Tîfa^f-^teftePolluce&Suida, exiguumil-
luddicitur,quodabexiguitatcnonpoflumus^%/jdcft,dividcre,LatinePedi-
celli,Gallke dcs C irons,Taiuini Sciros,Vafcones Brigantes vocant. Anglice
M//a 3 incafeo,folijs,lignoarido, atquecera: fcdin homine Whealc-wormcs
dicuntur, &
Germams Seuren.Syroncs(inquit Abinzoar)Affoalat & Afloab
dicti, funt pedicilli fubter manuum crurumque & pedum cutem fcrpentes, &
puftulas ibidem excitantes aqua plenas:tam parvaanimalcula, ut vix vifuper-
ipicacidifcernivaleant. Et Gabucinus, Ad noftratcmpora quoddamiirp-
plicijgenusindomitafarditatepervcnit, in manibus exihs quidam pedicel-
lus, lenteminor,fubcuteferpit. Etloan. Phil. Ingraffias ex Abcnzoar, ita
eos perbelk defciibit Excoriata cuteubiminimusille jonthus varulufve cu-
:
jufdam fudaminisinftarapparet,exeuntanimalcula viva, tamparvuncula, ut

vix poffint videri. Et Ioubertus,Sunt Syrones dicTi omnium minimi, femper
fubepidermidclatentes, fub qua fcrpunt (talparum ritu) illam crodendo &
moleftiffimum excitando pruritum. Ex ficciore quam Morpiones materia
funt, qua? lentoris inopia fere in atomos difcinditur. N afcuntur fcepe in capi
te, & pilorum radices exedunt, quos Grxci7fi%(sson<,7fi%7fB*liu,s)*eu,7eixiihp* (i
Tineas peculan nomine appellant. Syronibus nulla expreffa forma (ut re<fte
Scaliger notavit) praeterquam globi:vix oculis capitur magnitudo tam pufil-
la, utnonatomisconftareipfum, fed unum effe ex atomis Epicurus dixerit.
Itafub cute habitat, ut a<ftis# cuniculis pruritum maximumlocoingeneret;
prscipue manibus,velalijs partibus affectis & igni admotis. Extradtusacu &
iuperunguepofitus, movetfe,fiSolisetiamcalore adjuvctur. Altero ungue
preffus,haud fine fonocrepat,aqueumq; virus reddit:colore eft albicante,ca-
pite excepto^propius intuenti nigricat,vel nigro parumrnbet.Mirum cft quo-
modo tam pufllla beftiola nullis quafi pedibus incedens, tam longos fub cuti-
culafulcos peragat. Hoc obitereftobfervandum, Syroncsiftosnonin ipfis
puftulis, fed prope habitarc. Illorum quippe proprium eft nonlongerefi-
dere ab humore aqueo in vefkula vel puftula collecto quo abfumpto vel ex-
:
iccato,breviomncsintereunt.Vndecolligimus, quemadmodum ex feropu-

tref a£o oriantur, fic eodem viciffim fuftentantur. Horum nullus antiquo-
rum meminit prater Abinzoar,quimorbum hunc vidir, & curationem ejus
re&e inftituit. NequeSyronesiftifunt depediculorum genere, ut Ioannes
Langius cx Ariftotele videtur afferere:Nam illi extra cutem vivunt, hi vero
non: neque rcvera Ariftoteles ullo quod fciamfcripto inter pediculos Aca-
rosnumeravit.
Quamgravis fit morbus,&velipfacum phthiriafi comparandus, novitno-
bilis quaeda Anglafcxagenaria, PenruddociEquitisauratilcctiffiniafa?mina:
Qua? antc annos dece ex nimia lacliscaprini ingurgitatione (timcbat fibi enim
de phthifi)totocorporc his Acaris oftendebaturjqua; no&u diuq; oculis, Lu-
bijs,
L i b.2. minimorum animalium 1 heatrum.
bijs,gingivis,plantispedum,capite,nafo,alijfquecun&is partibus mifcre lan-
cinata, vitamalicmandiuduxitmoleftam atque infomnem, fed tandem \in-
vitisremedijs) auCtomalo, &
carne etiam tota.depafta, diem obijt. Illud
non prstereundum , Qup diligentius&faipiusaftantium muliercularum acu- '
bus effoderentur, eo majorem fuccefiiffeiobolemj &

quando carncm ctiam
eroferant, magnitudine eos infigniori apparuilfe. Hinc
. difcant elati cordis
homunculi,nonfevermesduntaxateffe, ied vermiculorum pabuiunn atque
illiuslmperatorispotentiamtimeamus, quitam contemptibih exercitu, iir-
perbiam, arrogantiam, elcgantiam, formseque dignitatcm omnem confun-
dat, &
viftoriam de ftrenuiilimo hofte infignem reportare poflit.j Syrones
intraoculosgenerarifortequibufdamimpoflibile videtur: Sed id fieri vidi-
mus, &ex cpiftola. D.Leleuneregij Chirurgi ad Iacobum Guillemxum,.
olim faclum effe accepimus, cujus hxc funt verba Scias (inquit) quod in
:
membrana conjun&iva, five albo oculi (ut vulgo loquuntur) Sy rones qui-
dam majufculi, vagis hic illic reptatiunculis ex morfibus tantum excitanc
pruritum, ut abftinere quin confnces haud poflis. Ego hoc in cafu remedijs
ufus fum a Majoribus contra phthiriafm pradcriptis, led fine ulla utilitate.
Tunc amici ad «grotam fjeminam quandam miferunt, quae coram acu argen-
tea adeo dextre & nullo cum dolore Syrones extraxit, ut mihi miraculo eilet.
Etfane nifi proprijs luminibus gradientes beftiolas vidiffem, Syrones ibidcm
ortosfuiffenunquam credidifiem quidem, Moriuntur humido deftituti ali-
mento, & maris aemulo vel medicamentis contrarijs perimuntur Hos pecu-
: .
liarkervulgusacicuIaextrahit,(Germanivocant Seurengrahcn.) Sed quum

nonfimultollaturcaufaeorum Fomes, perfeverat affeclio. Itaque pracftat
unguento velfotu eos occidere, quo fimul tollatur pruritus ille infeftiflimus.
Maximehvdexsw Syronesinterimenseftacctumfalfum. Laur.ioukrt. Vini
fublimatilotioneomninotolli,/^. Ardcn. Anglorum Chirurgus olimdoctifl
fimus, fcriptoreliquit. Quod certearationenonabhorret. Nam exiccat,
penetrat,putredini refiftit, ac fua calida acrimonia omnes enecat. \^4hinz,oar
lib.2.cap.i9.Tra&.7.fequentiapradfcribit. Primumcorpus cum infufione
fem.cnici &urtica? purga deindeexteriuscum oleo amigd.amar.veiric.ini,
:
&
fucco foliorum Perficiinungito. Pro cibo perdices cum pauco aceto cocias,
& panem fermentatum dato. Abftineatabomni fruciuum gencre (avellanis
&pomis. Corpus cura carne five
demptis)pra?cipueficubus, uvis, jujubis,
pulpamelonum, vel feminum ipforum mucilagine fspius fricato. Sivero
corpusfueritcarnofum,friceturcumfucco foliorumPerfici. Plinius hoc in
malocarnembubulam, porcinam, anferinam, & legumina omnia inter-
dicit.
Erotis lib.de paff.mul. fic fcribit;Frumentum cum vino diftemperatum,oli~
affeclis emplaftri modo appIicatum,Syrones ubi-
banipnlvere adje&o, locis
cunquepcrdit,maximeinmalis & fronte.^/W.R.falis commun.faponis nig.
cum aceto fcyllitico^ &eoloco illinantur.
fulphuris vivi,anadncorporentur
AhudzA Syrones faciei, quos Rofa? Anglicana? author Barroncs vocat. R .Ia-
pathij acuti,olibani,dracontij,oflis fa?pia?,ana;'fiatpulvis, &
ter m hebdomada
fricato loca verminofa, prius tamen facie lota deco&o furfuris, & in die Sab-
bathi facie lava cum albumine ovi & amylo, ac deinde cum aqua fluviatili fa>
pius lava,five amylo. Alcxander Petromm Trajanm hoc remediu maxime lau»
dat : Linteum nimirum tenue in lanuginem abrafum, quo mollius fiat & tena-
cius adhsereat. Hoc parti ztfe&z alligato,mox ovi toftialbumcn induratum
calidum,& in. laminas latiufculas divifumimpone, & lintcum aliud craffius fu-
pcrliga,itautperaliquothoras quiefcat. Deinde omnibus ablatis, interius
linteumpedicellis plcnum repcries, quod hoc modo probatur, Excutias ip-
Aa 2 fum ;
2 68 InjetioruMjrve i-ift.i
fum fupra ignem, & crcpitantcs fyrunculos facile auribus pcrcipics. Ad Tri -
chobrotos & 7/Wrf*incapitibus pucrorumfrequentes,ac minutilfima foramina

ibidem dolantes, (yilcxius iftucfremedium magni facit R. olibani,axungiar,
:
apiugna?,q.i.bulliantinvafeterrco vitreato, & fiat unguentum. Aliud: alu-

minisuftipulvcrcmafpergito, ac linteum fupraponito. Ahud nontncfficax
Sulphurvivuminpulvcrereinredige,cum aceto rofaceo velfcyllitico, veleti-
amaqua rofacea incorpora, &
hnteo fupeiioductum alliga per 24. horas.
Âltud expertifiimum: R. fucci limonum, &aqua? vitar,ana; falis ufti.q.f.
mifceacfarpiusinunge. AliudHildcgardts: Defpumationem aeris,/Wf/?,tc-
lasillasquaiiaraneorumautumno fparfas, applicaro, &
fyrones tineafquc
omnescerto perimit. Pulverern quoqueapuminaluearimortuorum,locisaf-
fectis afperge, &
morientur : prxfertim i\ cum vino fublimato, vel accto
fcylliticofueritadmixtus. Altud. Panisfiligineimicasadhuc calidas fjepius
alligajcalorefiquidempeiibunt. Semen in abietcfummacrefcensincineres
redactum,& afperfum,valde conducit.Interim item nuclei oxyacantha: pul-
verifati ac loco affecto applicati, Syrones tollunt. loanncs Vigo lfta contra fy-
rones ubicunque natos pradcribit Omnia (inquit) amara contra ipfos faci-
:
untj radantur primum loca affecta, ut medicamcnta citius penetrcnt. Olc-

um vitriolicautc &leviter effufum eos potenter occidit. Argentum vivum
cumfaponeGallicp&paucoauripigmento, & accto Scyllitico, cum aloe,
plurimum confert. xîd Sjroncs denttum. Suntquivermes indentibusnatos
Syrones vocant,quos in chordarum ramenta & feminis hyofcyami fumo ore
exceptopiocidifleaffirmant. Quamquam illa ramenta vermes efle merito
negem. Syrones tamen putridis dentibusinnafci, lippis & tonforibus notiifi-
mum. K-AdSyronesvenenatos. MorbusBoum Abynzoari dicitur, inter cu-
tcm carnemque vermiculatio quaedam venenata ; qux tumorem non parvum
cxcitat , juglandis magnitudine,in quo Sy ro vermis (venenatus ille quidem,
licct exiguus) latitat. Hic morbus negle&us occidit, curationem inftituit
hoc modo Locus ftatim cauterio a&uali comburendus ; tum applica lintea
:
rafa cum farina hordei & aqua dulci. Sedato ex ambuftione dolore, unguen-
to Agrippaz & oleo rofacco, tumor confidet:tum ablue locum cum aqua mel-
lis, & pulvcrem rofarum afpergito: & incarnativis demum adhibitis, ulcus
claude. Si vero cauterium & ferrum refpuat, R farina? lupinorum, fuliginis,

.
piperis,radicis fcarae,ana;omnibustritis & cum Alchitram madefaftis, dimi-

diam teftae nucis partem ijs repleto,& loco affe<fto apponito ; maneatq; tam-
dhijdonec vis medicamenti ad vermem pervenerit. Sed diligenter cavendum,
nelociaffectiparsaliquaextra teftamnuda relinquatur. Nigua beftiola (ut
Thevetuscomminifcitur) Indos occidentales valdevexat;infc6rum(inquit)
hominum manibus infeftiffimum, pulicc longe minus, fed in pulvcrc ut pulex
•n cU)j. natus;quofancerrorecaptumZ-/re«»/ cum Theveto delirarcnonpuduit.Ovi-
edus vero inter cutem & carnes generari eos affirmat fed potiifimum fub un-
:
guibusdigitorumnafchquolocoubi fefe iniinuaverunt, tumorem pifimagni-

tudinecum pruritu maximoconcitant, atque tanquam lendes multiplicant.
Si vero non opportune extrahatur ha?c bcftiola una cum iuo fxtu, paucis dic-
bus pruritus in dolorem cedit vehementcm, morbique violentia argripere-
unt. InAccipitrumFalconumque corporibus fub pennarum radicc vermis
nafcitur, Trocla di&us ; eum Syronem, Tineam aut Acarum efle, ex Alber-
ticodicc dubitare dcfijmus, apud quemillius morbi medelam ftifius lcgcris.
Quinetiam in urinis nonnullarum pra?gnantium,ut Bonaceiolus rcfert, Syro-
nesquidamexigui& rubelli apparent, quod infallibile conceptionis argu-
mentum ponit. Dermeftes infe&um eft pclles confumens,unde a pcllibus no-
mcneft adeptum & pro pellium ratione colorem mutat. Nam pilorum co-
:
lorcra
LlB.2, minimorum animalium Theatrunu Z6p
loremplerunquefequitur, pulicem magnjtudine a*quans, fex pedes ro- &
ftrumqueforcipatumoftendens. Tinea item veftes confumit :pr£efertimlaii
neas : voraxvalde animalculum&ex pfychis,(ut diximus)procreatum.
Cap. XXV* '

,
J>e Gttmtce,
'Ovi Gvxcornn } LmmsCimexdkkuvMcbxxiPifchpefcz,i Scrutai

rionevocant. Scrutatur enim animalia dormientia, uteorurnfan-
guineferepleat. K°e<i<dicl:amvultIfidorus& Cimicem,aCoriher-
'
ba,quam latini Cimicariam vocant ; qua? (ut ingenue fatear ) nobis
incognita,nifi iit Atriplicisfylveftris fpecies illahumilis& fetidiffima, qux
juxta muros &
aggeres nafcens , obfcaeno nominc Vulvaria dici folet. Et-
enim Matthioli coris benc olet, &
cum Cimicaria proinde non convenit.
Arabibus &
Barbaris Alcarad , Deboltar, Fefafcs , Coroda , Corab dicitur. &
GevmzmceWantlattfz , Anglice Wall-lowje. §zxomchWantzen,td eft^ Pe-
diculus parietum. Brabanti)itemnonmale,ff//^/î ; iivefpondai'umpedicu-
lum. Hifvzm Cbimefas. Itzli Ctmtce. Galli Pmaife nominant. Suntautem
Cimicesveldomefticiatqueimpennes, vel pennati & fylveftres. Dehisan-
tea diximus libro primo nunc de domefticis agemus.
: j
Dbmefticus hic , faftidiendum natura animal , ut Plinij verbis ntar 3 fimilis

fere Ricino , eft enim corpore rhomboide, colore nigro, parum rubente pe- :
des habet juxta collum breves , utrinque rres ; dorfumque

& ventrem incifuris notatum cutis apprime tenera , ut vel le-
:
viflimo conta£fcucrcpetmedia, fetoremque maxime abho<.

minandum expret. Noduacriter mordendo ex hominum cor-
poribus fanguinem exugit in vitae fuftentationem. Lucem
enim ( Blattarum modo ) non perfert , eaque nafcente in rirnas
lectorum parietumque fe recipit. Poft morfum veftigia pur-
purafcentia cum dolore pruriginofo tumida relinquunt. Ge-
nerantur, fecundum Ariftotelis fententiam , exhumore per
fummacorporumanimaliumexudante,lib. 5. ca.3r.Hift.Sed
fine dubio ex humoribus alijs circa le&os putrefcentibus , & e
paulatim exudantibus , oriuntur propagantur item coi-
lignis 5
utinagro Aurelianenfi Pennius olim animadvertit. Nam

ru,
dum Phytognomices ftudio Natali Caperoni comitem ie
darer, ut ramulumarboris truncaret, gladium diftringere ten-
tavit. Quurn autem per rubiginem id a;grius prxftaret, vagi-
nam fecare neceflum habuit, in qua Cimices- adultos pluri-
mos , acjunioresnonpaucos, cum magno ovorum dilutius albicantium nu-
m ero comperit. Generantur etiam in Gallinarum caveis , Scaligero tefte
3
ledin Coturnicum caveis brevitempore infinitemultiplicantur. Inabiegnis
leclisfrequentesjfunt, maximeque palea inveterafcente. Inter chartaceos
quoque libros gignuntur Xudovicus Vives parietes alabaftroobduitosci-
:
micibus procreandis aptiflimos in Dialog. arbitratur. Vulgo jaclatum eft

( inquit Iof. Scaliger ) e Cimicibus contritis Cimices oriri
, quod vix
venfimile exiftimem. Carthufianos Cimicibus nunquam vexari , fin-
git fubtilitatum fi&or Cardanus: caufam adferens, quod a carnibus abfti-
) carnes non efitant , & nihi-

nent. Tolofati le&uli ( utor Scaligeri refponfo
lominuseapefte funtinfames. Munditiem potiusfrequentemqueledulorum
&cukitrarum lotionem pro caufa attulifler , quamquumGalli,German?&
Aa 3 Itali
270 hleBorumfive Lib.z
Italiminus curant ,
pariunt magis hanc peftem; Angli autem munditiei &
cultus ftudiofiflimi ; Anno 1 5 03. dum hsec Pennius iciip-
rarius ijs laborant.
titaret , Mortlacum Tamefin adjacentem viculum, magnafefhnatione accer-
febatur ad duas Nobiles, magnometu cx Cimicum veftigijs percuflas, &
quid nefcio contagionis valde veritas. Tandem re cognita , ac bcftiolis cap-
tis, rifu timorem omncm excuflit. Contra iftos no&urnx quietis hoftes
Deusnofter mifericors, remedia nobis fuggeflit , exantiquisnoviflimifquc
fcriptoiibus haurienda quibus in ufum productis , vel arcere ipfos, vel neca-
:
re etiam poflimus. Fumo cnim ftercoris bovini , pilorum equinorum , hirun-

dinum, Scolopendra?, fulphuris , vitrioli,arfenici, anuginw, xyloaloes,bdel-
lij,filicis,fpatula:fcetidae, Ariftolochiar, clcmatites, myrti, cumini, lupi-
norum, corrigiolae, nigellae, cuprefli, interficiuntur j utex Aetio, Rhafi,
Florentino, Didymo& Cardanovidereeft. Pra?ftatautemcortiniscircale-
ctum expanfis fumum ita includere , ne qua expiret Parantur item eum in fi.
.
nemunguenta, illitiones, & embrochationes, ex felle bubulo, hircino, cri-

naceo , vitulino , caprino, afinino, cucumere, hardcras folijs, citro , icthyocol-
la, amurca , fimo bovis & aceto acri , fulphure vivo , fcylla , capparibus , fta-
phide fylveftri,abfinthio , paflb, calce, argento vivo , lauro , fapone nigro,
halicacabo, fucco arantiotum, limonum, &c. dequibus Varronem,Palla-
dium, Arnoldum, Didymum&aliosconfule. Prophylacticaquodamnet,
Canabis vel Halicacabi fructus juxta lectum pofiti vcl fufpenfi , cimices fu-
gant. Dcmocritus ait,cornu cervinum,vel leporis pedes circa lec~ti fulcra pen-
dentes, idem prarftare quod etiam auricula: vulpis alius tribuit. Feccs butyi i
:
Cimices , fatietateeos difruptos mirifice perdunt.

cocti, projecfa? ubi funt
Forte hsec pinguedo
eft illa de qua Cardanus his verbis .Sciebamolim , fed :
jamoblitus funi, (inquit) Pinguedincm, qusligneoorbifuperlitacimices

omnes(ceu epode fa&a )ad fe alliciebat, ita ut vix hgnum videri potuerit. Re-
fcruntobulum letto fubftratum , Cimices pcllcre. Quidam lintcum frigida
madefa&um appendunt , atque ita a&iva frigiditate cos repellunt. Olcum
perfe,aut cumatramentofutorio,velcumfelletaurino, veldecoctumcha-
mxlcontis nigri , Cimiccs fugat. Amariflima denique omnia & fortiori
odorc prxdita, Cimicibus proculdubio adverfantur.-gravemautcm odorem
cos profligare, rubentium pelliumcopia (inquit Olaus Magnus ) loco aliquo
coacervata oftendit. Hosfupramodummultiplicatospeftem pra?fagircafle-
ritAlexander Benedictus. Significatenim vel humorum,vel aeris, vel utriuf-
, quemagnamputrefa&ionem. Bacchus ad inferos defcenfurus , apud lepi-
diflimum Gra?corum Comicum, easfibidaricauponasinitinereprecabatur
Iovem ,in quibus pauciflimi eflent Cimices Tamen concordia illa rerum &
repugnantia (inquit Plinius ) quastotam, ducenatura, rcplet medicinam,
nihilnonexaliquapartehominiconducibile produxit, adeoque quod Co-
micus ille Deus infeftum putavit, humana quidem pofteritasfalutarefenfit.
Acri fanc facultatc prcediti funt Cimices , fuum tamen in medicina locum ob-
tinent. Nam cum fanguine teftudinis fumpti Serpentummorfibus mcdentur.
Odore eorum Eptlepfia cx uteri fuffocatione orta difcutitur. O vo, cerae , aut
faba? inclufi atque devorati , Vomkd &
quartanisfebribus (ex Plinio, Diolco-
ridc , Galeno Marcello , Aetio , A&uario iftud ) auxiliantur. Ex aceto po-
,
ti,veletiamfuffiti, Sangutfugastenacius adhtrentes facile removent. "Ttr-

tianis item febribusconferre , Quinti Serenicarminailla oftcndunt
^dllia non pudeat terno cum Cimicc trita,
Et dilutamero, medijs haurire diebus,
Prttereatritus Cimcx potatur in ovo,
Horridus attaffu* fed ruftueommodus apti,
*
.
Gefncrus
Li b.2. minimorum animalium Tbeatrum. zj t
Gefnerus hnic experimento in fchedis fidem facit, fa&o in plebe viliori & ru<=
ftica femel atque iter um periclo. Whargo correpis fcptenos in cy atho aquas
dabant veteres, annispuerilibus quatuor ; Btiiuus t cuiconfenticSerenus his
verfibus,
Quidam dtra jubent : fepeno cimicc trite,
yt vicientur aqu& } cyathufy bibatur eodtm.
Hacfotioraputant, quamdulct morteperirc.
Quietiam Ha?morrhagiam narium Cimicis odore folo fifti, olim cecinit.
Qmdkmoculos hebetiores ex cataratfafatfos fanant, illis tritis in fale &la£e
mulorum. Quidam aures dolentes melle C imicario inungunt , magno cum
ialutis iru&u. Vomitum quoque cohibent , Marcello tefte , remediumque
expeitum aflerit, fi in ovo forbili Cimex contritus a jejuno rem ignorantc
forbes.tur .Eos contra ajptdts , Vtfer/t , atque omntumferpentum vcnena face-
re, inde probare vult Plinius, quod Gallina? ijs vefcentes, a talium animalium
ictu peritantillxfa?. Ad ftranguriam & calculum
pellendum, Cimicescon-
tritoslaudatjAetius. Vegetiushoc incafu,'unumCimiceminaurem , alterum
in meatum penis imponit , & leni locorum fricatione ; urinarn ftatim reddi at-
firmat:quod remedium videtur ex Herode inHippiatricismutuatus. Gal.
Eup.5. Cimices non folumurinam provocare aflerit, fedetiampernovem
dierum fpatium epotos, eandem involuntarie labentem pueris fiftere. Hos ex
vino , jufculo , vel aqua calida bibitos , Calculo laborantes mirifice juvare Va-
larandus Douvres Infulanus , Pharmacopceus Lugdunenfis dodiflimus,fa?pe
retulit. Cineres ipforum idonea cum deco&ione per clyfterem inje&osin
^/f«/<?itempcllendo,recentiores mire celebrant. Contritis&colismeatui
illitis protinus Vrinam provocat Marcellus
,
Sunt(inquit Gefnerus )qui in Co-
.
Iicjo dolore Cimices quatuor vivos ex vino mane bibendos pra:fcribunt,& jeju-
nium duarum horarum pofteainjungunt,totidemqueduabus ante caenam horis
propinant ; & fic die fequente , donec duodecim cimices devoraverint fafti- :
diendum hercle remedium , fed nec novum in defperato illo dolore , & pra?»
fentaneum. Functium urbis Tigurina? praetorem, ejufque aliquot ncpotcs
fecundo hauftu liberavit , fereque ad Encorriium Cimicis fcribendum excita^
vit. Externos quod /peclat morbos : fi pilas radicitus evellas, &
locum afFc.
ctum fanguine Cimicum illinas , ficcarique permittas ; ex Galeni , Aetij , &
Noni fententia nunquam renafcentur. Cum Anferino adipc & Cimicibus
perun&ismammis;doloresminuerc, molasuteri erumpere, Scabiemma-
tricis fedari, narrat Plinius. Cornelius Gemma in appendice operis Cofmo-
mentioncmfacitmulieris, in cujus calvaria aperta, magna

crit. Cimicum
multitudo erat repcrta.
Cap. XXVI.
De Ricino ejr Reduvio,
Ictntts vulgo GraecorumxpoTO», Hefichio dnimy©- , Smdx ^t& $

alijs KiwttffojKit, Sypontinus non re&e m<>i&<o vocat , quum alis ca-
Arabibus , dlcharad, Alfefafes , Alhalem^ ut Bellunenfis

reat.
refert. Ferlini etiamnum hodie(inquitHermolaus Barb. ) utex
Didymo Zelonote accepimus, Ricinos p*g& appellant. Latine Ricinus dici-
tur, quiaRicini plantae femina imitatur. Gaza Rcduvium vocat ; Albertus
nonnufpiam Tacam appellat. Albertusitem Viocentius , &Guillerinus de

ConchiSj £»^«/4/«nominant.C^4wprirflumdi(ftamrcor,( inquit Scaliger)
quia
zyz Jjijeitorumjive jLib.z.
quia-'/.<idemcumCrotoneeft. hzhsZeva. Germanis Holt&bock. Gallisr/.z-
u, ob corporis comprcifionem. Anglis Woodtak vocatur. QuidamRici-
num & Reduvium lfto modo, rectiffime quidcm, diftinguunt.
Ricintts lnfectum eft parvum , aeftate ineunte in paicuis inter gramina & irt
fylvis intcr folia nafcens ex putri quodam humorc: compreffo valde & plano
ad tactum corpore,cute admodum tenaci,figuracorporis rhomboide,colorc
nigro cu quodam fplendore, aut ex fiifco obfcure nigricante;poftcaquam ve-
cuipiam adharferit, & capite cuti infixoianguinem haulcrit, brevi
•ro animali
•
grandefcitturgetque , ac temporis progreflu fercfitglobofus fcx liabct pe-

:
des colloaffixos, rottellumilliacutum, fed breve nec prolem gigmr, nec ab

:
alijsanimaUbus gignitur , atque in eo a cunclis quod cibo at-

differt Infecf is
,
fatim repietur , excrementi tamen exitum non habet, unde forte Hctrufcis
C&ca dicitur. Materiales ergo P hilofophi cum Aphrodifaeo omnia a mani-
feftisElementorum facultatibus ducentes, perpendantdiligenter,adquem
materia? hicdefe&um, vel confufionem confugerint. Si comminifcantur.
Natura? defuiffe fubulam , qua Uli podicem terebraret „ fibilis excipi meren-
tur. Quinpotius Paracelucum iliud hic videant atquc agnofcant; tumex
corponbus fpiritus , tum ex fpiritibus corporafieri pofie. Plinius Ricinum
lurpeanimalappellat, cujuslaginaefinis ( utepulonibus accidit )niors ipia j
nam paucis diebus fatietatenimiadehifcit. Tamen& famem quoque forti-
ter perfert per feptiduum. Vix atfentior Scaligero , qui eum in hominis bar-
ba & inguine nafci credit, quia viclus caufa lbi affixus cenaciteririhaerety
quamvis Euftathium & Helkhium patrocinantes habet his verbis, y/onihiyi^
-mt dm r* rj&Tiiv eU «v i^w. Haudenim ex animalibus gignftur Ricinus, {ed
ex putrida foliorum graminumque materia , iit antea retuhjnus , atquc ut Ari-

ftotelesaifirmat, Hiftor- 5. cap. ip. k?&™~* 9 ii*>fl<u i* $, dâ^m. Fortc per
Ricinum pediculum cancriformem intellexit Scadiger, vclReduvium forte
humanum.-nafcunturenimamboinbarba & inguine j nec nifi magna cum
difficultateavellipoffunt: Bovesvaldevexat, &homines, fedprscipuela-
trantiumanimalium caetum. Ovibus etiam & capris molertos effe Ricinos
teftatur Cato, fimilitudine corporum deceptus. Nam oviurnille Pediculus
Reduviusdicidobet(noftri5/^-/ojy/t'appellant) inter qucm & Ricinum
varise & ditferentes nota?. Nam Reduvio roftellum longius , corpusvero
etiama maxima repletione nunquamita diftentum, quinfemper compref-
fum,nunquamglobofumvideatur: hujus itempedes obfcure rubent 3 dor- -
fumcineritioeftcolore, tribus minutiffimis puncf is nigricantibus

diftin&um , & ad cordis figuram effigiatum. Caput non femper,
imarariuscutiinfigituri namnonnifi pervicesfanguinemexugit,
& excrementa inde gcnita pcr anum exprimit: quae lanam viridiita tingunt
colore,ut vixcalido lixivio, nedumfrigida* cedat tinctura. In vellere de-
tonfoannum integrum vivunt Reduvij j Ricinifolo fanguine aluntur & calen-
teanimali. Sintigitur ejufdem generis cum Catone ; at differre eos maxirae
veritas affirmat. Sacos eft animal parvum ; tuberibus Leproforum non diffi-
milis, inquit Albertus. An Ricinum eo mtelligat , an Afetum, dubitat Gef-
nerus. Ricinum potius arbitror , tum a tuberum orbiculari forma tum a fub- ,
livido colore argumento fa&o. Amurca optime depurata , & vini fortioris
fecibus cum decoelo lupinorum addita, inundf ione oves tonfas liberatare-
duvijs 5 tum per biduumtriduumve fudent tandem aqua maris laventur. Ca*
;
Anglicaniopilionespiceliquida&fevo ovilloeasillinunr vellere nudatas,

to.
vel radicemacori tundunt, &inaquaelixant, &tepida.'decocfione corpus

fomentant. Nonnulli Cedria tantiim utuntur.' Alijs etiaminufueft radix
Mandragora' ; cavendum autem ne a pecore gufktur j ob ftuporis , qucm in-
ducit
L i b . i. minimorum animalium Tbeatrum.
*7?
ducitfummum periculum. Cyperi radicem coquunt, eaque decocH
Alij
oves abluunc. Dtophanes in Ceopon.

