Professional Documents
Culture Documents
FILLET E SË DREJTËS
1. Metoda paraqet tërësinë e veprimeve mendore dhe fizike në procesin e njohjes së lëndës së caktuar.
2. Sipas metodës së materializmit historik, të gjitha dukurit hulumtohen dhe studiohen sipas rrethanave, kohës
dhe vendit, sipas kësaj metode shteti dhe e drejta janë dukuri të cilat e kanë kohën apo momentin e shfaqjes
zhvillimit dhe transformimit të tyre.
3. Sovraniteti konsiderohet si cilësi e pushtetit shtetëror që pasqyrohet me pavarësinë, mëvetësinë dhe
pakufizueshmërinë juridike. Shprehja sovran, ka origjinë latine “superanus”, që do të thotë i lartë, më i
lartë,subjekti që ka pozitën më të lartë, natyrisht në hierarkinë e pushtetit shtetëror.
4. Sovraniteti është cilësi e rëndësishme e shtetit, sovraniteti është formë që i jep shpirt shtetit – LOJESAU.
5. Teorinë e sovranitetit hollësisht e përpunoi Carre de Malberg në veprën e tij (Contributio a la theorie
gjeneral de l etat 1920-1922). Ku sipas tij sovraniteti paraqet “shkallën më të lartë të pushtetit shtetëror,
sepse ky pushtet nuk lejon asnjë pushtet tjetër, nuk lejon konkurrencë, pra s’lejon pushtet paralel”.
6. Me sovranitet popullor kuptojmë vetëm një cilësi të popullit, dhe si nocion dëshmon një karakteristik e cila
paraqet negacion të vet pushtetit shtetëror, natyrisht nëse populli qeveris punët shtetërore, nëse këtë pushtet
e ushtron shumica e popullit. Ndërkaq s’ka sovranitet nëse këtë pushtet e ushtron pakica e popullit.
7. Sovraniteti kombëtar paraqet një cilësi të kombit të pavarur, sepse aspiratat e çdo bashkësie etnike janë të
drejtuara në krijimin e kushteve të cilat shpien në shkallë më të lart të qeverisjes dhe organizimit të
bashkësive të mëdha etnike, në atë që quhet shtet kombëtar. Andaj shprehemi se kombi është sovran sepse
ka të drejtën e krijimit të shtetit të vet, ka të drejtë të përcaktohet me kë dëshiron të jetoj, ka të drejtën e
vendvendosjes dhe ruan të drejtën që prej tij të dal kur të dëshirojë.
8. Okupimi nënkupton përmbysjen dhe shuarjen e sovranitetit shtetëror, nënshtrimin e popullit vendës dhe
krijimin e strukturave të veta shtetërore në tërë hapësirën e okupuar.
9. Shtet kombëtar – shkalla më e lartë e qeverisjes dhe e organizimit të bashkësive të mëdha etnike.
10. Njohja e shtetit të ri bëhet në dy mënyra:
a) mënyra konstitucionale; dhe
b) mënyra deklarative.
11. Territori paraqet një veçori universale të tërë asaj që ekziston.
12. Shtetësia është lidhja juridike e qytetarit me shtetin.
13. Qytetarët të cilët gëzojnë të drejta dhe detyrimeve, dhe i nënshtrohen juridiksionit shtetëror quhen shtetas,
ndërsa qytetarët të cilët gëzojnë të drejta civile dhe gëzojnë imunitetin personal, jo edhe autorizime dhe
obligime të tjera janë qytetar joshtetas.
14. Fitimi i shtetësisë bëhet në tri mënyra:
a) Në bazë të vijës së gjakut;
b) sipas vendit të lindjes;
c) me natyralizëm (sipas vendit ku jeton).
15. APATRIDË quhen personat të cilët nuk e kanë të zgjidhur çështjen e shtetësisë, ndërsa personat fizik të
cilët i kanë dy e më tepër shtetësi quhen BIPATRIDË.
