ขั้นตอนการนวดเท้ า 50 ทา

ขนตอนการนวดเทา ท่ า
อ.อรทยย สารกุ
อ.อรทั สารกลล
วิทยาลัยการแพทย์ แผนไทย มทร.ธัญบุรี
ป โ ์ ของการนวดเท้้ าเพือ่ื สุ ขภาพ
ประโยชน์
 ป โ ข์ องการนวดเท้า้ เพือื่ สุ ขภาพ
ประโยชน์

1. ช่ชวยกระตุ
วยกระต้ นการทางาน
การทํางาน
ของระบบต่ างๆ เช่ น
ชวยกระตุ
่ ้ นการไหลเวี
ไ ยี น
ของเลือด และ นํา้ เหลือง
กระตุ้นการทํางานของไต
เป็ นต้ น
 ประโยชนของการนวดเทาเพอสุ
ประโยชน์ของการนวดเท้าเพื่อสขภาพ
ขภาพ (ตอ
ต่อ)
ตอ)

2. การนวดเท้ าจะให้ ผลดี

ในการป้ องกันโรคบางอย่ าง
เช่ น โรคเครียด ไมเกรน
ท้ องผูก
3. เป็ นอาชีพเสริมรายได้
แก่ ครอบครัว
แกครอบครว
 ขภาพ (ตอ
ประโยชน์ ของการนวดเท้ าเพือ่ สขภาพ
ประโยชนของการนวดเทาเพอสุ ต่อ)
ตอ)

4. ส่ งผลทีด่ ใี นด้ าน
สุ ขภาพจิต
บุุตรหลานนําการนวดเท้ า
ไปนวดให้ ผู้สูงอายุในบ้ าน
เป็ นการเอาใจใส่ ในด้ าน
สุ ขภาพ จะส่ งผลดีในด้ าน
จิตใจแก่ ผู้สู งอายุุและมี
สั มพันธ์ ทดี่ ใี นครอบครัว
 ข้ อควรระวังในการนวดเท้ า

1.ไม่ ควรกดจุดนวดเท้ า หลังรับประทานอาหารอิม่ ใหม่ ๆ

2. สตรีมปี ระจําเดือนผู้ป่วยโรคมะเร็งและสตรีมคี รรภ์ (ในช่ วง 3 เดือนแรก)

นแรก) ห้ ามกด
จุจดโดยเด็
ดโดยเดดขาด
ดขาด

3. หลังการนวดเท้ าควรดืม่ นํา้ อุ่นประมาณ 1 แก้ ว (250 มล

มล.).) สํ าหรับผู้ป่วยโรคไต

4. ภายใน 1 ชั่วโมงหลังนวดเท้ า ห้ ามล้ างมือ ล้ างเท้ า สระผม อาบนํา้

เพราะทําให้ อุณหภูมภิ ายในร่ างกายเปลีย่ นแปลง
 อาการที
อาการทไมควรนวดเทา
่ไม่ควรนวดเท้า
1. ผู้ ทไดรบอุ
ไี่ ้ ั บัตเหตุิ กระดูกหกั หรอขอหลุ
ื ้ ด
2. ผู้ทถี่ ูกสั ตว์ มพี ษิ กัดต่ อย
3. ผู้ ทมี่ ไี ข้้ สูงมาก เป็ นอยู่ตลอดเวลา
4. ผู้ทเี่ ป็ นโรคผิวหนัง
5. ผู้ทไี่ ด้ รับการผ่ าตัดใหญ่ (ภายใน 1 ปี )
6. ในภาวะทีร่ ่ างกายมีเลือดออก
7. ผู้ทเี่ สพสิ่ งเสพติด
8. ผูผ้ ทมอาการปวดทองอยางรุ
มี่ อี าการปวดท้ องอย่ างรนแรง
นแรง ซึซงเกดจากการอกเสบของอวยวะในชองทอง
่งเกิดจากการอักเสบของอวัยวะในช่ องท้ อง
เก้า้ อี้ ีที่นิยมใช้
ใ ส้ าํ หรัับนวดเท้า้
อปกรณ์
อุปกรณทใชประกอบการนวดเทา
ที่ใช้ปร กอบการนวดเท้า

