TARiHi REFERANDUM: EVET’iN EKONOMiK ANLAMI

www.derinekonomi.com

Nisan 2017 Sayı: 23 / Fiyatı: 9 TL (KKTC 11 TL)

DAVID ROCKEFELLER
GERÇEKTEN ÖLDÜ MÜ?

VAKIF EMEKLİLİK
ÇEYREK ASIRLIK
TECRÜBESİYLE OTOMATİK
BES’E YÖN VERİYOR

Wikileaks: Her evde Quo vadis: Brexit’ten Avrupa’nın vahşi En çok kâr payı
bir ajan var! sonra nereye? yüzü hortladı dağıtacak şirketler
 iÇiNDEKiLER - NİSAN 2017
YAZARLAR
06 İbrahim Karagül
Bin yıllık Batı’ya yolculuğumuzun
sonuna mı geldik?

38 Doç. Dr. Ömer Bolat

Türkiye - Avrupa yüzleşmesi

40 Abdul Bari Atwan

Trump ve Suudi tahtı için mücadele

42 Ali Saydam
Zenginlik mutluluğa engel değildir

68 Doç. Dr. Hatice Karahan

Transatlantik soğukluk

70 Dr. Mamdouh G Salameh

Petrol fiyatları 2017 yılında
yükseliş eğiliminde olacak

72 Meliha Okur
Geleceği engellenmiş topraklar

74 Prof. Dr. Obiyathulla Ismath Bacha

İslami Bankacılık düzenlemelerini
yeniden düşünmek

92 Dimitri Triantaphyllou
Avrupa’nın geleceği hakkında tartışma

KAPAK 60 94 Dr. Robert Cutler

Türkiye, Güney Kafkaslar ve İran
DAVID ROCKEFELLER
96 Prof. Dr. Murat Yülek
GERÇEKTEN ÖLDÜ MÜ? Osmanlılar ve Avrupa’da finansal krizler
David Rockefeller'ın ve Rockefeller hanedanının, Amerikan ve dünya düzeninde
neye karşılık geldiğine yakından bakmakta fayda var. David Rockefeller kimdir 98 M. Levent Yılmaz
ve Rockefeller ailesi neden önemlidir? Son 300 yıldır dünya, üretimin para Ekonomik ırkçılık
ile organize edildiği bir para ekonomisi yani kapitalizm içinde yaşıyor. Batı
118 Doç. Dr. Kadir Tuna
dünyasının merkezde yer aldığı bu sistemi para sahipleri yönetiyor. Rockefeller
Türkiye yatırım yapılabilir ülke
ailesi ise işte büyük miktarda parayı kontrol eden dünyanın sayılı ailelerinden. notunu hakkediyor
Hanedanlık olarak niteleyebileceğimiz bu aileler içerisinde Rockefellerler’in yanı
sıra Rothschildler, Warburglar, Schiffler, Kennedyler, Habsburglar, Windsorlar, 120 Pierre Chiartano
Morganlar vb aileler de yer alıyor. Devrim 2.0: Kabus mu, hayal mi?

122 Shuriah Niazi

Müslümanların Hindutya kaygısı
08 Dünya turu
124 İbrahim Acar
10 İş yaşam Yatırım için de seferberlik
12 Şirket 160 Aşkın Baysal
14 Teknoloji Rüzgar tersine mi dönüyor?

16 Yeni ekonomi İNFO

18 Küresel finans 46 KOBİ'ler dijitalleşmeye sıcak bakıyor
110 Geleceğe yön verecek CEO'ların gündemi değişim
20 Finans 112 En çok elektrik enerjisine para harcıyoruz
146 133 Dijital reklam çift haneli büyüyor
22 Sosyal sorumluluk Osman Akyüz 141 Y kuşağının kaygıları değişiyor
24 Foto haber Küresel krizlerin dermanı Faizsiz Finans 157 Dijital reklamın ekonomideki yeri sağlam
 iÇiNDEKiLER - NİSAN 2017

HABER & DOSYA www.derinekonomi.com

Evet'in ekonomik anlamı Afrika'nın yeni 'oyun kuran' İmtiyaz Sahibi Diyalog
Dergi Yayıncılığı A.Ş. adına
Türkiye, cumhuriyet tarihinin en kritik ülkesi: Türkiye MUSTAFA ALBAYRAK
kararlarından birini vermek üzere 16 Türkiye'nin Afrika'ya yönelik ilgisi her
Nisan’da referanduma gidiyor. geçen gün artıyor Genel Yayın Yönetmeni
İBRAHİM KARAGÜL

Yazı İşleri Müdürü

AŞKIN BAYSAL

Yazı İşleri Şefi

ORHAN ORHUN ÜNAL

Editör
MEHMET ALİ DOĞAN
SERNUR YASSIKAYA

28 114 YAKUP KOCAMAN

KADRİYE TEKER

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

43 Aile şirketleri 119 Bitcoin altını solladı BURHAN İSTENCİ

Yayın Kurulu
Avrupa'nın vahşi yüzü hortladı 126 Devler Ligi'nde neler oluyor? ÖMER BOLAT
Uluslararası şirketler, son dönemde, ALİ SAYDAM
AHMET ULUSOY
oyunun kurallarını tümden MURAT YÜLEK
değiştirecek birleşme-satınalma HATİCE KARAHAN
İBRAHİM ACAR
hamlelerine imza atıyor.
Grafik Tasarım
Bereket Döner'in gözü Amerika'da GÖKAY YILMAZ

Fotoğraf
SEDAT ÖZKÖMEÇ
76 Reklam
Reklam Genel Müdürü
90 86 şirket nakit 15 milyar TL ABDULLAH HANÖNÜ
Reklam Genel Müdür Yardımcısı
dağıtacak ZİYA KADAM
Reklam Grup Müdürleri
KADER GEZGİN  MERYEM BAHADIR
104 Güneşine ışık arayan 130 Reklam Müdürleri
ŞEYMA BESLİ  BURAK SEZAİ ILKI
imparatorluk
Reklam Rezervasyon
Büyük Britanya’nın Avrupa
Birliği'nden ayrılması anlamına gelen
134 Çift kanatlı insan ABDULLAH BİLGİÇ
Rezervasyon Müdürü
Brexit, jeopolitik anlamda asla bir LC Waikiki’nin kurucusu Mustafa +90 212 467 65 65 / 1727
abdullah.bilgic@reklampiri.com
tesadüf değildi. Küçük ile Alibaba’nın kurucusu Jack
Ma yaşıt sayılırlar, doğumları 1963 Abone Satış Dağıtım
BİRLİKTE DAĞITIM A.Ş.
ve 64. Şirketleri arasında elbette

HER EVDE BiR

0212 467 67 17
büyüklük farkı var (şimdilik!), ama www.birlikte.com.tr
abone@derinekonomi.com
işletmelerindeki konumları aynı. okurhatti@derinekonomi.com

CASUS VAR! 138 Körfez'de dijital devrim

Basım
Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş.
Ümraniye-İSTANBUL
Wikileaks 8 bin 761 gizli belgeyi ‘Vault 0216 444 44 03

7’ operasyonu adı altında yayınlayarak, 142 Öğrenci turistten daha cazip

Kurumsal Dağıtım

100
CIA’in siber casuslukta kullandığı Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş.

araçları ifşa etti. 2013-2016 yılları 144 Çin'in paralel sanal dünyası Samandıra, İstanbul
0216 585 90 00
www.turkuvazmatbaacilik.com
arasına ait güvenlik açıklarının istismar
edilmesiyle oluşturulan bu kodlar, 150 Para sanat içindir
İletişim – Yönetim Yeri
Maltepe Mah. Fetih Cad. No: 6 Topkapı -
akıllı telefonlardan akıllı otomobillere Zeytinburnu / İSTANBUL
kadar tüm internet bağlantılı cihazları 152 Kuzey Kore'de taht oyunları 0212 467 65 12

hedef alıyor. CIA’in siber casusluk Her hakkı mahfuzdur. Dergideki yazı,
kapasitesiyle yapabileceği şeyler, hem CSI MARKETING fotoğraf ve diğer görsellerin izin
alınmadan veya kaynak gösterilmeden her
bireysel mahremiyet hem de devlet 154 İşte böyle rekabet edilir! türlü ortamda çoğaltılması yasaktır.

güvenliği açısından büyük bir tehdit www.derinekonomi.com

oluşturuyor.
158 Ajanda iletisim@derinekonomi.com

159 Kitaplık
 İ b r a h i m
Bin yıllık Batı’ya yolculuğumuzun
sonuna mı geldik?
T
ürkiye’de derin sistemik dönüşümün en kritik adımla-
rından biri olan 16 Nisan halkoylamasına Avrupa’dan
yükselen tepkinin anlamını ve arkasındaki hesabı tanım-
lamak oldukça güç. Aslında ortada bir tepki de yok. Doğrudan
düşmanlık, nefret ölçüsüne varan bir siyasi söylem, ırkçılık, İslam
düşmanlığı ve ona yeni yeni eklenen Türkiye düşmanlığı var.
Şaşırtıcı, tuhaf, kabul edilebilir olmayan ve çok açık bir Avrupa
Birliği müdahalesi ile karşı karşıya Türkiye. Bundan önce Türkiye
içinde operasyon yapanlar, kendilerince ‘tehlike’ hissettiklerinde
içerideki ortakları üzerinden ayar verenler, ilk kez doğrudan ve
tek cephe görüntüsü içinde dışarıdan, Avrupa’dan müdahale
etmeye daha doğrusu saldırmaya başladılar.
Bu durum, içerideki ortaklarının zayıflamasıyla sınırlı bir tavır
değişikliği değil. O ortaklar güçlerini korusalar bile bunu yapa-
mayacaklardı çünkü Türkiye, onların operasyon yapabilme bo-
yutlarının çok ötesinde bir güç olarak öne çıktı. Çok büyüdü, çok
güçlendi, AB’ye itibar bile etmez oldu.
Coğrafyasında hızla öne çıktı, model oldu, öncü oldu, oyun ku-
rucu oldu, AB dış politikası ölçeğinin de ötesine ulaştı ve tehdit
olarak görülmeye başlandı. Bu aşamadan sonra Türkiye onlar için
bir ‘tehdittir’. Türkiye’nin saldırganlaşmasından değil, yönetilebilir
olmaktan çıkmasından, kendi yolunu tercih etmesinden, tarihi si-
yasi kimliğini bugüne taşımasındandır bu tanımlama biçimi.
Düşmanlıklarının, tehditlerinin, aşağılamalarının, yeni bir ‘Türk
korkusu’ inşa etme girişimlerinin arkasında işte bu gerekçeler yat-
maktadır. Dolayısıyla, son aylarda tanık olduğumuz şaşırtıcı müda-
haleleri AB ülkelerindeki seçimlerle, Almanya ve Alman eksenindeki
ülkelerin Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la olan kişisel hesaplarıyla
sınırlamak artık mümkün değildir. Elbette Erdoğan onlar için önce-
likli tehdittir çünkü Türkiye’yi yönetilebilir alandan çıkaran kişi odur.
On beş yıldır devirmeye çalıştıkları ve deviremedikleri kişi odur.
Bundan sonra Avrupa-Türkiye arasına kalın duvarların örü-
leceğini, AB’nin merkez ülkeleri ile Türkiye arasında derin bir
kopuş yaşanacağını, onlarca yıllık AB ilişkilerinde radikal bir
kırılma yaşanacağını, Türklerin bin yıldır devam ettiği Batı’ya
yürüyüşünün belki de son noktasına gelindiğini, bu yüzden
Türkiye’nin bu yeni kuruluş döneminde yeni bir gelecek planı
yapmak zorunda kalacağını söyleyebiliriz.
İnsanlık bir kez daha medeniyet-kimlik ekseninde ayrışıyor.
21. yüzyıl bu ayrışmaların tarihi olacak. Batı dünyası Hristiyan
geleneklerine dönerken, aşırı sağ ve yabancı düşmanlığını
özellikle beslerken, İslam karşıtlığı üzerinden bir toplumsal
kimlik şekillendirmeye çalışırken, içine kapanacak, jeopolitik
6 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
K a r a g ü l
hedeflerini bir kenara itip medeniyet eksenli önceliklerine
göre bir geleceğe yürüyecektir.
Parçalanan, dağılan, yeni sömürge ve istila planlarına diren-
meye çalışan Müslüman dünya, Batı için zaten öncelikli tehdit
olarak tanımlanmıştı. Soğuk Savaş’tan bu yana işler hep bu
tanımlama üzerinden yürütüldü. Adına terör dendi, terörle
mücadele dendi, etnik kavgalar dendi, kaynak savaşları dendi
ama hepsinin altında 21. yüzyılda ‘İslam’ı yenilgiye uğratma’
planları vardı. Müslüman kimlikli terör örgütlerinin şekillendiril-
mesi de bu proje kapsamındaydı.
İşte Türkiye, bu büyük hesabı, 21. yüzyılın hesabını bozacak
tek ülke olarak öne çıktı. Hem de olağanüstü bir güç sıçra-
masıyla yaptı bunu. Bu arada İslami kimliğine, tarihi kimliğine
daha bir sarıldı, bu kimlik üzerinden bir gelecek yürüyüşü baş-
lattı ve bunu gizleme gereği bile uymadı.
Kavganın temelinde, ayrışmanın temelinde bu vardır. Ve bu
hesaplaşma, içinde bulunduğumuz yüzyıl boyunca da devam
edecek. Batı’dan gelen tehditlere ‘Haçlı savaşı’ ya da ‘Haçlı
tehdidi’ denmesinin nedeni de budur.
Böyle bir gelecekte Türkiye ile Avrupa arasındaki güvensizlik
duvarlarının yıkılması mümkün olmayacaktır. Ya Avrupa Hris-
tiyan kimliğini yeniden geri plana atacak ya da Türkiye Müslü-
man kimliğini, tarihsel duygularını yeniden toprağa gömecek.
İkisi de olamayacağına göre, kriz daha da derinleşecektir.
Tabi Avrupa Birliği üst yapışının dağılması, bu çözülme ile
Avrupa içi krizlerin patlaması da beklenen gelişmelerdir. AB
haritası birkaç parçaya ayrılacak, iki dünya savaşında kendini
gösteren cepheler yeniden ortaya çıkacaktır. İslam’la savaşa
odaklanan Avrupa, büyük ihtimalle kendi içinde de büyük bir
hesaplaşmaya gidecektir. Sanıldığı gibi büyük kriz, Batı ile İs-
lam dünyası arasında değil, Batı’nın kendi içinde ve Batı ile
Asya’nın merkez güçleri arasında patlayacaktır.
Bizler, bu dönemde olağanüstü savunma dönemine girmek,
savunma teknolojilerinde hızlı bir yükseliş gerçekleştirmek zo-
rundayız. Afrika’dan Ortadoğu’ya, Asya’nın derinliklerine kadar
yeni bir ilişkiler ağı şekillendirmek, Asyalı merkez güçlerle güç-
lü ortaklıklar inşa etmek zorundayız.
Artık AB Türkiye için bitmiştir, milletimizin hafızasındaki yerini
kaybetmiştir. Yerine yeni bir tehdit, düşman yerleşmiştir. Yüzlerce
yıldır devam ettirdiğimiz Batı’ya doğru ilerleme düşüncesinin so-
nuna gelmiş olabiliriz. Siyasi hafızamızı, hesaplarımızı, kimliğimizi
bu yeni durumlar çerçevesinde yeniden tanımlama mecburiyeti
ile karşı karşıyayız. İşte asıl büyük değişim budur!
U
R
U
T
SİERRA LEONE
706 karatlık elmas
A
bulundu
Dünyada bugüne kadar
ortaya çıkarılan en büyük
yekpare elmastan biri,
Sierra Leone'de bulundu.
Sierra Leone
Y
Cumhurbaşkanı Ernest
Bai Koroma, ülkeyi
kalkındırmak için taşın
açık artırmayla satışa
çıkarılacağını ve taşı
bulan papaz Emmanuel
N
Momoh'ın da "hak ettiği
payı" alacağını söyledi.
Taş, güvenlik amacıyla
başkent Freetown'daki
Merkez Bankası'nın
kasasına kaldırıldı. Sierra
Leone'de 1972 yılından beri
Ü
bu büyüklükte bir elmas
bulunmamıştı. Dünyadaki
en büyük elmas ise 1893'te
Brezilya'da bulunan 3 bin
167 karatlık Sergio isimli
elmas.
D
8 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
MISIR
Enflasyon 30 yılın
zirvesinde
Mısır'da şubat ayı
enflasyonu bir önceki
aya göre yüzde 2,7
artarak 31,7'ye çıktı.
Bunun, Mısır'da son 30
yılda görülen en yüksek
enflasyon seviyesi olduğu
ifade ediliyor. Hükümetin
Kasım 2016'da ülke
para birimi cüneyhi
dalgalanmaya bırakma
kararından sonra ülke para
birimi dolar karşısında hızla
değer kaybetmişti. Mısır'da
2013'te gerçekleşen
askeri darbenin ardından
bazı yatırımcılar ülkeyi
terk etmiş, Rus yolcu
uçağının Ekim 2015'te
Sina Yarımadası'nda
düşmesinden sonra
Rusya'nın Mısır'a uçuşları
iptal etmesi de ülkenin
turizm gelirlerini azaltmıştı.
ÇİN İSVİÇRE
Boeing'den Çin'e Herakles lahdi,
uçak fabrikası Türkiye'ye iade ediliyor
Boeing, 737 modelinin Türkiye'den kaçırılan Herakles
ilk yurt dışı montaj haldi, İsviçreliler tarafında
fabrikasını Çin’e açacak. Türkiye'ye iade ediliyor.
Şinhua ajansının Kültür ve Turizm Bakanı Nabi
haberine göre, Boeing'in, Avcı'nın verdiği bilgiye göre,
ülkenin doğusundaki Herakles lahdinin Antalya'nın
Couşan kentinde The Aksu ilçesi sınırları içerisinde
Commercial Aircraft Corp. yer alan Perge Antik Kenti
of China (COMAC) adlı nekropolünde, 1960'lı yıllarda
Çinli bir uçak firması ile meydana gelen kaçak kazılarda
ortak montaj fabrikası bulunduğuna ve yurt dışına
açacağı bildirildi. Boeing çıkarıldığına ilişkin önemli
737 modelinin üretim delillere ulaşıldı. Cenevre
sisteminin bir parçası Başsavcılığı, 21 Eylül 2015'te
olarak hayata geçirilecek lahdin iadesine karar verdi. Bu
fabrika, montaj ve karar 2 Mayıs 2016'da Cenevre
dağıtım olmak üzere Adalet Mahkemesi Ceza Dairesi
iki kısımdan oluşacak. tarafından onaylandı. Daha
İnşaatına mart ayı sonra İsviçre Federal Mahkeme
sonunda başlanan nezdinde itiraz edildi. Sonra da
fabrikanın ilk uçağını itiraz girişimlerimiz sonucunda
gelecek yıl üretim geri çekildi ve böylece itirazın
hattından çıkarması geri çekilmesiyle birlikte iade
bekleniyor. kararı da kesinleşmiş oldu.
www.derinekonomi.com
 U
İNGİLTERE

LORDLAR KAMARASI BREXİT YASASINI ONAYLADI

Lordlar Kamarası, İngiltere'nin Avrupa 65'ini de temsil
Birliği'nden (AB) çıkış sürecini (Brexit) ediyor olması
resmen başlatmaya izin veren tasarıyı gerekiyor.

R
onayladı. Bu aşamanın ardından İngiliz Anlaşmanın
hükümeti, Lizbon Anlaşması'nın 50. Avrupa
maddesinin öngördüğü şekilde AB’ye Parlamentosu
ayrılık niyetini bildirme yetkisine sahip oldu. tarafından da
Şimdi ne olacak? Başbakan Theresa May'ın onaylanması şart.
İngiltere'nin ayrılık isteğini bildirmesinin İngiltere ile AB'nin iki

ardından en az iki yıl sürmesi beklenen ayrılık
müzakereleri resmen başlayacak. Varılacak
anlaşmanın kabul edilmesi için AB üyesi
ülkelerin yüzde 72'sinin onayı gerekecek.
Onay veren ülkelerin AB nüfusunun yüzde
U
yıl içinde bir anlaşma üzerinde uzlaşamaması
ve tek bir AB ülkesinin bile müzakereleri
uzatmama yönünde karar alması durumunda
İngiltere AB ile hiçbir anlaşma yapamadan
Birlik'ten ayrılmış olacak.

T
BREZİLYA NORVEÇ İSRAİL İSVİÇRE

4 havaalanını Küresel Tohum Kasası’na Ramallah'taki Ayrım 'Birleşmiş Milletler

A
Avrupalılara satıldı 50 bin tohum daha eklendi Duvarı inşası onaylandı kusurlu bir organizasyon'

Tarihinin en büyük ekonomik
krizlerinden birini yaşayan
Brezilya'da hükümet, Salvador,
Florianopolis, Fortaleza ve Porto
Alegre havaalanlarını Avrupalı
Norveç anakarası ile
kuzey kutbu arasında
yer alan Norveç’e ait
Svalbard takımadasında,
bir dağın kenarına inşa
İsrail Savunma
Bakanı Avigdor
Liberman'ın, Ramallah'ın
kuzeydoğusundaki Beyt
Eyl Yahudi yerleşim
Oscar ödüllü oyuncu ve
Birleşmiş Milletler Mülteciler
Yüksek Komiserliği (BMMYK) İyi
Niyet Elçisi Angelina Jolie, BM
Cenevre Ofisi'nde düzenlenen

3 gruba 3,7 milyar Brezilya reali
(1,2 milyar dolar) özelleştirme
bedeli ile sattı. Salvador
havaalanı 660 milyonu peşin
1,6 milyar reale Fransız Vinci
grubuna, Florianopolis havaalanı
83 milyonu peşin 241 milyon
reale İsviçreli Zurich grubuna,
Fortaleza havaalanı 425 milyonu
peşin 1,5 milyar reale Alman
Fraport grubuna ve Porto Alegre
havaalanı 290 milyonu peşin
382 milyon reale yine Alman
edilen Küresel Tohum
Kasası, dünyadaki her
çeşit tohumu barındırıyor.
Bu proje, dünyadaki
biyoçeşitliliğin korunması
için büyük bir önem
taşıyor. Yeni eklenen
50 bin tohum örneği ile
birlikte kasanın kapasitesi
artırıldı. Kasaya yeni
eklenen tohumlar arasında,
2015’te Suriye’deki iç savaş
sebebiyle zarar gören
birimi çevresindeki
Ayrım Duvarı inşasının
tamamlanmasına onay
verdiği belirtildi. Liberman
ayrıca Beyt Eyl yerleşim
biriminin batısında, El-
Celezon Mülteci Kampı
yakınına yapılacak duvar
inşası için bakanlığının
1,3 milyon dolar bütçe
ayırdığını ifade etti.
İsrail yönetimi, 2000
yılında patlak veren Aksa
Y
Sergio Vieira de Mello Vakfının
yıllık konferansında, BM'ye
yönelik eleştirilerde bulundu.
BM'nin ancak hükümetlerin
politikalarını değiştirmesi
durumunda değişeceğini
N
belirten ünlü oyuncu, "BM
kusurlu bir organizasyon
çünkü biz kusurluyuz. Bizden
farklı değil" dedi. Amerikalı
aktris, Suriye'de iç savaşın 7.
yılına girdiğini, dünyanın BM
kurulduğundan bu yana en
Ü

Fraport gruba verildi. Brezilya
Devlet Başkanı Michel Temer,
Twitter hesabından "Brezilya
uluslararası güvenilirliği geri
kazandı" mesajını paylaşarak
özelleştirme sonucunu kutladı.
bir koleksiyonun yerine
gönderilen tohumlar da
bulunuyor. Projenin ‘babası’
olarak bilinen Cary Fowler
bu kasayı bir güvenlik
deposu olarak tanımlıyor.
İntifadası'nın ardından
"saldırılara engel olma"
iddiasıyla Doğu Kudüs ile
Batı Şeria arasında "Ayrım
Duvarı" inşa etmeye
başlamıştı.
büyük mülteci krizini yaşadığını;
Yemen, Somali, Güney Sudan
ve Nijerya'nın kuzeydoğusunda
20 milyondan fazla insanın
açlıktan ölme tehlikesiyle karşı
karşıya olduğunu vurguladı.
D
 iŞ YAŞAM

CNR Kitap Fuarı
yüzbinlerce kitapseveri
buluşturdu
 Cumhurbaşkanı Recep Tayyip
Erdoğan'ın açılışını yaptığı 4. Uluslararası
CNR Kitap Fuarı, 19 ülkeden 300'ün
üzerinde yayınevini ağırladı. Albayrak
Grubu’nun medya sponsorluğunda
gerçekleştirilen fuarın onur konuğu
Hasan Aycın'dı. Fuar boyunca yüzbinlerce
kitapsever 300 yayıneviyle buluştu. Fuara
katılan ülke sayısı ise 19 oldu. İmza günü,
panel ve konferanslarda onlarca şair,
yazar ve düşünce adamı ziyaretçilerle bir
araya geldi.
Başarılı olmanın
yollarını
konuştular
 İnsan kaynakları alanındaki
en prestijli buluşmalarından
olan Boğaziçi Üniversitesi
İnsan Kaynakları Zirvesi,
bu yıl dördüncü kez
Boğaziçi Üniversitesi’nde
gerçekleştirildi. Zirve,
günümüzde en önemli değer
olan “insan”ı, disiplinler arası
konu başlıkları ve yenilikçi
bakış açılarıyla desteklemeyi,
fark yaratarak sürdürülebilir
bir organizasyon olmayı
hedefliyor.
Mücevherin zirvesi
İstanbul oldu
 Uluslararası “Istanbul Jewelry Show”
Mart Fuarı, son yıllarda olduğu gibi yine
Arap Dünyası’nın ve Kuzey Afrika ülke-
lerinin gösterdiği yoğun ilgi nedeniyle
KISA KISA ziyaretçi akınına uğradı. Geçen yılla kıyas-
landığında fuarın toplam yerli ve yabancı
 Dimes’te üç üst düzey ziyaretçi oranında yüzde 32, yabancı zi-
atama yapıldı. Satış yaretçi oranında ise yüzde 95’lik büyüme
Direktörlüğü görevine Selim ile rekor kırıldı.
Can Devrim, Pazarlama
Direktörlüğüne Duygu
Süleymanoğlu, İnsan
Kaynakları Direktörlüğüne
Yelda Tavlan atandı.

İstanbul  NN Hayat ve Emeklilik'in

Büyükçekmece'de
helikopter düştü
 Geçen ay Eczacıbaşı Havacılık
AŞ’ye ait helikopter İstanbul
Büyükçekmece'de düştü. İş alemini
derinden üzen helikopter kazasında
ikisi pilot, 4'ü yabancı uyruklu 7 kişi
hayatını kaybetti. Kazada hayatını
kaybedenlerin isimleri şöyle: Eczacıbaşı
Yapı Ürünleri Grubu Rusya Ülke
Direktörü Salim Özen, Rusya’daki bölge
satış yöneticilerinden Aleksandr Vanin,
Rus misafirler Igor Kochergin, Luidmila
Chuprova ve Elena Badragan ile
pilotlar Alaattin Nacar ve Ahmet Bulut.
yeni Üst Yöneticisi (CEO)
Marius Popescu oldu.
 Yıldız Holding
şirketlerinden Kerevitaş’ın
Genel Müdürlüğü’nü yürüten
Ergün Akkaya, Natura Gıda’ya
(Golf Dondurma) CEO olarak
atandı.
 İttifak Holding’in perakende
sektöründeki şirketi Adese’ye,
2012 yılından bu yana
Genel Müdür Yardımcısı
olarak görev yapan Ahmet
Özkürkçüler Genel Müdür
Vekili olarak atandı.
BİM’in başarısı
Harvard'da ders oldu
 Türkiye perakende sektörünün lideri
BİM, iş idaresi ve işletme alanında
dünyanın en saygın üniversitelerinden
biri olan Harvard Business School’da ders
konusu oldu. Öğretim Üyesi Michael Chu
ve Araştırma Görevlisi Gamze Yucaoğlu
tarafından hazırlanan BİM raporu, MBA
dersinde sunuldu. Derse katılan BİM İcra
Kurulu Üyesi Haluk Dortluoğlu sunumdan
sonra öğrencilerle sohbet ederek onların
sorularını yanıtladı.

10 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017

 ŞiRKET

Ünal Aysal'ın şirketi Unit'e Bolca Hindi, Erpiliç

Güney Koreli ortak geldi
 Galatasaray eski başkanı Ünal Aysal'ın
sahibi olduğu Unit International ile
Güney Kore'nin en büyük inşaat firmaları
arasında yer alan SK Engineering &
Construction İran için büyük bir işbirliğine
gidiyor. Unit International hisselerinin
yüzde 30'u Güney Koreli firmaya
satılırken, iki firma İran'da beş adet yeni
enerji santrali inşa edecek ve işletecek.
Unit International Başkanı Ünal Aysal,
İran'a ortak olarak yapacakları santrallerin
toplam yatırım tutarının 3.4 milyar dolar
olduğunu söyledi.
76 milyon dolarlık
IC Karasu Limanı
hizmete açıldı
 İstanbul’un ve Marmara Bölgesi’nin
Karadeniz’deki limanı IC Karasu Limanı
hizmete açıldı. IC İçtaş Altyapı Grup
Başkanı Murat Soğancıoğlu, IC Karasu
Limanı'nın Türkiye ekonomisinin amiral
gemilerinden Marmara Bölgesi’ne
yakınlığı ile
ülkemizin
Karadeniz
kıyısındaki
ülkelerle
arasındaki
ticarete
önemli
ölçüde katkı sağlayacağını söyledi. Liman
ayrıca Sakarya’nın ihracat ve ithalatı için
önemli bir alternatif olacak. Soğancıoğlu,
Karasu Limanı’nın 76 milyon dolar
yatırım ile devlet garantisi olmadan inşa
edildiğini söyledi.
Tazedirekt geri
döndü
 Geçen yılın ilk çeyreğinde
faaliyetlerini durduran online
alışveriş markası Tazedirekt
geri döndü. Migros Ticaret
AŞ Genel Müdürü Özgür Tort,
Tazedirekt’in operasyonel
sebeplerle varlığını
sürdürememiş olmasından
dolayı üzüntü duyduklarını
belirterek, "Tazedirekt
markasının yaşadığı
operasyonel sorunları,
Macrocenter’ın kuvvetli
altyapısı ve hizmet kalitesiyle
aşarak, müşterilerinin alışkın
oldukları lezzetlere Tazedirekt
ile ulaşmalarını sürdüreceğiz”
diye açıklama yaptı.
2014 yılında Hasan Aslanoba
tarafından kurulan Tazedirekt,
kullanıcıların sağlıklı gıdaya
ulaşabilmesini sağlayan bir
girişim olarak dikkat çekmişti.
güvencesiyle büyüyecek
 Türkiye’nin en büyük ilk 100 sanayi
kuruluşu arasında yer alan, piliç eti
sektörünün güçlü markası Erpiliç, ‘Yerli
sermaye yerli büyüme’ yaklaşımı ile hindi
eti pazarının marka ismi Bolca Hindi’yi
satın aldı. Üretim gücü, lojistik alt yapısı
ve güçlü bayi yapılanması ile iç pazarda
piliç eti üretiminin yaklaşık yüzde 10’unu
karşılayan Erpiliç, ‘kuru yolum’, ‘helal gıda’
ve ‘elle kesim’ kriterlerini hindi eti sektörüne
taşıyarak, hindi eti pazarında da söz sahibi
olacak. Erpiliç Genel Müdür Yardımcısı
Mustafa Ericek, “Uluslararası markaların
Türkiye’de ciddi satın almalar gerçekleştirdiği
ve ekonomik ivmenin düşük seyrettiği
bu süreçte Erpiliç’in yerli sermaye olarak
böyle bir satın alma yapması ekonomik ve
psikolojik açıdan
ciddi değer
arz etmektedir.
Milli markalar
yaratılmasının
önemli olduğunu
düşünüyoruz”
dedi.

PTT AŞ taşıt filosunu İngiltere’deki yedinci

yeniledi Simit Sarayı açıldı
 Simit Sarayı, İngiltere’deki yedinci
 Sıfır kilometre kamyonlarla posta ve mağazasını Greenwich’te açtı. İngiltere’de
kargo alanındaki gücüne güç katan Posta gördüğü yoğun ilgi ile pazarda büyümeye
ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi (PTT devam eden Türkiye’nin “global tadı” Simit
A.Ş.), taşımacılıkta günlük olarak 2300 ton Sarayı, Oxford Street, Bond Street ve
ve 7250 metreküp kapasiteye ulaştı. Sıfır Piccadily Circus gibi Londra’nın kalbinde
kilometre kamyonlar, PTT A.Ş.’nin posta yer alan mağazalarına bir yenisini daha
ve kargo alanındaki gücüne güç katarken, ekledi. Greenwich’de açılan yeni Simit
gönderiler PTT Kargo sloganında olduğu Sarayı mağazası, şık dekorasyonu ve 96
gibi “her yere zamanında” ulaşmaya kişilik kapasitesiyle Londra’daki en büyük
devam edecek. mağazalardan biri oldu.

12 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 TEKNOLOJi
3D bu kez
damardan girdi!
 San Diego'daki California Üniversitesi
araştırmacıları, üç boyutlu (3D) yazıcı
kullanarak işlevsel bir damar ağı
oluşturmayı başardı. Araştırmacılar, önce
bilgisayarda damar yapısını modelledi,
daha sonra da 3D yazıcıyla polimer
Savunmadaki
ve canlı hücre kullanarak damar ağı kritik bağımlılık
oluşturdu. Laboratuvar ortamında son buluyor
üretilen damarlar daha sonra fareler
üzerinde denendi. Başarıyla sonuçlanan  Helikopter, uçak, insansız
denemelerde damar ağının hayvanın hava aracı (İHA) gibi
kardiyovasküler sistemiyle uyum sağladığı platformlara hassas konum
belirlendi. Elde edilen damarların şimdilik bilgisi sağlayan Küresel
sadece kan taşıdığına işaret eden Konumlandırma Sistemine
araştırmacılardan Shaochen Chen, suni (GPS) alternatif oluşturacak
damarların doğal damarlar gibi besin ve bu alandaki kritik
maddelerini de taşıması için çalışmaya bağımlılığı sonlandıracak
devam ettiklerini söyledi. milli bir çözüm geliştirildi.
GPS'in zafiyetlerini ortadan
kaldıran TerraFlite isimli
ürünün kısa süre içinde
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)
envanterindeki helikopterlere
takılmaya başlanması
bekleniyor. TerraFlite adı
verilen patentli ürün, GPS'in
kriz ve harp ortamında kasıtlı
olarak kesintiye uğratılması
veya hatalı pozisyon
bilgisi sağlayacak şekilde
aldatmaya maruz kalması
gibi durumlarda devreye
girerek pilota doğru konum
bilgisi vermeye devam ediyor.
Kritik zamanlarda hayati
görev üstlenecek TerraFlite
için "elektrikler kesildiğinde
kullanılacak el feneri"
benzetmesi yapılıyor.
AMD Ryzen 7 masaüstü işlemcileri satışta
 AMD geliştirilmesi dört yıl ve binlerce saat süren, kamuoyu
tarafından merakla beklenen yüksek performanslı masaüstü
işlemcisi AMD Ryzen’in ilk üç modelini dünya genelinde
kullanıcılara sundu. Yepyeni AMD “Zen” çekirdek mimarisi
üzerine geliştirilen ilk işlemci olan Ryzen dünya genelinde PC
oyuncuları, içerik üreticileri ve donanım tutkunlarına çoklu çekirdek performans
liderliği sunuyor. 2 Mart 2017 tarihinden itibaren satışa sunulan Ryzen işlemciler
üç adet 8 çekirdekli Ryzen 7 modelinden oluşuyor. Genel satış öncesi 180’den
fazla küresel satıcı üzerinden kullanıcılara sunulan Ryzen işlemcileri ön satış
rekorları kırdı. MD Ryzen 7 masaüstü işlemcileri, hızaşırtma rekoruna da sahip.
14 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Cadillac'lar kendi
aralarında 'konuşacak'
 Merkezi ABD'nin New York kentinde
bulunan lüks araç üreticisi Cadillac,
2017 model CTS sedan tipindeki
araçlarına birbirleriyle "konuşma" özelliği
getirdiğini duyurdu. "Vehicle-to-Vehicle"
(araçtan araca) iletişim teknolojisi
bundan böyle CTS modelinin standart
özellikleri arasında yer alacak. "V2V"
olarak adlandırılan bu özellik sayesinde,
trafikte seyreden araçlar birbirlerine olası
tehlikeleri bildirerek, sürücülere daha
güvenli bir sürüş imkanı sağlayabilecek.
Saniyede bin mesaj kapasiteli sistem
sayesinde bir araç, yaklaşık 300 metre
mesafedeki başka bir araca bildirim
gönderiyor.
Ford, 3D baskıyla
otomobil parçası üretim
testlerine başladı
 Ford, büyük ölçekli otomobil
parçaları için 3D baskı testleri
gerçekleştirmeye başladı. 3D baskı
teknolojileri konusunda dünyanın
öncü şirketlerinden Stratasys ile iş
birliği gerçekleştiren ilk otomotiv
şirketi olan Ford, gelecekte üreteceği
otomobillere yönelik kişiselleştirilmiş
parçalar üretmek için de potansiyel
uygulamaları araştırıyor. Ford'un Üretim
Araştırmasından Sorumlu Teknik Lideri
Ellen Lee, Infinite Build teknolojisiyle
otomobillerin büyük aksesuar, alet ve
parçalarının baskısını yapıp, tasarım
süreçlerini daha hızlı yürütebileceklerini
bildirdi. Birkaç aylık üretim sürecini
birkaç güne indirecek yeni 3D baskı
sistemi, Ford'un ABD'deki araştırma
ve inovasyon merkezi Dearborn'da yer
alıyor. Endüstriyel alanlarda büyük bir
gelişim gösteren 3D baskı teknolojilerinin
gelecekte havacılık, eğitim ve tıp gibi
sektörler başta olmak üzere tüm üretim
süreçlerinde kullanılması bekleniyor.
www.derinekonomi.com
 YENi EKONOMi

Snapchat'dan yılın en Tarayıcı rekabetinde

büyük halka arzı Chrome’un yüzü gülüyor
 En popüler mobil mesajlaşma  Apple’ın tarayıcısı Safari, rakibi
uygulamalarından biri olan Snapchat'in Internet Explorer (yeni adıyla Edge) gibi
sahibi Snap adlı şirket ilk kez New York geçtiğimiz iki yılda önemli sayıda kullanıcı
Borsası'nda halka arz edilecek. Şirketin kaybetti. Bu kullanıcıların önemli bir
hisselerinin 17 dolardan halka sunulması kısmının Google’ın tarayıcısı Chrome’u
ve piyasa değerinin 24 milyar dolar tercih ettiği görüldü. Kaliforniya
olması bekleniyor. Sosyal medya şirketi merkezli Net Applications adlı analiz
Snap'in söz konusu IPO'dan yaklaşık 3 şirketi, 2015’in Mart ayında tüm Mac
milyar dolar elde etmeyi amaçladığı kullanıcılarının yüzde 69’unun web
belirtiliyor. tarayıcısı olarak Safari’yi kullandığını
belirtmişti. Geçtiğimiz ay açıklanan
rakamlara göre bu oran yüzde 56’ya düştü.

Çin’de mobil
internet ücretsiz
oluyor
Facebook ‘beğenmeme’  Çin'in üç servis sağlayıcısı,
butonunu denemeye Çin Mobil İletişim (China
başlıyor Mobile), Çin Birleşik Kurumlara
Şebeke İletişim Grubu 25 milyar
(China Unicom) ve Çin
 Facebook, mesajlaşma uygulaması
Telekomünikasyon Şirketi
dolarlık
Messenger'da "beğenmeme" butonunu
denemeye başladı. Kullanıcıların bir (China Telecom), Çin Halk girişim
kısmı yıllardır, paylaşımlar için "beğenme" Cumhuriyeti’nin 68’inci aşısı
butonuna ek olarak beğenmeme kuruluş yıldönümü olan
 Geçen yıl
butonu konulmasını da istiyordu. Ancak 1 Ekim 2017'den itibaren
küresel kurumsal
Facebook, kullanıcıların paylaşımlarının Çin'de uzun mesafe ve
girişim sermayesi
"karalanmaması için" bu çağrılara kulak dolaşım (roaming) ücretlerini
yatırımlarının
tıkıyordu. almayacaklarını açıkladı.
toplamı 24.9
Ülkenin en büyük telekom
milyar dolar oldu.
operatörü olan Çin Mobil'in
Intel ve Google'ın
yönetim kurulu başkanı
başını çektiği
Li Yue, yurtiçi dolaşım
yatırımlarda
ücretlerinin şirketin tüm
internet ve mobil
gelirinin yüzde 8 ila 10
teknoloji girişimleri
olduğunu belirterek, bu
öne çıktı. Toplamda
bedellerin alınmamasının Çin
bin 352 yatırım
Mobil'i operasyon ve yönetim
anlaşması yapıldı.
bölgelerinde yenilik yapmaya
teşvik edeceğini söyledi.