16. E drejta paraqet tërësinë e rregullave dhe normave juridike që i sanksionon shteti.
17. Rregullat e ndryshme të sjelljeve që rregullojnë jetën shoqërore quhen norma, ato ndahen në:
a) norma teknike, dhe
b) norma shoqërore.
Norma teknike - janë rregulla të cilat rregullojnë mënyrën e sjelljes së njeriut ndaj natyrës.
Normat shoqërore – janë rregulla që paraprakisht rregullojnë mënyrën e sjelljes së njeriut ndaj pjesëtarëve
tjerë të
shoqërisë.
18. Zakon – quajmë rregulla që masa i konsideron të mira dhe përsëriten apo përcillen brez pas brezi.
19. Elementet e shtetit janë:
a) Pushteti shtetëror,
b) Popullsia, dhe
c) Territori.
20. Morali është dukuri konkrete: rregulla që krijohen bazuar në vetëdijen e njeriut lidhur me atë se çka është
mirë e çka jo.
21. Normat juridike janë normat të cilat i zbaton shteti. Ato janë të lidhura me shtetin sepse luajnë rol në ruajtjen
e vlerave të mirëfillta materiale dhe shpirtërore.
22. Ndryshimet në zhvillimin e shtetit janë:
a) ndryshimet evolutive,
b) ndryshimet revolucionare.
Ndryshimet evolutive - janë ndryshime kuantitative, të ngadalshme, të vogla, të cilat për njeriun e
rëndomtë janë të pavërejtura, të cilat nuk ndryshojnë përmbajtjen e as funksionin e sendit apo të dukurisë.
Ndryshime evolutive janë: reforma, grushteti dhe komploti.
Me reformë kuptojmë ndryshimin e rëndësishëm në shtet dhe në të drejtë me anën e së cilës ndryshojnë gjendjen
ekzistuese. Grushteti është ndryshim i cili ndodh në shtet dhe në të drejtë i ushtruar me anë të dhunës fizike, për
qëllim ka rrëmbimin e pushtetit në masë më të madhe sesa që i takon grupit apo shtresës së caktuar.
Komploti është i ngjashëm me grushtetin, personat që e ushtrojnë komplotin nuk bëjnë pjesë në hierarkinë
shtetërore, qëllimi parësore është rrëmbimi i pushtetit me gjithë rendin ekzistues. Komploti nuk ndryshon esencën e
shtetit dhe as të së drejtës.
Ndryshimet revolucionare – janë ndryshime të shpejta, të mëdha të cilat ndryshojnë formën, esencën apo
përmbajtjen e dukurisë apo sendit (shteti dhe e drejta mbesin ashtu siç ishin).
23. Kthimi apo rikthimi i bartësve të mëhershëm të pushtetit shtetëror, pushtetit politik dhe ekonomik, të cilët
ishin para revolucionit – quhet kundërrevolucion.
24. Aparat shtetëror – janë personat që në mënyrë profesionale, si nënpunës shtetëror ushtrojnë në vazhdimësi
pushtetin shtetëror.
25. Organet individuale – janë organe shtetërore në të cilat vendos në mënyrë të autorizuar individi, si person
zyrtar.
26. Organet kolegjiale shtetërore – janë ato organe të cilat vendimet e veta i marrin në mënyrë kolegjiale, në
trup (grup) dhe bartin përgjegjësinë e përbashkët.
27. Organet e armatosura – janë organe të cilat disponojnë mjete të dhunës fizike (Policia dhe Ushtria).
28. Organet civile – janë organet shtetërore të cilat nuk kanë mjete të dhunës fizike, me përjashtim të disa
organeve administrative.
Organet civile ndahen në:
a) ligjdhënëse;
b) ekzekutive – administrative; dhe
c) gjyqësore.
