Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
O  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  (1815  –  26  Απριλίου  1891)
ήταν Έλληνας ιστορικός που χαρακτηρίζεται από τους σύγχρονους Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
ιστορικούς  ως  ο  «πατέρας»  της  ελληνικής ιστοριογραφίας.  Είναι  ο
θεμελιωτής  της  αντίληψης  της  ιστορικής  συνέχειας  της  Ελλάδας
από την αρχαιότητα έως σήμερα, αφού καθιέρωσε στην διδασκαλία
του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών την τριμερή διαίρεση της ελληνικής
ιστορίας (αρχαία, μεσαιωνική και νέα) και επιδίωξε να αναιρέσει τις
κυρίαρχες εκείνη την εποχή απόψεις ότι η Βυζαντινή αυτοκρατορία
ήταν  περίοδος  παρακμής  και  εκφυλισμού  που  δεν  αναγνωριζόταν
ως  τμήμα  της  ελληνικής  ιστορίας.  Πιστεύεται  ότι  έθεσε  τις  βάσεις
για  τη  διαμόρφωση  της  εθνικής  ταυτότητας  της  νεοελληνικής
κοινωνίας.[6]

Πίνακας περιεχομένων
Όνομα στη Κωνσταντίνος
Βιογραφία
Νεανικά χρόνια μητρική γλώσσα Παπαρρηγόπουλος
Επαγγελματική σταδιοδρομία (Ελληνικά)
Οικογένεια Γέννηση 1815[1][2][3][4]
Επιστημονικό έργο Κωνσταντινούπολη
Απόψεις
Θάνατος 14ιουλ. / 26  Απριλίου
Επικριτές
1891γρηγ.[1]
Συγγραφικό έργο
Αθήνα[5]
Δημοσιογραφική καριέρα
Εθνικότητα Έλληνες
Παραπομπές και σημειώσεις
Υπηκοότητα Βασίλειο της Ελλάδας και
Πηγές
Οθωμανική Αυτοκρατορία
Βιβλιογραφία
Τέκνα Δημήτριος
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Παπαρρηγόπουλος
Επιστημονική σταδιοδρομία
Βιογραφία Ερευνητικός Ελληνική ιστορία
τομέας
Αξίωμα κοσμήτορας (1872, 1873)
Νεανικά χρόνια
Ιδιότητα διδάσκων πανεπιστημίου,
Ο  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  γεννήθηκε  το  1815  στην ιστορικός, δημοσιογράφος
Κωνσταντινούπολη  και  ήταν  γιος  του  Δημητρίου και κριτικός λογοτεχνίας
Παπαρρηγόπουλου,  τραπεζίτη  από  τη  Βυτίνα  και  προκρίτου  της
Ακαδημαϊκός διδακτορικό δίπλωμα
ελληνικής  κοινότητας  της  Κωνσταντινούπολη  και  της  Ταρσίας
τίτλος
Νικοκλή.[7]  Με  την  έκρηξη  της  επανάστασης  του  1821  οι  Τούρκοι
Υπογραφή
θανάτωσαν τον πατέρα του, τον αδερφό του Μιχαήλ, τον θείο του
Ιωάννη  Παπαρρηγόπουλο  και  τον  γαμπρό  του  πατέρα  του,
Δημήτριο Σκαναβή)[8], ενώ δήμευσαν και ολόκληρη την περιουσία δεδομένα (https://www.wikidata.org/wiki/Special:Ite
του. Ύστερα από αυτά τα τραγικά γεγονότα η μητέρα του, Ταρσία mByTitle?site=elwiki&page=%CE%9A%CF%89%C
Νικοκλή,  κατέφυγε  στην  Οδησσό  μαζί  με  τα  οκτώ  παιδιά  της.[9] E%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%C
Εκεί  ο  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  σπούδασε  ως  υπότροφος F%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82_%C
του  Τσάρου  στο  γαλλικό  Λύκειο  «Ρισελιέ»  μέχρι  το  1830,  οπότε  η E%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%
οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο 81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%80%CE%B
Ναύπλιο.[10]  Ο  ίδιος  παρακολουθούσε  μαθήματα  στην  κεντρική F%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82) ()
σχολή της Αίγινας με δάσκαλο τον Γεώργιο Γεννάδιο,  αλλά  τελικά
δεν  κατάφερε  να  αποφοιτήσει.  Παρ'  όλο  που  γνώριζε  αρκετές  ξένες  γλώσσες  (γαλλικά,  γερμανικά  και  ρωσικά)  και
μελετούσε  πολύ,  δεν  ολοκλήρωσε  ποτέ  καμία  βαθμίδα  της  εκπαίδευσης,  γεγονός  που  έγινε  αιτία  να  μη  διοριστεί  στο
Πανεπιστήμιο.[11]  Βαθύτερη  αιτία  του  αποκλεισμού  του  ήταν  ότι  ήταν  "ετερόχθων",  δηλ.  από  επαρχίες  που  δε
συμπεριλήφθηκαν  στο  νεοπαγές  ελληνικό  κράτος.  Ο  στρατηγός  Μακρυγιάννης  είχε  υπερασπιστεί  με  νύχια  και  με  δόντια
τον  διορισμό  στο  Δημόσιο  αποκλειστικά  των  αυτοχθόνων,  μόνον  όσων  προέρχονταν  δηλαδή  από  τις  απελευθερωμένες
περιοχές.  «Αν  δεν  φάγομεν  εμείς  ας  πάει  κατά  διαβόλου  η  ελευθερία»  φέρεται  να  είπε  σε  συνεδρίαση  της
εθνοσυνέλευσης[12].