Contra canum Ricinos, eorum aures
oleo nucum avellanarum & amygd. amararum illinere jubent veteres j id ex-
penentiaremediumconfirmat. Quinetiam tefte Nemefiano,
Vngerc frofuerit, tepdoque ofiendereSoli
^duriculas, Rictnos candenti (jrpe//ere cultro,
Rhafiscontracanum^/^We», fiveRicinos, ablutionemcommendat, cx
Cymino , & aquafalfa. Theonma?ftius& Catoexamaris nuci-
vino,aceto,
buscontritis oleumparant
eoquedigitos &aures feminaque ipa inungunt.
,
Eoscedria necat. Dtofcortdes. Columella avelliRicinosabobus cambuf-

que vetat, ne loci exulcerentur, atque picem liquidam cum larido mire effert.
Succo item utriufquc Chamsleontis perimuntur , Plinio authore. Sangui.
nem Ricinorum ulcera expurgarc , eofque vino infufos ebrietatem ftatim in. vfi*'
ducerenarratAlbertus. Laudanturquoqueadani Fiftulse curam a Sereno,
cumdicit j
obfc&nesfipone locos novavu/ncra carpent,
Horrentum manfacurantur fronde ruborum.
K^dtfi\am veterifuccedit Fifiula morbo j
MufieU ctnere tmmtjfocurabttur tdcns,
Sangutnc ceti Rtcini quem bos gcfiavcrtt ante.
Ignifacro Ricini quoque fanguis auxiliatur tradunt item Ricinum ex aure fi«
:
niftra canis avulfum , omnes dolores fedare adalligatum , ut Plinius ex Nigi-

dio fcripfit. Aflerit item,muliens lumbis ejusfanguinc perun&is, tasdium
venerisfupervenire.HircorumRicinip.velio.exvinohauftimenfesfiftunt,
Diofcoride teftante. Sanguine Ricini a cane faemina adempti palpebras illi-
nito,pilis prius evuliis ( inquit Gal. fimpl. i o. cap. 5 ) & nunquam rcnafcen-
.
tur. Sicetiam Avicenna&Plinius jfedexaliorumfide. Dionyfius Milefius

ad pilos pungentes & fenticofos tale pfilotrum prjefcribit : Leporem mari-
numinnovo vafefi&ili comburito, accinerem cum Ricinorumfanguinein
corneapyxidefervato; utere , pilis prius evulfis. '.Reduviorum pulveris
drachmamcum femifleinpotuexhibitam, I&eritiam cito & certiflime cura-
re, Angli multi experientiadoftifatis noverunt.
Cap. XXVII.
De Tinea vefiivora.
Ennitu hujus infe&ihiftoriamorfurus, TineamTjî^wcfacit. Nem«

pe Hieracij pcdiculos apud Albertumj vermiculos ligniperde-s apud
Plautum; favorumpcftem apud Virgilium j ulcera capitis manan-
tia,&veftiummoreexefaapud Plinium fignificat unde forte Claudianus,
:
Miferabilejurpes cxederecaputttwea. Gaza^^-Tineastranftult, nullo

plane judicio , ut in Erucarum hiftoria annotavimus. Vexant & tinea? femina
ficorum,inquitPlinius j vermiculosin ipfisficubusortos,unde4m-«veniunt,
intelligens. Niphus Scorpiolumlibros depafcentem (dequointerScor-
piones egimus) Tineam appellat. s»< autem & «m'm», fi quis propnelo-
quatur ,|d» isnuj™, «^»= :tdefi, vermiculus veftium. LatineTinea dicitur,
Ifidoro interprcte , atenendo pertinaciter quippe inhacret veftibus, nec fa-
:
cile locum mutat. Gallis Tcignc. Hifpanis Tina. Italis Tignola. Illyrice
Mel. Polonicc Mol. Anglice Moth vocatnr. Haebreifualingua Hhafch & Sas
nomen
2 Injettorumjive JLib.z.
f±
nomendederunt, utex Iobilib.cap. 13. & Efaia'51. apparet. Vermiculus
cftparvus,colore ex livido albefcente, cuiPhala-naemimma illa fpecies, no-
ciu ad lucernas advolans, ortum debet. Reperiuntur item quidam argcnto
illita?
,
quas Angli», Silver-moths. Belgar Schieta\ appellant , a motus velo-
ciiate. Hanc N lphus Scorpium librorum magno errore conftituit. Eft itcm
Tinca quardam pcndula , vel tunicata ) tunicam fuam fenfim
(, inquit Plinius :
attrahens , ut cochlea.' teftam 5 qua fpohata ftatim expirat fi vero nimium :
cxcrevcnt tunica , in chryiahdem abit, ex qua Phakvna quctdam exigua

ftato tempore erumpit. Hacc fpecies filo appenfa in adibus pendula aliquan-
diu manct , antequam in aurcham mutatur Caput huic nigricans & cxiguum j
.
reliquumcorpus obfcure ex tufco albicat. Thecaejusoblonga,cxaranea

ferecompofita , nonomnino teres , fed levitercomprefta , utraque in ex- &
tremitatenonnih.il hirfuta. Phalanaeindenata?, fummis ardibus per pedes
adha?rcnt,doneccorrupt©acputicfa6to corpore iterum nafcuntur putre- :
fcente jamcorpore ,alilque & pedibus ultro cadentibus , filo percaudam fefc
fufpendunt. Tandem Thecam acquirunt , ac inhanc Tinea: fpeciem vertun-
tur. Habet quoque Germania & Helvetia Tineam rufto colore , capite craf.
. fiufculOjCorpore caudam verfusfenfimextenuato. Ventriscolorfplendidior,'
iubfiavus,&inftarSericivillofimollis. Teneraadmodum beftiola, praci-
pucilladeargentata, & quaefolotadtu conteritur. Vnde rcgius ille Pfaltes
Pfa. 39 . Quum qucmpiam , diflblvcs eum
in reprehenfionibus caftigaveris
ficutTineam. Etlobuscap. 40. certiftimum improborum exitum amplifi-
cans Conterenrur
: ( inquit) antequam Tinea. Omnes Tinea? in fepedum
grege numcrantur , oriunturque in veftibus tam lanarijs quam pelliceis
apuluere&fitunonexpurgatis eoque magis , fi araneus una includatur,
:
utAriftotelesfcripfit fiquidem hic humorem illis infitum abforbet atque

:
exiccat. Cavendumigitur,necumcrafToachumidoaerecow\plicenturvcftcs
atque puluerulentae reponantur. Quidam , ut Tineas vitent, veftes cahdo
iblevcntilant quod noftra? mulieresfeverevetantes , inumbraventoquera-
:
bidoalgente rem peragunt. Solis enim radios Tineisamicos jumbram ven-

tumque procellofum , inimicos fentiunt. Hivermesubifenfim fine fenfuex-
timam panni faciem depafti fuerint , interiora inde abfumunt , mcdiaque fub-
ftantia ita (efe infmuant , ut ne diligentifTime quarentibus fatis patcant. An-
tiqui in Tineis perdendis cxpertiflimi erant. Nam Servij Tullij veftes dura-
vere ad Sejani exitum , ea diligentia veftipicorum curatce , ut nec ipfa; difflue-
rent per cetatem nec Tineam per incurjam admitterent.
,'
pannoslaneos Qm
vendunt, Ifpida* avis pellem ChoftratesA'/»^-^frappellant ) cumpannis
una convoluunt , vel in officina fufpendunt , quafi fccreta quadam antipathia
Tineisadverfam. Odorefufrituque Sabinse, lupulorum, daCtylofa?, abfinthij,
rorifmarini, polij-panacis , anifi , heliehyfi , mali affyrij , corticis citri ( nam
hic ferefolus Citriorum ufusapud veteres )Myrti maricofi , cedri, cupreffi,
calamentha?, fulphuris ,
plumarum molliorum, praeclare abiguntur atque
necantur . Libri in monumento Numae reperti, Cedria illiti fcribuntur, ideo-
que falvi a Tineis fupra quingentos triginta & quinque annos creduntur, Te-
fte Plinio. Otta Bergcrjlcrts Cbeftiam ignoro ) inpulverem redacia, cum &
veftibus fparfa, Tineas profligat , fi Hildegardi fides habenda Cantharides :
medijsaedibusfufpenfasidemfacere, narratRhafis; quietiam refert, Veftes

pelli leonisinvolutas , tutas efle a Tineis. Quidam linteum lixivio fortiflimo
madefaciunt , ac fine expreflione in fole ficcant ; quo involutas veftes , 2 Ti-
neisnonerodiaffirmaut. Veftiariumamurcaafpergi, Catoprxeipit. Mirum
eftquodPliniusrefert, veftem feretro fuppofitam vcl cadayeri inftratam,
femper a Tinearum injurijs efle immunem. Ditior populi fors ( cmfirzgtiU
•veftie
L i b.z. mmmorum animalium Theatrum. zj$
'Uefty* Blattarum ejr Ttncarttm epuU ,putrefcitin arca -
utHoratiuS cccinit)
vcilcsjEltatediligentcr infpici curant , & exarcis fublatas, loco admodum
perflauli ventilant:-deinde ex lobis milij Indici,vel ex fetis porcinis , aut
muico icopario, \cl ctiam ex abfinthio factis virgulis , pulverem difcutiunt.
Anaqiutus bovina cauda id facere folebant, de qua ita Martialis,
Sordtdafijiavofuerit tibi pulvcre vcftts^
Colligit Imnc tenut vcrbcrc caudabovis.
Necdefuntlautioresmercatores,qui arcasecedro &

cupreffo conficicu-
rant j & exorigano,abfinthio,Iride,malicitrij cortice,myrto, pulverem pa-
ratum ponunt cum veftibus, ijfque remedijs lanivorum hoc pecus longe
arcent.
De Tineis lignarijs,librarijs,cuticularibus, fructivoris, ante fcripfimus, in-
ter Vermes hexapodos. Nunc quod huic addam capiti non habeo : nifl ut
Divitesadhorter,thefaurumibideponeres ubineque Tinexveftes arrode-
re, nec rubigo argentum depopulari poffit Mittant item inhnitum illum Ve-
.
ftium multarum luxum,cujusecquem alium fperemus finem, ut Lyrici verbis

utarj Quam mgras Blattjs tineafût pafcat tncrtes ? Sihomo (inquit Calvi-
nus) de mulieienatus, »«.-^©- s &tanquam putredo veterafcens, fe velutive-
ftem effc quotidie cogitaret quam exedit tenea lane fuperbia pofita, rubore
:
fuffunderctur,ac ad pedes Omnipotentis fupplex caderet.
Cap.XXVHI.
DePulice.
r>**xj4^*; LatinePulexdicitur, quafipulvis, vel pulverisfilius,

Ifiodorotefte. Hifpanis Pulga. Italis, Pultcc,Ga\[is Puce, Anglis
-F/w,Germanis a fuga?celeritate,.F W; vocatur. Nonminiraa pe-
ftis Pulices, prsefertim cum majorinumero domientcsperturbant,
&tumfeffistuma?grismoIeftiamexhibent, periculofefe liberant faltu&fu-

ga, primaque luce ele&o fefe fubducunt.Omnibus infefti funt, fed prajcipue
CutlafcivuspoetacecinitJ tenerispuellis,quarumagiles& falivaquafi invif-
catos digitos vix fugiunt. Suntautem communes,vel Rariores. Communes,
parvafuntanimalcula, pediculorum magnitudine, molliore tamen corpore,
dorfogibbofo, &fereporcino:color eorumnigricat, cum fplendore^pectus
venterqucexnigroflavent. Incatelliscandidisdilutioresfunt, in ruffis ful-
vidiores, in nigris nigriores,atque in alijs. Naturae miraculum ex hoc adver-
tasvelim, quod pofterioracrufcula ventrem verfus retro fledtunrur, anterio-
ra vero ad pectus, quadrupedum more, utincuncfis psneinfeclis ufuvenit,
quibus quatuor tantum pedes dedit Natura. Eum forte in finem fic difponun-
tur Pulicum junclura?, utfacilius inter longiores lodicumlemas plicafque fe a
profequentibusabfcondant.Extremanibiaebifida?, uncata», acutae, &quafi
corneae videntur j nonfolum utcertiuslcandantfublirnia,fed etiam utglabne
cuti,alijfque rebus firmius infideant atque inhjereant. Caput illis exiguum,os
nonforcipatumhabentfedtorofum collum breviufculum, cui Marcusqui-
;
dam Anglus (fubtiliomniopcrapentiffimus)catenam auream, digiti longi-

tudinis,unacumfera&clavitantoadaptavitingenio, atque ea fubtilitate, ut
facile a PuUce incedente traherentur; nec tamen pulex, catena, fera&
clavis,granipondusfimul exccderent. Accepimus item a fide dignis,puJicem
fic catena alligatum, currumaureumperfecte omnibusfuis numeris -abfolu-
tum,nullo negotio traxiffe 3 id quod artificis induftriam, & fnas ipfius vi-
&
res
2-7 6 hjeftorum Jive JLib.2.
res multum commendat. Probofcidis mucro paulo eft rigidior, ut cutem

faciliuspenetret. Cavafitncceflitaspoftulat, ut fanguinem exugat, &intus
tranfvehatjteneriora loca petunt,duriora promufcidc nonattingunt. Duabus
minutiffimis antennisefronte natis,tum viam explorant, tum dc objeclorum
natura atquc duritie judicant. Amorfu, locum rubicunda macula notatum
dimittunt, & velutifuac virtutis ilgnum erigunt. Tcmpeftatc pluviofa nimi-
ummordacesfunt, omnemquetunc corporis locum audaciuiculi oberrant.
Inteftinum unum habent minutiflimum, & implicatum ; quod pro cibi quan^
titate velrelaxatur,vclcontrahitur. Minorcs,ftrigofiorcs, jejuniorcs, acrius
punguntjpinguiores lubentius ludunt,& titillant:oculos habere verifimile eft,
tum quod fuoseligunt receflus,tum quod appetente luce fefe fubducunt.Car-
niputrivelmortuienoninfident. Morbo regio laborantes ob fucci amaritu-
dinem ; morituros ob ejufdemcorruptionem & fktorem neutiquam violant.
Omnihorahominibus canibufque moleftae funt j fcd notfis quam dieide-
leCtumhabentmajorem. Quamvis permolefti ilnt nobis, tamen neque fe-
tent, ut Cimices 5 nec habcnti ignominiam pariunt, ut pediculi. Pigras
rantum puniunt familias ; nam a terfis admodum a:dibus longe difcedunt.
Quumdcfuocapite comitiahaberi intclligunt, &appropinquantemdigitum
pra?fentiunt,dicto citius fuga fuse confulunt faluti,& horfum prorfum faltando
hoftcm ludunt.Horum dumaucupesmenfurare faltum curiofuledant operam,
(ut Ariftophancs loquitnr) tSo* *»?*'<". Mane a paftu in lodices villofas fe pc-
& pulvere fcfc abfcondunt quo
netrant, vel parietibus harrent, vel in fcirpis :
Gallinis, columbis,alijfque avibus,nec non hominibus, canibus,talpa?, & mu-

ribus parant infidias,atque pra^tercuntes vexanr.
Venatorcs noftri vulpem ijs
etiam fcatere affirmant, &
modum qno liberatur haud illcpidum narrant.
E vepribus nimirum pugillos aliquotlanae decerpit,convolutamque oie mor-
dicustenet. Pofteaflumengelimfiimumfenfim intrat, &
unciatim fefe im-
mergens, ubiomnespulicesfuffocationispericulo ad caput migrafle, atque
inde in lanam perfugi) fpe repfifle intelligit,eam fuis hoftibus onuftam cum la-
tratu cxpuit, atque itatetusfalvufqueab eorum vulneribus terram repetit.
Ortusillorum primus ex pulvere, prxcipue urina capra? aut hominis
pra»madefacto. Inter canis pilos etiam ex humore fuccido putrefcente
nafcuntur, Scaligero teftc:minima certe putredine gignuntur, fedemque
fui ortus obtinent fordes aridas. Martyr, Decadum navigatoriarum author,
fcripfit,in PeriennaIndorumregione,guttasfudorise' mancipiorum corpori-
bus cadentcs,illico in pulices converti. Quardam regiones ita illis infefta?, ut
nec importati alantur ibi omnino,nec gencrentur, ut in territorio Sigeluccnfi
Tefethore. Contra, Hea? civitas maritima (nifi IoannesLeo nos rallit) ex
caprarum abundantia pulicumferaciffima eft, ficut etiam & Dede. In Hifpa-
niola pulices rcperiuntur, fed nec multi, nec magni ; morfus autem dnitatc
Iongenoftrismoleftiorcs:locacalida & fole illuftrata amant. Verno tem-
poreabundant, initio hycmis moriuntur, frigoris impatientiffimi. Coeunt
maref«minamconfcendente, utmufca:; tumqueuna gradiuntur, faliunt&
quiefcunt. Diuincoituhanentj a?gre admodumdivulfi. Statim a coitu gra-
vida fa?minaobefiorvidetur,ovorum plena ; quar licctinventre oblonga,mi-
nutiffima,numerofiflima, & candida videantur,exclufa tamen, repente nigri-
cant, ac in puliculos abeunt (fi Pennio nihil negandum) mordaciflimos. Pu-
lices non ova fed lendes parcre, Philoponusinlib. de generat. aflerit,atque
idemvelleNiphusvidetur. Quodvero id crcpitu quum premuntur probare
contendunt,nihil eorum opinionemconfirmat 5 nam ova etiam fub ungue non
fine fonitu franguntur. Ariftoteles ex ijs, five ovis,five lendibus, five vermi-
culis, aliudanimalgcneiarinonfentit, cuiegolubensfubfcriberem, nifina»
turam
L i b.2, minimorum animalium i heatrum. 277
turam nihil nullo fine producere exiftimarem. Ranorcs illi pulices vi-
dentur quos juxta Niguam fiuvium parit India, ut ex T heveto aeccpiraus.
Pedum potiflimum molliores partes iub ungmbus mvadunt , morluque
venenato j poic quatriduum tumorem pifi ciceniue magnitudke excitant, &
fsetum kndibus candidis iimilem 5 qui nifi omnes citifiime eximantur, locuf-
que afretfus calidis cineribus uratur, membri fiet jactura; ut Numidicis man-
cipijsiapecontigit.Ipfeitemin provincia Peruviana huic malo obnoxius,
non niii tiequentiinflumine abluuone,valetudinem recuperavit.
.DePulicelloitafcriptumliquitCardanus.-Indiaoccidentalismittit e pu- ub.^.fubtih
licumgenereNiguam, peitem quandara atrocem. Minus multo eft pulice

hocanimal,quodhominiadhsErensadeolancinat, ut pedes quibufdam, alijs
etiam manusexcidant. Inventum auxilium,ii locus olco perungatur, novacu-
laque radatur. Ad quem ita Scaliger refpondet N lguas : narratio tua mutila
£xeTC ^
eft, non inutilis, fi philologiam ipe&es ; addemus ea qux abs te omiffa %. a dfubtA,
'.
funt. card.13.
Pulicelluseft roftroacutiflimo:pedes potiflimum invadit, (raro partes ali-

as,)noningredientiumtantum^ fed &
cubantium quoque. Ideo mfublirni
cubantlndi. Frequentifiime partem illam qua? fubeft unguibus lancinant,
quartadiecrefceretumorincipit, tum ad eamturgent magnitudinem utpi-
fum fuperet. Tumor fetus eft lendinibus candidis quibus cxtractis 5 calidos
:
lltnTJlS,- hifi
imponuntcineres. NonmultoaliterBenzo Peftjfciisinfe&ismaximeinrc-
:
ftantur Indi. Inter alia Nigue, magnitudine pulicis, citra ullurxi fenfuminter
&
carnem unguespra?fertim pedum fefe immergunt, alunturque in pulvere.
Sa?pe enim accidit, ut nullus ex ijs dolor fentiatur, donec in magnitudinem
cicerum aut lentium excreverint ac tum cum ingenti lendium copiafrutican-
:
te, acu aut fpina a?gre evelluntur atque id malicineribus calidis fanatur .Por-
:
ro Nutnidix mancipia,qua? Hifpani infamilijs habent,calceis quia deftituun-

tur,eapeftispervicaciflimeinfeftat:tantaquecopiapedes eorum appetit, uc
nuliacurapneterquamferroaut ignearceriqueant:itaquemuki exeo digi-
tis pedum,vel pedibusintegris mutilatifuperfuere. Intereunt Pulices a nimio
frigore, &
propterea algidiore hyeme difparent vel vi occiduntur anobis,
:
atque caniscanem nonminus grate expulicat, quam mutudfcabunt. Suppe-

ditat item benigniflima natura integram remediorum fyluam, ut quorum ve-
ftigia nos rallunt faltufq; ludunt, eos aliquando tamen perdamus, & corpora.
abillorumidtibusfalvafervemus. Deditenimnobiscauies, ebulifolia, fili-
eem,anchuf« radicem,pulegij flores,rutam, colocynthidem, rubum, Olean-
drum,mentam,mentaftrum,lupulum, rapi femen,cuminum, ftaphidem agri-
am,pfyllium,conizam,crocum, coriandrum, chelidoniam, Siliquam,cicererri
fylveftrem, perficariam,Sinapi,lupinos,radicem Chamadea?, helleboii, fo-
liapopulinigrae,kuri,juglandis; quorumoleis, aut fuccis decoftis, irrorato
pavimento,vel furlitibus domo infecH,fugantur pulices, & plerunque interi-
muntur. Supraomniaequse urinaefeces, autaquamaris laudancur, afperfa? 5
&cornucerviniuftio valdeconfert. Sanguis hirci in foveavel pelvi depofi-
tus, omnespulices adfeallicit; uti etiamlignum adipe ericij, cuniculi, R-
mia?, urfi, tauriaut vulpis illitum. Aqua decoctionis arfenici aut fublimati
afperfa, certo experimento pulices necat. Calxvivacum helleborialbifuc-
cocommixta, idempratftat. Lampyrisinmediadomopofita, fugat pulices»
Herba pulicaria in civitate Chairi pulverizatur, & circa leftos pulvis fpargi-
tur,cujusodore ftupefaclipulicesHonmordent. Sipulex inaurem irrepferit,
Oleum infundito, cui aceti vcl ruta? fucci parum fuerit admixtum. Oleum
fpica?,petra?, terebinthi plurimum auxiliatur, Hxc remedia ex Apfyrto, Var-
rone} Columella, Galeno,Aetio,Palladio, Avicenna,Rhafi, Kiramide, Gui»
B b Helmos
78 InjeBorumfive L ib.2,
lielmo,Placentino,Ioannitio,Bellunenfi,Herraoko Barb. atque Plinio pctita
fufficiant.Barbariautem (tefte Lerio) ne a pulicibusmordeantur, olco quo-
damcrafliore&rubro, efru&ibusexpreflo, fcfe illinunt, quos llli, Courog.
appellant. Petrus Galliflardus, Cachus Chalcagninus & Tzetzes, Enco.
mium Pulicisfcripfifleperhibentur; in quod incidifle animus nobis fuit, non
fortuna.
Cap. XXIX.
Dei^tfpodisfive Depedibus InfecJis : Acprimum

de Terr* InteftmU.
Epedum Infetforum terrcflnum quaedam in ipfa nafcuntur j Quae-

g-gâjg^C)
fÊi^Sw daminanimalibus & Plantis. Vermes terra? Lumbrici Plauto &
Columellaejtortealubricitate appcllantur. Teirae quoque Inte-
iftinavocantur, tum quod in ipfis terrae vifcenbus onum habent,
tumquod comprcfll (animalium inteftinorum modo) excrementa ejiciunt j
tum quiaillorumformam& figuram reprasfentant. Hos Grarci - « n-rs^* s/*-;
/SK*M»vi Hefichius j Siracufij^y,- vocant. Ang\is, Mcds^ Earthwormes. Oallis

Vcrs dctcrre ; \x.z\\s Lumbncbi ; HiCpznis^Lombr/z,; c_>ermanis Flandnlque
Erdrvurmen ; Arabibus, Cbarattn dicuntur. Manardus fcribit,lib. 2.ep-4.

