1

BAB 1 (FUNGSI)

1 Fungsi
2 Fungsi Gubahan
3 Fungsi Songsang

Fungsi

Perwakilan Grafik / Tatanda (Diagram, Graf, Pasangan Bertertib)

Gambar Rajah Anak Panah

𝐴 = {𝑎, 𝑏, 𝑐 } 𝐵 = {1, 2,3}

Set A Set B

a 1

b 2

Objek = 𝑎, 𝑏, 𝑐 c 3
Imej = 1, 2, 3
Domain = {𝑎, 𝑏, 𝑐 }
Kodomain = {1, 2.3}
Julat = {1, 2}
Tips: mengenal pasti fungsi: Hanya hubungan satu kepada satu dan banyak kepada satu ialah fungsi.

Pasangan bertertib
{(𝑎, 1), (𝑏, 2), (𝑐, 2)}
𝑜 𝑖 𝑜 𝑖 𝑜 𝑖

o = objek; i = imej

Graf
3
2
1
Paksi-y / imej / a b c
kodomain / julat

paksi-x / objek / domain

Tips: domain, kodomain dan julat mesti ditulis dalam { }

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 2

Ujian Garis Mencancang

• Menentukan suatu graf fungsi atau bukan.

• Jika garis mencancang memotong suatu graf fungsi pada satu titik, maka hubungan
ialah fungsi.
• Jika garis mencancang memotong suatu graf fungsi lebih daripada satu titik atau
tidak memotong pada mana-mana titik, maka graf itu bukan fungsi.

1. Tentukan graf berikut ialah fungsi atau bukan dengan menggunakan ujian garis
mencancang. Beri justifikasi anda.
8
(a) 𝑓(𝑥) = −2𝑥 + 5 (b) 𝑓(𝑥) = 9

(c) 𝑓(𝑥) = −𝑦 ; + 4 (d) 𝑓(𝑥) = −𝑥 ; + 5

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 3

2. Rajah di sebelah menunjukkan hubungan antara set 𝐴 dan set 𝐵.

Nyatakan 2
p
4
(a) julat hubungan itu q
(b) jenis hubungan itu 6
r 8
(c) objek bagi 4
(d) domain hubungan
(e) kodomain hubungan itu Set A Set B

3. Rajah di sebelah menunjukkan hubungan antara set 𝐴 dan set 𝐵. Set B

(a) Wakilkan hubungan di atas dalam bentuk set hubungan

bertertib 8 ●
(b) Nyatakan imej bagi 1
(c) Nyatakan jenis hubungan itu 6 ●

4 ●

2 ●

Set A
0 1 2 3 4

4. Rajah di sebelah menunjukkan fungsi linear g. x g(x)

(a) Nyatakan nilai bagi 𝑘,
(b) Dengan menggunakan tatatanda fungsi, 0 -2
ungkapkan 𝑔 dalam sebutan 𝑥
2 0

4 k

6 4
?
5. Diberi bahawa fungsi 𝑔(𝑥) = @A9 , 𝑥 ≠ 6. Cari 𝑔(3).

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 4

6. Diberi bahawa fungsi 𝑓(𝑥) = 2𝑥 − 1. Cari nilai 𝑥 apabila

(a) 𝑓(𝑥) = 19 (b) 𝑓(2𝑥) = 2𝑥
(c) nilai 𝑥 apabila 𝑓(𝑥) memeta kepada diri sendiri.

7. Diberi fungsi 𝑔(𝑥) = |𝑥 + 1|, cari nilai 𝑥 apabila 𝑔(𝑥) = 2.

8. Rajah di bawah menunjukkan graf bagi fungsi 𝑓(𝑥) = |3𝑥 – 5|, untuk domain
0 ≤ 𝑥 ≤ 4.

Nyatakan

(a) nilai bagi 𝑓(−1) dan 𝑓(2)

(b) nilai bagi 𝑣
(c) nilai-nilai 𝑥 dengan keadaan 𝑓(𝑥) = 5
(d) domain bagi 𝑓(𝑥) < 2
(e) domain bagi 𝑓(𝑥) ≥ 7
(f) julat bagi 𝑓(𝑥) berdasarkan domain
yang diberikan