Επαγγελματική σταδιοδρομία
Το 1833 διορίστηκε υπάλληλος στο υπουργείο Δικαιοσύνης, φτάνοντας στο βαθμό του διευθυντή.[13] Το 1845 απολύθηκε
από  το  υπουργείο  σύμφωνα  με  το  ψήφισμα  της  Α΄  Εθνικής  Συνέλευσης  σχετικά  με  τους  ετερόχθονες.  Το  ίδιο  έτος
διορίστηκε καθηγητής ιστορίας στο Γυμνάσιο των Αθηνών, ύστερα από την δυσμενή μετάθεση του Γ. Γ. Παππαδόπουλου,
με  τον  οποίο  είχε  στο  παρελθόν  δημόσιες  διαφωνίες  για  ιστορικά  θέματα.  Το  1848  απορρίφθηκε  η  αίτησή  του  για  να
προσληφθεί  ως  υφηγητής  της  Αρχαίας  Ιστορίας  στο  πανεπιστήμιο,  λόγω  έλλειψης  πανεπιστημιακού  πτυχίου  και
διδακτορικού.[14] Το πανεπιστήμιο του Μονάχου τον ανακήρυξε διδάκτορα in absentia, στις 10 Δεκεμβρίου του 1849 όταν
ο  Παπαρρηγόπουλος  υπέγραψε  ένα  υπόμνημα,  γραμμένο  στα  λατινικά,  προς  τη  Φιλοσοφική  Σχολή  του  Μονάχου,  και  ο
Κωνσταντίνος  Σχινάς  το  διαβίβασε  στις  19  Ιανουαρίου  του  1850.  Στις  22  του  ίδιου  του  μήνα  του  παρείχε  το  σχετικό
δίπλωμα.[15]  Τον  Μάρτιο  του  1850  υποβάλλεται  στη  διαδικασία  του  δοκιμαστικού  μαθήματος  στη  Νομική Σχολή  χωρίς
όμως να διορισθεί σε αυτή.[16] Έγινε καθηγητής της Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή, στη θέση του Κωνσταντίνου Σχινά,
όπου  θα  δίδασκε  «την  από  των  αρχαιοτέρων  μέχρι  των  σημερινών  χρόνων  τύχην  του  ελληνικού  έθνους».  Ορίστηκε
έκτακτος  καθηγητής  στις  6  Μαρτίου  1851.[17]  Στις  17  Φεβρουαρίου  του  1856  προήχθη  σε  τακτικό  καθηγητή.[18]  Το
ακαδημαϊκό έτος 1861­1862 διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.[19] Το 1870 και
1871  διεκδίκησε  την  πρυτανεία  χωρίς  επιτυχία,  τελικά  όμως  το  1872  κατάφερε  να  εκλεγεί  πρύτανης.[20][21]  Το  1875
ορίστηκε επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Οδησσού, ενώ το 1881 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας της Σερβίας.[22]
Μέχρι το 1864 συμμετείχε κάθε χρόνο στην κριτική επιτροπή των Ποιητικών Διαγωνισμών του Πανεπιστημίου Αθηνών και
τις χρονιές 1858 και 1859 συνέταξε και την εισηγητική έκθεση της επιτροπής.[23] Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του
εξελέγη επίτιμος πρόεδρος του φιλολογικού συλλόγου «Παρνασσός».[24] Το 1869 ίδρυσε μαζί με πληθώρα άλλων λογίων
τον  «Σύλλογο  προς  Διάδοσιν  των  Ελληνικών  Γραμμάτων».  Τιμήθηκε  για  το  έργο  του  από  τη  βασιλική  οικογένεια  της
Ελλάδας, ενώ υπήρξε και δάσκαλος των βασιλοπαίδων.[25]