y*< tvne? cvifcuhs olim vocatos. Lumbrici autem terrcftres vel majores funt,
vclminores. Suntaute Majores, vermesoblongi,fimilesfereijsteretibusqui
inteftinis hominu innafcuntur, femipcdelongi,imoextentipedea?quant;co-
lor ijs carneus dilutus,& maximam partemomnes annulocirca collu,vel poti-
ustorquecrafliufculoornati,inquofanguispaucus contineuui ocuhs carenr,
utomnelumbricorumgenus. Exterraputrefadta primumnafcuntur, cadcm
deincepsnutriuntur, & interrampoftremo refoluuntur. Quos in foraminis
margineaggeruloscrifpantes cernis, excrementa efle conjecltor } nam in ip- -
fisnihilprxterterramreperimus,cujusfuccoalimentarioexhaufto, reliquam
partem ceu inutile pondus pro foribus ejiciunt ; quibus, ne pluvia? illabantur,
prsefidio funt. Nocle,pra?fertimpluviofa, libenter coeunt, &
ad auroram
ufque cohnrrent in venere non complicantur, ut Serpentes; (ed lateribus
:
ardeconjundismutuoadhasrefcuntjfpumofa^mquandam falivam inter coe-

undumemittentes. Mediamcorporispartem, pofteriorem fcilicet (etiamin
venere)intra cavernas retinent,neque unquam fic conglutinantur, quin levi£
fimo terrae motudivifi fefe fubducant. Tempore pluviofo magis albicanr,
nifi dum coeunt tum enira prxcipue
: rubent. medio lumbricum fa?-
Aprilis
minamdiflecui(inquit GefnerusJ fatiscraflum. Intra carncm per totumcor-
pus receptaculum quoddamdefcendit,annulatum,rnembrana tenui donatum:
diflecantiodorgravisoccurrit. In hoc contincrur terra ab ijs ingefta. Ova
autemfuprareceptaculu,proxima ori,multa fimul congeftaalbicant.ii//w0w,
clarioris doctrina? gratia, Afcandes cum Georgio Agricola vocamus in ftcr- :
quilinijs &fublapiduaggcrefrequcntcs.Horum alij i1ibri(quos-D«^ voca-

mus)apifcatoribusdefideratij alij fublividi ; alij cauda flavefa&a, Tellow-
tailes appellatiiquidam etiam torquati & pingues ; quidam non torquati &
graciles, quosmaresputo. Autumno potiffimum hi generantur ob humidi-

tatispaucitatem, ut Ariftotelesvideturafleverare. Vtrumquc genus diu in
aqua vivit,fed tandem alimentiinopia commoriuntur. Tra&u & pulfu quo-
damdelocoinlocum moventur; nequeenimproprievolutariaPhilofopho
dicuntur. Degunt majorcs in tcrra? vifceribus, maximeubi aerliber eft,atquc
hominum
L i b.2. mimmorum animalium fbeatrum. % jp
hominum fubindefit concurfus. Manedumincavernasfeferecepcrint, fores,

fudoaere,egeftaferramuninut; pluviofo, feftuca intus attracta obftruunt.
Plerumque terra,fed avidiflim e mica panis triticei,non fermentati,vefcunturi
utex noitro Turnero (tefte fide digruilimo) fepeaccepimus & vidimus.Hye-
misfrigidiorisirnpetu, atque nimiaxftatis ficcitate multi pcreunt. Quine-
tiamfoflione, racToqueterrsmotu, &infufo fucci medicati liquore (qualis
jughndium, canabis, & lixivij) rbris expellunrur, atque ita a pifcatoribus
collbuntur. Conducititemhortos (quosmiferrime populantur) nofte in-
tempefta atque illuni tacite intrare, & Vulcani in cornu geftati beneficio coe-
untibns obrepere. Sic enim unanoctcmihiaeorumaliquotintercipiatque
occidi poflunt. Varij contemptiflimi hujus animalculi ufus commemorantur:
imo vix aliquod fimplex tribuit natura, cui contra plures morbos tantx virtu-
tes. Ecenimlumbriciterreftresmolliunt, glutinant, dolorem fedant, terre- Ffa^
ftriquefua&aquaticafimulhumiditatetemperamentumpartiaffeclxconci-
Iiant. Puluis lumbricorum ita paratur Majorcs lumbricos terra; mufco per
:
aliquod tempus volvi finito, quo fe glutinoib illo lentore exterius adhsrente
liberent. Deindepofleriorempanem, caudam verfus, comprimito , utex-
crementisejectispurireddantur. Tum invafculum cum vino albo& pauco
fale conjicito, acmodiceeosdigitisconftringendo, primum illud vinumab-
jicito. Novum affunde, atque poft ablutionem vermium, ejus quoque non-
nihilauferto. Haud eriim totum abjiciendum eft (ut quidam volunt) donec
&
omnino clarum evadit 5 nam lenta glutinatoria illa facultas una amitere-
tur. Hocmodoparati,fenfiininfurnoexiccandifunt, donec tacru in pulve-
rem teri pofllnt Tuin tritos,cribroque proje&us pulvis (odore autem coagu-
:
lum au: cafeum ref~ret) remotius ab igne in vafe vitreo fervandus. Ahas prse-
ftabit lumbriccH -'ifleCtos in vino falito enecare, atque illinc mortuos exime-
re atque purgare- Hic pulvis cum fucco calendulse Eplepfiam ; cum vino mul-
fJo^Hjdrofem; cumvinoalbo & myrrha Trogloditica, Itferttm cumfapa, -.
hydromelite,aut vino, Cdcuhmjilcus renum, atque vefica curat. Dantur au-

tem drachrna? pondere. Ex aquse cyathis tribus internos abkeflus rumpunt,
ac ad excretionem deducunt, fifeptemautnovemnumeroin pulverem fue-
rint radacti. Siftunt quoque Diarrhaeam, fterilitatem abigunt, gravidis fe-
cundas retardatasexpellunt,Ifchiadicum dolorem leniunt,hepar aperiunt, fe-
brcs tertianas foluunt,omnes inteftinorum fumbricos necant atque ejiciunt,ex
liquoribusaut decoctis appropriatis. Decoctum item vermium terreftrium
ex fucco fanguinarix aut fymphyti bibitum diabcti convenit, prascipue fi una •
etiamperclyftereminfundatur. Clyfteriteraexeorumdecoctoinjectus,ha?-
morrhoidumdoloremmiretollit. Quidam, ubi fanguinis concreti fufpicio
cft, decoctum lumbricorum magnofructu propinant. Ad aurium vitia vcl
deplorata,adipe anferis decocti infundantur. Ad dentium dolores in oleo de-
cocti, infufiqueauriculajcujus epartedoleat, ut Plinius teftatur,pr«ftant le-
vamentum vel fi in contrariam aurem inftillentur, ut docet Diofcorides.
:
HacJenui de Lum^ricU intracorpus exhilfitiiexT)io{covidls,Galeni,Aetij Ac''

gineta»,Myrepfi,Plinij,VuIarifque experientia; tcftimonio. Exteriusitem ad-
hibiti, atque triti,vulnera & nervos pra*cifos glutinant,& feptem diemm fpa-
tioconfolidant; itaqueinmellefervandos Democritus cenfet. Cinis cum
oleo vcteri putrida ulcera expurgat,eorumq; duriores margines, cum pice li-
quida &
Simblio melle (aflerente Plinio) abfumit Diofcorides Siculum
:
rael, Simbhcum vocaridicit. Quidam Chirurgus jamapud Anglos non in-

celebris, exterrevermibus &
melle linimentum parat, quo tiuundam illi-
iam, &alummefubtiliflimepulverifatoconfperfam,Fiftufeindit5atquecaI-
lum fine dolore exefum extrahit, ulcufque occludit. Cinii eorum infxa item
Bb 2 extrahir^
28o h/eBorumfive Lib.z
extrahit ; & ex oleo rofaceo impolitus Permombus medetur M m . 1 Um.
Dtjfcfiu vulncrc «c/w, tjinquit Serenus) Vrofucrtt te$ra Iumbrtcos indt
trttos^ Httcis vetus &
ranccnsjoctari axuugia dcbct. Marcellus Empiricus ci-
nerilumbncorumatqueaxungiaeSenecionemadjicit, & tenera buxi cacu-
mina cum olibano. Ex his tntis Emplaftrum conticit,nervilque piaxilis vcl
dolennbusapponit. OHibusconfraais, horum &
fylveftris muris pulveres
commixtos, emplaftrique torma cum oleo rofaceo adhibitos, valde con-
ferre docet Plinius.
InEquorumtamnervorumquamarticulorum dolorem fedantibus mcdi-
camentis, Rullius, Abfyrtus, Didymus, magnum Lumbricorum numerum
accumulant unde colligit Cardanus, ijs omnes dolorcs poife levan. Mun-
:
della concracliones nervorumfanari afhrmat, ubi ex oleo chamomelino vcr-

mibus hispragnanteillitifuerunt. Idem narrat Marccllus de melle (utidi-
cam)lumbricato. PodagraproculdubioUnquitAetius)in oleocodi, cum
paucacera, iingularifuntremcdio. Idem quoque Marcellus j fedetiamali-
quando mel admifcet. Vigo adjundurarum dolorcs ex his& ranisEmpla-
f trum componit, quibus viperarum etiam adipem adjungit.
Ad doiorcs juncturarum^W.Cmens lumbric.§iij.olei rofac.ve lvulpini.q.f.

mifce.fiat unguentum. Aiiudprajlantijhmum ifc. medullacruris vituli, olei
:
rof complcti & antiquijiij. Lumbricorum mundatorum cum vino & fale
îj.bulliantinbalneo Mariae ad mucilaginisconfiftentiam. Hac cervicera &
icapulas &locos dolentes inungitoj nam mire prodeft. Plinius. Eoscum
melle illinir, atquc indc malagma confedum imponit Marcellus. In mcm-
bn alicujus cxtrenuattone &
atr ophta Juxrioncos mundatos, in phialam indere
oportetoptimelutatam, nequidexpiret,&in clibanum tepidum vcl balne-
umreponere. Indeinlentumcpcndamhumorem refolventur, Âdparaly-
fin membrorum
expertiiTimum & mirabileremedium-. Rr.cinerum lumbnco-
rumtenerorumifc.iij.Zingib.galang. anaiiij. cum melle defpumatoj mcor-
porentur, &fiatunguentum. Hoc tribus nodibus continuis inungepatien-
tem, ligando fomffime brachia fupra ventrem vel ftomachum tum bene :
cooperiatur, & a frigore caveat. lacobm de Parmz. Âd canitiem arcendam

oleo huic cineri admixto utuntur mulieres dum caput pedunt, Plinio Autho-
rejcui fubfcribit Screnus his verfibus,
Lumbrici quoqueterrejlres mifccntur oltvo,
JEt j wucncm prafant redivivoflore captllttm
D^»f/aw^/mquomodomedentur,anteadiximus. Quin porro cinis illitus
dentesintegrosjuvat, &putridisinjedusfacileeos,imovel molarem cade-
recogit : prafertimdente prius fcarificato, & pulvere fatis repleto atque
afperfo. Zkctius. Gal.5.fec.loc.idemfereex Archigine habet.Profunt&
cum mori radice in aceto Scyllitico codi, ita ut colluantur dentes, Âurtbus
purulentu cum oleo
infufi valde conducunt ex Galeni fententia:inflammatio-
nesearundemmulcent cum rofaceocodi.Aetius.
Si vero obtufus fenfus remoratur in aure^ "p
Lumbricos terra^fcbumque ex anfere rauco >Screnus.

T.xcoque : fic vctcrempofts depellcrc morbum. j
Myrepfuslumbricoscum exigua terr«e parte, unde defumpti funt, terit,
fubigit,ac illinit adaures contufas. Marcellus terit cum rofaceo, Cclfus cum
oleo olivarum. TaventiTMS in aurium dolortbus oleo lumbncorumpartes inun-
gitextimas,atqueetiaminternisipfuminftillat. Marcellus porra, nonplan-
tata fed fata, impari numero cum lumbricis totidem teri jubet, in oleo op-&
timodecoquiad tertias : hocdeincepsoleumauribusinditum,earurnprimis
doloribus, ac hebetudjni valde auxiliari profitetur.
Fijfuras
* — (
Lib.j, mmmorumammaliumi btatrum. %%i
Fiffuras aurium manuuwacpedum, o\co \umbrica.to curat Abinzoar. ^dd

antiquumcapttis dolorcm, ex thurc,caftoreo,& cumaceto tiiti applâtique
praxlareconferunt. Galenusad icxmhujufmodi inEupoiiftisparat rcmedi-
um. ft vermes terreftres numero 1 5 . grana totidem piperisjac©ti,q.f.mifcq
.
atque illine. tîltud. R. Vermes terreft. mufcerda?, pipens,aibi, rnyrrha?,

anaiff. tereacfubigecumaceto, \ocumque Hemicrania tefumilliiui.0. ivly-
repfus illos vermes lmpares effe vult,utque finiftra tantum manu legantur,iu-
perftitiofe injungit. Sivisexplorare(inquitMarcellus) utrumtumorincol-
loapparens, Struma&tnecnei lumbricum vivum, nnicuique eorum apponJ
curatoj qui(iiftrumafit-)interramconverteturkmbricus5 fin minns, inte-
germanebitatqueillxfus, idem Plinius. Lumbrici terreftres nobiieillud
Emplaftrum Arnoldi(2. Breviarij) ex pelle aretis, & fanguine hominis rufi^
Contra rv.puram ingrediuntur , eoque ad Enterocclen-<y epiplocelenfana.ndi\m
laudat Holleriu. Calculum quoque minuunt, tum intus fumpti, tum in un-
guentope&inicrafliusiliiti. Gal.Mulicrum quodmala attwa, Colloaliigati
partum retinent, femoricontraappoflti, eundem& fecundas educunt :attra=
huntnempepotenter,ubicunqueviviapplicantur. Plin. Colkciioncs mamma»
rum vermes terreni per fe impoiiti curant ; nam concoquunt,aperiunt, extra-
hunt, & ad cicatricem perducunt. <Âlcx Bened. Sic Myrepfus ex ijs contu-
fts Emplaftrum componit. Mammtsinduratis acinflammatis, terra? inteftina
cum malis cotoneis apponito,vel cum polenta j Actius.Siautcm poft parturn

mulieribus mammanntumefcunt,atque (ut Sereni verbis utar,)
Claufas pcmttts dolor angit acerbus^

Lumbricis terr& turgentesunge Corymbos,
Etenim mammarumfuppurationes&abfceiTusconcoquunt, co&ofqueeva-

cuant & perfanant. Adignemfacfum Indi (narrante Carolo Cluiio) ex Lum-
bricis terreftnbusunguentum ita conficiunt R Lumbricos terra exemptoSj
: .
eofque Maza? folijs vel polline nutrito aliquandiu ; ac pingues rcdditos, in

fi&ili vafe(femper defpumando)coquito;colatos deinde rurfus percoquito ad
Emplaftri fer e confiftentiam,quod redte paratum luteierit coloris.Hujus par^
tem aliquam in aqua rofacea ftiUatitiadiflblve,locuraque affeclum ablue bis
indie.Pra;ftantiflimumfaneremedium(inquitClufius)&experientiarongifli=
ma corroboratum. Pliniuseosexaceto idem prarftare affirmat : Qui etiam
(una cum Aetio &
Myrepfo) micabileauxilium effe dicit,Lumbricos tritos ac
Scorpionum plagae impofitos ; nam &
dolorem (inquit) confeftim fedat, &
tumoris malignitatem corrigit.
Oleum Lumbricorum ad varios utile effe morbos nemo non novit &fecun~ :
dum veteresitaparatur. Rc. Vermium terreft.hb. ff.

rof.omphacl. ij. vi-
olei
ni fragrantis albi, $). bulliantinbalneoad viniconfumptionem. Hoc nervos
relaxatos,&contradtos, &ftupidos, & diffeftos,& infrigidatos curat:om-
nesfere mitigat dolores , & calculurn minuit pectinis Lumborumqueinun-
clione. Verum in ejus praparatione, quifquefuam fequitur fententiam. Qui-
damcnimante olei additionem, lavanteos& purgant vino albo; quidarn
omnino nec lavant, necterramexprimunt, & vinum odoratum potius fua-
dcnt, ut citius penctret. Alij fimplici oleo utuntur, non rofaceo ; alij vicifc
fimchamsmelino. ( oquendi item varios modos oftendunt. Nam hicirj
clibano , ille in balneo , alter in fimo rem digerit^ & quidam flores chama»-
meli & ane,thi ad dolores mitigandos ; quidam hy periconis flores ad vulnera
glutinanda ; alter limaces altercocleas, pro fuoquifque animo admifcer.
-,
Aquam quoquc mirabilem ex Lumbricis parat Bartapalia? author, fol. 2 54«

in vulneribus morbifque externis & internis plurimis perutilem. *~dd Lum~
B b 3 bricos
2%l hfeBorumJtve Lib.z
bricos Equorumac boum , Lumbricos tcrreftres vivos naribus infundit Pela-
goniusf quamvis cornu eos in ftomachum tranfrerre longe prxftarct. Cinc res
.Lumbricorum tritos cum carne calida accipitri dare Tardmus prxcipit , cum
alvumexonerarencqueunt. Suntitemcibolalpis, ijfque fodientibus mira
feftinatione crumpunt e terra. Sues ( ut Varro lcnbit ) limum turbant , ter-
r amque roftro etiodiunt , ut ijs veicantur Albertus bufones, Bellonius La-
.
certos , Tarentinus paguros marinos , cxperientia ranas, anguillas , fnndulos,

Cypnnos , rochas , truttas , darcas & tineas , Lumbricos avidiflime devora-
re iatis teftantur j *«.« quoque Ariftotelis , avis fpccies
Vannellus a quibuf- ,
damdi&a, nec no n galhna;, & totacornicumnatioijs veicuntur.

Parumilli
autem prudentes piicatores , qui Lumbricos iuccis medicatis exire cogunt $
quippe amarulentiores factos pifces refpuunt ; contra vero , fi per diem inte-
gruminfarinatriticeacum pauco mclle jacuerint , &tunc hamis affigantur,
vel ipfa quidem ambrofia magis fapiunt. Nec contemnendam quoque utili-
tatem ex ijs capere polTumus , eo quod pluvias imminentcs nobis prjefagiunt,
fubita e terra eruptione. Siautem pridiana vefperalatuerint , craitinam ferc-
nitatem promiuunt. Quidam ferrum ad chalybis duritiem fingunt hoc modo.
K » \ ermium terreft. partes duas , rad. raphani partcm unam ;contundantur,
& alembico deftilletur aqua:velaccipe aqua* Lumbricorum ftillatitia?, Ifc. iij.
fucci raphanil. j. mifce ferrum farpius hac aquaextinctum in eadem maneat
:
per decem dies, ac valde indurcfcet. iîlwd. \. Lumbr. terrcft. 1. ij. fui ci
raphanil. j. dcftillentur inalembicolentoigne &in hacaqua deftillatatem- :
peraferrum. Item 5 Acedufr , cicuta? fatidae , Ariftolochia: rot.fuccus &

. parimenfuraextrahatur, &inillochalybsmultotiesdiftemperetur. Succus
quoque Cyclaminis idem pra?ftare crediturjauthore magiftro Fakenham
Medicoinfigni. iîlmd. R. Sanguinishirci,cuiadde parum falis communis;
olla vitreata &
bene lutata fepeliantur in tewa pcr dies 3 o Tum fanguincm in .
balneo deftilla , &

liquorem dcftillatum aquae Lumbricorum adjungito pari
menfura. Aliud. R. aqua: Lumbricorum , raporum, radicum malorum arbo.
rum , ana ; feparatim deftillatarum «equam menfuram mifcc, ac fcrrum inca
aqua extinguito , ut ditium eft Anonymns GaUus. .
C a p. XXX.
De tÂnimalium Lumbrick.
tiomt!. jgî^gg Vmbricos a lumbis di&os putat Ifidorus. Nam & Lumbos ventrem
appellant veteres , & wspi&t M*ud Hefichium & Suidam Lumbri- ,
cts quidam interpretantur. Sed re&iusa Lumbricis

laborantcs,
terreftribus quos naturd & forma referunt, nomen fumpferint.
•
Cornelius Celfuseos vermes , Pliniuslnterraneorum animalia vocat. Apud

Grxcosi\twztif,>.'t[*ivSu, h.(iktf, 'ihijuyyii, îao/, & (cum ad magnitudinem non
vulgarem pervenerint ) 8«pi<*dicuntur , ut cx jElianoapparet, lib. 9. cap. 33
AdvertendumeftdifferentiamelTeapudfcriptores latinos, inter vermes &
vermina, , quia vermes proprie funt animalia ; vermina
feu verminationem :
autem &verminationes dicuntur tormina inteftinorum : quemadmodum

pmer Celfum , Serenum, Plinium, SenecaEpiftola5>7. tcftatur. Verum
Arabes Emicar , Sylvaticus Ehngen , Germani Spulwormc , Saucbtpurm,
'frefcTiftio. Angli Gutt-tvormc, Illyrici Sskrkavoka , vocabulo diffkilis pronunciationis
vocitant. Eft autem Lumbricus animal infetlum , depes , in corporc
animalium natum , varie lxdens opcrationcs. Dixi Animal, ut Lum-
bricos
L i b.z. minimorum animaiium Theatrum. z 83
bricos illos latos lanias didos cxcludcrem , qui lket fubftantia iint
adnata inteftinis , &
animalis formam repra»fentant : non proprie ta-
menproanimalibushaberi poflunt jut Hippocr. i. de morbis recte affirmat^
dixiInfutpm , tura quia annulofo iunt corpore , tum quia veteres inter fer-
pentcs iilos nonnuu erant, nec claffealiqua pecuiiari hactenus donarunu Dixi
Depe , ut a pedahbus veraiibus diftinguerem. Dixi in corfore antmdtum na~
tum, quia nonfolum in mteftinis gignuntur, fed etiam in iingulis partibus car-
noiis 5 imo m corde ipfo , ut in hiftoria patebit. Neque homines duntaxat ijs
vexantur , Ccd & equi , boves , vituli, canes, porci , accipitres , atque totum
animalium perfectorum genus. Dixi, Vane Udens atfiones , quoniam ab ijs
dolores, tabes , convuliiones , epilepfia?, phrenitides , variaque alia malafe-
quunturjpraefertimiivel magm fubftantia vd numero plures excreverint.
Suntautemiftiomnes Lumbncivelinviventibusmembns nati, velinmor-
tuis. ViventiumvcrmcstripHccsvidentuii^j.uwi, ^w^, *nxdju: quos La-
tini Tcretes, Cucurbitinos, &Motitoresjureappellant quales ln inteftinis" :
ani malium faepe nafcuntur. Neque ibi folum , ied etiam m alijs vaiis atque
vifceribus qua de reapud veteresfcriptores maximam controverfiam inve-
:
nio. Nam Gal. i de loc. aff. cap. 5 certos moibos , certis partibus alligatj
. .
ut Lumbncosinteftinis, calculum renibus & veiicx. Verum ipie cum pluri-

misalijs Academicis vidi calculum lnftar ovi columbini, per alvumexcre-
tum Cantabrigia' a DoctoreZ<jr£/#e,Regio medicina» lbidem profeftbre,qui
dolorecoli& Atrophia diu afliiClus , calculumquadixi, forma &magnitu-
dine , ceu moleftiiTimum ani partum , tandem enitebatur. Idem Montuus &
Benivenniusfevidifle, fcnpto affirmant. Quinetiam uno clyftere Nobilis
Leonardi femina? le&iflima» inje&o , triginta quinque calculos , a Mefpilife-
minibus non abludentes, uno tempore anno 1583.) eduxh Pedemontani,
(,
Arculani, Guainerij, Tralliani, Benivennij & Montuifidem multiin dubium

vocant , quod ( pra=ter Galeni fententiam )incapite, pulmonibus, venis ma-
joribus , folliculo bilis,fub lingua , in jun&uris , alvo , calculos fe non femel
confpicatos efle literis prodiderunt. Caeterum cum experientia quotidiana
iitos purgat mendacij , Grzcum Graccafidedixiffe, hos autem rem verifli-
mam narrafle confiteridebemus.
Meminifle fane potuit Galenus Hippocratem cpid. 5 fect. 1 2 nonteme-
, . .
reaffirmafle, Ex raulieris utcro manibus obftetricis expreflum efle lapidem

afperum 8 magnitudine verticillifufi Qua? fane pramittere vifum eft, ne dum
.
Lumbricos cun&is pcne partibus innafci, ex aliorum fide , noftrifque oculis,

aflevcramus aut rem novam , aut falfam dixiffe exiftimcmur. In Hemicra-
:
nijevehementiflimodoloreraroapparentvermcs j aUquando tamen id fieri

docet Hollerius lib. i.cap. 1. Morbum hunc Poloni Stownj roback$Ger-
mani Hmftwurm appellant; fuitque olim m
Gcrmania Hungaria frequens, &
atque omnes eo correptiinphrenefin vel maniam inciderant 5 mortuifque
diflecto cerebro,vermiculusinventus eft.Tunc medici allium cum vino fubli-
mato exhibuerant , femelautbisindie, quod quicunque biberant, conva-
lucrant; alij vero omnes perie,rark. Philippus Shotus quinquefamulosfuos
eomorboaffec>ositacuravit;ut quidamin Epiftola ad Gefnerum fcripfit.
Vermesincerebro faepius confpici, ThomasaVega,com.incap. 5-lib.dc
loc.aff. Galeni, &Balthafar Conradinus cap. io.defebre Hungarica te-
ftantur. Cornelius quoquc Gemma in appendice operis Cofmocrit,
de Ha;mitrita?o mulierem in civitate quadam Mo-
peftilentiali differens,
fae , vehemerttiflimo & diuturno capitis dolorc correptam
fluvio adjacente
memorat ; qua poftea cxpirante, cerebrum diflecTum fuit , atque inibi maxi-
raa putredinis vis verrniumque copia reperta. Dignofcitur ifta affedt io \ au
thore
zty Injedorumjive Lib.2.
thore Rhafe, ex corrofione prora: capitis interna, doloreque vchementifll-
mo, &
fere ad inianiam ducente. Curatur per fternutationes , & iuccos
vcrmes necames naribus inje^tos , Rhafis, lib. i. cap. 9. Qui vero quo-
tanrus in cervorum, & aliquando caprarum, ovium&arictum (pra?cipue
pinguium ) ccrebro inveniunturvermes jvcnatoribus, & lanionibus notioies,
quam ut a me defcribi debcant.Sunt autem Eulis maximis [ Alexandro Bcne-
& Matthioloreferentibus)«equalcs,cjufdcmquecumillis forma:. Ho-
dicto,
rumquoque Theophraftus meminit,Hift. lib.cap. 53. & Alcander Trallia-
nus,lib. i.cap. i5.Fcrunt DemocratemAthenienfeminadolefcentiamor-
bo Comitiali laborantem, oraculum Apollinis confuluille , Py thiamque ref-
pondiffehisverbis..
[môv de^^f uif&' xjtpaHns 7MumUov, ivhLu
l
(**&?©- dôvonoto Jiggf mtntg.HÂKi ftihov,
tpTntsay TKWxh&yx.Tiv ivfpivuv dTH) JWfffWt.
id cft, L ongum dc gregc tolle capc/U verticc vermem

Rurts amatncts, ejr ovis de tcrgore circum
Mufttvago vcrrm pcorts defronte revuffo.
Quorefponfononnihilanxius redditus adolefcens , Theognoftum Dcmo-
cratium adijt nonagefimum octavum jam agentcm, qui oraculi fenfum ex-
plicaret. Huic Theognoftus, nihilplaniusdicipofiememorat. Seenimlon-
ga expcrientia in caprarum oviumque capitibus vermes vidiflc , qui pclle ni-
gra ovis involuti colloque appcnfi , morbum Comitialemmiretollerent.
Scribunt quidam(teftc Plinio) Eulasduasincapite Phalangij lanuginofi repe-
riri, quivermescervinapelleinclufi,& ante Solisortummulieribusalligati,
conceptumprohibent. D c abdomink vcrmibu* ; Fa?mina quaedam mihino-

tiifima ( inquit Pennius , ) fe vidifle retulit quofdam teretes ex ventrc per um-
bilicum non feroeltantum prodeuntes.
Aures item vermium fepe locum efleftatuuntAntiqui ,contraquoshujuf-
modi remediapropofuerunt: Ek.radiciscucum. Afinifuccum, &fuccifal-
vice nobilis , five latifolia?, tantundem , mifce, &auribus infunde , Gal. Ub. 3.
fec. loc. ubi Andromachi auricularias compofitiones numerans, hanc Prita-
nidis& Harpalivalde comendat.ft. Opij ob. ij. myrrha?,nardi,croci,anaob.
iij. a?ris ob. v. aluminis fcifli
ufti , &
rotundi, ana, 3 1 . veratri nigri 5 ij. excipe
paflb vel rofaceo , &
auribus applica. Lib. Eupor. fecundo, locuftam aurium
vermesnecarefcribit&pomum odoratum fere perforatum auriaclhiberiju.
bet, quoniamexibitvermisodorisdulcedineillettus. Plinius Cyperi radi-
cem in aquaco&am valde laudat , & urinam pueri impubis , & fuccumcana-
bis , rutai , rubi, & capparis fru&us, infufum.
Varia denique remedia ex Co-
lumella, Vegetio, Marccllo Empyrico, Tralliano,Vigone, Tardino„& Ara-
bum familia depromere poflitis, quibus hic fuperfedere vifum eft , & ad alia
tranfire. Monardus cuidam narium Polypo laboranti fuccum Tabaci injici
curavitrquo perpurgato ulcere, vermiculos multos ejecit:gignunturergo
etiam in naribus (invitis Gabucini argumentis ) nonduntaxat ex alijs pn.rti-
bus ejiciunmr. Sub lingua lumbricos nafti b,ubulci norunt, &canisLytta
.
( cujus vermis geftationem , rabidicanis morfum arcere tradit Piinius ) fa-

tisconvincit ,imo fublinguis hominumeosfevidifleprodit Valeicus. -Pe-
<3usipfum& pulmones alumbricistutosnon cfle , multorumexpenentiafa-
tis conftat. Teftor Antonium Benevennium, Bcnedi&um Renium, MundeJ-
lam, & Antonium Siculum ; quieos nonexcrcationeaut vomitu, fedruffi

ejeftos viderant. Scribitetiam Alfaravius , capite de tuffi , fieri aliquando
tuffim ex animalculis in cannis pulmonum &
cavitate pc&oris generatis , qua;
mufcilionibus haudmajora cum fint, tamcn ubi delocoinlocummigrant,
tuflis
Lib.2. minimorum animalium Tbcatrum* z%i
tuflis oritur , ficutiquiefcentibusviciflimipfis.,fedatur. Horum quoque men-
tionemtacit A.bynzoarAbhomeron. iib. i. tra<ft. n. cap. 5. amrmansantk
quos Medicos idem vidifle & icripiifle. In jecore & iiene, Albertus & Gen-
nlis 5 ir^fellis veficula vermes Platerus vidit. Quare utcunque Galenus , vei
Avicenna, ex perpeti puimonum motu , cordis vicinkatc, alijfque frivolis
argumentishocconveliere ftatuunt, tamen fenfibusf edere debere rationcm
i,phyiicispra?fertiminrebus, ) nemo non dixer-k. Nobilis quardam mulic-r
Faneniis inquit Hyeronimus Gabucinus,commentario de Lumbricis,cui
i,
magnam hujus hiftoriac partem debemus ) quum ftornacho gravifiimediuque

laboraret , durioris tandem pituita? glsbum ejecit :quo diilecto, veluticar-
nisfruitum comparuitjinquo vermis^ muher convaluit , quamveneficioar-
iectam vicini putarant. D e Vermibm Renum cjp vefica : Putrefcentibus reni-
bus aut veficae mufculo,vermiculifaepe ejiciuntur , de qujbus has ex Pennio
hiiiorias exfcriberc placuit, Faemina triginta fex annos nata , ab apoftemate
renum vehementer doluit atque ihtabuit tandem vermiculos ejeck, digkum
:
tranfverfum longos, quos m

hypoitafi urina? primus repperi, anno X5 82. -
.Randulphus Medicus Londineniis, eruditus & pius , cumnephrkicicujuf-

dam cadaver diffectum intueretur , in morbido rene aitero ruôio illo qui- ,
dem & putrico, vermen jufta* longitudinisinvenit. Timotheus Brightus, aeg B r}U i ] .j
peritus iane Medicus , & cui ob Hiftoria? Ecciefiaftica? epkomen mukum de- mw i^t l
beraus ftudiofum quendam Academicum dum Cantabrigia?degeiet, Ver- P 'r'^,.„ f