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 5

9. Lakar graf fungsi modulus 𝑓(𝑥) = |2𝑥 − 1| 𝑢𝑛𝑡𝑢𝑘 𝑑𝑜𝑚𝑎𝑖𝑛 − 1 ≤ 𝑥 ≤ 1.

10. Rajah di bawah menunjukkan fungsi 𝑓(𝑥) = |2𝑥 − 6| 𝑢𝑛𝑡𝑢𝑘 𝑑𝑜𝑚𝑎𝑖𝑛 0 ≤ 𝑥 ≤ 4 .

Nyatakan nilai bagi 𝑡, seterusnya nyatakan julat bagi domain 𝑓(𝑥).

f(x)

x
0 t 4

Fungsi Gubahan & Fungsi Songsang

11. Diberi fungsi-fungsi 𝑔: 𝑥 → 3𝑥 − 2 dan ℎ: 𝑥 → 𝑥 ; − 5, cari

(a) 𝑔ℎ(𝑥)
(b) ℎ𝑔(𝑥)
(c) 𝑔; (𝑥)
(d) 𝑔; ℎ(𝑥)

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 6

12. Diberi fungsi 𝑓(𝑥) = 𝑥 − 1and 𝑔(𝑥) = 𝑘𝑥 + 2, cari nilai k apabila 𝑔𝑓(5) = 14.

13. Diberi bahawa 𝑓(𝑥) = 5𝑥 + 𝑎 dan 𝑔(𝑥) = 3𝑥 + 𝑏. Jika 𝑓𝑔(𝑥) = 𝑔𝑓(𝑥), ungkapkan
𝑎 dalam sebutan 𝑏.

;
14. Diberi fungsi-fungsi 𝑔(𝑥) = 9 , 𝑥 ≠ 0. Cari fungsi berulang bagi

(a) 𝑔; , 𝑔Z 𝑑𝑎𝑛 𝑔[ (b) nilai bagi 𝑔;\ dan 𝑔;Z

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 7

9
15. Diberi fungsi 𝑓(𝑥) = ; + 3. Cari fungsi 𝑔 bagi 𝑓𝑔(𝑥) = 𝑥 ; − 4 .

8
16. Diberi fungsi 𝑓(𝑥) = ;9 , 𝑥 ≠ 0 dan fungsi gubahan 𝑓g(x) = 4x. Cari 𝑔(𝑥).

17. Rajah di bawah menunjukkan fungsi f dan fungsi g. Fungsi f memetakan x kepada y dan
fungsi g memetakan y kepada z.

x f g
y z

10

3
2
Rajah 6
Tentukan
(a) g -1 (2),
(b) gf (3).

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 8

aAZ9 8
18. Tentukan fungsi songsang 𝑓(𝑥) = ;9b8 , 𝑥 ≠ − ;.

[9b8
19. Tentukan fungsi songsang 𝑓(𝑥) = a
.

20. Tentukan fungsi songsang 𝑓(𝑥) = 6 − 3𝑥.

Z
21. Tentukan fungsi songsang 𝑓(𝑥) = 9 , 𝑥 ≠ 0.

9b8
22. Diberi bahawa 𝑓 A8 (𝑥) = 9AZ , 𝑥 ≠ 3. Cari 𝑓(2).

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 9

23. Diberi fungsi 𝑓(𝑥) = 2𝑥 − 3, cari

(a) 𝑓 A8 (𝑥) (b) nilai-nilai 𝑘 dengan keadaan 𝑓 A8 (𝑚) = 𝑚; .

9
24. Diberi fungsi-fungsi 𝑓(𝑥) = 𝑝𝑥 + 1 dan 𝑓 A8 (𝑥) = ; + 𝑞, dengan keadaan 𝑝 dan
𝑞 ialah pemalar. Cari nilai 𝑝 dan nilai 𝑞 .

8
25. Diberi fungsi 𝑔: 𝑥 → 3𝑥 − ℎ dan 𝑔A8 : 𝑥 → 𝑘𝑥 − ;, dengan keadaan ℎ dan 𝑘 adalah
pemalar. Cari nilai ℎ dan nilai 𝑘.