Οικογένεια
Το  1841  νυμφεύθηκε  την  Μαρία  Αφθονίδη,  κόρη  του  Γεωργίου  Αφθονίδη,  αξιωματούχου  του  Οικουμενικού
Πατριαρχείου. Μαζί της απέκτησε τρία παιδιά: τον Δημήτριο (1843), ποιητή και θεατρικό συγγραφέα, την Αγλαΐα (1849)
και  την  Ελένη  (1854).[26]  Ο  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  είχε  την  ατυχία  να  βιώσει  τον  θάνατο  του  γιου  του,
Δημητρίου (1873), καθώς και τον θάνατο της κόρης του, Ελένης και της γυναίκας του (1890), αλλά και του αδελφού του,
του Πέτρου, (1891).

Απεβίωσε στις 14 Απριλίου/26 Απριλίου 1891 στην Αθήνα.[27]

Επιστημονικό έργο
Το 1843 πρωτοεμφανίστηκε με μια διατριβή «Περὶ τῆς ἐποικήσεως σλαβικῶν τινῶν φυλῶν εἰς τὴν Πελοπόννησον»[28][29],
καταδεικνύοντας  τα  λάθη  της  θεωρίας  του  Φαλμεράυερ,  ενώ  δύο  χρόνια  νωρίτερα  (1841)  είχε  μεταφράσει  το  έργο  «  Le
Centaure »  του  M.  De  Guerin,  που  δημοσιεύτηκε  στο  περιοδικό  «Ευρωπαϊκός  Ερανιστής».[30]  Το  1844  δημοσιεύει  μια
πραγματεία σχετικά με την άλωση της Κορίνθου από τους Ρωμαίους, «Το τελευταίον έτος της ελληνικής ελευθερίας»[29],
ενώ  το  1846  συντάσσει  ένα  «Επίτομον  Λεξικόν  της  γαλλικής  γλώσσης»  και  συνεργάζεται  στην  σύνταξη  μια  γαλλικής
μεθόδου.[31]  Το  1849  δημοσίευσε  το  «Εγχειρίδιον  Γενικής  Ιστορίας»  προορισμένο  για  μαθητές  Γυμνασίου.[32]  Το  1853
εξέδωσε την πρώτη, σύντομη, μορφή του έργου του «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι
των νεοτέρων».  Το  1860  ξεκίνησε  η  έκδοση  της  «Ιστορίας  του  Ελληνικού  Έθνους»,[33]  έργου  που  τον  καθιέρωσε  στον
επιστημονικό χώρο. Το συγκεκριμένο έργο ήταν χωρισμένο σε 3 τόμους των 15 βιβλίων και η έκδοσή του τέλειωσε το 1876.
Μαθητής του ήταν και ο ιστορικός, και μετέπειτα πρωθυπουργός, Σπυρίδων Λάμπρος, καθώς και ο Παύλος Καρολίδης.[25]

Απόψεις
Ο  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  συνέδεσε  ιστορικά  την αρχαιότητα με τη νεότερη Ελλάδα μέσω του Βυζαντίου.  Τις
ίδιες απόψεις είχε υποστηρίξει νωρίτερα ο ιστορικός Σπυρίδων Ζαμπέλιος, στην εισαγωγή του στον τόμο της έκδοσης των
δημοτικών τραγουδιών,  το  1852,  καθώς  επίσης  και  ο  Βρετανός  Τζορτζ Φίνλεϊ  τo  1851  στο  "History  of  Greece,  from  its
Conquest by the Crusaders to its Conquest by the Turks" και ο Γερμανός Γιόχαν Βίλχελμ Τσινκάιζεν.[34] Ήταν από τους
πρώτους εκφραστές της Μεγάλης Ιδέας.[35] Σύμφωνα με τον Παπαρρηγόπουλο, ο ελληνισμός δεν έσβησε ολοκληρωτικά με
την ήττα των Ελλήνων από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ., αλλά συνέχισε να υπάρχει και μάλιστα κατόρθωσε να αναγεννηθεί
με  τη  σύσταση  της  Βυζαντινής  Αυτοκρατορίας,  η  οποία  δεν  ήταν  εκφυλισμένο  υπόλειμμα  του  Ανατολικού  Ρωμαϊκού
κράτους, αλλά αποτελούσε την αναβίωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ως εναρκτήριο σημείο του Νέου Ελληνισμού
προσδιόρισε το 1204, δηλαδή την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους της Δ΄ Σταυροφορίας. Διαφώνησε
με  τον  ιστορικό  Γιάκομπ  Φίλιπ  Φαλμεράυερ,  ο  οποίος  στο  έργο  του  «Ιστορία  της  χερσονήσου  του  Μωρέως  κατά  τον
μεσαίωνα»  (1830  και  1836)  υποστήριζε  ότι  ο  ελληνικός  πληθυσμός  είχε  εξαφανιστεί  τον  6ο  αι.  μ.Χ.,  ύστερα  από  την
κάθοδο σλαβικών φύλων, επομένως οι νεότεροι Έλληνες δεν είχαν καμία φυλετική συγγένεια με τους αρχαίους.[36]