?
, ,
e
mem fcfquiunciam longum eminxiffe vidk:eratautemnonde-pesEularum ^dt.&t.

more,fed&multispedibus&ckiflimisdonatus. Aloyfius Muncblla, Mede- .M-Xfane.
cin.Dialogo 4.Argenterius cap. de vefic morb. Rundoletius libro de cign.
morb. cap. 17. Scoliaftes Hollerij lib.de morb.int. cap. de vefic.afrec.
( ut Levinum, Cardanum,& propriam
meam cxperientiam taceam ). fatis te.
ftantur , Hujufmodi quoque animalcula vefica» innaici. Ex utero vermes Af-
caridibus fimiles prodijfTe non nos foli Francof urti in Germana muliere,auno
80 vidimus , fed Aloyfius idemEpiftoIaad Gefnerum; & Hippoc. 2. dem„
,
mulier , & Avenzoar lib. 1 traft. 2 confirmant. Kiranides in muia? matri-

. .
cevermemreperirifcribk, quialligatusmulieri, fterilem reddat. Inlndia

regionibufque fupra ^gyptum animantes quardam viva? Lumbricorum foi-
"z
mam prarferentes ( Dracontia vulgo ) in brachijs , cruribus , furis , atque alijs ^r c '
mufculofis partibus coniiftunt, ih puerulis itemin latebriscoeuntfubcute,

apertequemoventur :deinde ubi perennarint diutius, in extremkate aliqua-
Dracontij locus fappuratur, &
apcrta cute foras progreditur Dracontij caput.
Paulus,lib.4.cap.59.Soranusconcedk quidem id, fedanimaiiaeffedubkat.
Oriunturquoqueinfanguineipfo animalia lumbriciformia, exefura corpus,
velutifcribitPlinius, Hift.26.cap. i^.Plutarcbus, 8. Sympofi q. fcribk, :
Ephebum quendam Athenienfem lumbricos una cum femine rejechTelEx in-

gumibus & naribus iEgineta proijffe vidit,ut lib.4, teftatur, cui Benivenmiis.
cap.centefimo fubfcribk.
Nafcuntur kem fub ungulisovium (tefte Columella;)quaIes etiam ftos
vidimus fub unguibus panantio laborantium. Atquc dcvTveninimcorôrum
LuTKbncisbatfcnus. Qui vero in mortuis putridifue membris (five id morbi,
five Chirurgiaevkio contigk)nafcuntur,Latino nomine carentes,Gracis e$^
dicunturj utexHippocrateapparet; Angli M&ggot § appeHant. CarliusEvt-
las Latine etiam dici voluk,mutuata a Graecis nomenclatura. De his ordine
decemus.Primum autem de Lumbricis Inteftinorum, quorum defcriptiones,

Caufae,figna, fymptomata, curationefque explicataymukum carterorum hi-
Tloriaelucisafferent,
CA ?
i^0 hjettorumjive JLib.2.
• C a p. XXXI.
J> £ Lumbricorum Intefittnorum deficnptione.
Vmbricoriirnmpi in inteftinis procreantur tria eflc genera, fupra

fuitcommonftratum: quidautemeorum quodque fit,opera'pre-
tium fuerjt explicare. z.r&yyi**' fi ve Teretes lumbrici priniam

conftkuunt difrerentiam,eamque omnibus perfpicuam, quod fane
alijstrequenuoreslunt: itanuncupati,>quodreverateretes atquerotundi ap-
pareant,nonabfimilesvermibus,quiintsetunticetis nafcuntur, quos Grxcos
yTif i^TEîdeftjterraeinteftinadixiiiejanteamemoravimus. His,utcuiqj ver-
miumgeneri, nullifuntoculi, &longitudopalmaris,velpaulomaior.Tamen

Benivennius cap. 2. Fabrum quendam una cum ciafliore pituita lumbri-
cumteretemvomituexpuliiTe amrmat, longitudine fere fefquipedali, fatis
planum,rubro capite, levi, & pifi magnitudinem non cxcedente:cacterum illi
corpus lanugine quadam conrcetum, cauda itcm lunata. RomaMtem anno-
1543. qmdamanatejamingraveicenteconftitutus, quum multisdiebus(hi-
ftonam Gabucinus narrat) maximis torminibus diicruciaretur, lumbricum
tandem aluo depofuit nigrum, pilifque refertum, longitudine pedum quin-
que, magnitudine qualis eft arundo. Vidit etiam qui palmx longitudinem non
excederet, rotundis omnino perfimilem,nifiquod dorfum habebatlanugino-
fum,&pilisrubrisveluticonlitum: quo idoneis medicamentis evacuato in-
columis quidam juvenis evafit. Canonicus quidam Antonianus (Hieronymo
MontuoafTerente)viridcmlumbricumejecit, fedbrevi tempore a propulfa
fera diem objit. Maximam tamcn pavtem kves funt, non hirti 5 palmares
non pedales 5 utraque extremitate mucronata & veluri roftrata. Eatenus eti-
amaterreftribusdifferunt, quod nectorquem nec cingulum ullum gcftant.
Colores quod attinet, vidimus nonnullos, rubros, flavos, nigros,& ex parte
&
albos vel iulvos. Virides rarius fe objiciunt,verum tales viderat Montuus.
sooHof^ dicuntur vermes illipalpitantes, & eucurbita? femina reprajfcntantes,
de quibusinter Gabucinuin & Mercurialem magna lis. Etenim ille cum de
latolumbrico infinitisCuturbitinispellicula interclufis conftante agit, fic
loquitur Ego vero ( inquit ) nihil aliud latum lumbricum cfle exiftimo,
:
quam fecundum Hippocratem, veluti abrafioneminteftinorum albam,to-

ta completfentem inteftina, intra quam cucurbita? femini fimiles animantcs
procreantur : qua? tunc excerni videatur, quum illa tota excernitur 5 frequen-
terautemperpartes.-qusefiinexcretione frangantur, tum licct intueri illos
lumbricoscucumeris femini fimillimos feorfim excretosj interdum plures
fimulcomplicatoSjinterdumpauciores. Siquis verototam illam portionem
viderit, fciat non abrafionem illam txniformem, fed cucumeri fimiles ani-
mantesintraipfam,vivere. Hunc ego lumbricum, latum di&um, rnireolim
longitudinispalpitantemconfpexi, &motufefelocalicommoventem,quem
mulier qua?dam in febre quotidiana egeflit : quumque illum fummopere fu-
fpicerem, ejufque motus caufam veftigarem, ecce tibi alter paucis ab illis
diebus,quilati lumbriciportionemeffatudignamexcrevifle dixit, quamve-
miram nobis oftenfurus, incredibilifui cum defiderio monftravit. Ha?c
luti
autem porrio [cfe commovebat, quo fa&um eft, ut avidius motus ipfius cau-
fam perquirerem. Diligentiffimetandcm examinans,pcr e)us totam cavita-
tem cucumcris fimiliumanimantium feriem confpexi,quar ex ea veluti equo-
dam lectulo prodibant interdum unum,interdum duo fimul complicata ; ple-
1 umque quatuor, plurefuc : atque eam abiafionis partem, qu« vacua ab hu-
jufmodi
-
b .2 minimorum animalium Theatrum» zy-j
jufmodicucurbitionisanimalculis erat, nullo pacto moveri, imo fubftdere.
Quo iactum eft, ut latum lumbricum nil aiiud effe exiftimem, ac mucos inter
inteftma genitos, vel mucpfam pituitam intcftinorum fngiditate addeniatam
loricas modo mteftma introrfum ambientem, quammulieres afiideni.es leCtu-
lum lumbricorum vocant. Ex qua mucofa materia cucurbicje fimiles ani-
mantes, conceptus more producuntur, qui a fecunda nuncupata membrana
intrautcrum primum. e ieiiune genita, undiquaque contegitur. Hxc Gabuanus ,
Cujus ienientixfufiragatur Avicennas Fen. i d.traCt.5 .cap.2 .his verbis Cu- :
curbicini & iati iumbrici progignuntur ex ipiis vifcolitatibus iixis fh fu-

periicie inteftinorum, quas comprehendit pannkulus mueofus velans eas,
quafi ipfigenerenturexeo, &ineoputrefiant. Idem &clarius AntoniusBe-
niyennius f lorentinusin Com.de mirandis morb.caufis^cap.Sy.teftatur qul :
inAvinonisthermis,qu£Bfuntinagro Senenfi, mulierem vidifle fcribit con-

tinuisfeptemdiebusaquaepota complures cucurbitinos ejicientem qui uf- :
que adeb inter iefe dumalter aiterimordicus inhareret, jungebantur, ut cum

fuaipfiferiequatuorcubitorumlongitudinem excedercnt, unumtamen cor-
pus, unumduntaxatlumbricumexiftimares. Ioannes Bibliopegus Baiilien-
h\dum inea Academiafuh Zuingcro Plateroque pr£ceptoribus,anno 1 > 79.
medicinac incumberem ) ejufmodi latum lumbncum decem ulnas longum de-
jecit, fineomni dolorisfenfu,& nonmultisanteanoisfimilem quoqueexcre-
verat. Conftabatautem ex multis Cucurbitinis abfque quibus fuiflet,expers
:
motus, fenfuf que,ex animalium numero jure effet exclufus. Platerus talem
lumbricum cxiccatum habet oCtodecim ulnarum longitudine,qucm cgo vidi.
Lumbricum fcribit Plinius ab a?gro rejeCtum ad longitudinem trecentorum
pedum. Quarequkquid Mercurialis contra objicit lib.^.de morb.puer.cap.
7.approbanteremipfamexperienti£, fundamentocaret. Verum dicit^Yieri
non poffe, utanimalaliquod totfetusedat,quotapparentfeminibus Cucur-
bitxfimiles. Deindej Nequaquam locum inteftinorum capacem efTetot
fetuum.TertiojFieri id violentiexitus figurationc,quia inter exeundum con.
fractus,h ea minima fegmenta cucurbitina dividitur. Atque hinc poteft col-
ligLnugas effe quas comminifcuntur Arabes de lumbricis cucurbitinis, quan-
doquidemnuliifunttales. Quid audio dodriffirae HieronymerTecaniscon-
fitum,longaexpericntiainftru<5tum,propri«imaginationi ita applaudere, ut
rem fenfibus obviam,noftris,Gabucini,Benevenij, Arabumque oculis mani-
feftammegareaufis ? Eia j Nullum animaltot fa?tus edat cucurbitinos ? quid-
ni,obfccro quumunapuella,fumptoadlumbricos necandos medicamento,
?
feptuaginta tefte Gabucino) acfeptem teretesfupracentum dejeceritût
(
omittam qua» de horum admiranda multitudine Bencvenius vir probata? fidei

(cap.85.)commemorar. Quodverolociincapacitatem obtrudis, idfipro
argumento ob jicis,lepide erras.
Etenimintcftinanonfolumquotfuntin cucurbita, fcd ipfam quoque cu-
curbitam praeparatam fufcipiant. Ludis autem non ladis Avicennam & Ara-
bes ultima objeCtione : quandoquidcm in diffedtis cadaveribus cucurbitini
vermes taenia involuti confpecti fuerunt,non igitur ex ani violenta expulfione,
vclmodo formam affumpferint; ut tu velmali-
excrctionis, cucarbitinam
Concludo igiturcum Gabucino,Cu-
tiofefingis, velpotiusimperitecredis.
curbitinos&eflelumbricos, & latumlumbricum Tamiam dktum, Donre-
veraeffclumbricum, imo ne animal quidam ; fcd h M'Uv mf iiWj* ^v* *.y*&r,
ut Hippocrates vocat, hujufmodi Cucurbitinis loricatim pofitis repletum,
Afcaridesa^TKaVxw nomenobtinent: quoniam ijs aftectos mordicatione &
pruritu valdc exercent. Alij ab tybtf^», CMovee^ dcrivant. Iumentarij vete-
ribus dkebantur,quia rarius in hominibus,farpius autem in equis,canibus,gal-
linaceis,
j.
y$ Jnjettorumpve Lib,i.
linaceis, boumque genere apparent. Imo tam inhrequentcr olim homines
vexabant,ut Hippocrati Celioquc mentionc in-
ejus fectaton aut lgnoti aut
digni viderentur, quadecaufalilueiuntcorum hiltonam, quum derehquis

lumbricisiuledicerent. Suntautem tcretibus lumbncis hmiles, ied&bre-
vioresdecuplo (raro enim unaam exccdunt) & pro qualicunque iiia longitu.
dine crauiores in cxtremo longaone & ani fibuli mitio repcriuntur, vehcmcn-
tem horum locorum pruntum exatantes. Galenus inlib. de hnguis Hippo-
crausicribit, Aicandasvocatos cfleaCoofenc f^Kâ^,^, io. ejt, longos
lumbncos; quamnobisdifhcultatemfacile iuperat Mercuriaiis, quumpro
tjaKfoiwxtai legendum redemonuerit. Quinctiam
licet, pro rationc craiiitiei
& latitudinis, iongi videntur ; funt tamen,fatta ad teretes comparatione, bre-

ves ducendi. Hoi um atque teretum varij, pro materix cibi vei coquentis ca-
lonsdirrerentia,colores: Cucurbitini vero femper. Vnde ego conjiccrem
hosiolos,efolapituita,illos ex omnibus humoribus recrementifq; onginem
haberc.Prodeuntperf£epemagnofimulnumero,& ante excreuonem valde
pungunt.
Cap. XXXII.
De Lumbncorum Intejlinorttm ortu.
SgffiPr Aterialem Lumbricorum caufam Ariftoleleslib.5.gen. &

Hippocra-
|^^j|tes3ntecum,4. morb.ftercus ponunt. Oribafiuslib. ^.aph.jo. at-
i|$g)$§5§ que cum magiftrum fccutus Montanus, ex omni humorum gcnere
gignianimaliainteftinorumexiitimarunt. QupsdumhallucinatosputatMer-
curialis,pleno ipfe meridie caecutivit. Sedargumcntaejus cxaminemus.Non
fieri efanguinecompertum eft (inquit,)quiaianguisnunquam adtantam pu-
trefactionemprovenit,utexeo gignanturanimalia.TumetiamexAlexandri
Trallianifententiainvenisanimalianafcinonpofle affirmat. Verum, primo
argumentoexperientianervos praecidit, fecundum Rhafis,Loppij, Plinijque
aucioritasiatisjugulat. Nonetiam gigni poflunt ex humore melancholico,
quiafrigidus&ftccus; nonexflava bile, quoniam amarefcit ramaris autem
rcbus non nutriuntur,fed interimuntur h«cc animantia. Cui opinionilicet Ari-
ftotelem,Hippocratem,Galenum.4. fimpl.med.Aeginetam,lib. 4. cap. 27,
patrocinantes inducit, quid tam tamen exile ac ifti omnes? N
orunt enim lanij
in oviu fplene, melancholici humoris fonte;& in boum felle,biliofi &
Aloe-
tici allius fucci reccptaculo; innumeros aliquando vifos efle lumbricos.
Neque fane video cur minus ex bile flava vermes,quam in abfinthio ; ex mc-
lancholia quam in lapidibus ; ex fanguinc,quam in faccharo nafcantur. Cx-
tcrumnifiexiilisoriuntur, cui tandem materia? debent principiumfRefpon-
dctPatavinus Medicus Rema.net igitur, ut duntaxat generari pofitnt ex pituiu
:
cruda quam fcilicet vel nimia ciborum optimorum quantitas per caloris in-
:
opiam ; vclmalorumquantitas corrupta per depravationcm pcpcrit, Qu*

licet fententia Galeno,Aeginet«,Aetio, Avenzoari, Avicennar, Columellar,
Celfo, Alexandro,noftroque imprimis Mcrcuriali vehementer placet : re&i-
us tamen Hippocrates mea fententia, qui non fccus animalia in Microcofmo
gigni, ac majori in mundo exiftimavit : Sicut igitur habet in fe terra omnigc-
num humorcm,calorem, fpiritum,ut nafcentia nutrire pofllt: iWJ^ $«rfy*>*&
'ifAjhL wniiw,»(i Tfiipw 7H 0i/oi«i«. Quinetiam quum ha;c animalia tcrra? illa inte-
ftinapcromniarcprarfentcnt; ijfdcmfanbprincipijsutraquc frui nemofanas

mentisnegarit.Qua: tcux pituita incftfgignit tamen paritque terctes, cu-
curbitinos,
L i b.2. minimorum animalium Tbeamnu 29?
omnifque gencris Lumbricos, imo optimatepidiffima»
curbitinos, afcaridas,
queterra abundat tantum abeit, ut ex crudiscorruptifquetantuni numo>
ijs :
nbus originem ducant. Nonne etiam ab hominibus fanis atquevalentulis

Lumbricos dejectos quotidic videmus ? Equidem novi Francofuru ad Mcc-
num Flandram quandam , qua? ab ineunte aetate ad quadragefimum ufque
annum Teretes diurne aliquot ejecit, citra falutis difpendium neque unquam :
abijs malehabuit. Concludimusigiturexomnicorporishumorecrudiufcu-

lo nafcipofTeLumbricos ; non folum ex pituita minus concotta vel corrupta.
Formahs caufa a calore pendet, interno, blando , miti, benigno , animante &
vivifico :in quo illa fictrix Caleodea Naturas vis ( utor Avicennas verbo
)
ignis fecreti gradibus colores illinit, formamque latam cucurbitinam, ( & aii-
quandolacerti, bufonis, bruci , eruca?, anguis , anguilla?, utinhiftorijsle-
gimus;) ludens fuperinducit. Haecguftum taciumque&motum fubmini-
itrat: haeciiiam fugendivimquafuccos inteftinisillapfosavideatquevali-
,
de proledant. Abfque , calor alter ille ra^.s^©- materiam forte

ifto fuiffct
putrefactione alteratam difponeret ; nunquam autem animalis ei fbrmam&
ichema conferret. Nonenim Teretes propterea Lum-
quia inteftinateretia ",
brici procreantur , ut quidam fomniant fed externa forma ab interna pendet,

:
fpiritufque de animae ipfius finu depromptus, fine cadatore aut fabro fpecies
effingit.Quifpiritus , eiriciens caufa mediêft , Deus autem ipfe imo, w,w
hic rebufque alijs habcndus in quo , ut nos 2 ica Lumbrici , movent, funt, at-
:
quefentiunt.
Finalis ctufa ufum monftrat qui Dei omnipotentiam & Naturae Majefta-
: ffa;
tem , tum utriufque fingularem in homines providentiam curamquc declarat.
ColJiguntur quippe in nobis putridx fuperflua: & excrernentia* nonnullae par-
tes, quasbenigniornaturarmanusin Lumbricos vertens, corpora depurat^
quemadmodum pediculis a longo morbo fcatere , inter bonse valetudinis
figna habemus: abfumuntitem multasinhominumcorporibushumiditatcSj
& nifi certum numerum tranfierint ( tunc enim alimentares depafcunt fuccos)
inteftinismaximofuntcommodo. Tantumabeft, utperfeintermorbos, vel
caufas morborum a. Medicis cenferi debeant. Inter concaufas , locum tan-
tum & Regionem refero. Nam licet pueris magis quam adukis , feminis
quam viris; peftilcntitempeftate quamfalubri, autumno quam Vere ; mala:
quam exa&se dista: hominibusfrequentiusaccidant; tamen unamquamque
a*ta*em , fexum, conditionem , tcmpeftatem , diaetarn, comitantur ; ne aliquis
abijsfucrit tali privilegio immunis. Locisduntaxat&Regionibus immuni-
tas qusdam conceditur, pro quorum naturd, in hismulti, in illis nulli vermcs -
nafcuntur. Siquidem Lumbrici non omnes inteftinorum partem quamcun-

que occupant;fed Teretesduntaxatin gracilibus ; Afcarides in longaone
tantiim ; Cucurbitini in omnibus foli procreantur. Suntitem Theophraftoj,
Plinioque teftibus ( lib. hift.pU ^.cap.a.hb. oat. hift.27. cap. 13. )gen-
tium & Regionum difrerentiae non mcdiocres nam lati , feu Cucurbitini
:
Lumbrici, JSgypti, Arabia?, Syria;,ac Ciliciaepopulisfamiliares ediverfo, :
Thracise,Phrygiaeincolis ignoti; imo quum eodem confinio Bceotijcum

Athenienfibus copulcntur , illifrcquentiffime laborant Lumbricis , hiquafi
privilegio donati cos non fentiunt.
Quse fane ille folus mirabitur , aut curn
figrnentis ponet qui terrarum naturas pro fitu fyderum , ventorum natura, ac
,
glebaupfiusconditioncvariarinefcit. Amnis (referente Ariftotelehb.de

nat. anim. cap. 2 8 ) in Cephalenia infulam dirimit , cujus circa alterum latus
.
eft Cicadariimcopia,ultraalterurnnulla?. InProdofelenaviainterjacet, cu-
jus ex una parte Cattus gignitur , in altera gigni nonpoteft. Terrae Bceotica?
in Orchomenio lacu talpsehabcntur multa? ;at inLebadio vicino,null£efunt;
Cc neqwe
ôa fajeftorumjive L ib . 2.
ncqucaliundc portataetcrram confodiunt. In Ithaca infula lcpores vivcrc

nequeunt, necinSiciliaformica?cqucftrcs,nccinCyrcnenfi agroranae vo-
cales , nec in Hibernia( ut novimus ) aliquod vcnenatum genus cujus rciar-:
gumentum folus is dixcrit, qui fmc bafi terram mcdio ccelo fufpcndit. Ncquc
cnim mihi iilc oculus, quo hoc vidcam ; ncc animus ut intelkctumajora un-
quam affetiem. VosifthocDeltafrolcs,
QueufoliMmfcdcm^ Iov/cfcandtjfc hbido eji.
Cap. XXXIII.
DeSignis & curatione Lumbricorum cx Cabucino.
Vmbricorum igitur notas , ab ijs qui Teretes vocantur exorfi , dica-
mus ; tum quia frequentius hi pueros vexant , tum quod faeviora in-
ferunt fymptomata ; de quibus Paulushoc pattoicribit. Sequi-
tur autem eos qui Teretes Lumbricos continent , ventris & intefti-
nor um morfus ; tuflis cum exigua fatietatc irritans & molefta ; nonnullos fin-
gultuscomitatur : alij dormientes&liunt , & abfque ratione expergiicuntui ;
aliqui clamitandofurgunt ac nirWisfopiuntur ; arteriarum curius ina:quales;

,
febres abfque ordiue,que cum extremoru perfri&ione tettiam, interim quar-

tarh die vel nodte acceflionem fine ratione habet. Puerifupervacue mandunt,
& linguam exerunt; dentibus ftrident, connivent oculis , taciturrftatem dili.
gunt, excitantibus irafcuntur : mala? per exigua intervalla modo rubent-; mo-
do livent : fi vero ad ventriculum piocwrrunt » naufeam , morfus , inappe- &
tentiam faciunt ; & fi cibum capere aegrotantes cogumur, vix deglutiunt
; &
fi quid acccpere, revomunt: multas quoquc venter ciborum corruptiones
excernit ,& inftar tympani inflatur : reliquum corpus non cx rationc macre-
fcit , neque efurie , neque evacuatione modica fuborta. Ha?c autem eveniunt,
dum animalia per inteftina ferpunt roduntquc febris autem calorvapores
:
furfum cerebro pravos tranfmittit , cx putrida in ventriculo colledla humidi-
tateexhalantes. Hacc Paulus. Aetius vero in hunc modum, ex Herodoto:

Caeterum( inquit ) hoc maloaffe&osincredibilis morfus ftomachi ac ventris
comitatur, tufliculaeque tenuiflima* acfrequenter irritantes, quuni tamen
nihil rejiciatur ; in fomnotremunt , &pra?ternaturam exurgunt quidam ve- :
ro& linguam foras exerunt, oculofque claudunt, ac tacirurni funt, exci-

tantefque molefte fcrunt, ob imbecillitatem vigilare nequeuntes.Quidam au-
tem oculos fanguine fuffufos habent , & pulfum ina?qualem , obfcurum defi- ,
cientem , ac recurrentem quibufdam etiam appctitus dejectio accidit Pue-

: :
ris infuper dum dormiunt , manducatio liuguse ; cui accedit conf ormatio oris
inmodumlactentjum,accibumaccipientium veriim harc pauco tempore,

:
& per intervalla fiunt. Aliqui vero infantes prxter rationem & cum clamorc
cxurgunt ,citoque rurfus collabuntur. Aliqui etiam dentibus ftridcnt quod :
contingerc verifimile eft animantibus cibum attrahentibus , mordentibuf-

que ventrem ac inteftina. Iam vero & ad ftornachum quofdam proceflifTc
conftat ,naufearumque acmorfuumcaufasfuiffe. Saepeetiam perfefe furfum
rcje&antur ; aliquando vero cum pituitofo quopiam humore. Quidam etiam
infantes negledti motu deftituuntur , ac refrigerantur ; atque inftar eorum qui
animolinquuntur, tenuem quendamac frigidum humorem exudant , &ut
plurimum livcfcunt. Contingit autem aliquando faciem fierj rubicundam,
maxirne circa malas ; verum color hic rurfus in pallorem folito majorem
franfit. Alijautcm inftar delirantium peregrina verba loquuntur in fomnis
alij
Lib.2. minimorumanimalumi beatrum. 301
alijdecubitumtranfmutant, continue dormientes, angoreque vexantur, at-
que ex ioco ad iocum fefe viciflim proje&ant verum paucos aninino ex his
:
plorareconltat ; pleriqucemmin jnentisinopiaac taciturnitate degunt. Por-

roquia Lumbncis rotundis infeftantur, etiamcibumaveriantuij&fiquid
acceperint, revomunt, autnaufeabundivixdcgluure poffunt rebres enimin :
eoscumvchementi extremarum pfttium retrigeratione.irruunt. Qujbufdam

autem venter ad tympanimodum mflatur. Hac Actius. Quas vero ex Hippo-
cratisfententianotas recenfet , h«funt. Lumbrici circa alvum his fignis de-
prehenduntur. Sifomnolentiiint, nonpermittentemorbo 5 '& extremae par-
tes frigidse , & cordis morfus j & lingua humeitatur. Itefrt
urina? coiiturbata? ;
qui animantibusinventriculo abundant,fputo replentur & tenuis quifpiam : fi
prodierit Lumbriculus, amplius non ipuunt. Quicunque igiturm ore ven-

triculi Lumbricos habent,tere in totum ipfos vomitu rejectant jquibus
vero in inteftinis exiftunt , ipios infcrne excernunt. Omncs autem naufea-

bundi funt , vomuntque qusecunqux acceperunt. His qui punguntur fimiles-
funt , totoque corpore contrahuntur,ac repenteacervatimq; moventur:,&
tprmina.accidunt interaneorumquc dolores. Hvaporationes ad caputdela-
tse, vertigines inducunt. Quin & vitlus ratio, quac prieceflit, oftendettibi
Lumbricorum generationem , & rcliqua. Hx igitur lunt Teretum Lubrico-
rumnotxj qua? tamen non in omnibusfunt omnes quarendce (velutiinquit
Paulus: )fedqu£edamacpotiores. Poterant&multaexneotericishuc con-
fcrri , nifi quje dicunt , ab ljs omnia &
magis ab Avicenna defumpfiflent..
Latarum tseniarum notas has Paulus fcribit. fAbundant interdum in Latomm^.
non febricitantibus , interdum febricitantibus , in longis morbis fuperve-'
niunt , morfus ftomacho inferentes , appeutumque ad cibos intempe-
ratum. Efcam etenim ita jdcvorant , ut alia opus fit qua? nifi prasfto adfit ;
morfus inferunt vehcmentes»: tenuitas corpons cum imbeciilitate, qua-

damquc ina»qualitatc contingit. Infallaciflimum vero indicium eft , quod
cum aluiexcremcntiscorpufcuiaquajdam cucurbita? feminibus fimiliaexcer-
nuntur. Hxc Paulus :aquonondiflentitAetius, nifi quod quos ventriculo
inferuntmorfus, dicif efle continuos, atque appetitum ad efcam inexplebi-
lem &quod cibi aflumpti celeriter
: in excrementa commutantur. Confe-
quitur affeCtos corporis imbecillitas cum tarditate, afliduufque famis fenfus i
quodenim vivificatum eft ininteftinis,ubi recens cxhibitum cibum confump^
fit, poftea ipfa folida corpora arrodit. Minime vero fallax fignum erit, fi cum
recrementis qusedam cucurbitse femini fimilia excernuntur. Quas vero Hip-
pocrates notas recenfet, Ha? funt. Scribit enim ad hunc modum. Species au-
tem alia bujus eft , qua? veluti ramenta alba ifiteftinorum exit , quse has notas
haber. Nam
veluticucumerisfemendejicit, quumque jejunuseft, jecurpe-
tit, multum quandoquc non quadoque cum vehemen-
vcxatcjue, fpuitque : :
terjecurvexat, vocem intercipit , multumque fpuit , pofteafiftitur :&inte-

ftinorum maximus interdum dolor innafcitur , quandoque fcapulse dolitant,
illicque fiftitur quandoque hsec latae ta?nia» figna dantur Qui hanc beftiolam
: .
habet,femperfermevaliduseft,cumvero debilitatur, vix fuftinet , refici.