Yapay zekayla kanser tanısı

 Teknoloji devi Google, patoloji uzmanlarının vaktini alan ve
yıllarca eğitim ile tecrübe gerektiren tanılama işlemini yapay
zekaya öğretti. Google'ın geliştirdiği yapay zeka, patoloji slaytları
üzerinden kanser tanısında tümörleri yüzde 89 başarıyla tespit
ediyor. Uzman patologlarda bu oran yüzde 73'te kalıyor.

16 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com


Sberbank, İslami
bankacılığa odaklandı
 Sberbank, Rusya’nın bazı bölgeleri
de dahil olmak üzere, Türkiye ve
Kazakistan’da İslami bankacılığa yönelik
yeni projeler üzerinde çalıştığını açıkladı.
Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Oleg
Ganeyev, mevduat ve cari hesaplarda,
sermaye ve KOBİ finansmanı gibi
alanlarda, perakende ve kurumsal
müşterilerden İslami bankacılığa yönelik
artan bir talep olduğunu söyledi.
Dev oyun üreticisi
halka açılıyor
 Türkiye'de de faaliyetleri bulunan
Güney Kore'nin en büyük mobil telefon
oyunu yazılıcısı Netmarble Games, halka
açılıyor. Mobil oyun pazarının önemli
'oyuncusu' Güney Koreli Netmarble
Games'in
halka arzdan
2,4 milyar
dolar gelir
elde etmesi
bekleniyor.
17 milyon
hisse senedini 121.000-157.000 won
aralığında halka arz edecek olan
Netmarble Games, bu halka arzdan 2,4
milyar dolar gelir bekliyor. Halka arzda
nihai fiyat 24 Nisan'da duyurulacak.
Halka arzın başarılı olması halinde
Netmarble Games'in piyasa değeri 13,3
trilyon won civarında oluşacak. Bu da
yaklaşık 12 milyar dolar demek.
AB’den
hava kargo
firmalarına
kartel cezası
18 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
KÜRESEL FiNANS
FED faiz artırdı,
beklentilerini
değiştirmedi
 ABD Merkez Bankası
(FED), politika faizi oranını
25 baz puan artırarak yüzde
0,75-1,00 aralığına yükseltti.
2017 sonuna yönelik faiz
beklentisini sabit tutan
FED, bu yıl iki kez daha faiz
artırabileceğinin sinyalini
verdi. Banka, 2018-2019
yılları için öngördüğü üçer
faiz artışı beklentisini de
korudu. Faiz artırımı kararı,
ABD ekonomisinin istikrarlı
şekilde güçlenmeye devam
ettiğinin göstergesi olarak
kabul ediliyor. Toplantı sonrası
açıklama yapan FED Başkanı
Janet Yellen, komitenin
"ekonominin sağlam yükselişi
karşısında komitenin ılımlı
faiz artırımına gitmeyi uygun
gördüğünü" söyledi.
G20 Zirvesi’ne
Trump çelmesi
 Almanya’nın Baden-Baden kentinde
düzenlenen G20 Ekonomi Zirvesi'nde
serbest ticaret konusundaki mutabakat
arayışından sonuç alınamadı. ABD’nin
itirazı nedeniyle artan korumacılığa
karşı net bir duruş sergilenemedi. ABD,
sonuç bildirisinde iklim koruma ve ülke
ekonomilerinde koruyucu politikalardan
kaçınılacağına dair uzlaşma metnini
engelledi. Bilindiği gibi ABD Başkanı
Donald Trump uluslararası anlaşmalar
yerine ikili anlaşmalara önem veriyor
ve Amerikan şirketlerine vergi kolaylığı
sağlamayı ve para birimi doları diğer
para birimleri karşısında zayıflatmayı
planlıyor. Bununla beraber, dünya
finans krizinin ardından G20'nin büyük
uğraş vererek kararlaştırdığı bankacılığı
denetleme ve düzenleme kurallarını
gevşetmeyi düşünüyor.
 Avrupa Birliği (AB)
Komisyonu, havayolu kargo
taşımacılığı yapan 11 firmaya,
anlaşarak fiyat belirledikleri
ve kartel oluşturdukları
gerekçesiyle toplam 776 milyon
Euro'luk para cezası verdi. 1999-
2006 yılları arasında Avrupa
Ekonomik Bölgesi'nde faaliyet
gösteren ve kartel oluşturdukları
için ceza alan firmalar şunlar:
Air Canada, Air France, KLM,
Martinair, British Airways,
Cargolux, Cathay Pacific
Airways, Japan Airlines, LAN
Chile, SAS ve Singapore Airlines.
www.derinekonomi.com
 FiNANS

QNB FİNANSBANK
Mega projelerle
ödülleri topladı
 Qatar National Bank (QNB), Brand
Finance "Dünyanın En Değerli 500 Banka
Markası" araştırmasında dünyanın en değerli
60. bankası oldu. QNB Finansbank ayrıca,
Türkiye’de gerçekleştirilen proje finansmanı
ve özel sektörün tahvil ihracı işlemlerinin
ödüllendirildiği Bonds&Loans Türkiye
ödüllerinde ikisi birincilik olmak üzere üç
kategoride dört ödül aldı. QNB Finansbank,
İstanbul 3. Havalimanı Projesiyle "Yılın
Ulaştırma Finansmanı Kredisi" kategorisinde
ve Galataport projesiyle "Yılın Altyapı
Finansmanı Kredisi" kategorisinde birincilik
ödüllerinin sahibi oldu.
GARANTİ BANKASI
Dijital bankacılıkta
20. yılı geride bıraktı
 Garanti Bankası'nın 20
yıllık dijital dönüşüm hikayesi,
Garanti Teknoloji’nin geçmişten
bugüne dijital yolculuğu,
bankanın dijital bankacılık
alanında ulaştığı nokta ve
geleceğe nasıl hazırlandığının
paylaşıldığı toplantı Garanti
Bankası Genel Müdürü Fuat
Erbil ile Garanti Bankası
Genel Müdürü Yardımcıları
Hüsnü Erel ve Didem Dinçer
Başer ev sahipliğinde
yapıldı. Finansal internet
uygulamalarını müşterilerin
hizmetine sunmak amacıyla
1997’de internet bankacılığını
başlattıklarını hatırlatan Genel
Müdür Fuat Erbil, dünyada
internetin yaygın olmadığı
bir ortamda Garanti olarak
internet bankacılığı kurduklarını
belirterek, “Biz Türkiye’de
internet bankacılığına
başladığımızda daha Google
yoktu. Öyle bir dünyadan
bugünlere geldik” dedi.
KISA KISA
 Türk sermaye piyasaları ile
finans sektörünün en saygın ödülü
olan 2017 Türkiye Bonds & Loans
Ödülleri sahiplerini buldu. Büyük
ödüller VakıfBank, TSKB, YDA
Şirketler Grubu ve Doğuş Holding'in
oldu.
 VakıfBank Genel Müdürlük Binası
ve Tesisleri Projesi, 711 milyon lira +
KDV bedelle REC Uluslararası İnşaat
Yatırım Sanayi ve Ticaret AŞ'ye
yaptırılacak.
 Kuveyt Türk'ün internet sitesi
yenilenen yüzüyle müşterilerine
hizmet vermeye başladı.
 Yapı Kredi, Türkiye ve Avrupa'da
ilk olma özelliği taşıyan "göz
tarama teknolojisi"ni anlatmak
üzere dünyanın en saygın fintech
etkinliklerinden Finovate Europe
2017'ye davet edildi.
 Sürdürülebilirlik alanında pek
çok ilke imza atan TSKB, yeni nesil
raporlama yaklaşımı olarak da
bilinen Entegre Raporlamayı Türk
finans sektöründe ilk kez hayata
geçiren banka oldu.
 Albaraka Türk’ün hat-tezhip
ve ebru koleksiyonu, Yunus Emre
Enstitüsü tarafından Viyana’da
açılan sergiyle sanatseverlerle
buluşturuldu.

Ticari krediler için KGF

ile protokol imzaladı AKBANK

 İş Bankası, Kredi Garanti Fonu (KGF) Tahvil ihracına rekor talep

ile KOBİ’lere ve daha büyük ölçekli
İŞ BANKASI

firmalara yönelik yeni bir protokol imzaladı.
Banka, KGF ile imzalanan yeni protokol
kapsamında teminat eksikliği nedeniyle
finansmana erişim güçlüğü çeken KOBİ’lere
ve KOBİ ölçeği dışında kalan firmalara kredi
sağlamaya devam edecek. İş Bankası Genel
Müdür Yardımcısı Murat Bilgiç, en fazla
ticari kredi veren özel banka olarak KGF ile
yaptıkları iş birliğini önemsediklerini söyledi.
 Akbank, 2017'de Türk bankacılık
sektöründeki Basel 3 uyumlu ilk sermaye
benzeri tahvil ihracını gerçekleştirdi. Tahvil ihracına yurt dışından 170'in üzerinde
yatırımcıdan 2 milyar doların üstünde talep geldi. Akbank Yönetim Kurulu
Başkanı Suzan Sabancı Dinçer, bankanın sermaye benzeri tahvil ihracına olan
yüksek talebin, yatırımcıların Türkiye'ye devam eden ilgisinin ve Türkiye'nin
sağlam ekonomik temellerine olan inancının bir diğer göstergesi olduğunu
vurguladı. Bu arada Akbank, 2015 yılı faaliyetleri ile ilgili olarak 738 milyon
lirayla Türkiye'nin en çok vergi veren özel sektör kuruluşu olarak belirlendi.

20 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com


Yatırım Finansman’dan
yatırımcılara finansal
okuryazarlık eğitimi
 Yatırım Finansman, yatırımcıları
bilinçlendirmek üzere 2017 yılında da
Yatırım Stratejileri Seminerleri vermeye
devam ediyor. Yatırım Finansman’ın,
finansal okuryazarlığa destek kapsamında
Borsa İstanbul iş birliğiyle düzenlediği
“VİOP’ta Yatırım Stratejileri 2017”
seminerlerinde, Yatırım Finansman
Türev Ürünler Müdürü Dr. Nuri Sevgen
yatırımcılara, Vadeli İşlem ve Opsiyon
Piyasası’nın işleyişi hakkında genel bilgiler
verdi. Sermaye piyasası ile ilgilenen
iş adamları, sanayi ve ticaret odaları,
ihracat ve ithalatçılar, özel sektör firma
temsilcilerine, piyasa risklerine karşı, türev
ürünler ile yapılabilecek korunma stratejileri
anlatıldı. Finansal okuryazarlık kapsamında,
27 Mart tarihinde İzmir’de başlayan ücretsiz
seminerler, Nisan ayında Ankara, Antalya ve
Bursa illerinde devam edecek.
Çocuklar sürdürülebilirlik
konusuna el attı
 Alligator Boya, BASF işbirliği ile
öğrenci gruplarının ücretsiz katılımının
sağlandığı “Gezegenimizin Bir Mesajı
Var Projesi”ni hayata geçirdi. İnformel
Eğitim-çocukistanbul’un hazırlayıp
uyguladığı program Şubat-Haziran
ayları arasında gerçekleşiyor. Proje
kapsamındaki atölyelerde öğrencilere
gezegenimizin sorunları, sorunların
kaynakları ve sürdürülebilirlik konularında
farkındalık kazandırılması ve kendilerini
ifade etmeleri amaçlanıyor. İnformel
Eğitim-çocukistanbul tarafından geliştirilip
uygulanan “Gezegenimizin Bir Mesajı Var!”
programına, BASF ve Alligator Boya’nın
eş sponsorluğunda devlet okullarında
öğrenim gören ilk ve ortaokul öğrencileri
ücretsiz olarak katılıyor.
22 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
SOSYAL SORUMLULUK
Eğitimde fırsat eşitliğiyle
'Başarı Her Yerde'
 Fırsat verildiğinde başarısız öğrenci
veya öğretmenin olmayacağı gerçeğinden
yola çıkan QNB Finansbank ve Türk
Eğitim Derneği, Adana ve Ankara İl
TÜMOSAN Milli Eğitim Müdürlükleri'nin desteğiyle
geleceğin kadın başlattıkları sosyal sorumluluk projesiyle
yöneticilerini 8 devlet ortaokulunda, değişimin ve
gelişimin önünü açıyor. 2015 yılında
ağırladı yenilikçi, yaratıcı, analitik, güvenilir olma
özelliklerini, geleceğin liderleri çocuklara
 TÜMOSAN, Konya Selçuk aktarma hedefi ile “Minik Eller Büyük
Üniversitesi mühendislik Hayaller” sosyal sorumluluk platformunu
fakültelerindeki kız öğrencileri kurduklarını belirten QNB Finansbank
8 Mart Dünya Kadınlar Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Sinan
Günü dolayısıyla Konya'daki Şahinbaş, “Başarı Her Yerde projesinde,
fabrikasında ağırladı. okullarda gelişim ve değişime kaynak
TÜMOSAN Genel Müdür sunuyoruz. Yapılan çalışmaların çocuklar
Yardımcısı Serhun Olgun'un üzerindeki olumlu sonuçlarını görüyoruz.
ev sahipliğinde gerçekleşen Mutlu çocuk, başarılı çocuktur" diye
ziyarette TÜMOSAN hakkında konuştu.
bilgi alan öğrencilerle, Projeyle öğrencilerin TEOG başarılarının
eğitim-öğretim, iş sektörleri artırılması, sportif, kültürel, sanatsal
ve tarım sektöründeki alanlarda gelişim sağlanması hedefleniyor.
gelişmeler hakkında da kısa
bir söyleşi yapıldı. Motor ve
traktör montaj hatlarını canlı
olarak görme fırsatı bulan
öğrenciler, ürünler hakkında
bilgi edindi. TÜMOSAN Genel
Müdür Yardımcısı Olgun, iş
dünyasında kadının büyük
önem taşıdığını belirterek,
"Tarladan üretime, üretimden
pazarlama ve satışa kadar
iş faaliyetlerinin her kolunda
kadınlarımıza gerek fiziksel
gerekse fikirsel olarak
ihtiyacımız yadsınamaz bir
gerçektir. Bu bağlamda
yarınlarımızın umudu
kadınlarımızı sektörümüzün
her kolunda desteklemekteyiz"
ifadelerini kullandı.
Üniversiteliler sosyal sorumlulukta sınır tanımadı
 Kredi Kayıt Bürosu’nun hayata geçirdiği “Hayal Edin Gerçekleştirelim”
üniversiteliler arası sosyal sorumluluk proje fikirleri yarışmasının dördüncü dönem
başvuruları 2 bini aştı. Türkiye genelindeki 156 farklı üniversitede ön lisans, lisans,
yüksek lisans ve doktora eğitimi gören bin 458 öğrenci, çevre, eğitim, Findeks
Finansal Okuryazarlık, kültür-sanat, sağlık-spor ve toplumsal kategorilerinde 2
bin 80 proje başvurusu yaptı. Geçtiğimiz yıla kıyasla yarışmaya başvuran proje
sayısında yüzde 126 artış gerçekleşti. Sonuçlar 27 Nisan’da açıklanacak.
www.derinekonomi.com
 FOTO HABER

24 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

Yeni dünya
enstantanesi
Yeni ABD Başkanı Donald
Trump, dediklerinin
hiçbirini yapamasa bile,
ülkesinin ve dünyanın
dengelerini fena halde
sarsacak gibi görünüyor.
Bir yandan ABD’nin
‘geleneksel’ müttefikleriyle
olan ilişkileri sorgularken,
diğer yandan Rusya gibi
‘geleneksel’ düşmanlarla
yeni yakınlaşmalar
peşinde. Bu yeni politik
istikametin ete kemiğe
büründüğü anlardan
birine, Almanya
Şansölyesi Angela
Merkel’in Beyaz Saray
ziyareti sırasında şahit
olduk. Tokalaşma kriziyle
başlayan görüşme
sonrasında yapılan basın
toplantısında Merkel’in
bakışlarına yansıyan
şaşkınlık, ‘yeni dünya
düzensizliği’ hakkında
çok şey söylüyor.
 FOTO HABER

Meraklısına 100 TL'lik

micro dronedan, 7 bin
TL'lik profesyonel drone
seçeneğine kadar pek çok
ürün mevcut. Ancak 500
gramın üstündeki tüm
insansız hava araçları
kayıt yaptırıyor. Yani
kullandığınız drone,
pillerle birlikte 500
gramın üstündeyse,
kullanacak pilot ve
drone sahibi yasa gereği
mutlaka kayıt altına
alınmak zorunda.

26 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

Buyrun
drone
formulasına!
Film çekimlerinden canlı
yayınlara, paket servisten
savunma sanayine kadar
pek çok işte kullanılan
insansız hava araçları,
yani kısaca dronelar,
popülerliğini her geçen
gün daha da arttırıyor. 12
bini kayıtlı olmak üzere
80 bin drone kullanıcısı
olduğu tahmin edilen
ülkemizde artık bir de
drone ligi var. Dünyada
70 ülkede organize edilen
yarışların İstanbul etabı
ise fırtına gibi başladı.
Sanal gerçeklik gözlükleri
ve radyo kumandaları
ile özel dizayn edilmiş
olan pisti en kısa sürede
tamamlamak için
birbirleriyle kıyasıya
mücadele eden 32 pilot,
drone severlere Formula1
yarışlarını aratmayacak
bir heyecan yaşattı.
28 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com
Türkiye, cumhuriyet
tarihinin en kritik
kararlarından birini
vermek üzere 16
Nisan’da referanduma
gidiyor. Çıkacak
olumlu sonuç, ülkenin
hangi hükümet
sistemiyle yönetileceğini
belirlemekle kalmayacak,
kurumsallaşmış
bürokratik vesayetten
kurtulmasını, bölgesinde
ve dünyada daha
güçlü ve özgüvenli bir
aktör olarak hareket
etmesi sonuçlarını da
beraberinde getirecek.
Verilecek kararın
ekonomik sonuçları
da olacak elbette. Her
şeyden önce ekonomik
darboğazlar eşliğinde
hayatımızı alt üst eden
koalisyon ihtimalinden
kurulacağız. Ekonomik
alanda çok daha hızlı
kararlar verilebilecek,
gündelik meselelerin
ötesinde geçilip çok daha
uzun vadeli vizyonlara
göre hareket edilebilecek.
İş dünyasının önemli
isimlerine, ilgili
sivil toplum örgütü
yöneticilerine ve siyaset
dünyasının ekonomik
akıllarına Evet’in
ekonomik anlamını, kısa
ve uzun vadede ne gibi
etkiler doğurabileceğini
sorduk.
DARBELERiN
OLDUĞU
BiR ÜLKEDE
EKONOMiK
iSTiKRAR OLMAZ
Lütfi Elvan
Kalkınma Bakanı
16 Nisan referandumu, sadece
son 15 yılda tecrübe ile sabit
olan aksaklıklardan, çıkarılmaya
çalışılan kriz ve kaoslardan, darbe
teşebbüslerinden, ihanet şebekelerinin
girişimlerinden kaynaklanan ihtiyaçtan
doğmuş bir şey değildir. Türkiye Büyük
Millet Meclisi'nin alnında, 'Hakimiyet
kayıtsız şartsız milletin' yazmaktadır.
DÜNYA DEVLETİ
OLMAK İÇİN
RAKABET EDERİZ
İbrahim Çağlar
İstanbul Ticaret odası Başkanı
Bizler yatırım yapan, üreten, is-
tihdam oluşturan iş insanları olarak
koalisyonlar, darbeler ve ekonomik
krizler arasında sarkaç gibi salınan
bir ülke değil, sorunlarını hızlı ve et-
kin kararlar alarak çözen bir Türkiye
istiyoruz. Her şeyden önce
Cumhurbaşkanlığı Hükü-
met Sistemi koalis-
yonlara geçit verme-
yerek kalıcı istikrara
güvence sunuyor.
İşte bu reel sektörün
önünü görebilmesi için
en önemli husus. İkincisi,
milletin iradesine dayanan
bir sistem her anlamda güçlü bir
iktidar doğuruyor. Bizim ülkemizin
de, ekonomimizin de ihtiyaç duydu-
ğu tam olarak budur. Çünkü dünya-
da yeni bir düzen kurulurken ülkeler
arası rekabet iyice kızıştı. Türkiye
ise çok güçlü ve sağlam adımlarla
ilerliyor. Bizi durdurmak için türlü
30 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Esasında konu, hakimiyetin kayıtsız
şartsız milletin olması, millet iradesinin
tam ve bölünmez olarak, vesayet
altına alınamayacak sağlamlıkta hayata
geçmesi meselesidir. Yakın tarihimize
biraz dikkatli bakarsak Türkiye'nin nasıl
ve nelerle zaman kaybettiğini çok
daha iyi anlarız. Darbelerin
olduğu bir ülkede
ekonomik istikrar olmaz,
ekonomik istikrarın
olmadığı bir ülkede
büyüme, kalkınma
olmaz. Ortalama 10 aylık
hükümetlerin kurulduğu
bir ülkede ekonomik ve
siyasi istikrardan bahsedemeyiz.
Sudan meselelerden krizlerin
çıkarıldığı, en küçük şeyde yatırımların
durduğu bir ülkede ekonomik istikrar
asla olmaz. Darbelerin olduğu bir
ayak oyunları, ekonomik ve siyasi
kumpaslar ortaya konuyor. Bu
durumlarla ancak güçlü bir hükü-
met sayesinde baş edebiliriz. Yetki
karmaşası ve enerjimizi tüketen
siyasi çekişmelerden kurtulmamız
lazım. İşte bu sistem ile ekonomide
ve siyasette tek başlılık ve sağlam
irade ortaya konmuş olacak. Üçün-
cü önemli nokta da ekonomideki
en kritik konuların başında gelen
hızlı karar alabilme kabiliyeti. Görü-
yorsunuz değişkenlik günümüzün
normali. Rutini takip etmek ülkeleri
geriye düşürüyor. Tüketici talepleri,
ekonomideki kurallar her
gün yeniden şekilleniyor.
Bizim de bu değişiklik-
lere uyum sağlayabi-
lecek, bürokrasiden
uzak, piyasadan gelen
talebe anında cevap
verebilecek bir sistem
tasarlamamız lazım. Ancak
bu şekilde dünya ile rekabet
edebiliriz. İyiye, ileriye, yeniye doğru
değişmekten korkmayalım. 94 yıllık
Cumhuriyet tecrübemizden istifade
ederek sistemin eksiklerini bertaraf
etme şansını kullanalım. Ben "Cum-
hurbaşkanlığı Hükümet Sistemi"nin
Türkiye’ye sağlam bir yol haritası
sunacağına yürekten inanıyorum. 
ülkede ekonomik istikrar olmaz. Bu
anayasa değişikliği aslında bir siyasi
melese değil memleket meselesidir.
Bu Türkiye'nin bir meselesidir. Türkiye
2023 ve 2053 hedeflerine inşallah
bu anayasa değişikliği ile daha çabuk
ulaşacak, koalisyon dönemleri
tamamen ortadan kalkacak,
yürütmede çift başlılık
giderilecek, böylece
siyasi istikrarsızlıkla
birlikte ekonomik
istikrarsızlık da tarihe
gömülecektir. Seçimle
gelen cumhurbaşkanı
yine seçimle gidecek,
iki dönemden fazla görev
yapamayacak. Milletimiz kimi seçerse
o cumhurbaşkanı olacak. Aslında
burada yapılan şey, halkın doğrudan
hükümeti belirlemesidir. 
PİYASA ÖNDEN GİDİYOR
Ali Kopuz
İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) YK Başkanı
Referandum Türkiye’nin kaderini belir-
leyecek. Ben daha önce oyumun rengini
açıklamıştım. Bu gördüklerimden sonra
evet demekte ne kadar haklı olduğumu bir
defa daha gördüm. Portföy amaçlı yabancı
sermaye yatırımlarında, 2017 yılının ilk iki
ayında, 614 milyon dolar net giriş görülüyor.
İçinde bulunduğumuz ayda da bu durum
devam ediyor. Borsa’da yabancı yatırımcının
net alım tutarı, yılın ilk iki ayında 970 milyon
dolar oldu. Son dönemde yaratılmaya çalı-
şılan olumsuz havanın aksine Türkiye, hala
yabancı yatırımcı için cazip bir piyasa konu-
munda. Bu gelişmelerin yansımalarını hemen
görmeye başladık. Kredi derecelendirme
kuruluşu Fitch geçtiğimiz aylarda yaptığı not
düşürmenin aksine şimdi ekonomimizde iyi-
leşmeden bahsediyor. Piyasa önden gidiyor
bunlar arkada kalıyor.
www.derinekonomi.com
EKONOMİDE
GÜVEN VE
İSTİKRAR İÇİN
Ali Yalçın
Memur-Sen Genel Başkanı
Anayasalar, vaad metinleridir. Gele-
cek senaryolarıdır. Milletin özne-dev-
letin nesne olduğu teorik çerçeveler
sunarlar. Doğrudan uygulanabilir
hükümlerin azlığı yanında anayasalar
doğrudan hayata geçecek sonuçları da
barındırmazlar. Hükümlerin bütünleşti-
rerek, ruhu ve lafzı birleştirerek, Devlet
sistematiği, devleti oluşturan erkler
arasındaki dengenin geçerliliği üzerin-
den o vaadleri, senaryoyu somutlaştır-
mak, gerçek hayatla ilişkilendirmek ge-
rek. Bu noktada, anayasa değişikliğinin
içeriğinde ekonominin doğrudan konu
edildiği, ekonomik vaatlerin yerleşti-
rildiği bir hüküm bulamazsınız. Böyle
bir hüküm/ler olması da doğru değil.
Anayasa değişikliğinin ekonomiye hem
mikro hem de makro veriler bağlamın-
daki etkisi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet
Sistemi üzerinden yansıyacaktır. S  is-
temin “güven” ve “istikrar” şeklinde
simgelenecek iki ana kodu
üzerinden ekonomik hayata,
kamu maliyesi alanına,
sosyal politika alanına,
sosyal devlet zeminine
dair etkiler üretecektir.
Niçin istikrar ve güven.
Çünkü, istikrar ekonomi-
nin toprağı, güven ise bere-
ket yağmuru hükmündedir.
İstikrarınız yoksa, ekonomi fidanını
büyütecek bir toprağınız yok demektir.  töründe isterse üretim sektöründe emek
Güven oluşmamışsa, güven duygusu
hakim değilse de, fidanın ihtiyaç duy-
duğu yağmurdan mahrum olursunuz.
Kim kurak toprakta tarım yapar? Kim,
toprağı olmadan tarımdan, çiftçilikten
para kazanmayı, iaşesini sağlamayı
düşünür? Güven duymadığınız bir
yerde, güvenemediğiniz bir mahalde
ev almazsınız. Birikiminizi, paranızı
yatırmazsınız. Yatırımın güvenliği-
nin sağlanamayacağı yerde b   ırakın
yabancıları o mahallin yerlileri
bile yatırım yapmaz. Türkiye,
bunu uzun süre yaşadı. İki
binli yıllara kadar Doğu ve
Güneydoğu Anadolu’da
terör örgütünün eylemleri
nedeniyle yatırım gelmesi
bir tarafa mevcut yatırımlar
devam ettirilemedi. Ekono-
minin güven ve istikrar ihtiyacı
karşılanmadığında ister hizmet sek-
sarf edenlerin, emek kesiminin stan-
dartlarının, maaşlarının, yıllık gelirlerinin
yükselmesi mümkün değil.

BU FIRSATI 17 NİSAN’DA özellikle sordum; Dedim ki;

‘Burada hükümetler ne kadar
KAÇIRMAMALIYIZ DAHA GÜÇLÜ sürüyor?’ Dediler ki; ‘Bizde
en fazla altı ay sürer, 6 ay

Mahmut Arslan
OLACAĞIZ
HAK-İŞ Genel Başkanı
Metin Memiş
Sağlık-Sen Genel Başkanı
Evet diyoruz, çünkü
kurumsal tarihimizde hep Referandum Türkiye'nin
demokrasiden ve çözüm- geleceğini ilgilendiren önemli
den yana olduk. Yönetim bir süreç. Ancak bu süreci
krizleri, ekonomik krizler çok yalan ve yanlış ifadeler
ve belirli periyotlarla tekrarla- nan ile milletimize anlatıyorlar.
darbeler istemiyoruz. 67 yıldır yaşanan siyasal ve Eğer ‘evet’ çıkarsa tek
ekonomik krizler ile darbeler sistemin bu yapısızlı- adamlık gelecek
ğından kaynaklandı. bütün krizlerin faturasını önce diye millete
emekçiler ödedi. 12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen yutturmaya
darbe neticesinde 30 bin kişi işten çıkarıldığını; çalışıyorlar.
1994 ve 2001 yıllarında yaşanan ekonomik krizler- Türkiye
de yüzbinlerce emekçi ve esnaf işsiz kaldı. Darbeler Cumhuriyeti
ve ekonomik krizler sonrasında işten çıkarmaların tarihine şöyle bir
yanı sıra, ücretlerde de durgunluk ve gerilemeler bakacak olursak;
yaşandı. Evet, bazı şeylere kızdığı için hayır diyece- 93 yıllık Cumhuriyet
ğini ifade eden vatandaşlarımız var. Herkesi saygıyla tarihimizde 65
karşılıyoruz. Ancak pire için yorgan yakmamak gere- hükumet değişmiş. Bu ülkede
kir diye düşünüyoruz. Onun içindir ki, anayasa değişik- 25 günlük hükumetler var,
liğini anlatma toplantıları gerçekleştiriyor, üyelerimiz ve ortalama bir buçuk yıl sürmüş
vatandaşlarımızla buluşuyoruz. Çünkü biliyoruz ki, 16 hükumetler. Geçtiğimiz
Nisan geleceğimiz için bir milattır. Önemli bir tarihtir. ay Afrika'ya bir ziyaret
Bu fırsatı kaçırmamamız gerekiyor.” gerçekleştirdim. Ziyaretlerde
içinde ya darbe olur ya da
başka bir şekilde hükümet
gider. Yani Türkiye'nin mevcut
sistemi de neredeyse Afrika
ile yarışıyor, yani istikrarsızlıkta
Afrika Ligi'nde gibiyiz
sanki. Amerika'nın tarihine
baktığımızda 240 yıllık
Amerika tarihinde 45 başkan
seçilmiş ve şu anda dünyanın
süper gücü. İstikrarsız
dönemlerin olduğu
bir Türkiye’yi,
koalisyon
dönemlerinin
olduğu bir
Türkiye’yi,
iki başlılıktan
dolayı kavgaların
olduğu bir
Türkiye'yi maalesef
hep beraber yaşadık. Ama
inşallah 16 Nisan ile beraber
tüm bu olumsuzlukları geride
bırakacağız, daha güçlü
ve daha istikrarlı bir ülke
olacağız.

32 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

KOALİSYON
KAPISI
AÇILMAMAK
ÜZERE
KAPANMALI
Necdet Ünüvar
AK Parti Adana Milletvekili
Koalisyon kolay kurulmuyor,
kolay da devam etmiyor. Mutsuz
ailelerin çocuklarının mutsuz
olması gibi, mutsuz koalisyonların
yönettiği vatandaş da mutsuz
olur. Bütün dünyada ülkeler
vatandaşının mutlu olması
için kendilerine göre çözümler
bulmuşlar. ABD başkanlığı,
Fransa yarı başkanlığı bulmuş.
İtalya koalisyonları yasakladı.
Bütün bu çabalar ne için?
Vatandaşın daha mutlu olması
için. Koalisyon kapısı açılmamak
üzere kapanmalı. Cumhuriyet
tarihine bakıldığında, Türkiye’nin
Mustafa Kemal Atatürk, Adnan
Menderes, Turgut Özal ve Recep
Tayyip Erdoğan’ın güçlü iktidarları
döneminde kalkındığı görülebilir.
Kısa süreli hükümetler ülke için ne
yapabilir? Bakan daha bakanlığın
yolunu öğrenmeden bakanlık
dönemi bitiyor. Bunların bu ülkeye
huzur getirmesi mümkün değil.
Ülkemizin geliştiği, kalkındığı
dönemler hep istikrar dönemleri
olmuştur. Dolayısıyla bizim
koalisyonlar döneminin kapısını
bir daha açılmamak üzere
kapatmamız gerekir.
34 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
TAŞLAR YERİNE YÖNETİM
OTURSUN BİÇİMİNİ
OYLAYACAĞIZ
Recep Altepe
Menderes Türel
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı
Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı
Dünya ekonomide 17. sırada 16 Nisan'da sandık başına git-
ama yardımda dünyada 2. tiğimizde ne belediye başkanı ne
sırada. Biz dünyanın dört hükümet ne iktidar ne muhalefet
bir yanındayız. Nerede ne bir başbakan ne de bir cumhur-
sıkıntı varsa bizler oradayız. başkanı seçiyoruz. Sadece ve sade-
Türki coğrafyada, İslam ce devletin yönetim biçimiyle ilgili
coğrafyasında, Afrika’da, Uzak bir değişiklik yapılması hususunda
Doğu’da nerede mazlum karar vereceğiz. Bu değişikliğin içe-
varsa biz oradayız. Son 150- riği okunduğunda zaten meselenin
200 yılda geride kalmışız. Bu çok net biçimde anlaşılacağını
milletin geride kalması için düşünüyorum. Yani 18 maddeyi
çok uğraşmışlar. Şimdi de teknik olarak tek tek okursanız, ne
uğraşmaya devam ediyorlar. Bu yapılacağı basit olarak anlaşılıyor.
milletin önünü kesmeye devam
etmişler. Biz artık adımları hızlı
şekilde atmalıyız. Referandum
da bunun bir parçası. Güçlü
bir sistem olsun. Türkiye, artık
kararını kendi versin. Güçlü
hükümetler güçlü liderler çıksın.
Cumhurbaşkanımız kendisinin
ardından da güçlü bir sistem
olsun istiyor. O zaten güçlü bir
lider. Sonrasını da düşünmek
zorundayız. Koalisyon pazarlıkları
olmasın istiyoruz. Milli ve
manevi değerlere sahip çıkacak
insanların yönetmesini istiyor
halkımız. Seçimin ardından kimin
yöneteceği belli olsun istiyor. Bu
sistem istikrarı ortaya koyacak.
Koalisyonlar tarihe karışıyor.
Türkiye’nin engelleri aşması için
taşların yerine oturması için
referandumda desteklerinizi
bekliyoruz.
www.derinekonomi.com
 16 Nisan’da Evet demek için birçok
neden var. 2000 krizi ile bitti denilen,
artık torparlanamaz denilen Türkiye
son 14 yılda örneğine az rastlanır bir
mucize örneği gösterdi. 2000 yılında
273 milyar dolar olan milli gelirimiz,
bugün 850 milyar dolara, kişi başı
milli gelirimiz 4.028 dolardan, 10.653
dolara yükseldi. Aynı dönemde adece
28 milyar dolar ihracat büyüklüğümüz,
5 kat artarak 143 milyar dolara
yükseldi. TL’nin uluslararası işlemlerde
eşya üretiminde Avrupa’da 1. Dünyada
ikinci sıradayız. Çimento üretiminde
Avrupa’nın 1, Demirçelik sektöründe
Avrupa’nın 2. büyük ülkesiyiz. Türkiye
az sayıda enerji kaynağına sahip olsa
da enerji üreticisi Asya ülkelerini enerji
tüketicisi batı ülkelerine bağlayan
önemli geçiş koridorlarının merkezinde.
Bölge de yapılan her enerji projesinde
Türkiye söz sahibi haline geldi. 2023
yılında Türkiye için daha büyük
hedeflerimiz var. Bu hedeflerimiz

SİYASİ İSTİKRARA kullanımı yüzde 0,1 iken bu oran bugün

İHTİYACIMIZ VAR
Doç. Dr. Kadir Tuna
İstanbul Üniversitesi Bankacılık
Araştırma Merkezi Müdürü
yüzde 1.4’e yükseldi.2004 yılında
havalimanı 27 olan hastane sayısı 55’e,
hastane sayısı 9 binden 30 bine, okul
sayısı 39 binden, 54 bine yükseldi.
Türkiye tarım üretiminde Avrupa’da 1.
Dünya’da 6. sırada yer alıyor. Beyaz
gerçekleştirebilmek için hızlı karar
alabilen bir siyasi mekanizmaya ve
ülkemizin geleceğini teminat altına
alacak siyasi istikrara ihtiyacımız
var. 16 Nisan’da verilecek her evet
oyu Türkiye’nin geleceğinin imarına
koyulacak tuğla olacaktır. 

medyada geçmeye başladı.

Gelecek seçimlerde belki
de sahada doğru dürüst
bayrak bile görmeyeceğiz.
Bütün kampanyalar
sosyal medyada
olacak şekilde
yapılandırılmaya
başlanacak. Eskisi
gibi mahallelerde
bayrak asılmıyor,
duvarlar süslenmiyor.
SOSYAL Eskiden her taraf seçim
malzemelerine dönerdi. Şimdi
MEDYADA sosyal medyadaki duvarlara

REFERANDUM asmaya tercih ediyorlar. Biz

HEYECANI
Said Ercan
Uluslararası Sosyal Medya
Derneği (USMED) Başkanı
Seçim zamanlarında
sosyal medyadaki içerikler
hiç olmadığı kadar artıyor.
Artan görsel ve metin
içerikleriyle birlikte sosyal
medyada hareketlilik oluştu.
Profil fotoğraflarına bile
herkes 'evet' ya da 'hayır'
ibaresi ekliyor. Kampanyanın
çok büyük bir kısmı sosyal
ülke olarak
genç nüfusa
sahibiz. Son
YGS sınavına
2 milyonun
üzerinde aday
katıldı. Onun için sosyal
medyayı es geçerek
yapılan bir kampanya
başarılı olamaz. Eski
seçim dönemlerinde
kampanya araçları çok ciddi
bir trafik ve gürültü kirliliğine
sebep olurdu. Şu anda sosyal
medyada adrese teslim
istediğiniz reklamı
yapabiliyorsunuz. 

