TOPIK 1 : FUNGSI

HUBUNGAN

Hubungan antara set A dan set B ialah pemasangan unsur dalam set A dengan unsur dalam set B.

Set A Set B

5• • 16
• 14 IMEJ
3•
•9
1• •7
−2 • •1
−4 •

Rajah di atas menunjukkan hubungan antara set A dan set B.

• Set A dinamakan domain dan set B dinamakan kodomain.

• Setiap unsur dalam set A yang memeta kepada unsur dalam set B dinamakan objek.
• Setiap unsur dalam set B yang mempunyai objek dalam set A dinamakan imej.
• Julat ialah set imej yang mempunyai objek.

Berdasarkan kepada rajah di atas : Perhatikan pada

tatatanda { }
domain = {−4, −2, 1, 3, 5}

kodomain = {1, 7, 9, 14, 16}

objek = −2, 1, 3, 5

imej = 7, 9, 14

julat = {7, 9, 14}

domain, kodomain dan julat mesti ditulis dalam tatatanda set { }.

1
Hubungan boleh diwakili oleh :

(a) gambar rajah anak panah

P Q

a• •1
b • •2
•3
c •
•4

(b) pasangan tertib Tulis dalam

bentuk
koordinat
{(a, 2), (b, 3), (c,4)}

(c) graf

Set Q

4 •
3 •
2
•
1

Set P
a b c

2
 JENIS HUBUNGAN

Hubungan khas ini

(a) Satu kepada satu
dinamakan
FUNGSI
2•
4• •3
•5
6•
•7

(b) Banyak kepada satu

2•
3• •8
•9
4•

(c) Satu kepada banyak

18 • •2

•6
9•
•3

(d) Banyak kepada banyak

set A set B

2• •4
•6
3• •7
5• •9
•2
5

3
TATATANDA FUNGSI

Mesti dibaca “4 ialah

f
kuasadua bagi 2.”
Contoh :
x
kuasadua bagi
x2 Fungsi juga dikenali
1 • • 1 pemetaan

2 • • 4 Fungsi hanya ada

satu imej
3• • 9

Fungsi dalam gambar rajah anak panah di atas boleh ditulis sebagai

f : x → x2 Dibaca fungsi f yang

atau memetakan x kepada
f ( x) = x 2

Latihan :

1. Ungkapkan hubungan antara set A dan set B dalam bentuk gambar rajah anak panah, pasangan tertib
dan graf.

Set A = {2, 4, 6}

Set B = {5, 7, 9}

Hubungan: ‘Tambah Tiga Kepada’

2. P = { 1, 2, 3}

Q = { 2, 4, 6, 7, 10 }
Hubungan antara P dan Q diwakili oleh set pasangan tertib { (1, 4), (1, 6), (2, 6), (3, 7) }. Nyatakan :
(a) imej bagi 1,
(b) objek bagi 4,
(c) domain,
(d) kodomain,
(e) julat,
(f) jenis hubungan

3. Diberi fungsi h : x → 3x + 2 . Cari:

(a) imej bagi 4 (b) nilai bagi objek yang mempunyai imej 8

(c) objek yang memetakan kepada dirinya sendiri.

4
Latihan 1 :

1. Nyatakan jenis setiap hubungan berikut :

(a) (b)
x x
x
f ( x)
3
4 4
8 2
6 9
12 −2
36 −3
18

(c) x x2 (d)
Jenis Nombor

3 2 Perdana
2 4
8 Genap
−3 9 20

3.
Set B

d
• •
c
•
b
•
a •

1 3 5 7 Set A
Rajah di atas menunjukkan hubungan antara set A dan set B dalam bentuk graf. Nyatakan :

(a) imej bagi 1,

(b) objek bagi c,
(c) domain,
(d) kodomain,
(e) julat,
(f) jenis hubungan

5
4. Diberi hubungan yang memetakan set P = { 1,2,3 } kepada set Q = { 5,10,15,20 } ialah

‘hasil darab 5 dengan’.