turve.Taeniaenimearumrerumquseventriculum intrant, partem aliquam
fumit r qui fi curatur, fanefcit; fin minus, taenia quidem fponte nonexit, nec
perimit , fed confenefcit, &

quse fequuntur Afcarides vero ima aluo , circa
. Afcafidzu
quamconfiftcrediximus ,vehementem pruritum inferuntferefemper, velu-
ti Paulus & Aetius fcripfcre & animse quandoque
; , uti ferunt , defedtionem.
Idenim nominis notatio indicat afliduecnim commoti, animal continuo ex-
:
nmulant , & cxercent. Qui ab his cruciantur pracprdiorum gravitatem, ac

,
dorfi perfentifcunt. Horum notse ex rccremcntorum potiflimum graveolen-
Cc2 •
tia
ô* Jjijettorumjwe JLib.z,
tia fumuntur. Qui Lumbrieis tentantur , ijs initio oculitranilucent ftatim ,
gc-
nje livefcunt , noctufrigido fudorc proriuunt , ora pallent , (ahunt m fomno
die febrismagisaccenditur, lingualabiaquc arehunt, ons
plurmium faetor
adeit , facies pailet , naufeae crebnque vomitus adiunt, cibos averiantur, dcn-
tibusftrident,noCie praelertim; linguam exerunt (nam conimanducarc &
videntur ) expcrgetcentibus iralcuntur
:
j" aliena verba loquuntui , lethargi
interdum hunt, praetcrquam quod paicas colligunt , cftpitaique doloiem pu-
tiunturr in fomno clamant; incrcicentc morbo cor iupra modum paipuat,
voxinterfecatur,'arteriarum pulfus imbecilles fiunt: quandoque luprcmo
cruciatudiftenfionibuscomiualiterore fpumante torquentur, ventcrveluti
tympanicis intenditur tum interceifiones, tormina, vel colicidolorescurrj
:
fiuore alvi lyenterico quam plurimum fentiuntuiialvus interdum fuppnmitur,

excrementaque duraegerit. Hadtenus Lumbricorum nota? j eorundem prx-
tttgntfita. fagia profequamur. Prognoftica vero, quantum ad aliorum morborum cura-
tioncmaegrotantiumquecondiuonem cognofcendamconterunt, quum om-
ncs , tum vel maxime Hippocrates in Prognoft. abundedemonftravit 5 quiin
primi libri initio dc pruderjti medico prodidit praefertim enim hic praedicens
:
coram segro prsefentia praeterita ac futura,qua?que aegrotantes omittunt,enar-

rantjcreditur agnofcere aegri conditionem : atque hinc fit,ut hominesaudcant
magis fclc concredere medico. Quoniam vero difficile admodum eft hujuf-
modi praefentire , nifi voco aruficioiam
quis artificioia utatur conjeCtura , (
conjeCturam , quaepiopcadveritatcm acceflerit ) haneveroquis difficile

conicqui valeat , niii vircs omnium quce in artc funt didieerit, memoriae man-
daverit , atquc diligentia omniadhibita fefe inoperibus artisexercucrit. Res
vero cognoicentur hoc padto. Si quis fupponens efle aliquam vitalcm virtu-
tem,fummopere curet,ut agnofcat ejus ita in robote, veluti ut in imbecillitare
difpofitionem ubivero in his exercitatus fuerk, ftudeat dcinccps , omnes
:
morborumtam inmagnitudinequametiaminmorediffcrentias, & pofthac

futuri ftatus praecognitionem perdifcere. Vbi vero ha?c omnia didicerit, tunc
fefe exerceat in comprehcndcnda per exquifitam conjccturam tam morbi
magnitudinc , quam aegrotantis robore , & quanto hoc tempore poffint per-
durare Multum vero ad hocillum juvabitin operibusexercitatio. Priiisvc-
:
ro quam ea omnia , qua? diximus , diligenter didicerit, nihil aegrotos intuen-

do proficiet. Hac igitur methodoMedicinam profitentes,nunquam ullam ca-
lumniamfubibunt , nequecurando, nequepra?fagiendo:idquodceleberri-
mis quibufdam medicis interdum accidifle ferunt. Hinc itaque colligi poteft
cur alijs alij fortunatiores medici adjudicantur, & quam mcndax, cjuicunq; is
fucrit, qui Medicum fortunaturrt oportereefle dixerit quod quam abfurdum :
dictufuerit,Eraiiftratus olim,& Galenus demonftravcre Medicum dicentcs :
tummente exercitatum inomnibus,tumdiligentem, tum etiam natura pru-

dentem efle debere:ut omnibus inter.fe collatis ,unam praedictionis fumraam,
qua? & fibi & laboranti fit ex ufu , valeat compararc. Tanta enim pra?dictio-
nis vis exiftit , ut femper vel magna ex parte praefagia eveniant , ubi ipfe qui
curat , medicus optimus eft, & oeger nihil deliquit. Quoniam vcro , ut con-
ftat,exprognofticisMcdicus immortalitatem fereconfequetur,tummaxi-
meex ijsquaead hunc fpectant afFectum , glcvriamfibi comparabit, aegrotaa,
tibus , qui plurimum pueri funt , nefcientibus , vcl vcrbum quidem morbi eos
affligentis exponere. Cum igitur huic atYectui fummopere neceflaria praefa-
gia fint quaecunque de ijs veteres dixere , huc conferrc non cunCtabor; Pau-
:
fusergo Galenimaximusaemulator, dehisad hunc fcribit modurn; Circa

febrium initia gcniti , fijbfiftentiam habent ex fubjecta corruptionc circa. :
confiftendi vigorem, ex morbi malignitate circa declinationem , omnino!

•
ad
£ib.zT~ minimorumanimaliumlheatrum. 303
admeliusproficiunt. AitenimHippocr. Bonumeft Lumbricos teretesexi-
rc, ad Cniimeunte morbo, Aetws vero ex Herodoti medici
fcntentia ad
huncmodum Lumbrici
:
in febribus abfquc febribus &
fiunt ; raultitudine,
magnitudine, colorc, &tempore invicem differentes. Circa enim morbi
principia geniti , fubftantiam cx fubje&a recipiunt Corruptione circa confi- :
f tcndi vigorero ,
ex morbi malignitatc * circa declmationcm , ex tranfmuta-
tione ad melius , qui & celcriter cxcernuntur , natura eos ad exter iora non fe-
cus atque cxtera excremcnta propellencc. Deteriores veio funt majores mi-
noribus , multi paucis , rubri albis, & viventes mortuis. His neotenci addunt
•
incipientibusacutismorbis, fi Lumbnci teretes vivi dejiciuntur., peftilen-
tes morbos indicant ; inclinantibus autem mortui, malum quoque augurium

faciunt , interutrumquetempusquoquo modo appareant malo eft. Obid
fortafle , quod tebris infequens Lumbricos , femper malum fit ; Quia Lum-
bricorum materiam abfurmt. Acciditctiam, quod Lumbrici ex febre inflam-
mantur , & incalefcant , contorquenturque ac moventur j ut eo magis Lum-
bricis affe&os rooleftent & afficiant. Addunt pranerea expcrimcnto confta-
rc, Lumbricoscffe in vcntre, fi mank pueris fupra ventnculi ofculo frigida
fpargitur nam inunum congregabuntur locum. Lumbrici fanguineconfperfi
:
dC)C£ti malum inteftinorum enim noxam valde magnam indicant, eorun-

:
dem vomitu deje&io , malum ; fi quidem vCntriculum vitiatis humoribus

refertumindicat. Frequens puellorum anhelitusac frigidus ,*tumefcente ad-
huccorpore, lajthakj fequcnti enim diemorterwdenunciant. Sia?grotan-
tium oculialiquantifper comprefli , aflidentium digitis non dauduntur , mors'
proximaeft.Suntqui,AlfaharavijfortafTeauthoritateperfuafi, dicunt, af-
candibus infeftatos brcvioris vitje fore. Scrupus vero non mediocris fuper-
eft diflolvendus ; quo
enodato, finemijsquajadprognofticaex Lumbiicis
fpeftant , impor&m. Aetius viventes mortuis dcteriores Lumbri-
fumenda
Rhafisvcrd , atquc ipfum fcquutus Avicenna, op-
cos fupra paulo dixit.
pofitum fcntiunt , mortuis vivos fimpliciter prarfcrentes. In qua qu^ftione,
utalios mittam, iilud mihidicendum videtur, firmius fcmper efTejudicium
quod ex mortuis fumitur, ut quos neceffe fit expclli , nec fuapte fponte exirc
Hippocr. nihilominus fequor , qui quodam rnloeo m
ye.n ia v ( inquit ) * ey> -
fiai m.^yyiv tifvnv ,h°y nniJbAn , ^t« $»pU o/a «»s5tb'«.

, id ejl , ventrium abundan-
tia?perturbationem ferunt, velutipoflidonia?, &Lumbriciqualiagenerant
Quibus^vcrbis nos monet , ut diligentius confideremus , qualia Lumbrici gc-
nerantfymptomata, quandoquidem fi my.^\<» (^> egrediuntur,bo-
citraaliqua
num protendunt. Sed & clarius alibi per hsecvcrba: -EinriWw 3 $ ikfurs»e
qioyyv/xas i% tivat , ?Wv Kfimi 'linfnt yojQov. LumbriCOS verd
uvri tk </>a%4»p«fxaT©- <ofi{
tcretes idoneumeft exirccumexcrementis, morbo in judicationem eunte»

Ita utperhocintelligamus, fialiodejicianturtempore ; Symptomatis po-
tius fieri rationc , quam naturat vi , & propterea vel corruptionem , vel ma=
lignitatcm indicarc, veluti Paulus & Aetius diftinxerc.
Qupniam autem Lumbricorum curativam methodum re&e molirinon
poffumus, nifiinquovaganturvcnter.re&e habeat neque hic , nifiuniver- Sumw. :
fum corpus:hoc vero victus ratio optime difponatjea imprimis eft optime in-
ftitucnda , ut fine qua fruftra in tuenda reparandaque valetudinc tentantur au-
xilia. Ha*cenimtam pra?clara&ferepotior Mcdicinae pars eft , utadmira-
bilis ille Cous, Cclfus, Galenus , Plinius & vetcres medici omnes, nunquam
illamfatislaudarepotucrint. Ea Afclepiadiolimtantofuit inprctio, utw-
Hl»7T)i!u),;W«/?,curativam pcrmedicamenta methodum, pene omnem fuftule-
rit, ad hanc ut fcfc totum convcrteret confiftit autcm hoc non folum in quan-
:
titatc, qualitatcque cibiac potus, fcd & omnibus his quge (velimus nolimusj
Cc 3 nobis
'
2c± JnJeBommJive Lib.z

nobis occurrunt ; vclutifomnoatquevigilia, motu&quietc , tum corporis
totiustum fingularum partium abundantia &
inanitionc, animique aftectibuSj
prscipueveroinambiente nosaere, quinon iolumextrinfecusfcmperad-
h;eret,fcdinintimacorporis noftri penctralia, pcr infpirationem continuo
adigitur.Quod igitur ad ca,quae affumuntur,attinet,veluti iatis per fe nota,nor»
cxequerer ; nemo enim cft qui nefciar,maligna pravique fucci,& varia edulia,
maloqucordinefumpta, cruditatcs, & Crapulas,maximumcorporibusno-
ftris& animis detrimcntum afterre,nifi quodmulta quacalijsafteCtibusnoxia
funt ciborum gcnera, his utilia confpicimus. Ea igitur veluti pn*wyo.,idejt,
practerinftitutumattingemus,fi prius quse PaulusicnbitfubjunxeiimusrEfca:
paticntium lumbricos iint boni iucci, quae facile diducantur, atque ad mem-
bra tranfeant,nec caufam £>veant,nec vires comminuant.
Quamobrem,vinumconcedimusaquofum, cibumque crebro exhibemus:
tumpropterid,tumetiamnelumbricimorfusinferant. Si adilt ventris pro-
fluvium, indiciocft multos gigni cibo non diftributo, mifcendaquc co cafu
funtforbitionibusvelpyravelcotonea. Iuvatmirandumin modum deuteri-
uspanisadditoanifo, faeniculo,velfalefubactus, velqui avtyY,i^tQ-.\ medi-
us inter furf uraceum & fimilagineum nuncupatur ; ita di&us, quod in eum
nympiliim.i. congeritur fimul furfur,utriculi 5 & iimila. Nominantautcm eun-
dem panem Miinvy ?, quoniam ok©- ivr@- h 7nj?h(,i, totum ipfum triticum, nulla
fui dempta partcin panificum cedit. Oportet autem & triticum ipfum cx quo
farinafumitur, exilliseflûa»generofadicuntur:qua?daru enim ex hismul-
tum furfuriscontinent, quadgnobilianominant;quaedam vero iiligincm, qua%
veiuti diximus, generofa vocant. Vinum autem quod aquofum quidem eft,
cxterumleviteradftringit, idoneum cenfctur. Aviculae item montana? efui
dantur, &fylveftrispulluscolumbaceus, fencci© viridis, ae hirci barbula,
jus ciceris atri, &
brafic3e,capparis,colymbadefque commanducats ; cum &
Synapi,(modo non adiit )ca?tera fumant obfonia ; acetofa item atquc
febris :
olcofalaudantur. Panicum quoque (quodmel frugum Diocles appellavit)

durantiifimum ; fiquideminterfrugesexiftimantur.-halyca infuperin myxo-
rum deco&o, &ptifanacummultooleoOmphacino; lupini pra?terea, na-
fturcium,beta,menta,apium, raphanus, muria quoque commanducata, ju-
vant. P ueris in potu ante omnem cibum my xorum deco&um admixta menta
exhibendum Lac fummopere damnatur, veluti pifces
: &
legumina, quic- &
quidfrigidaecrafllequemateriaefuerit, ac fcra* conco&ionis. Panisveronon
feimentatus lumbriculos gignit (is enim nemini prorfus eft accommodus)
& omnia humida, & quae facile intus vitiantur.
Inomni autem Lumbricorum genere abftinentia maxime prodeft, qua
corum generatio prohibetur at quum infeftant, exiguo cibo
: ied frequenti
utendum: quimaximeconvenit, eumlacerafledefinunt.Qui vero Afcaridi-
bus infeftantur, cibisbonifucciutidebent, &
qui facillime concoquantur
nefcilicetillorum vires ad reCtum inteftinum pertingant. Namque nutri-
menti idonea pro eorum generatione materia confumitur. Haetenus quiaflu-
munturcibiacpotus. Reliquavero quinque genera, qua? non ufqucquaq;
funtmanifefta,fummaetiamcumbrevkatepertradtabimus, a fomno exorii.
Is brevis admodum non iit, nimifue longus nodurnus potiiis quam diurnus,
:
duabus(quod minimum eft ) horis a cibo.Longa pr aeterea ocia laeduntjexerci-

tium prandium pra?cedat,quies fequetur,iiec quilibet motus exercitiu putan-
dus,fedille tantum per quem refpiratio permutatur ,niiiforte fumptoadver-
fus lumbricos medicamento; tunc cnim equitatione opus eft, autcurfu, qni-
bus corpus concutiatur iiquidem facilius emittuntur acri exerehatione aut
:
laborc ; hsec vero difficile a pueris obfervantur. Danda porro eft opera, ut
alvus bis eat j quod ii non fponte fiat, molli balano, vel clyfmate aliquo ci-
tanda
Lib*2. minimorum animalium Tbeatrum. 305;
,
1. 1
. — '
' 1 1 - —
- .— 11 1 11
'
£ anda
ex ijs confe&o, qux in hifce affc&ibus
cx ufu effc folent. Animse om-
nesaffeaus,quicunquefint,omninofuntfugiendi ; veluti rix«,ira?, triftiti&j,
majorefque cura» & cogitationes, ma?ftitiar, timores, invidiae,
id genus &
reliqua? perturbationes, potiffimumque a cibo. Siquidemalterant, atque a
naturali ftatucorpusavertunt. Frigora vitent, Aquilones 5 nec nudis obam-
bulent pedibus. Aer vero, ut nos femper ambit, ita eligi pro arbitrio nequit:
eft enim interdum prsefidium 5 caufa interdum vel faciens vel fovensjprajfi di-
um quidem certe in prsfentia erit, fimodicecalidusacficcusfuerit, purufqj
&clarus&tranquillus:morbumprscipuefovebit,quandofrigidusvalde, vel
humidus& auftro velaquilonecommotus, vel nimio calore vires diffolvensj
quj tunc arte in hunc modum parabitur,fi incubiculis ex juniperi, citriarboriSj,
ac perfica? lignis ignis fuccendatur ; alijfq; id genus lumbricis adverfantibus.
Suffimentisetiamadhibitisexabfynthijcoma, perfica? arboris folijs, citrij
mah corticibus,punicajarboris radicibus, una cum filice atque hedera. Illud
vero inprimis confert, quod ex myrrha &
aloeparatur. Aliud quod & animse
defe&a? lumbricorum vitio fuccurrit : Ambaris denarium pondo duum,
mofchij denarij pondo unius,gummiarabici denarium pondo quatuor, rofa-
rum,fantalorum, caryophyllorum, cypri,thuris, fingulorum denarium pon-
do tantundem. Gallia? mofchata?, quamvocant,denariumpondofex,agal-
lochi in carbonem converfi denarium pondo viginti, carbonum e palmiti-
bur vitis cxtincl:orum,quod fatis eft,rofaceo aceto excipiuntur.
Lumbricivchementioribuspraffidijsade6faepeirritantury ut ad convulfi- Cathiica ca-
"
ones, animideliquia,
n interitumque puerosdemum perducant. Nonigitur ramlmbtl
\ r \-i_ J s-\ J- c v c9 w •
'"« "
temerenequeutcunquefunteaexhibenda. Quoniam vero diverns quautati-

busmedicamentaadlumbricosvelenecandos veleducendos idoneacredun-
tur, ideo in univerfum excalfacientia, exiccantia, incidentia, acria, amara.,
falfa acidaque,atque attenuantia praefidia medentur. Aut enim per acredinern
occidendo,aut per amarorem fubducendo, aut ad expulfionem invitando,aut
'
pfrconfequentemadeaqua? exhibentur lubricitatem, efficacia cognofcun-
tur. Extrahunturautemfimul, ut verifimile eft, per forbitiones vias lubri-
cas faciente , aut etiam per innominatam aliquam efficacem qualkaterrio
Sunt ex refrigerantibus quaedam, quspeculiariterlumbricos pelluntj qua?-
damoccultaquadam vi, veluticervini cornu ramenta. Sed quce lumbricos
necantinprimisfuntexhibenda, quoniam quoad vivunt, occafionem nocen-
difemper habenr. Siquidemdifficulterpcljunturj &cum interfe&i fuerint,
protinusaluo perglandesextrudendi; alioquitetrovifulentoque vaporece-
rebrumafficiunt&corpus pariter inflammant, appetitumque &concodHo-
nem oblardunt. Quoniam vero lumbrici plurimum pueris obveniunt, qui dif-
ficulter tra&ari poffunt, nonreticendamcenfuimiram (veluti Paulus appel-
lat)methodum,perquam&aloepueris&forbkionesper os injiciuntur. In-
ftrumentumquoddamcoquinarium, quod fy^vm* vocant, fupinis ipfisde-
tentis oriimponitur; & perclyfteridion validum habens s.vkwmv, invitis aloe
quantomagisfieripoteft,intimiusoreeorumdiftento impellitur cujus me- :
minitPollux, nontamcnquale fitedocet. CaeterumquicquidfitZomeryfis,

duoprsecipue pcr ipfam confequimur ; &
quod proclivis fit defcenfus, &
quodproclivisfitdefcenfus, & quodamaror deglutienda? reinon perfenti-
turj alteroveroinftrumento,quodclyfteridion idemPaulus appellat, vio-
lentafitimpulfio. Concurrentibus autem fimulnatura vi velociffimus fit &
motus, re gravi inferiora petente, &
ab eodem vehementiffime impulfa»
AliudquoquePaulusinftrumentumdefcribit, per "quod liquores ano fubji-
ciuntur, multisperviumforaminibus, quales ab utero Metrenchytae nuneu-
pantur. Aetius vero clarius his verbis Ad quam rem corneam fiftulam un-
:
dequaque perforatamapparare oportet, circafundumamplam,ac loci mag-

nitudinl
3©ij InjeUorumJvve JLib.2.
nitudini convenicntem, quam ultra adftrictiorem ani paitem inditam cedria
palam tum per amplitudinem, tum per tranf-
i«iplemus,ita ut cedrias immiffio
verfa undiquaque contingat. Caetcrum quando ignota nobis funt hsec inftru-
menta,quummedicamentaadlurabricosvelnecandos vel educendos hauri-
untur, pueri nares comprimito, ofque fubinde dulci aliquo colluito vel acri
acepotomedicamcnto lumbricos nccantc, ventriculus acacia,hypocyfthi-
deuecumvinofovenduscft. Idemprarftat &rhus obfoniorum, & anctum,
&capparisincibo. Quaenecant, cumdulcicommodedanturlatte autmcl-
le, Oxymclitcue aut fyrupo quem vocant acetofo. Quidam triduano potu
puerospnusfatiant, mox mcdicamenta exhibcnt. Infundunt& eadcm dul-
cia, ut ea animalia ad inferna dctrahant. Si vero venter fluat, ncccffc efl
ut lumbrici tantum ncccntur motus enim :ventris cos dejicit. Quum
vero appetentia fucrit obla?fa, cum alvo foluta ; Lumbfici tantum amaris
funtnecandi,qua?ftypfi quadam funt prajdita, vcluti intcr calida abfinthrum,
abrotonum, & centonicum
ex frigidis maliciorum, acacia, plantaginisfuc-
:
cus,portulaca atque ejufcemodi csetera.

:
smpiwa me-
E. x caMs.nafturcii femenomnes ventris lumbricos excutit, contrituraex
taiidacontra aceto,vel vino potum:efncacius addito mentaftro;aluumtamen turbat. Lupi-

tmbriedsex n i farinacum melledelindtaautin pofca pota,&cum taurinofelle cxtrinfecus
ceidJpiJh, umbiUco illita eofdem abigit. Ipfi quoque macerati &fuacum amaritate cfi-
scribonujLar- tatiidem poffunt decoftum infuper ipfbrum idcm munus prjeftat cum ruta &
:
9
pip cie potum. Abfinthiummarinumpcrfefe,autcumOryzaco<ftura,intera-
%'rfb'lrio p 1
a&Jtth. ncorum animaliaaddito mellepernecatj magifquecum abfynthioidemfa-

cit. Abrotanum idem pra: ftat,nimirum quum fit amarum. Item Cardamo-
mum eofdem interficit. Hyflbpi prstcrca decoctum epotum, aut ejus hcrba
cum mellcdelindra ; Afcarides & Lumbricos cumfale & melle epota Cala-
mintha necat :nec fecus crudaco&auc ficfitatur,velficjusfuccusautinfunda-
tur,autpotctur. Thymi praetcrea deco&um ; veluti &
Ruta fervefa&a cx
oleo & pota, eofdem cxigit. Vinura itcm ccdritcs, & ccdria ipfa Ompha- :
cinum olcum largiusprxfertim potam ; nam &pro infantibusad hos ufusira

immaturum cxpiimitur. Ocnanthino idcm effc&us, qui Omphacino con- :
tra cnim vcntris animalia laudatiffimum eft. Melimela, prartcrquam quod

ventrem molliunt, animalia cxpcllunt : quod quafacultatc prarftenr, (dulcia
quumfint,mcllifqucfapore, a quo nomen fumpfcrunt, qua; potius ea alerc
debcrent: ) Ex eo colligitur, quod fortaffc dcje£am hoc cibo aluum, ca eti-
&
am fequuntur ; qua: alioquin har fiflent, impctu excrementorum quafi in
torrentcpifces,quilargiore per aeftatem imbre abundaverit, rapiuntur; ac
deorfum feruntur. Ventrem cnim ca mala mollire , inquit Diofcorides lib.
1 .cap.de Melimcla. Brafficar item femen, cjus prxfertim qua» in Aegypto
potum lumbricos omnes pellit; quantoea fcilicct tcmperaturaflc-

nafcitur,
cioreft,&magisagreftis. Idem facit cicinum oleura cpotum. Myrrhacti-
amfuaamaritatctumnccat, tumcjicit. Hellenij decoctum ; Scylla cx accto
&mellefumpta,priustamenaflatafitoportet: alioquin intcrancis maximc
noxia cenfetur. Dant & ad omncs in aceto mulfo radicis corticcm capparis.
Hcliotropij parvihcrbamfuamcum fcmine potam, adje&o nitro, hyflbpo,
nafturcio,& aqua, latas,terctcfquetaenias excutcre, Diofcorides lib.4. cap.
1 . fcripfit. Paulus vcro pronafturcio, nifi vitium in co fit,cardamomumcon-
numerat,lib.7.cap. 1 .Erucaefcmen cx vino,corpori innafccntcs bcftiolas om-
ncsarcct. Terrenivermes^.autj.cpaflbpoti, Lumbricorum genusomnc
dcpellunt. Amygdala: amar.T,olcumqucprodcft. AgaricuscummeJIc, fed
moleftepurgat; eftcnimob levitatem ac fluxionem, quam facit ftomacho,
noxius . Styrax cum Tcrcbinthina rcfina dcvoratus : Aloe ex fr igida aut lafte
pota
.L i b. 2o minmorum ammattum i beatrum. 307
anelliadmifta bibatur, finc moleftia educit. Tithy-
pota, eadenufideco&o
circa guttuias 5 cum cancis aut palmulis miltus,
maii femcn,cjufquefuccus .
Viticisfolia,polypodium7 Chamepytnis, centaureum minus ex aceto tritum

atqueepotum. Iremcjufdemradicis pondus denarij unius cum cyathistri-
busvinipotum,juvat. Marrubium cum Abfynthio&lupinopari ponderein
aquamuilicocium,&cumvinobisautterappofuum, omnia ventrisanima-
lia pernecat. Coftus
obamaritatem, quae ilh lneftûmbricos pellit cx aqua.-
Diofcord. verbhb. i.latas ventris tsenias tantum pellere ex aqua &melle
fcriptum rehquit: quem locum interpretatus Marcelius,Verbum illud(& mel-
le ) velutifuppolititiumcxpunxithac
ratione, qu6dcofttrarium,necreipon-
derelumbricorumcuratiomvideretur. Excitantur.m inquit, &
alunturdul-
cibus,nonpellunturlumbriciventris;nififorte mel ideo addi opportet , uc
fuavitate ejus decepti , lumbf icis admiftum Coftum , utpote amarum, co-
pioliushaurirentj nonaliterquamincurandis pueris fit, quibus amara po-
tiones aut virofa»,dulci fapore & jucundo aliquo odoramento chcumlits por-
riguntur. Inquarevelutiinfcyrponodumquaerercvidetur (ut m
Coma?dia
legitur,) a quotamenalienum omnino eife teftatur. Sive. n. in Diofcoridis
contexturhellisvox legatur, five non legatur, (fiquidem id pro comperto
nondummihieft,necRuelliusappofuit)iat eft amara medicamenta qualia ,(
funtcoftus&idgenusreliquaj iemper fere Diofcoridcm, Plinium, Gale-

num,&alios lumbricis curandis cum dulcibus,potiifimumque melle mulfave,
autOxymelite,eademquamMarcellusinquitiib.4.cap.57.rationecommif-
cerej quamPaulushisverbisaddidit:Quoniamverononnulli iubinde ama-
raspotionesvelutiingratasrefpuunt, exijs,quaemodocomprehenfafunt,da-
buntur non manifefto amara,i. aliquo dulci commifta i veluti fupra paulo ip-
fedicebat, omnia haec medicamenta cum mclle Oxymeliteveeffepropinan-
da five (ut inquit LucretiUs)utimprovida illa setas ludificetur, vel potius ut
:
taliaguftu recreata valefcat , pueri. n. quam plurimum lumbricis obnoxij

funt. Nihiligiturobftatquuimellis vox addi debeat, Marcello prxfertim: .
ipfo in antiquis quibufdam exemplaribus legi atteftante. Cantharis fimiliter

levigata, &
cum bryonia? radice pota, lumbricos educit, Galeno authore simP lki &*
f
lib.de compos. Thcriaces. Exfrigidis,fuccus auricuhe muris cum Zytho, fmkuos™
fingulorum cyathus unus. Senefio. Comeftus, plantaginis fuccus, inaluo
pracfertim foluta, dc cochlean, veldcliguladatuspotui, ipfaque herbatufa
umbilicoappofita: Coriandri femencummali punici fucco, &oleo, ani-
maliainteraneorum perdit, vel cumpaflb potum. Calida item beta cocta,
atquecumalliocrudofumpta,nitroia,quapr£Editaeftfacultate eofdem edu-
citj noxij tamen fucci eft. Punicummalumcontufum ex tribus vini heminis
decoctum ad heminam,lumbricos pellit, ac tormina ejus etiam radicis fuccus
vidoriati pondere eofdcm necat. Idem rhus facit Syriacus, atque atriplicis
femcn. Adduntneoterici, experimenro conftare dormituris acetum acerri-
mum epotum lumbricos educere. Inter ea vero , qua? plurimum valent , eft
corallina nuncupata,qu? trita ac melli GxymeUteve commixra,mulfave pota,
miranduminmodum Lumbricosvelnecat,yelfeminecatoseducit. Harcve-
roaCoralhjfimilitudine,dumutrumquein aqua eft, nomen accipiens, &
quae a fexaginta fere annis ha&enusad ejiciendos ventre Lumbricos magni
ufus efle ccepit, lib. 4. a Diofcoride & Galeno(ni fallor )b°jV, .3a.w7?/o> , id e/??
Mufcusmarinusdicta: cuifiijdem peculia'rem adverfus Lumbricos faculta-
tcmnonattribuerunt, qualemincorallina, quamvocant,confpicimus,non k
proptereaputarimaliud efleDiofcor. & Galeni(Wo:-,ab hac noftra corallina.
Siquidem fimplicium medicamcntorum fingulasviresveteres noncognove-
runt;vcractcnimcujufquenaturanonnifi mcdico effeitu pramofci potefL
Opus
3
oS InJeUommjive L IB.2.
Opusingens.occultumque divinitatis, exquo nullum reperiri majus poflit.
Plurima etiam mveniuntur hodie, quse apud majores noftros non fuere mven-
ta nec mirum,quando eas agreites literarumque prorfus ignari experiuntur 5
,
utpote qui inter lllas foh vivant praeterea iecuntas quaerendi obvia medi-
:
corum turba j multis etiam inventis nomina defunt jaccedit ratioinventionis

anceps , quippe ctiam rn repertis alias invenit cafus , alias ( ut mquit Plinius
lib. 2 5 cap.z ) Dcus. Turpiflima vero caufa raritatis quod ctiam quifciunc
. .
,
demonitrare noiunt , tanquam ipfis periturum fit , quod tradiderint aiijs In- .
vidi quidem ccrte perinde atque illi , qui aut fuppnmunt vetcium monumen-
ta,aut omnino dcmoliuntur ; quod quidem co committunt,ut quae in ijs fcrip-
ta funt, iibi ea attribuant , aut ii prxclari quid tradidcrint ,
qiu alienas opinio-
ncs fcnpferunt , illud pereat. Si qui vero fint ,
qui ficri non poffe contendunt,
ut eos latuerit,vim hanc Lumbricos educendi rriufco ineffe marino,ijs ref pon-
fum vehm,prifcos fimplicium medicamentorum vires,quafcunque novcrunt,
fcriptis nonmandaffe. Si quidem multa Socratis ac Pythagorae placita fciun-
tur , qux tamen ex eorum libris , quos nullos fcripfere, non habentur. Plato
etiam quum tot reliquerit libros , pmer tamenliteris prodita , alia etiam ho-
roinis placita autumant ejus difcipuli
,
qua? non retulit in fcripta. Nec illud
fyvoy ubicunque natum ( veluti ferunt ) aequalemhabetfacultatem ; fedcer-
tisquibufdam Italiarlocis hoc expifcantur ^harmacopolae, quod fubcoral-
hnx nomine venditant. Sed hoc iatis illud potius perfcrutandum , quum co-
:
rallina ialfum obtineat faporem cur Diofcoridcs , Plinius, Galenus&alij,