1.1 โลชั่น (บาล์

โลชน บาลมม , ครี
ครมทา
มทา
ผิว)
2. ผ้ าขนหนู
3. ไ ้ กดจุดนวดเท้้ า
ไม้
4.4 แอลกอฮอล์
แอลกอฮอล
5. สํ าลี
6. แป้งเด็ก
ผูผ้ ทาหนาทนวดเทา
ําหน้ าที่นวดเท้ า
1. เคารพผู้ถูกนวดและระลึกถึงครู/
อาจารย์ และมจตใจเมตตา
ีิ ใ ตงปณธาน
้ั ป ิ
ทีจ่ ะช่ วยผู้อนื่ ให้ พ้นทุกข์
2. แต่่ งกายสะอาด เรีียบร้้ อย
3. เล็บมือ เล็บเท้ า ต้ องตัดสั้ น
4. อุปกรณ์ ทใี่ ช้ ต้องสะอาด
การเตรียมตัวของผูู้ถูกนวด
1. ทําความสะอาดเท้ า
โดยใช้ ด้วยแอลกอฮอล์ 70 %
โดยใชดวยแอลกอฮอล
2. เล็บตัดสั้ น
3. ทาจตใจใหสบาย
ทําจิตใจให้ สบาย
ไม่ ต้องวิตกกังวล
4. มความอดทน
มีความอดทน อาจมอาการเจบ
อาจมีอาการเจ็บ
ท่ าที่ 1

ใช้ ส้นมือทั้ง 2
ข้ าง ปัปนขอเทา
ขาง ่นข้ อเท้ า
ท่ าที่ 2

ใช้ ฝ่ามือทั้ง 2 ข้ าง
ปั่นทีป่ ลายเท้ า
 ท่ าที่ 3
1. ทาโลชัน่ ทัว่ เท้า
2. ใช้ฝ่ามือทั้ง 2 ข้าง
โ า้ โโดยมืือข้า้ ง
โอบเท้
หนึ่งอยูทู่ ี่หลังเท้า อีก
ข้างหนึ่งอยูใ่ ต้ฝ่าเท้า
“ใ ่
ลูบเทา้ “ในทา
ปลอบใจ”
ท่ าที่ 4

ตบส้ นทีเ่ อ็นร้ อย

หวาย ด้้ วยมือื 2
ข้ างสลับกัน พร้ อม
กับลูบเข้ าหาตัวผู้
นวด
 ท่ าที่ 5

ใช้นิ้วหัวมือทั้ง 2 ข้าง
จรดกันที่ก่ ึงกลางเท้าทั้ง 2 ข้าง
และดันนิ้วหัวแม่มือ
และดนนวหวแมมอ
จากกลางส้นเท้าไปยัง
ป
ปลายเท้ า้ พร้้อมกันั ทั้ งั 2 ข้า้ ง
ท่ าที่ 6

วางนิิ้วหัวแม่่มือ
เกยกันแล้วนวด
จากอุง้ ฝ่ าเท้าลง
ไปส้นเท้า “นวด
ไปสนเทา นวด
ให้ นิว้ หัวมืออยู่ใน
ท่ าสลับฟันปลา”
ทาสลบฟนปลา”
ท่ าที่ 7

ใช้ มะเหงกกด
ครดตรงเนิ
ครู ดตรงเนนอุ นอ้ ง
ฝ่ าเท้ าจนถึงส้ น
เท้ า (ทํา 10 ครั้ง)
ท่ าที่ 8

ใใช้น้ ิ้วหัวั แมมื่ ือยึดึ

ด้านข้างขอบด้านใน
แล้ว้ ใช้
ใ ม้ ะเหงกกด
ครู ด จากเนินฝ่ าเท้า
นิิ้วก้อ้ ยไปยั
ไป งั นิิ้วโป้ ง
(ทํา10 ครั้ง)
ท่ าที่ 9 ใชไม
ทาท ใช้ ไม้
ใช้ไม้ครู ดลงที่
ข้างฝ่ าเท้าด้านใน
จากข้างนิ้วโป้ ง
จากขางนวโปง
ไปจนถึงส้นเท้า
(ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 10
ทาท
ใช้ไม้ปาดปลายนิ้ว
จากนิ้วโป้ งไป
จนถึงนิ้วก้อย นว
จนถงนวกอย นิ้ว
ละ 5 ครั้ง แล้วไล่
ย้อ้ นกลับั จาก
นิ้วก้อยไปนิ้วโป้ ง
ท่ าที่ 11
ใชไมเซาะลง
ใช้ ไม้เซาะลง
บริ เวณร่ องนิ้วโป้ ง
และนิ้วชี้ แลวใชไม
และนวช แล้วใช้ไม้
กดเน้นหมุนที่ซอก
นิ้วเท้าทําเช่นนี้ทก
นวเทาทาเชนนทุ
นิ้วจนถึงนิ้วก้อย
นิ้วล 10 ครง
นวละ ครั้ง
ท่ าที่ 12