36 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 D o ç .
Türkiye – Avrupa yüzleşmesi
T
ürkiye olarak Avrupa Birliği üyesi bazı ülkelerle ilişkile-
rimiz şu sıralarda çok sarsıntılı bir süreçten geçmek-
tedir. Bu durumun nedenleri çok açık; Türkiye’nin
Avrupa Birliği ile katılım müzakerelerinin aradan 12 yıl geçme-
sine rağmen adeta donmuş konumda olması; birçok AB ülkesi-
nin Suriye’nin kuzeyindeki bölücü terör örgütüne ve Türkiye’nin
güneydoğusundaki bölücü terör örgütüne her türlü desteği
vermeleri; Suriye’den göç eden milyonlarca göçmenin dramına
sessiz kalıp, 6 yıldır en büyük desteği ve yükü üstlenen Türkiye’ye
18 Mart 2016’da imzalanan Göç ve Geri Kabul Anlaşmasına
rağmen destek vermemeleri, vize serbestliği ve mali yükümlü-
lüklerini yerine getirmemeleri bazı Avrupa ülkelerinin Türkiye’nin
mücadele ettiği terör örgütlerinin mensuplarına kucak açma-
ları, kol kanat germeleri; 15 Temmuz 2016’daki FETÖ’cü kanlı ve
hain darbe girişiminin kahraman halkımız tarafından püskür-
tülmesine üzülmeleri; Türkiye’nin ve halkının demokrasi ve
hürriyet destanı yazmasına güçlü bir destek vermemeleri; ve
son olarak 16 Nisan 2017’de ülkemizde yapılacak 18-maddeli
Anayasa değişikliği referandumunda Avrupa ülkelerinin birço-
ğunun açıktan Hayır bloğunu desteklemeleri. Bütün bu neden-
ler Türkiye – AB ilişkilerini son yıllardaki en gergin ve sıkıntılı
bir sürece getirmiştir. Medya kuruluşları üzerinden sert propa-
ganda demeçleri iki taraf arasında ipleri çok germiştir.
Esasında, bugünkü durumun arkasında Avrupa Birliği cephe-
sinde yaşanan derin sorunların yol açtığı sıkıntılar karşısında,
dikkatleri başka yöne çekmek, suni şekilde hasım oluşturarak
gündemi değiştirmek arzusu da yatmaktadır. Avrupa kıtası
hızla yaşlanmakta, kendi ülkele-
rinde ortaya çıkan 2008 dünya
ekonomik krizinden buyana
ekonomik durgunluk, işsizlik
sorunları bir türlü aşılamamakta,
siyasette dengeler merkez parti-
lerden aşırı sağ akım partilere
kaymakta, siyaset ve medya hep
birlikte yabancı düşmanlığını,
İslam düşmanlığını ve Türkiye
ile Erdoğan düşmanlığını körük-
lemektedirler. Avrupa kıtasında
sanki 2.Dünya Savaşı öncesi
faşizm rüzgarları esmektedir. İçe
38 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
D r . Ö m e r B o l a t
kapanmacılık, korumacılık, yabancı ve İslam düşmanlığı, Türk
düşmanlığı Avrupa ülkelerini ve kamuoylarını siyaset ve medya
üzerinden adeta esir almaktadır.
Gerçekte bu durum Türkiye – Avrupa ilişkilerinde beklenme-
yen yeni bir durum hiç değildir. Avrupa medeniyeti, kendi-
lerinin de her zaman gururlanarak söyledikleri gibi, Grek ve
Romen kültürü ile Hristiyanlık ve Yahudilik inancı temelle-
rine dayanmaktadır. Avrupa kıtasındaki derin güçler ve Kilise,
Avrupa kıtasının batısında hüküm sürmüş olan 800 yıllık Arap-
Endülüs dönemini, ve kıtanın doğusunda Orta Avrupa – Viyana
kapılarına kadar dayanmış 500 yıllık Osmanlı İmparatorluğu
dönemini hiç unutmamışlardır ve affetmemişlerdir. Osmanlı
İmparatorluğu’nu parçaladıktan sonra, şanlı bir İstiklal Savaşı
galibiyetine engel olamayarak kurulmasına tahammül ettikleri
Türkiye, Avrupalılar tarafından, mutlaka etkisiz, kendi kabuğuna
çekilmiş, kontrol altında tutulması gereken, Batı eksenine ve
Batılı değerlere döndürülmüş bir ülke olarak görülmüştür. Bu
amaçla batılılarla işbirliği yapan bazı siyasi partiler, koalisyon
pazarlıkları, sözde bazı STK’lar, bazı medya kuruluşları üzerin-
den vesayetçi anlayış uygulanmaya çalışılmıştır.
Diğer taraftan, ikinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği
ve komünist blok Batı Avrupa’yı titretmeye başlayınca, sıcak
denizlere Akdeniz’e inmek isteyince, Türkiye’nin Batı için değeri
anlaşılmış, NATO Askeri pakt üyeliği (1952), Avrupa Konseyi
üyeliği (1948), Birleşmiş Milletler üyeliği (1945), OECD üyeliği
(1948), GATT şimdiki adıyla Dünya Ticaret Örgütü üyeliği
(1948) bu sebeple gerçekleşmişti. 1957’de kurulan 6-üyeli
Avrupa Ekonomik Topluluğu’na
Türkiye’nin 1959’da yapılan üyelik
başvurusundan buyana 58 yıl
geçmesine rağmen, bugün 28
üyeli olan Avrupa Birliği Türkiye’yi
hala tam üye olarak almamış-
tır. 58 yıl boyunca çeşitli süreç-
ler, Hazırlık-Geçiş dönemleri,
1970’deki Katma Protokol, 1996
başında Gümrük Birliği, 1999
Aralık’ta Helsinki’de aday üyelik,
2004 Aralık’ta Brüksel’de katılım
müzakerelerini başlatma kararı,
Ekim 2005’de Lüksemburg’da
www.derinekonomi.com
katılım müzakerelerinin resmen başlaması, bugün Mart 2017 batılı menfaatlere hizmet ettiği taktirde vardır geçerlidir. Hizmet
itibariyle katılım müzakerelerinin adeta buzdolabında bekle- etmiyorsa, hiç önemli değildir, bir çırpıda unutuverirler. Bu defa
tilmesi. 9 ay kadar önce İngiltere’de AB’den ayrılma (Brexit) Tayyip Erdoğan onlara “kral çıplak” diyor, onların yaftalamala-
referandumu öncesinde o zamanki İngiltere Başbakanı David rına suçlamalarına anında cevap veriyor, iki yüzlü duruş ve poli-
Cameron Türkiye’nin AB üyeliğinin 3000. yıldan önce mümkün tikalarını yüzlerine söylüyor. Avrupalı ülkelerin liderlerin kafasın-
olmadığını söyleyerek gerçeği faş etmişti. Çünkü yıllarca oyala- daki Haçlı Siyonist ruhu düşünceyi açığa çıkartıyor.
nan ve türlü bahaneler üretilen Türkiye’nin AB’ne üyelik tiyatro- Bu gerilim, İslam düşmanlığı ve yabancı karşıtlığını siyasi oya
sunda gerçek olan, tarihten gelen husumet duygularıyla ve sırf tahvil etmek isteyen Avrupalı siyasi liderlerin işine geldiği için
Müslüman olduğu için Türkiye’ye kapıların kapalı olduğuydu. bir müddet daha devam eder. Türk halkı 16 Nisan’daki refe-
Avrupalı siyasiler ve medya kuruluşları ülkelerindeki 6 milyonu randumda güçlü bir evet ile vesayetçi anlayışı ve güçleri inşal-
Türk toplam 25 milyon Müslümanı da, yabancı-İslam ve Türk lah bertaraf edecek, siyasi istikrarı güçlendirecek, etkin ve hızlı
düşmanlığı kampanyalarıyla sindirmeye korkutmaya çalışıyor- bir yönetim ve icraatın başarılmasını mümkün kılacaktır. Buna
lar. Haziran 2013’deki Taksim-Gezi olaylarını açıktan destek- yürekten inanıyorum. Bu arada, Avrupa ülkeleri içinde sağdu-
leyerek, FETÖ’nün 15 Temmuz hain darbe girişimini destekle- yulu insanlarla çevrelerle irtibata geçip, pervasız saldırılara karşı
yerek, uğraştıkları hükümet darbesinin başarısız olmalarına dış desteklerimizi arttırmalıyız. Ekonomide, ticarette, turizmde
üzülen Batı Avrupalı ülkeler, bu defa güneydoğuda bölücü terör tek pazara yoğunlaşma yerine, pazarlarımızı çeşitlendirme
örgütünü, Suriye’deki bölücü terör örgütünü, Türkiye’deki terör yoluna gitmeliyiz. İçeride milli birlik ve bütünlüğümüzü her hal
örgütlerini ve Avrupa’daki kaçak uzantılarını açıkça destekleye- ve şartta korumaya çalışmalı, istikrar içinde büyüme ve gelişme
rek Türkiye’yi sıkıştırmaya çalışmaktadırlar. hedeflerimize doğru çok çalışmalıyız.
Başını Almanya, Hollanda, Avusturya ve Belçika’nın çektiği
Türkiye karşıtı blok, güya sadece Cumhurbaşkanı Erdoğan
karşıtlığı içindelermiş gibi hareket etmekte, 16 Nisan’daki
Anayasa referandumunda açıkça hayır bloku için çalışmak-
tadırlar. Avrupa olsun, ABD olsun; Türkiye Yunanistan ihtilaf-
larında, Ermeni iddiasında, Azeri-Ermeni ihtilafında, Filistin’in
Mescid-i Aksa’nın ve Kudüs’ün İsrail tarafından işgalinde, İsrail’in
Filistinlilere yönelik şiddet politikası ve on binlerce yerleşim
yerleri inşa etmesinde, halkın oyuyla seçilmiş liderlere (Mısır’da
Mursi örneğinde olduğu gibi) yapılan darbeleri desteklemede
58 yıl Türkiye’yi oyalarken 22 yeni üyeyi alarak 28 üyeli Avrupa
Birliği’ne ulaşmasında, hep Türkiye karşıtı ve Müslüman karşıtı
duruşları kararları olmuştur.
Avrupa Birliği Türkiye’yi bu 58 yıllık oyalama sürecinde, ne kucak-
layıp üye yapacak, ne de Türkiye’nin tamamen uzaklaşmasına
ve kendi ekseninde hareket etmesine müsaade edecek bir poli-
tika izlemiştir, yani ne tam yakınlaştırma, ne de tamamen uzak-
laştırma. Bununla beraber, Avrupalı liderler 14,5 yıldır Türkiye’de
iktidar olan, ve başarılı politikalarıyla girdiği 12 seçimi de kaza-
nan ve şimdi 16 Nisan’daki Anayasa değişiklik paketinde artık
iç ve dış vesayetçi güçlerin prangalarını kırıp milli iradeyi, milli
bağımsız politikaları hakim kılacak, siyasi istikrarı pekiştirecek bir
hareket ve onun lideri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
ile nasıl baş edeceklerinin şaşkınlığı içindeler. Demokrasi, özgür-
lük, hukuk rejimi, uluslararası hukuk vs. gibi kavramlar, sadece
 A b d u l
Trump ve Suudi tahtı için mücadele
S
uudi Kralı Salman, Asya ülkelerini yaklaşık bin 500 kişilik
kalabalık bir ekip ile yaklaşık bir ay sürecek bir Asya gezi-
sine çıkmışken, en gözde oğlu ise ondan daha önemli bir
iş gezisindeydi. Veliaht Prens ve Savunma Bakanı Muhammed
Bin-Salman Washington’a uçarak ABD Başkanı Donald Trump ve
ekibiyle tanışmaya gitti. Burada dikkat çekici sıcaklık ve normalde
sadece devlet başkanlarına gösterilen bir muameleyle, Beyaz
Saray’da bir öğle yemeğinde ağırlandı. Prense açık ve net olarak
özel bir konuk muamelesi yapıldı. Bu tür bir iletişim iki ülke kamu-
oyunda önemli bir zafer şeklinde yorumlandı.
Suudiler, bu durumu, ABD ile olan ilişkileri açısından “tarihi bir
dönüm noktası” olarak yorumladılar. Prensin yardımcılarından biri,
birçok konudaki fikir ayrılığının giderildiğini belirterek, “Bugünkü
toplantı ilişkileri tekrar doğru rayına oturttu ve başta politik olmak
üzere, askeri, güvenlik ve ekonomik konularda büyük bir değişim
anlamına geliyor,” diye ekledi.
Muhammed Bin-Salman ile Trump, karşılıklı olarak kompli-
manlarda bulunduğu görüşmede, prens İslamofobik başkanı
“Müslümanların gerçek dostu” olarak tanımlayarak, onunla sınır-
sız şekilde işbirliği yapacaklarını açıkladı.
Amerikan tarafı da görüşmelerden memnundu ve özellikle iki
ülkenin daha yakın ekonomik, ticari, yatırım ve enerji ilişkisi kurması
konusunda kararlı olduğuna vurgu yaparak, 200 milyar dolarlık
yatırım programı üzerinde anlaşıldığını açıkladı.
Trump’ın Muhammed Bin-Salman’a ilişkin bakışı birden fazla
noktada iki taraf için de faydalı bir nitelik taşıyor.
Trump bir işadamı. Körfez bölgesinde iş yaptığı için de elitlerin
nasıl çalıştığını yakından biliyor. Ayrıca Muhammed Bin-Salman’ın
Suudi Arabistan’da ekonomik ve finansal karar mekanizmasında
nasıl bir kontrol sahibi olduğunu da yakından biliyor. Keza bu
ülkede bir işadamı olarak (ve resmi göreve geldikten sonra da)
çok sayıda menkul ve gayrimenkul yatırımlara imza attı. Salman,
kraliyet için bir varlık fonu kurarak dünyanın en büyüklerinden biri
haline getirmek ve Vizyon2030 kapsamında ekonomiyi libera-
lize edip, ülkenin devasa büyüklükteki ulusal petrol şirketi Saudi
Aramco’yu özelleştirmeyi de planlıyor.
ABD’nin daha önce kraliyet ailesi içindeki diğer veliaht Prens
ve İçişleri Bakanı Muhammed Bin-Nayef’e destek verdiği bilini-
yor. Güvenlik tecrübesi ve ABD’nin daha önce açıkladığı terörle
savaşa öncelik verme politikası, Nayef’i ABD için Suudi Arabistan
ve Körfez’deki temel müttefik haline getirmişti. Bu, aynı zamanda,
CIA Direktörü Mike Pompeo’nun geçen ay Riyad’a yaptığı ziya-
rette edinilen izlenimden de kaynaklanıyor. Pompeo, Nayef ile
özel görüşmeler yapıp ona terörizm karşıtı yardımlardan dolayı
madalya takdim ederken, Muhammed Bin Salman’ı aramamış
ve Kral Salman’ı da ziyaret etmemişti. Bu da kraliyet tacı için ona
40 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
B a r i A t w a n
verilmiş bir destek olarak algılanmıştı. Ancak Trump bu algıyı
Muhammed Bin-Salman’ı davet ederek tamamen tersine çevir-
miş ve özellikle onu onurlandırmayı seçmişti.
Trump, Salman’ın babası tahta çıktığından bu yana 31 yaşındaki
prensin ülkenin ekonomik, politik, güvenlik ve askeri tüm dosyala-
rının sorumluluğunu aldığını biliyordu. Emsalsiz bir şekilde otorite
onun elinde toplandı. Gençliğine rağmen Muhammed Bin-Salman,
adeta bir kralın tüm yetkileriyle donatılmış durumda. Kraliyette
artık ilk ve son sözü o söylüyor. Petrol satışlarından silah alımla-
rına, devlet harcamalarından uzun vadeli planlara, sosyal politi-
kalardan medya kontrolüne kadar her şey onun yetki alanında.
Yemen’de savaşa girme kararını o verdi. Ulusal hazine niteliğin-
deki Saudi Aramco’yu halka açmayı o kararlaştırdı ve terör karşıtı
büyük Arap-İslami Koalisyonu kurmaya o öncülük etti.
Trump, prensin en büyük arzusunun kuzeni Muhammed
Bin-Nayef’in ayağını kaydırıp yerine geçerek, taht sırasında ön
sırayı almak olduğunu gayet iyi biliyor. Trump ise Muhammed
Bin-Salman ile yaptığı görüşmede Suriye ve Yemen’deki savaş gibi
önemli konuların yanında, bölgede İran’ın artan politik ve askeri
gücü de masaya yatırdı.
Herkesin emin olduğu bir konu da, ABD başkanının gündeminin
tepesinde, Suudi Arabistan ve Körfez’deki ortaklarından doğrudan
ya da dolaylı olarak, başta askeri koruma karşılığında milyarlarca
dolar almak vardı. Bunu ya silah satışı yoluyla ya da Ortadoğu’daki
ABD politikasının bir faturası olarak DAEŞ’e karşı Suriye’de güvenli
bölgeler inşa etmek için askeri güçlerini sevk etmesinin karşılığı
ve yaklaşan İran gerginliğinin bir ön ödemesi olarak almak vardı.
Veliaht ve Başkan Trump, açık olarak Körfez ülkelerini küçüm-
seyerek, varlıklarını ABD’ye borçlu para kasaları olarak nitelediler.
Güvenilir bir kaynağın verdiği bilgiye göre, Trump Kuveyt emirini
arayarak 1991’de emirliğin Irak işgalinden kurtarılması karşılığında
ödenmemiş 9 milyar ABD dolar talep etti.
Suudiler ise ABD başkanı ile uyumlu olduklarını göstermek için
adeta yarışıyor. Muhammed Bin-Salman’a yakın olan Suudi Petrol
Bakanı Halid al-Faleh, geçenlerde yaptığı bir açıklamada, kraliyetin
ABD’deki kayagazı ve petrolü endüstrisine yatırım yapmaya niyetli
olduğunu söyledi. Aslında bunun sebebi, Suudilerin Trump’ın ABD
ekonomisine yatırımı artırma ve böylece yeni istihdam yaratma
kampanyasına destek vereceklerinin reklamını yapma çabasın-
dan kaynaklanıyordu.
Peki iki ülke arasındaki bu yakınlaşmanın sırrı nedir? Suudi prens
ile Trump ekibi arasında ne tür bir anlaşmaya varıldığı henüz bile-
miyoruz. Ancak bir konuda emin olabiliriz: Prens Muhammed
Bin-Salman, ABD başkanı ile görüşerek taht mücadelesinde
önemli bir avantaj sağlamış olabilir.
 Rai al-Youm Genel Yayın Yönetmeni
www.derinekonomi.com
 A l i
Zenginlik mutluluğa
engel değildir
Ş
u tür züğürt tesellisi laflarla mutlaka sizler de tanışmış-
sınızdır: “Zengin’in parası züğürdün çenesi yorar” ya da
“Onlar zengin olabilirler, ancak mutsuzlardır…”
Bu ve benzeri sözlerle avunanların sayısı az değildir. Eğer hâlâ
avunmayanlar olursa, onlara intihar olaylarının ya da içki tüketi-
minin İskandinav ülkelerinde falan ne boyutta olduğunu anla-
tırsınız. Ya da Naom Chomsky’den dem vurur, onun ABD’nin
‘maneviyatını yitirdiğini’ iddia ettiğinin altını çizesiniz…
Hele de dünyanın en zengin 8 kişisinin toplam servetinin
dünyanın yarısının ürettiği Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla’dan fazla
olduğunu söylerseniz, meseleyi iyice “para kazanmak pek de
matah bir şey değildir” eksenine taşıyabilirsiniz.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyelerinden
Doç. Dr. Murat Şeker’in yaptığı ve Anadolu Ajansı’nın servise
koyduğu araştırma bu zenginlik meselesine daha keskin bir
boyut getirmiş: “Artan gelir mutluluk getirmiyor” başlığıyla
yayınlanan araştırma özetinde, gelişmiş ülkelerde gelir artışı-
nın mutluluk etkisi yaratmadığı, gelişmekte olan ülkelerde ise
bu durumun tersine işlediği iddia ediliyor.
Murat Şeker Hoca şu net tespiti yapıyor:
"Dünya Mutluluk Raporu’nun sonuçlarına göre, dünyanın en
büyük ekonomilerine sahip G20 ülkeleri arasından sadece 4
ülkenin mutluluk sıralamasında ilk 20’ye, sadece 10 ülkenin ise
ilk 50’ye girebildiği görülüyor.
Yine dünyanın en büyük ekonomisine sahip ülkelerden biri
olan Çin’in mutluluk sıralamalarında düşük bir performans
izlediğine işaret ediliyor. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler
üzerine yaptığım araştırmalara göre gelişmiş ülkelerde gelir
artışı mutluluk etkisi yaratmıyor, gelişmekte olan ülkelerde ise
bu durum tersine işliyor. ABD, Fransa ve Japonya’da son 50 yıllık
dönem incelendiğinde, gelirin sürekli artmasına rağmen mutlu-
luk seviyesinde önemli bir artış görülmüyor."
Şimdi buradan hangi sonucu çıkarmalıyız?
Şu sonucu mu: Mutlu olmak için az para kazanın!…
Tabii ki hayır.
Mutluluk ile parayı birbirleriyle ne kadar ilişkilendirmek lazım, onu
tartışmakta yararlı olabilir. Bu tür analojilerin insanı yanlış varsayım-
lara taşıdığını biliyoruz. Mesela şunun gibi varsayımlara:
42 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
S a y d a m
“Yazın dondurma tüketimi artar, aynı zamanda yaz aylarında
denizde, barajda, gölde, derede boğulanların sayısı da artmak-
tadır. O halde dondurma yemek, suda boğulmaya neden olur…”
Mutluluğun yolu ruhun tekâmülünden, dünyevî zenginli-
ğin yolu ise aklın tekâmülüyle ilgilidir. Yukarıdaki analojiyle
ortaya, ‘akıl tekâmül ederse ruhun gelişmesi geri kalır’, gibi bir
‘varsayım’ çıkar ki, bunun iler tutar tarafı yoktur. Akıl da ruh
da bir insanda, bir ülkede -tıpkı Osmanlı’da ve diğer yüzlerce
yıl sürmüş ve dünyaya hem aklî hem de ruhî miraslar bırak-
mış medeniyetler gibi- aynı oranda ve yüksek dozda tekâmül
etmiş olabilir. Dünya ve insanlık tarihi, ya da en yakın çevremiz,
dünyevî zenginlikle mutluluğun aynı anda var olabildiği örnek-
lerle doludur.
Özetlersek, mutsuzluğun temeli dünyevî zenginlik değil
ruhsal yoksulluktur. Bir ülke maneviyatını kaybeder, değerle-
rini kuşaklardan kuşaklara aktarmaz, millî ve manevî değerle-
rini tekâmül ettirmeyi ihmal eder, ülkenin üst yapı varlıklarına,
yani yumuşak gücüne (soft power) yatırım yapmazsa, o ülke
insanlarının mutsuz olmaları mukadderdir.
Yukarıda sözünü etiğimiz değerlerin gelişebileceği, serpi-
lip büyüyeceği tek mümbit ortam ise millî bağımsızlığın büyü-
yüp gelişebildiği ortamlardır. Kendi kaderini tayin edemeyen
bir milletin insanı, hiçbir zaman ruhen tekâmül edemez, insan-
ları mutlu olamaz.
Son yıllarda ülkemizde harekete geçirilmiş olan millî bağım-
sızlık hareketleri işte bu nedenle de önemlidir. Zengin olduk-
ları halde millî ve buna ilaveten ruhsal bağımsızlıklarını yitirmiş
ülkeleri nirengi (benchmark) noktası almamak, onların saldır-
gan Anti-İslam, Anti-Türkiye, Anti-Erdoğan tutumlarını kale
almamakla işe başlamakta yarar olabilir.
Türkiye bu ay müthiş bir kırılma çizgisinden geçiyor.
Küreselleşme, evrensel entelektüel masalıyla emperyal tahak-
küm altında kalmayı mı sürdürecek, yoksa yolunu millî bağım-
sızlığın, millî kimlik ve kişiliğin gerektirdiği yöne doğru mu çize-
cek, göreceğiz.
Bizce esenliğin yolu ikincisidir. Türkiye bugün olmasa, elbette
bir başka fırsatta oraya doru evrilecektir. Çünkü karakterinde,
fıtratında millî bağımsızlık vardır…
www.derinekonomi.com
 Hazırlayan: Mehmet Ali Doğan
mehmetali.dogan@derinekonomi.com

44 48 52 58
GİRİŞİM TÜRKİYE
AKLIN YOLU İLE KALBİN
GİRİŞİM TÜRKİYE
YÖNETİM KURULLARININ
GLOBAL KOBİ
İNGİLTERE 'TÜRK PİZZASI'
ÖLÇEK EKONOMİSİ
ALTININ USTASINDAN
SESİ ARASINDA GÜNDEMİNDEKİ 7 TEMEL KONU İLE TANIŞIYOR ÇIRAĞINA ÖĞÜTLER
 AKLIN YOLU iLE
KALBiN SESi ARASINDA
Türkiye'deki KOBİ’lerin hemen hemen hepsi aile şirketi. Bu konuda gerçekleştirilen en kapsamlı ve
prestijli çalışmalardan biri olan PwC Küresel Aile Şirketleri Araştırması, Türkiye’deki aile şirketlerinin
ciddi sıkıntılarının olduğunu ortaya koydu. Şirketlerin gündeminde piyasa koşulları ve döviz kurları
T Ü R K İ Y E

var, ancak birinci kuşak patronların şirketi geleceğe taşıma konusunda hazırlıkları bulunmuyor.

Mehmet Ali Doğan

G İ R İ Ş İ M C İ

2
016 Küresel Aile Şirketleri
Araştırması’nın dünya geneline
ve Türkiye’ye ilişkin sonuçları
PwC Türkiye Başkanı Haluk Yalçın
ve PwC Küresel Aile Şirketleri Lideri
Peter Bartels’ın da katıldığı etkinlik ile
kamuoyuyla paylaşıldı. Araştırmanın
sonuçları, aile şirketlerinin gündemin-
de, şirketleri geleceğe taşıyacak olan
halefiyet planının olmadığını ortaya
koydu. Şirket kurucuları, şirketleri
çocuğu olarak görüyor ancak biyolojik
çocuklarına güvenmiyor.
'TÜRKİYE HEDEFLERİ YAKALAR'
PwC Küresel Aile Şirketleri Araştır-
ması’na Türkiye’nin de aralarında yer
aldığı 50 ülkede, farklı sektörlerden
2 bin 800’ün üzerinde üst düzey
yönetici katıldı. Türkiye’den 500 aile
şirketinin yer aldığı örneklem içinden
istatistiki yöntemle seçilen 82 aile
şirketi temsilcisinin araştırmada yer
aldığını söyleyen PwC Türkiye Başkanı
Haluk Yalçın, ““Dünya ekonomisinin ge-
leceğine yönelik endişelerin yükseldiği
ve sermayenin çok daha ihtiyatlı ha-
reket etmeye başladığı bir dönemde
Türkiye açısından boşa geçirecek tek
bir saniyemiz bile yok. Jeopolitik riskler
ve dünya ekonomisindeki yavaşlığa
rağmen, geçtiğimiz günlerde açıkladı-
ğımız PwC’nin “World in 2050” rapo-
runda görülen mükemmel potansiyele
erişebilmek ve Türkiye’nin yakalaması
muhtemel bu hedeflere ulaşabilmesi
için koşması gerek. Bu hedef için içle-
rindeki dinamizm ve yatırımcı özellik-
leri ile bu coğrafyada fark yaratan aile
şirketlerimizde büyüme, markalaşma
ve endüstriyel yatırım hedeflerine yö-
nelik olarak çok sıkı çalışmalı ve büyük
adımlar atmalıyız. Atılacak bu adımlar-
da Türkiye’deki aile şirketleri en büyük
paya sahip olacak. Bu çabayı gelecek
kuşaklara borçluyuz” dedi.
DİJİTALLEŞMENİN ETKİLERİ
Toplantıda araştırmanın küresel
sonuçlarına değinen PwC Küresel
Aile Şirketleri Lideri Peter Bartels ise

44 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

“Dünyanın her yerindeki aile şirketlerinin büyük
çoğunluğu dijital değişim karşısında savunmasız
olduğuna inanmıyor ve pek çoğu dijital dünyaya
uyumlu bir stratejiye sahip olduklarını belirtiyor.
Bizim deneyimimiz, dijitalleşmenin etkisini kü-
çümsediklerini gösteriyor. Deneyimlerimize göre
gelecek nesli dinlemek ve dijital dönüşümü
sağlayan aracılar olmalarını sağlamak çok yarar-
lı. Gelecek nesil aile şirketlerinin geleceğini inşa
ederken önemli bir rol oynayacak” dedi. Bartels,
Türk aile şirket yöneticilerinin ise, küresel eğilim-
den farklı olarak, dijitalleşmeyi önemsediklerini
söyledi. Araştırmanın Türkiye sonuçları, şirket
ortaklarından Mehmet Karakurt, Burcu Canpolat
ve Oktay Aktolun tarafından paylaşıldı.
ŞİRKETLERİN HALEFİYET PLANI YOK
2016 Küresel Aile Şirketleri Araştırması’nda Türk şirketleri açısından
öne çıkan temel bulgulardan bazılarını şu şekilde sıralanıyor:
Türkiye’deki aile şirketlerinin yüzde 71’i geçtiğimiz yıl satışlarını
artırdı. Yüzde 89’u ise önümüzdeki dönemde yavaş da olsa büyüme
öngörüyor.
Türkiye’de yüzde 10 ve üzerinde
büyümeyi bekleyen aile şirketlerinin yüzde
85’i büyümeyi desteklemek için önce öz
sermayesinden yararlanacak.
Uluslararası satışlar şu anda Türkiye’deki
aile şirketlerinin cirolarının yüzde 36’sını
oluşturuyor ve beş yıl içinde yüzde 44’e
çıkması bekleniyor.
Önümüzdeki 12 ay içinde Türkiye’deki aile
şirketlerinin gündemindeki en önemli konu
piyasa koşulları ve döviz kurları olacak.
Şirketin uzun vadede geleceğini garanti altına alma, sürdürülebilir
olma küreselde olduğu gibi Türkiye'deki katılımcıların da ana hedefi.
Türk aile şirketlerinin yüzde 54’ü henüz halefiyet planlarını yapmış
değil. Halefiyet planlarını yaptıklarını belirtenlerin ise sadece yüzde
4’ü, belgelenmiş, güvenilir ve ilgili kişiler ile paylaşılmış bir halefiyet
planına sahip bulunuyor.
Türkiye’deki aile şirketlerinin sahiplerinin yarısından fazlası, şirket
mülkiyetini (yönetimini değil) bir sonraki nesle aktarmayı planlıyor.

PATRONLAR İÇİN Türkiye'de aile şirketleri her türlü

olay ve girişime karşı, her türlü
Patronun böyle bir çocuğu var! Bir
de patronun biyolojik olan çocuğu
'UYSAL ÇOCUK' zorluğa karşı dimdik ayakta duru- var. Onun da pantolonlu halini gör-

BİYOLOJİK ÇOCUĞU yor. Geleceğine güvenle bakıyor.

Yaptığım görüşmelerin birinde, bir
DEĞİL ŞİRKETİDİR aile şirketi sahibinin söylediği bir
söz var, benim çok hoşuma gidiyor.
Mehmet Karakurt Demişti ki, aile şirketlerindeki en
PwC Türkiye Aile Şirketleri büyük sorun ailedir. Gerçekten de
Hizmetlerinden Sorumlu Şirket Ortağı öyledir. Özellikle Cumhuriyet sonrası,
1950'ler-1960'larda doğmuş; şu
anda birinci nesil, ikinci nesil diye
adlandırdığımız patronların, önü-
müzdeki 10 yıl içinde yüzde 40
civarında yeni nesle, yönetim devri
gerçekleştirmesi bekleniyor. Araş-
tırmalar onu gösteriyor. Oradaki
konu şu, aile şirketlerinin, özellikle
patronların açık açık söyledikle-
ri şey, şirketlerin kendi çocukları
olduğu. Şirket, patronun bir çocuğu.
Bu çocuk öyle bir çocuk ki, kendi-
si büyütmüş, kendisi doğurmuş,
istediği gibi büyümüş. O ne derse
onu yapmış, hiç sözünden çıkmamış,
zaman zaman haylazlık yapmış ama
o profesyonellerden kaynaklanmış.
dü. Ona bisiklete binmeyi öğretmiş,
neyin doğru neyin yanlış olduğunu
öğretmiş. Onun savunmasız halini
biliyor. Ama biraz da haylaz. Kendi-
ne benzemiyor, şirket çocuğu gibi
değil, hem de kendi başının dikine
gitmeye çalışıyor. Bir de bir sürü tek-
nolojilerle falan uğraşıyor. Önünde
bilgisayar var, bir sürü birşeyler yapı-
yor. Şimdi nasıl olacak da o patron,
gözde çocuğunu, bu biyolojik olana
verecek? Zaten sıkıntı oradan çıkıyor.
Şu andaki durumumuza bakıp,
ileride ne olmaya çalıştığımızı çok iyi
biliyoruz. Önemli olan aile şirket-
leri için artık orta vadede stratejik
plan yapabilmek. Bunu yapabilmek
için de aklın yoluyla hareket etmek
gerekiyor, fakat bunu yaparken de
kalbin sesini dinlemek gerekiyor. Bu
ikisinin bağlantısını kurabilen aile şir-
ketlerimiz, o çok imrendiğimiz asırlık
Japon şirketleri gibi yıllar boyunca
kalacaktır, diye düşünüyorum.
 KOBi’LER
FİNANSAL
RAPORLAMA %

80
VE YASAL
İŞLEMLER

DiJiTALLEŞMEYE
İÇİN KÂĞIT
KULLANMAK
İSTEMEYEN
KOBİ ORANI

SICAK BAKIYOR
%
T Ü R K İ Y E

Dijitalleşme

23
KOBİ’ler için tercih
olmaktan çok bir
zorunluluk haline
geldi. Öncelikli
hedefleri büyümek
olan KOBİ’ler,
cihaz giderlerini ve
ofis maliyetlerini
düşürmenin 2017’NİN SONUNDA MOBİL
yanı sıra rekabet CİHAZLARI DOKÜMANLI İŞ
edebilirlik için AKIŞ SÜREÇLERİNE ENTEGRE
de dijitalleşmeye ETMEYİ PLANLAYAN
yeşil ışık yakıyor. KOBİ’LERİN ORANI
G İ R İ Ş İ M C İ

Xerox ve Coleman
Parks işbirliği ile
%

46
yürütülen ve 1021
KOBİ’ye ulaşılarak
gerçekleştirilen
Dijitalleşme
Araştırması
sonuçları bu
konuda çarpıcı
sonuçlar ortaya
koyuyor. KÂĞIT BAZLI İŞ SÜREÇLERİNİN

81
BÜYÜK ZAMAN KAYBINA
Kadriye N. Teker YOL AÇTIĞINI BELİRTEN
KOBİ’LERİN ORANI

20
% %

56
DOKÜMANLI
İŞ AKIŞ
SÜREÇLERİNİ
İYİLEŞTİRMEYİ
PLANLAYAN ŞİRKETLERİN GÜVENLİK
KOBİ’LER STRATEJİLERİNE OFİS KÂĞITSIZ ÇÖZÜMLERDEN
ORANI YAZICILARINI DÂHİL ETMEYİ HABERDAR OLAN KOBİ’LERİN
PLANLAYAN KOBİ’LERİN ORANI ORANI

46 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 Y Ö N E T İ M K A T I

K
Teknolojik gelişmeler, urumsal performans için, bir şirket lideri olmanın anlamı
iş modellerinin başlıca riskleri yönetmek, hakkında yeniden düşünmeye
değişime uğraması, yeniliklere imza atmak, yönlendiriyor. Kurumsal yönetimin
beklentilerin artması, yeni fırsatlardan yararlanmak içeriği de hızla ve belki de köklü
küresel dalgalanmalar ve stratejiyi uygulamak gibi bir şekilde değişiyor. KPMG Türkiye
temel kavramlar 2017 yılında da Denetim Komitesi Enstitüsü
ve politik değişimler
geçerliliğini sürdürüyor. Bununla Başkanı ve Şirket Ortağı Şirin Soysal
şirketleri ve yönetim
birlikte, teknolojideki ilerlemeler, iş ile Koordinatör Kuğu Alper'in 12
kurullarını stratejik modellerinin bozulması, yatırımcı ay boyunca şirket yöneticileriyle
düşünmeye zorluyor. ve diğer paydaşların artan yaptıkları görüşmelerden yola
7 temel konu ise bu
T Ü R K İ Y E

beklentileri, küresel dalgalanmalar çıkarak hazırladıkları rapor, yönetim

yıl yönetim kurullarını ve politik değişimler, şirketleri kurullarının 2017 gündemini
çok meşgul edecek ve yönetim kurullarını strateji oluştururken es geçilmemesi
gibi gözüküyor. geliştirme ve uygulama ile gerçek gereken 7 temel konuyu içeriyor.
G İ R İ Ş İ M C İ

Strateji ile düşünce veya ön yargı

riski birbiriyle gibi nedenlerle piyasadaki
sinyallerin nasıl göz ardı
ilişkilendirmek
edilebildiğini ve ortamın bir
her zamankinden
gecede hiç beklenmedik bir
daha zor şekilde nasıl değişebileceğini
şirketlere biraz da sert bir
Sadece birkaç ayda ne şekilde hatırlattı. Jeopolitik
büyük değişiklikler oldu. ortam elbette biraz daha
İngiltere’nin AB’den ayrılma netleşecek, ancak rekabet
kararı alması ve ABD’de ortamı dinamik ve bulanık
Trump’ın Başkan seçilmesi, olmaya devam edecek
birçok gözlemciyi ve pek çok ve şirketlere çok kısa bir
şirket stratejisini hazırlanma süresi tanıyacak.
ters köşeye yatırdı. Teknolojik ilerlemeler,
Bu gelişmelerin, inovasyon, iş modellerinde
hem küresel yaşanan aksaklıklar, Y
piyasalar hem de kuşağının iş hayatına katılması,
küresel jeopolitik diğer demografik değişimler,
ortam üzerinde değişen müşteri talepleri,
önemli etkileri çalışan beklentileri ve daha
olacak. Yapılan pek çok pek çok faktör, kurumsal
kapsamlı analize rağmen bu çevikliği ve değişen koşullara
iki konuda hemen herkesin hızla uyum sağlamayı daha da
yanılmış olması, statükocu önemli hale getirecek.

48 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

Toplam etkiye dayalı bir
strateji geliştirip uygulamak
Siyasi, sosyal ve düzenleyici çevre
unsurlarının rekabet ortamını yeniden
şekillendirmesiyle birlikte kurumsal
performansın içeriği de değişiyor.
Yatırımcıların, tüketicilerin, çalışanların ve
2
diğer paydaşların beklentileri
şirketleri kendi strateji ve
faaliyetlerinin toplam etkilerini
daha fazla anlamaya yönelttikçe,
şirketlerin toplum içindeki rolü
kurumsal anlayışında çevreden
merkeze doğru kayıyor. Strateji
geliştirme ve uygulama, uzun vadede hem
şirketi hem de pek çok paydaşı doğrudan
etkileyen; finansal, itibar, düzenleyici ortam,
kaynaklar ve yetenekler gibi risk ve fırsatları
kapsayan bütüncül yaklaşım gerektiriyor.
YK üyelerinin şirketin
gelecekteki ihtiyaçlarına
uygunluğu çok önemli
Bugünün iş ve risk ortamının talepleri
ile yatırımcıların, düzenleyici kurumların ve
medyanın sıkı takibini dikkate alındığında,
yönetim kurulundaki yeteneklerin şirketin
3
zamanla değişebilen kısa ve uzun
vadeli stratejisine uygun olmasının
en önemli önceliklerden biri
olduğunu görülebilir. Araştırmalar,
yönetim kurulu oluşturmanın
önündeki en büyük engelleri
“değişime direnç” ve “statükocu
düşünce” olarak ortaya koyuyor. Bu
nedenle, “yönetim kurulunun düzenli olarak
yenilenmesi” sağlam, sürekli bir gelişim
ve aktif ardıl planlaması yapılması önem
kazanıyor.
Yönetim kurulları kurumsal kültür
ve teşviklere dikkat edecek
Sağlam bir risk yönetim süreci risklerin hafifletilmesi ve
önlenmesi için gerekliyse de yeterli değildir. Son yıllarda görüldüğü
4
gibi şirketlere finansal, itibar ve yasal açıdan en
büyük hasarı veren krizlerin çoğu şirketin en üst
düzey yöneticilerinin genel tutumundaki, kurumsal
kültürdeki ve teşviklerdeki sorunlardan kaynaklandı.
Bu nedenle, yönetim kurullarının şirket için en büyük
tehdidi arz eden bu başlıca risklere özellikle dikkat
edip odaklanmaları gerekiyor. Günümüz iş ortamında,
yönetim kurullarının, en üst düzey yöneticilerin genel
tutumları, şirketin neyi nasıl yaptığı anlamına gelen
kurumsal kültürün güçlendirilmesi ve şirketin başlıca risklerinin
doğru yönetilmesini de içeren uyum kültürü konusunda her
zamankinden daha dikkatli olmaları şart.
Aile şirketleri krizleri önleyip yeni krizlere
hazırlıklı olmak durumundalar
Şirketlerin giderek daha fazla krizle karşılaşmaları sonucu,
krizleri önlemek ve krizlere hazır olmak hem yönetim kurulları hem
de yönetim ekipleri için giderek daha önemli ve acil hale geldi.
Krizleri önleme ile doğru bir risk yönetimi yani, riskleri önceden
5
görüp tanımlamak ve bu tür risklerin ortaya çıkmasını
önlemeye veya ortaya çıkması halinde etkilerini
azaltmaya yönelik bir sistem uygulamak birbirinden
ayrılmaz iki konu. Yönetim kurullarının, tedarik zinciri ve
dış kaynak kullanımı riskleri ile bilişim teknolojileri ve veri
güvenliği riskleri gibi pek çok küresel ölçekli operasyonel
riske daha fazla odaklandığı görülüyor. En hazırlıklı
şirketler bile elbette krizlerle karşılaşabilir, ancak güçlü
bir iletişim kurarak krizlere hızla ve etkin bir şekilde
karşılık verebilen şirketlerin krizleri çok daha az hasarla atlatabildikleri
de bir gerçek. Şirketin kriz planlamasının risk profiliyle ne kadar
uyumlu olduğunu, bu planlamanın hangi sıklıkla yenilendiğini ve hem
yönetimin hem de yönetim kurulunun “kriz tatbikatı” uygulamalarının
kapsamı; gündem maddesi olarak ortada duruyor.