Επίσης, ο Παπαρρηγόπουλος ήταν ο πρώτος που μελέτησε αναλυτικά την περίοδο της βασιλείας των Ισαύρων, καθώς και ο
πρώτος  που  αναγνώρισε  θετικά  στοιχεία  στις  μεταρρυθμίσεις  τους.  Κατέκρινε  πολλά  ιστορικά  πρόσωπα  για  την
φιλοτουρκική  τους  στάση,  όπως  τον  Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό,  ενώ  δεν  δίστασε  να  χαρακτηρίσει  τον  Γεώργιο Γεμιστό
Πλήθωνα ως τον «Έλληνα σοσιαλιστή της ιε΄ εκατονταετηρίδος». Ο κύριος λόγος για τον οποίο απέδιδε μεγάλη σημασία
στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν το γεγονός ότι πίστευε πως αποτελούσε τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του αρχαίου και
του νέου ελληνισμού, καθώς η απόδειξη της ενότητας του ελληνικού έθνους ήταν βασική επιδίωξη του Παπαρρηγόπουλου.
Για τον Παπαρρηγόπουλο «(...) Ἑλληνικόν ἔθνος ὀνομάζονται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ὅσοι ὁμιλοῦσι τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν,
ὡς ίδίαν αὐτῶν γλώσσαν.»[37] Ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο Παπαρρηγόπουλος θεωρούσε σημαντικό το Βυζάντιο
ήταν  και  η  επίτευξη  της  πολιτικής  ενότητας  των  Ελλήνων,  που  απουσίαζε  από  την  αρχαία  Ελλάδα.  Στις  απόψεις  του
Παπαρρηγόπουλου για την εθνική ενότητα αναγνωρίζεται η επίδραση της Μεγάλης Ιδέας, αλλά και της διδασκαλίας του
καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνο Σχινά, με τον οποίο ο Παπαρρηγόπουλος είχε στενή σχέση.

Ο  Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος  ήταν  αυτός  που  ενέπνευσε  τον  Χαρίλαο Τρικούπη,  μέσω  του  Στέφανου  Δραγούμη,
στο  να  κινηθεί  βόρεια,  αντιμετωπίζοντας  τον  σλαβικό  κίνδυνο  και  παραμερίζοντας  το  Κρητικό  Ζήτημα.  Οι  σχέσεις  του
εξάλλου με τον Χαρίλαο Τρικούπη ήταν θετικές, μιας και αυτός τον είχε στείλει στην Κωνσταντινούπολη το 1882 για να
διευθετήσει εκκλησιαστικά θέματα για την προσαρτημένη γη της Θεσσαλίας.[25]

Επικριτές
Όταν ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος δημοσιοποίησε την πρώτη μορφή της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους, το 1853,
στους  περισσότερους  λογίους  επικρατούσε  η  άποψη  ότι  η  Βυζαντινή  Αυτοκρατορία  ήταν  ένα  εκφυλισμένο  κράτος,  στο
οποίο  κυριαρχούσε  η  θρησκοληψία  και  η  δεισιδαιμονία.[38]  Μια  άλλη  μερίδα  ιστορικών,  με  κύριο  εκπρόσωπο  τον  Κ.
Τσοποτό,  θεωρούσαν  ότι  οι  ελληνικές  κοινότητες  ήταν  προϊόν  του  οθωμανικού  φορολογικού  συστήματος  και  ότι  δεν
υπήρχε  κανένας  συνδετικός  κρίκος  ανάμεσα  στις  κοινότητες  του  Βυζαντίου  και  της  Νεότερης  Ελλάδας.  Ο
Παπαρρηγόπουλος  αντέκρουσε  αυτές  τις  απόψεις  με  επιχειρήματα,  εξετάζοντας  κυρίως  τον  λαϊκό  πολιτισμό,  δηλαδή  τα
έθιμα, τη γλώσσα κ.ά.