Organe demokratike dhe burokratike
Organet demokratike – janë organe shtetërore që vijnë në pushtet në mënyrë demokratike, me anë të
zgjedhjeve ku i
zgjedh vetë populli.
Organet burokratike – janë organe shtetërore që vijnë në pushtet nëpërmjet dhunës fizike apo përcaktohen
nga ndonjë
subjekt më i lartë shtetëror, por jo nëpërmjet zgjedhjeve demokratike.
29. “Çdo veprim i pushtetit shtetëror duhet të jetë paraprakisht i rregulluar me të drejtën (norma juridike)” – H
Kelzeni.
30. Qeverisja e ushtruar nga filozofët (aristokracia e filozofëve), apo mbretëria e filozofit (qeverisja e një
filozofi), oligarkia –sundim i të pasurve të mesëm,
demokracia – sundim i shumicës,
tirania – sundim nga ana e një personi i cili është i keq,
87. Në bazë të këtij parimi rregullohen sjelljet e qytetarëve të cilët gjenden jashtë shtetit, natyrisht në bazë të
parimit të reciprocitetit, që në një mënyrë do të thotë se rregullat juridike të shtetit, shtetas i të cilit është
qytetari, e shoqërojnë shtetasin e vet edhe jashtë vendit, ku natyrisht ekziston rendi tjetër juridik. Këtu vlen
pra, parimi personal, pavarësisht se në cilin territor gjendet qytetari, në këtë rast vlen përkatësi e tij
shtetërore.
88. Elementi kohor dhe territorial i normës e bëjnë normën të jetë normë pozitive.
89. Për vlefshmërinë e normës juridike janë të rëndësishme dy momente:
a) Prej cilës kohë vlen norma juridike, dhe
b) Deri kur vlen norma juridike.
90. Norma juridike fillon të jetë e detyrueshme prej momentit të hyrjes në fuqi, ndërsa momenti i dytë është
pushimi i normës juridike.
91. Momenti i hyrje në fuqi mund të caktohet në mënyrë individuale për një rregull juridike, apo ky moment i
hyrjes në fuqi mund të caktohet përnjëherë për shumë rregulla juridike. Hyrja në fuqi e normës juridike do
të thotë se prej atij momenti norma është e obligueshme për qytetarët që ti përmbahen dhe se për zbatimin e
saj kujdeset shteti – duke shqiptuar sanksionin për mos respektimin e saj.
92. “Ligji apo edhe aktet e tjera të përgjithshme hyjnë në fuqi tetë ditë pasi që të jenë shpallur”.
93. Koha prej momentit të krijimit e deri te momenti i hyrjes në fuqi të normës apo aktit juridik quhet vocatio
legis.
94. Nga kjo rregull ka edhe përjashtime, kur norma apo akti juridik hyn në fuqi po në ditën e krijimit ose të
shpalljes, këto janë raste të rralla të cilat ndodhin për ndonjë arsye të madhe – emergjente.
95. Koha ndërmjet momentit të shpalljes dhe momentit të hyrjes në fuqi të normës apo aktit juridik u shërben
qytetarëve që të njihen me normën dhe të marrin qëndrim pro saj, d.m.th. ta respektojnë dhe ta zbatojnë në
jetë apo edhe të sillen kundër saj.
96. Në teori është i njohur parimi i mosnjohjes të së drejtës (ignoriata iuris), kjo askënd nuk mund ta arsyetojë
– përkundrazi, mosnjohja e së drejtës dëmton (ignoratia iuris nocet).
97. Momenti i pushimit të normës juridike është më i vështirë të caktohet:
a) norma juridike përmban afatin e vlefshmërisë së vet, p.sh “ky ligj do të vlej gjer më 1 janar 2006”;
b) që normat apo aktet juridike të anulohen në mënyrë shprehimore apo në mënyrë të heshtur.