Hissedarları iyi tanıyıp
onlarla sıkı iletişim içinde
olacaklar
Kurumsal yatırımcılar şirketin
performansından yönetim kurulunu
daha fazla sorumlu tutmaya ve bağımsız
yönetim kurulu üyeleriyle olan doğrudan
iletişim dahil hemen her konuda daha
fazla şeffaflık talep etmeye başladıkça,
hissedar katılımı da şirketler için giderek
daha büyük bir öncelik haline geliyor.
T Ü R K İ Y E
Kurumsal yatırımcılar, özellikle kurumsal
yönetim konusunda endişeleri olduğunda
veya daha doğru kararlar alınmasını
G İ R İ Ş İ M C İ
50 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
sağlayacak oylamalar yapılabilmesi
için kendilerinin de sürece katılmaları
gerektiğini düşündüklerinde portföy
şirketleriyle etkileşim kurmak istiyor.
Yatırımcılar bazı durumlarda bağımsız
yönetim kurulu üyeleriyle de iletişim
kurmak istiyor. Bu nedenle, yönetim
kurullarının, paydaşların sürece katılımı
konusunda düzenli güncellemeler
almaları gerekiyor. Yatırımcılar genel
olarak kurumsal stratejiyi, yöneticilerin
aldığı ücretleri, yönetim performansını,
çevre ve sürdürülebilirlik girişimlerini
ve yönetim kurulunun yapısını ve
performansını yakından takip ediyor.
7
Siber risk
ve güvenlik
tartışmaları
gündemden
düşmüyor
Siber güvenlik konusuna
yoğun bir şekilde
odaklanılmış olmasına ve
daha katılımcı bir gözetime
yönelik beklentiler artmış
olmasına rağmen siber risk
ortamı bulanık kalmaya
devam ediyor. Siber ortam
genişledikçe, yönetim
kurulunun gözetimi ve
ele alınan konular da
aynı şekilde gelişim
kaydetmelidir. Mevcut
tartışmalar, siber saldırıları
önlemekten siber saldırıları
tespit edip etkisiz hale
getirmeye doğru değişiyor
ve şirketin bilgisayar
korsanları tarafından açık
kapı olarak kullanılabilecek
“yakın çevresine” daha
fazla odaklanılıyor. Yönetim
kurulu, şirketin siber risk
konusundaki düşünce
yapısının, kilit iş liderlerini
de kapsayacak biçimde
kurumsal bir seviyeye
çıkarılmasına ve siber
riskin sadece bir BT riski
olarak değil bir iş veya
işletme riski olarak görülüp
yönetilmesine yardımcı
olmalı. Nesnelerin interneti
ve insanları, şirketleri,
süreçleri ve ürünleri saran
dijital kayıtlar (Code Halos),
tamamen farklı değilse de
daha detaylı görüşmeleri
gerektiriyor.
www.derinekonomi.com

K O B İ
iNGiLTERE ‘TÜRK PiZZASI’ iLE TANIŞIYOR
N
eredeyse her gelir düzeyinden, yaş
grubundan seveni var pizzanın…
Ancak Türkiye’de nüfusun yüzde
60’nın henüz ‘hiç pizza yemediğini’ biliyor
musunuz? Pizzabulls CEO’su Cavit Can
Kırbeyi, pizzayı tatmamış bu kitlenin pazar
G L O B A L
için önemli bir hedef olduğunu söylüyor. 10
yılda 43 şubeye ulaşan Pizzabulls bunun en
iyi örneği… Kırbeyi, 2006’da açtıkları ilk Piz-
zabulls’dan bugüne gelinceye kadar istikrarlı
bir büyüme gösterdiklerini söylüyor. Hala
ulaşmayı hedeflediklerin yüzde 60’lık bir
kitle olduğunu da sözlerine ekliyor. Büyürken
franchise modelini tercih eden Pizzabulls’un
şubelerinin 41’i yatırımcılara ait. Ağırlıklı ola-
rak İstanbul’da bulunan markanın Karabük,
Samsun, Eskişehir ve geçen yıl zincire katılan
Rize ile Trabzon’da şubeleri var.
KARADENİZ PİDESİNE RAKİP OLDU
Karadeniz’in pizzayı sevdiğini söyleyen
Kırbeyi, bölge yatırımcılardan yoğun ilgi
gördüklerini söylüyor. Bu yıl Trabzon’da
ikinci şube açılacak. Onu Ordu ve Giresun
takip edecek. Kırbeyi Karadenizlilerin ilgisini
şöyle açıklıyor:
“Karadenizliler özellikle kavurmalı pizzayı
sevdi. Bölge insanı pideyi seviyor, bizim
pizzalarımızın lezzetini kendilerine yakın
buldular. Karadeniz’deki şubelerimiz en iyi
satış yapanlar arasında ilk 10’da yer alıyor.
Yakından bütün Karadeniz’e pizza servisi
yapacağız.”
Tüm şehirlerde franchise verecek Pizzabul-
ls, 2017’de 27 şube açmayı planlanıyor. Kay-
52 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Yüzde 100 Türk
markası Pizzabulls
yurtdışında ilk
şubesini Londra’da
açıyor. Pizzabulls
CEO’su Cavit
Can Kırbeyi,
Türkiye’de 43
şubeye ulaştıklarını
söyleyerek,
“Yurtdışına
açılma zamanı
geldi. İngiltere’yi
Türk pizzası ile
tanıştıracağız” dedi.
seri, Malatya, Konya, Bursa, Ankara, Antalya,
Adapazarı ve İzmit ilk sırada yer alıyor.
LONDRA ŞUBESİ MAYIS’TA AÇILACAK
Pizza Bulls’un en büyük hedefi dünya
markası olmak. Türkiye’de büyümeye devam
700
eden markanın rotasına bu yıl yurtdışı güzer-
gahlar eklendi. İlk durak ise İngiltere… Mayıs
ayında Güney Londra’da ilk Pizzabulls şubesi
kapılarını açacak. İngiltere’de yılda kişi başına
11 pizza tüketiliyor. Türkiye’de ise oran sadece
İSTİHDAM 3. İngiltere’nin Türkiye pazarının neredeyse
dört katı büyüklüğe sahip olduğunu
100
belirten Kırbeyi, “İngiltere’de piz-
za tüketimi her yıl yüzde 5 bü-
yüyor. Bu pazarda olmak bizim
için çok iyi bir deneyim olacak.
Yüzde yüz Türk markası olarak
İngiltere’de olacağız. İngiltere’de
1 10.000
ŞUBE SAYISI 5 şube için toplam 500 bin sterlin
yatırım yapacağız. Diğer yandan yurt-
dışında kazandığımız parayı yine Türkiye’ye
yatıracağız. Amacımız Türk pizzasını dünyaya
götürmek. İngiltere’den sonra sırada ABD, Çin
MİLYON DOLAR
ve Rusya gibi büyük pazarlar var. İngiltere’de
kazanacağımız deneyim bizi bu pazarlara
hazırlayacak” olacak diye konuştu. 
HEDEF 15.000
PİZZABULLS’UN GÜNLÜK PİZZA SATIŞI
2015 YILI ALTYAPI
YATIRIMI
 ÇALIŞMA DÜNYASI MAKİNA

Çalışanların yüzde 66’sı Tayvanlı makinacılarla işbirliği

uzaktan çalışıyor
Alanında
Teknolojinin dünyanın en
gelişmesi ile büyüklerinden
birlikte iş yapış olan Taipei
biçiminden, International
tüketici Machine Tool
tercihlerine Show (TIMTOS)
kadar birçok ile Takım
konuda değişim Tezgahları
yaşanıyor. Kolay Sanayici ve
iletişim kuran İşadamları
ve teknoloji Derneği (TİAD)
sayesinde her şeye bir tık mesafesinde yakın olan arasında işbirliği anlaşması imzalandı. Bu kapsamda
insanlar artık iş süreçlerinde daha özgür olmak istiyor. MAKTEK Avrasya ve TIMTOS karşılıklı birbirlerini
Hazır ofisler ve esnek çalışma alanları konusunda destekleyecekler. TİAD Başkanı Hakan Aydoğdu, “Artık
tedarik sağlayan Regus tarafından yapılan son dünya çapında daha güçlüyüz. Şimdi devlete bağlı üst
S E K T Ö R E L

araştırma da bu değişimi doğrular nitelikte. Regus
Türkiye Ülke Müdürü Betül Genç, yapılan son
araştırmanın sonuçlarının günümüzde işgücünün
gerçekten mobil bir özellikte olduğunu gösterdiğini
söylüyor. Regus'un araştırmasına göre, Türkiye’deki
çalışanların yüzde 66’sı artık uzaktan çalışıyor.
bir kurum olan TAITRA ile artık bürokratik engelleri
çok daha rahat aşabiliyor olacağız” dedi. Tayvan Türk
Ticaret Ofisi Temsilcisi İsmet Erikan da 2017 yılının ilk
iki ayında Türkiye’nin Tayvan’dan ithalatının yüzde 4
arttığını ancak daha önemlisi ihracatta ise yüzde 20
artış yaşandığını ifade etti.

AYAKKABI SEKTÖRÜ E-İMZA

Dubai'den umutlu döndüler Çipli nüfus cüzdanı e-imza

sektörünü büyütecek
Türk ayakkabı
sektörü, geçmiş Bilgi Teknolojileri ve
yıllarda güçlü İletişim Kurumu (BTK)
konumunu Türkiye Elektronik
kaybettiği Haberleşme Sektörü
Ortadoğu Pazar Verileri’ni
pazarında eski açıkladı. Rapora
pozisyonunu göre; 2016 yılı 3.
kazanmak için Çeyreğinde 2 milyon
atağa geçti. 42 bin 51 elektronik
Ege Deri ve imza sertifikası üreten
Deri Mamulleri sektör, yılı 2 milyon
İhracatçıları Birliği'nin Dubai'ye götürdüğü sektörel 181 bin 512 sertifika
ticaret heyeti yurda umutlu döndü. 2016 yılında ile kapattı. 4.çeyrekte
Türkiye'nin deri ve deri mamulleri ihracatının yüzde 51'ini bir önceki çeyreğe
tek başına gerçekleştiren ve ihracat rakamı 708 milyon göre e-imza sayısı
dolara ulaşan ayakkabı ihracatçıları, Ortadoğu’nun yüzde 6.8 oranında
en önemli perakende zincirlerinin ziyaret etti ve Türk arttı. e-imza sektörü 2016 yılında bir önceki yıla göre
ayakkabı ihracatçısı firmalarla ikili iş görüşmeleri yaptı. yüzde 32.63 büyüdü. E-Tuğra EBG A.Ş. Yönetim
Ticaret heyeti başkanı Erkan Zandar, Birleşik Arap Kurulu Başkanı N. Hüseyin Kuran, "Önümüzdeki
Emirlikleri'ndeki pazar paylarının potansiyelin altında aylarda e-imzayı içinde barındıran çipli nüfus
olduğunu BAE'ye ihracatlarını arttırmak için gittiklerini, cüzdanlarının devreye girmesi ile birlikte sektör daha
gördükleri ilgiden mutlu olduklarını kaydetti. büyük bir ivme yakalayacaktır” dedi.

54 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017

 ORDU
Fındık fiyatı artışa geçti
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Yönetim Kuru-
lu Üyesi ve Ordu Ziraat Odaları İl Koordinasyon Kurulu
Başkanı Arslan Soydan, fındık fiyatının uzun bir aranın ar-
dından yeniden yükselişe geçtiğini belirtti. Fındık fiyatının
yaklaşık bir ay içinde kademeli olarak 11 liradan önce 10
lira seviyelerine, ardından da 10 liranın da altına düştü-
ğünü belirten Soydan, "Bugün itibarıyla 50 randımanlı
kabuklu fındığın fiyatı 20 kuruş artarak 9,60 liraya yüksel-
T Ü R K İ Y E
di ancak bu artış hiçbir üreticimizi sevindirmedi, memnun
etmedi" dedi. Soydan, bu yükselişin yarından itibaren
sürmesini beklediklerini ifade ederek fındık maliyetinin
12 lira seviyelerinde olduğunu, fiyatların da bu rakamın
üzerine çıkması gerektiğini kaydetti.
G İ R İ Ş İ M C İ
ÇANKIRI
Yöresel kıyafetler hayat buldu
Kaybolmaya yüz tutan zanaatlarını yaşatmak için
çalışmalar gerçekleştiren Çankırı Belediyesi, yöresel giyim
kuşam kültürünü hayata geçirmeye başladı. Çankırı'da
yaşayan kadınlar için, farklı bir mesleki eğitim ile yeni bir
istihdam alanı oluşturmayı amaçlayan proje ile köylerde
giyilen, eski dönemlerden kalma yöresel kıyafetler, Kadın
İstihdam Merkezi'nde günümüz kumaş, aksesuar ve
işleme teknikleri ile
yeniden dikilip işleni-
yor. Çankırı Belediye
Başkanı İrfan Dinç,
“Çankırı’nın geçmişin-
deki zengin yöresel
kıyafet kültürünün
son temsilcisi olan
Süleyman Doğar
Usta ilerlemiş yaşına
rağmen adeta yaşayan bir hazinedir. Çankırı Belediyesi
Kadın İstihdam Merkezi’nde çalışmaya başlayan Süley-
man Doğar bu mesleğe meraklı hanımlara mesleğini
öğretmektedir. Çankırı Belediyesi kaybolmaya yüz tutmuş
bir mesleği, mesleğin son temsilcisinden gelecek kuşakla-
ra aktarmaya ve yaygınlaştırmaya kararlıyız” diye konuştu.
56 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
ZONGULDAK
Mikro kredi ile yedi torun okutuyor
Zonguldak'ta eşini ve oğlunu kaybetmesinin ardından
iki kızı ve yedi torunuyla hayata tutunan 56 yaşındaki Ayşe
Özer, mikro kredi desteğiyle açtığı bakkal dükkanı saye-
sinde torunlarını okutmanın mutluluğunu yaşıyor. Kazan-
dığı para yetmeyince bir süre gözleme ve köfte ekmek
de yapıp satan Ayşe Özer,
çevresindekilerin de desteğiyle
mikro krediye başvurdu. Mikro
kredi desteğiyle ilk olarak tavuk
alıp yumurtalarını satan Özer,
geçen yıl aldığı 5 bin liralık
destekle de bakkal dükkanı açtı
ve kendi işinin patronu oldu.
Ayşe Özer, "Arkadaşlarım 'Ayşe böyle bir iş var, katılır mısın'
dediler. Kredi aldıkça değerlendirdim. İlk aldığım parayla
tavuk aldım. Çocuklarımın öğretmenlerine gidip yumurta
sattım. Daha sonra bakkalı açtım. Bu şekilde yürütmeye
çalıştım. Bir kadın kafasına koyduğunu yapmalı, yapıyor
da" diye konuştu. Eşini ve oğlunu kaybettiğini, ancak hiçbir
zaman yıkılmadığını kaydeden Ayşe Özer, tüm zorluklara
rağmen insanların mücadeleden vazgeçmemesi gerektiği-
ni de sözlerine ekledi.
TOKAT
Zileli kadınlar ekmeğini
taştan çıkarıyor
Tokat'ın Zile ilçesindeki halk eğitim merkezinde çalışan
20 kadın, bölgede çıkarılan doğal taşları anahtarlık, kolye,
yüzük, küpe gibi hediyelik eşyalara dönüştürüyor. Mavi
kalsedon, jasper ve collawoud türlerinden çeşitli süs eş-
yaları üreten kadınlar, deyimi yerindeyse ekmeğini taştan
çıkarıyor. Yeni Şafak Gazetesi Muhabiri Cabir Turğut’a bilgi
veren Zile Halk
Eğitim Merkezi
Müdürü İbrahim
Üçköylüoğlu,
Tokat Valiliği'nin
desteğiyle yeni
bir tesis daha
açtıklarını, bu-
rada 70 kadının
daha istihdam
edileceğini
söyledi. Bölgede 6 çeşit değerli taş bulunduğunu belirten
Üçköylüoğlu, işlenmiş özel taşlara özellikle ABD'den talep
geldiğini hatırlatarak, “Haziran ayına kadar ABD'ye 600
kilogram daha taş göndereceğiz. Yurt dışından sipariş
alıyoruz" dedi.
www.derinekonomi.com

Altının ustasından
çırağına öğütler
E K O N O M İ S İ
Atasay Mücevherat Kurucu Başkanı
Atasay Kamer “Sadece öğrenilenleri
ortaya koyarak değil güzel sentezler
çıkararak, inovasyon çalışmaları yapa-
rak da yeni bir şeyler katabilmek lazım.
Tüm bunları sektöre katabilirseniz ba-
şarılı olursunuz. Benim başarım daima
sektöre kattığım yenilikler sayesinde
olmuştur” dedi. İstanbul Kemerburgaz
Üniversitesi (İKBU) Meslek Yüksekokulu
Kuyumculuk ve Takı Tasarımı Bölümü
tarafından düzenlenen ve farklı sektör
temsilcilerinin yer aldığı “Ustasından
Çırağına Nasihatler” paneline onur
konuğu olarak katılan Atasay Kamer,
Atasay Mücevherat Kurucu Başkanı
Atasay Kamer, “Vazgeçilmez insan
olmak ve hayata, çalıştığınız mües-
seseye kendinizden daima bir şeyler
Ö L Ç E K
katabilmek, insanlara yeni bir şeyler
verebilmek çok önemli” diye konuştu.
Panelin moderatörlerinden Yrd. Doç.
Dr. Fatoş Altınbaş Sarıgül ise “Tama-
men akademik bulgulara dayanarak
diyebilirim ki, ustalık mesleği ölmüyor
değişim geçiriyor” dedi.
Aile varlıklarını Aile
Ofisleri yönetmeli
İnci Holding, İnci Aile Ofisi’ni kurarak;
aile varlıklarının farklı bir bakış açısıy-
la, profesyonelce değerlendirilmesini
amaçlayan Aile Ofisi kavramıyla Türki-
ye’yi tanıştırdı. İş şapkasıyla aile şapka-
sını tamamen ayıran ve sürdürülebilir
kurumsallaşmayı ön plana çıkaran İnci
Aile Ofisi düzenlediği çeşitli etkinlikler-
le birikimlerini diğer aile şirketleriyle
paylaşıyor. İnci Aile Ofisi son olarak da
düzenlediği yatırımcı gününde varlık
yönetimi ve aile hizmetleri alanların-
58 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
da edinilen know-how’ı başka aile
şirketleriyle paylaşma imkanı yaratıldı.
İnci Aile Ofisi Yatırımcı Günü’ne Azimut
Portföy Türkiye Ülke Müdürü Giorgio
Medda ve Genel Müdürü Murat Salar,
TSKB Gayrimenkul Değerleme Genel
Müdür Yardımcısı Bilge Beller Özçam,
212 VC Girişim Fonu Kurucu Ortağı
Numan Numan, Kare Yatırım CEO’su
Ümit Ertuğ Kumcuoğlu, konuşmacı
olarak katıldı. Toplantıda maddi ve
manevi değerlerin nesiller arası sağlıklı
devir teslimi için Aile Ofisleri’nin önemi
vurgulandı. İnci Aile Ofisi Yönetim Ku-
rulu Başkanı Şelale Zaim, iş şapkasıyla
aile şapkasını tamamen ayırmak ve
aile varlıklarının yönetimi konusunda
uzmanlaşarak Türkiye’ye katkı sağla-
mak üzere İnci Aile Ofisi’ni kurduklarını
söyledi. İnci Aile Ofisi Direktörü Aylin
Girgin Özbiliş de, Türkiye ekonomisinin
yüzde 95’ini aile şirketleri oluşturdu-
ğuna vurgu yaptı.
Newjoy’dan
Azerbaycan’da üç yeni
mağaza
Bebek ve genç mobilyasında
uzmanlaşma politikası ve geliştirdiği
konsept mağazalarla kısa zamanda
hızlı bir büyüme gerçekleştiren Newjoy,
Azerbaycan’da üç yeni mağaza birden
açtı. Özellikle perakende sektöründe
uluslararası markaların distribütörlü-
ğünü de yürüten ve ülkenin önemli
şirketlerinden Soliton Mebel firması
tarafından açılan mağazalar Bakü’nün
en işlek ve bilinen caddelerinde yerini
alıyor. Mağaza açılışında konuşan
Newjoy CEO’su Birol Öner, Azerbay-
can’ın inşaattan turizme, enerjiden
tarıma, telekomünikasyondan gıdaya
birçok sektörde yatırımcı için büyük fır-
satlar sunduğunu belirterek, “Üretimi-
mizin yüzde 35’ini ihraç eden marka
olmayı hedefliyoruz, 2017 yılında bu
oranı yüzde 40’a taşıyarak ihracatta
yüzde 100 büyümek hedefindeyiz”
dedi. Başarılı ihracat atakları ile dünya
pazarlarında söz sahibi olma vizyonu
ile hareket eden Newjoy, Sakarya Hen-
dek’te üretim gerçekleştiriyor. Yurt için-
de 70 mağazası bulunan marka ilk yurt
dışı mağazasını 2013’te Erbil’de açtı.
Avusturya, Fas, Kıbrıs ve Vietnam’da
konsept mağazaları bulunan Newjoy,
Azerbaycan’daki üç yeni mağaza ile
yurt dışındaki toplam mağaza sayısını
dokuza ulaştırdı.
60 bin KOBİ e-ticarete
atıldı, 37 milyon
ürün sattı
‘Açık pazar’ iş modeliyle Türkiye’yi
yeni bir ticaret kavramı ile tanıştıran
n11.com, Türkiye e-ticaret sektörünü
büyütmeye devam ediyor. Kısa sürede
KOBİ ağırlıklı binlerce mağazayı e-tica-
rete kazandıran ve milyonlarca ürünü
tüketicilerin beğenisine sunan e-ticaret
platformu n11.com, KOBİ’leri e-tica-
rete tanıştırmak için çalışmalarına hız
kesmeden devam ediyor. Türkiye’nin
e-ticaret potansiyeli yüksek bir ülke
olduğunu vurgulayan n11.com CEO’su
Won Yong, Jo, ‘Türkiye ye-
niliklere ve gelişime çok
hızlı ve olumlu geri dö-
nüşler veren bir ülke.
n11.com olarak, ülke
genelinde işletmelerin
yaklaşık yüzde 99’unu
oluşturan KOBİ’lerin
ticaret anlayışını değişti-
rerek e-ticaretle tanışmalarına imkân
verdik. Nisan 2013’ten bu yana yaklaşık
60 bin KOBİ platformumuz aracılığıyla
e-ticaretle tanıştı ve tüm Türkiye’ye
satış gerçekleştiriyor. Açık pazar iş mo-
deli sayesinde e-ticarete atılan 60 bin
KOBİ, 37 milyon ürün satarak satışlarını
katladı. n11.com’un iş modeli ve devrim
niteliğindeki bu dönüşüm hamlesiyle,
Türkiye’deki e-ticaret hareketliliğinin
devam edeceğini, önümüzdeki dö-
nemde e-ticaretin, toplam perakende
hacmi içerisinde hak ettiği yere ulaşa-
cağına inanıyoruz” diye konuştu.
www.derinekonomi.com

Aile içi girişim
sermayesi fonu önerisi
Genç Yönetici ve İş Adamları Derne-
ği’nin (GYİAD) düzenlediği Aile Şirket-
leri Konferansı’nda konuşan Yönetim
Kurulu Başkanı Serkan Sevim, aile içi
girişimciliğin önemine dikkat çekti.
Aile fertlerinden birinin, şirket dışında
girişimciliğe adım atmasının aile şir-
ketlerini olumsuz etkilediğini söyleyen
Sevim, “Bunu engellemek için, aile içi
girişim sermayesi fonu benzeri yapılar
kurulabilir. Paranın ‘hızlandırma’ özelliği
sayesinde, girişimler çok daha kısa
sürede büyüyebilir ve böylece Türkiye
ekonomisi 30 yıl ileri taşınabilir” dedi.
Türkiye’deki şirketlerin yüzde 95’ini aile
şirketlerinin oluşturduğunu belirten
Sevim, “Aile içi girişimciliğin aile içi
sermaye fonları ile desteklenmesi,
paranın hızlandırma özelliğinin devreye
girmesini ve girişimlerin çok daha kısa
sürede büyümesini sağlar. Bugün iti-
barıyla bankalardaki toplam Türk Lirası
birikim 800 milyar TL seviyesinde. Bu
rakamın 400 milyar TL’sinin aile şir-
ketlerinde olduğu düşünülürse, yüzde
3’üne karşılık gelen 12 milyar TL’nin
aile içi startup’lara fon olabileceğini
söyleyebiliriz” dedi.
Türk aile şirketleri
Kuzey Yıldızı’nın
peşinde
TAİDER Aile İşletmeleri Derneği,
sürdürülebilirlik konusundaki çalışmala-
rı teşvik etmek amacıyla “Kuzey Yıldızı
Aile Şirketlerinde Sürdürülebilirlik Pro-
jesi” kapsamında “Kuzey Yıldızı Sürdü-
rülebilirlik Ödülü” verecek. Bugün aile
şirketlerinin ülkemizde GSMH’nın en
az yüzde 75’ini ve Türkiye istihdamının
yüzde 85’ini sağladığının altını çizen
TAİDER Yönetim Kurulu Başkanı Sumer
Tömek Bayındır, “Aile işletmelerini kalıcı
ve dayanıklı kılmak esas amacımızdır.
Kuruluşumuzdan beri bu alandaki ça-
balarımızı daha etkili hale getirebilmek
üzere, üyesi olduğumuz Uluslararası
Aile İşletmeleri Ağı’nın başlattığı ve
BCORP işbirliği ile geliştirdiği, şirketlere
somut bir araç sunan “Sürdürülebilirlik
Etki Değerlendirme Testi”ni ciddi şekil-
de ele aldık” dedi. Yarışma sonuçları 3
Kasım 2017 tarihinde İstanbul’da ger-
çekleşecek olan TAİDER 5. Ulusal Aile
İşletmeleri Zirvesi’nde açıklanacak.
27 bin KOBİ 3 ayda
2,6 milyarlık
kaynağa ulaştı
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
(TOBB) Kredi Garanti Fonu (KGF),
Ziraat Bankası, Denizbank ile oda ve
borsaların desteğiyle başlayan ‘Nefes
Kredisi’ projesi gerçek anlamda KO-
Bİ’lerin ‘nefes’ini açtı. TOBB Başkanı
M. Rifat Hisarcıklıoğlu, bugüne kadar
27 bin şirketin 2,6 milyar liralık kredi
kullandığını belirterek, proje tamam-
landığında 4 milyar liranın üzerinde
kredi kullandırmış olacaklarını duyurdu.
Toptan ve perakende ticaret, imalat,
inşaat ile ulaştırma, depolama sek-
törleri en çok kredi kullanan sektörler
olarak öne çıkıyor. Cumhurbaşkanı Re-
cep Tayyip Erdoğan’ın da Nefes Kredisi
için “finansmanda inovasyon” ifadesini
kullandığını hatırlatan Hisarcıklıoğlu
“Ayrıca KGF’nin Portföy Garanti Sistemi
sayesinde Nefes Kredisi başvurularını
saatler içerisinde onaylanıyor. Üyeleri-
miz başvurularını tamamladıktan kısa
süre sonra kredilerini kullanabiliyorlar.
Eskiden olduğu gibi haftalarca beklen-
miyor” dedi.
KOSGEB Başkanı
Biçer’den bankalara:
Zorluk çıkarmayın
Yaklaşık 460 bini aşkın KOBİ, Sıfır
Faizli İşletme Kredisi Faiz Desteği
almaya hak kazandı. Ancak, anlaşmalı
banka ve işletmeler arasında aksaklıklar
da yaşanmaya başladı. Küçük ve
Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve
Destekleme İdaresi (KOSGEB) Başkanı
Recep Biçer, Sıfır Faizli İşletme Kredisi
Faiz Desteğini almaya hak kazanan
KOBİ'lerin bankalarda işlemlerinin
zorlaştırıldığı, kredi başvurularının büyük
bir bölümünün reddedildiğini belirterek,
"Kredi işlemlerinin kolaylaştırılması için
bankalara üçüncü kez resmi yazıyla
çağrıda bulunduk. Lüften bankalarımız
KOBİ'lere zorluk çıkarmasın" dedi.
KOSGEB Başkanı, ülkede yaşanan
tüm olumsuzluklara rağmen, devletin
KOBİ'lerin yanında olduğunu hissettirmek
ve ekonomiye biraz olsun canlılık
sağlayabilmek adına büyük bir özveriyle
çalışırken, bankaların bu tutumlarının
kendilerini üzdüğünü söyledi.
 GÜNDEM

60 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

DAVID ROCKEFELLER
GERÇEKTEN ÖLDÜ MÜ?
Medya organlarına 20 Mart 2017’de ünlü Rockefeller ailesinin lideri David Rockefeller’in öldüğü iddi-
ası yansıdı. Ölüm haberini neden 'iddia' olarak nitelediğimi yazının sonunda açıklayacağım. Ondan
önce David Rockefeller'ın ve Rockefeller hanedanının, Amerikan ve dünya düzeninde neye karşılık
geldiğine yakından bakmakta fayda var.

Erkan Öz

D
avid Rockefeller kimdir ve Rockefeller ailesi neden
önemlidir? Son 300 yıldır dünya, üretimin para ile
organize edildiği bir para ekonomisi yani kapita-
lizm içinde yaşıyor. Batı dünyasının merkezde yer aldığı
bu sistemi para sahipleri yönetiyor. Rockefeller ailesi ise
işte büyük miktarda parayı kontrol eden dünyanın sayılı
ailelerinden. Hanedanlık olarak niteleyebileceğimiz bu
aileler içerisinde Rockefellerler’in yanı sıra Rothschildler,
Warburglar, Schiffler, Kennedyler, Habsburglar, Windsorlar,
Morganlar vb aileler de yer alıyor.
çok düşük fiyatlarla petrol satmaya yani iflasa zorladı. 1884
yılında rakip şirketlerce kolundan hafifçe yaralandı. 1874
yılında Cleveland'daki 26 bağımsız rafinericiye, kendisiyle
birleşmelerini önerdi. Yirmi bir rafinerici bu öneriyi kabul
etti. Birlikte National Rafinery Association'u kurdular. 1896
yılında yine suikaste uğradı fakat bundan da sağ çıkmaya
başardı. Süreç içerisinde gerek rakipleri, gerekse sıradan
Amerikalılar tarafından hiç de sevilmiyordu. Kamuoyunda
olumlu imaj yaratmak için Halkla İlişkiler'in babası sayılan
Ivy Lee'den yardım aldı. Oldukça da faydasını gördü. Birçok
yardım kurumu açtı. Bunların başın-

15
1800’LÜ YILLARA DAYANAN da Chicago Üniversitesi, Tıp Araştırma
BİR HANEDANLIK Enstitüsü, New York'taki ünlü Rockefeller
Rockefeller ailesi özellikle ABD’de Center vardır. Acımasız bir kartel haline
TRİLYON DOLAR

etkili olmuş olan bir ailedir. Hanedanlığın
kurucusu 1839-1937 arasında yaşayan
Amerikalı sanayici ve petrolcü John
Davison Rockefeller. Mütevazı bir köy
kilisesinde ayin eşyası muhafızıyken, bir
ticarî işletmeye muhasebeci olarak giren
John Davison Rockefeller daha sonra
kendisi girişimci oldu. Petrol endüstrisi-
TAHMİN EDİLEN SERVETİ
nin vaat ettiği geleceği ilk sezenlerden
(GİZLİ HESAPLAR VS)
biri olan John Davison, madencilik ve
çelik işleriyle uğraştı. İç savaş sırasında
şirketleri gelişti. 1862'de kimyager Samuel Andrews'ın pet-
rolü rafine etmenin daha iyi ve ucuz bir yolunu keşfettiğini
duydu. John Davison, şirketini satarak parasını Andrews'la
birlikte Standard Oil Company adında yeni bir şirkete yatır-
dı. 1863'te ilk petrol rafinerisini kurdu. Bu aşamadan sonra
John Davison petrol taşımacılığında kullanılan demiryol-
larını kontrol etmeye odaklandı. Demiryollarının kontro-
lünü ele geçirince John Davison Rockefeller diğer petrol
üreticilerinin ya petrol taşımalarını engelledi ya da onları
gelen Standard Oil daha sonra parça-
landı. Bu şirketin bölünmesinden sonra
EXXON-MOBİL, CHEVRON, CITI GROUP,
J.P.MORGAN-CHASE Rockefeller Ailesinin
en çok tanınan şirketleri olarak ortaya çıktı.
John Davison Rockefeller, 1892'de
Amerika'nın ilk gerçek milyoneri oldu.
1910-1937 yılları arasında ‘Dünya'nın
En Zengin İnsanı’ydı. Öldüğünde kişisel
serveti 912 Milyon dolar düzeyindeydi.
Bu rakam enflasyon ile dönüştürülünce
günümüzde yaklaşık 189 Milyar dolara denk gelmektedir.
Forbes’un 2017 zenginler listesine göre dünyanın en zen-
gin insanı olan Bill Gates’in servetinin bile sadece 81 milyar
dolar olduğu düşünülürse Rockefeller hanedanının kurucu-
su John Davison Rockefeller’ın tarihin en zengin insanla-
rından biri olduğu anlaşılacaktır. Sanılanın aksine Yahudi değil
Baptist Hristiyan olan John Davison Rockefeller tek oğluna da
John Davison Rockefeller Junior ismini koydu. 1874-1960 yılları
arasında yaşayan Junior finans işiyle uğraştı.
 GÜNDEM
BANKALAR DÖNEMİNİN YILDIZI
Junior’ın en büyük oğlu David Rocke-
feller ise 1915 yılında doğdu. David ban-
kacı olarak tanındı. Bugün JP Morgan
Chase olarak bilinen bankanın yönetim
kadrosuna 1946 yılında katılan David
Rockefeller, 1960-1981 yılları arasında
bankanın yönetim kurulu başkanıydı.
Aslında David’in bankacılık ve yönetici-
lik kariyeri her zaman başarılarla dolu
da değildi. 1974-1976 yılları arasında
rakipler büyük başarı kazanırken David’in
yanlış kararları ile JP Morgan Chase
gelirlerinde yüzde 36 erime yaşadı ve
FED tarafından sorunlu banka kategori-
sine konuldu. Öldüğü söylendiğinde yine
Forbes’un tahminine göre David Rocke-
feller’ın serveti sadece 3.3 milyar dolardı.
Dedesi John Davison’ın 190 milyar do-
lara yaklaşan mal varlığı düşünüldüğünde
bu büyük bir düşüş olmalıydı. 2017’de tüm
Rockefeller ailesinin serveti ise Forbes’un
Amerikanın En Zengin Aileleri listesine
göre sadece 10 milyar dolar civarındaydı.
SERVETİ ERİDİ Mİ?
Rockefellerlerin serveti gerçekten
erimiş olabilir mi? Bu noktada para ha-
nedanları hakkında önemli bir sorun ile
karşılaşıyoruz. Aslında iç içe girmiş kar-
maşık ortaklıklar, vergisiz off-shore cen-
netleri ve İsviçre gibi ülkelerin sağladığı
gizli hesap imkanları gibi etkenler yan
yana konulduğunda beyan edilen kişisel
ROCKEFELLER HANEDANI
62 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
PARANIN
İMPARATORU
Enerji şirketi Standard
Oil'in kurucusu
John.D. Rockefeller'in
torunu, 101 yaşındaki
Rockeffeler'in New York'ta
Pocantico Hills'teki evinde
uykusunda öldüğü
açıklandı. Ailenin sözcüsü
Fraser Seitel, Rockefeller'in
kalp yetmezliği nedeniyle
öldüğünü belirtti. Bugüne
kadar 6 kalp nakli, 3
böbrek ve 2 de ciğer nakli
yapılan en yaşlı zengin
David Rockefeller, "200.
yaş günümü kutlamak
istiyorum" demişti.
Uluslararası sisteminin
önemli aktörlerinden
birisi olan Rockefeller,
Enerji şirketi Standard
Oil'in kurucusu John.
D. Rockefeller'in büyük
oğluydu. Rockefeller
zenginliğinin zirvesinde 5
ila 15 trilyon dolar servete
sahip olduğu tahmin
ediliyor.
servetlerin dışında bu ailelerin gerçek-
te ne kadar paraya sahip oldukları ya
da hükmettikleri kesin olarak bilmek
imkansız. Yani hükümetlerden ya da
halklar tarafından seçilen politikacı-
lardan sürekli şeffaflık talep eden bu
ultra zengin kişi ve aileler iş kendilerine
geldiğinde son derece kapalı bir yapı
oluşturuyorlar. Tıpkı işçi sınıfının örgüt-
leri sendikalara karşı alerji gösterirken
kendileri son derece örgütlü olmaları
ve bu örgütlerin gündem faaliyetlerini
açıklamaya yanaşmamaları gibi.
Bırakın bu para hanedanlarının ger-
çek servetlerini tespit etmeyi ABD mer-
kez bankası FED’in ortaklarının isimleri
bile en çalışkan batılı araştırmacılar için
dahi öğrenilemeyen bir sır olarak kalı-
yor. Federal Reserve ya da FED olarak
adlandırılan bu kuruluş ne Federal (yani
devlete ait) ne de bir Reserve yani
rezervi var (yani eskisi gibi rezervlerin-
de altın yok sadece havadan bedava
para basıyor). Para hanedanları FED’in
bastığı kağıt para ile dünyaya hükme-
derken koskoca özgürlükler dünyası
batıda hiçbir araştırmacı FED’in gerçek
ortaklarını öğrenemiyor. FED sanki bir
devlet kuruluşuymuş gibi bir hava veri-
lerek insanlar kandırılıyor. Yine belki de
geleceğin dünya merkez bankası olarak
dizayn edilmiş olan IMF’nin adı Dünya
Merkez Bankası değil de Uluslar arası
Para Fonu olarak konulmuş. Çünkü aksi
Rockefeller ailesi
özellikle ABD’de etkili
olmuş olan bir ailedir.
Hanedanlığın kurucusu
1839-1937 arasında
yaşayan Amerikalı sa-
nayici ve petrolcü John
Davison Rockefeller.
www.derinekonomi.com
 John Davison Rockefeller, 1863'te ilk petrol rafinerisini
kurdu. Bu aşamadan sonra petrol taşımacılığında kullanılan
demiryollarını da kontrol etmeye odaklandı. Demiryollarının
kontrolünü ele geçirince diğer petrol üreticilerinin ya petrol
taşımalarını engelledi ya da onları çok düşük fiyatlarla
petrol satmaya yani iflasa zorladı.