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 10

9
26. Diberi 𝑓: 𝑥 → 3𝑥 + 2 dan 𝑔: 𝑥 → + 1, cari
a
A8
(a) 𝑓 𝑔(𝑥) (b) ℎ(𝑥) apabila ℎ𝑔(𝑥) = 2𝑥 + 6.

27. Diberi fungsi-fungsi 𝑓(𝑥) = 𝑥 + 2 dan 𝑔𝑓(𝑥) = 𝑥 ; + 4𝑥, cari 𝑔(3).

8
28. Diberi fungsi 𝑔A8 (𝑥) = − ;9A8 , 𝑥 ≠ 𝑘, cari

(a) nilai 𝑘 (b) 𝑔(2)

29. Rajah di bawah menunjukkan fungsi 𝑓(𝑥) = 2𝑥 + 𝑘 yang memetakan 𝑥 kepada 𝑦 dan
;
fungsi 𝑔(𝑥) = 9be , 𝑥 ≠ −ℎ yang memetakan 𝑦 kepada 𝑧. Cari nilai 𝑘 dan nilai ℎ.
f g
x y z

2
-1

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 11

Ujian Garis Mengufuk

• Menentukan graf suatu fungsi mempunyai songsangan atau tidak.

• Jika garis mengufuk memotong suatu graf fungsi pada satu titik, maka jenis fungsi ialah
satu dengan satu dan fungsi tersebut mempunyai fungsi songsang.
• Jika garis mengufuk memotong suatu graf fungsi lebih daripada satu titik, maka jenis
hubungan bukan satu dengan satu dan fungsi tersebut tidak mempunyai fungsi
songsang.

30. Tentukan graf berikut mempunyai fungsi songsang atau tidak menggunakan ujian garis
mengufuk. Beri justifikasi anda.
8
(a) 𝑓(𝑥) = −2𝑥 + 5 (b) 𝑓(𝑥) = 9

(c) 𝑓(𝑥) = −𝑥 Z + 3 (d) 𝑓(𝑥) = 2𝑥 ; + 1

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 12

Uji Diri

31. Rajah di bawah menunjukkan hubungan set 𝑃 kepada set 𝑄.

x g(x)

-4 0
-3 1
-2 4
2 k
3 16
4

P Q

Nyatakan

(a) nilai 𝑘
(b) julat hubungan itu
(c) jenis hubungan itu
(d) Ungkapkan hubungan itu dalam bentuk pasangan tertib.
(e) imej bagi −3
(f) objek bagi 16
(g) Dengan menggunakan tata tanda fungsi, tulis satu hubungan antara set 𝑃 dengan
set 𝑄.
(h) Tentukan hubungan tersebut fungsi atau tidak.
(i) Tentukan fungsi tersebut mempunyai fungsi songsang atau tidak. Beri
justifikasi anda.

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 13

32. Diberi g: x → 4x + 1, h: x → −x ; − 2x dan fg(x) = 5 − 2x, cari

(a) 𝑔A8 (0)

(b) ℎ𝑔(𝑥)
(c) 𝑓(𝑥)
(d) 𝑥 jika fungsi 𝑓(𝑥) memetakan kepada dirinya sendiri.

33. Ahli fizik berbangsa Itali, Gaileo Galilei mendapati bahawa jarak, 𝑑 yang dilalui oleh
sesuatu jasad yang jatuh tidak bergantung kepada jisimnya tetapi bergantung pada
8
masa, 𝑡, jasad itu jatuh. Fungsi yang ditakrifkan ialah 𝑑: 𝑡 → ; 𝑔𝑡 ; dengan g ialah
tarikan graviti. [Ambil 𝑔 = 10 𝑚𝑠 A; ]

(a) Berapakah tinggi sebuah bangunan jika jasad berjisim besar mencecah bumi
dalam tempoh 6 saat.
(b) Berapa lamakan masa yang dimabil oleh jasad berjisim kecil untuk mencecah
bumi jika tinggi bangunan ialah 500 meter ?

34. Nilai harga bagi sebuah mesin fotostat selepas pembelian diberikan oleh
𝑉(𝑡) = 9650 − 860𝑡, dengan keadaan 𝑉 ialah harga dalam RM dan 𝑡 ialah masa
dalam tahun. Cari

(a) 𝑉(4)
(b) 𝑡 apabila 𝑉(𝑡) = 5780
(c) Berapakah harga asal mesin fotostat tersebut.