(krijohet rregulla e cila në mënyrë shprehimore thotë: “me hyrjen në fuqi të këtij ligji, pushon të
vlejë [humb fuqinë juridike] ligji i cili ka qenë në fuqi deri më sot”).
98. Mënyra shprehimore e anulimit të ndonjë rregulle juridike (rregulla e re shfuqizon rregullën e vjetër) quhet
abrogim.
99. Mënyra e heshtur e anulimit të ndonjë rregulle juridike (rregulla e re i rregullon rastet shoqërore në mënyrë
tjetër) quhet derogim (derogatio).
100. Subjektet e së drejtës, në bazë të rregullës ekzistuese, fitojnë të ashtuquajturat “të drejtat e fituara”, pra të
drejta subjektive të caktuara të cilat nuk lejojnë që raportet e zgjidhura njëherë, në të cilat ata kanë qenë
pjesëmarrës, sërish të rregullohen me rregull të re juridike, natyrisht edhe në dëm të tyre. p.sh,. për një vepër
të caktuar individi është dënuar sipas kodit penal me 10 vjet burg të rëndë, derisa individi gjendet në vuajtje
të dënimit nxiret kodi i ri penal, sipas të cilit vepra e kryer penale dënohet me 15 vjet burg. Nëse, në këtë
rast, refuzohet ngritja e dënimit, konsiderohet se ka gjetur zbatim parimi i së drejtës së fituar. Por, nëse për
këtë rast lejohet ngritja e dënimit, atëherë kodi i ri penal ka fituar fuqinë retroaktive (prapavepruese), d.m.th.
se ligji i ri zbatohet edhe për rastet të cilat janë vërtetuar para se ky të hynte në fuqi.
101. Ligjet në parim nuk kanë fuqi retroaktive, ato u përkasin vetëm rasteve të cilat paraqiten pas hyrjes së tyre
në fuqi.
102. Norma ose ligji mund të ketë fuqi prapavepruese, nëse ndokush ka kryer vepër penale e cila ka qenë e
paraparë sipas dispozitave në fuqi, ndërsa më vonë ligji penal pëson ndryshime dhe vepra e kryer tani nuk
konsiderohet më si vepër penale, në këtë rast kodi penal do të veproj në mënyrë retroaktive. Pra, kryesit të
veprës penale sipas kodit të vjetër dënimi do ti ulet apo edhe në tërësi do ti falet.
103. Fuqia prapavepruese vepron edhe në dy raste tjera:
a) Kur bëjmë interpretimin e ligjit – në rastin kur nxirret ligji i ri me arsye të interpretimit të ligjit
ekzistues dhe;
b) Kur kemi të bëjmë me zbrazëtirat juridike.
104. Çdo normë, pavarësisht nga lloji i saj, përbëhet prej dy elementeve kryesore:
a) dispozicionit, dhe
b) sanksionit.
105. Norma kushtëzuese juridike, përveç dy elementeve parësore, dispozicionit dhe sanksionit, kanë edhe dy
elemente – dy hipoteza,
a) hipotezën e dispozicionit, dhe
b) hipotezën e sanksionit.
106. Hipoteza e dispozicionit – është pjesë e normës së përgjithshme juridike në të cilën parashihet dhe në
mënyrë tipike bëhet parashkrimi i ndonjë ndodhie (sjelljeje) prej së cilës varet dispozicioni. Pra, hipoteza
përmban përshkrimin e fakteve të cilat duhet të ekzistojnë në mënyrë që të ketë mundësi të zbatohet
dispozicioni.
107. Dispozicioni - është pjesa parësore dhe më e rëndësishme e normës juridike, sepse kjo tregon kërkesën
sipas së cilës qytetarët duhet dhe mund të sillen. Pra, dispozicioni është vetë rregulla e cila cakton sjelljen e
njeriut.