มืมอซายจบปลาย
อซ้ายจับปลาย
เท้าไว้ มือขวาจับ
ไ ้ ดทขางฝาเทา
ไมครู ี่ ้ ฝ่ ้
ด้านนอก ตั้งแต่
นิิ้วก้อ้ ย จนถึึงส้น้
เท้า (ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 13
เจาะคอนวโปง
เจาะคอนิ ้วโป้ ง
จนถึงนิ้วก้อย ทํา
นิิ้วละ 5 ครั้ ัง แล้ว้
ไล่ยอ้ นกลับจาก
นิ้วก้อยไป
นิ้วโป้ ง
นวโปง
ท่ าที่ 14
ใช้ปลายไม้ปาดคอ
นิิ้วทุกนิิ้ว ตั้ งั แต่่
นิ้วโป้ งจนถึงนิ้วก้อย
โดยใช้นิ้วหัวแม่มือ
ประคองนิ้ว ทํทานวละ
ประคองนว านิ้วละ
5 ครั้ง แล้วไล่
ย้อนกลับ
ท่ าที่ 155

ใช้ไม้กดครู ดอ้อม
โ ง้ อุง้ ใใต้น้ ิ้วโป้ ง
โค้
(ทํา10ครั้ง)
(ทา10ครง)
ท่ าที่ 16

ใช้ ไม้ กดครูดจาก

เนินนิว้ โป้งมาทาง
เนนนวโปงมาทาง
เนินด้ านนิว้ ก้อย
(ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 17

ใช้ไม้กดครู ดเป็ น
แนวจากกึ่งกลางฝ่ า
แนวจากกงกลางฝา
เท้าใต้อุง้ นิ้วโป้ ง ใต้
อุง้ นิ้วกลาง ใต้อุง้
นิ้วก้อยแนวละ 10
นวกอยแนวละ
ครั้ง
ท่ าที่ 18
ใชปลายไมกด
ใช้ ปลายไม้กด
ขวางตามแนว
สลับั ฟันปลา
ป
ตั้งแต่ฝ่าเท้า
ด้านบนลงล่าง
ทํา 10 ครง
ทา ครั้ง
ท่ าที่ 19

ใใช้ไ้ ม้ก้ ดครู ด

เฉี ยงลงบริ เวณ
เนิน(ขอบ)ส้นเท้า
( ั ควา)เท้
(ตว ่ ํ ) า้
ด้านใน และด้าน
นอก
ท่ าที่ 20

ใใช้ไ้ ม้เ้ จาะส้น้ เท้า้

10 ครง
ครั้ง
ท่ าที่ 21 (วางไม้)

ผสานนวมอกบ
ผสานนิ ้วมือกับ
นิ้วเท้า ใช้
นิิ้วหัวั แม่่มือกด
หมุนอ้อมบริ เวณอุง้
นิ้วโป้ ง (ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 22
กํามือลักษณะมะเหงก
ควํ่า แล้วกาง
นิ้วหัวแม่มือยึดเนิน
ส้น้ เท้า้ เป็ป็ นจุดหมุน
แล้วใช้มะเหงกหมุน
คลึงใต้ตาต่มดานใน
คลงใตตาตุ ด้านใน
เป็ นส่ วนโค้ง
(ทํา10ครั้ง)
(ทา10ครง)
ท่ าที่ 23

ใชนวหวแมมอแตะ
ใช้
นิ้วหัวแม่มือแตะ
กลางส้นเท้า แล้ว
ใ น้ ิ้วชี้ ีครู ดลงข้า้ ง
ใช้
เอ็นร้อยหวายลงมา
ที่สน้ เท้าด้านล่าง
(ทํา10ครั้ง)
(ทา10ครง)
ท่ าที่ 24

ใชมอขวาจบเทา
ใช้ มือขวาจับเท้า
ยกขึ้นให้ฝ่าเท้าตั้งตรง
มือซ้ายกําในลักษณะ
มะเหงกหงาย ใช้ร่อง
นิ้วชี้กลับนิ้วกลางของ
มะเหงกครู ดบริ เวณ
เอ็น (ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 255 -277
กลับไปนวดตาม
ขั้ นั ตอนท่่าทีี่ 23-24
โดยเปลี่ยนไปทําที่
ตาตุ่มด้านนอก
ท่ าที่ 28
ทาท

กํามือทั้ง 2 ใน
ลักั ษณะมะเหงกตั้ งั
แตะไว้ที่ใต้ตาตุุ่ม ถูู
สลับขึ้น-ลง
( าํ 10ครง)
(ทํ ้ั )
ท่ าที่ 29
มือซ้ายจับปลายเท้า
มืือขวากําํ มะเหงก
แบบควํา่ กดหลังเท้า
แล้ววนเป็ นวงกลม
ใ ้ ั่ ั ้
ใหทวหลงเทา
(ทํา10 ครั้ง)
ท่ าที่ 30
ใชมะเหงกกดคาด
ใช้
มะเหงกกดคาด
ขวางหลังเท้าลาก
มะเหงกออกมา
ทางด้านนิ้วก้อย ทํา
10 ครง
ครั้ง
ท่ าที่ 31
มืมอซายจบประคอง
อซ้ายจับประคอง
ปลายนิ้วที่ใต้ฝ่าเท้า
ด้า้ นบนใช้
ใ ม้ ะเหงก
มือขวาครู ดจากข้อ
เท้ามายังปลาย
นิ้วเท้า (ทา10ครง)
นวเทา (ทํา10ครั้ง)
ท่ าที่ 32
3