çok dikkat çekerdi. Bu büyük hane-

danların gerçek servetleri hakkında
ancak tahminler yapılabiliyor. Gaylon
Ross Sr isimli yazar ‘Küresel Elitlerde
Kim Kimdir?’ adlı kitabında 1998 yı-
lında Rockefeller ailesinin servetini 11
trilyon dolar Rothschild ailesinin mal
varlığını ise 100 trilyon dolar olarak
tahmin etmiş. Dünyanın tüm yıllık mal
ve hizmet üretimi 2014’te yaklaşık
80 trilyon dolardı. Yani tüm dünya bir
araya gelip yemeden içmeden çalışsa
1 yılda Rotschildlerin serveti kadar
varlık üretemiyor. Öyle görünüyor ki
John Davison döneminde çok zengin
olmanın dikkat ve nefret çektiği
anlaşılmış. Servetler ve onları garanti-
leyen sistemler yanıltmacalı isimler ve
beyanlar arkasına saklanıyor.
David Rockefeller asıl ününü işte bu
servetlerin devamını ve dünyayı kont-
rol etmenin aracı olarak kullanılacak
kurumların birçoğunun kurucusu ola-
rak kazandı. Çok seyahat etmesi ile ve
sürekli yeni ilişkiler kurması ile tanınan
David Rockefeller ABD dış politikasını
belirleyen Council on Foreign Rela-
tions yani CFR’nin Onursal Başkanı
idi. Amerika kıtasındaki ülkeler arası
ilişkileri kontrolü amaçlayan Americas
Society’nin hem kurucusu hem de
Onursal Başkanıydı. Bilderberg isimli
3.2 MİLYAR DOLAR
AÇIKLADIĞI KİŞİSEL SERVETİ
toplantılarının içeriğinin gizli olması
ile meşhur küresel seçkinler kulü-
bünün en etkili isimlerinden biriydi.
Bilderberg’in Asya’ya da açılması
için Trilateral Commission yani Üçlü
Komisyon’un da hem kurucusu hem
de Kuzey Amerika Onursal Başkanıydı.
Rockefeller ailesi Birleşmiş Milletler
teşkilatının kurulduğu araziyi bağışla-
yan aile olarak da tanınır.
David Rockefeller ilginç bir şekilde
bazı komplo teorisyenlerince küresel
bir gizli dünya devletinin istihbarat
teşkilatı olarak da nitelenen CIA ile de
çok derin ilişkiler içerisinde olan bir
isimdi. Gençliğinde 2. Dünya Savaşı
yıllarında Kuzey Afrika ve Fransa’da
Amerikan askeri istihbarat subayı
olarak görev yaptı. David Rockefeller
meşhur CIA direktörleri Richard Helms
ve Allen Dulles ile çok yakındı. Dulles
2. Dünya Savaşı’nda operasyonlarını
MI6 ile sıkı işbirliği halinde Rockefeller
Center’da kurduğu bir merkezden
idare etti. Cary Reich, ‘Nelson Ro-
ckefeller’ın Hayatı’ isimli kitabında
Dulles’ın David Rockefeller’ın ömür
boyu arkadaşı ve sırdaşı olduğunu
yazıyor. Yine Reich, David’in CIA şefleri
tarafından Dulles’ın koordinasyonunda
sürekli ve yoğun biçimde istihbarat ile
beslendiğini kaydediyor. David Roc-
kefeller’ın çok yakın olduğu bir diğer
isim de Henry Kissenger. David’in
Kissenger’dan özellikle Şili’deki Allen-
 GÜNDEM
de darbesi sırasında kendi çıkarlarını
korumak için tavsiyeler aldığı söyleni-
yor. Eski bir Chase Bank çalışanı ve CIA
ajanı olan Archibald Bulloch Roosevelt
Jr. Da David’in yakın ilişkide olduğu
isimlerdendi. Archibald’ın kuzeni Kermit
Roosevelt Jr. Da bir CIA ajanıydı ve 1953
İran darbesinde önemli rol oynamıştı.
Uluslararası ilişkiler ve istihba-
rat dışında Rockefellerlar gıdadan
doğum kontrolü konularına kadar bir
dizi alanda insanlığın geleceğini gizli
planlarla etkilemeye çalışmakla da
itham ediliyor. Tüm bu tip suçlamalara
karşı David Rockefeller 2002’de kendi
kaleme aldığı otobiyografisinde bakın
ne yanıt veriyor: “100 Yıldan fazla bir
süre boyunca siyasi yelpazenin her iki
ucundan ideolojik aşırıcılar kamuoyu-
na yansımış birçok olayı… Amerika’nın
politik ve ekonomik kurumları üzerin-
de sahip olduğumuzu iddia ettikleri
etki nedeniyle aileme saldırmak için
kullandılar. Bazıları ABD’nin çıkarlarına
karşı çalışan gizli bir çetenin parçası
olduğumuza bile inanıyor. Bunlar
beni ve ailemi ‘enternasyonalistler’
olarak tanımlıyor ve başka ülkelerden
isimlerle daha entegre bir küresel
ekonomik ve politik yapı (yani birleşik
tek bir dünya) kurmak için bir komplo
içinde olmakla itham ediyor. Eğer suç- konuma getiremezsek para hane-
lama buysa, ben suçluyum ve bundan danları bil ve teknoloji tiranlarına da
gurur duyuyorum”
Belli ki Rockefellerlar ve diğer para
hanedanları kendi çıkarlarını gözete-
cek tek bir dünya devleti için çalışıyor-
lar ve aslında bunu saklama gereği de ölüm tanımımızı değiştirmemiz gerek-
duymuyorlar. Para ile üretimden önce
1
dünyada feodal ilişkilerle
üretim yani feodalizm
vardı. Bugün siz bir iş
yaptırmak için çalıştı-
racağınız kişiye para
verirsiniz. Ama ortaçağda
paradan önce feodal
bağlılıklar önemliydi.
Çalıştıracağınız kişi me-
sela bir köylü başka bir
feodal yöneticiye örneğin
bir krala ya da padişaha
bağlı ise ona para da verseniz size
çalışmazdı. Feodal ilişkilerden para
elde edip para ekonomisinde güç-
lerini koruyan hanedanlar da vardır.
Örneğin Habsburglar ya da İngiltere
64 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Rockefeller kardeşler
kraliyet ailesi gibi. Günümüzde ise
para ekonomisi ölürken bilgi ve tekno-
loji ekonomisi yükseliyor. Gelecek on
yıllarda üretim için para sahibi olmak
değil bilgi ve teknoloji sahibi olmak
önemli olacak. Eğer günümüzün para
sahiplerini şeffaf ve hesap veren bir
dönüşebilir.
David Rockefeller en az 200 yaşına
kadar yaşamak istediğini söylemişti.
Bugün sahip olduğumuz teknoloji ile
tiği anlaşılıyor. Eskiden
kalp durduğu zaman
ölüm gerçekleşti kabul
edilirdi. Oysa günümüzde
TRİLYON beyin ölümü önemli. Kalp
DOLAR dursa bile beyin kısa bir
süre daha canlılığını ko-
AİLENİN
ruyor. ABD’de Alcor isimli
NEW YORK'TAKİ
bir şirket kalbi duran
GAYRİMENKUL
vakaları sıvı nitrojen ile
DEĞERİ
dondurup derin bir uy-
kuya yatırıyor ve yaklaşık
1000 yıl bozulmadan bu
insanları saklayabiliyor. Hastalar kendi
sağlık sorunlarını çözecek teknoloji
bulunana kadar dondurulmuş oluyor-
lar. Alcor ve benzeri birkaç şirket bu
işlemi maksimum sadece birkaç yüz
bin dolara gerçekleştirebiliyor. En az
200 sene yaşamak istediği bilinen
David Rockefeller bu teknolojiden fay-
dalanmış olabilir mi? Bugün ölümüne
neden olduğu söylenen kalp sorunu
50 yıl sonra çözülürse David Rocke-
feller uyanıp tekrar karşımıza çıkabilir
mi? Bunlar cevapları muğlak sorular.
Çünkü yine o şeffaflık sorunu ile karşı
karşıyayız.
David Rockefeller örneğinden yola
çıkarak geldiğimiz noktada görüyoruz
ki, küresel siyaset ve ekonomi alan-
larında etkili süper zengin ailelerden,
kendilerinin siyasetçilerden ve sade
vatandaşlardan talep ettikleri şeffaf-
lığı talep etmek, dünya halklarının en
doğal hakkı. 
DEV ŞİRKETLERİ
HALEN EXXON-MOBİLE, CHEVRON,
CİTİ GROUP, J.P MORGAN AND CHASE
EN ÇOK BİLİNEN  ŞİRKETLERİ
www.derinekonomi.com
 GÜNDEM
F. William Engdahl
Amerika'nın kuruluşunun de facto patriği olan ve 101 yaşında ha-
yatını kaybeden David Rockefeller, iddia edilen hayırseverliğinden
dolayı medyada övgü ile karşılandı. Ben bu kişinin portresini daha
dürüst bir katkı sunmak istiyorum.
1
939’da dört kardeşi Nelson,
John D. III, Laurance ve Winth-
rop ile birlikte David Rockefeller
ve Rockefeller Vakfı, yine Rockefel-
ler’lar tarafından kontrol edilen ABD
dış politikasının en etkili düşünce
kuruluşu olan New York Dış İlişkiler
Konseyi’nde çok gizli Savaş ve Barış
Çalışmaları’nı finanse etti. Savaş son-
rası dünya imparatorluğunu planla-
mak için, İkinci Dünya Savaşı’ndan
önce bile Amerikan akademisyenleri-
nin toplanması, daha sonra Time’dan
Henry Luce tarafından Amerikan
Yüzyılı olarak adlandırıldı. İflas eden
İngilizlerden küresel imparatorluğu
66 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
ele geçirmek için bir plan hazırladılar,
fakat özenle imparatorluk deme-
meye karar verdiler. Bunun yerine,
"demokrasi, özgürlük ve Amerikan
özgür girişim biçimi" ifadesini kullan-
dılar. Projeleri için dünyanın jeopo-
litik haritasına baktılar ve de facto
egemen imparatorluk olarak ABD’nin
nasıl İngiliz İmparatorluğu’nun yerine
geçeceğini planladılar.
ROCKEFELLER AMERİKAN
YÜZYILI
Birleşmiş Milletlerin kurulması kilit
bir rol oynamıştır. Rockefeller kardeş-
ler, BM karargâhı için Manhattan'da
arazi bağışladılar (ve bu süreçte sahip
oldukları komşu gayrimenkullerin
artan fiyatlarından milyarlarca dolar
sağladılar). Bu Rockefeller’ların "hayır-
severlik" yöntemidir. Bağışlanan her
hibe, aile servetini ve gücünü arttır-
mak için hesaplanır.
Savaş sonrasında David Rockefeller
ABD dış politikasına ve Afrika, Latin
Amerika ve Asya’daki sayısız savaşa
hükmetti. Rockefeller hizipçiliği ABD
uyruğu altında Batı Avrupa’yı canlan-
dırmak için Sovyetler Birliği’ne karşı
NATO ve Soğuk Savaş’ı yarattı. Nasıl
yaptıklarını Paranın Tanrıları isimli
kitabımda ayrıntılı olarak anlattım.
Burada David Rockefeller’ın insanlığa
karşı olan suçlarından birkaç örnek
vereceğim.
ROCKEFELLER BİYOLOJİ
ARAŞTIRMASI: İNSANLARI
KONTROL ETMEK
Hayırseverlik dostlarımızın sevgisi
ile yapılmalıysa, Rockefeller Vakfı’nın
bağışlara öyle diyemeyiz. Tıbbi araştır-
maları ele alalım. 1939’a ve savaşa ka-
darki dönemde Rockefeller Vakfı, Ber-
lin’deki Kaiser Wilhelm Enstitüsü’ndeki
biyolojik araştırmalarını finanse etti.
Bu, üstün bir ırkın yaratılması ve aşağı
olduklarını düşündüklerini öldürme
veya kısırlaştırmanın nasıl olacağı ile
ilgili Nazi öjenisiydi. Rockefeller Nazi
öjenisini finanse etti. Rockefeller’ın
Standard Oil şirketi ayrıca yakıt sıkın-
tısı çeken Nazi Hava Kuvvetleri’ne de
savaş sırasında gizlice yakıt sağla-
yarak ABD yasalarını ihlal etti. Savaş
sonrasında Rockefeller kardeşler, öjeni
çalışmalarına devam edebilmek için
korkunç deneylere dâhil olan önde
gelen Nazi bilim adamlarını ABD ve
Kanada’ya getirebilmek için temiz
kimlikler düzenlediler. Birçoğu, CIA’in
çok gizli MK-Ultra Projesi’nde çalıştı.
1950’lerde Rockefeller kardeşler, do-
ğum kontrolü gibi gizli öjeni faaliyet-
lerini sürdürmek için Nüfus Kurulu’nu
kurdu. Rockefeller kardeşler 1970’ler-
de Rockefeller’ların ulusal güvenlik
danışmanı Kissinger tarafından yöne-
tilen ve “NSSM 200 - ABD Güvenlik ve
Denizaşırı Çıkarları İçin Dünya Nüfus
Artışının Etkileri” isimli, çok gizli ABD
hükümet projesinden de sorumluydu.
www.derinekonomi.com
Rapor, petrol ve mineral gibi strate-
jik hammaddelere sahip gelişmekte
olan ülkelerdeki yüksek nüfus artı-
şının, nüfusun bu kaynakları içeride
kullanımına yol açacak ekonomik
büyüme talepleri nedeniyle ABD
ulusal güvenliğine bir tehdit olduğunu
iddia etti. NSSM-200, gelişmekte olan
dünya nüfus azaltma programlarını
ABD yardımının bir ön şartı haline
getirdi. 1970’lerde vakıf, Dünya Sağlık
Örgütü ile birlikte nüfusu sınırlamak
için, kadınlarda hamileliği sürdürmeyi
imkânsız hale getiren özel bir tetanos
aşısı geliştirilmesini finanse etti.
Rockefeller Vakfı, gen çarpıştırması
oluşturmak için üniversite biyoloji
araştırmalarını finanse etmek, belirli
bir bitkinin gen ekspresyonunu suni
olarak değiştirmek için diğer teknikler
ve Monsanto aracılığıyla genetik bir
tahrif alanı da yarattı. GDO’nun amacı,
Rockefeller’ın felaket olan Filipin
Golden Rice Projesi’ni desteklemesin-
den beri, insan ve hayvan besin
zincirini kontrol etmek
için GDO’nun kontrolü
olmuştu. Günümüzde
ABD'de yetiştirilen soya
fasulyelerinin yüzde 90'ın-
dan fazlası, Mısır ve pamuğun
yüzde 80’den fazlası GDO’lu. Henüz
etiketli değiller.
PETROLÜ
KONTROL ETMEK
Rockefeller’ın serveti, ExxonMobil,
Chevron ve diğerleri gibi petrol şirket-
lerine dayanıyor. David Rockefeller'ın
1954'ten beri siyasi danışmanı olan
Henry Kissinger her büyük Rockefeller
projesinde yer aldı. Kissinger, 1973'te
OPEC'in petrol ambargosunu tetik-
lemek için Ortadoğu diplomasisini
gizlice manipüle etti.
1973-1974 Petrol Krizi, 1950’lerde
Rockefeller tarafından kurulan ve
Bilderberg Grubu olarak bilinen gizli
bir örgüt tarafından yönetildi. Mayıs
1973’te David Rockefeller ve önde
gelen ABD’li ve İngiliz petrol şirketleri
başkanları petrol krizini planlamak için
İsveç-Saltsjoebaden’da yıllık Bilder-
berg toplantısında bir araya geldiler.
“Açgözlü Arap şeyleri” suçlanacaktı.
Düşen ABD doları kurtarıldı ve David
Rockefeller’ın serveti, Exxon-
Mobil, Chevron ve diğerleri gibi
petrol şirketlerine dayanıyor.
David Rockefeller'ın 1954'ten
beri siyasi danışmanı olan Hen-
ry Kissinger her büyük Rocke-
feller projesinde yer aldı. Kis-
singer, 1973'te OPEC'in petrol
ambargosunu tetiklemek için
Ortadoğu diplomasisini gizlice
manipüle etti. 1973-1974 Pet-
rol Krizi, 1950’lerde Rockefeller
tarafından kurulan ve Bilder-
berg Grubu olarak bilinen gizli
bir örgüt tarafından
yönetildi
Rockefeller'in Chase Man- hattan'ı da
dâhil olmak üzere Wall Street banka-
larını dünyanın en büyük bankalarına
dönüştürdü. Bu yazar, fiyat artış stra-
tejisinin Arap-İsrail savaşından altı ay
önce açıklandığı toplantının "gizli" pro-
tokolüne sahip. Dokümantasyon için
lütfen A Century of War adlı kitabıma
bakabilirsiniz. 1970'lerde Kissinger,
David Rockefeller'in dünya stratejisini
şöyle özetlemişti: “Eğer petrolü kont-
rol ederseniz bütün ulusları kontrol
edersiniz; Eğer yiyecekleri kontrol
ederseniz, insanları kontrol edersiniz;
Eğer parayı kontrol ederseniz, tüm
dünyayı kontrol edersiniz.”
PARAYI KONTROL ETMEK
David Rockefeller aile bankası Cha-
se Manhattan’ın başkanlığını yapıyor-
du. David Rockefeller, Chase Başkan
Yardımcısı Paul Volcker'in -dünya
ekonomisi pahasına petrol şoku gibi
faiz şoku, düşen ABD doları ve Chase
Manhattan da dâhil olmak üzere Wall
Street bankaların karlarının korun-
ması için -Başkan Carter'ın Merkez
Bankası Başkanı olmasını sağladı.
Volcker'ın Rockefeller'ın desteğiyle
Ekim 1979'daki faiz oranı şok terapisi,
1980’de Üçüncü Dünya Borç Krizini
yarattı. Rockefeller ve Wall Street bu
borç krizini devlet özelleştirmelerini
ve Arjantin, Brezilya ve Meksika gibi
ülkelerdeki sert ulusal para birimi
devalüasyonlarını zorla başlattı. Daha
sonra Rockefeller ve George Soros
Arjantin, Brezilya ve Meksika'da taht
mücevherini kirli ve ucuz fiyatlara
yakaladılar.
Model 1881’den sonra Osmanlı
İmparatorluğu’nda Duyun-u Umu-
miye vasıtasıyla tüm vergi gelirlerini
kontrol ederek Padişah’ın maliyesini
kontrol altına alan İngiliz bankalarına
çok benziyordu. Rockefeller çıkarları
IMF’i polis olarak kullanarak, 1980’le-
rin borçlu Latin Amerika ve Afrika
ülkelerinde kullanıldı. David
Rockefeller, Arjantinli General
Jorge Videla ya da Şili'deki
Pinochet de dâhil olmak
üzere Latin Amerika'daki vahşi
askeri diktatörlerin kişisel arkadaş-
larıydı; ikisi de işlerini o zamanlar
dışişleri bakanı olan Kissinger tarafın-
dan Rockefeller ailesi çıkarları adına
CIA tarafından düzenlenen darbelere
borçluydu. Rockefeller, -Üçlü Komis-
yon gibi kuruluşlar vasıtasıyla- ulusal
ekonomilerin tahribatının öncülüğünü
yapmış ve küreselleşme olarak adlan-
dırılan, çoğunlukla Wall Street ve City
of London'ın en büyük bankalarına
fayda sağlama politikasını ilerletmiştir.
Rockefeller 1974’te Üçlü Komisyonu
kurdu ve yakın arkadaşı Zbigniew Br-
zezinski'ye Kuzey Amerika, Japonya ve
Avrupa'daki üyelerini seçme görevini
verdi.
Eğer görülmeyen, Derin Devlet ola-
rak adlandırılan güçlü bir ağdan söz
edersek; David Rockefeller’ın kendisi-
nin Derin Devlet’in Patriği olduğunu
söyleyebiliriz. Gerçek eylemleri dürüst-
çe görülmeyi hak ediyor-hayırseverlik
değil, insanları sevmeyen!
 D o ç . D r . H a t i c e K a r a h a n

Transatlantik soğukluk
Y
eni ABD yönetiminin ne yapmaya çalıştığı ve çalışacağı İşte bu bağlamda, görüşmede bariz bir şekilde gözlenen
halen dikkatle izlenirken, Trump ve Merkel’in 17 Mart soğukluk, aslında arka planda diğer aktörlerle yaşanan karma-
tarihli Beyaz Saray buluşmasının önemli bir kilometre şık ilişkilere de yansıma potansiyeli taşıyor. Bakınız, Washington
taşı olması bekleniyordu. Nitekim ABD’nin alışılagelmemiş yakla- ziyaretinin hemen ardından 20 Mart tarihinde Merkel’in
şımlar sergileyen yeni Başkanı ile Avrupa’nın en etkili liderinin etki- Hannover’da Japonya Başbakanı Abe’yi ağırladığına ve tica-
leşimi, iki taraf arasındaki ilişkiler açısından kritik olmanın yanı sıra, ret konuştuğuna şahit olduk. Tabii her iki liderin de, Trump’ı
ilgili diğer küresel dinamiklere yönelik de yansımalar taşıyacaktı. kızdırmayacak şekilde ifadeler kullanması oldukça manidardı.
Bu minvalde merakla izlenen buluşma ve ardından gelen Ve hatta görüşmeden çıkan bir karar, Almanya ve Japonya’nın,
basın toplantısı ise, pek sıcak mesajlar üretmedi. Toplantıda serbest ticareti teşvik etmek için ABD ile işbirliği yapma muta-
Trump’ın altını çizdiği meselelerden biri yine savunma harca- bakatı oldu!
malarına dair ABD üstünlüğü ve AB cimriliği olurken, çiçeği Oysa iki taraf arasında ana mevzu olarak, Japonya-AB
burnunda Başkan, bir diğer klasik şikâyeti olan ticaret mese- serbest ticaret anlaşmasını bir an önce nihayetlendirmek
lesini de gündeme getirmeyi unutmadı. ABD’nin, küresel tica- de konuşuldu. Zira şu 2013 yılında başlayan ilgili müzakere-
ret anlaşmalarında çok adaletsiz muamele gördüğünü hatır- lerde sona gelme konusunda, AB’nin de Japonya’nın da bir
latan Başkan’ın canı, AB cephesinde yıllardır verilen mal tica- istek sergilediğini söylemek mümkün. Japonya AB’nin Çin’den
reti açığından epeyce yanıyor olsa gerek. Nitekim 2016 itibariyle sonraki en büyük ticaret ortağı iken, aynı zamanda da oldukça
baktığımızda, ortada AB’ye kayan 115 milyar Euro’luk bir fazla var. önemli bir yatırım kaynağı…
Tam bu noktada, Trump’ın ticaret alanında sağ kolu olan Peter Zaten Hannover’ın hemen ardından, Abe’nin Brüksel’de
Navarro’nun da, özel- yaptığı görüşmeler-
likle Almanya’ya verilen den de, ilgili mesajların
açığın, yeni yönetimin yükseldiğine şahit olduk.
mücadele alanlarından Nitekim Avrupa Konseyi
olacağını ifade ettiğini Başkanı Tusk’tan, tica-
hatırlamakta fayda var. retin AB’nin ekono-
Öte yandan Merkel’in mik başarısının merke-
ise, Trump’ın sitem ettiği zinde olduğunu ve bu
ilgili meselelere ve görüş- bağlamda süregelen
mede gözlenen diğer müzakerelerin hızlandı-
bir takım tuhaf tutum- rılacağını işittik. Elbette
lara karşı diplomatik bir arada 2013’ten bu yana
tavır sergilediği söyle- devam eden süreci
nebilir. Nitekim Berlin ve yavaşlatan bir takım
aynı zamanda Brüksel, engeller olduğu bilini-
Washington ile strate- yor ancak dünya tica-
jik bağları zedelemek retinde yükselen Trump
istemeyecektir. Zira bir yandan öteden beri gelen karşılıklı ilişki- dönemi, söz konusu görüşmelerin hızlanmasına neden olabilir.
leri korumak, diğer yandan da ortak paydadaki Rusya gibi riskleri Daha geniş bir pencereden bakıldığında ise Japonya ile yakın-
yönetebilmek gerekiyor. Merkel’in Beyaz Saray’daki Ukrayna ve laşmak, AB’nin Asya ayağını güçlendirmesi için kritik bir hamle
Minsk süreci vurgusu da, bu kapsamda değerlendirilebilir. olabilir.

68 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 D r . M a m d o u h
Petrol fiyatları 2017 yılında
yükseliş eğiliminde olacak
O
PEC üyelerinin petrol üretimini Ocak 2017’den itibaren
günlük olarak 1 milyon varilden fazla kesintiye gitme
kararına yüzde 91 oranında uyulmasına rağmen petrol
fiyatları 53 dolar ile 57 dolar arasında salınıyor. Petrol fiyatlarının
OPEC’in karar verdiği üretim kesintisiyle belli bir oranda topar-
lansa da Amerikan kaya petrolünün devreye girmesiyle, nakavt
olma tehlikesi bulunuyor.
Her ne kadar ABD petrol rezervleri Uluslararası Enerji Ajansı
(IEA) verilerine göre son beş aydır sürekli olarak düşmesine
rağmen, hala rekor seviyelerini koruyor. Bunun iki sebebi olabi-
lir: Birincisi artan kaya petrolü üretimi ve ikincisi de daha önce-
den tahmin edilenden daha fazla
OPEC düşük maliyetlere sahip olsa da, ABD kaya petrolü
üretimini ise ekonomi ve piyasa fiyatları belirliyor. OPEC küresel
petrol piyasasında kısa vadede etki yapabilse de, kaya petrolü
üretimi piyasaya yeni bir boyut getirebilir.
ABD kaya petrolü endüstrisinin asıl konusunu ise petrol
çıkarma maliyetlerinin daha ne kadar süreyle düşük kalacağı
oluşturuyor. Bu yıl yeni petrol kuyusu açma ve kaya delme
projelerinin yüzde 20 artması bekleniyor. Bunun anlamı kaya
petrolü kuyularının başa baş gelme fiyatlarının varil başına
10-12 dolar artarak 50-60 dolar seviyelerinden 60-72 dolar
seviyelerine çıkması. Eğer fiyatlar yükselmeye devam ederse,
ABD’li kaya petrolü üreticileri de üretimi artırarak petrol fiyat-
larının yükselişini dengeleyecekler.
Columbia Üniversitesi’nin hazırladığı bir rapora göre, petrol
fiyatlarının 60 doların üzerine çıkması halinde ABD kaya petro-
lünün var olan 8.77 milyon varillik günlük üretim kapasitesine
300 bin ile 900 bin varillik ek kapasite yaratması bekleniyor.
Bu da OPEC’in 50 dolarlık ham petrol fiyat tabanı ile ABD kaya
petrolü tavan fiyatı olan 60 dolar arasında bir ticari alan yarat-
mış olacak. Her şeye rağmen OPEC içindeki yüksek uyum, güçlü
talep ve stokların hızlı tükenmesi ve Amerikan kaya gazında
ortaya çıkacak bir hayal kırıklığı varil başına fiyatların 60 dola-
rın üzerine çıkmasına neden olabilir. Ancak bunu zaman göste-
recektir. Petrol fiyatları, OPEC’in eğer stokların belli bir seviyeye
düşmemesi halinde daha fazla üretim kesintisine gidebilece-
ğine dair raporunun ardından oynaklık gösteriyor. Ancak hem
OPEC, hem de üyesi olmayan üreticiler en başından itibaren
70 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
G . S a l a m e h
kesinti kararını altı ay sonra yeniden gözden geçireceklerini ve
fiyatlar ile stoklar üzerindeki etkisini inceleyerek karar verecek-
lerini söylüyor.
 Petrol fiyatlarında OPEC’in kesinti kararının ardından yaşa-
nan oynaklığa rağmen en az beş kısa ve uzun vadeli gösterge,
petrol fiyatlarının bu yılın ilk altı ayında 60 dolar seviyesini
aşacağını ve yıl sonunda ise 70 dolara ulaşacağına işaret ediyor.
 İlk gösterge, global petrol talebi kesintisiz olarak yüksel-
mesini öngören IEA tahmini. Küresel petrol talebi, 2015’te
yüzde 2 yani 1.9 milyon varil, 2016’da ise yüzde 1.7 yani 1.59
milyon varil artarken, 2017’de ise yüzde 1.5 yani 1.4 milyon varil
artması bekleniyor. Daha sonraki dönemde ise istikrarlı artışın
sürmesi ve 2022’ye kadar 1.2 milyon varil artış olacağı ifade
ediliyor.
 İkinci olarak ise IMF, bu yıl küresel ekonominin yüzde 3.2’lik
geçen yılki büyümeyi aşarak bu yıl içinde yüzde 3.6’lık büyüme
öngörüsü.
 Üçüncü olarak Çin’in petrol talebi 2017’de günlük olarak
12 milyon varile, yani net ithalatının yüzde 5.3 artarak günlük 9
milyon varile ulaşması bekleniyor.
 Dördüncü olarak ise ABD Vadeli Emtia Ticaret Komisyonu
(CFTC) yaptığı açıklamada yeni verilerin petrol fiyatlarındaki
artışa olan piyasa inancının arttığını ve küresel petrol pazarının
yeniden dengelenme yolunda olduğunu söylüyor.
 Beşinci gösterge ise, dünya gayri safi hasılasının önümüz-
deki 15 yıl içinde ikiye katlanarak 2015’teki seviyesi olan 76
milyar trilyon dolardan 150 trilyon dolara çıkarak, petrol talebini
hızlandırması beklentisi. OECD üyesi olmayan ülkeler, özellikle
Çin ve Hindistan, şehirleşmenin sürüklediği en büyük ekono-
mik büyümeye imza atacak olan ülkeler.
 Exxon Mobil’in geçenlerde yayımladığı “Enerji Görünümü:
2040’a Giden Yol” başlıklı çalışması da uzun vadede fiyatların
yükselişini destekleyecek veriler içeriyor. Rapora göre, petrole
özellikle 2015 ile 2040 arasında yüzde 20 büyüyecek olan ulaş-
tırma endüstrisi sayesinde talep artışı yaşayacak ve dünyanın
temel enerji kaynağı olmayı gelecekte de sürdürecek.
Petrol fiyatı her ne kadar bugün ya da yarın dip yapsa da
2017 boyunca trend yukarı ve yükseliş yönünde olacaktır.
 Dünya Bankası Petrol ve Enerji Danışmanı, İngiltere
www.derinekonomi.com
 M e l i h a
Geleceği engellenmiş topraklar
T
ürkiye, içinde bulunduğu coğrafyada, zorlu bir virajı
aşmaya çalışıyor. Çünkü dış politikada “kırmızı çizgi”
diye tanımladığı bazı bölgeler “pembeye” dönüşüyor!
Kerkük’e çekilen Irak Kürdistan bayrağı, Kuzey Suriye’de kuru-
lan Kürt kantonları kafamızı karıştırıyor.  Öyle ya, acaba süper
güçler, “Büyük Kürdistan” için harekete mi geçti?
Bölgede, “Büyük Kürdistan” hayali kurulabilir ama bunu hayata
geçirmek kolay mı? Para olmadan idealler hayata geçmiyor.
Ekonomi olmadan ne ülke kuruluyor, ne de ayakta duruluyor.
Örnek verelim.
Oxford Enstitüsü, Ocak 2016’da Mesud Barzani’nin yönet-
tiği Irak Kürt Federasyonu’nun borçlarını  içeren bir rapor yayın-
ladı.  Erbil’in 17.2 milyar dolar borcu var ve en önemlisi petrolden
yeterince gelir sağlayamıyor, merkezi hükümetten para alamı-
yor. B   ankalara, 10 milyar, Türkiye’ye 3 milyar, müteahhitlere
ve petrol şirketlerine 2 milyar, Bağdat hükümetine 1.2 milyar,
memurlarına da 1 milyar dolar borcu var.
Bu tablo gösteriyor ki, eğer petrol ve gaz alanları güvenli değilse,
o bölgeye ekonomik ve siyasi istikrar gelmiyor! Bu da güvenlik
mimarisinin Ortadoğu’ya has zorluklarını ortaya koyuyor.    malı. Güçlü siyasi irade ve insan potansiyelini doğru kullanmak
 Merkezi İstanbul’da olan Al Sharq Forum geçen ay,  “Ortadoğu
ve Kuzey Afrika’da yeni güvenlik mimarisi” adı altında iki günlük
bir toplantı düzenledi. Ortadoğu coğrafyasının siyasi, ekono-
mik ve sosyal problemlerini tartıştı. Türkiye, İran, Lübnan, Katar,
Suudi Arabistan, ABD ve İngiltere’den yaklaşık 400 kişinin katıl-
dığı toplantıdan çıkan sonuç net. Güvenlik mimarisi, Ortadoğu
için henüz çok yeni bir kavram.
Çünkü Ortadoğu’da ufukta istikrar görünmüyor.
O yüzden bölgede temel parametrelerin bir an önce ortaya
çıkması şart.
Ve, küresel ve bölgesel aktörler arasında türlü uzlaşma sağla-
namadığı için yerel aktörler de  hiçbir koşulda uzlaşmaya yanaş-
mıyor. Bu da yakın coğrafyada çok uzun yıllar kazanın kayna-
maya devam edeceğini gösteriyor.   Bir süredir Almanya ve Hollanda ile aramız iyi değil. Verimsiz milli-
Demek ki, güvenlik ve istikrar uzun bir süre bölgeye uğra-
mayacak. Geleceği engellenmiş toprakları tartışıp duracağız.
B  ölgenin iki ülkesi, Türkiye ile İran, hem birbirine rakip, hem
de komşu.  İki ülkenin yolculuğu o   yüzden önemli. Ancak kim,
ne derse desin, ekonomik gücünden dolayı Suudi Arabistan’ı
atlamak mümkün değil.
İran. kendini bölgenin dışlanmış ülkesi olarak görüyor. Kendi
açısından yaptığı her şeyi haklı gerekçelere dayandırıyor.
Coğrafyada yaşanan sorunlarla ilgili önerileri var. “ Bölgedeki
çatışmaların yönetilir hale getirilmesine yardımcı olalım” diyor.
Suudi Arabistan’dan tavizler bekliyor.
72 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
O k u r
Görünen köy kılavuz ister mi? İran ve Suudi Arabistan arasın-
daki çatışma “yeni vekalet savaşlarıyla” devam edecek gibi
görünüyor.
Suudi Arabistan kendi içinde istikrarı sağlamaya çalışıyor. Bir taraf-
tan İran’ın kışkırttığı iddia edilen hareketlerle mücadele ediyor, diğer
yandan da rejim karşıtlarıyla boğuşuyor. Bir de petrol pazarı ve petro-
lün fiyat hareketleriyle ilgili ekonomisini yönetmeye çabalıyor.
Türkiye ‘de ise durum daha farklı.
PKK, FETÖ, DEAŞ adı altındaki üç terör örgütüyle mücadele
sürüyor. Fırat Kalkan operasyonuyla El-Bab’da savaşıyor.  
Yapması gereken yığınla işi var.
Bu işlerin çözümü de çok zor değil.  
Sonuçta iyi bir kurumsal altyapıya sahip ve vakit kaybet-
meden bu altyapıyı ve sahip olduğu kapasiteyi geliştirmek
zorunda.  Düşük maliyetlerle ve süratle yapabileceği bu işi
başarması atla deve değil.
F  akat ciddi hamlelere ihtiyacı var Türkiye’nin…
Öncelikle, üretim sektörünü canlı tutmalı, bakanlıklar ve taşra
teşkilatı arasındaki kapasiteyi artıracak koordinasyonu sağla-
başarmak için yeterli olabilir.
P   eki, üretim deyince ne anlayacağız?
Enerji ve gıda arz güvenliğini sağlayan, üretimde dışa bağım-
lılığını asgariye indirmiş, tarımdan savunmaya, imalattan yüksek
teknolojiye kadar geniş bir yelpazede milli ruhu yakalamış bir
gücü hayal edeceğiz.
  M illi ruh deyince milli savunma sanayine bakalım mı?
Savunma endüstrisinin üç önemli ayağı var; üreticiler ve ar-ge;
akademi ve kullanıcılar… Üretici ve ar-ge ile akademi ayağı-
nın buluşması demek çekirdek teknolojiye sahip olmak demek.
Çekirdek teknoloji “bugün yap, yarın sat” işi değil ki!
10 yıl sonra dünya ülkelerinin kapınıza yığılacağı bir iş’ten
söz ediyorum.
yetçilik sorunun bir yüzü ama arka yüzünde bambaşka bir sıkıntı var.
Almanya, Türkiye’nin savunma sanayi dahil birçok konuda
bağımsız hareket etmesinden çok rahatsız. Altay Tank ihalesi
ve güç paketini yakından takip ediyor, en iyi savunma müşte-
risi Türkiye’yi kaybetmek istemiyor.
Türkiye’nin kendi güç paketini kurmasına da sıcak bakmıyor.
Daha ne olsun?
Elinde endüstri kırbacı olan Alman hükümeti, kendi ürününü
üretmek isteyen Türkiye ile işbirliğine gider mi? Bu soruya yanıt
vermek için seçime gidecek Almanya’da Merkel’e karşı endüstri
kozunu oynayacak siyasi aktörü izleyin yeter.
www.derinekonomi.com
 P r o f . D r .
İslami Bankacılık düzenlemelerini
yeniden düşünmek
i
slami bankacılık aradan geçen 30 yılın ardından giderek
geleneksel bankacılığa benziyor. Her ne kadar tüm kuralları
Arapça olsa da, esas olarak ürün ve süreçleri pek de farklı
değil. İslami bankacılık Malezya gibi öncüleri de olmak üzere bir
tür replika moduna girmiş durumda. Geleneksel bankacılığın
ürün ve süreçleri taklit ediliyor. Bu taklit zihniyeti İslami bankacı-
lığın başlangıç aşamalarında kök salarken mantıklı görünebilirdi.
Ancak bugün İslami bankaların bilançoları kredilere dayalı gele-
neksel bankalardan pek de farklı değildir. Hem Murabaha, İcara,
BBA gibi borç enstrümanlarına aşırı yüklenme hem de varlık
tarafı bunun ispatıdır. Malezya gibi ülkelerdeki İslami bankala-
rın varlıklarının yüzde 80-90’larının bu tür sabit-faizli kontrat-
lardan oluşması hiç de sıra dışı bir durum değildir. İşin daha da
kötü yanı, İslami bankacılık varlıkları asıl olarak uzun vadeli ev mort-
gage’ları ve araç finansmanından oluşmaktadır. Pasif taraf ise kısa
vadeli mevduatlardan oluşmakta ve İslami bankaların vade uyum-
suzlukları ise geleneksel bankalara oranla daha büyüktür. Daha
önce yapılan araştırmalar da bu uyumsuzluğu teyit etmektedir.
Bu vade farkları, İslami bankaların bilançolarının faiz artışla-
rına geleneksel bankalara oranla daha duyarlı olduğunu ortaya
koymaktadır. İronik şekilde İslami bankaların aslında faizsiz bir
ortamda faaliyet göstermeleri gerekmektedir. Son yıllarda küre-
sel faiz oranları düşüyor. Hatta bugün tarihi olarak en düşük
seviyelerinde ve piyasa işaretler ise bir yükselmeye delalet
ediyor. Eğer enflasyonist baskılar altında faiz oranları hızlıca
yükselirse, vade uyumsuzluğu içindeki İslami bankalar ciddi
sorunlarla karşı karşıya kalabilir. Aktifler ile pasiflerin arasın-
daki vade farkı nedeniyle aktiflerin değeri pasiflerden daha
hızlı şekilde düşmektedir. Bunun sonucunda ise bankanın öz
sermayesi sıkıntıya girmektedir.
Bir İslami bankanın öz kaynakları ya da öz sermayesi bu tür bir
daralmayı karşılayacak kadar yeterli olamaz ise iflas edecektir. Tıpkı
1990’larda American Savings and Loans’un başına geldiği gibi
faizlerin hızlı yükselişinin ardından aynı kader kaçınılmaz olacaktır.
Geleneksel bankaların vade uyumsuzluğu sorunu yaşamamaları-
nın nedeni dalgalı faiz içeren kredileri yaygın şekilde kullanmaları
ve Faiz Oranı Swapı gibi türev araçlarını kullanmasından kaynak-
lanmaktadır. Yani faizden kaynaklanan risklere geleneksel banka-
lar İslami bankalara oranla daha az maruz kalmaktadır.
74 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
O b i y a t h u l l a I s m a t h B a c h a
Ürün profilinden daha çok yönetmelikler problemin daha
karmaşık hale gelmesine neden olmaktadır. Geleneksel banka-
lar, denetleyici kurumlar tarafından sermaye yeterlilik oranları
konusunda Basel (BIS) Kuralları’na uymaya zorlanmaktadır.
İslami Finansal Standartlar Kurulu (IFSB) de tıpkı geleneksel
bankalarda olduğu gibi İslami bankalar için aynı rolü oynamak-
tadır. Ne yazık ki ISFB standartları BIS şablonu tarafından belir-
lenmektedir. Ayrıca kredi kontratları, risk paylaşım kontratları
olan Mudaraba ya da Muşarakaya oranla daha düşük sermaye
yeterlilik ihtiyacına sahiptir. Ancak IFSB sermaye yeterlilik rasyo-
larını (CARs) Mudaraba ve Muşaraka tipi finansmanda yüzde
300 olarak saptamıştır. Bu Murabaha ve İcara tipi kontratlara
oranla üç kat fazladır. Her ne kadar bu tür risk paylaşım kont-
ratları ekonomik olarak karlı görünse de cezalandırıcı oranla-
rıyla pek fazla tercih edilmezler. Genelde İslami bankaların risk
paylaşım kontratları bu yüzden fazlaca kullanılmaz. Ancak, hisse
senedi benzeri risk paylaşım kontratları ise kredi kontratlarına
oranla kaldıraç ve makroekonomik riske daha az maruzlardır.
Birçok açıdan kanunlar ve yönetmelikler, İslami bankaların risk
paylaşım kontratlarını sunma ve böylece kendisini farklılaştır-
mak için yardımcı olmak yerine köstek olmaktadır. Bu tür düzen-
lemeler gözden geçirilmeden İslami bankacılığın geleneksele
yakınsamasından farklı bir yola girmesi beklenemez.
İslami bankaların, tıpkı geleneksel bankalar gibi sonuçlar
ve hizmetler verdiği bir ortamda toplumlar için ek bir katma
değer yaratması mümkün olmayacaktır. Daha da ötesi, gele-
neksel bankalarla kredi kaynaklı finansman sağlama konusunda
rekabet etmeye çalışmanın başarısız olacağı açıktır. Geleneksel
bankaların kredi kaynağı sağlamak konusunda İslami bankalara
oranla boyut ve ölçekleri itibariyle karşılaştırılamayacak bir reka-
bet üstünlüğü vardır. Eğer İslami bankalar uzun vadede varlık-
larını sürdürmek istiyorlarsa, iş modellerini gözden geçirmeye
mecburlardır. Ancak kredi finansmanı sağlamaktan uzaklaşarak
katılımcı risk paylaşımı finansmanına geçmek oyunu değiştire-
bilir. Ancak İslami bankaların bunu yapabilmesi için yardıma ihti-
yaç vardır. Başlangıç olarak düzenleyici ve denetleyici model-
lerin değişmesi şarttır. Aynısını yaparak farklı bir sonuç bekle-
mek mantıksızdır.
 The Global University of Islamic Finance INCEIF, Malezya
www.derinekonomi.com
76 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com
Hollanda, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun uçağının iniş izninin iptali ve Rotterdam’da Aile
Bakanı Kaya’ya yönelik yapılan akıldışı ve diplomatik kurallar yanında evrensel değerleri ayaklar
altına alan uygulama, Avrupa’nın vahşi yüzünü yeniden ortaya çıkardı. Tüm bu cinnetin sebebi
seçimler.  2016 yılını Brexit şoku ile zorlu geçiren Avrupa Birliği üyesi ülkeleri 2017’de daha zorlu
bir sınav bekliyor. Kısa süre öncesine kadar siyasal birlik hayali kuran Avrupa’nın kaderini bu
yıl seçimler belirleyecek. Eski kıta bu yıl seçimleri dikkatle izlerken, aslında tüm gözler aşırı sağ
partilerde olacak. Son 10 yılda ciddi oy potansiyeline ulaşan aşırı milliyetçi partiler İslam ve mülteci
karşıtı politikalarının yanı sıra Avrupa entegrasyonuna şüpheci yaklaşımları ile taraftar topluyor.
Yükselen aşırı sağ, yabancı düşmanlığı, İslamofobi tehlikesinin gölgesinde yapılacak seçimler
sadece Avrupa Birliği’ni değil, yaşlı kıtanın da yolunu çizecek. 12 ülkede gerçekleşecek seçimler ile
Avrupalılar hemen her ay sandık başında olacak. Geçtiğimiz ay Hollanda seçimlerinde görüldüğü
üzere, Türkiye karşıtlığı üzerinden popülist-milliyetçi söylem hemen her ülkede denenecek kolaycı
bir yöntem gibi görünüyor. Bu yıl Türkiye üzerinden sürecek Avrupalılık tartışmaları da, kimlik
krizindeki yaşlı kıtanın gündeminde olacak gibi görünüyor.

