ΒΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ 2

Σηµειώσεις Ηλία Πετρίδη

ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ
Διάστηµα λέγεται η απόσταση µεταξύ δύο ήχων. Όταν ακουστεί πρώτα ο βαρύτερος ήχος και έπειτα ο

οξύτερος, έχουµε διάστηµα ανιών . Π.χ.

Όταν ακουστεί πρώτα ο οξύτερος ήχος και έπειτα ο βαρύτερος, έχουµε διάστηµα κατιών. Π.χ.
Ανάλογα µε τον αριθµό των φθόγγων που συνθέτουν ένα διάστηµα, τα διαστήµατα διακρίνονται σε
απλά και σύνθετα . Απλό λέγεται το διάστηµα που δεν ξεπερνά την έκταση µιας 8ης (οκτάβας). Σύνθετο
λέγεται το διάστηµα που ξεπερνά την έκταση µιας 8ης (οκτάβας)
Τα διαστήµατα χαρακτηρίζονται από το όνοµά τους και από το είδος τους . Το όνοµα κάθε
διαστήµατος προκύπτει από τον αριθµό των φθόγγων που περιλαµβάνει (στη µέτρηση υπολογίζονται και οι δύο
ακραίοι φθόγγοι):
Διάστηµα 2ας

Διάστηµα 3ης

Διάστηµα 4ης

Διάστηµα 5ης

Διάστηµα 6ης

Διάστηµα 7ης

Διάστηµα 8ης
Τα είδη των διαστηµάτων είναι τέσσερα: ελαττωµένο - µικρό - Μεγάλο - αυξηµένο . Εκτός από
αυτά έχουµε και ένα πέµπτο είδος διαστήµατος που λέγεται καθαρό . Ένα καθαρό διάστηµα δεν µπορεί ποτέ να
είναι Μεγάλο ή µικρό. Τα διαστήµατα µπορούν να είναι τα εξής:
2η: µικρή - Μεγάλη - αυξηµένη
3η, 6η, 7η: ελαττωµένη - µικρή - Μεγάλη - αυξηµένη
4η, 5η, 8η: ελαττωµένη - καθαρή - αυξηµένη
Όταν ο βαρύτερος ήχος ενός διαστήµατος γίνει οξύτερος του άλλου ή συµβεί το αντίθετο, λέµε τότε ότι
έγινε αναστροφή διαστήµατος . Τα διαστήµατα όταν αναστρέφονται, αλλάζουν όνοµα και είδος, εκτός από
τα καθαρά που παραµένουν καθαρά:
ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΟΝΟΜΑ
 ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ

Το κάθε διάστηµα περιέχει ένα συγκεκριµένο αριθµό τόνων και ηµιτονίων. Στον παρακάτω πίνακα
φαίνεται πόσους τόνους και ηµιτόνια περιέχει το κάθε διάστηµα:
1η καθαρή Ταυτοφωνία

2η µικρή 1Ηµ
2η Μεγάλη 1Τ
2η αυξηµένη 1 τριηµιτόνιο

3η ελαττωµένη 2Ηµ
3η µικρή 1Τ + 1Ηµ
3η Μεγάλη 2Τ
3η αυξηµένη 1Τ + 1τριηµιτόνιο

4η ελαττωµένη 1Τ + 2Ηµ
4η καθαρή 2Τ + 1Ηµ
4η αυξηµένη 3Τ

5η ελαττωµένη 2Τ + 2Ηµ
5η καθαρή 3Τ + 1Ηµ
5η αυξηµένη 4Τ

6η ελαττωµένη 2Τ + 3Ηµ
6η µικρή 3Τ + 2Ηµ
6η Μεγάλη 4Τ + 1Ηµ
6η αυξηµένη 5Τ

7η ελαττωµένη 3Τ +3Ηµ
7η µικρή 4Τ +2Ηµ
η
7 Μεγάλη 5Τ +1Ηµ
7η αυξηµένη 6Τ

8η ελαττωµένη 4Τ +3Ηµ
8η καθαρή 5Τ +2Ηµ
8η αυξηµένη 6Τ +1Ηµ
 ΕΛΑΣΣΟΝΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ
Οι ελάσσονες κλίµακες είναι τριών ειδών: φυσική ελάσσονα, αρµονική ελάσσονα και µελωδική
ελάσσονα.
Η φυσική ελάσσονα σχηµατίζεται από την µείζονα φυσική κλίµακα µε την διαφορά ότι η πρώτη
βαθµίδα της ελάσσονας αρχίζει από την έκτη βαθµίδα της µείζονας:

Η αρµονική ελάσσονα σχηµατίζεται µε την όξυνση (ανέβασµα) της 7ης βαθµίδας της φυσικής
ελάσσονας µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται µεταξύ της 6ης και 7ης βαθµίδας ένα τριηµιτόνιο. Οι αποστάσεις της
αρµονικής ελάσσονας είναι:

Η µελωδική ελάσσονα εµφανίζεται συνήθως µε την ιδιοµορφία να είναι διαφορετική στην άνοδό της
απ' ότι στην κάθοδό της. Αυτός είναι ο λόγος που διακρίνεται σε µελωδική ανιούσα και µελωδική
κατιούσα . Στην µελωδική ανιούσα δεν έχουµε µόνο όξυνση της 7ης βαθµίδας αλλά και της 6ης. Η µελωδική
κατιούσα αποτελείται από τους φθόγγους της φυσικής ελάσσονας και επειδή οι βαθµίδες 6η και 7η έχουν οξυνθεί
επιστρέφουν στο φυσικό τους ύψος µε αναίρεση. Ολοκληρωµένη η µελωδική ελάσσονα κλίµακα είναι:

Με βάση τον οπλισµό τους, οι ελάσσονες και οι µείζονες χωρίζονται σε κλίµακες µε διέσεις και σε κλίµακες µε
υφέσεις που είναι:
ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕ ΔΙΕΣΕΙΣ
1 2 3 4 5 6 7
Μείζονες Σολ Ρε Λα Μι Σι Φα# Ντο#
Ελάσσονες Μι Σι Φα# Ντο# Σολ# Ρε# Λα#
ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕ ΥΦΕΣΕΙΣ
Μείζονες Φα Σιb Μιb Λαb Ρεb Σολb Ντοb
Ελάσσονες Ρε Σολ Ντο Φα Σιb Μιb Λαb

Όπως είδαµε παραπάνω, οι ελάσσονες κλίµακες σχηµατίζονται από την 6η βαθµίδα της αντίστοιχης σε
οπλισµό µείζονας κλίµακας π.χ. Ντο µείζονα - Λα ελάσσονα. Οι κλίµακες αυτές (µια µείζονα και µια ελάσσονα)
που έχουν ίδιο οπλισµό, λέγονται σχετικές κλίµακες . Μπορούµε λοιπόν να θεωρήσουµε ότι ο παραπάνω
πίνακας είναι ο πίνακας των σχετικών κλιµάκων.
 Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΠΕΜΠΤΩΝ
Ο κύκλος των 5ων είναι µία γεωµετρική αναπαράσταση των 12 µειζόνων και των σχετικών τους
ελασσόνων κλιµάκων, καθώς και των οπλισµών τους. Εµφανίστηκε για πρώτη φορά το 1679 στο διδακτικό
σύγγραµµα Grammatica του Ουκρανού συνθέτη και θεωρητικού Nikolai Diletsky.
Ξεκινώντας από την Ντο (στις ελάσσονες κλίµακες από την Λα) και προχωρώντας δεξιόστροφα στον
κύκλο των 5ων, οι κλίµακες εµφανίζονται κατά ανιούσες 5ες και κάθε φορά προστίθεται µία δίεση στον
οπλισµό, µέχρι την Ντο#. Αντίστοιχα, ξεκινώντας από την Ντο και προχωρώντας αριστερόστροφα στον κύκλο
των 5ων, οι κλίµακες εµφανίζονται κατά κατιούσες 5ες και κάθε φορά προστίθεται µία ύφεση στον οπλισµό,
µέχρι την Ντοb.
Εξωτερικά γράφονται οι µείζονες κλίµακες και εσωτερικά οι ελάσσονες. Η σειρά των διέσεων είναι: φα-
ντο-σολ-ρε-λα-µι-σι και των υφέσεων το αντίστροφο: σι-µι-λα-ρε-σολ-ντο-φα.