108. Hipoteza e sanksionit – paraqet pjesën normative të normës juridike. Kjo pjesë vetëm përshkruan ndonjë
sjellje, d.m.th. sjelljen e cila është kundër kërkesës kryesore – dispozicionit – pra është shkelja e vetë
rregullës parësore, që në këtë moment paraqet kushtin për zbatimin e sanksionit – rregullës alternative të
sjelljes.
109. Sanksioni – është pjesë e normës juridike në të cilën shprehet dhuna e cila zbatohet nga ana e organit
shtetëror, ndaj atyre që nuk sillen sipas kërkesës – dispozicionit të normës juridike. Sanksioni është pjesë e
normës e cila paraqet sjelljen alternative.
110. Llojet e dispozicioneve:
a) Dispozicioni urdhërues, - qytetarit i urdhëron që të sillet në mënyrë të caktuar, pra i urdhëron të ketë
sjellje aktive pozitive: “qytetarët janë të obliguar ta paguajnë tatimin”.
b) Dispozicionet ndaluese, - ndalojnë qytetarin të ushtroj veprim apo sjellje të caktuar ose të ushtrojë
veprim negativ, p.sh., “ndalohet vjedhja”. dhe
c) Dispozicionet lejuese – janë rregulla të cilat i lejojnë qytetarit që të sillet duke mos e ndaluar, por as
duke e urdhëruar për sjellje të caktuar. P.sh., në kushtetutën e Shqipërisë, neni 57, thotë: “Kushdo ka
të drejtën për arsimim”.
111. Rendi juridik ka norma të interesit të ndryshëm, si, fjala bie:
1) E drejta kategorike (ius cogens, ius strictum),
2) E drejta disjunktive, e cila ndahet në dy nënlloje:
a) alternative, dhe
b) dispozitave.
1. Dispozicionet kategorike (ius cogens) – janë rregulla të cilat kërkojnë zbatim të saktë, andaj
qytetarët të cilëve u adresohen këto rregulla s’kanë aspak liri në sjellje, madje as për një gjë të vogël.
Rregullat e këtilla qytetarit nuk i lejojnë mundësinë e zgjedhjes e as të disponimit. Pra, të gjitha
rregullat të cilat i përkasin interesit shtetëror janë të intensitetit kategorik.
2. Dispozicionet disjunktive – janë rregulla të cilat qytetarëve u mundësojnë një liri paksa më të
ndjeshme në sjelljet e tyre. Këto rregulla apo dispozicione nuk përcaktojnë vetëm një mundësi të
sjelljes, por i japin më shumë mundësi qytetarit.
Këto rregulla janë të dyllojshme:
a) dispozicionet alternative, - janë dispozicione të atilla me të cilat ligjvënësi u jep qytetarëve
më shumë se dy apo tri mundësi të sjelljes për ta përmbushur obligimin e vet. dhe
b) dispozicionet dispozitave – janë dispozicione të cilat përmbajnë një rregull të sjelljes së
qytetarit, por njëkohësisht e autorizojnë këtë që në vend të kësaj rregulle të krijojë vet
rregullën tjetër.
112. Dënimi paraqet përmirësimin apo riformimin e gjendjes juridike e cila me veprimet e kundërligjshme
është prishur.
Kompetenca – paraqet ushtrimin e së drejtës nga ana e subjektit të caktuar në interes të të tjerëve, jo
edhe në interesin e vet.
Kompetenca paraqet llojin e autorizimit që njëherazi përfshin të drejtën dhe detyrimin që të ushtrohet ashtu siç e
kërkon interesi publik.
Keqpërdorimi i së drejtës subjektive nga ana e organeve shtetërore quhet keqpërdorim i pozitës zyrtare”.
Keqpërdorimi i këtillë i kësaj të drejte në shumë legjislacione shtetërore konsiderohet si vepër penale.
Keqpërdorim i kompetencës është atëherë kur autorizimin e caktuar nuk e ushtron në interes të subjektit tjetër, kur
nuk vepron ashtu siç do të vepronte subjekti tjetër në mënyrë më racionale, natyrisht po të kishte mundësi për të
vepruar vetë.