Μεγάλη  μερίδα  λογίων  της  εποχής  κατέκρινε  την  προσπάθεια  του  Παπαρρηγόπουλου  να  «ενσφηνώσει»  το  Βυζάντιο,  το
οποίο θεωρούσαν θρησκόληπτο, ανάμεσα στην αρχαία και τη νεότερη Ελλάδα. Για παράδειγμα, ο Στέφανος Κουμανούδης
το 1853, λίγους μήνες μετά την έκδοση της μονότομης «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους»,  σε  δημοσίευμά  του  στράφηκε
εναντίον όσων εξέφρασαν απόψεις για την σημασία του Βυζαντίου, αναφερόμενος στον Παπαρρηγόπουλο, τον Ζαμπέλιο
και τον Σκαρλάτο Βυζάντιο.[39] Ο Κουμανούδης μάλιστα χρησιμοποιούσε τον όρο «Ζαμπελιοπαπαρρηγοπούλειος σχολή»
όταν αναφερόταν επικριτικά στις απόψεις του. Το 1856 ο Δημήτριος Μαυροφρύδης, σε άρθρο του στην εφημερίδα Αθηνά
έγραφε:  «η  περί  ενότητος  των  Ελλήνων  μονομανία  του  [Παπαρρηγόπουλου]  έφθασεν  εις  το  μη  περαιτέρω»  και
χαρακτήριζε τις ιδέες του «φαντασιοκοπήματα».[40]  Συχνά  είχε  επιστημονικές  διαφωνίες  και  με  τον  Κωνσταντίνο Σάθα.
Κατηγορήθηκε από πολλούς ως σλαβόφιλος,[41] ενώ εναντίον του εκφράστηκαν και προσωπικές επιθέσεις με αφορμή μη
επιστημονικά  ζητήματα,  όπως  ότι  επιβουλευόταν  την  πανεπιστημιακή  περιουσία  (σε  ανώνυμο  φυλλάδιο  του  1871,  που
αποκαλύφθηκε ότι ήταν κείμενο του Γεωργίου Μιστριώτη, με αφορμή την υποψηφιότητά του για την πρυτανεία),[42] ότι
εξασφάλιζε κρατική χρηματοδότηση για να εκφράζει φιλοκυβερνητική πολιτική στην εφημερίδα «Ο Έλλην»  και  ότι  είχε
πολιτικές βλέψεις.[43]

Πολλές από τις επικρίσεις έγιναν από τοπικιστικό πνεύμα: ο Μαργαρίτης Δήμιτσας διορθώνει στα 1874, στοιχεία σχετικά με
τη Μακεδονία.  Ο  Θεόδωρος Δηλιγιάννης  το  1876  διατυπώνει  παρατηρήσεις  σχετικά  με  τον  Μωριά,  ενώ  ο  Π.  Βεργώτης
επισημαίνει ελλείψεις της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου σχετικά με τα Επτάνησα. Ο Παύλος Καρολίδης, δυσφορεί, το
1888,  για  την  αυστηρή  κριτική  του  ιστοριογράφου  περί  των  αρχαίων  Μικρασιατών.  Ο  Νικόλαος  Δραγούμης,  επίσης,
διαφώνησε με τα στοιχεία που παρέθετε σχετικά με την ένωση των Επτανήσων με το Ελληνικό κράτος.[44]

Συγγραφικό έργο
Τα σημαντικότερα από τα έργα του είναι τα εξής[45]:

Περί τῆς ἐποικίσεως σλαβικῶν τινῶν φυλῶν εἰς τήν Πελοπόννησον (1843)
Τό τελευταῖο ἔτος της ὲλληνικῆς ἐλευθερίας (1844)
Ἑγχειρίδιον: Ἱστορία τοῦ Ἐλληνικοῦ Ἒθνους (1853)
Ἑγχειρίδιον τῆς γενικῆς ἱστορίας (1849-52)
L'Église orthodoxe d'Orient. Réponse à notre époque (1879)
Ἱστορικαί πραγματεῖαι (1858)
Ἱστορία τοῦ Ἐλληνικοῦ Ἒθνους (1860-74)
Ὁ μεσαιωνικός ὲλληνισμός καί ἡ στάσις τοῦ Νίκα, κατά τόν κ. Παῦλον Καλλιγᾶ (1868)
Histoire de la civilisation hellénique (1878)
Ὁ στρατάρχης Γεώργιος Καραϊσκάκης καἰ ἄλλα ἱστορικά ἕργα (1889)