 Can Baydarol
11 Eylü’ün ardından bütün
Avrupa kıtasını sarmaya
başlayan İslamofobia,
çoğunlukla AB ülkelerinin
eski sömürgelerinden göç
edenlerin toplumla bir
türlü entegre edilememeleri
sonucunda yaşanan terör
eylemleri, korkuların egemen
olduğu bir Avrupa’ya doğru
hızla yelken açılmasına
neden oldu.
78 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
H
ollanda seçimleri bitti diye
sevinmeyelim, daha sırada
Fransa, ardından Almanya
var. Kaba bir giriş analizi ile Alman-
ya seçimleri bitene kadar Türkiye ve
Türkler ne yazık ki aşırı sağın ve aşırı
sağdan oy kapmaya çalışacak merkez
sağın hedefinde olmaya devam
edecek. Tonlar sertleşecek, ses kirliliği
Avrupa sokaklarından yükselerek ku-
laklarımızı tırmalayacak. En büyük kor-
ku, AB ülkelerinde yaşayan Türkiye
kökenli insanlarımızın radikal
unsurların hedef tahta-
sına oturması, dolayısı
ile üsluba çok dikkat
edilmesi gereken nazik
bir dönemin içinden
geçiyoruz.
Türkiye ve Türk kar-
şıtlığı bu oy hesaplarında
tutuyor mu? Ne yazık ki
Hollanda seçim sonuçlarının
bize gösterdiği “evet”! Hollanda Baş-
bakanı Rutte’nin Hollanda seçimlerin-
den önceki en büyük korkusu şüp-
hesiz aşırı sağcı/ırkçı Wilders’e birinci
parti olma özelliğini kaybetmekti.
Bu korkunun bize yaşattıklarını hep
birlikte diplomatik her türlü teamülü
aşan bir korku filmi izlercesine izledik.
Sonuçta Rutte kazandı kazanmasına
ama, hepimizin hafızasına iç hesapla-
rın dış hesaplarla karıştırılmasının ne
tür sonuçlara yol açabileceğine dair
özgün bir öğreti kazındı. Türkiye – Hol-
landa ilişkileri bir yana, Türkiye – AB
ilişkileri de süreçten derin bir yara
aldı. İlişkilerde ne zaman ve nasıl bir
iyileşme sağlanır bilinmez, ancak kesin
olan şey çok kısa vadede her şeyin
eskisi gibi olacağını bile beklemek aşırı
iyimserlik olur.
Peki özgürlüklerin, hoş-
görünün, demokrasinin,
hukukun, kısaca insanı
insan yapan bütün de-
ğerlerin beşiği olduğu
iddiasındaki Avrupa bu
hale nasıl geldi? Esasen
bu tartışmayı yapmadan
kehanette bulunmak, so-
runun çözümüne değil, çö-
zümsüzlüğe bir tuğla taşı daha
koymak anlamına geliyor. O zaman
bazı temel soruları sormaya ve kısaca
açıklamaya gayret gösterelim.
AB NE ZAMAN VE NASIL
RAYINDAN ÇIKTI?
1950’li yıllar boyunca ilk temelle-
rini atan ve Soğuk Savaş döneminin
www.derinekonomi.com
hiç kuşkusuz en başarılı siyasi hedefi
olan bir ekonomik entegrasyon süreci
niteliğindeki Avrupa Toplulukları en
büyük yarayı 1973 yılında İngiltere’nin
Topluluklara katılması ve ardından
da 1979’da Thatcher’ın İngiltere’de
iktidara gelmesi ile alacaktı. Ekonomik
entegrasyon sürecinde Bretton-Woo-
ds sisteminin çökmesi, Petrol Krizleri
ile ilk gerilemeleri yaşayan AT, Thatc-
her’ın monetarist politikalarının bütün
Avrupayı kaplaması ile birlikte sosyal
Avrupa olmayı bir yana bırakacak, gi-
derek kapitalizmin en acımasız yüzünü
gösterdiği AB’ye doğru ilerlemeye
başlayacaktı.
ASIL TREN KAZASI: BERLİN
DUVARI’NIN YIKILMASI MI?
8 Kasım’ı 1989’a bağlayan gecenin
sabahında Berlin Duvarı’nın yerinde
yeller esiyor olması, bir dönemin de
sonu anlamına geliyordu. Soğuk Savaş
bitmiş ve Soğuk Savaş döneminin
kurumsal yapıları da büyük oranda
varlık nedenlerini yitirmişti. Entegras-
yon sürecini bisiklete binmeye benze-
ten ve pedallara daha hızlı basmazsak
düşeriz düşüncesinde olan Avrupa
Toplulukları yöneticileri kendilerini hızla
AT’den AB’ye, diğer ifadesi ile ekono-
mik entegrasyondan siyasi entegras-
yona taşıyacak adımları atma telaşı ile
karşı karşıya geleceklerdi. Atılan telaşlı
adımlar ortaya 3 Kasım 1993 tarihinde
yürürlüğe girecek Maastricht ya da
resmi adı ile AB’yi kuran antlaşmayı
ortaya çıkaracaktı. Antlaşma her şeyi
daha da karmaşık hale getiriyordu.
AB’Yİ KURAN ANTLAŞMA
AB’Yİ KURABİLDİ Mİ?
Konuyu yakından takip edenler için
hayır. Antlaşma esasen Birliğin kurul-
ması hedefini ortaya koyarken, bugü-
nün sorunlarını beraberinde getirecek
yol haritasını çizdi:
Ekonomik ve Parasal Birlik
Ortak Dış Politika ve
Güvenlik Politikası
Adalet ve İçişlerinde İşbirliği
TEK PARA: ÇÖKÜŞÜN
BAŞLANGICI MI?
Diğer iki hedef bir yana bırakılırsa
(kaldı ki o alanlarda da çok başarılı
Nasıl geçtiğini anlayamadınız
bir telaşla geride bıraktığımız
2016 yılı hafızalarımızda çok
güzel hatıralar bırakmadığını
söylemek sanırım yanlış olmaz.
Geçtiğimiz yıl içerisinde siyah
kuğular diye adlandırdığımız
birçok gelişme finansal
piyasalarda ki hareketliliği
olağan üstü artırmış ve 2017’ye
yönelik belirsizlikleri oldukça
yükseltmişti
olunduğu iddia dilemez özellikle bir
Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politi-
kası hedefi tam bir hayal kırıklığıdır),
Ekonomik ve Parasal Birlik hedefi
1999/2000 yılları süresince yürürlüğe
sokuldu ve ulusal para birimleri orta-
dan kalkarken yerine EURO devreye
girdi. Tek Merkez Bankası, eski Alman
Merkez Bankası modeli üstüne inşa
edilerek denetim altında tutulurken (ilk
Merkez Bankası Başkanları Alman ol-
mayan ama Alman ekolünün temsilci-
leriydiler), Maastricht Antlaşması’nın en
büyük eksikliği de kendisini gösterme-
ye başlıyordu. Para federalleştirilmiş,
ama sistem konfederatif bırakılmıştı.
Pakete vergi politikaları başta olmak
üzere mali politikaların bir örnek hale
getirilmesi ve ulusal + yerel bütçelerin
denetimi konmadığı için, yaklaşık 10 yıl
sonra sistemsizliğin sistemi ilk patlağını
vermekte gecikmedi ve Yunanistan
krizi ile karşı karşıya gelindi.
THATCHER’IN YERİNE MERKEL
GEÇERSE NE OLUR?
80’li yılların Thatcherizminin yerini
2010’lu yılların Merkelizmin aldığını
ileri sürsek fazla hata yapmamış oluruz
herhalde. Alman şansölyesi sadece
Yunanistan’ın değil ama sırada İspan-
ya, İtalya, Fransa, İrlanda’nın olduğunu
görünce ve bütün faturanın Alman-
ya’nın üstüne çıkartılacağını anlayınca,
“parayı veren bensem, koşulları da
ben dikte ederim!” duruşuna geçti ve
bütün Avrupa’yı aşırı kemer sıkma poli-
tikasına sürükledi. Aşırı kemer sıkmanın
sonucu hiç kuşkusuz büyümenin ge-
rilemesi, devlet harcamalarının radikal
bir şekilde kesilmesi, sosyal hakların
tırpanlanması vs. oldu. Hoşnutsuz halk
kitleleri merkezden aradığını bulama-
yınca aşırı uçlara kaymaya hazır hale
gelmeye başladı.
AŞIRI SAĞIN YÜKSELİŞİ SADECE
EKONOMİ İLE AÇIKLANABİLİR Mİ?
Sadece ekonomi ile açıklanamasa
bile birinci sıraya ekonomik sorunları
yazmak gerekir. Bu sorunlara ilave
olarak 11 Eylül 2001 terör saldırılarının
ardından ABD’de başlayarak bütün
Avrupa kıtasını sarmaya başlayan İsla-
mofobia, çoğunlukla AB ülkelerinin eski
sömürgelerinden göç edenlerin top-
lumla bir türlü entegre edilememeleri
sonucunda yaşanan terör eylemleri,
ekonomik sorunların yanı sıra korkula-
rın egemen olduğu bir Avrupa’ya doğ-
ru hızla yelken açılmasına neden oldu.
Öte yandan geçtiğimiz yıl ortaya çıkan
Suriyeli mülteci krizi, Dünya’nın geri
kalan bölümlerinden göç edenlerin
yarattığı sorunlar AB ülkelerinin iç po-
litikalarında bardağı taşıran son dam-
lalar niteliğindeydi. Aynı süreç içinde
değerlendirmeler yapılırken AB’nin AB
üyeliğini kaldıramayacak ülkelere doğ-
ru genişlemesini ve bunun ortaya çı-
kardığı sorunları da eklememiz gerekir.
Yukarda sıralanmaya çalışılan sorular
ve açıklamaları, kısa vadede AB’nin bu
krizden çıkamayacağını bize gösteriyor.
Mevcut siyasi ortam nedeniyle AB’yi
AB yapan değerlerden hızla uzaklaşan,
hatta bu değerleri ayaklar altına alan
AB’nin Dünya’nın geri kalanı için nasıl
bir cazibe merkezi olabileceği de ayrı
bir tartışma konusu. Bu görüntü altın-
da AB çöker mi? Söylemek zor. Esasen
AB’nin yaklaşık 65 yıllık entegrasyon
tarihi krizsiz hiçbir günün geçmediğini
göstermektedir. AB her seferinde bu
krizlerden güçlenerek çıktığı iddiasın-
dadır. Ama günümüzde yaşanan krizin
eşi benzeri olmuş mudur diye sorar-
sanız, cevap hayırdır. Ne diyelim, klasik
tabiri ile bekleyip göreceğiz…
AVRUPA’NIN KADERiNi
BELiRLEYECEK SEÇiMLER
Almanya’da AfD ve PEGIDA,
Hollanda’da Özgürlük Partisi,
İngiltere’de aşırı sağcı UKIP
ve Fransa’da Ulusal Cephe,
son yıllarda Avrupa’da
yükselen İslam ve göçmen
karşıtı söylemlerin buluşma
noktası oldu.
Kadriye N. Teker
A
vrupa’da kıtanın kaderini
2017’de gerçekleşen se-
çimler belirleyecek. Öyle ki
yerel seçimler, parlamento seçimleri,
başkanlık seçimleri ve İspanya’da
Katalonya Özerk Bölgesi için gerçek-
leştirilecek seçimler dâhil Avrupalılar
hemen her ay sandık başında olacak.
Şu ana kadar gerçekleşen seçimlerle
Almanya’da Frank Walter Steinmeier
cumhurbaşkanlığına otururken, Maca-
ristan başkanlık seçiminde ipi ikinci kez
80 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Janos Ader göğüsledi. Sonucu büyük
merakla beklenen Hollanda seçimlerin-
de ise sürpriz gerçekleşmedi. Başında
Geert Wilders’ın yer aldığı, İslam karşıtı
ve aşırı sağcı Özgürlük Partisi sandal-
ye sayısını arttırsa da çok büyük bir
sıçrama gerçekleştirilemedi. Avrupa’da
aşırı sağın yükselişi için ilk sınav olarak
kabul edilen Hollanda seçimleri ile
aşırı sağ ve göçmen karşıtlığı
şu an için durulmuş gözükse
de, Fransa ve Almanya se-
çimleri çok daha belirleyici
olacak.
Fransa’da aşırı sağ denil-
diğinde akla, başında Marine
Le Pen’in bulunduğu Ulusal
Cephe geliyor. Merkel’in göçmen
politikalarını felaket olarak nitelendi-
ren ve Avrupa Birliği karşıtı söylemleri
olan Le Pen, Trump’ın seçilmesinin bir
dönüm noktası olduğu ifadeleri ile de
dikkat çemişti. Son  anketler,  Le Pen'in
nisan ayında düzenlenecek seçiminin ilk
turunu önde bitireceğini ortaya koyuyor.
Almanya’da ise 24 Eylül’de genel
seçimler var. Burada da Almanya için
Alternatif (AfD)’nin alacağı oy merakla
bekleniyor. Sadece 4 yıl önce kurulan
parti “İslam Almanya’ya ait değildir” gö-
rüşünü her fırsatta dillendiriyor. Batı'nın
İslamlaşmasına Karşı Vatansever
Avrupalılar (PEGIDA) adlı ya-
pılanma da AfD içinde etkin
hale gelmeye başladı. Diğer
partiler ise yüzde 14’e yak-
laşan oy oranı ile Alman-
ya’nın şu an için üçüncü
partisi durumunda olan AfD
ile koalisyon yapmayacakla-
rını açıklamışlardı. Tüm bunlarla
beraber Almanya’da aşırı sağda şiddet
de hâkim durumda. Almanya kayıtları
uyarınca 2015’te 1029 aşırı sağ şiddet
eylemi kayıtlara geçerken, bu sayı yüz-
de 40 artış ile 2016’da 1485 oldu.
www.derinekonomi.com
 AVRUPA’NIN
SEÇİM TAKVİMİ
SIRBİSTAN BAŞKANLIK SEÇİMİ : 2 Nisan 2017
FİNLANDİYA BAŞKANLIK SEÇİMİ : 9 Nisan 2017
FRANSA BAŞKANLIK SEÇİMLERİ : 23 Nisan-7 Mayıs 2017
İNGİLTERE YEREL SEÇİMLERİ : 4 Mayıs 2017
FRANSA PARLAMENTO SEÇİMLERİ : 11-18 Haziran 2017
ARNAVUTLUK PARLAMENTO SEÇİMLERİ : 18 Haziran 2017
NORVEÇ PARLAMENTO SEÇİMLERİ : 11 Eylül 2017
ALMANYA FEDERAL SEÇİMLERİ : 24 Eylül 2017
PORTEKİZ YEREL SEÇİMLERİ : Eylül/Ekim 2017
ÇEKYA PARLAMENTO SEÇİMLERİ : Ekim 2017
HOLLANDA YEREL SEÇİMLERİ : 21 Kasım 2017
SLOVENYA BAŞKANLIK SEÇİMLERİ : Kasım 2017

R.D.

Almanya İçin Ulusal Özgürlük

Alternatif Partisi
Minare ve burkayı
yasaklamak isteyen,
İslam’ın Almanya
kültürünün bir parçası
olmadığını savunan
partinin lideri Frauke
Petry, mültecilere karşı
gerekirse ateşli silah
kullanılmasını talep
etmişti. Son olarak Petry
Müslüman göçmenlerin
Almanya’ya alınmaması
çıkışı ile dikkat çekmişti.
Cephe
90’larda güçlenen Ulusal
Cephe, popülist, aşırı sağ,
AB ve NATO karşıtı söylemler
ile taraftar toplamaya
devam ediyor. "Hollanda
krizi sürecinde Fransa'da
Türk seçimleri için hiçbir
kampanya yapılmasın" tweeti
ile de dikkat çeken Le Pen,
geçtiğimiz ay seçmenlere
başörtüsüne sokakta bile
izin verilmeyeceği vaadinde
bulunmuştu.
Partisi
Hollanda’da göçmen ve İslam
karşıtı söylemleri ile yükselen
Özgürlük Partisi lideri Geert Wilders,
Türkiye’nin Avrupa Birliği üyesi
olmasının imkânsız olduğunu dile
getirerek her fırsatta İslam karşıtı
söylemlerini tekrarlamıştı. Wilders
aynı zamanda Hollanda ile yaşanan
diplomatik krizin baş aktörlerinden
biri olmuştu. Şu an için, Mart
ayı içerisindeki seçimlerde 19
sandalye çıkaran partinin hızı biraz
durulmuşa benziyor.
  Murat Tufan
Nasıl geçtiğini anlayamadığımız
bir telaşla geride bıraktığımız
2016 yılı hafızalarımızda çok
güzel hatırlar bırakmadığını
söylemek sanırım yanlış olmaz.
Geçtiğimiz yıl içerisinde siyah
kuğular diye adlandırdığımız
birçok gelişme finansal
piyasalardaki hareketliliği
olağanüstü artırmış ve 2017’ye
yönelik belirsizlikleri oldukça
yükseltmişti.
2
016’nın son  siyah kuğusu
hatırlayacağımız üzere 8 Kasım
tarihinde ABD Başkanlığına
Donald Trump’ın seçilmesiydi. Aslında
Donald Trump’ın seçilmesi belki de
2017 içinde göreceğimiz yeni siyah
kuğuların en önemli öncü göstergesi
sayılabilir. Bunun nedeni ise özellikle
son yıllarda Avrupa’da hızla yükselen
aşırı sağın Amerikan versiyonunun
Trump’ın seçilmesi ile resmiyete
kavuşması olarak özetleyebilirim.
Hatırlayacağımız üzere Başkan Trump
seçim öncesi ve sonrası şu politikaları
savunmuştu;  Sayıları 11 milyona yak-
laşan kaçak olarak çalışan göçmenleri
geri yollamayı, Meksika sınırına duvar
örmek, ABD menşeli şirketlere vergi
kolaylığı sağlamak, korumacı ekono-
mik önlemler vs…
Trump’ın örmek için hazırlık aşa-
masında olduğu Meksika duvarı ise
aslında Avrupa tarafından uzunca
süredir gündemde olan emelinde
göçmen karşıtlığına dayanan aşırı
sağın izdüşümü olarak tanımlanabilir.
Tüm dünyada giderek artan küresel
82 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
terör olayları ve sonrasında yaşanan
acı kayıplar dünya ekonomilerinin
ve siyasetinin içine kapanmasına ve
nihayetinde zaten zayıf seyreden
küresel ticaretin geleceğini git gide
tehdit etmektedir.  Son yapılan G20
zirvesinde ise Trump’ın politik söylem-
lerine baktığımız zaman Amerikalılık
kavramını sürekli ön planda tutması ve
‘’dünya bir yana Amerika bir yana’’ şek-
linde özetlenebilecek politikaları aslında
yeni bir dünya düzeninin habercisi.
2008 küresel krizinden bu yana Avrupa
ekonomisi zayıf büyüme, yüksek işsizlik
oraları vb. makro ekonomik sorunlarla
uğraşırken, birlik ekonomisinin çarkları
ise nerdeyse durma noktasına gelmiş-
ti. Ekonomik görünüm zayıf olduğu
bölgede, birlikten ayrılmak isteyen üye
ülke sayısı her geçen gün arttı ve bu
ülkelerin hemen hemen hepsinde ırkçı
söylemler ve politikalara kayış oldu.
 
 Avrupa’da Yeni Bir Siyasi
Kriz Kapıda mı?
ABD’ nin yeni başkanı Donald
Trump’ın İslam karşıtı söylemleri ve
uygulamaları gündemde sıcaklığını
korurken Avrupa’da ki son gelişmeler
bu bölgede gerçekten aşırı sağ temel-
li İslam karşıtlığı yükseliyor mu sorusu-
nu akıllara getiriyor. Aslında bu soruya
2 farklı cepheden yanıtlamaya çalış-
mak sanırım çok daha sağlıklı olacak.
Avrupa bölgesinde yaşanan ekonomik
daralmadan kısmi etkilenen, ekono-
misi daha sağlam temellere dayanan
ülkelerde aşırı sağ yükselmiş olsa dahi
seçmen oylarının yine de bu partileri
ya da adayları yarışı kazanmaya fırsat
vermediğini aktarabilirim.
Örneğin Hollanda da 15 Mart tarihin-
de yapılan genel seçimler öncesi halkın
aşırı sağı temsil eden siyasetçilerin
söylemlerine yansımış ve sert, İslam
ve Müslüman karşıtı açıklamalarda
bulunmuşlardı. Bu anlamda Özgür-
lük Partisi (PVV) lideri Geert Wilders
yaptığı talihsiz açıklamalar ülkemizde
sert tepki görmüştü.  Genel seçimlerde
Mark Rute’nin lideri olduğu Halkların
Özgürlük ve Demokrasi Partisi’nin birinci
olması aslında aşırı sağın yükselmesi-
ne rağmen seçmenlerin genel olarak
www.derinekonomi.com
ekonomik istikrara oy verdiğini göste-
riyor. Sandıktan bu kararın çıkması ise
Avrupalı liderler tarafından sevinçle
karşılanmış ve Fransa Cumhurbaşkanı
François Hollande da sonuçları "aşırıcı-
lığa gönderilmiş net bir mesaj" olarak
nitelendirdi.
Peki Hollanda’da İslam Karşıtları
nasıl mağlup oldu?
Hollanda seçimleri öncesinde
anketlerde Wilders önde gidiyordu
ancak sandıktan sürpriz diyebilece-
ğimiz bir sonuçla Mark Rute yeniden
Başbakan olarak seçildi. Her ne kadar
Wilders bir önceki genel seçimlere
göre parlamentoda daha fazla koltuk
sayısına ulaşmış olsa da Rute’nin
seçilmesi kötünün iyisi olarak tanımla-
nabilir. Wilders’in seçimi kaybetmesi-
nin esas nedeni ise bence ekonomik
ve büyüme temelli politikalardan uzak
popülist söylemlere dayanan göçmen
ve İslam karşıtı açıklamaları seçmen
algısında başka önemli faktörler oldu-
ğunun en büyük kanıtı. Buna neden
olarak da Avrupa bölgesinde yaşanan
ekonomik daralmadan nispeten daha
az etkilenen bir Hollanda ekono-
misinin olması olarak gösterebiliriz.
Geçtiğimiz yılı yüzde 2,1’lik büyüme
oranı ile Avrupa ortalamasının üze-
rinde tamamlayan Hollanda ekonomisi
yaklaşık 11 çeyrektir aralıksız bir büyüme
kaydediyor. Hollanda’da işsizlik oranı
yüzde 5 seviyelerinde seyrederken,
Euro Bölgesinde ise bu oran yaklaşık
yüzde 10 seviyelerinde seyrediyor.
 Aşırı sağın seçmen algısında zemin
bulup bulmamasına ekonomik açıdan
bakmaya devam edersek eğer ABD
seçimlerinde Donald Trump’ın ipi
göğüslemesinde de bu ekonomik söy-
lemlerin önemli rol aldığını aktarabili-
rim. Trump’ın her ne kadar İslam kar-
şıtı açıklamaları zihinlerimizde daha
fazla yer edinmiş olsa da seçimleri
kazanmasında en önemli unsurlardan
birisi ekonomik ve mali politikalara
dair vaatleri oldu. Obama döneminde
ABD ekonomisi ılımlı büyümüştü an-
cak Trump ABD ekonomisinde daha
fazla istihdam yaratan, daha fazla
büyüme kaydeden bir ABD ekonomisi
temelli olunca haliyle seçmen algısın-
da önemli bir faktör olarak yer edindi.
Wilders’in seçimi kaybetmesi,
seçmen algısında ekonomik ve
büyüme temelli politikalardan
uzak popülist söylemlere
dayanan göçmen ve İslam
karşıtı açıklamaların ötesinde
başka önemli faktörlerin de
etkili olduğunun en büyük
kanıtı. Buna neden olarak
da, Hollanda ekonomisinin
Avrupa bölgesinde yaşanan
ekonomik daralmadan
nispeten daha az
etkilenenmesini
gösterebiliriz
Bu yönüyle baktığımız zaman dünya
ekonomilerinde 2008 krizi sonrası
yaşanan olumsuz etkilerinin sürmesi
beraberinde içe kapanan ekonomik
söylemleri ve aşırı sağın yükselmesine
bırakmış benziyor.
EURO’NUN GELECEĞİNİ
SEÇİMLER BELİRLEYECEK
Geçtiğimiz yıla ABD’de yapılan se-
çimler damgasını vururken bu yıla da
Avrupa bölgesinde yapılacak seçimler
ön plana çıkacak. Ulusalcı ve Avrupa
Birliği karşıtlığıyla bilinen Fransız lider
Marine Le Pen anketlerde üstünlüğe
ele geçirmeye başladı. Le Pen’in se-
çimleri kazanması Fransa’nın Avrupa
Birliğinden ayrılacak mı sorularını
gündeme daha çok taşıyacaktır. Belki
de Avrupa Birliğinin geleceği yeni-
den sorgulanabilir hale gelecektir.
Ardından Eylül ayında Almanya’da
yapılacak parlamento seçimlerinde
Merkel’in göreve devam edip etme-
yeceği ön plana çıkacaktır. Yükselen
sağ görüşle birlikte Avrupa Birliği
karşıtı açıklamalar Euro bölgesinin
geleceğinde rol oynayacaktır. Eğer bu
tür senaryoların yaşandığının görür-
sek Euro para birimi içinde olumlu
gelişmelerden söz etmek mümkün
olmayabilir. Ancak, siyasi görünümler
de ciddi bir değişiklik olmazsa Avrupa
bölgesi ve Euro para birimi kırılganlı-
ğını azaltacaktır. Tabii ki tüm gelişme-
leri Avrupa Merkez Bankasının (ECB)
yakından takip etmesini bekleyebiliriz.
Bölgenin geleceğini tehdit edecek bir
sonuç yaşanması ECB’nin genişleyici
para politikasına devam etmesi anla-
mını taşıyacaktır. Siyasi risklerden uzak
bir görüntü ECB’nin para politikasını
daha rahat sürdürmesini sağlar. Av-
rupa’da politik gelişmelerin ön plana
çıkacağı bir yıl bizleri bekliyor.

 Melih Özsöz / DEİK Uzmanı
Avrupa, bu yıl önemli bir
sınavdan geçecek. Avrupa
aşırı sağının gündemi
ülkelere göre farklılık gösterse
de, partilerin neredeyse
tümü ‘çok kültürlülük’
karşıtlığı paydasında
birleşiyor. Küreselleşmeye,
Avrupa Birliği’ne, Avrupa
entegrasyonuna, genişlemeye,
göçmenlere, yabancılara,
özellikle Müslümanlara
karşıtlık neredeyse tüm aşırı
sağ partilerin söylemlerinde
bolca yer aldı. Hal böyleyken,
50 yılı aşkın tarihi boyunca
oldukça inişli çıkışlı bir seyir
izleyen Türkiye-Avrupa Birliği
ilişkileri de, iç politik tüketim
için gündeme getirilmiş
popülist yaklaşım ve aşırı
söylemlerin etkisini fazlasıyla
hissediyor.
84 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
2
017 yılına ABD Başkanı seçi-
len Donald Trump'ın görevi
devralması ve İngiltere’nin
AB’den ayrılma sürecinin başlaması
ile ‘merhaba’ diyen Avrupa, bu yıl
önemli bir sınavdan geçiyor. Kurucu
üyelerden Hollanda’da Mart ayında
seçimler gerçekleştirildi. Fransa Nisan
ve Mayıs aylarında, Almanya ise Eylül
ayında sandık başına gidiyor. İtalyan
seçmenleri ise Ekim ayında sandık
bekliyor. AB’nin kurucu üyelerinde
peşi sıra gerçekleşecek seçimlere hiç
şüphesiz, Avrupa genelinde artış gös-
teren Avrupa şüpheciliği ve aşırı sağ
partilerin giderek yükselen popülarite-
si yön verecek.
AVRUPA AŞIRI SAĞININ ORTAK
PAYDASI: ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK
KARŞITLIĞI
Avrupa aşırı sağının gündemi,
ülkelere göre farklılık gösterse de,
partilerin neredeyse tümü ‘çok kültür-
lülük’ karşıtlığı paydasında birleşiyor.
Küreselleşmeye, Avrupa Birliği’ne,
Avrupa entegrasyonuna, genişleme-
ye, göçmenlere, yabancılara, özellikle
Müslüman ve Roma kökenli gruplara
karşıtlık neredeyse tüm aşırı sağ par-
tilerin söylemlerinde bolca yer alırken,
‘ulusal kimlik’ savunuculuğu ve anlatısı
farklı Avrupa ülkelerinde seslendirili-
yor.  “Sınırlarımızın kontrolünü elimize
alalım” söylemi ise, türlü denemelere
rağmen çözüm bulunamayan göçmen
krizi sonrasında, Avrupa aşırı sağının
dilinden eksik olmuyor.
2008 KÜRESEL KRİZİNİN AVRUPA
SİYASETİNE MİRASI: AŞIRI UÇLAR
Elbette Avrupa’da kendini her
geçen gün daha fazla hissettiren
aşırıların yükselişini tek bir sebebe
bağlamak mümkün değil. Ancak
2008 küresel mali krizi sonrasında
çeşitli AB ülkelerinde gerçekleştirilen
seçimlerde faturanın ana akım siyasi
partilere kesildiği, hem sağda, hem de
solda seçmenlerin alternatif arayışlara
gittiklerini görmek mümkün. Örneğin
Danimarka, Birleşik Krallık, Avusturya,
Macaristan, Finlandiya ve Yunanistan,
krizin hemen sonrasında gerçekleşti-
rilen seçimlerde aşırı sağ partilerin oy
artırdığı ülkeler oldu. Yunanistan’da
Syriza, İspanya’da Podemos hareketi
örneklerinde ise seçmenler, oyları-
nı solun aşırılarından yana kullandı;
ekonomik krize, kemer sıkma politi-
kalarına ve Avrupa liderlerinin sonu
gelmeyen ekonomik kriz zirvelerine
karşı  gelen geniş kitlelerin sesi  oldu.
BREXİT SONRASI ARTAN AYRILIK
ÇAĞRILARI VE AŞIRI SAĞA
TRUMP DOPİNGİ
Bilindiği üzere İngiliz halkı, Haziran
2016 tarihinde gerçekleştirilen Brexit
oylamasında “Birleşik Krallık AB üyesi
www.derinekonomi.com
olarak kalsın mı, yoksa AB’den
ayrılsın mı?” sorusunun ceva-
bını aradı ve yüzde 72,2 gibi
yüksek bir katılım ile ‘ayrılmalı’
yanıtını verdi. Birleşik Kral-
lığın AB’den ayrılışı ile ilgili
teknik süreç devam ederken,
ayrılığın ne zaman olacağı ko-
nusunda kafalar halen karışık.
Dünyanın en önemli siyasi ve
ekonomik aktörlerinden biri
olan Birleşik Krallığın AB’den
ayrılmasının bir çok konuyu
tetikleyeceği kesin. Fakat bu
karar Avrupa’daki aşırı sağı
çoktan etkilemiş durumda.
Birçok üye ülkede yankılanan
ayrılık çağrılarının, Avrupa’da
bir domino etkisi yaratması
ise Brüksel ve AB’li kurumların
korkulu rüyası.
Hal böyleyken, Avrupa
Parlamentosu’ndaki Özgürlük-
ler ve Uluslar Avrupası (ENF)
grubuna üye olan aşırı sağ parti-
ler, bu yılın hemen başında, Ocak
ayında Almanya’nın Koblenz kentinde
gerçekleştirdikleri buluşmada, 2017
yılının Avrupa’da bir dönüm noktası
olacağını iddia ederken, Avrupalı li-
derler ABD’de Donald Trump’ın seçim
zaferini övüyor ve Avrupa'nın yeni bir
dönüşümün eşiğinde olduğunu ifade
ediyorlardı. Avrupa’da Trump’ın seçim
zaferini ilk kutlayanların başında ise
Fransa’da Ulusal Cephe (FN) lideri
Marine le Pen, Hollanda’nın aşırı sağcı
Özgürlük Partisi (PVV) lideri Geert
Wilders, Almanya’da ise Almanya  için
Alternatif’in (AfD) lideri Frauke Petry
geliyordu.
SİYASET ARENASININ
RADİKALLEŞMESİ
Hiç şüphesiz Avrupa’da aşırı sağın
yükselişindeki asıl tehdit, bu yükseli-
şin ana akım siyasete olan etkisinde
yatmakta. Popülist fikir ve söylemlerin
etkisi ile Avrupa ülkelerinde aşırı sağ
partilere destek artarken, siyaset are-
nası da seçmenlerin taleplerine cevap
verebilmek, korkularını giderebilmek
ve en basit deyimiyle radikal partilere
seçmen kaybetmemek adına benzer
söylemlere kendilerini teslim etmekte.
Bu da uluslararası ve evrensel insan
Avrupa’da aşırı sağın
yükselişindeki asıl tehdit, bu
yükselişin ana akım siyasete
olan etkisinde yatmakta.
Popülist fikir ve söylemlerin
etkisi ile Avrupa ülkelerinde aşırı
sağ partilere destek artarken,
siyaset arenası da seçmenlerin
taleplerine cevap verebilmek,
korkularını giderebilmek ve en
basit deyimiyle radikal partilere
seçmen kaybetmemek adına
benzer söylemlere kendilerini
teslim etmekte
hakları ile taban tabana zıt söylemle-
rin ve eylemlerin yaşanmasına sebep
olmakta.
Her ne kadar yaşanan bu gelişme-
leri sağın yükselişi olarak okuyanlar
kadar, merkezin çözülmesi olarak
okuyanların sayısı azımsanmayacak
kadar çok olsa da, gerçek şu ki, bu
durum siyaset arenasının gün geçtik-
çe radikalleşmesine sebebiyet veriyor.
Örneğin Ulusal Cephe’nin veya İngil-
tere’de Birleşik Krallık Bağımsızlık Par-
tisi'nin (UKIP), zamanında aşırı olarak
değerlendirilen fikir, görüş ve önerileri
önce siyaset, sonrasında da kamuoyu
tarafından daha makul karşılanıyor.
Hatta İngiltere’deki UKIP örneğinden
hareketle, bir ülkedeki ayrılıkçı
fikirler, başka üye ülkelere de
sirayet ediyor ve o ülkeler-
deki siyaset arenasına yön
verebiliyor.
TÜRKİYE-AB
İLİŞKİLERİNDE
ZORLU SINAV
Avrupa coğrafyasında
siyaset arenasının aşırı ve
popülist fikirler ile yeniden
şekillendiği bir dönemde,
Türkiye-AB ilişkilerini de
zorlu bir sınav bekliyor. 50 yılı
aşkın bir süredir devam eden
Türkiye’nin Avrupa yolcu-
luğunda, 2017 yılı itibariyle
üyelik müzakerelerinde 12’nci
yıl geride kalmış durumda.
Elde olan ise ağır aksak işle-
yen, hatta bir süredir yaşam
belirtisi bile göstermeyen bir
AB teknik müzakere süreci,
Kıbrıs meselesinde elde edilemeyen
nihai çözüm, göçmen krizi sonrasında
iyice karmaşıklaşan ve insani boyu-
tundan çok siyaseten malzeme edilen
Türk vatandaşlarına yönelik zorunlu
vize uygulamaları. Bu olumsuz tablo
içerisinde belki de sayılabilecek tek
olumlu gelişme ise, Gümrük Birliğinin
güncellenmesi ve derinleştirilmesi sü-
reci. Hal böyleyken, 50 yılı aşkın tarihi
boyunca oldukça inişli-çıkışlı bir seyir
izleyen Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri
de, iç politik tüketim için gündeme
getirilmiş olan popülist yaklaşım ve
aşırı söylemlerin etkisini fazlasıyla
hissediyor.
Son dönemde kimi AB üye ülkeleri
ile yaşanan gerilimi bu çerçevede de-
ğerlendirmek mümkün. Bazı Avrupa
ülkelerinde yapılması öngörülen mi-
tinglerin iptal edilirken, Türkiye Cum-
huriyeti Bakanlarına yönelik takınılan
tavrın izahı oldukça zor. Bu çerçevede
AB’nin kurumsal reformunda en son
ve en önemli adımı olarak nitelendi-
rebileceğimiz Lizbon Antlaşması’nın
‘Demokratik İlkelere İlişkin Hükümler’
başlığı altındaki 10’uncu maddesini
tekrar hatırlamakta ve hatırlatma
fayda var: “Her AB vatandaşı, Birliğin
demokratik yaşamına katılma hakkına
sahiptir”. 
2008 krizi sonrasında
toparlanamayan
ekonomi, artan işsizlik,
gelir dağılımındaki
sorunlar, yabancı
düşmanlığı gibi konular
sistemde gedik açarken
kapitalist ekonomi
henüz yeni bir hikaye
üretemedi. Sistemin
aktörleri, liderler, küresel
şirketler, uluslararası
örgütler ve sivil toplum
ekonomik krizde bir
umut, ideal veya amaç
sunamıyor. Bunun yerine
Batı dünyasında, aşırı
sağın yükselişi, yabancı
düşmanlığı, islamofobi’ye
tanık oluyoruz. Çok
uluslu şirketler, devletler,
küresel siyasetin yolunu
çizenler, kurumlar,
bireyler, çok zenginler,
en fakirler, Ege denizinde
boğulanlar, güçlüler…
Kimse ama kimse çok
uluslu sistemin, nereye
gittiğini anlayamıyor ve
anlatamıyor.