144. Subjekti i cili ka detyrim ndaj subjektit të të drejtave është i obliguar që të përmbush detyrimin ndaj
subjektit i cili ka të drejta.
Obligimet juridike ndahen në:
obligime juridike të njëanshme,
obligime juridike të dyanshme,
obligime juridike të cilat mund të barten, dhe
obligime juridike të cilat s’mund të barten.
145. Gjendja juridike përfshin tërësinë e të drejtave dhe obligimeve të lidhura për subjektin e së drejtës.
Gjendja juridike shpeshherë lidhet për llojin e caktuar të situatave në të cilat gjendet subjekti.
Gjendja juridike është nocion dialektik, sepse prej një situate ekzistuese mund të krijohet një situatë tjetër,
kur lindin të drejta dhe detyrime të reja.
146. Marrëdhëniet juridike lindin në bazë të normës juridike e cila obligon subjektet për sjellje përkatëse, pra
marrëdhëniet juridike janë të lidhura me llojin e normës juridike.
147. Marrëdhëniet shoqërore me kalimin e kohës ndryshojnë, andaj edhe normat juridike pësojnë ndryshime, e
me këtë ndryshojnë edhe marrëdhëniet juridike. Pra, kemi lindjen e një marrëdhënieje krejtësisht të re, kur
përfundon marrëdhënia e vjetër juridike.
148. Marrëdhëniet juridike, ashtu siç lindin e ndryshohen, natyrisht se e kanë edhe momentin e shuarjes.
Marrëdhëniet juridike mund të shuhen: me shuarjen e normës juridike.
Marrëdhëniet e ndërtuara juridike në bazë të normës kushtëzuese shuhen me plotësimin e kushtit, p.sh.
“kujdestaria ndaj të miturit pa prindër pushon me arritjen e moshës madhore (18 vjeç).
Ndërsa për marrëdhëniet e ndërtuara në bazë të normës jokushtëzuese shuhen me shuarjen e normës, pra
kur norma përmbushet, p.sh., sipas lejes së ndërtimit të shtëpisë, me ndërtimin e objektit, akti i tillë nuk vlen
më, pra akti në fjalë nuk vlen për rastet e tjera, sepse ai është përmbushur.
Marrëdhëniet juridike mund të shuhen me vdekjen e subjektit i cili është palë në marrëdhënien juridike, po
ashtu marrëdhënia juridike pushon së ekzistuari edhe me shuarjen e objektit të marrëdhënies juridike.
Rruga më e mirë e shuarjes së marrëdhënieve juridike është përmbushja e obligimit, p.sh., kthimi i borxhit,
apo edhe heqja dorë nga e drejta subjektive (falja e borxhit).
149. Faktet juridike – janë rrethana objektive të cilat nxisin krijimin, ndryshmin dhe shuarjen e marrëdhënieve
juridike. Faktet të cilat nxisin këtë proces të pashmangshëm i quajmë fakte juridike relevante – sepse
prodhojnë pasoja juridike.
Faktet përfshihen në normën juridike, d.m.th. në elementet e normës juridike, rëndom në pjesën e cila i
paraprin dispozicionit apo sanksionit të normës juridike.
Faktet juridike i ndajmë në:
1) Fakte të rëndomta, - janë, p.sh., të gjitha ato situata të cilat përcaktohen
sipas masës jetësore, ligjeve natyrore, jo edhe me të drejtën. P.sh., pleqëria, vdekja,
vërshimet, tërmeti etj. dhe
2) Faktet juridike. - janë të parapara me të drejtën, si bie fjala, paramendimi,
faji etj.
150. Janë paraparë dy institute të rëndësishme të cilat paraqesin instrumentin e vazhdimësisë së të drejtave që
të prodhojnë pasoja juridike. Këto institute janë:
1) Parashkrimi humbës, dhe
2) Parashkrimi fitues (dorëmbajtja).