(a) Wakilkan hubungan ini dengan gambar rajah anak panah, pasangan tertib dan

graf.

(b) Nyatakan domain, kodomain, objek, imej, dan jenis hubungan ini.

5. Suatu fungsi g ditakrifkan g : x → 4 x − 3 . Cari :

(a) imej bagi 3

(b) nilai bagi objek yang mempunyai imej −7

(b) objek yang memetakan kepada dirinya sendiri.

6. Diberi fungsi f ( x) = 2 x + 1 . Cari f (1), f (0) dan f ( −2).

7. Diberi fungsi f ( x) = x − 4 .Cari nilai-nilai x dengan keadaan f ( x) = 3

6
FUNGSI GUBAHAN
Gubahan dua fungsi f dan g disebut
fungsi gubahan dan diwakilkan dengan
P Q R gf iaitu :

f (a) = b
f g g (b) = c
a b c gf (a ) = c

INGAT!

gf ( a) = g[ f (a)]
gf(a)
gf ( a) ≠ fg (a )
Contoh : f 2 (a ) = ff ( a)
Diberi f : x → x − 2 dan g : x → 4 x + 1 .Cari
(a) fungsi gubahan ff , gg , fg dan gf
(b) nilai bagi fg (3) dan gf (3)

Latihan 2 :

1. Diberi f : x → 2 x + 1 dan g : x → 3 − x .Cari

(a) fungsi gubahan ff , gg , fg dan gf

(b)nilai bagi fg (2) dan gf (2)

2. Diberi f : x → 3x dan g : x → x + 2 .Cari

(a) fungsi gubahan ff , gg , fg dan gf

(b)nilai bagi fg ( −3) dan gf (−3)

3. Diberi f : x → 3 x + 1 dan g : x → x 2 + 2 .Cari

(a) fungsi gubahan fg dan gf

(b)nilai bagi fg (−1) dan gf ( −1)

7
FUNGSI SONGSANG

Fungsi songsang suatu fungsi hanya wujud jika fungsi itu

x •
f ialah hubungan jenis satu dengan satu.
•y
−1
Fungsi songsang bagi
f
diwakili oleh
f
−1
f Jika f ( x) = y , maka f −1 ( y ) = x

AWAS!!

1
f −1 ≠
f

Contoh:

1. Dalam rajah 4, fungsi h memetakan x kepada y dan fungsi g memetakan y kepada z.

h g
x y z

Tentukan (a) h −1 (5) (b) gh(2)

−1
2. Diberi f : x → x + 3 .Cari f

−1
3. Diberi f : x → x + 3 .Cari f (7)

8
Latihan 3:

1. Diberi f : x → 3x − 2 dan g : x → x + 1. Cari

(a) f −1 ( x) dan g −1 (4) (b) fg ( x) dan gf ( x)

(c) fg −1 ( x) dan gf −1 ( x) (d) f −1 g −1 ( x) dan g −1 f −1 ( x)

2. Diberi f : x → 6 − 2 x. Cari:

(a) f −1 ( x ) (b) nilai z apabila f −1 ( z ) = z

5
3. Fungsi g ditakrifkan oleh g ( x ) = ,x ≠ k .
2− x

Carikan : (a) nilai k (b) g −1 ( x) (c) g −1 (4)

4. Rajah di bawah menunjukkan pemetaan x kepada y oleh fungsi f ( x) = ax + 1

dan pemetaan y kepada z oleh fungsi g ( y ) = b − y 2

Cari nilai a dan b.

h g
x y z

−25
3
5. Diberi f : x → 3 x + 2 dan g : x → x 2 − 5 x + 4. Cari

(a) f −1 (5) (b) gf ( x)

6. w g
x y z

−1
−3

9
Rajah di atas menunjukkan fungsi w yang memetakan x kepada y dan pemetaan y kepada z oleh
fungsi g. Carikan:

(a) w−1 (6) (b) gw(−3)

10