Orhan Orhun Ünal

86 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

K
üresel kapitalizm özel-
likle 2008 krizinden
sonra kitleleri harekete
geçirecek yeni bir hikaye üret-
medi. Oysaki ekonomik sistem
ile toplumsal yapı arasında
karşılıklı bir ilişki söz konusudur.
Sovyetlerin çöküşü ve sonrasın-
da 1990’lardan itibaren yayılan
finansal küreselleşme süreci
toplumlara bekleneni veremedi.
‘Global köy’, ’Liberal demokrasi
ve serbest ticaretin dünyaya
getireceği refah’ gibi söylemler yerini,
Kuzey-güney uçurumu, bölgesel savaşlar
ve Batı toplumlarında yükselen yabancı
düşmanlığına bıraktı. Bu ideoloji krizi,
özellikle Avrupa’yı çok iyi bildiği bir yola
yönlendirmiş durumda. Ötekileştirme…
Kapitalist ekonomilerin, söylem ve
içerik sıkıntısı çektiğinin en önemli
kanıtlarından biri de bir arada olmaması
gereken birçok şeyin aynı anda yan yana
olduğu bir dönemin yaşanması. Ame-
rika’da bir patron, devletçi bir söylemle
başkan olurken, küreselleşmeye karşı
çıkış az gelişmiş ülkelerden değil Batılı
orta sınıftan geliyor. Popüler-milliyetçi
bir söylemi karşılık buldu. 1945 sonrasın-
da oluşan Bretton Woods yani, Dünya
Bankası, IMF, Dünya Ticaret Örgütü gibi
kurumlar sistemin kurucusu ve koruyu-
cusu ABD tarafından sorgulanıyor. Ül-
kenin 45’nci başkanı açık seçik NATO’ya
‘köhne’, Brexit’e de ‘zekice bir girişim’
tanımlaması yapabiliyor. Teknoloji uzak-
lıkları yakın edip sanal ortamda yeni bir
dijital toplum oluştururken, devletler içe
kapanıyor. Afrika’daki bir kişinin Ameri-
ka’daki bir CEO’ya internetten ulaşabil-
diği ve farklı kültürlerin birbirini aracısız
tanıma imkanının olduğu bir ortamda
yabancı düşmanlığı ve islamofobiya
artıyor. ‘Ortak kimlik, insanlığın ulaştığı
son nokta, internet çağı, uzaklar yakın
olacak’ söylemleri bir ölçüde gerçek olsa
da karın doyurmadı. Küresel şirketlerin
güdümünde bir sistemde eşitlik söylemi,
yerini tekelleşmeye bıraktı. Oysa ki birey-
ler gibi uluslararası toplum da bir yere
ait olmak ister. Motivasyon ve umut et-
meyi bekler. Eğer şu an bir sorunu varsa
belli bir süre sonra onların son bulaca-
ğını bilmek ve sabretmek ister. Ancak,
2008 krizi sonrasında toparlanamayan
Batılı ülkelerdeki ekonomi, artan işsizlik,
gelir dağılımındaki sorunlar, yabancı
düşmanlığı gibi konular sistemde gedik
açarken kapitalist ekonomi yeni bir hika-
ye üretemedi. Bunun nedenlerinden biri
de rakamlarda gizli.
KÜRESELLEŞME KARŞITLIĞI
KENARDAN DEĞİL ARTIK
MERKEZDEN YÜKSELİYOR
Sadece, 2003-2007 yılları arasında
dünya mal ticareti yüzde 7.4 genişledi.
Kriz ile birlikte 2009 yılında yüzde 12
küçüldükten sonra dünya mal ticareti
miktar bazında 2010 yılında tepki olarak
yüzde 14.9 büyümüştü. 2012-2015
yılları arasında ise dünya mal ticaretinde
büyüme hızla yavaşladı ve ortalama
yüzde 2.5'e indi. Ticari daralma, sistem-
de sorunları beraberinde getirmekte
gecikmedi. Ekonomi, siyaseti ve onun
sosyolojisini hemen etkiledi. 2015 yılın-
da ise yüzde 10.9 küçülme ile dünya mal
ticareti 16.5 trilyon dolara geriledi. Yani
üzerinden neredeyse 10 yıl geçmesine
rağmen kriz aşılamadı, aşılamayan kriz
toplumlara da yeni bir motivasyon aracı
sunamıyor. Sistemin aktörleri, liderler,
küresel şirketler, uluslararası örgütler,
sivil toplum ekonomik krizde bir umut
bir ideal veya amaç üretemiyor. Hal
böyle olunca, meydan aşırı sağ ve uç
söylemlerin ön planda olduğu siyasete
bırakıyor. Hollanda seçimlerinde gördü-
ğümüz gibi, merkez siyasetteki partiler
dahi seçimi kazanmak için aşırı sağın
şemsiyesi altına sığınıyor. Çünkü orta sı-
nıfa vaad edecek bir politika üretemiyor.
KİMLİKSİZ BİR
ULUSLARARASI SİSTEM
Kapitalist ekonomilerin bir türlü aşıla-
mayan krizi ve küresel sorunlar, ulusal ve
uluslararası düzeyde bir kimlik soru-
nunu ortaya çıkarıyor. ABD’li psikolog,
Abraham Maslow’un ihtiyaçlar
hiyerarşisi teorisine göre, insanın
en temel önceliği fiziksel ihtiyaç-
lardan sonra sırasıyla, güvenlik,
ait olma, saygınlık ve kendini ger-
çekleştirme gereksinimleri geliyor.
Bugün kabul edilen temel görüş
dünyanın olgusal ve kavramsal
açıdan bir belirsizlik döneminden
geçtiği. İnsanoğlu toplumsal bir
varlık olarak yaşamaya başladığı
andan itibaren her zaman aidiyet
ihtiyacı içinde. Bu durum, toplu-
luklar, uluslar ve uluslararası sistem için
de geçerli. Dünya tarihi, aynı zamanda
kimliklerin tarihi olduğu için son dönem-
de, Batı toplumlarında kendini öteki
üzerinden yeniden tanımlama sürecine
tanık olunuyor.
TEKELLEŞME, BÜYÜK BUHRAN
VE YENİ KURTARICI KEYNES
Kapitalizmin çarklarını döndüren,
ürünlerinin tüketilmesini sağlayan ve
dünya ekonomisine yön vermesini sağ-
layan şeylerden biri kitlelere bir kimlik
inşa etmesidir. Bu anlamda sistem bir
hikaye üretemez ise, çalışmaz, çark-
ları dönmez, işlemez. Mesela, 1929
ekonomik krizinin nedenleri hakkında
çok konuşulsa da bunlar arasında
öne çıkanlardan biri de Amerika’daki
şirketlerin mali güçleriydi. 1870’li yıllarda
küçüklü büyüklü yüzlerce şirket bulu-
nurken, 1920’lerden itibaren görülen
şirket birleşmeleri tekelleşmeye neden
oldu. Öyle ki 1929 yılına gelindiğinde
Amerikan ekonomisinin yüzde 50’si üze-
rinde söz sahibi olan holding sayısı 200
kadardı. Bu da tek bir holdingin bile
iflasının ekonomiyi sarsmaya yeteceğini
gösteriyordu. Bunalım dünyada 50 mil-
yon insanın işsiz kalmasına, yeryüzünde-
ki toplam üretimin yüzde 42 oranında ve
dünya ticaretinin de  yüzde 65 oranında
azalmasına neden oldu.
REAGAN ve THATCHER'IN
‘KÖŞE DÖNMECİLER KUŞAĞI’
Kapitalizmin yeni hikayesini yazan ise,
J.M.Keynes oldu. Keynes, laissez faire
(Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsin-
ler) ilkesine sımsıkı sarılan dönemin
yöneticilerini, 24 Aralık 1917 tarihli bir
mektubunda “yetersiz, çılgın, kusurlu”
olarak niteleyip “belirli bir türün uygarlık

2017’nin Avrupa’da seçimler
yılı olduğu düşünülürse,
Hollanda örneğinde olduğu
gibi bu yıl Türkiye karşıtlığı
üzerine kurgulanan seçim
kampanyaları, en az 50 yıldır
ülkelerinin ekonomisine katkı
sağlayan yabancı işçileri dışlayan
söylemler daha sık görülebilir.
Bunun en önemli nedenlerinden
biri de Batı ülkelerinde sistemi
ilerletecek, merkez siyasete nefes
aldıracak yeni bir hikaye yok şu
aralar
süresini bile kısaltabilir bunlar” diye ta-
nımlarken, 1946 sonrası dönemin mimarı
olacağının ipuçlarını vermişti. Bu hikaye,
refah toplumuydu J.M. Keynes’in katkı-
larıyla bir doktrin haline gelen ve 1970’li
yılların ortalarına kadar oldukça etkili olan
“refah devleti” kitlelerin yeni kimliğiydi.
Birey, kapitalizm için çalışırken, sistem
de onlara sosyal devleti verdi. 1970’le-
rin ortalarında ortaya çıkan stagflasyon
sorunu ve 1973 ve 79 krizleri Keynes
ekonomisinin sonunu hazırlarken, yeni
ideolojinin sahibi neo-liberalizm olacaktı.
Artık hikaye, değişen üretim teknolojileri
lehine değişmeliydi. Sisteme yeni bir
şeyler lazımdı. Bu nedenle, 1980’li yıllar
refah devleti anlayışının artık çözüldüğü,
döneme sahne oldu. İngiltere ve ABD’de
Reagan ve Thatcher’ın iktidara gelmesi ile
liberal politikalar hızla uygulamaya konul-
du. Akın Başal, 1980 sonrasında kapitalist
ekonominin kimlik kurgusunu ‘Köşe Dön-
meciler Kuşağı’ olarak tanımlıyor.
88 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
ORADA GLOBAL
BİR KÖY VAR
UZAKTA, GİTMESEK DE
HAYRINI GÖRMESEK DE…
1990’lı yıllar, yazının
başında da belirtildiği üzere,
küreselleşmenin hakim olduğu
dönem. Bu süreç, gelişen teknoloji
ve ucuzlayan ulaşım olanakları
sayesinde sermayenin yeryüzüne
yayılarak, dünyanın bir anonim
şirket olarak yönetilir hale gelme-
siydi. Ucuz işgücü sayesinde geliş-
mekte ve az gelişmiş ülkelere yönelen
sermaye kapitalizme gençlik aşısı oldu.
Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr.
Funda Barbaros Özay’a göre, küresel
sistem olarak tanımlanan süreçte;
güçlü uluslar üstü firmalar, kurumlar ve
kapitalist dünyanın kültürel egemenleri
tarafından yönlendirilen ama bunlara
benzemeyen bir görüntü mevcut Bu
görüntü, aynı zamanda, aynı ürünlerin
ve imajların dünyanın her köşesinde
aynı anda üretimi ve tüketimidir. Ortak
kimlik ise, ‘Global köydeki dünya vatan-
daşlığı’ idi.
Küreselleşme ile birlikte, üst kimlik-
lerin geri plana çekilip, alt hatta karşıt
kimliklerin bir araya gelmesi esas alındı.
Amaç ise belliydi. Firma satışlarını
artırmanın yolu, kimlik sayısını çeşit-
lendirmekti. Ne kadar çok aidiyet bir
o kadar müşteri anlamına geliyordu.
Bugün bir vejetaryenin, et yememek
için hazır gıdaya harcadığı para normal
harcamanın 3 katı Haliyle, her kimliğe
özel bir sektör gelişti, tüketim kitlesel
değil bireyseldi. Yani kişiye özel tasa-
rımlar, yiyecek ve giyecekler vs. İnternet
sayesinde elektronik ticaret hizmetleri
ve malları ayağınıza getirdi. Dünya mal
ticareti de bu gelişmelerden etkilen-
di, büyüdükçe büyüdü. IMF verilerine
göre, geçen yıl küresel ürün ticareti 16.1
trilyon dolara geriledi. Küçülen dünya
mal ticareti, ihracatta tüm ülkelerin
daha az gelir elde etmeleri ve rekabetin
daha da keskinleşmesine yol açıyor. Bu
durum devletleri saldırganlaştırırken,
korumacılık yani önce kendini düşünme
eğilimlerini artıyor. Global köyde, dünya
vatandaşlarının bir arada yaşayacağı ve
serbest ticaretin toplamda refahı artı-
racağı hikayesi artık ne karın doyuruyor
ne de kitleleri motive ediyor.
2008 KRİZİNDEN SONRA
HİKÂYE TÜKENDİ Mİ?
2008 krizinin kronikleşmesi işleri bozdu.
Ekonomik sorunlar, ulusal ve uluslararası
çapta artarken, tekelleşme başta olmak
üzere kriz içinden çıkılmaz bir hal aldı.
Üretilemeyen çözümler bir yana, yerine
yenileri eklendi. Yunanistan, İspanya, İtalya,
Portekiz gibi ülkelerdeki derin buhran. Batı
Avrupa’daki yabancı düşmanlığı, kitlesel
göç, gelir adaletsizliği, inançlar üzerinde-
ki yasaklamalar ve benzerleri dünyanın
geri kalan kısmında değil Batılı gelişmiş
ülkelerde yaşandı. Gidişat önlenemez,
gizlenemez bir hal aldı. Tekelleşme
arttı. Tekelleşme demek yani şirketlerin
birleşmesi veya satın alınması, çalışanların
görevine son verilmesi, maliyet tasarrufu
sağlanması için kesintiler, piyasada yeni
yatırımların ve buna bağlı istihdamın oluş-
maması anlamına geliyordu. 2015’te 10
büyük birleşme anlaşmasının 7’si ve satın
alma büyüklüğünün yarısı ABD’li firmalarca
yapıldı. Bu büyük anlaşmaların her birinde
birleşme ile ortaya çıkan sermaye 50
milyar doların üzerinde. Bu dev tekellerin
yıllık üretimlerinin, yatırım sermayelerinin
çok daha üzerinde olduğu hesaba katılırsa
dünya kapitalizminin tekelleşme yönünde-
ki adımlarının büyüklüğü daha iyi anlaşılır.
Birkaç sermaye grubunun eline geçen bir
ekonomi düzende de genele yönelik bir
hikayenin üretilmesi oldukça zor. Küre-
sel güçler, hızla büyüyen toplumsal dip
dalgasını görmek yerine, büyük şirketleri
kurtarmak için kesenin ağzını açıyor. Kamu
fonları, AB ve ABD vatandaşlarının vergileri
tekelleri yeniden canlandırmak için harca-
nıyor. Sonrası malum, büyük kamu açıkları,
işten çıkarmalar, borçlar yeniden borçlar…
2008’den bu yana krizi aşmak mümkün ol-
madı. Trump’ın koltuğu, sistemin geleceği,
hangi ülkenin küresel yarışta öne çıkacağı
ve bundan sonra düzeni hangi isimle
anacağımız kapitalizmin kimlik krizine
bulduğu hatta bulamadığı cevaplara göre
belirlenecek. 2017’nin Avrupa’da seçimler
yılı olduğu düşünülürse, Hollanda örne-
ğinde olduğu gibi bu yıl Türkiye karşıtlığı
üzerine kurgulanan seçim kampanyaları, en
az 50 yıldır ülkelerinin ekonomisine katkı
sağlayan yabancı işçileri dışlayan söylemler
daha sık görülebilir. Bunun en önemli ne-
denlerinden biri de Batı ülkelerinde sistemi
ilerletecek, merkez siyasete nefes aldıracak
yeni bir hikaye yok şu aralar. 
www.derinekonomi.com
 BORSA
Yakup Kocaman

H
alka açık 495
şirketin yüzde 18’i
(86 firma) bu sene
ortaklarına nakit kar payı
(temettü) dağıtacak. Oyak
Yatırım’ın Kamuyu Aydın-
latma Platformu verilerine
dayanarak yayınladığı
araştırmaya göre, 13 Mart
2017 itibariyle nakit kâr
dağıtımıyla ilgili genel
kurul kararı almış olan 86
firma bulunuyor. Buna
göre firmalar, 2016 yılı gelir
tablosunda ilan ettikleri 45
milyar 564 milyon liralık
net kârın yüzde 35’lik kıs-
mına denk gelen 15 milyar
951 milyon lirayı, 2017
yılı içerisinde belirlenen
tarihlerde hissedarlarının
hesaplarına nakit olarak
ödeyecek. Ayrıca nakit kâr
payı ödenmesi öncesinde,
yerli yatırımcılar için geçerli
olmak üzere, devlete akta-
rılmak üzere, yüzde 15’lik
stopaj kesintisi yapılacak.
2016’da nakit kâr payı
verim oranı (temettü
verimi) en yüksek 5 halka
açık şirket, yüzde 12,4 ile
İş Yatırım, yüzde 10,8 ile
Hektaş Ticaret, yüzde 10,7
ile Alkim Kağıt Sanayi,
yüzde 10,6 ile Pergamon
Status Dış
Ticaret ve yüzde
10,5 ile Aygaz oldu.
Nakit kâr payı verim oranı,
bir şirketin hisse senedi fi-
yatına göre ne kadar nakit
kâr payı ödediği anlamına
geliyor. Hisse başına öde-
nen temettü tutarının hisse
fiyatına bölünmesi suretiy-
le hesaplanıyor.

17
BORSA İSTANBUL’DA HALKA NAKİT KÂR NAKİT KÂR PAYI (TEMETTÜ) DAĞITMA KARARI
AÇIK ŞİRKET SAYISI PAYI DAĞITAN ALAN ŞİRKETLERİN TOPLAM NET KÂRI

495 45.564
ŞİRKETLERİN % MİLYON TL

BİST’TEKİ TÜM
ŞİRKETLERE
ORANI

90 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 NAKİT KÂR PAYI GETİRİSİ ORANINA GÖRE HALKA AÇIK ŞİRKETLER
Brüt Hisse
Nakit Nakit Başına Brüt Kâr Nakit Nakit Başına Brüt Kâr
Kâr Payı Temettü Nakit Kâr Dağıtım Kâr Payı Temettü Nakit Kâr Dağıtım
Şirket Adı Getirisi (TL mn) Payı (TL) Tarihi Şirket Adı Getirisi (TL mn) Payı (TL) Tarihi

İş Yatırım 12,4% 20 0,13 24 Mar 2017 Orge Enerji Elektrik Taahhüt 3,7% 6 0,27 4 Eki 2017
Hektaş Ticaret 10,8% 29 0,38 1 Ara 2017 Trakya Cam Sanayii 3,7% 106 0,11 30 May 2017
Alkim Kağıt 10,7% 22 0,42 25 Nis 2017 Anadolu Cam Sanayii 3,6% 50 0,11 30 May 2017
Pergamon 10,6% 3 0,42 Bosch Fren Sistemleri 3,5% 14 5,43
Aygaz 10,5% 450 1,50 5 Nis 2017 Alkim Alkali Kimya 3,3% 20 0,83 5 May 2017
Panora Gayrimenkul Yat. Ort 10,4% 38 0,44 10 Mar 2017 Ayes Çelik Hasır ve Çit Sanayii 3,3% 1 0,05 5 Haz 2017
İskenderun Demir Çelik 10,4% 812 0,28 Türkiye Garanti Bankası 3,3% 1250 0,30 24 Nis 2017
Sodaş Sodyum Sanayi 10,1% 3 0,42 3 Nis 2017 Tekfen Holding 3,3% 114 0,31 29 Mar 2017
Baştaş Başkent Çimento 9,9% 34 0,26 22 May 2017 Lokman Hekim Sağlık 3,1% 4 0,17 20 Tem 2017
Pınar Entegre Et ve Un 9,6% 44 1,01 Ford Otomotiv 3,0% 400 1,14 3 Nis 2017
Aksa Akrilik Kimya 9,6% 185 1,00 5 Nis 2017 Yonga Mobilya Sanayii 3,0% 2 9,41 3 Nis 2017
İş Yatırım Menkul Değerler 9,5% 45 0,13 28 Mar 2017 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları 3,0% 250 0,12 31 May 2017
Petkim Petrokimya 8,8% 600 0,40 14 Nis 2017 Arçelik 2,9% 425 0,63 3 Nis 2017
Akçansa Çimento 8,7% 237 1,24 30 Mar 2017 Türk Prysmian Kablo 2,9% 7 0,06 18 Nis 2017
Çimsa Çimento 8,5% 192 1,42 29 Mar 2017 Verusaturk Girişim Sermayesi 2,9% 5 0,10 30 Eyl 2017
Nuh Çimento 8,3% 135 0,90 26 May 2017 Türkiye Sınai Kalkınma Bankası 2,7% 82 0,04 27 Mar 2017
Sasa Polyester Sanayii 8,1% 94 0,26 14 Nis 2017 Mardin Çimento 2,7% 14 0,13 3 Tem 2017
Adana Çimento Sanayii 8,0% 179 0,53 1 Ara 2017 Tat Gıda Sanayii 2,5% 27 0,20 3 Nis 2017
Adana Çimento Sanayii 7,9% 127 0,38 1 Ara 2017 Çelik Halat ve Tel Sanayii 2,5% 1 0,07 5 Eki 2017
Ereğli Demir Çelik 7,0% 1435 0,41 Tofaş Türk Otomobil Fabrikası 2,5% 350 0,70 3 Nis 2017
Akiş Gayrimenkul Yat. Ort. 6,9% 86 0,20 24 Nis 2017 Emek Elektrik Endüstrisi 2,5% 1 0,03 21 Haz 2017
Akiş Gayrimenkul Yat. Ort. 6,9% 86 0,20 20 Haz 2017 Akbank 2,5% 900 0,23 30 Mar 2017
Tüpraş 6,9% 1557 6,22 4 Nis 2017 Anadolu Anonim Türk Sigorta 2,5% 30 0,06 28 Mar 2017
Bolu Çimento 6,5% 57 0,40 1 Ara 2017 Arena Bilgisayar 2,5% 4 0,11 7 Nis 2017
Ünye Çimento 6,5% 35 0,28 1 Ara 2017 Ege Gübre Sanayii 2,3% 5 0,50 6 Eki 2017
Yeni Gimat Gayrimenkul Yat. Ort. 6,4% 98 0,91 11 Nis 2017 Alarko Gayrimenkul Yat. Ort. 2,2% 11 1,00 31 May 2017
Garanti Yatırım Ortaklığı 6,4% 2 0,05 3 Eki 2017 Koç Holding 2,1% 826 0,33 6 Nis 2017
Anadolu Hayat Emeklilik 6,2% 140 0,33 24 Mar 2017 Hacı Ömer Sabancı Holding 2,0% 408 0,20 3 Nis 2017
Adana Çimento Sanayii 6,2% 18 0,05 1 Ara 2017 Konya Çimento 2,0% 29 6,00 22 May 2017
Alarko Carrier 6,1% 33 3,01 31 May 2017 Otokar Otomotiv 1,9% 60 2,50 31 Mar 2017
Alarko Holding 6,0% 69 0,31 20 Nis 2017 Enka İnşaat 1,9% 504 0,12 19 Nis 2017
Kuştur Kuşadası Turizm 5,9% 2 0,55 21 Nis 2017 Türkiye Halk Bankası 1,9% 256 0,20 4 Nis 2017
Türk Traktör 5,8% 250 4,68 3 Nis 2017 Acıselsan Acıpayam Selülöz 1,8% 1 0,05
Pınar Süt 5,7% 41 0,91 Kütahya Porselen 1,5% 4 0,10
Çuhadaroğlu Metal Sanayi 5,7% 12 0,17 29 May 2017 Çemtaş Çelik Makine Sanayii 1,3% 4 0,04 29 Eyl 2017
Adana Çimento Sanayii 5,3% 119 0,36 3 Tem 2017 Anadolu Efes 1,2% 145 0,25 29 May 2017
Adana Çimento Sanayii 5,3% 85 0,25 3 Tem 2017 Kuyumcukent Gayrimenkul 1,2% 1 0,04 31 May 2017
Şeker Finansal Kiralama 5,2% 5 0,10 Ülker Bisküvi Sanayii 1,1% 64 0,19 12 Nis 2017
İş Gayrimenkul Yat. Ort. 4,8% 64 0,08 28 Mar 2017 Kartonsan Karton Sanayi 1,0% 9 3,11 31 May 2017
Tav Havalimanları Holding 4,7% 248 0,68 22 Mar 2017 Avivasa Emeklilik 1,0% 22 0,18 23 Mar 2017
Al Baraka Türk Katılım Bankası 4,6% 52 0,06 10 Nis 2017 Good Year Lastikleri 0,9% 9 0,03
Soda Sanayii A.Ş. 4,4% 200 0,27 30 May 2017 Türkiye Vakıflar Bankası 0,9% 120 0,05 31 May 2017
Ege Endüstri ve Ticaret 4,3% 38 12,00 7 Eki 2017 Hedef Girişim Sermayesi 0,8% 0 0,02 14 Nis 2017
Bolu Çimento 4,3% 38 0,27 3 Tem 2017 Coca-Cola İçecek 0,6% 50 0,20 22 May 2017
Ünye Çimento 4,3% 23 0,19 3 Tem 2017 Halk Gayrimenkul Yat. Ort. 0,4% 3 0,00
Mardin Çimento 4,1% 21 0,19 1 Ara 2017 Aselsan 0,3% 54 0,05 31 May 2017
Adana Çimento Sanayii 4,1% 12 0,04 3 Tem 2017 TOPLAM 15952
Kordsa Global 4,0% 58 0,30 21 Nis 2017
Türkiye İş Bankası 4,0% 1175 0,26 4 Nis 2017 Kaynak: Oyak Yatırım, Kamuyu Aydınlatma Platformu
 D i m i t r i o s
Avrupa’nın geleceği hakkında
tartışma
A
vrupa Komisyonu Başkanı Jean Claude Juncker, 1 Mart’ta
Avrupa’nın Geleceği başlıklı, 2025 yılındaki Avrupa Birliği
hakkında beş senaryo içeren bir taslağı tartışmaya açtı.
Elbette bu durup dururken başlayan bir tartışma değildi. Zaten
AB’nin geleceğini neyin şekillendirmesi gerektiği üzerine süregiden
bir tartışma vardı. Aslında açıklanan taslak birliğin geleceğini şekil-
lendirecek temel unsurları açıklarken, bu tartışmanın neden gerekli
olduğunu ve AB’nin değişen dünyadaki rolüne ilişkin de görüşler
ortaya koyuyor. Aynı zamanda 2008’deki finansal krizin ardından
ekonomi ve toplumdaki dönüşüm, artan tehditler ve sınır güvenliği ile
terörizm sonucu yaşanan mülteci akınından da bahsediyor. Sonuçta
bu taslağın amacını kısaca tanımlamak gerekirse, “Avrupa’nın gele-
ceğine ilişkin belirli alanlarda eylem önerileri. ... Taslağın temel amacı
kamu, paydaşlar, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi ile birlikte bir
tartışma başlatıp politik bir uzlaşma sağlamaktır,” denilebilir.
Junker’in taslağın kısaca amacına ilişkin farklı görüşleri şöyle sıra-
lıyor: a) devam etmek; b) her halükarda tek pazar; c) daha fazlasını
daha fazlasıyla yapmak isteyenler; d) daha azıyla daha etkin yapmak
isteyenler; e) daha fazlasını hep birlikte yapmak isteyenler. Kıs zaman
önce Fransa, Almanya, İspanya ve İtalya liderleri Versay’da toplana-
rak bu taslağa desteklerini açıkladı. Ancak bu başka üye ülkelerin
tepkisini çekti, özellikle de Doğu Avrupa ülkeleri bunu kabul edilemez
bulduklarını açıkladılar. Yani tartışma resmen başladı.
Aslında Avrupa Birliği ve Avrupa entegrasyonu projesi için hesap
zamanı geldi. Bir şekilde kendimizi İkinci Dünya Savaşı’ndan beş
yıl sonra 1950’nin 9 Mayıs’ında Fransa Dışişleri Bakanı Robert
Schuman’ın Avrupa Günü dolayısıyla yaptığı ve tarihe Schuman
Deklarasyonu olarak geçen konuşma zamanında buluyoruz.
Schuman ne demişti? Avrupa için yeni bir yönetim modeline ihti-
yaç var ve bu model üçüncü ve ölümcül bir savaşı önlemelidir.
Ayrıca Almanya (en azından batı bölümü) ile ilişkileri aşamalı olarak
geliştirmek ve bu birliğin katılmak isteyen herkese açık olması
gerektiğini vurgulamıştı. Geri kalanı ise tarihten ibaretti.
92 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
T r i a n t a p h y l l o u
Bugün içinde bulunduğumuz durum ise herhangi bir kara-
rın verilmediği bir duruma işaret ediyor, ancak bir tartışmanın
başlaması açısından da önem arz ediyor. Keza var olana yöne-
lik destek veya çok vitesli - iki farklı hızda AB mi olacağı günde-
min başındaki konudur. Peki bu iyi bir gelişme midir?
Çok vitesli birlik modeli mi, yoksa aynının devamı mı tartışması
aslında her iki modelin de daha fazla entegrasyonu öngörmesi
açısından olumludur ve şu an tartışmanın tam olarak içinde
olmayan ülkeleri de içine çekebilecek bir nitelik taşımaktadır.
Elbette bu tartışma birliğin büyük bölümünü oluşturan küçük
ülkeler açısından kolayca hazmedilebilecek bir süreç değildir.
Örneğin bu tartışma Yunanistan açısından bir tür aforizma
niteliği taşımaktadır. Yunanistan, birliğin dış sınırlarını sorunlu
komşu bölgelere karşı koruyan bir ülke olarak, Avrupa’nın hep
ana çekirdeğinde kalmayı stratejik bir amaç olarak görüyor.
Elbette kredibilite kaybı yaşadıktan sonra diğer küçük ülke-
ler gibi bu konuda kat etmesi gereken uzun bir yol olduğunu
gösteriyor.
Öte yandan çok vitesli Avrupa aslında entegrasyon için gere-
ken elzem şey de olabilir. Ancak akla geçmişin aksine birçok
başka soru geliyor. Özellikle geçmişte altı kurucu devletin dışiş-
leri bakanlarının Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu kuran 1957’deki
Roma Anlaşması’na ek olarak daha fazla entegrasyon isteme-
leri geliyor. Öte yandan Dört devlet başkanının Versay’da bir
araya gelmeleri, ikili (Fransa ve Almanya) modelin yeterince
güçlü olmadığını ve bugünün koşullarında entegrasyonu sağla-
mak için yeterli olmadığını da gösteriyor. Ancak daha da önem-
lisi, bugünün liderlerinin, kurumlarının ve onların yerine alacak
haleflerinin, Avrupa’nın kurucu babalarının İkinci Dünya Savaşı
sonrası sahip olduğu zihniyet ve ikna gücüne sahip olup olma-
dığı sorusunu da akla getiriyor. Kendi toplumlarını ileriye taşıya-
cak ikna kuvvetine sahipler mi? Bunu ancak zaman gösterebilir.
 Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı
www.derinekonomi.com
 R o b e r t
Türkiye, Güney Kafkaslar ve İran
D
aha önceki yazılarımda iki farklı üçgen olan Türkiye-
Rusya-ABD ve Türkiye-Rusya-İran kapsamında Türk
diplomasisini bekleyen sorunlara değinmiştim. Şubat
ayı içinde İstanbul, Beşinci Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan İş
Forumu’na ev sahipliği yaptı. Bu ay benzer şekilde daha küçük
ve yakın bölgedeki potansiyel troykalara, Türkiye-Azerbaycan-
Gürcistan kapsamında bakmak ve bunu İran ile genişletmeyi ele
almakta fayda var.
Pratik olarak Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan işbirliği 1990’ların
sonuna dayanır. Üç ülke Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattını inşası için
işbirliği yapmıştı. Bu boru hattı tarihe ilk kez üç ülkeyi geçen bir
boru hattı olarak geçti. Üretici ülke olarak Azerbaycan, transit ülke
olarak Gürcistan ve ihracatçı ülke olarak Türkiye. Bu tür bir jeopoli-
tik mühendislik çok karmaşık ve etkileyici bir jeofiziksel ve kimyasal
mühendisliği gerektirir. Bundan ilham alan Brüksel merkezli Avrupa
Politikaları Araştırma Merkezi, detaylı şekilde bölgesel enerji ve
güvenlik sorunlarını irdelediği bir rapor hazırlamıştı. Politika öneri-
leri ise Avrupa Parlamentosu Komitesi raporu tarafından aynen
tekrarlanmıştı. Böylece Avrupa Komisyonu’nun bölgeye yönelik
stratejisinin de bir parçası haline geldiler. Bu süreç, 2004’teki Bakü
Deklarasyonu, 2006’daki AB ve Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülke-
lerin katıldığı bakanlar seviyesindeki Astana Deklarasyonu’na ve
Karadeniz için geliştirilmiş enerji işbirliğine kadar uzandı.
Geçen on yılın sonu ve içinde olduğumuzun başında, Türkiye
2009’da Ermenistan ile imzaladığı Zürih Protokolü kapsamında
Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı içine alan geniş
çaplı bir ekonomik ve ticari işbirliğini öngören bir program hazırla-
mıştı. Ancak 2010 yılında Ermenistan’ın bu protokolü onaylama-
ması ve bundan geri adım atmayacağı ortaya çıktı. Bunun üzerine
Azerbaycan ve Gürcistan, Türkiye ile yola devam etmeye karar
verdi. Sonuçta Haziran 2012’de Trabzon Deklarasyonu ile üçlü bir
mekanizma kurularak, dışişleri bakanları tarafından imza altına
alındı. Her ne kadar sınırlı bir savunma ve güvenlik işbirliği öngörse
de, geniş çaplı bir enerji ve ulaştırma işbirliği ile artan bir ekonomik
ve iş dünyaları arasında işbirliğini teşvik ediyordu. Bu amaçla da
üçlü bir İş Forumu oluşturulmasına karar verilmişti.
Bu forumlarda bugüne kadar yaşanan en dikkat çekici gelişme
ise Şubat ayındaki Beşinci İş Forumu sırasında Azerbaycan
Ekonomi Bakanı Şahin Mustafayev’in bir sonraki Nahcivan’da yapı-
lacak toplantıya İran’ın da çağrılması yönündeki önerisiydi. Tahran’ı
bu toplantıya çağırmaktaki asıl amaç, gündemde olan Kars-Iğdır-
Nahcivan demiryolu hattına yardımcı olabilmesi değil ama basit
coğrafi sebeplere dayanıyordu. Şimdilik bunun tek bir seferlik bir
94 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
M . C u t l e r
davet mi yoksa üçlü yapıyı, kalıcı şekilde dörtlü bir mekanizmaya
çevirmeye yönelik olup olmadığı belli değil. Eğer kalıcı şekilde dörtlü
bir yapıya dönüşür ve Azerbaycan-İran ilişkileri, geçen yıl İlham
Aliyev’in Tahran’a yaptığı ziyaretin ardından olduğu gibi gelişmeye
devam ederse, bu daha geniş bir bölgesel yeniden yapılanma anla-
mına gelebilir. Geçen çeyrek yüzyıl boyunca, SSCB’nin dağılmasının
ardından Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye işbirliği bir yanda sürer-
ken, Ermenistan, Rusya ve İran ekseninde oluşan işbirliği arasın-
daki kutuplaşma da giderek derinleşiyor.
Azerbaycan-İran-Rusya troykasının yükselişi bir önceki parag-
rafta andığım üçlü mekanizmanın da dağılması anlamına geli-
yor. Rusya bir süredir Ermenistan’ı ihmal ediyor (Erivan’ın ise şimdi
yardım için yüzünü döneceği başka seçeneği yok), ABD ise son
sekiz yılda Kafkaslardaki güç mücadelesinden çekilmesinin ardın-
dan Rusya, Güney Kafkaslardaki ülkelere daha fazla baskı uygu-
lama imkanına kavuştu. Azerbaycan, silahlarının çoğunu Rusya’dan
alıyor ve bunlar için uluslararası fiyatları öderken, Ermenistan’a ise
ülke içi fiyatlardan satış yapılıyor.
Azerbaycan’ın İran’a yönelik davetinin ardında iki ülkenin arasın-
daki ilişkilerin normalleştirilmesi çabası yatıyor. Keza geçen yıllarda
İran Devrim Muhafızları, Azerbaycan’da şiddet ve terörist saldırılar
planladığı ve gerçekleştirdikleri biliniyor. İran, Azerbaycan’ı varlığına
yönelik bir tehdit olarak görüyor çünkü Azeri nüfusunun çoğu Şii
ve devleti ise laik bir nitelik taşıyor. Yani İran, Azerbaycan’ı tehdit
ederek, etkisiz hale getirmeyi istiyor.
İran, stratejik olarak Türkiye’nin rakibidir ve taktik dışında işbir-
liği yapmayacaktır. Ancak Azerbaycan, İran ve Rusya arasın-
daki ulaştırma koridoru sebebiyle stratejik olarak İran ile işbirliği
yapmak zorunda kalabilir. Askeri olarak ise ikisi arasında bir seçim
yapmak zorunda kaldığı takdirde Rusya’ya yanaşacaktır. Türkiye-
Azerbaycan-Gürcistan üçlü işbirliği içine İran’ı katmak Türkiye’nin
çıkarına olmayacaktır.
Ankara ile Tahran arasındaki ilişkiler çok taraflı değil ama
ikili bazda daha iyi idare edilebilmektedir. Ancak Türkiye’nin
Azerbaycan ile olan dayanışması Nahçıvan gibi zor konularda olsa
bile bu denklemi doğrulamaktadır. İran’ın asıl niyetinin ne olduğu,
gerçekten karşılıklı çıkarları mı yoksa varolan başkalarının işbirlik-
lerini bozmak mı amacını taşıdığı yakın gelecekte ortaya çıkacaktır.
Azerbaycan Ekonomi Bakanı Şahin Mustafayev, Azerbaycan-
İran-Türkiye arasında bir üçlü mekanizma kurulması için çalışma-
ların sürdüğünü söyledi. Bu en azından işin içine Gürcistan’ı katan
dörtlü mekanizmaya oranla daha mantıklıdır.
 Carleton Üniversitesi, Avrasya Enstitüsü, Kanada
www.derinekonomi.com
 P r o f . D r .
Osmanlılar ve Avrupa’da
finansal krizler
A
h bu Osmanlılar; “bütün kötülüklerin altından
Osmanlıların çıktığı” gibi tarihin ilk finansal kriz örneği
sayılan Hollanda, lale krizinin (bazıları Tulip-mania
derler) altında da onlar yatıyordu!
15. yüzyılda Latin Amerika’da kılıç ve mikroplar eliyle yapılan
ve milyonlarca yerlinin hayatını kaybettiği müthiş katliamların
ardından başlayan gümüş ve altın yağmasında, İspanyol hazine
gemileri binlerce tonluk altını İspanya’ya “hazine filolarıyla” taşı-
maya başladı. Hollanda ve İngiliz korsanları (İngilizcede devlet-
ten bağımsız olanlara “bucanneer” ve devletten izinli olanlara
“privateer” denirdi) bu gemilerden gözlerinin kestiğine saldırır
ve çarpışmayı kazanırlarsa altınları kendi ülkelerine götürürlerdi.
Ancak, İspanyol (ve Portekiz) merkantilizminin aksine Hollanda
(ve sonrasında İngiltere) merkantilizmi daha üretim odaklıydı.
Daha 13. yüzyılda İngilizler ham yünün Hollanda’ya ucuza
ihraç edildiğine, Hollanda’da giyim ürünlerine dönüştürülerek
İngiltere’ye ve diğer ülkelere satıldığını farketmişlerdi. Böylece
Hollanda dışarıya bağımlı olduğu hammadeye yüksek katma
değer ekleyerek bir ihracat ülkesi olmuştu. Öyle ki 17 yüzyılda
Colbert, Flaman tekstil üreticilerini ‘ayartarak’ Fransa’ya göç
ettirmiş ve Fransız tekstil sanayini bunlara kurdurtmuştu.
16. yüzyılda Hollandalılar Fluyt ismini verdikleri gemileri seri
üretim teknikleriyle üreterek dünyanın en büyük deniz gücüne
sahip olmuşlardı. Öyle ki, sonradan Rus Çarı Deli Petro Rusya’nın
yerli gemi sanayini kurmak amacıyla Hollanda’da “staj” yapmıştı.
Hollanda, evlenmeler sonucu İspanya’ya bağlansa da sonra-
dan bir başarılı bir özgürlük savaşı vererek bağımsızlığını
kazandı. Kısa sürede gemicilik ve tekstil gibi teknolojik kapa-
site oluşumuna finansal ve ticari kapasite oluşumunu da ekledi.
İlk anonim şirketlerin kurulması sermaye birikimini güçlendirdi
ve VNB gibi uluslararası tekelci ticaret şirketlerinin kurulmasını
96 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
M u r a t Y ü l e k
sağladı. İlk borsa ve büyük bankaların kurulması da bunun
örneklerindendi. Hollanda’nın İspanya ile mücadelesi Osmanlı
İmparatorluğu’nun dikkatini çekmiş olmalı. Osmanlılar ile ticaret
yapabilme iznini almak için çok uğraştı Hollandalılar. Osmanlılar
da küçük Hollanda’nın talebini geri çevirmedi ve onlara ticaret
yapma (kapitulasyon) hakkı tanıdı. Böylece, Osmanlılar küçük
Hollanda’ya destek verdiğini göstermiş ve Hollanda’nın ekono-
mik gelişimine de yardımcı olmuş oldu.
İşte bu arkaplan üzerinde, küçük Hollanda 16. yüzyıldan sonra
dünyanın o zaman için en büyük sömürge imparatorluğunu
kurmayı başardı. Korsanlıktan sömürge imparatorluğuna geçiş
süreci, Hollanda’nın yoluna çıkan ülke ve güçler için oldukça
kanlı oldu. İngilizler bile Endonezya’daki Amboyna katliamıyla
Hollanda’nın saldırganlığından nasibini almıştı.
Hollanda, Osmanlı’dan yardım kopartmaya çalışırken laleyi
tanıdı. İstanbul’a ziyarete gelen tüccar ve diplomatlar bahçe
kültürünün çok geliştiği Osmanlı’dan çok etkilendiler. Lale
soğanları edinerek ülkelerine götürdüler. O zaman İstanbul’da
lale “tülbend” çiçeği olarak adlandırılırdı. Hollandılar, dilleri
döndüğü kadar “tulip” ismini verdiler laleye.
Çalışkan Hollandalılar değişik lale türleri geliştirmeye de çalıştı-
lar. Hollanda’da lale aşkı kısa sürede inanılmaz seviyelere ulaştı.
O kadar ki, tarihin ilk finansal “balonunu” şişirmeyi başardılar.
İktisat tarihçileri, bu lale çılgınlığı döneminde bazı lale soğanla-
rının fiyatının bugünün parasıyla 400 bin avroyu aştığını belir-
liyorlar. Hollandalılar bir lale soğanının bu para etmeyeceğini
aklettikleri zaman çok geç oldu ve balon patladı. Finansal kriz
literatürü bu olayı, John Law’un Güney Denizi Spekülayonu’ndan
da önceki ilk finansal spekülasyon örneği olarak tanıdı.
İşte sevgili dostlar, bu Osmanlılar varya; Avrupa’da finansal kriz-
leri başlatanlar da onlardı.
www.derinekonomi.com
 M . L e v e n t
Ekonomik ırkçılık
B
ugün sıradan bir Amerikan vatandaşının sağlık güvence-
sine ilişkin politikalar dünyanın kaderine etki edecek bir
mesele iken Afrikalı veya Ortadoğulu bir çocuğun açlıktan
ölmesi sıradan bir olay bile değildir. Londra sokaklarında 10 kişi-
nin bıçaklanması kınanması gereken vahşi bir terör saldırısı iken,
koalisyon uçaklarının cami bombalayarak 200 kişiyi öldürmesi
terörle mücadeledir. Zengin yeraltı kaynaklarına sahip toprak-
larda doğmak kader iken, bizzat doğduğu topraklardaki o kaynak-
lardan faydalanabilmek için “Batı”nın iznine tabi olmak kabullenil-
miş çaresizliktir. Bu “olağan(!)” duruma karşı söylem geliştirmek
darbe ile sonuçlanırken, eylem geliştirmenin cezası idamdır. Bu
cezalar da genellikle modern, özgürlükçü, hukukun üstünlüğü ile
övünen “Batı”nın getirdiği(!) demokrasilerin eseridir.
Kendi değerlerini modernlik olarak dayatıp popüler kültür
üzerinden diğer coğrafyaları dizayn etmeye çalışan Batı, dünya-
daki ekonomik kaynakları da kendisinin yönetmesini doğal bir
hak olarak görür. Onlara göre dünyadaki kaynaklar kıttır ve
sahibi bile olsanız o kaynakları kullanmak “beyaz tenli” olmayan-
ların eline bırakılmayacak kadar kıymetlidir. Kaynakların kıtlığı
efsanesi de zannedilenin aksine çok eski bir kavram değildir.
Ekonomi literatürü incelendiğinde 1932 yılında Lionel Robbins
kendi ekonomi tanımını yapana kadar “kıt kaynak” iddiasına
iktisat literatüründe rastlamak pek mümkün değildir. Kim bilir
belki de kaynakların kıtlığı efsanesi I. Dünya Savaşı ve takip
eden dönemde yaşanan 1929 Ekonomik Buhranı’ndan sonraki
savaşların ve ekonomik krizlerin en kullanışlı bahanesidir.
Satış rekorların kıran “Hayvanlardan Tanrılara Sapiens” kitabında
Harari şöyle yazıyor: “Geçtiğimiz beş yüzyıl, insan hakimiyetinin daha
önce görülmemiş olağanüstü bir yükselişine tanık oldu. 1500 yılında
dünyada yaklaşık 300 milyon homo sapiens vardı. Bugünse bu sayı
tam 7 milyardır. 1500 yılında insanlar tarafından üretilen toplam
mal ve hizmetlerin bugünkü dolar üzerinden değeri yaklaşık 250
milyardı, bugünse yıllık üretim yaklaşık 60 trilyon dolar. 1500 yılında
insanlar günde 13 trilyon kalori enerji tüketirken bugünkü enerji
tüketimi günde 1500 trilyon kaloridir. Bu rakama dikkat edin, insan
nüfusu 14 kat artmasına karşın üretim 240, enerji tüketimiyse 115
kat artmış durumdadır.” O halde sormak lazım hani kaynaklar kıttı?
Batı, geçtiğimiz 150 yıl boyunca dünyanın neresinde olursa
olsun, kıymetli kaynakların kullanımını bir şekilde kontrol altına
almayı başardı. Batı’ya göre bu kaynakların gerçek sahipleri
98 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Y ı l m a z
bırakın kontrol etmeyi onları kullanmaya bile layık değildir.
Tıpkı Afrikalı kakao işçilerinin hayatlarında hiç çikolata yeme-
miş olmaları gibi. Ancak bugün Batı’nın çok ciddi bir sorunu var.
Yalanlar, zoraki kabullenmeler, varsayımlar üzerine kurdukları/
dayattıkları ekonomik sistem çöküyor.
Kaynakları kontrol altına almayı başaran Batı, kurduğu kapi-
talist sistemin zaaflarının içinden çıkamıyor. Bunun için şimdi
de 17. yüzyıldan kalma “korumacılık” politikasına geri dönmeye
çalışıyor. Yeniden ticaret kotaları koyuyor, vahşi vergi politikaları
planlıyor, ülkesindeki yabancı uyrukluları kovmaya hazırlanıyor.
Ancak bu seferki ekonomik “korumacılık” dalgası o kadar vahşi
ki gidişat ve söylemler ekonomik korumacılıktan çok “ekono-
mik ırkçılık” haline dönüşüyor.
Örneğin enerji yollarını dizayn etmek için terör örgütü kurup
kendilerinden olmayanların ölmesini doğallaştırıyor, üstüne
onlara silah satarak kar ediyor, yeri gelince de terörü sebep
göstererek sınırlarını kapatıyor. Baş edemediği bir havayolu
şirketi olduğu zaman da terör tehdidini öne sürüp müşterisinin
azalmasına sebep olacak şekilde yasaklar getirerek kendi hava-
limanları ve havayolu şirketlerini değerli hale getirmeye çalışıyor.
Paris’teki küçük bir terör saldırısı sonrası OHAL ilan edildi-
ğinde bunun adı terörle mücadele olurken, Ankara’daki darbe
girişimi sonrası ilan edilen OHAL bir diktatörün(!) sermaye kısıt-
lama bahanesi gibi anlatılıyor. İki komşu ülkenin ticaret yapması
ambargolar ile 30 yıl engellenip banka hesaplarına el koymak
meşrulaştırılırken, 10 bin kilometre öteden gelip ikili ticaret
anlaşması imzalamak bir lütufmuş gibi gösteriliyor. Sıradan bir
Amerikan vatandaşının çok yakıt tüketen yüksek motor hacimli
araçlara ucuza binebilmesi için bir Iraklı diktatörün(!) devrilmesi
demokrasi olarak adlandırılıyor.
Kendilerinin rahat yaşaması için gerekli ekonomik kaynak-
ların ve araçların temininde izledikleri yöntemlerin özü siyahi-
lerle aynı otobüse binmemek için çıkardıkları yasalardan çok
farklı değil. Kendileri ile aynı dili konuşmayan, aynı ten rengine
ve dine sahip olmayanları fırınlarda yakan zihniyet bugün de
kendi sebep oldukları bir iç savaş yüzünden ülkesinden kaçmak
zorunda kalan ufacık çocukların denizde boğulmasını engelle-
mek için bir dolar bile harcamıyor.
Sonuç olarak “Ekonomik ırkçılık” gün geçtikçe insanlık tarihi-
nin en büyük utancı olma yolunda ilerliyor.
www.derinekonomi.com
 İSTİHBARAT
HER EVDE
BiR CASUS VAR!
Wikileaks 8 bin
761 gizli belgeyi
‘Vault 7’ operasyonu
adı altında
yayınlayarak, CIA’in
siber casuslukta
kullandığı araçları
ifşa etti. 2013-2016
yılları arasına ait
güvenlik açıklarının
istismar edilmesiyle
oluşturulan bu
kodlar, akıllı
telefonlardan
akıllı otomobillere
kadar tüm internet
bağlantılı cihazları
hedef alıyor. CIA’in
siber casusluk
kapasitesiyle
yapabileceği şeyler,
hem bireysel
mahremiyet hem
de devlet güvenliği
açısından büyük bir
tehdit oluşturuyor.
Melih Bayramdede
100 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
W
ikileaks, ‘Vault 7’
(Kasa 7) operasyo-
nuyla 2013-2016
yılları arasına ait 8 bin 761 CIA
belgesini yayımladı. Son sızıntı
bugüne kadar kulaktan kulağa
yayılan, siber güvenlik şirketi
uzmanlarının uyarılarıyla zaman
zaman gündeme gelen ama ‘as-
lında bilinen’ iddiaların kanıtlan-
ması açısından önemli. Bilgisa-
yar, tablet ve akıllı telefonlardaki
mikrofon ve kameraların uzaktan
çalıştırılabileceği, böylece ses ve
görüntü kaydı yapılabileceği bi-
liniyor, ancak bunlar şimdiye ka-
dar şehir efsanesi gibi kulaktan
kulağa dolaşıyordu. Wikileaks’in
son sızıntısı, bu yöntemlerin CIA
tarafından sistematik olarak
kullanıldığını gösterdi.
4 Ekim 2006'da Julian Assan-
ge tarafından kurulan WikiLeaks,
devletlerin bireyleri gözetim
altına almasına karşı faaliyet
gösteriyor. Wikileaks’in ele
geçirdiği bilgi ve belgeleri ifşa
ederek, devlet gözetimine dikkat
çekme çabalarının son halkasına,
7 Mart’ta ‘Vault 7’ operasyonuyla
şahit olduk. Sıfır Yılı (Year Zero)
isimli ilk bölümü yayınlanan
belgelerin Virginia eyaletindeki
Langley kentinde yer alan CIA
Siber İstihbarat Merkezi'nde
bulunan yüksek güvenlikli bir ağ-
dan elde edildiği ifade ediliyor.
www.derinekonomi.com