151. Parashkrimi është institucion i së drejtës me të cilin nënkuptojmë shuarjen e një të drejte subjektive
(autorizimit) me kalimin e kohës. Kusht për parashkrimin e një autorizimi është kalimi i kohës së caktuar
për të realizuar autorizimin përkatës. Me këtë natyrisht se pushon edhe marrëdhënia juridike, p.sh., pala e pa
kënaqur me një aktvendim të organit shtetëror, nëse nuk e shfrytëzon kohën e cila është paraparë për ta
deklaruar ankesën (afati 8 apo 15 ditë), humb të drejtën e atakimit të aktvendimit në fjalë. Pra, kjo e drejtë
parashkruhet (vjetrohet).
152. Momenti tjetër i përket parashkrimit fitues (dorëmbajtjes). Dorëmbajtja nënkupton institutin e së drejtës –
që me kalimin e kohës e drejta ushtrohet, pavarësisht se subjekti i cili e ushtron këtë të drejtë a është bartës i
së drejtës, d.m.th. pronar formal i pronës, përveç se është bartës faktik, ai bëhet edhe pronar formal, pra
fiton një të drejtë të cilën nuk e ka pasur më herët. P.sh., “pronari që ka poseduar qetësisht e pandërprere,
duke u sjellë sikur të ishte pronar për njëzet vjet, në një pronë të paluajtshme, bëhet e tij.
153. Akti juridik – është akt psikik që përmban normë juridike ose paraqet kushtin për zbatimin e saj.
154. Aktet juridike ndahen në dy lloje:
1) Aktet juridike me të cilat krijohen normat juridike,
2) Aktet me të cilat krijohen disa fakte juridike që paraqesin supozime të normës juridike të
parapara si kusht për zbatimin e normës juridike.
155. Faktorët e natyrës së brendshme të cilët ndikojnë në mos-përputhshmërinë e elementeve të aktit juridik
janë:
Gabimi - paraqet rastin më të thjesht të mospërputhjes së elementeve të aktit juridik.
Gabimi paraqet gjendjen e këtillë: elementi i brendshëm ekziston plotësisht i caktuar – vullneti shprehet
nëpërmjet vendimit – por e meta qëndron në shprehjen e jashtme – kjo s’është shprehje e saktë e vullnetit.
Ky është rasti kur kemi gabimin në të shprehur. P.sh., hartuesi i aktgjykimit në vend se të shpreh diapozitivin
e tij me shenjën 3, që do të tregonte se NN është dënuar me tre vjet burg – shënon 30 vjet.
Lajthitja (vetëmashtrimi apo mashtrimi) – paraqet një faktor i cili ndikon në mospërputhshmërinë e pjesëve
të aktit juridik.
Lajthitja, merret si gjendje kur krijuesi i aktit juridik e sjell veten në situatë të atillë duke menduar se i ka të
njohura të gjitha faktet relevante juridike për të marrë një vendim të arsyeshëm.
Lajthitja mund të jetë:
a) Lajthitje ndaj personave,
b) Lajthitje mbi bazën juridike, dhe
c) Lajthitje ndaj sendeve.
Mashtrimi – paraqet faktorin imponues i cili ndikon në elementin e brendshëm, të subjektit i cili krijon aktin
psikik në procesin e krijimit të vullnetit, sipas ndikimit të faktorit të jashtëm.
Shtrëngimi – si faktor i jashtëm mund të veproj ndaj hartuesit të aktit juridik në mënyrë fizike dhe psikike.
228. Sistemi i së drejtës është tërësi e normave juridike dhe e sjelljeve njerëzore. Pra, sistemi i së drejtës apo e
drejta pozitive brenda një shteti nuk është tërësi e parregulluara, por është tërësi e normave të rregulluara,
tërësi harmonike.