?
rcfrigerandi vim illi tribunt : quandonotum eft omnia falfa calida efie ac ter-
rea amaris haud diffimilia, qua; calida funt. An quod marinaaqua falfa cum
,
iit, plurimum tamen habet in fe potabilis aqua»

, ( Quod ab Ariftotele fuit &
• olimfatisdernonftratum : ) perquamminuscalidaexiftit ? An etiam ,quod
multum terrcE infe continet j atque ob id ficcior eft ac fpifiior ? Qurc vero in
mari proveniunt , ejufdem cum ipfo facultatis effe neceffe eft. Ex eo igkur
quodmufcusmarinusinmariproucnit, fpiffandivim illi tribuunt Diofcori-
des,&aIij:quaevcromultum in fe continet aqua?potuiidonea?,&quater-
rea? facultatis eft , ea refrigerat. Omnes demum quos Lumbrici male ha-
bent, Ichneumonis pili (murem Indicum vocant ) authore Paulo fuffitu
juvant. .
Simplicia. Teretes ventris Lumbricos fedi fuccus in virio potus , e ventre pellit. Ab-
Seerjint.
fynthites vinum epotum idem munus praeft at. Heliotropij majoris herba fuo
tumtricos
Teretes. cum femine pota, addito nitro, hyffopo, nafturcio,& aqua, cofdem ejicit. Fi-
^fcaridcs. licisfa?mina:radixcum viniîij. epota , Teretes , latafque ventris tamiasex-
Latos educen
cutit j veluti Ruellius , Marcellufque , Diofcoridem interpretatiuna conten-
ti».
dunt. Galenusverononteretes, fed Afcarides una cum latis interficere ean-
demfcripfitîtanamquelib. Therapeut. methodi, cap. decimo quartoait.
At Teretes quidem Abfynthium interimere poteft , latae vehementiora prae-
fidia pofcunt , quale Filix eft ; adhuc autem , qua? ««*? u Grxcc dicitur. In &
hanc fententiam Theopftraftus venit, qui filicem faeminam utilem ait con-
tra interaneorum animalia lata melle fubacram, contra tenuia in vino dulci &
ita namque Grasce loquitur. 'h $*\vT]ifU %? nmim <&*< -mt t^/c5*y to-e •*M7u<*.f gj
inf Mrlcif, <Qfhf \ikv vnf itKa.ritf dvaMofuv (JiliMV > v?*s 3 "di te-rjaf iv oita yMK^. FlllX
verofxminautilis exiftitadelminthas, & latos & tenucs ; ad latos quidcm
fubigimus melle, adtenuesveroinvinodulcicxhibemus. Conftat vero Af-
carides tenues , efTe , & &
dici Lumbricos. Praeterea Galenus , lib. de ftmpl.
& medicam. facult. 8 fimilem huic faeminar vim tribuit , qualem marcula forti-
.
taeft. Hlam vcrolatas tantummodotatniasmterficere&nonTcretes,fcri-

bit Plinius, lib. hift. 27. cap. 9. ad hxc utramque ( tam fcilicet rnarem
quam
L i b.3. minimorum animalium Ibeatmm. , «
a~uam~feminam ) inteftinorum animalia pellere, ex ijs tseniaseum meilc.
,
c*terainvinodulci, triduo pota j nec Teretes, nec Aicarrdes excludens,
Galenusver6unoinioco&.Terctes& Afcarides excludi aiibi vero Afca- :
rides una cum latis interficere icribit. Quid igitur , mtanta authorum varic-
tatefententiarumjdicendumi Anquod Filix faermna omnia mteilinorum
3
animaliaejicit ffimilem n. tacultatem mafcuheatradit Galenus 5 potiflimum

verolatastaenias , iecundoab hoc loco Afcandcs, qUa- qU um ima infideant
alvo,vahdiuspraeiidmrn, quale FiUx eiêxpofcunt, ut ejus visilluc ufque per-
veniat. Quum vero latas &
Afcarides , de quibus minus videtur , ejiciat pel-
latque, &altera; complectantur lnteitina , alterxlongiflimeabiini aventri-
culo,faciliusmultoteretes, quiin fuperionbusdecumbunt inteftinis, occi«

dct. N
on igitur Galenus fecum pugnabit , quando fatis fibi efie debet , ut la-
tas pernecet ; quas ii interimit, iacilius Aicarides j iacillime omnium terctes
excutere pofiit. Plinius vero , ut qui optime id nofiet , caetera (id eft, tere- &
tes &
Afcarides)pellereait.Quod autem ita ait,hquct cx Paulo ; lib.y.ca^ 8.
qui in curativa methodo quumlatorum , tum teretum Lumbricorum , filices

meminit ; quam tamen propre latos excutere omnes una convenere. Id ip~
fum Avicennas ,16. Tertij tra&. 5 . cap. 4. clariflime oftendit his verbis : Et
medicinae quae interficmnt Afcarides vahdiores iunt ijs quae interficiuntlon-
&
gos j qux Afcarides &
rotundos occidunt , longos etiam interficiunt. Gith
ieumelanthium nonfolumcomeftum,fed&cataplafmatum ventri extinfe-
cus,vel perun&o ex aqua umbilico , eofdem educit.Quo loco advertendus eft
Marcellus , qui latos Lumbricos pellere , non teretes , contra quam Ruellius
eft interpretatus quodanre&ea Marcello factum fuerit , aliorum fitjudi-
:
ciumjilludconftat, Galenum Ruellio fuffragari, qui Lumbricos rantum

inrerimere fcriptum reliquit. Quod vero Lumbrici teretes tantum fignificent
quum plurimum, fupradiwtum fuit. Ruellio Paulus uni Aetius fuifraganturj &
quiinteretumcurativa methodo fa?pe melanthijcommeminere.-inlatarum
curatione, nunquam. Sandonicum perfefe autcum Oryzaco-
taeniarurri
ctum, eofdem addito melle pernecat. Contritum urticae femen , Brafficaeve,
aut cumini, cum aqua j vel mcntha cum eadem, vel hy fopus
cum aqua mulfa j
vel nafturcij femencum aceto contritum , eofdera necat.Ex Celfo lib, 4.
cap. 17. Oribafiuslib. ad Ennapium filium , Calamintham, Cardamomum,
lupinum, pulveremqiie ex ijs factuminpotu, aut cum melle in Ele&uario,
aut in pofca potui datum , fuificientiaadoccidendum teretes Lumbricos
fcripfit.Perficaeitem mali foliaac germina contrita , fuperque umbilicum
appofita , idem poiTunt ,veluti dcmentaepota acacetofa. Portulata perco-
fereos fuccus , aut myxorum deco&um , myxaveipfa cocta atque efita-
<fta,
ta idonea funt. Cornu praeterea cer v ini cinis ad eofdem eificax quam maxi-
,
me creditur , ejus praefertim ( ut inquit Solinus ) quod dextra cervini capitis

parteenatumeft. Hocverdpa<5touritur; Contufum cervinum cornu crudo
ficlili luto circumito , &
in furnum indito, uritur $ donec albefcat. Scribonius
vero Largus cap 1 4 1 hoc pacto ipfum exhibet. Cornu ( inquit ) cervinurrt
. .
limatum limalignariaquantum 4»vel j.cochleariaexaqux myxorum co<Sto-

rum, cyathistribuspridic maceratum, deindc tritum & daturri aquaexi-
guaadjecH. Bovis talus uftus , cumla&epotus, Lumbricos tcretes educit,
Gal. authore. Latasautemventristamias, Coftus exaquapellit. Gal.de
com. Thcr. ad Pif. Cardamomum , allium cfitatum , Filicis fjemina? folia
• cum mclle in eclegmatc fumpta. Maicuhe vero radix eafdem excutit fumptis
îij.ex aqua mulfa j melius fi cum fcsmmonij aut vcratri nigri totidem obolis
dctur. C hamaeleonis item albae radix acetabuli menfura cpota, in quem ufum
bibitur cum vino auftero & Origani decoclo. Nuces juglandes largius efi-
tass?»
2^0 fojeUorumfwe Lib.2,
tat£,radicis mori cortcx deco&usinaqua& potus, pmerquam quod al-
vumrefoluit, lacas etiam tamias extutit 5 radicum pmerea punicae deco-
&um , eafdem pcllit & cnecat. Idem potcft & malicorij decottum epotum.
Anchufaeradixacetabulimcnfuracumhyfopo, & Gardamomo epota, caf-
dem pellit. Ruellius , Diofcoridis interpres , Paulumfequutus videtur , qui
cum hyfopo, &Cardomomo: Marcellus cum hyfopo&nafturciopotam
latas pellere tscnias dicunt j id quod fuperius dc hehotropio dittum fuit. Ga-
lenumlib. 6. dc firap. fac. hoc loco fcquutus vidctur Marcellus, qui Oxy-
baphimcnfura ad eafdemidoneam efle cum hyfopo & nafturcio potam fcri-
bit.Afcarides verocedria pernecat, &
calamintha , injetto^pcr clyfterem
ejusfucco aut epoto. Abfynthij decodtum oleo admifto per clyfterem inje-
cium,minorisautemcentaureidecottumcumnitro ac melle, idem munus
prseftat, autcurcubitaefylveftriscnicive, fi priusacrimuriareclum intefti-
num vacuatum fuerit. Filicis f'xminx radix cum vini tribus drachmis triduo
pota , Afcarides excutit. Axungia quoque vctus ano immifla , quam maxi-
meprodeft.
Febresplurimumcomitariteretes Lumbricos , quumPaulus& Aetiuste-
*rl""umum-
& amur > tumquotidiana nos docet experientia. Quum igitur febris affuerit,
interdum febris
tiva methoduii &
lumbricorum curam habcre convenit , mterdum parum de
Fa&%*~ fekrefolliciti, lumbricos eventreeximereconnitemur
7» plerique cnim negii-
:
tu, gentes, abipfiscomefti& convulfi interierei nec defunt qui per inguina
exeuntes vidifle teftantur. Cxterum occifos hos omnes prius educemus 5 oc-
cidemus autem amaris ufi potiflimum medicamentis. Quum ergo febris ac
lumbricorum communisfitcuratio, fimpliciora conveniunt prauidia , veluti
ubieft ambiguaaffettio, mitioribuseft utendum. Siquidemacrioribusauxi-
lijsfebris exacuitur , fi falfam cepcrimus fulprcioncm j ftabilivero dignotio-
ne exiftente , temporibus mofbi attendendum. Circa enim primos dies,rnul-
itoque magis , fi juxta vigorem totius morbi apparuerint , acrioribus infiften-
dum remedi js. Eos vero qui declinante morbo apparcnt , mitius curabimu*
atque eo magis , fi vifcerum inflammationcs ac tenfiones affuerint. Veluti rc-
tteHippocr.lib.aph. i.cap. 24.1nacutis,inquit, morbisraro, &inprin-
cipijs, medicinis purgantibus utioportet, & hoc cum praemeditatione facien-
dum. Hi namque plurimum turgent & agitantur , veluti faepiflimc vifum eft,
Ideoque circa eorum 'initia morborumutiliter contingit acrioribusutijillud
vero multa cum cautione ac pra-meditatione faciendum. Vt prius fcilicct di-
ligenterexaminemus, ana-geriilapoHItfciTe praefidia, & an rette paratus
adeadem fit fufcipienda, atque recmmne judiciumexcorumexhibitioneex-
pettare valeamus. Nequc n. periculum minimum, in acuto morbo , qualis eft
Lumbricorumaffecius, uti acrioribus medicamentis, quumid genusomnia
fint potentia calida. His igitur qui phlegmonas ac tenfiones patiuntur , cata-
plafmata exhibeantur ex lini femine , crafliore lupini farina pari menfura
commifta, vel ctiam humida fomenta ex olco chama?mel ino, vino, abfynthij
&
coma, aloe , prarcordijs accommodentur ; ubi vero modica? febres mole-
ftant , pueris ante omnem cibum myxorum decoctum potui dabitur vel ipfa :
myxa efui cum menta offercntur Hsec n. Lurabricis afrettos maxime juvant,
.
ye\ ( ut inquit Serapion ) quod illi dulcedine ha?rent, vel quod pra? lentore ab
ijs avclli non poflunt , fit ut cum illis exeant. Vifcofa. n. adeo funt myxa , ut
cxipfisinSyria(velutiaiunt) probatiffimum idvifcum paretur, quod Da-

mafcenum vocant. Ex hoc igitur quodfuo lentore lumbricos dejiciunt , fi
yentriculuminfeftant, fuperne cxhibenda myxafunt 5 fiveroinventreatque
inteftinis fuerint per inferna cj iciemus.
, Eis vero , qui ad integram a?tatem
pcrvenerunt,cfficacioiiiquoqueprarfidiaoptima funt : qualiaabfynthijaut
;6rotani
L i b. 2. minimorum animaiwm Theatrum. 31
abrotani cremor, vel mali punicseacidse radicis visadtertiasreda3:um. Dan-

tur & ternialoesiotsefcrupuli, quod remedium laudatiffimum exiftkinvali-'
dionbus: il]ota quoque aloeutimurj utrifquevcro etiam fi febrickant, il &
trimeftres tantum infantes fint. Vermes terreni cum epfemate (fapam dicunt)
confidenter exhibeantur. Si verofapam non admittunt , cum hydromelite^
aut, ut lubet, praebere poffis , nihilveritus , neque vilkate contempta , quin-
quevelfeptemdato. Quodfinuda nonfitfufpicio, fedcerta lumbricorum
deprehenfio, & curatio propria eis convenk ; tunc cataplafmata ex lupino-
rum farina inmulfa decocla imponenda , quibus aliquando etiam bryomse ra=
dix adjicienda. Vmbilicus interim taurina bile impleatur, aut melanthio cum
lacremuliebricontrko, autablynthio,autabrotano, autbryonia, pingui-
buscaricisadmiftis. Spinaverouniverfaexmedullacervinaperungatur.su-
perior interim venter cserato integatur , cxabfynthio, oleoque cyprinoap-
parato. Alvo etiam adftritlar glans immittenda , prsefertim pueris j quse fi ni-
hilprofecerit, clyfteradhibendus,'morbivigoreremktente , exabfynthii,
deco&o cum melle ac nitro. Subducere vero co-
aut abrotani , aut centaurij
nabimur eos pcr forbitiones, viaslubricas facientes ; quales funt oleum om-
phacinum , cujus paulatim duo cochlearia abforbeantur ; qua, n. amarum
cft,Lumbricosnecat, qua lubricum, detrahens, ipfos cum flercore reddit»
Prsepotationes vero ex oleo femper augebimus multaenamque coaimodi-
;
tatis exiftunt. Prodeunt autem lumbrici quidam adhuc vivi, verum vertigine
affecli , ac fi ita dicere lubeat , feminecati ; plurimi vero mortui una cum fter-
coreevacuantur. Nafcunturverd& inalviprofluviolumbrici; eos,fluorem
infpiffando,&conco<ftionemtumpercibos, tumper cataplafma in melius
permutando , curare oportet. Quiintum, n. fluor invalefck , tantum lum- &
bricorum augetur generatio, viciffimque fiuore ceffante , lambrici inrerquief-
cunt quare diligenter conabimur , ut alvus adftringatur , firmitafque ei adji-
:
ciatur. Conjiciendakaquein Cataplafmataaliasadfluxiones fiftendasido-

nea ea , quse ad lumbricos valere dicla funt , & quse fluores non committunt 5
Veluti eft abfynthium , abrotonum, fandonichum ;kem malicorium , acacia,
hypocyfthis , balauftia , & ejufcemodi reliqua cum cruda hordeacea farina.
Cerata quoque imponenda ex his parentur. Vtendurn etiam forbkionibus,-
inter quasreliquis omnibus plantaginis fuccus prafertur , ipfaque arida plan-
tago ex aequo, n. utrique fluori inquam,
: &
lumbricis efficax eft Mali prae- .
tereapunicivinum fuo cumcorticecxpreffum, mirandum juvatinmodum.

Ad naufeas vero ex lumbricis obortas , ftomathique morfus falis mica in ore
detenta deglutkaquc & liquefacta, mirifice prodeft , acredo, n. (ut apparet)
eos ftatim infra fubfiftere cogit. Si vero ab ijfdem caufis fingultus infeftat,
catapotia fuccurrunt, quse habentfuccum haftulse regiae , abfynthij, fantonu
ci, fifymbrij, fcordij, fingulorum denarium pondo quatuorcoquunturad
mellis craffitudinem , dein aloes pollinis denarium pondo qviinquaginta addi-
tur :omniaqucincatapotiaexcipiuntuf, quorum cknarij pondus devoratur 5
haec, n. fingultum fedant , lumbricofque interficiunt. At fi ex febre, vel lum-
bricorum tctris vaporibus, fumidifve medicaminibus ( qualia plurimum funt^
quse adverfumipfosexhibcntur ) caput petunt, itaut cum dolore maximo-
pere afficiatur jtunc fynciput cum fronte ac temporibus , rofaceoefficaciffi-
me illinkur, vel acaciae fucco , vcl hypocyfthidis admifto. Alij fermentum
cum croci momcnto &
aceto , imponunt illkis his ipfis partibus nam fomno
intempeftivo, &cseteris perverfis affe&ibus medetur. — :
-Inter eos vero \TnShum-

quos vocant Syropos , quiex abfynthio vel calamintha , vel marrubio fiunt, biim neem-
commcndantur.-alius hoc modo faciendus. Succi mentae, helenij radicis,
fa"/^^fca,
abfynthij, ruta? que,purgau. n. tollitur abje&o fedimento fingulorum heminse mnttn
Dd pondo
iii bifedorum ftve Lib.z,.
pondo femiffis. Succi fereos,& graminiSjCujufûc cyathi pondo feptenr.in i js
cervinum cornu torrefactum, rnus, portulacxicmcn, acbalauitiainfundun-

tur , & percolato decocto iaccharo, vcl Atticonieuepuriflimocxcipiuntur.
Alius. Abrotani,calaminthaedenarum pondo octo, mcntaftri, radi^ is hclenij
pondo fex, ex aqua ad tertias difcoquito datur ld decocti
recentis denariiim :
cum fyropoabfynthia?, vel oxymcinc icyllino. Abiynthitcsitem vinum ad

hos uius maximecommendatui i varie autem conficitur nonnulli , n. in mu- :
ftimetretam, Celticienardidrachmasquadragintailligataslinteodemittunr,
& poft quadraginta dies tranffundunt. Ahj vcro m
viginti fextarios mufti li-
bram abfynthaj conjiciunt, &picea?rcfinsefextantem, poftquedies decem

vinum colodiftufum recondunt. Syropus ad lumbricoscum febreac fympto-
matibus.Radicum graminis denarium pondofexdecim, fcminis portulacx,
acidse lapathi,utriufque denarium pondo odo, myxaria deccm , coquuntur
adtertias,hisaddunturfuccimalipuniciacmedici, viniue omphacini , fin-
gulorum cyathipondo unius ac femiflis , fucci chicorij hortcnfis tantundcm,
iacchari pretiofioris , q. f. infyropumcomponito: hujus femiffem infanti-
bus, pueris integram unciam innoxie exhibebis. Zulaptum , quodlumbncis
affectisfuccurrit. Di&amini Cretenfis,gentian3r, zadurje, coftiArabjci, de-
narij pondo unius feminum brafficae,anethi, fandonici , portulaca? , fingulo-
:
rum tantundem ; aquarum menta? , abfinthij , graminis fingularum pondo ,
heminam:fervefacito adtertias, &percolato: hisaddito facchari purifiimi

denarium pondo viginti. At in febre radicis graminis , filiginis, hordei, fin-
gulorum denarium pondo quindecim , ex aqua decodtum datur larga portio-
ne. Aliudefficaciflimumparirer, acfuave. Aquarftillatiti.ie oxalidis , rofa-
cear, graminis, intybi hortenfis , bugloffi, fucci punici mali , fingulorum
pondoheminam j feminum portulaca* , attriplicis ,rhois,citrimali,Vingulo-
rumdenariumpondotrium:feminum coriandri, myrthi baccarum , fylve-
ftrisapij, fingulorum denarium pondo duum fcminum acidx lapathi, braf-
:
iicae ,cumini, fingulorum pondo tantundem: rofarum rubrarum,heptaphyl-

li( quam tormentillam vocant, ) oxyacanthae ( berberim dicunt , ) fingulo-
rum denarium pondo duorum : balauftij denarium pondo tantundem cornu :
cervini cincris denariumpondo5.di&amnialbiCretenfis, denarium pondo

o&o , corticum e radicemori delibratorum , radicum filicis , fingulorum de-
narifim pondo duum. Myxa decem numero , coralliorum rubrorum dena-
rijpondo unius , facchari puriflimi. q. f. ut Zulapiotyonficito. Quod vero
omnium qua: diximus , prxfensremedium exiftit , id eft , quod vulgo ab offi-
cinis Diaturpethiam nuncupatur , cum rheo potiffimum Barbarico, a drach-
mis tribus inde devoratum. Quod cum diutino experimento comprobatum
fuerit,rationem etiam habet ampliflimam, ut cundis alijs medicamentis pra?-
ponatur. Dulcedine namque antidoti illedti pucri, libenterdevorant; rheo
vero barb.irico lumbrici occiduntur, ac membra roborantur. Turpetho illo-
rumfedesexrielliturjreliquaveronorffolum gratiamprarftant,fed& inno-
xium reddunt jita fit , ut jucundiffimum, innoxium , validiflimumcjue unaexi-
ftat:conficiuntver6hocpa&o. Santalorumalborum , ac rubrorum, viola-
mm, zinziberis, fingulorum denarium pondo duum j cinamomi, croci,
anifi,
mafticheschiac, fingulorum denarij pondb unius ; myrthitha? , quam officinae
Turpentenvocant , denariumpondoo&o, rhei barbarici denarium pondo
dccem fcammonij de more parati denarium pondo 4. Sacchari puriflimi de-
:
nariumpondocentumnonaginta, quocumomniaexcipiuntur , orbiculiguc

fiunt ( Tfo^rMt. Graeci ab efformationisfigura vocant quorum quifque 5ii'j.
)
prendat : ubi ufus neceffitas fuerit , alter devorabitur ad commemoratum
afle&om. Alia Antidotus . R hei barbarici, croci, fcammonij .,
fandonici, di-
&amoi
ib.z. mimmorum animalium Tbeatrum. — - -
2i*
i j
damni Cretenfis,fingulorumdenariumpondodu6rum , faccharideleftide-

nariumpondo octoginta^ aqua graminisexcipiuntur, paftillique finguntur," •
hujus denarij pondus innoxie exhibetur infantibus, aqua gfaminis difioiucum, #
pulvis quo utor efficax eft ,& pulvifculus ita paratus. Rhei barbarici, agari-
ci,Scordij, fingulorum denariumpondo duorum. Mufci marini denariurri
pondo quatuor, fandonici feminis, ac portulaca? , fingulorum denarium pon-
do duum, aloesillotas,denariiim pondo 6.hic'fcrupuli pondere,vel obulorurri
duorum, vino exceptus pueris innoxieexhibetur. Ir.terdum & hxc omma
,
tufa cnbrataque & cum abfynthij mentaeve fucco m catapocia

finguntuf , de-
glutiendaque praebentur , quorum tria defumi poffunt. ^d lia ad ldem , attc-
rius authoris. Cornu cervini ufti , centaurij minons, mentas , pulegij, fifym-
bri , abfynthfj , fandonici, fcordij , lupinorum , fingulofum denarium por.do
4. omnia in tenuiffimum pollinem redigito , & cum la&e, aceto aut oxyme- ,
lite, aut utcunque utitor. kÂIu. Neotericorum expCrta, Rhei' barbarici,

coriandri,feminum ocymi, arnogloffi, fydice, careos, rhois, fingulorum
denarium pondo duum , feminis attra&ylidis (quam Carduum benediclum
vocant) cornil cervini ramentorum, atqueeboris, fingulorum denarium
'pondoocio. Corticumeradicemoridelibratorum, feminum braffieae, ci-
tri; mali , corticum falicis, fingulorum deeariurR pondo 6. feminum portula-
ca?, dictamni Cretenfis , denarium pondo 4. unionum , corralliorum rubro-

rum, fmgulorumdenariiimpondoduorumj arida lsevigantur-: hujusintegra
drachma, vel duaecum vino hyeme& non febricantibus ; cumoxycrato
asftate velfebricantrbusinnoxie dabitur. Antidotus lumbficos internciens,
*
febremcomminuens , &
qua?cardiacisfubvenit, feminum fandonici , mufci"
marini, feminisapij fylveftris,cornucervini deuftiad albedinem ufque,fingu-
lorum pondoxquas porciones } omnia triduoinaceto infun.dito in quo hax
?
priusferveant,feminumportulaca?, Oxalidos, rhois , coriandri, braffica? ac •
myrrhx parum j dein ficcantur , ijfque adduntur feminum malorurri aureo-

rum partes duae , citrij malipars una , faccharo vino punici maKdiflofuto ex-
cipiuntur ,
paftillique finguntur j quibus nonnihil cinamomi & mofchi nuncu-
patiaddipoteft. Quoniamvero faepiffime extrinfecus adhibita medicamen-
talumbricorumcurationiplurimum contuliffe vifum fuit , confentancum ra-
tionividetur,uteorumcompofitionem fubfcribamus. His enim non folum
corporatuemur, verum&lumbricosnecitradimus,enecatofque depellimus.
CmP'flt? "*-
Illudigiturfatutacietquodhabet: Lupmorum rarina?, centaunjminons,fomni amtra,
liorum mali perfica?, ac praffij, cum pofca contrita ac ventri impofita. Aliud 'Lmbiicts.
Experimento Neotericorum conftat, centaureum minus oleo e nucleis per-
ficimalifervefa<ftum, umbilicoqueillitum, lumbricos pelli & educi. t^fliud.
Hordeaceumpanem torrefacito&acetoinfiindito,moxexprimito, &info-
iiorumperficimalifuccorurfusinfunditOjCalidumcumlihteolo ventriimpo-
nito.Alijfarinamlupinorum,abrotonum,&taurinumfeiadmifcent.Aliterlu-
pinorum farinar,centaurij minoris fingulorum denarium pondo 4. aloes,tauri-
na? bilis, cujufque obolos^.cum abfynthij fucco excepta imponuntur infanti-
bus. Aliud. Abfynthij,melanthij, cornu cervini cineris,fingulorum pares por-
tiones melle commifcentur ac illinuntur Aliudvex\mcx\\o benefaciens, lum-
.
bricos interficiens, & ad alui fluorem idoneum , Abfynthij , menta?, rofarum,

fandonici,lupinorumfarina?,fingulorum denarium pondus ocjjo. Panis tor-
refacti , acetoquc acerrimo infufi denarium pondo 4. fellis taurini denariura
pondo 16. nardi montanimachyros( gallia? quam vocant mofhcata? ) caryo-
phyllorum, calami odorati, nucis myriftica?, galanga* , careos , fingulorum
denariumpondoi2.hypocyftidis,acaciae,rhois, cujufque denarium pon-
do 4.0IC0 my rrheo,mcnth« fucco,ac cera quoad fucrkfatis excipiuntur jfi fc-
Dd2 bris
5ij. Jn/eBorumJive Lib.z.
brisnonadfit,umbilicus acfxmencum melle incalidoafrc&u cum
illinitur,
lactc,mox aloes paulum fuperfpargitur ; miro fiquidem modo lumbricosin-

terficit,utihteretiaminunguntur,narts theriaca ex aceto,. CcratumadLumbn-
cos cxPaulo. Aloes, Abfynthi j, lupinorum farina?, fcryphi, melanthij, fmgu-
lorum fcrupuli fex :cera? uncia & iemiflis ,chamemclim olei q. f. felle taunno
arida levigantur. AliudcxAetio. Lupinorumtarina?,abfynthijl;arina', hor-
deacea? tenuiflima?, cujufqj denariumpondo 7 .taurini fcllis denariu pondo 8
Scobiscornucervinidenariu pondo 4-cei£ denariumpondo2 6. olei deute-
rij denariumpondo i2'.^//iÊxpertum:aloes femiflis, croci ob. ij. fucci ci-
nijmali, drachmanotidem, vino albo & odore cxcepta, cordi applicantur.