Δημοσιογραφική καριέρα
Ξεκίνησε  να  ασχολείται  με  τη  δημοσιογραφία  το  1833,  αρθρογραφώντας  στην  εφημερίδα  «Τριπτόλεμος»  του
Ναυπλίου[30]. Στα επόμενα χρόνια ο Παπαρρηγόπουλος έγινε εκδότης, για μικρό χρονικό διάστημα, σε δύο εφημερίδες, τις
«Εθνική»  (1847)[46],  εφημερίδα  φιλική  προς  τον  Ιωάννη  Κωλέττη  και  «Έλλην»  (1858­1860),  δική  του  εφημερίδα  με
πολιτικό και φιλολογικό περιεχόμενο, η οποία υποστήριζε την πολιτική του Όθωνα.  Εκεί  δημοσίευσε  και  την  μελέτη  του
σχετικά  με  τον  Γεώργιο  Καραϊσκάκη.  Ήταν  συνιδρυτής  και  από  το  1853  διευθυντής  της  γαλλόφωνης  εφημερίδας
«  Spectateur  de  l'Orient  »,  που  ενημέρωνε  τους  ξένους  για  τα  ελληνικά  ζητήματα.[47]  Από  το  1856  έως  το  1858  ο
Παπαρρηγόπουλος  ήταν  ανταποκριτής  στην  Αθήνα  της  ελληνικής  εφημερίδας  της  Τεργέστης  «Ημέρα»  του  Ιωάννη
Σκυλίτση.[48]
Η  σοβαρότερη  παρουσία  του  Κωνσταντίνου  Παπαρρηγόπουλου  στον
δημοσιογραφικό  στίβο  είναι  η  συνεργασία  του  με  το  φιλολογικό  περιοδικό
Πανδώρα (από την άνοιξη του 1850)[49], το οποίο θεωρείται ως το σπουδαιότερο
ελληνικό  φύλλο  του  ΙΘ΄  αιώνα.  Συνιδρυτές  και  εκδότες  του  περιοδικού  ήταν  οι
Κωνσταντίνος  Παπαρρηγόπουλος,  Αλέξανδρος  Ρίζος  Ραγκαβής  και  Νικόλαος
Δραγούμης.  Στο  περιοδικό  ο  Παπαρρηγόπουλος  ασχολιόταν  κυρίως  με
ιστοριογραφικά  θέματα  και  με  βιβλιοκριτικές.  Επίσης  παρουσίαζε  πολλές  φορές
διάφορες  μελέτες  του  με  θέμα  την  ιστορία.  Τα  κείμενά  του  στην  Πανδώρα
υπολογίζονται  ότι  είναι  περίπου  50,  αλλά  είναι  δύσκολο  να  προσδιοριστεί  με
ακρίβεια  ο  αριθμός  τους,  αφού  άφηνε  πολλά  ανυπόγραφα.  Η  ουσιαστική  του
συνεργασία  με  το  περιοδικό  τέλειωσε  το  1861,  όταν  και  σταμάτησε  να  γράφει
κείμενα.  Παρ'  όλα  αυτά  περιστασιακά[50]  έγραφε  στο  περιοδικό,  ενώ  συμμετείχε
ενεργά,  με  δικές  του  δημοσιεύσεις,  στην  έκδοση  των  αθηναϊκών  περιοδικών:
«Παρνασσός», «Εστία» κ.ά.
Προτομή Κ.
Παπαρρηγόπουλου στο κήπο
Παραπομπές και σημειώσεις του Ζαππείου στην Αθήνα

1. (Γαλλικά) BnF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb14524787s (http://data.bnf.

