Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora
ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang pagbabago sa mapayapang
pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng
asimilasyon sa pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang bilang
mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga propagandista ay pagbabago at hindi ganap na
pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang maipahayag ang kanilang mga
kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang pahayagan. Ang La Solidaridad
ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.

Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.

Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

 Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna, Mariano Ponce, Jose Maria
Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang ay sina Placido Lopez at Maria
Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan, Bulacan noong Agosto 30,
1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at
unibersidad ng Santo Tomas at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna,
anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang
tulang “Sa aking Kababata” na nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan, Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 g tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose
Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago
ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa

pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang
pagbabago sa mapayapang pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay
 mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa
pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang
bilang mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga
propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang
maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang

pahayagan. Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.

Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.

Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

 Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna,
Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na
naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang
ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi
siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan,
Bulacan noong Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at
Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas
at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19,
1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang
na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na
nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan,
Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta
ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang
bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;

3. pagpapatibay ng Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang

Propaganda
 Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose
Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago
ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa

pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang
pagbabago sa mapayapang pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay
mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa
pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang
bilang mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga
propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang
maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang

pahayagan. Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.

Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.

Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan
 Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna,
Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na
naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang
ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi
siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan,
Bulacan noong Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at
Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas
at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
 Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19,
1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang
na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na
nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan,
Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta
ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang
bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.

Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose
Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago
ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa

pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang
pagbabago sa mapayapang pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay
mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa
pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang
bilang mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga
propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang
maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang

pahayagan. Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.
 Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.
Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna,
Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na
naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang
ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi
siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan,
Bulacan noong Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at
Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas
at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19,
1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang
na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na
nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan,
Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta
ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang
bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.

Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose
Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago
ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa

pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang
pagbabago sa mapayapang pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay
mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa
pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang
bilang mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga
propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang
maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang

pahayagan. Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.
 Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.
Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna,
Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na
naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang
ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi
siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan,
Bulacan noong Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at
Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas
at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19,
1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang
na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na
nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan,
Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta
ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang
bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.

Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose
Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago
ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa

pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang
pagbabago sa mapayapang pamamaraan. Ang pangunahing adhikain ay
mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa
pamahalaang Kastila. Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang
bilang mamamayang Kastila. Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga
propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang
maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1. Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2. Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya
3. Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya
4. Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya
5. Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino
6. Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang

pahayagan. Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.
 Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.
Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan
Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895
Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan
Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako
Antonio Luna – Taga-ilog
Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna,
Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na
naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang
ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi
siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan,
Bulacan noong Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at
Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas
at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19,
1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang
na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na
nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at
Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan,
Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta
ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng
pamahalaang bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.
buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.
 Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria
Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang
bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang
pagdinig ng mga kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga
pamahalaang panlalawigan.

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna, Mariano Ponce, Jose
Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena
 ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Ang kanyang mga magulang ay sina Placido
Lopez at Maria Jacobo Jaena. Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi siya tumagal dito at nagpasiyang
lumabas.
Fray Botod
 ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento
ICCG
 International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati
Enero 30, 1896
 Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Fray Botod
2. La Solidaridad
3. La Hiya del Fraile
4. Esperanza
5. Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

 ay isang bantog na manunulat at mananalumpati. Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan, Bulacan noong
Agosto 30, 1850. Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at Blasa Gatmaitan. Nag-aral siya sa
Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas at nagtapos ng abogasya.
Hulyo 4, 1896
 nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya
Ang kanyang mga akda:

1. Diariong Tagalog
2. Caingat Cayo
3. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
4. Dudas
5. La Soberania Monacal
6. La Frailocrasia Filipinas
7. Dasalang at toksohan
8. Dupluhan
9. Kadakilaan ng Dios
10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal
 Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista. Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba,
Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Sa gulang na walong taon pa lamang ay
naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na nagturo ng pagmamahal sa sariling wika. Siya ay
nag-aral sa Ateneo de Manila at Unibersidad ng Santo Tomas.
 Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
El Filibusterismo
 ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon
1892
 dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan, Zamboanga
Disyembre 30, 1896
 Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta ngayon)
Ang kanyang mga akda:

1. Noli Me Tangere
2. El Filibusterismo
3. A La Suventad Filipina
4. Mi Ultimo Adios
 Asocasion Hispano – Filipino
 Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1. Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2. Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at
3. Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1. pagkakabuklod ng buong kapuluan;
2. pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;
3. pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;
4. pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;
5. pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal
Bonifacio Areval – ingat-yaman
Deodato Arellano – kalihim
Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria Basa
Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago
Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:
1. ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang bayan;
2. pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;
3. pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;
4. ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;
5. pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang pagdinig ng mga
kaso;
6. pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga pamahalaang
panlalawigan.