.yf /WExpertum taurina? bilis denarium pondo 3 o thuris dele&i podo 1 2 8
: .
aqua; ardentis (utvocant) heminas duasiomnia chymicorum more ftillato,&

viireo vafe ac cera operto,adverfato quod emanat , quumqj res exigk, utitor.
Aliud Erficaciflimum,lumbricos interficiens & ejiciens. Abfynthij 3 gentiana»,
•
minoris centaurij,corticum e radice mori delibratorum, lauri baccaru demp-
tisnucleis , corticum radicis punica? arboris, radicis fraxina» delibrata? fingu-
lorum denarium pondo 1 6. Sampfuci dcnarium pondo 14. aDrotani, aloes,
my rrha>,agarici,fingulorum denarium pondo 1 2 .dictamni Cretenfis,fcordij,
fabimt, fingulorumdenarium pondo 8. Polij montani, radicum graminis,fin-
gulorumdenariumpondoio. ftxchadis,chamGedryos,chamc-pitios,feuiinis
citrimali,fingulorumdenariumpondo <?. Cornu cervini cineris fandonici, ,
denarium pondo 4. colocynthidis fcminis denarium pondoduum, feliis tau-

rinidenarium pondo 24. acctiacerrimiheminamac cyathos. 3. olciompha-
ciniamaricongium ac heminas fex in tenuiflimum pollinem arida leVigantur,
dicbufq;deccmunacomriiifceturidieuncIccimaduplici invafeferveant,quo
acctum ufque abfumatur: his refrigcratis additur oleilaurinihemina, amygd.
amar.nucleorumperficimalijfingulorumtuforum denarium pondo viginti
quatuor: ha?c omnia in modum praedi&um vitreo invafe abfcondita ftillan-
tur. Aliud etiam prxftantifllmum &cxpertum. Pcrfici malinucleorum, allij,
vermiumterreftriumacetolotorum,fingulorumdenarium pondo 24. gen-
tianar, dictamniCretenfis, radicum graminis, ac pxonia?, corticiseradice
moridelibrati,fingulorumdenarium pondo 52.croci, Calamiodorati,ca-
ryophyllorum, aloes,calbanes 3 colocynthidis, zinziberis , nucis myriftica»,
caflicc, piperislongi, olibani,carpobalfami,corallij rubri, fingulorum de-
narium pondo 8. Theriaces optimx denarium pondo 12. menta?, abfynthij,
abrotani,'minoris centaurei, foliorum perficimali,porri capitati, pulegij,
calaminthae , plantaginis, ruta?, marrubij nigri , foliorum lauri., falvia^majo-
rana? , betonica», fcordij, corticum mali medici&cpunicxarboris radice
delibratorum , fingulorum denarium pondo, 16. Scminum fylveftris apij,
portulaca?, raphani-,braflica:, fandonici, plantaginis ,
porri capitati , muicf
marini , pctrofelinum vocant ) fingulorum denarium pondo 12.
apij fativi (
acetiacerrimijCOtoneorumfucci, fingulorum pondo heminam;oleimafti-
chini , nardini, bituminis liquidi ( petrochcum vocant ) olei laurini 4 fingulo-
rumdenariumpondoi6. Oleiantiquiflimi, aut Omphacini,heminas8.1e-
viganturarida,unaquecoramifcentur, atque vitreo in vafeiub equinopcr
menfem fimo fepcliuntur , demum duplici in vafe fervent ad tcrtias , refrige-
ratacjue pcrcolantur, validaque prius expreflione peracta, vitreo invafe,
quod emanat ad ufus adfervatur hoc vero padtoutitor; tempora primum de-
:
inde nares , poftmodrm colli vertebrae, 4 loco jugulum , poftea pulfusarre-

.
riaiumquiinbrachialiexiftit 5 ftomachusdeindepcrungatur: vocoauremin

•
pra?fentiaftomachum ventriculiofculum, fumptoimproprie ftomachivoca-
bulo cum proprie gulam fignificct quo loco neotcricorum medicorum erra-
:
tum
Lib.2. minimorumanimatiumTheatrum. 315
tumnoneft omittendum, quiinaffeclibus oris ventriculi, dorfo e regione
cjuspraefidiaapponunt, quodcum Galeno, tum rationi pugnare videturs
tertio ac decimo de morb. cur. libro. quem tamen locum male { ni fcllor )
Thomas Linacer eft interpretatus,viralioquidoctiflimus, &
interpretandis
authoribus exercitatifiimus , five quodcodex ille graecusmendofusfuerat.,
five aliam ob caufam. Rationi praeterea confentaneum videtur , ut in oris'
ventriculiaffedhbus anterius praefidia apponantur , fub ea ftatim rotunda car-
tilagine ,
quam yhSfw %*»*&> idefi, mucronatum velenfiforrnemappellant.
Exhoc, locoventris ofculum cataplafmatum ceratorum vires facilhme
h.
fufcipit,utpotenullis munitum oflibus, quibus plurimis ijfque validiflimis
ftomachus proprie dictus, ideft^ gula,velutifcptoquodam contegitur ante- :
riusenimpecl:orisofla,dorfumpofteriushabet. Verwn haec praster inftitu-

tum di&afunt. Inter aliam vero unius loci perfufionem atque alterius alte-
ram , tantifper quiefcendum, quoadquisô. pafiuum iter perageret. His
igiturlocisperfufis ,rnajoridemuminterpofito fpatio, renes, &
umbilicus
foveantur. Adeoverotriahaecproxime di&a praefidia praefentanea funt, uc
puerinifijammorspropefit, folo harum partium fotuab orco revocentur.
Qua» lata taenia nuncupatur , his qui febre carent abundat , ac in 1 ongis ac diu- l"t»ium Lut».
tinismorbisenafcitur; hujus curativa methodus eadem , quse &
teretum exi- ^Ttifiwtif-
ftit. Siquidempotusamari & acresexufumaximefunt, &allijefitatio,vely«î'mAo-
calaminthae, veldidamni,vel pulegij ; per triduum,n. allium plurimumedcn- ™°> Qnbtf°>

_
dum, &veteratuscafeus mollis. Secundum hoc Macedonicae filicis aridae t)o.
contufa», &
cribratae denarium pondo 8 cum melle quantum quisvoluerit,
.
confumat poft horas 4. danda aloes eft, & fcammonij , fingulorum vidtoria- ûmmTlTcks,
:
ti menfura ex aquae mulf<? cyathis 4 Cumcceperk defurgere,aqua calida fup- &*! gow,
.
ponatur 5 dabitur autem & potui aquain qua lupinum aut cortex mori deco- fytytOC&r 1
cmsfit, autcuiadditumfitcontritumvelhyfopum, vel piperis acetabulum,

fcammonijque paulumjvel etiam poft allij efitationem quam diximus,vomar,
pofteroûe die -mali punici radiculas colligat , quantum manii compraehen-
det , eafque contufas in aquae tribus fextarijs decoquat , donec tertia pars fu-
perfitj huicadjiciatnitripaulum, &jejunusbibat; interpofitisdeindetribus
horis, duas potiones fumat, aut aquae vel muriae durae fic adjectae j tum deci-
datfubjeftaaqua calidain pelui, veluti ditfum eft ; dabuntur autem in potu &
vermes terreni, fiquidem illi quam maxime profunt. Proprie autem ad ipfas
facitmyofotosfuccus, binum cyathorum menfuracum Zythi unicocyatha
potus , celerrime namque latastaenias educit. Praebibere vero boc medica-
menrum oportet quod fequitur 5 neque ijs qui lumbricis vexantur inutile cen-
fetur, fi febre potiflimum caruerint. Ex Paulo. Habet autem nitri rubri, pipe-
risjcardamomi, fingulorum paresportiones 3 haec omniacommifceto, & co-
chlearij menfura cum vino exhibeto aut aqua calente confeftim namque eas
-,
educit. AiiudPauIi Eclegma. Piperis, baccarum lauri purarum, cumini

iEthiopici,maftiches Chiae, aequales partes ; mellis q. f. Daturcochleare
unum manedormituris fi vero idefficacius facere velis , nitri quoque parem
:
poitionem adjicies. Aliud ejufdem. Ptereos acetabulum,nitri denarium pon-

do duum , datur cum cochleari aquae , evacuationeprius perafta, fatiusiuerit
fietiamfcammonijmomentumafiurnat. Aliud ejufdem& Aetij.Corticum
radicis punicimaliacidiin fupremaparte delibratorum, piperis, fingulorum
denarium pondo 4. cardamomi , denarium pondo 6. marrubij denarium pon-
do duum, mcllis puriflimi q. f. da. ex eo cochleare poft aljij commcftionem
,
velporri. Verumutextotoaffe&usdifcutiatur, theriacem quoque exhibe-
to j ad hunc, n. ufum Galenus fummopere commendat. Aliud ex OribafiQ,
&
quod ipfe cx magiftrorum experimcnto , modo , longo probato jam ufu in
Dd$ ijs
yG In/e3orumJive Lm.i
i)s femper utitur Habctfcammonij fcrupulum unum Euphorbi) tantundem
. ,
aciemiffem, combuftarum pcnnarum pulveris fcrupulumunum , nitripenfi

filiquajm unam , in mulfa paflove dabis bibendum. Salubrius autcm concin-
get, ii ante allia velcseteraacria Comcdat. Itcm alterius authoris Emplaflrum
ad omnes potiflimumq; tarnias, lupinos , lauri bacchas puras, iel taurinum fu-
pcrmittcs,& poncs ad umbilicu, & fafcia alligabisdie unaac nocte , aut certe
duabus veltribus. Adlatas alterius authoris abrotani, cornucervini rafura?,
:
coccognidij &feiami,fingulorum denarij podo unius,cardomomi triobolum;

dabis cum oxymelite bibere. Aliudad eafdem. Gummi Arabicidenari) pon-
dounius,ptereosdenariumpondotrium, cardamomi denari) pondo unius,
nitridenanumpondotrium, dabis in hydromelite aut Cizico. ltem ad eaf-
'
dem Antidotus Diapterion, ptereos dcnarium pondo 8 fcammoni) , melan-.
thij,cardamomi,fahs nitri, fingulorum denarium pondo duum 3 dabis inoxy-

meliteaut Cizico ,addesautempolypodij dcnanumpondo4. Puerosatque
eos qui ad integram atatem pervenerunt , Afcarides vexarc dictum eft. Pue-
1 i vero aflidue ad egerendum irritantur, atque ut plurimum ab excretione me-
liiis habcnt ; qui vero ad integram jetatem pervenerunt , caufarum moleftiam
inferentium animadvertentes, digitos anoimmittunt,ac procedentes cducunt,

qiun&litoreiscalculisfoleperuftisautignitis lapidibus fovendo mordaces
pruritus leniunt. Verum quidam pra? pulillanimitate nihil horum auxiliorum
admittunt, minimetamen malumneghgere oportet ; non. n. pra^fidijsfacilc
cedunt, nec facileexcernuntur , niii gravioribus medicamentis. Pueri igitur
exmelleglandibuscumfalismomentovelnitriautacri muria funt evacuan-
dijautabfynthijdeco&ooleoadmifto validiorem quoque folutionem efle
convenit j a qua ubi projecerint excrementa 5 afFec1:us locus, id ejl^ longano il-
linendus jfimplicibusquidem, acacia, hypocifthidisrhoifque fucco, cum
alumine liquido vel nitro ; compofitisvero,veluti Andronispaftillo & fphra-
gide polydiae infcripta, &lanafuccida, & quaehisfimiliaexiftunt:coadta. n.
ab adftringentibus caro validior fit, aptitudincmq; ad animantium generatio-
nem admittit , atque Afcaridas ipfas excludit Andronis vero paftillus hoc
.
habet modo. Cytinorum denarium pondo decem ,galkedenarium pondo 8.

myrrha? denarium pondo 4. Ariftolochia? longa? , tantundem atramenti futo-
ri), croci,aluminisfcifli, crocomagmatis , myfeos , thuris, fingulorum de-
narium pondo duurn , lsvigantur in vino adftringente , vel aceto polydia? :
vero fphragis ita habet. Aluminisfifli denarium pondotrium , thurisdena-

rium pondo 4 myrrhse tantundem , vel denarium pondo o&o. Calcanthi
.
denari) pondo duum. Cytinorum denarium pondo 1 2 bilis taurini dcnarium

.
pondo 6 Aloes denarium pondo 8 .vino auftero excipiuntur qui vero ex lana
. :
fuccida confit, ita habet.-lana? fuccidaedenariumpondoô. Scobis plumbi,

fquammae bituminis, fingulorum denarium pondo o. Aluminis fifli rotundi,
1
malicori) , gallse , myfeos,chalcitheos,thuris, fingulorum denarium pondo

5. myrrha? denarium pondo duum , amurca: heminas 8. Prove&ioresvero
xtate itidem vacuandi acrioribus & calidioribus medicamentis diapicram-
compofitis, oleoque cumvino copiofiflime adje&o , &ali)s infufis, qualia
funtmuria, centauri) deco&um cum nitroac melle, aut colocynthis , aut
Chamsleontis, Anchufa?veautlupinorum ; deinde cedriahsinfundenda,po-
ftea quiefcendum ; faepe eandem curationis methodum repetcntes , carnem
pretereafalitam pinguedine derafaifublongam &rotundam tormabimus,eam-
que adftri&iori ani parte intrudemus , ligamentoque adhibito , quamdiu pof-
fintfuftinereinditam finemusj deindefolvemus, prxdidaque iterum inrun-
demusi atquc hoc farpe prasfidium repetcmus.
minimorum animalium Tbeatrum*
Llfi.Zr.
VI
Cap. xxxiy.
D e Lumbrkis extra IntefiiiM nafcemibttt, &prafertim dc Eulis,
Vi in <w//'^,cctebro, pulmonibus, hepate, liene , vefica , venis^

t
mufculiique vivi oriuntur Lumbrici , ex ijfdem quibus inteftinales

f
V c a u«"s proveniunt, & ijfdem pereunt remedijs Eulx vcro Hippocra- .«
nca?, ab Anglis Magots &

Gentels di&ae , funt Vermes depedes , Aicaridi-
bus non difiimiles, fedbreviores nonnihil , & pro longitudine crafliores. rios
in rnorticinijs putridifque carnibus natos nemonon vidit, & in mortuis quan-
doque membris chirurgorum incuria cum idlicet medicamentum applicant,
:
quodcum vulnereautulcere computrefcit. Hippocrates vocat EuKafQx&kn&t

vsxtoif oBpAnv iyytroiuviiia Suida »&& 3»fia, oafxaipdjei : a Lucretio faeva vermina
dicuntur:ii/Aa/jUXtaPlutarchuiTl«i»>.>i)«f iy aymi&v©- ix. tk memduei©'
eiatv tfsri $ogj,<
dragunu. HorummentionemfacitHomerusiA/^. t. &. o.Vermesexputrila-
gineortos, inauribus, longe minores, quam qui in uiceribus, Eulasitem
vocari fcribit Cadiusj quos Latine fcribences improprie bUttas aurium ap-
pellant, quum nec figura nec forma nec nota alia aliqua confentiant. Vermi-
culidenique e mufcarum ovis in carnibus ceftate orti Angli Fly-blowes^ Ger- (,
mani Maden vocant ) ut Carmerfius notavit , inter i.jK cenfentur 5 qua? vero :,
incarne porcina & larido Eulsegignuntur, peculiari nomine a Fefto Perot- &
toTarm vocantur. Eula? autem vel caudata? funt , vel caudx expertcs ; Galli-
nx utrifque vefcuntur , & alire forte aves. Vt mulier concipat, Hippocrates
caudatorumtresquatuorveportionescum Origano&rofaceo tritas accipit,
ori matricisapponit, primo de morb. mulier. Aiio kem loco ejufdem lib. ca-
pita horum vermium cum fecundina mulieris & alumine Aegyptiaco ac anfe-
rinoadipe diluta , inlanaapponijufferat
FeruntDemocratem Athenienfem, quum adolefcens effet, & morbe
comitialiteneretur, ad Delphos profecium Deumque rogaffe , quideico
mitiali morbo laboranti confuleret , ac Pythiam refpondiffe
fteiôy a.»^JJAV%- jcspaAwy WB/fowop wtSiu
(ixsngjoi a%ovi(Mf, iigyi meu8t/4?aAi piKx
i$7rjquy sskrf&teyijor iiJtirar dm- wpmis.
Longum de grege tollecapella. verticevermem

Ruris amatricis^ & ovis de tergere circum \
Multiinago vermifecoris defronte revulfo.

Democrates cum haec audiffet, Theognoftrum Democratium nonageiimum
annumjamagentemadijt,quimiratusDei providcntiam , dubium oraculum
expedivir. Gregariarum inquit caprarum caput naturaliter multis vermibus
juxta cerebri bafim plenum effieitur , ac fternutamentis animali obortis mul-
tivermesinnares capra? infiliunt; oportet igitur veftefubftrata, neterram
attingant , illos excipere , unum vel tres , & indutum pelie nigrae ovis tenero
»,
collo alligare ; atque hoc ait morbo maturaliter adverfari. Contra Eulas in
nlcertbtts fr vulnertbtts tam hominum qua?n caterorum animalium natas , hac
faciunt. Primumexpurgalocosaffectos, ranarumfelle, fucco chelidoniars

aquamarinavelnitrofa , mellisdeco<51:o,abfynthio, marrubio, folijs perfici,
erigerone, fuccobeta?cumvino;deindeadnecandos vermes piper, falni-
tru velalumeninpulveremredadtum-veratrum,hyofcyamum, ariftolochiam
rotundam vitriolum afpergito , vel fucco calamenthae fluviatilis Vel centaurei
deco&o,velporri&prafifj fuccoulcera fsepius lavato, bugloffam Ioannes
Agricola proefcribit. Ariftolochiam cum melle PUnius effcrt. Succum cheli-
donise
i8 InJeUorumjive Lib.z.
3
doniff P aracelfus laudat. Montanus ante omnia mtrum commcndat.

tiusfrigida iummo mane partcs lavari , imopcirundijubet Sic,n.vcrmcs :
ngore contrados cito deciderc arfirmat. Aetius pohum recufiumabfyn-

thium, cumpice mixta adlubet ,laudatque jejuru hominis falivanllitionem.
Hildegardisapijofla, teftudinisteftam , apesinalveariomortuos,roh»cor-
ticemque prum in pul v erem redigi , atque eum ulcenbus ini pergit. Hay rus
calcem vivam cum aceto acerrimo contcropcratam apphcat. hippije iucc^
perfufi loci vcrmiculantes, illico fanantur , mquit Tardinus. t
Quid vcro Hip-
piafuerit, nemo finivit. QuidamTanccetum agrefte , Quidam Argentinam
vertunt. Gefnerus Anagalhdcmintelligit, quse acri & nrtroia iuaiacultate

C utbeta: ) omnes vcrmesenecat.
Cap. XXXV.
De Lcndtbut.
tiomca } dcf- Endes Gra?ci Aj^f —^-&xJc/Af. Itali Lendine Hifpani Lic nde . G er- .
(riptio. J
mani2V7/j Angli Nits. IUyrici guida , appelhtant. Suntautemmi-

|i .
_ nuta quzedam animalculaaibicantia, Syronibus(,fipedes haberent)

quam nmilhraa, fed duplofere minora ; corpore item obiongiufculo, ex
quibusnihil alpdgigni poffe Anftoteles teftatur. Inter ungues coinprefli
cumfonitumoriunturjnon folum in hominum capillis' & cihjs, fed etiam
boum & equorum macilentiorum crimbus fcatent 3 pedum exfortes tam pcr-
tinaciter nihilominus adha?rent,ut eadem operatotum pilum quaillos auferas.
Orttiii
HasTrotula7^;> «/if»T^nonineptedixit, namut cochlea? herbarum , fic ifta?
v
capillorum fucco viclitant , eofque depafcunt. Philoibphus ex pediculorum

coitu provenireeos affirmat,quorum proindeova dicutur.Suntautcm Iofmi-
niflorum apudnos crcfcentis fimilia. Nam ficutille floresprofert feminis ex-
Jntcritxs.
pertes,ficpcdiculiovapariunteffxta. Moriunturautalimentiinopia,autpe-
ctinis denfiorisufu, aut medicamentorum vi : qualia veteres neotericique
medici multa praefcribunt. Plinius alumcn cum aceto , vel acetum cum felle
vitulino mifcet , &ladteitemcaprinoeastolli sffirmat. Laudatitemnitrum
&
cum Samia tcrra illitum , fcobcm cornu cervini cum vino cpotam. Abyn-
zoarcumcentaurea minore&Alkitrumcapiilos inungere prxfcribit. Sul-
phur in aceto tollit lendes , uti quoque oleum cum lixivio illitum. Marcellus
ftercus fuillum cum vino & fucco rofarum mixtum , mellis itc m cum fale ar-
meniaco inunctjonem, fed prafertim oleumraphanicum fortiflimolixivio
varie prardicat. Hildegardisex da&ylorum oflibus lixivium parat , quo cum
oleoradicuhemixto lendes enecat. Ardenus fublimati hydrargyri parum
cum vino ardcnte mifcet : atque etiam dicit. Si caput ;
primum ovo gallina-
ceo , deinde cyclamini fucco, vel aqua marina irrigetur ,nunquam rcnafcitu-
ras effe lendes. Gilbertus Anglicus fel cujufcunque animalis , uti ctiam ama-
ra, mundificativa , & aromatica, cum fucco calendula? mireeffert.
Cap. XXXVI.
De Aurelijs & Teredine Depede.
Nrncn, dtf- Vrelia LatinorumjGrffCorum&v^Veft, ab aureo quiinplurimis
«riftiQ.
confpicitur colore nomen fortita. jNeque os illi, neque aliud mani-
feftum membrum, nec excrementa reddit, nec ccmedit, nec movet
njji ab alio mota &
violata. Qupd Pliniusfcribit Chryfallidem efle duro cor-
pore.
« L i b . z, mmimorum animalium Tbeatrum, 31 ©
pore, id puto refpedtu eruca? intclligendurnefle. $ed quod adjungit , ad Ara-
. neita&um movere, quamvis hoc verum eflVejtperientia novimus, tamen
vereor neverbaillaexPhilofophomaletranitulqrit: &mo%H& Ama^, mak^
^vrau $ in>jif d^x"^ a"'' &£• ideftâffu moventurf^ <jr araneofis pork funt obdu-
ft*. Nihil hic Ariftoteles de tranfcurrente a/raheo, ut vertifle Phnius vide-
tur. Hanc non folum ex Infe&orum, fed etiam ex ammalium numero Arifto- -
teles excludit, atque erucarum quafi ova ftattiit.: £aeterum quid hic cum ovo
communionis ? iltud alio afiimali deponitur, exors attualis vfcas & motus:
Aureliaa nullo deponitur, fedabuno inaUudtranfformatur, veterem in-
quamfaciem mutando, aliajn induit , & vitam motumque non in potentia fed
a&u retinet. Quod vero nec vefcitur nec augetur , id vitam non aufert , quum •
nec glires totahyeme cibantur vita quidem ejus »wj>.h illum avvm nonnihil ex-
:
primit,quohomincsnec p%ne vigilantesnecdormientes obfcurius viuunt

moventquc. Verum fcripiiflehoe philofophum conjicio , ut illudfuum axio-
maratumfaceretcredula? pofteritati, Infecla omnia vel vermesponere.vel
ova , verba ejus fic habent ; w
&? \v-n\jA oxuMnumxH ri^»w .-ô^floe $ tvaJ\ts juhtcu »
•
xf*>Ml£» » y*f xpvm>}.if Kg.Knjjt.iV», Jîwfnv »« ?xj; tiT ix-Tirt /'viTsu £a~QV \v ri Tftrri uiTzfiehi' Au.
jSiK ii -ms -ytvv»<nia{ m©-. Nihilominusovumnonefle Aureliam ex prsdi- fatis
<ftis patet } eftque reveraeruca?inhanc,atque hujus in papilionemtranimuta-
tio qusdam dicenda , non generatio. Hatc eo a nobis animo dicta funt , ut qui
AriftotelemproDeocolunt,hominemfuifle eum meminerint, & humanis
lapfibus obnoxium. Aureliarum duo geftcra vidimus alias vellere cooper- , Sfedes,
*
tas, alias glabras, utrafque varij coloris, &nuncauro Ulitas, (quaevere
Chryfallides , ) nunc vero (quse fpuria? ;) auro vacuas. Ortum habent cx eru- 0)f/s
caruminteritu, qux ut fcnfim & percertadierum intervalla contabefcunt,
ita fenfim crufta quotidie magis magifque indurafcente in aureliam tranffor-
mantur. His viciflim proximo vere vel autumno fenfim exanimatis, provolat '««''«»•
Vfiy.:S.
papilio iimili metamorphofi prognata. Quibus humano generiuiibus in-
ferviunt equidem nefcio. Satisfcioquam Ariftotelisingeniummirifkatrant"-
mutatione torquent , & Dei interminatam potentiam nobis commendant.
Teredwemdejpedemfolus Georgius Agricola nobisproponit, quem. ab
aeneocoloreiT^^r^mappellat- Serpit ( inquit ) quia&penniscaret &
pedibus. Craflltudoipfiquafi parvânferina? penna.., longitudo fcolopen-
dr«,t©reseft, fublignisputridisnatus , &plerumque juxta fcolopendram
inventus :hujuskonem inter fcolopendr^s fttam facile videris.
Ca*. XXXVII.
De iîquaticis InfeBis deyedibus , &primum de SquiUa.
Quatica omnialnfeiftaveliÂjVel i-mJk efle fupra diximus. Pe-

datorumaliafexpedibusnatant, utLocufta, Squilla, Scorpius
paluftris, Notoveftum &pediculus marinus. Alia quaternis ; alia
pluribus de quibus figillatim agemus. S quilla Infeclum a Squilla
,
pifce parum differt , nifiquod & brcviores multo antennas , & colorem ma-
gis fpadiceum vel terrdftjem potjus obtinuit. Horum alij teftafragiliobdu-
cuntur , alij planifunt & nudi. Teftaceiinvivulis praefertim degunt, arundi-
numvelgladioliradicibusadhasrentes: colore funt fubflavo ,, nonnunquam
autcm albicante atque cincrco. Sck tantiim pedibus incedunt , reliqui hic ap-
pendices pinnarum munere funguntur. Nudi , vel molles funt vel cruftacei
molies figura haec (atis monftrat, modo caput fpadiceum, reliquum vero cor-
pus
hfeftorumfive LiR.i.
$*©
pusobfoletocraeretm&umimaginemur. Cruftaceorum genera omnia arti-
•
culata funt,fed alijs
globofiarticuli,a-
lijsalij.-globofief-
figiesgraphicchic
repr?fentatur,fi ip-
fam leviori fpadi-
ceo mollius attige-
ris. Talis primi &
fecudinonglobofi
color rtertiaautcm
fpecies dorfo ni-
gricat, ventrehjil
co : at omnibus os
forcipatu &appo-
fiti pertinax. Quartus prio-
bus tribus pcd ibus fc movet,
caneiis cppendicul.is prore-
misutitur. Colkm illi &
antennae forcipefquc minio
dilutius illita? ; corpus fuf-
cum , vel magis cinereum.