fr/ark:/12148/cb14524787s). Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
2. Faceted Application of Subject Terminology. 194588 (https://experimental.worl
dcat.org/fast/194588/). Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
3. LIBRIS. 344454 (https://libris.kb.se/auth/344454). Ανακτήθηκε στις 9
 Οκτωβρίου 2017.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας. 952980 (https://trove.nla.gov.au/peopl
e/952980). Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
5. Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου,
Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας:
Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
6. Πολίτης, Α. (1998). Ρομαντικά χρόνια. Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην
Ελλάδα του 1830-1880. Αθήνα: ΕΜΝΕ-Μνήμων, σελ. 39 & 47.
7. Δημαράς, Κωνσταντίνος Θ. (1986). Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος.
Αθήνα: εκδ. ΜΙΕΤ, σελ. 109.
8. Δημαράς, 1986, σελ. 110
9. Τα οκτώ παιδιά ήταν οι Σκαρλάτος, Νικόλαος, Πέτρος, Λουκία, Ζωή,
Ραλλού, Ελένη και Ευφροσύνη. Δημαράς, 1986, σελ. 109-110
10. Δημαράς, 1986, σελ. 111
11. Δημαράς, 1986, σελ. 111, «ούτε Πανεπιστημίου, ούτε Γυμνασίου, ούτε
Ελληνικού σχολείου, ούτε αλληλοδιδακτικού»
12. «Υπάρχει Ελληνικό Εθνος, του Τάκη Θεοδωρόπουλου | Kathimerini».
www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2019.
13. Δημαράς, 1986, σελ. 114, 116-117, Παρίσταται στη δίκη του Κολοκοτρώνη
με σκοπό να συντάσσει στα γαλλικά, για λογαριασμό του Υπουργείου τα
Πρακτικά της δίκης.
14. Δημαράς, 1986, σελ. 137
15. Δημαράς, 1986, σελ. 138
16. Δημαράς, 1986, σελ. 138-139
17. Δημαράς, 1986, σελ. 140
18. Δημαράς, 1986, σελ. 455
19. «ΕΚΠΑ: Κοσμητεία Φιλοσοφικής Σχολής - Ιστορικά Στοιχεία».
www.deanphil.uoa.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2016.
20. Δημαράς, 1986, σελ. 257
21. «Πρυτάνεις Πανεπιστημίου Αθηνών» (http://www.uoa.gr/fileadmin/user_uplo
ad/PDF-files/organa/Epethrida_2014.pdf). Επετηρίδα Πανεπιστημιακών
Ετών 2012-2013 (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών): σ. 25.
2015. http://www.uoa.gr/fileadmin/user_upload/PDF-
files/organa/Epethrida_2014.pdf. Ανακτήθηκε στις 16-10-2016.
22. Δημαράς, 1986, σελ. 329
23. Δημαράς, 1986, σελ. 193
24. «Το γραφείο του προέδρου του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού».
lsparnas.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2016.
25. «Παπαρηγόπουλος Κ. - Βιογραφικό σημείωμα». www.dimos-pylou-
nestoros.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2016.
26. Δημαράς, 1986, σελ. 118
27. Δημαράς, 1986, σελ. 414
28. Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος (1843). Περί της εποικήσεως Σλαβικών
τινών φυλών εις την Πελοπόννησον (http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/6/7/8/
metadata-39-0000554.tkl). Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Εμ.
Αντωνιάδου. http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/6/7/8/metadata-39-0000554.tkl.
29. Δημαράς, 1986, σελ. 120
30. Δημαράς, 1986, σελ. 118
31. Δημαράς, 1986, σελ. 118-119
32. Δημαράς, 1986, σελ. 129
33. Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» του Κ. Παπαρρηγόπουλου δεν πρέπει
να συγχέεται με το μεταγενέστερο ομώνυμο πολύτομο έργο της
Εκδοτικής Αθηνών
34. Δημαράς, 1986, σελ. 99 κ. εξ
35. Σκανδαλίδης, Κώστας (2012). Οι Έλληνες: Τετράδια Πατριδογνωσίας (htt
ps://books.google.gr/books?id=wH52BQAAQBAJ&pg=PT111&dq=%CE%9A%
CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%
CE%BD%CE%BF%CF%82+%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%8
1%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%B
B%CE%BF%CF%82&hl=el&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%CE%9A%C
F%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%C
E%BD%CE%BF%CF%82%20%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%8
1%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%B
B%CE%BF%CF%82&f=false). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. ISBN
9789600354768. https://books.google.gr/books?
id=wH52BQAAQBAJ&pg=PT111&dq=%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE
36. Μελάς, Κώστας (2013-04-01). Μικρά μαθήματα για την ελληνική
οικονομία: Ιδιομορφίες - Ο δρόμος προς το Μνημόνιο - Η ύβρις και η
νέμεσις (https://books.google.gr/books?id=j8BMDAAAQBAJ&pg=PT36&dq
=%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%8
4%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82+%CE%A0%CE%B1%CF%80%C
E%B1%CF%81%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%80%CE%BF%C
F%85%CE%BB%CE%BF%CF%82&hl=el&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q
=%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%8
4%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82%20%CE%A0%CE%B1%CF%80%C
E%B1%CF%81%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%80%CE%BF%C
F%85%CE%BB%CE%BF%CF%82&f=false). Αθήνα: εκδ. Πατάκης. ISBN
9789601649559. https://books.google.gr/books?
id=j8BMDAAAQBAJ&pg=PT36&dq=%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%
37. Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος (1870). Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ
ἔθνους. Αθήνα: χ.ε., σελ. 33.
38. Δημαράς, Κωνσταντίνος Θ. (1994). «Η ιδεολογική υποδομή του
νεοελληνικού κράτους». Στο: Ηλιού, Φίλιππος, επιμ. Ελληνικός
Ρωμαντισμός. Αθήνα: εκδ. Ερμής, σελ. 376.
39. Το 1851 ο Βυζάντιος σε έκδοση βιβλίου του για την ιστορία της
Κωνσταντινούπολης διατύπωνε την άποψη ότι η η βυζαντινή ιστορία
είναι αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής ιστορίας
40. Δημαράς 1994, σελ. 366
41. Δημαράς, Κωνσταντίνος Θ. (1970). «Εισαγωγή». Προλεγόμενα. Αθήνα:
Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 27.
42. Δημαράς, Κωνσταντίνος (1980). «Η ανάσχεση του Διαφωτισμού και ο
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος». Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Αθήνα:
εκδ. Ερμής, σελ. 409.
43. Δημαράς 1970, σ. 26
44. Δημαράς, 1986, σελ. 319-322
45. Trencsenyi, Balazs. Kopecek, Michal (2006). National Romanticism: The
Formation of National Movements: Discourses of Collective Identity in Central
and Southeast Europe 1770–1945 (https://books.google.gr/books?id=dup4Bg
AAQBAJ&pg=PA72&dq=Konstantinos+Paparrigopoulo&hl=el&sa=X&redir_esc
=y#v=onepage&q=Konstantinos%20Paparrigopoulo&f=false). Budapest:
Central European University Press, σελ. 73. ISBN 9789637326608.
https://books.google.gr/books?
id=dup4BgAAQBAJ&pg=PA72&dq=Konstantinos+Paparrigopoulo&hl=el&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Konstantino
46. Δημαράς, 1986, σελ. 125-127
47. Δημαράς, 1986, σελ. 176-177
48. Δημαράς, 1986, σελ. 197-198
49. Δημαράς, 1986, σελ. 139
50. Τις περιόδους 1862-1865 και 1867-1872 απουσίαζε εντελώς από την
έκδοση του περιοδικού, με εξαίρεση μια βιβλιοκριτική του το 1870.