229. Sistemi apo rregullimi i normave bëhet sipas kritereve të caktuara të cilat mund të jenë të llojllojshme.
Kriteri i cili më së shpeshti gjen zbatim është se çfarë marrëdhënie shoqërore rregullohen me anën e
normave juridike? Dhe, përgjigjja është se e drejta i rregullon ato marrëdhënie shoqërore të cilat janë të
llojllojshme dhe në një numër të madh, por të grupuara sipas lëndës dhe përmbajtjes.
230. Elementet e sistemit të së drejtës:
1) institucionet juridike – paraqet tërësinë harmonike të rregullave juridike me të cilat
rregullohet një proces dhe marrëdhëniet e njëjta shoqërore, .p.sh në të drejtën familjare
kemi institucionin e martesës, familjes, kujdestarisë, adoptimit.
2) degët juridike-dega juridike paraqet tërësinë e normave juridike të cilat rregullojnë llojin e
njëjtë të marrëdhënieve shoqërore sipas parimeve të njëjta/përbëjnë institucionet e pronës,
kontratës etj.
3) lëmenjtë juridik-përbëjnë tërësinë e normave juridike të cilat rregullojnë fushat e tëra të
marrëdhënieve të njëjta shoqërore në bazë të parimeve të njëjta).
231. Institucioni i së drejtës - paraqet tërësinë harmonike të rregullave juridike me të cilat rregullohet një
proces dhe marrëdhëniet e njëjta shoqërore.
Ndarja më e rëndësishme e institucioneve juridike është ndarja sipas përmbajtjes së marrëdhënieve
shoqërore, si bie fjala, nga e drejta familjare, kushtetuese, pronësore.
232. Degët juridike – paraqesin tërësinë e normave juridike të cilat rregullojnë llojin e njëjtë të marrëdhënieve
shoqërore sipas parimeve të njëjta. P.sh. degën e së drejtës pronësore e përbëjnë institucionet e pronës,
kontratës etj. Ndërsa mund të jenë të natyrës kushtetuese, familjare, civile, administrative etj.
233. Lëmenjtë e së drejtës – përbëjnë tërësinë e normave juridike të cilat rregullojnë fushat e tëra të
marrëdhënieve të njëjta shoqërore në bazë të parimeve të njëjta, p.sh., e drejta e brendshme si lëmë
përfshinë të gjitha degët juridike të cilat ushtrohen brenda shtetit përkatës qoftë në aspektin material, qoftë
në aspektin formal.
Lëmenjtë e së drejtës ndahen në 3 grupe:
1) E drejta e brendshme dhe e drejta ndërkombëtare;
2) E drejta materiale dhe e drejta formale;
3) E drejta publike dhe e drejta private.
234. E drejta ndërkombëtare dhe e drejta e brendshme
E drejta ndërkombëtare – paraqet tërësinë e normave juridike që rregullojnë marrëdhëniet ndërmjet
shteteve si subjekte të kësaj të drejtë. Këto marrëdhënie mund të jenë të ndërtuara ndërmjet subjekteve
shtetërore, marrëdhëniet e individëve ndërmjet tyre, por të shteteve të ndryshme.
Ndërsa, e drejta e brendshme – është tërësi e normave juridike të cilat rregullojnë marrëdhëniet brenda
shtetit, këtë e bënë nëpërmjet të degëve të së drejtës.
236. E drejta materiale dhe e drejta formale
Në lëmin e së drejtës materiale - bëjnë pjesë të gjitha normat juridike të cilat rregullojnë të drejtat
(autorizimet) dhe obligimet (detyrimet) e subjekteve të së drejtës.
Ndërsa pjesa tjetër e normave juridike të cilat mundësojnë zbatimin dhe realizimin e normave juridike që
përcaktojnë të drejtat dhe obligimet e subjekteve të së drejtës, paraqesin të drejtën formale.