Quinto caput longenigeni-
mtmjcorpusplanemalico-
riofimile.Sextusjw e.>C> vi-
1
detuijca quam vides forma

& colore cinereo. His omnibus
oculi duri ,
picei , membrana vitri
modo perlucida obducri ,
qui non
minus continuo moventur, quam
quadrupedum aures. Affultantilli
protinus, ut Squilla? pifces , in coi-
tu,&ubilicentiaaudaciacrevit, implent femellam. Hoctempusfpeculatus
index morfu levi fignificat : illa ore compreffo quicquid inclufit exanimat,
partemquefocio/tribuit: coeunt enim ore , cancrorum more &locuftarum.
Quem vero inmedicina ufum fortiuntur, nequeo ex fcriptoribus vel Empyri-
cis ullis, quibus vel ignoti Squilla? vel defpe&i videntur, recenfere. Id tamen
conftat, menfe Aprili & Maio , nihil ad pifces inefcandos utilius haberi
poffe.
Cap. XXXVIII.
J>e Locufta, Scorpo y
Notoneffo, Ctcada , Anthrtno ,Forficula,
Lacerta, Corculo
5 & Pedtculo aquattcis.
Ocufta .Infc&umLocuftam pifcem imifatur , cutn nec ipfe caro
fitdicendusnec Formam videtis. Coloremhabetpal-
pifcis.
lentemcumvirorc. Scorpiorumpaluftriumrria vidimusatque
habemus genera ; quorum primus nigricat nonnihil , reliqui
arenam candicantem referunt.

«i Notone&a dicimus Infe&a
qusedam aquatica, qua? non vcntre ut alia , fedfpina innatant ; a quibus ho-
mines
LlB.2, minimorum animalium Tbtatrum. 321-
jnines hyptioneclicen, id efi , fupine natandi peritiam didiciffe verifimile
eft. Horumalijsoculi Scapula?3

3
corpufque nigricantj alijs viref-
cunt , alijs pyropum , alijs picem
referunt : raro enim duos ejuf
dem videris coloris 5 tam varie
in ipforum ornatu lufit natura.
Ciead* aquatiei formam defcrip-
tam retinent. Verum nigerrimi.
illis oculi & corpori cinereus co-
lor. Antbreno fufcum ubique
corpuSj oculis piceis exceptis,
ForficuU idem fe-
re color, fcd ma-
gis faturus ; carere
ociilisvidetur, fed
intus conditis cer-
nitatque dijudicat
objeda. Lacerta varij
coloris eft , & pifca-
torum gaudet intuitu
circa rupes Britannicas
noninfrequens,ubi pif-
cibus, inhdias parat.
Corculus cordis effi-
giem , pedibus capite-
quedemptis, fciteex-
primit 5 ocellos habet
perexiguos nigros, &
tibias item fex concolores, duo-
bus quoque. digitis dpnatas.
Pediculus marinus Xnfectum
eft Balneis cetorumque generi
infeftum ,
quos mordendo ti-
tillandoque ita in furorem agit,
utfeinarcnasprojicere aridum-
que pcterc cogantur. De ho-
rumufu nihilnovimus, fed po-
ftttUaiem ^dipfum inveftigaadum ferio hortamur.
AP<
mt '
iii —
32X hfeUorum five Lib.2.
Cap, xxxix.
D<? P#/iVe fivc Afello & Scolopcndra marinis.
Vlcx five KjifeUus marinw fquillam molliorem refert, nifi quod
quatuor tantum pcdibus (paceiGcfneridixerim) donaturj &frc-
_
quentibuslongifqucfaltibusfeliberat, anumero pedum. Afellus
dicitur a faltu*, Ariftotelis pulex a dorfo gibbofo
: , Scrofula nuncupatur co- :
lor illi lividus cum nigredine. Longitudo fluviatilium,

digitumtranfverfum latjtudo , femidigitumnon fupe-
:
rat j marinorum major dimenfio 9 qui littore refluente,

& in aquis dulcibus fepe confpicitur. Venatoribus
kcm fpe&atoribufque mirum agilitatis prjebec exem-
plum.
Scohfendra marina, alia grifei coloris , alia rubicun-
dioris cernitur. Harc longior &
macilenta , illa brevior
& craflior ; utramque vidi anno 1578. in Oftrearum
areis. Non, n. in profundq maris ( ut Gefnerus autu-
mat) fed in limofisftagnis,ubioftrea* faginantur, latent, ibique generan-
tur& vivunt. DehispifcatorcsmonuitNumenius, quumdiceret,
idjpeffaidcirco ,fiupidum divertere par e(l
Iultda^ Uttferamqucfimul tctram Scolopendram,

Suntautem ( Aviftoteletefte ) terreftribus minores , formaveronondifpa-
res. Ex ijs Nonus Medicas pfylotmm hujufnaodi confecltum, cap. 43 multis
.
laudat. ft. thuris, atramenti futorij,ana *ij .:Scolopend. marin. =iij . Omnia ad
Iaevorem trita , cumcalcis pulvere commifccantur ? & cvulfis primum pilis
locosinungito.
Cap. xl.
DelnfeilUaquaucU Depedibus, ac primumde Oripe.
? Ivem , aquam fjf/Honga in aere fublimationefpumifa&am , nemo

""
Philofophorum recte fentientium inficias iverit. In hac ver-
mesprocreantur, Grscis oewudic-ti. Dehis Ariftoteles aliquid
fcripfit, quam hiftoriam breviter perftringam. In nive gignuntur
hirti vermes,torpidi,& difficulter moventur,quare inter depedes cenfeoja ni-
ve rempti, illico pereunt,ut Pyrigoni abigne dijun&i. Cum nive vetuftiore &
rubefcenteipfictiam rubefcunt, innupera autemreperti,'candefcunt. No -
tum ( inquit ) eft , non magis nivem putrefcere atque ignem ; imo putrefccre
haud poflunt 5 tamen in utrifque generantur animalia , & in utrifque etiam nu-
tr-iuntun Euftathio S choliafta? Homeri neutiquam aifentior , quod nives ru-
borem eminiocontrahereaffirmat, quialocaillafuntjWATO^, undeex minia-
iis vaporibus elevatis rubedinem additam cxiftimat. Sane nonnullis in locis
ita fe habere non denego. Ca?terum inlocis minio deftitutis nivem rubefce-
re(etiaminvitointerprete,) concedendum eft. HorumStrabomentionern
facithis vcrbis In Charzena & Cambicina Regione,& Caucafeis montibus
:
vicinis, beftiola* quaedamaltis nivibusgignuntur quas Apollonides

,
«^«^,
Theophancs «6.«*, idcfi , Convolvulos montanos tranffert, Teredinibus
majoribus fimiles, Earum generationem arque mirabilem fenrio atque py-
rigoni
L-IB.2. minimorum animalium Tbeatrum.
W
rigoni $ ramen innive quam in ignegignuntur animalia , qula innive
facilius
aeris , terraefpirituique multum ineft , quse ignis affatim abfumit. i-Iis fi ca-
lor Soiis acceffcrit , fimum conficiunt ( utor Scaligeri verbis ) omnium kta-
minum multo excellentiflimum. Copioleitemin Carinthia generantur (ut
Idach.Fadtantts refert.)fedremadmirabilem Straboincom.in JPompon.MeL
adjungit, cum illosaquaoptimarepleri afferit, quam^ruptatunicavelcute,
viatores accipiunt, factaque levi expreflione hauriunt. Salubris enimeft,;
& in fontium turbatione ( quas copiofa in nive fit ) perfalutaris.
Caj» XLL
&e HirudtM*
IrttdoRve Sanguifaga,Gra;cis Qte^llebiseisfalukah. Gallis Smg~

\ftte. Germanis Ein dgelfo dd
lulisSanfaga.lriifysimsSanguifuella.
Jblutfawgu Angiis Horjleech vocatur S unt autem vermesaqutici,fan-
.
.
guinis asiimahum fitientiflimi* eoque fefe affatim etiam ad animse expiratione

nonnunquam replentes. Harurnalia?alvofuntim-
quarum hic vobis effigies
perforataialia? pervia\;
reprafentamus. Perforatas Europa vix novit:
Americanis &
Indis celebriores. Imperforatas
quibufvis obviae, quse fanguine diftenta? cutem
fuam, ceu cancellatis quibufdam fibris textam,
cxprimunt. Colore alia? funt vario, alia? viridan-
te,piceo & fufco,fed veneniexpertes;fol!se fpadiJ
cea? &caftanese corticem reprcefentahtesV Gene-
ranturinftagnispotiffimum , ubi jumenta aquarf
folent j nam ab eorum pedibus' terra fordefquej
abluTae, infundum deciduntjuttaceamftercoris
ibidem fubfidentiam, ex quo vitalicalore nonde-
ftituto animaliaitem gignuntur. Natce femel,fan-
guinem avidiflime fitiunt 5 ac propterea in ipfo'
ftagniveftibuloquafiininfidijs latent, ut
cquos, boves, Elephantofque vuinerentj
quamprimum, frigidaedefiderio, ipfum
intrant,Elephanto tam moleftae fcribuntur
a Plinio,ut eorumtitillante in promufcide
fu&ionein rabiemagaturrquod mirificam
Infeclorum potcntiam plane demonftrato
Quid, n. Elephanto majus ? quid Hirudi-
ne verme contemptibilius ? tamen illius
moles ingeniumque hujus cedit virtuti^
vel potius conccdit. Cruorc maximam
vefcuntur partem, &
fanguinebeftiarum 1
nihilominus reftagnantibus quoque aqua-
r um fordibus , per alimenti inopiam fe re-
plent. PHniu$easvereevanefce re fcribit,
iib.9, cap. 5 1 nos autem illam tempe-
.
ftatcm earum gcnerationi cffe gratiflj-

mara videmus. Nec farte video eur hyerais inclcmentiam fuperantes, veris
benigniwtcEB 0©n pcrferant: wb
illud pro eoraperto habemus,emorihiru-.
Ee '
dines
3H hfeBorum>jive L i b» %
%
dines tempore hyemali , nifi cautein aqua tepida, &

uberrime fanguine cnu-
triantur. Hirudincs fi quis dcglutierit , alij muriam ,
quidam nivem fuperbi-
berefuadent. Afclepiades autem primumos colluere, mollcmquc lpon-
giam frigida madefatfam faucibus immittere , utHirudo fpongia: iniiJiens
cxtrahatur. Poftea lentis fuccum exhibet , & cervicem extriniecus cmpla-
ftris refrigerantibus operire docet. Apollonius autem cognomento Mus,
acetum acerrimum propinabatcummuria 3 qui
vcronivcm dabant, eamcale-
-
faciebant, & difloluta utebantur ; cibumque & potum ad fubdutcndam al-

vum opportune exhibcbant,ut hirudinem ejicerent: ficpenumero, n.aiunt,
unacumexcremcntrsipfasdeferri, Gal.lib. 2.de Antidotis. Plinij tempo-
ribus maleficij ftudioillasnefarij &
fcelefti homincs hoftibus clam propma-
bant , fed rutacum aceto , velfolum ipfis butyrum, ( ut alijs exulcerantibus

vcncnis) przefentaneo fuit remedio. lib. 20. cap. 13. ckhb.28. cap. 10.
vfa-
Yfus earum in medicina nonunicus confpicitur. Nonnulli enim ( Gaicnum
loquentemarTerolib.de dirTerentib.fanguinis dctrahendi modis,traci. 10. )
captas Hirudines includunt, eafque vaneaccommodant ubi , n. mitefcunt,
:
facile cuti admoventur ; qua? vero capta? fuerint , per diem aflervanda:, exi-
guoque fanguine alendx 5 atqueitafit, utquicquid virulentum contineant,
cito exprimant. Quandoautem ijs utiopuseft , ea pars, cui Hirudines admo-
vebis , nitro prius fricanda, inungendaque, unguibufue ipfis fcalpenda, ut hoc
pa&o avidiusadhxrefcant. Oportet etiam cas ipfas intepidam aquam, quse
vafe lato & mundo contineatur, infundere ; mox fpongia comprchenf as mu-
core &fordibus manupurgare,atqueitaadmovere. Vbivero admota?fue-
rint, ne ea pars cui inhxrent frigefcat, oleum tepidum fuperinfundes ; fi au-
tcm manibusautpedibusaffigenda?funt, maquam, inquam Hiiudinesinje-
c*txfunt,immergantur:fi verononfirmiterhaeferint, carum cauda? forcipc
incidendx fiint namquc ubi ita fanguis effluxerit ab attrahendo non defiftant,
:
donec cinere autfale os earum afpergatur. Poftquam autem exciderint,

quod relinqui ab ijs venenofum folet, cucurbitula exhauriendum eft -> vel fi id
minime fiat , per fpongiam adhibito utendum Quod fi inde cruenta? la-
f otu .
crymula? adhuc efHuxerint, farinam cuminumque adhibeto, lanamque fubin-

de modico oleo madentem ailigato.Caeterum fi manare fanguis non definat,
linteolum aceto madefacTum,gallamve combuftam, velfpongiaminliquida
antea picem immhTam,mox crematam imponito. Illud quoquecompcrtu ha-
bereoportet,Hirudinesfanguinemillumattrahere,quicarniadjun(ftuseft,non
quiinimocorporecontinetur.Earu veroufusprocucurbituliseflcfolet.Pra?-
terea removenda? tumfunt,quum dimidia fanguinis partem extraxerint.Quin-
ctiam prohibendum, nefanguiseoufqueeffluat, quoufquefitfatis fiquidetn :
pars ipfa frigefcit,tum ob ipfas hirudines natura frigidas, tum quoq, ob aerem
ambientem.ftef Galenus. Cardanusnonnitro fedlacte illinire locum admo-
nct, ut promptius adhaereant, & comprimcre Hirudinem jubet, ut dum ulcifci
velit, venam perforet, lib. 7. dc rer. var. cap. 2 8 Quanto Dionyfio , Hera-
.
cleota? Tyranno auxilio fuerint , hiftoria? teftantur ; quod,bellua? magis quam

hominis fimulacrum, immenfoabdominemortuum, vermcs diuanteaexe-
difTent, nifi hirudinibus utriquc latcri admotis, nonnullara humorum molem
quotidie evacuafTet. Longum hic effet recenferc omnes Melancholicos &
Amentes, qui, aniha?morrhoidibusharumroftello apertis, convaluerint.
Nequeo item omittere Nobilem Ricardum Caundifium , Thoma? illiusin-
clyti Cofmo-nauta? patruum docTifIimum,i quem podagra multis annis excru-
ciatum mcnftrua ha?morrhoidum inferiorum per hirudines apertio perfedc
curavit,ade6utnuncrnagnatotius Aula? admirationefanus folufque finead-
minicuio incedat, &
valentulus doloreque vacuus fenium perferat. ttirudtnes
etiampodiciamxshumoresinuniverfos articulos a toto corporc irruentcs
adeo
Li B.2, niminwrum animalium Tbeatmm. 1U
adeo m ire revellunt,ut ipfos dolores illico & tanquamincantamento demul.
l
ceant. Quod utique Lugduni experti fumus in excellenti mufico Roioto : qui
imidem pra? doloris fx vitia & continuis vigilijs in ardentem febrem -eum deli-
iio inciderat vigente Cane,quo tempore purgationes effe dimeiies ak Hip-
,
pocrates. Adeoeniminde remedium eft , ut alteri cuieunque pntrcrendum

iit:nam evacuant a toto corpore abfque ulla moleftia, & vinum jactura. Iac,
Aubert.exercit.5o.progymnafm.Fernel. Abdit. Godfridusaeenami,Ve-
netus , vir flluftris,jufta veraque amicitia mihi jun&us , dixitfe vidifle Ar-
thriticum a doloribus fuis fecurum multos annos vixiffe admota hirudine par-
tidolcnti. JEadem fuadent Matth.de Grad. &SanavatolaIacob.Dournet,
Apologc Iib. cap. 3. Hirudinum item cinere cum ftyrace coclo, Phthiriafiri
omnem curarinarrat Gilbertus Anglicus. Neque viva: folum nobisfunt ufui,
fed mortua? quoque &
exufta?. NamutPliniusrefertJib. 3*. cap. 7. capil-
lum denigrant fanguifuga? , quae in nigro vino diebus fexaginta computruere.
Alij inacetifextarijsduobus fanguilugarum fextarium in vafe plumbeoju-
bent putrefcere, totidem diebus 3 mox illini in fole. Sornatius tantam hoc
medicamentom vim habere tradit , ut nifi oleum ore contineant quicapillos
tingunt, dentes quoque eorum denigrare dicat.Meges pfylothrum palpebra-
rum in aceto ene&as putrefcentes ranas fcripfit, fed ianguifugarumcinisex
acetoillitus idemefrick.
Ca p. XLII»
De Lumbrlcis i^quatictfrp
N aquis tam marinis quam dulcibus Lurribricl

| magniatque parvi ex putredine oriuntur, sftate
praefertim , terreftribus fimiks, fed nodo vel tor-
que illo collari nbn donati: afperiores item funt
loflge & magis ftrigofi: infabuloplerumque de-
gunt terramque. e cavernis ejiciunt, Terre-
,
ftrium more. In aquis dulcibus ftagnantibus

& non profundis genus Lumbricorum fatura-
te rubentium reperitur,.qui a forma Teredi-
nem depedem referunt , fed capita habent
inajora. Cauda ijs bifurca,, qua fe firmant
ac fuftentant , dum capite elevato locum
invenerint , ubi reliquum figaat corpus 5 tum
fupra limum ac faxa incedunt ,
> & . vibratilf
quodam rnodo arcuatim promovent.
fcfe.
Oculato &calido persftaremcceloemcrgunt,.
magno fimulnurcero', fedlirribvel leviter tre-
mente Angli Sommer-
fcfe ftatim fubducunt.
mrmes vocant, quia vel seftate tantum com-
parent vel hyeme pereunt. In mari mediter-
raneo Lumbricus teres, anguis majoris ma-
gnitudine & colore reperitur, kd fine capite
&cauda, ut Weckerus notat; aliquando ad
pedum longitudinem
viginti accedit. Quis
horum ufus aut Natura fiierit , nondum ac-
Ee* cepimus
$1$ minimorum animalium Tbcatrum, JL ib . 2.
cepimus , fpcramus lucem , quce utrumque monftret. l\\ud
fed ab alijs
autem conftat , Li mbricos iftos in pifcium captura efcx loco fcrvire

pradertim parvos illos & rubidos , quos Pifcatores cum in fincm fedulo
venantur. Aquaticos autem dicimus quia ficut Lumbrici terreftres in
aqua baud diu vivunt, ita etiam Aquatici in arida pofiti cito intcreunt: ,
illividelicet aeris, hi verohimiditatispenuria laborantes.
FINIS.
Errata Corrigenda-
Prior numerus paginum:Pofttrior lineam denotat.
namyio medtanam, p I4S.I. l 1. Pe// pto qwcj.p.l 49.I.1 8 <jai»<:îf pioejfux/f, puo.l.j^.nxe^ju/protfe-
•uorafjp. 162-i. nVefcitw oto vefcuntitr, p.i&nA.io.ftxquibufijtcpedispto quifquc, ib 1. ii./tbpro/jjj>,

pro neque,p. 167.I. zft.teflatur ftotefiantiir,*?. 172,1 28./iej-f>»o<j/<jf«jpro/cerpi0f<i»<Jiej-,p. 17 j
p. 165. i. ult.we
I.43.ipAoTa/a^proip(A.oTor/ai'jp.i79.1.ii.cH/»pro c»m,p 2o5.l.4i.i><jci»eprof;><jtb/<j, p.JC9 I. j6./w«<j-
f«r pro/ij/o.jflfur.p.i n.l.30 am pro f<M»,p.2 20.1.2 3.I.)>pti»r;»;;fljB proitipcf/^Jfcfasjjib.l, 39/b/ec»iv0jpro/co»
/"ec»w«,p.22 2.1.iQ,c»tVopro cnt;r«,ib.l.37./ci*jo»irpro/<;flf«»e,p. 123. 1.21. ScorfiederHfto Sc«rpieidem,p.i$o.
\.-
i
i.CrabQneptoCrabro7u,p,zti i.\.i6.alpioadjf.iî.\.iyExjaUiiriutepxotxfoUj, lbid. 1. 5 i.ufquc pro.
,
e;<|!»c»ocenf,p. 2 5$.J.40.tjija roefifpro.^wfoe/jfjp, 259.1, 4. s/;ai/^ *)»(«» ploalfi,p.269.1.24.e*7>»e^proexp»re^ ,

p-, 281.1. 37. lntenamerumpto tnteranetrum,f. 297.1. 46. fj»i<faj7ipto<]*fiferw,p.3 i^.lî.pef/o.fVenra pr»
pcf re/t/jw >p-3 ii.l. 33. t<j/*e« pro balanit.
Kecenfui huncTra£}atum>cui titulus eft Jhfectorum, five minimorum animali-

umTheatrumj«»*c&w Epflolaad Gemrofum wrum D. Gulielmu Paddy
Zquitem auratum^ & Archtattum Regium w qudus mhtl referio,qvo mtxus
;
cttm utilitate fublica imfrimanturjtk tamenûtfi non tntrafeftcm mcnjcsfrox-
imefequentes tyfis mandentur^hnclictnUafitomnimirnta.
Ex aedibusLambithanis
4.Deccm. 1633*
Gulid. Bray.
ycrmes in tnbulisdtlitefcentes Kondeletu. fbjJAlutt
OeftrttsJiveAftlus aquaticui\
Hydroedntbarus major Anglicut

MjHvfoi®- nojlras
V
4 AdCdpHt
23.viz.de
Hydrocan-
thdrojib
Hjdmdntbarusl D. Idns utntoni

. cenomiffus Geneva,i$j8,
Sar £
jdCaput.i.Ltb.i. MpfOC.ifr/yfi.
j
u k-L iut A
z rA'fail i u >( .(
y*
•3&$i
TOW
'Si 16"
7/f//p™/ilt1Wlip(llP/p'1W'VVi'
W»/#f'« !/,AOT//'
w
U * " u d A J A \ A i v( t ( t ( ,( ,1
MjntUf^tUSirefm»dM^g.xiZ»\\9^'S
1 . ,
* - — i- — — — -. n» *— i
' '
fbalangium Imferati, Aranei vejtenati, gcnusptiuin^Ltb.2 8 .fag. 7 8 j.adCap. 1 j

Lib. 1 .defhalan%ijs$ag. 2 8
U
^dCaf»tdtScmkU^n6ribus ^
Mb '
-
yf^C^.i4^^.2./^.233./;>.l4.
fficeftterttusca/t.
r
4dCaput 1 o.lib. 1 .pAgAQ^Je tbaru*,defcriptut9
Scirfjjsttrref-
o
~\
*
<

Insectorum 1634

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Insectorum 1634

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Vncupaverat olimM?«^w$veftras, Medic£

leftantur potenuam, &Principum &tism*js?r mentem ad caufam

totam quaffantes Europapacifice reg-

ficco a parente derclicli «Sed res angufta domi diftulit negoti-

um, acquefubventaneo intentoeffcc"tum, & fstui lucis uiuram

me h«efit liber,doncc a Darnello, authoris quondam Pharmaco»

invitati, &.ad fufcipiendum orphanum follicicati, detreetave»

ufura^nifiNauticamfuperaverit. Otempora,in quibus eruJi-

quo ad argumenti cxpofitionem,in fcenam produc:re 3 & fub ali-

<Britanms> feritatis in hofpites infimulat. Deincepsverdinnu-

iultantium opiniones aufcultantem,expendentem 3 &pro loci mci

quod varijs a me ad excellentiiTimos collegas noftros delais ve{

fuit,meclam, cx infito tibi animi pramobilis motu sfadfc tutatus

neque ulterius glifcere hanc paffus es naalcdicendi porriginem.

M.longos, & benefico fy derum afpe&u proiperos, tibiiargitus

tempora noftra huncferrent honorem) te dignum vixiffe diu,

exfecretiftimomagna; parentis horto excjuifitiiTimum fertum

mumobie&umimpulfu, validifsimorum tendinum ope, inftar

popu^ta,canquam in pitthno moluntur,& cjuanj citiTsimc cxccr-

i' di.ifibiies, cx cuniculis propeacjuae lacum cjuos fodcrunt in

frontibus inter fefe pugnare videantur, In uno tamtn conveni*

folum per impedimentorum remotionem, & congruam adti-

Cinifloribns hifce pras teritis, fi altius circa infe&a lubet philofo-

Apollini facri,qui ftercoream piiularn(fcmL is ipforum reecptacu*

lum) ab ortu ad occafrm, Solis motumfequenteSjper 28. dies

tra&us videtur emori, & prodigiofa" Metamorphofi renafcitur

fugent, Mufis, earumque alumnis mimiciffimasfera$i tineasdi»

fas abliguriunt. Malas beftias peffima omnia naturae irataedele*

iram^nfum epiftola, quae jamincaute excrevitin volumen. Me ti-

tum decreto tibi momenco gloriofe fubeas cx animo precor.

DE AfUm nemint, defcriftione & dif-

Cap. ij. D* (ftcinde/a, 108 ratiene. jj6

Cap. 23. 2><r Prefcarabeo Searabeo Cvp.16.Dt Ricino,& Reduvie. vj 1

171 Cap.31. Ue Lumbricorum intefiinorttm

Nfedorum hiftoriam fummis Thilofophis ditnam effe ,magnue

Brounij , Brtti^fed Brttcri nofiri tnprimis^ &

avidiits quamparejfet ^gloriam fitirem. Addebant denique; £>uim cuiqtte ope~

huic animalium imperfcclorum neutrttm inejfe fed temporis , impcnfarum^ la-

quambcnc lnfcttorum naturam prodcrem^fanijudtcq honnnes expenfuros pcr-

fashttmanocaptuejrcubitoejfc permenfos : nam nt certam earum cognttioncm

fimus a plurinns cenfeatur. idquodego ( libet emmvcre m^aMivho-^lv^nonfo-

brofiambis appofitam fijitdtcntis. Caterum utcunque lcvis hicmcus laborvi-

temporibus multafcipferunt^ ejr * gloria ambttionc longe aberant. tfefcio an illi

quantavis ? quam mdidbiUs (ut cum Plinio loqmr ) perfcffio?

pofiulas ?cccam ttbtformicam. luptiamdcfidcras ? x^ipem intuearis. Tempe*

qualemme mufcam vidiffe memini Btbtone longe gractltorem. Symphomfiam

tusitemcujufvisvelminimianimalisconftrucl:ionem:is mentis, qu£ homi~

crure praeftantius haberet,major adhuc pulicis conditori ars virtufque ineffe

Et fatte fi InfeclorumfabricAdivino tanto arttfice digna fttertt, quid homunculo.

nequit extlttas, ita ipfum reciproca- geminavit arte, ut fodicndo acuminatum

Theatris laudant, & ubcrtatem quandam e\us inexhaufiamnobts commcndant.

Authores ex quibus hoc Opus

ts£liw 'Dienjrjius, Avicema. 'Didjmus.

Alexander< dphrodjflaus. Berpata/ias. ErafijiratHs.

Alvearet. Biendus. Eufiathi} Scholiafiet\

jr Altomar#s\ C<I(Us iRhodtus, Flamminiuf.

Ariftophanes» ColumeUa» (jorrauf,

GuiUemius. LudovicmsVtves. Origtnet.

br n *' KjMofes. Pollux.

De Apitmnomne^defcripione & dijferentijs

aiNterlnfedaomnia principatus Apibus, & jure pra»-

nima Apibus attribuerunt. Sed nomen maxime vulgare eft i^m*™

tuti]™v&.,vi'Tlo7?<>Qi;a,YjtAgctf, appellitant : Latinivero, aluorum,alueomm,al-