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki
 14

Jawapan Bab 1

1. (a) Fungsi kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.

(b) Fungsi kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.
(c) Bukan fungsi kerana garis memotong 2 titik pada graf.
(d) Fungsi kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.
2. (a) {4,8} (b) Satu kepada banyak (c) 𝑞 dan 𝑟 (d) {𝑝, 𝑞, 𝑟} (e) {2,4,6,8}
3. (a) {(1,2), (1,4), (2,6), (3,8)} (b) 2 dan 4 (c) Satu kepada banyak
4. (a) 𝑘 = 2 (b) 𝑔: 𝑥 → 𝑥 − 2 5. 𝑔(3) = 3
8
6. (a) 𝑥 = 10 (b) 𝑥 = ; (c) 𝑥 = 1 7. 𝑥 = 1 𝑥 = −3
a 8\ 8 ;
8. (a) 8 dan 1 (b) 𝑣 = Z (c) 𝑥 = (d) Z < 𝑥 < 3 (e) 𝑥 ≤ Z 𝑥 ≥ 4
Z
(f) 0 ≤ 𝑓(𝑥) ≤ 7
9. 10. 𝑡 = 3 dan 0 ≤ 𝑓(𝑥) ≤ 6

11. (a) 3𝑥 ; − 17 (b) 9𝑥 ; − 13 (c) 9𝑥 − 8 (d) 9𝑥 ; − 53 12. 𝑘 = 3

; 8
13. 𝑎 = −3𝑏 14. (a) 𝑔; = 𝑥 , 𝑔Z = 9 , 𝑔[ = 𝑥 (b) 𝑔;\ = ; , 𝑔;Z = 4
8
15. 𝑔(𝑥) = 2𝑥 ; − 14 16. 𝑔(𝑥) = o9 , 𝑥 ≠ 0 17. (a) 10 (b) 2
aA9 ; a9A8
18. 𝑓 A8 (𝑥) = ;9bZ , 𝑥 ≠ − Z 19. 𝑓 A8 (𝑥) = [
20. 𝑓 A8 (𝑥) = 2𝑥
Z 9bZ Z
21. 𝑓 A8 (𝑥) = 9 , 𝑥 ≠ 0 22. 7 23. (a) 𝑓 A8 (𝑥)
= ;
(b) 𝑚 = ; , 𝑚 = −1
8 8 Z
24. 𝑝 = 2 , 𝑞 = − ; 25. 𝑘 = Z , ℎ = − ;
9Aa
26. (a) 𝑓 A8 𝑔(𝑥) = 8a
(b) ℎ(𝑥) = 10𝑥 − 4 27. 𝑔(3) = −3
8 8
28. (a) 𝑘 = ; (b) [ 29. 𝑘 = 1 , ℎ = −7
30. (a) Fungsi songsang kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.
(b) Fungsi songsang kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.
(c) Fungsi songsang kerana garis memotong graf hanya 1 titik sahaja.
(d) Bukan fungsi songsang kerana garis memotong graf pada 2 titik.
31. (a) 9 (b) {4,9,16} (c) banyak kepada satu
(d) {(−4,16), (−3,9), (−2,4), (2,4), (3,9), (4,16)} (e) 9 (f) 4 (g) 𝑔: 𝑥 ⟶ 𝑥 ; (h) Fungsi
(i) Bukan fungsi songsang kerana garis memotong graf pada 2 titik.
8 88A9 88 Z
32. (a) − [ (b) ℎ𝑔(𝑥) = −16𝑥 ; − 16𝑥 − 3 (c) 𝑓(𝑥) = ;
(d) Z
3. 𝑚 > ;
33. (a) 180 meter (b) 10 saat 34. (a) 𝑉(4) = 𝑅𝑀 6210 (b) 𝑡 = 4.5 (c) RM 9650

Disemak : ………...... Tarikh : ………...... Catatan: Baik

Perbaiki tulisan
Buat Pembetulan

g-70323476@moe-dl.edu,my
MTKSSMT42020@BytAzaki