Πηγές
Κ. Θ. Δημαράς, Κωνταντίνος Παπαρρηγόπουλος, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1986
Αλέξης Πολίτης, Ρομαντικά χρόνια. Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, ΕΜΝΕ-Μνήμων,
Αθήνα, 1998

Βιβλιογραφία
Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος Δ., Ιστορία του ελληνικού έθνους: Από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα
/ Κ. Παπαρρηγόπουλου, Π. Καρολίδη, Γ. Αναστασιάδη, Ν. Μουτσόπουλου., 2η έκδ., Αθήνα, Αλέξανδρος, 2001
(15 τόμοι) ISBN 960-8092-13-2.
Κουμπουρλής Ιωάννης, «Εννοιολογικές πολυσημίες και πολιτικό πρόταγμα: ένα παράδειγμα από τον Κ.
Παπαρρηγόπουλο», Τα Ιστορικά, τόμος 15ος, τχ. 28-29 (Ιούνιος-Δεκέμβριος 1998), σσ. 31-58.
Πελεκίδου- Νυσταζοπούλου, Μαρία, «Οι βυζαντινὲς ιστορικὲς σπουδὲς στην Ἑλλάδα. Απὸ τον Σπυρίδωνα
Ζαμπέλιο στον Διονύσιο Ζακυθηνό», Μνήμη Δ. Α. Ζακυθηνού, Βυζαντινά Σύμμεικτα, τομ. 9B΄ (1994), σσ. 153-
176.
Φωτιάδης Ε., «Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος-Βιογραφικά», στο Νεοελληνική Ιστοριογραφία, τομ.Β΄
<Βασική Βιβλιοθήκη 38>, εκδ. Αετός, Αθήναι, χ.χ., σσ. 7-14.
Μιχαηλάρης Παναγιώτης, «Mια σύγκριση ανάμεσα στις δύο εκδόσεις της Iστορίας του Kων.
Παπαρρηγόπουλου», O Eρανιστής, 9 (1971), σσ. 73-78.
Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο: 100 χρόνια από το θάνατό του (http://www.ekebi.gr/magazines/
showimage.asp?file=159718&code=2777&zoom=800), Νέα Εστία, τομ .130, τχ.1546.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στον Πανδέκτη (http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/63619), του
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κωνσταντίνος_Παπαρρηγόπουλος&oldid=7573533"

Τελευταία τροποποίηση 16:17, 10 Ιουνίου 2019.

Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την Creative Commons Attribution-ShareAlike License· μπορεί να ισχύουν και
πρόσθετοι όροι. Δείτε τους Όρους Χρήσης για λεπτομέρειες.