ใช้ 4 นิ้วของมือทั้ง
2 ข้า้ ง ลูบหลังั เท้า้
มาบรรจบกันที่
ปลายนิ้วกลาง
(ทํา10ครั้ง)
(ทา10ครง)
ท่ าที่ 33

ใช้นิ้วชี้ของมือทั้ง 2
ข้า้ ง ลูบหลังั เท้า้ มา
บรรจบกันที่ปลาย
นิ้วกลาง
(ทํา10ครั้ง)
(ทา10ครง)
ท่ าที่ 34

ใชนวหวแมมอทง
ใช้ นิ้วหัวแม่มือทั้ง 2
ข้าง แตะไว้ที่หลังเท้า
บริ เวณนิ้วกลางกด
ครู ดนิ้วหัวแม่มือ
พร้อมกันลงมาที่ขอ้
เท้า้ แล้ว้ ครู ดอ้อ้ มใต้้
ตาตุ่มทั้ง 2 ด้าน
( าํ 10ครั้ ัง)
(ทํ
ท่ าที่ 35
มือซ้ายจับปลายเท้า
ใช้นิ้วหัวแม่มือขวา
แตะไว้ที่ก่ ึงกลางหลัง
เท้า้ แนวนิิ้วกลาง กด
ครู ดขึ้นไปจนถึงข้อ
เท้า ทาซา
เทา ทําซํ้า 10 ครงแลว
ครั้งแล้ว
เปลี่ยนเป็ นมือซ้าย
ท่ าที่ 36

วางนวหวแมมอทง
วางนิ ้วหัวแม่มือทั้ง
2ข้างที่ขอ้ เท้าถู
สลับนิิ้วทั้ง 2 ข้า้ ง
ทํา 10 ครั้ง
ท่ าที่ 37

ใช้ปลายนิ้วมือ
ทั้ง 4 นวกดรอง
ทง นิ้วกดร่ อง
นิ้วโป้ ง-นิ้วนาง
แล้ง้ ค่่อยๆปล่
ป ่อย
มือคลายออก
มอคลายออก
ท่ าที่ 38
ทาท
มอซายจบปลายเทาไว
ื ้ ั ป ้ไ ้
มือขวาแตะโลชัน่
นวดบริ เวณหัวเข่า
เป็ป็ นวงรอบ ๆ
ท่ าที่ 39
นวดใตขอพบเขา
นวดใต้ ขอ้ พับเข่า
จนทัว่ โดยกลับ
มืืออีีกข้า้ งนวด 3
รอบ
ท่ าที่ 40
ใชฝามอและปลายนว
ใช้ ฝ่ามือแล ปลายนิ้ว
นวดคลายกล้ามเนื้อ
น่่อง โดยลู
โ บให้ใ ท้ ว่ั
บริ เวณน่อง จนถึงข้อ
เท้า ทํา 3 รอบ
ท่ าที่ 41

ใใช้ม้ ะเหงกนวดวน
บริ เวณหน้าแข้ง
บรเวณหนาแขง
โดยนวดจากใต้เข่า
ถึึงข้อ้ เท้า้
ทําซํ้า 3 ครั้ง
ท่ าที่ 42

ปปั่ นตั้ งแต่่สน้ เท้า้

มาจนถึงปลายเท้า
มาจนถงปลายเทา
ทําซํ้า 5 ครั้ง
ท่ าที่ 433

ใช้นิ้วชี้และนิ้วกลาง
คีบนิ้วโป้ งแล้วดึง
กระตกก ทาใหครบ
กระตุ ทําให้ครบ
ทุกนิ้ว
 ท่ าที่ 44 หมุน-ผลัก-ตบ

1. หมุนข้ อเท้ า
(วนซาย
วนซ้ าย 5 รอบ และ
วนขวา 5 รอบ)

2. ผลักเท้า
(กดให้ฝ่าเท้าหงาย-ควํา่ )

3. ใช้หลังมือตบฝ่ าเท้า
ให้ทวั่
ท่ าที่ 45
เมือ่ นวดเสร็จ
1. ใช้ ผ้าเช็ดโลชั่นให้ สะอาด
2. ทาแปงใหทวเทา
ป้ ใ ้ ั่ ้
3. ห่ อผ้ าเก็บเท้ าไว้
4. กลับไปนวดเท้ าอีกข้ างหนึ่ง
โดยขั้นตอนการนวดทํา
โดยขนตอนการนวดทา
เช่ นเดียวกัน