EN BÜYÜK İFŞA OPERASYONU
‘Vault 7’, WikiLeaks'in Amerikan
Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA’ye yö-
nelik en büyük ifşa operasyonu olarak
değerlendiriliyor. Milyarlarca kişinin
iletişimine kulak kabartan sadece CIA
değil. WikiLeaks'e göre bu casusluk
operasyonunda CIA, İngiliz elektronik
istihbarat kurumu GCHQ başta olmak
üzere müttefik istihbarat servisleriyle
çalışıyor. Belgeleri kimin ifşa ettiğini
açıklamayan WikiLeaks, belgelerde
kodlar ve isimlere yer verilmeyeceğini
duyurdu. WikiLeaks, belgeleri, CIA’in
yetkilerini aşıp aşmadığının tartışılması
için yayınladığını savunuyor.
Elde edilen belge ve yazılım kod-
larının, CIA’in dinleme kapasitesinin
önemli bir bölümünü oluşturduğu
belirtiliyor. Milyonlarca satır yazılım
kodunun sızması CIA’e büyük darbe
olarak nitelendirilirken, gizli servis
çalışanları ve kamu personelinin bu
kodlar ile gözetim yazılımlarını önlem
almadan birbirleriyle paylaşmasının da
bu sonucu doğurduğu ifade ediliyor.
WikiLeaks’e göre, Vault 7 operasyo-
nuyla CIA, yakın geçmişte kullandığı
kötü niyetli yazılımlar, virüsler, truva
atları, silahlandırılmış 'sıfır günü' istis-
marları ve kötü amaçlı yazılıma dayalı
uzaktan kumanda sistemlerini içeren
siber saldırı cephanelerinin büyük bö-
lümü üzerindeki kontrolünü kaybetti.
UMBRAGE VE PUTİN’İN CEBİ
WikiLeaks belgelerine göre, CIA’in
‘UMBRAGE’ adlı ekibi, Rusya başta
olmak üzere başka ülkelerde gelişti-
rilen kötü amaçlı kodları çalıp, 'hack
teknikleri kütüphanesi' oluşturdu. CIA,
internet servis sağlayıcılara sızmayı
başaran yazılımlar da geliştirdi. Ayrıca
CIA’in adlı ‘UMBRAGE’ ekibi, düzenle-
diği siber saldırılara Rus hacker’ların işi
görüntüsü vererek, ‘sahte bayrak’ ope-
rasyonları yaptı. CIA, ‘Putin’in Cebi’ adlı
beş adet sanal gizli dinleme noktası
oluşturdu ve veriler CIA merkezindeki
ESXi adlı sunucuya gönderildi.
CIA’in siber gözetim kapasitesi
UÇTAN UCA ŞİFRELEME
saydıklarımızla sınırlı değil. Bunlar
AŞILABİLİYOR
arasında bugün birçok fonksiyonu
bilgisayar kontrollü olan otomobiller
Uçtan uca şifreli olmakla övünen
de var. CIA, 2014’ten bu yana motorlu
mesajlaşma yazılımları Signal, What-
araçlara uzaktan erişim ve araçların
sApp ve Telegram’daki tüm iletişim CIA
kontrolünü ele geçirme teknikleri
tarafından ele geçirilebiliyor. Bilgisa-
üzerinde çalışıyor. WikiLeaks, CIA’in
yarlarda yaygın kullanılan Windows
otomobillerin elektronik sistemlerine
işletim sistemine gizli servisin girebil-
sızarak suikastler düzenleyebileceği
diği pek sürpriz olmasa da ortaya çıktı.
uyarısında bulunuyor.
Kişiler ya da kurumların akıllı telefon
ya da bilgisayarına, işletim sistemi
SAMSUNG AKILLI TV’DEKİ
düzeyine erişildiğinde, o cihazların
‘AĞLAYAN MELEK’
sahibiymişçesine tüm iletişim takip
Tüm cihazların akıllı hale
edilebiliyor.
geldiği günümüzde, te-
Hatta açık kaynak kodlu ve
levizyonlar da bundan
güvenli olduğu iddiasıyla pek
kaçamadı. CIA’in
çokları tarafından tercih
İngiliz gizli servisleri
edilen Linux işletim sistemli
MI5 ve GCHQ ile
bilgisayarlar bile CIA’in
birlikte geliştirdiği
siber casusluk faaliyetle-
özel bir yazılım,
rinden nasibini aldı. Apple
internet bağlan-
bilgisayarlarda kullanılan
tılı televizyonlar
OSX işletim sistemi de CIA’in
kapalıyken bile, ortam
kolaylıkla bilgi alabildiği plat-
dinlemesi yaparak ses ve
formlar arasında. Akıllı telefonlara
görüntüleri CIA merkezine ile-
da sızan CIA, bu telefonlardaki ses,
tiyor. CIA’in Samsung’un F8000 model
mesaj ve veri trafiğini ele geçirebiliyor.
televizyonuna sızmak için kullandığı
CIA, Apple iOS ve Google Android
yazılıma Weeping Angel (Ağlayan
işletim sistemli akıllı telefon ve tabletle-
Melek) adı verildi. Ancak gizli servisin
re girmek için özel yazılımlar kullanıyor.
sadece tek bir model akıllı televizyona
CIA'in iPhone ve iPad’lere sızmak için
sızabildiği gibi bir yanılgıya kapılma-
özel bir birimi mevcut. WikiLeaks
mak gerek.
belgeleri, gizli servisin Samsung, HTC
CIA, siber casusluk faaliyetleri için
ve Sony marka cihazlara sızarak ortam
kadrolu çalışanlar yanında sayıları 5
dinleme ve gözetlemesi yapılabildiğini
bini bulan sözleşmeli personelden de
ortaya koyuyor.
yararlanıyor. Bugüne kadar gizli servis-
CIA, işletim sistemi açıklarından
ten pek çok bilgi sözleşmeli çalışanlar
yararlanıp binden fazla ‘hack’ yazılımı
aracılığıyla kamuoyuna ulaştı. WikiLe-
üretti. Dolayısıyla, işletim sistemini
aks’in son sızıntısında, CIA’in ABD'nin
güncel tutmayan kullanıcılar kolaylıkla
Frankfurt Konsolosluğu'nda özel bir
hedef oldu. Yaygın kullanılan birçok ya-
‘hack’ ekibi olduğu ve bu hacker’ların
zılımın şifrelerini CIA kolaylıkla aşabiliyor.
Avrupa, Yakındoğu ve Afrika'daki ha-
Gizli servis, cihazlara virüs, kötü amaçlı
berleşme bilgilerine odaklandığı ortaya
yazılım, truva atı gibi özel üretilen zararlı
çıktı. Konsolosluktaki istihbarat ajanla-
kodlar bulaştırarak bilgi topluyor.
rına diplomatik pasaport veriliyor.
 İSTİHBARAT
NSA GENELE, CIA BELLİ
HEDEFLERE ODAKLI
Bu arada ABD Ulusal Güvenlik
Ajansı’nın da (NSA) benzer faaliyet-
leri olduğu akla gelebilir. NSA, dünya
genelindeki iletişimi çeşitli yollarla ele
geçirerek, tüm toplumu gözetleme
amaçlı çalışıyor. Bunun için internet,
radyo dalgaları, okyanuslardan geçen
fiber optik hatlar, uydular gibi akla
gelebilecek her türlü kanaldan veri
topluyor ve bu toplanan verilerden
istihbarat elde ediliyor. Dış istihba-
rattan sorumlu CIA ise hedef kişi ya
da kurumlara yönelik siber casusluk
faaliyetleri yürütüyor. WikiLeaks, CIA'in
2001'den bu yana NSA üzerinde siyasi
ve bütçesel üstünlük elde ettiğine
vurgu yapıyor.
‘Vault 7’ sızıntısıyla ilgili CIA söz-
cüsü Heather Fitz Horniak, “Bu gibi
faaliyetler sadece Amerikalı görevliler
ve faaliyetlerini tehlikeye atmakla kal-
mıyor, aynı zamanda hasımlarımızı da
ABD'ye zarar verebilecek imkânlarla
donatıyor" açıklamasında bulundu.
JULIAN ASSANGE:
DEVAMI GELECEK
2010 yılının Kasım ayında sızdırdığı
ABD’ye ait diplomatik belgeler sonrası
Londra’daki Ekvator elçiliğine sığın-
mak zorunda kalan WikiLeaks'in kuru-
cusu Avustralyalı bilgisayar programcı-
sı Julian Assange, ‘Vault 7’ sızıntısının
devamının geleceğini söyledi. Siber
korsanlık araçlarını güvenlikli olmayan
bir yerde saklamanın büyük becerik-
sizlik olduğunu belirten Assange, ele
geçirilen belgeleri, ‘CIA'in dev kötücül
yazılım cephaneliği’ diye tanımlıyor.
Assange, ABD Başkanı Donald
Trump'ın cep telefonuyla yaptığı ileti-
şimin de saldırıya açık olduğu uyarısı
yaptı. Trump'ın eski model bir Sam-
sung akıllı telefon kullandığı biliniyor.
Bu telefonun eski model oluşu, CIA'in
sızma becerisi gösterdiği Android 4.0
işletim sistemiyle çalıştığı ihtimalini
güçlendiriyor.
EDWARD SNOWDEN:
BELGELER GERÇEK
2013’te NSA'in küresel gözetim
ağını ifşa ettiği için halen Rusya'da
geçici sığınmacı olarak yaşayan ABD’li
102 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Julian Assange, ‘Vault 7’
sızıntısının devamının
geleceğini söyledi. Siber
korsanlık araçlarını güvenlikli
olmayan bir yerde saklamanın
büyük beceriksizlik olduğunu
belirten Assange, ele geçirilen
belgeleri, ‘CIA'in dev kötücül
yazılım cephaneliği’ diye
tanımlıyor
Julian Assange
bilgisayar uzmanı Edward Snowden,
Wikileaks belgelerinin gerçek olduğu-
nu açıkladı. CIA'in gözetim amacıyla
Amerikan şirketlerini hack’lemesinin
bu şirketler için güvenlik sorunu
yarattığını belirten Snowden, bir
iPhone telefonda oluşturulan güvenlik
açığının diğer hacker’lar tarafından da
kullanabileceği uyarısını yapıyor.
28 yıl önce 'World Wide Web’i keş-
feden Tim Barners-Lee, Wikileaks'in
sızıntısı sonrası, "Hükümetler ve sahte
haberler aracılığıyla internet ağı yok
edilecek" diye tepki gösterdi. Tim Bar-
ners-Lee, “Herkesi izlemek, her zaman
haddini aşan bir harekettir. Bu durum
internetin özgür alanını kısıtlıyor”
ifadelerini kullandı.
TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİNE
SOĞUK DUŞ
Sızıntılarda adı geçen şirketler,
küçük bir şaşkınlığın ardından, önlem
almaya başladıklarını duyurdu. İlk
açıklama Apple ve Microsoft’tan geldi
ve konuyu inceledikleri yönünde
duyuru yaptılar. Apple, mobil işletim
sistemi iOS 10.2.1’de Wikileaks’in
işaret ettiği açıkların zaten kapatılmış
olduğunu duyurdu ve en güncel ya-
zılımları kullanma çağrısı yaptı. Apple,
CIA'in sahip olduğu kodu tam olarak
incelemeden tüm açıkların düzeltile-
meyeceğini de vurguladı. WikiLeaks,
CIA’in ‘hack’ amaçlı kullandığı kodları,
açıkların kapatılması için öncelikle
teknoloji şirketleriyle paylaşacak.
Güney Koreli Samsung ise, müşteri-
www.derinekonomi.com
lerinin gizliliğinin bir numaralı öncelik
olduğunu belirterek, akıllı TV’ler için
güvenlik yaması yayınladığını açıkla-
dı. Akıllı televizyonlarda sesli komut
ve yüz tanıma özelliği için, mikrofon
ve kamera bulunuyor. Bu kameralar
gizlice aktif hale getirilebiliyor. Güney
Koreli bir başka teknoloji şirketi LG ise,
sektördeki tüm şirketlerle işbirliğine
açık olduğunu açıkladı.
GÜNCELLEME ALMAYAN
ÜRÜN RİSKLİ
Sızıntı sonrası Google cephesinde
de hızlı şekilde önlemler alınmaya
başladı. Şirket, Android işletim sistemi
ve Chrome web tarayıcısının istismar
edilen açıklarının kapandığı açıklandı.
Akıllı telefon ve tabletlerde Android
4.0 ve altı işletim sistemi kullananların
üst sürümlere geçmesi çağrısı yapıldı.
Akıllı telefonların yüzde 85'inde And-
roid işletim sistemi kullanılıyor. Dünya
genelinde Android kullanıcılarının yüz-
de 32’si (420 milyon kişi) CIA’in sızdığı
Android 4.0 versiyonlarını kullanıyor.
Güvenlik açığı bulunan iOS 8.2 ve
altı işletim sistemi kullananlar ise iOS
kullanıcılarının yüzde 5’ini oluşturuyor.
Siber casusluğun hedefi olmamak
için, işletim sistemi ve güvenlik yazı-
lımlarının her zaman güncel sürümle-
rini kullanmak gerekiyor. Kötü amaçlı
kodları yazanlar genellikle, daha önce
ortaya çıkmış ama henüz kapatılma-
mış güvenlik açıklarını kullanıyor.
Ofisinizde ya da evinizin salonunda-
ki akıllı televizyonun dışarıya açık bir
mikrofon ya da kamera olarak işlev
görmesini istemiyorsanız, güvenlik
önlemi alma konusunda aşırı özen
göstermelisiniz. Bu önlemlerin başında,
akıllı telefon ve bilgisayarlarda olduğu
gibi, akıllı televizyonunuzun da işletim
sistemini güncel tutmanız geliyor. Ayrıca
kullanılmadığı zaman TV’nizin internet
bağlantısını, ses ve kamera özelliklerini
kapalı tutmanız, Wi-Fi bağlantınızı şifre-
lemeniz büyük önem taşıyor.
UÇTAN UCA ŞİFRELEME ÖNEMLİ
‘End to End Encryption’ (E2EE)
'Uçtan Uca Şifreleme' desteği ve-
ren mesajlaşma yazılımları kullanın.
CIA’in iletişim trafiğini elde etmek için
kullandığı ve WikiLeaks tarafından
Ofisinizde ya da evinizin
salonundaki akıllı televizyonun
dışarıya açık bir mikrofon ya da
kamera olarak işlev görmesini
istemiyorsanız, güvenlik önlemi
alma konusunda aşırı özen
göstermelisiniz
ortaya çıkarılan casusluk yazılımlarının
2013-2016 yılları arasında kullanı-
lanlar olduğu dikkate alındığında,
2016 sonrası 'Uçtan Uca Şifreleme'
desteğine geçen ve 1 milyardan fazla
kullanıcısı olan WhatsApp, Telegram,
Signal gibi yazılımları kullanmanın bir
ölçüde de olsa güvenli olabileceği
ifade edilebilir.
İnternet ağı üzerinde bulunmayan
bilgisayarlardan bilgi alabilmek için
CIA, içinde Fine Dining özel yazılımı
bulunan flash bellekler kullanıyor. CIA
ajanları hedef bilgisayarın bulunduğu
mekâna gizlice girerek, flash belleği
takıyor ve özel yazılım bilgisayardaki
bilgileri flash belleğe kopyalıyor. Bu
sırada dikkat çekmemek için bilgisa-
yarın ekranında sunum, oyun veya TV
şovları oynuyor. Bu tür saldırılardan
korunmak için kurumlarda flash disk
kullanımı denetlenebilir.
UYGULAMA İZİNLERİNE
DİKKAT EDİN
Siber casusların, doğrudan What-
sApp yazılımınıza değil, kullandığınız
cihaza işletim sistemi üzerinden
sızdığında cihazınızın tüm kontro-
lünü ele geçirebileceğini ve 'Uçtan
Uca Şifreleme' gibi önlemlerin bir işe
yaramayacağını da eklemek gerekiyor.
Bu nedenle güvenilir geliştiriciler ta-
rafından hazırlanmamış uygulamaları
indirmemek ve verdiğimiz uygulama
izinlerine dikkat etmek işe yarayan
önlemler olabilir.
İnternet bağlantılı ve bilgisayarlı
otomobil kullanıcılarının araçlarının yazı-
lımlarını sürekli güncellemesi gerekiyor.
Yazılımların güncel tutulması, otomobi-
linizin uzaktan yönetilmesi ve olası bir
suikast riskini en aza indirebilir.
Windows, macOS ve Linux işletim
sistemli bilgisayar kullananlar ise
öncelikle sistem güncellemesini ihmal
etmemeli. Güvenlik duvarı ve antivirüs
kullanarak, sık sık güvenlik taraması
yapmalı. Rakam, küçük harf, büyük
harf ve özel karakterlerden oluşan
güçlü şifreler tercih edilmeli, belli ara-
lıklarla şifreler değiştirilmeli, mutlaka
bir şifre yöneticisi kullanılmalı.
Her hesap için farklı şifreler oluştu-
rulmalı. En önemlisi, iki faktörlü kimlik
doğrulama özelliğini destekleyen
servislerde mutlaka bu avantajdan
yararlanılmalı.
 DÜNYA

GÜNEŞiNE
IŞIK ARAYAN
iMPARATORLUK
Büyük Britanya’nın Avrupa Birliğinden ayrılması anlamına gelen Brexit, jeopolitik anlamda
asla bir tesadüf değildi. Çünkü geleneksel İngiliz aklı son 7 yılda AB ülkelerine karşı verdiği
dış ticaret açığı, 2,5 kat artışla 115 milyar dolara fırlamış bir ekonomiden rahatsızdı. Havacılık
sanayiinde, otomotivde ve motorda, ileri elektronikte, yarı iletkenler pazarında ve nükleer
santraller gibi yüksek teknoloji ürünlerinde, 40 milyar dolar dış açık verdiği ezeli rakibi
Almanya’nın pazarı haline gelmiş bir İngiltere’nin geleceğini karanlık görüyordu.

Yakup Kocaman

B
üyük Britanya Kraliçesi II.
Elizabeth’in başkanlığına
biat etmiş 52 üyeli Milletler
Topluluğu’nun (MT) (Commonwealth
of Nations) hükümet liderleri, 1971
yılından bugüne her iki yılda bir, bir
üye ülkenin ev sahipliğinde toplanır.
Son zirve Kasım 2015’te Malta’da
düzenlenmiş, bir sonraki zirvenin 2017
sonunda Pasifik ülkesi Vanuatu’da,
daha sonrakinin de 2019 sonunda
Malezya’da yapılacağı çok önceden
karara bağlanmıştı. Ancak Malta’daki
zirve henüz sona ermeden İngiltere
hükümetinden ilginç bir açıklama
geldi. David Cameron Başbakanlığın-
daki hükümetin açıklamasında, Mart
2015’te Pasifikte meydana gelen
Pam Hortumu nedeniyle Vanua-
tu’nun altyapısının zarar gördüğü, bu
nedenle 2017 sonunda (2 yıl sonra)
Vanuatu’da yapılması kararlaştırılmış
zirvenin iptal edildiği, Topluluk üyesi
devlet başkanlarının 2018 baharı-
na Londra’da buluşacağı bilgisi yer
alıyordu. Öte yandan, İngiltere’nin
2010-2016 döneminin muhafazakâr
Başbakanı Cameron, 2011’de Arap
baharıyla beraber başlayan göç
dalgasının İngiltere kamuoyunda
meydana getirdiği tepkiye cevaben
ilk kez 2012’de AB’den çıkmaktan
bahsetmeye başlamıştı. 2015 Mayıs
genel seçimleri öncesinde ise, seçimi
kazanırsa İngiltere’nin AB’den ayrıl-
ması için referanduma gitme sözü
vermiş, mülteci karşıtlarını sevindiren
bu hamle ona gerçekten seçimi açık
ara farkla kazandırmış, Şubat 2016’da
da, Brexit (Britanya’nın Avrupa Birli-
ğinden ayrılması) referandumu için 23
Haziran 2016 tarihini ilan etmişti. Kısa-
ca, 40 yıllık AB üyeliğini bitirmek için
kolları sıvadığı anlaşılan İngiliz aklı, bir
taraftan AB’den sıyrılmanın hesaplarını
yaparken bir taraftan da imparatorluk
bakiyesi eski Britanya Milletler Topluluğu
üyelerini yakın takibe alıyordu.

104 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

İngiltere rekabetçiliğini
yitirmemek adına AB
ile 40 yıldır sürdürdüğü
göbek bağını kendi
eliyle kesti. Şimdi,
geride bıraktığı zulüm
dolu mirasa aldırış
etmeksizin, eski
sömürgelerinde yeşeren
8 trilyon dolarlık
vaat edici pazardan
medet umuyor.
Aralarında Kanada,
Avusturalya, Hindistan,
Güney Afrika ile
Malezya, Pakistan,
Bangladeş, Nijerya
gibi büyük Müslüman
ekonomilerin de
bulunduğu, 2,4 milyar
nüfusa sahip olan
Britanya Milletler
Topluluğu’nu (Common
wealth) yanına
çekerek dünyanın en
büyük ticaret birliğini
kurmaya niyetleniyor
 DÜNYA

Hindistan'da kurulu bir

radyoteleskop ve yerden su
çıkarmaya çalışan bir köylü.
Geçtiğimiz ay, uzaya tek seferde
104 mini uydu gönderen
Hindistan'da fakirlik oranı yüzde
78. Ancak bu oranın 2025'te yüzde
58'e gerileyeceği tahmin ediliyor.

Şimdi, Britanya’nın 90 yaşındaki Kra- gözüyle bakılan sömürge devletleriyle minde uyguladığı yumuşak diplomasi-
liçesi 2018 baharında, Londra’da en arasında pamuk ipliğiyle de olsa canlı nin etkisi yadsınamaz.
son 20 sene önce toplanmış 52 devlet bir bağ bırakmayı başardı.
başkanını, bu sefer sıradan bir yerde Herkesin kendi köşesine çekildiği ESKİ SÖMÜRGELERDEN
değil ilk kez bizzat kendi sarayında soğuk savaş döneminde, İngiltere MEDET UMUYOR
ağırlamaya hazırlanıyor. Üstelik bu Topluluk üyesi ülkeleri yumuşak güç Hindistan hükümetinde 2009-2014
sefer, eski sömürge ülkelerinden gele- stratejisiyle tavda tuttu. Eski sömürge döneminde Dış İşleri Bakanlığı ve
cek liderlere bir değil iki farklı sarayını ülkelerinde yönetimlere getirdiği elit İnsan Kaynakları Bakanlığı yapan Dr.
tahsis edecek. Buckingham Sarayını ve tabakalara yoğunlaştı. Elitlere özel Shashi Tharoor, geçen ay yayınladığı
Windsor Kalesini. Şaşaalı bir ağırlama eğitim imkânları sağladı. Ekonomik ve “Utanç Verici İmparatorluk” isimli kita-
için hazırlıklar şimdiden başladı bile. siyasi destekler vererek üzerlerindeki bında şu ifadeyi kullanıyor, “Winston
Peki, İngiltere ne yapmaya çalışıyor, nüfuzunu başka şekilde devam ettirdi. Churchill’in eli en az Adolf Hitler kadar
yeni bir dünya düzeni mi hayal ediyor, Nitekim halen bu 52 ülkenin 49’unda kanlıydı.” Birleşmiş Milletler Genel
gelecekteki siyasi ve ekonomik hedef- resmi dilin İngilizce olarak kalmasında, Sekreteri Yardımcılığı görevinde de
lerini bugünden nasıl şekillendiriyor? İngiltere’nin 70 yıllık kuluçka döne- bulunmuş olan Tharoor, 1943 Bengal
Eski adı Britanya Milletler Topluluğu
olan İngiltere kontrolündeki birliğin
temelleri, 1926 Balfour Deklarasyonu’yla
atıldı. Kuruluşu ise İkinci Dünya Savaşı
sonrasında, 1949’da, Londra Deklaras-
yonu’yla gerçekleştir. Sömürge devletler-
de baş gösteren özgürleşme hareketleri
İngiltere’yi endişelendirmiş, imparatorlu-
ğu ancak daha gevşek bir bağla ayakta
tutacak bir strateji izlemişti.
Adından Britanya kelimesini attığını,
artık ülkelerden daha üstün olmaya-
cağını, onlarla eşit statüde bir devlet
olacağını ilan etmişti. Böylece, birer
birer bağımsızlığını kazanarak kendi-
sinden tamamen kopmalarına kesin

106 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

Kıtlığı sırasında İngiliz Başbakanı olan Churc- BRİTANYA MİLLETLER TOPLULUĞU ÜYESİ ÜLKELER
hill’in Avusturalya’dan gelip Kalküta limanına
Ülke Adı Milli Gelir (Milyar Dolar) Nüfus
yanaşmış olan buğday yüklü gemilerdeki gıda
İngiltere 2.858 65.138.232
maddelerini, o sırada açlıktan kırılmakta olan
Hindistan 2.095 1.311.050.527
Bengal halkına dağıtmayıp, tok durumdaki
Kanada 1.550 35.851.774
askerlere ve Yunanistan’a gönderdiğini, bu Avusturalya 1.339 23.781.169
nedenle 4.3 milyon insanın açlıktan öldüğü- Nijerya 481 182.201.962
nü söylüyor. Churchill’in, Bengal Kıtlığı ile ilgili Güney Afrika 314 54.956.920
söylediği ve tarihe geçen o meş’um sözlerini ak- Malezya 296 30.331.007
tarıyor, “Hindistanlılardan nefret ediyorum. Rezil Singapur 292 5.535.002
insanlar ve dinleri de öyle. Tavşan gibi türedikle- Pakistan 271 188.924.874
ri için kıtlık onların hatasıydı” Bangladeş 195 160.995.642
Bugün eski sömürgelerine demokrasi ve Yeni Zelanda 173 4.595.700
insan hakları gibi kavramlarla yaklaşıyor olsa da, Sri Lanka 82 20.966.000
İngiltere’nin kolonyal geçmişindeki sicili kabarık; Kenya 63 46.050.302
1899-1902 arasında Afrika’da Boer toplama Tanzanya 45 53.470.420
kampında en az 30 bin insanı hastalık ve açlıkla Gana 37 27.409.893
yok etti. 1919’da Hindistan’ın Amritsar kentinde Kamerun 28 23.344.179
İngiliz mandasına karşı protesto gösterisi yapan Uganda 27 39.032.383
silahsız halkın üzerine ateş ederek 10 dakika Trinidad ve Tobago 23 1.360.088
içinde bin kişiyi öldürüp bin 100 kişiyi de yaralı Zambia 21 15.470.000
bıraktı (nedense Mısır’daki Sisi katliamını hatır- Güney Kıbrıs 19 1.165.300
latıyor). Pakistan’ı Hindistan’dan ayırırken etnik Papua Yeni Gine 16 7.619.321
ve dini bir çatışmaya neden olacak şekilde özel Mozambik 14 27.977.863
bir harita çizerek 10 milyon insanın ölümüne Botswana 14 2.262.485
neden oldu. Kenya’da 1951-1960 döneminde Jamaika 14 2.725.941
toplama kamplarında 100 bin kişinin ölümü- Brunei Darusselam 12 423.188
ne neden oldu. Hindistan tarihi boyunca 12 Mauri�us 11 1.262.605
milyon ila 29 milyon arasında insan açlıktan Namibya 11 2.458.830
ölürken ülkenin buğday ve gıda maddelerini Malta 9 431.333
Britanya’ya nakletti. Bahamalar 8 388.019
İngiltere bu Topluluğun dört tane temel Ruanda 8 11.609.666
siyasi argüman altında birleştiğini iddia ediyor. Malavi 6 17.215.232
Demokrasi, ifade özgürlüğü, insan hakları ve Fiji 4 892.145
hukukun üstünlüğü. Kavramlar tanıdık gelse Barbados 4 284.215
de 52 ülkenin birçoğunun sömürge sonrası Sierra Leone 4 6.453.184
tarihinin, (İngiltere’nin doğrudan ya da dolaylı Swaziland 4 1.286.970
müdahalelileriyle) darbelerle, insan hak ve ih- Guyana 3 767.085
Lesotho 2 2.135.022
Belize 1 359.287
1982 yapımı Gandhi filminden bir kare.

Seychelles 1 92.900
St. Lucia 1 184.999
An�gua and Barbuda 1 91.818
Solomon Adaları 1 583.591
Grenada 0.98 106.825
St. Ki�s and Nevis 0.87 55.572
Samoa 0.76 193.228
Vanuatu 0.74 264.652
St. Vincent and the Grenadines 0.73 109.462
Dominik 0.51 72.680
Tonga 0.43 106.170
1919'da Hindistan'ın Amritsar şehrinde İngiliz Kiriba� 0.16 112.423
manda idaresini protesto etmek için toplanan Nauru 0.10 10.222
Tuvalu 0.03 9.916
silahsız sivil göstericilere İngiliz askerleri tarafından
DÜNYA TOPLAM 74.152.476.351.766 7.346.633.037
ateş açıldı. 10 dakika içinde bin gösterici öldürüldü,
bin 100 gösterici yaralandı.
 DÜNYA

lalleriyle yazıldığı herkesin malumu. Tüm
bu suçların içinden ‘o dönemde bütün
imparatorluklar aynı davranışlar içindeydi’
tezini ileri sürerek kurtulmaya çalışsa da,
İngiltere’nin geçmişiyle hangi düzeyde
yüzleşip yüzleşmeyeceği, gelecekte en
fazla gündeme gelecek konulardan biri
olacak. Çünkü bu sefer tarih tersine doğru
akıyor.
Zira 2019’da Brexit gerçekleştiğinde,
AB cephesinden gelecek ek vergi yükleri
nedeniyle AB pazarında kaybedeceği
ticari fırsatları (AB’ye yılda 180 milyar
dolarlık mal ve hizmet ihracatı yapıyor)
AVRUPA BİRLİĞİ GAYRİ SAFİ
MİLLİ HASILASI
ÜLKE GSMH AB MİLLİ
(MİLYAR DOLAR) GELİRİNDEKİ
Kaynak: IMF, 2016 GSMH Tahminleri
ikame edebilmek için eski sömürgelerinin
ayağına gitmek zorunda.
Çoğu eski dünyanın fakirleri olsalar
da bugünün gelişen ekonomileri haline
dönüşmüş olan Milletler Topluluğu üyesi
ülkeler yılda 670 milyar dolarlık bir iç
ticaret potansiyeline sahip. 2020’de 1
trilyon dolarlık bir iç ticaret hacmine ula-
şılacağı belirtiliyor. Topluluk içinde Kana-
da, Avusturalya, Yeni Zelanda ve Malezya
gibi gelişmiş ekonomilerin yanı sıra 1,4
milyar nüfuslu Hindistan, 200 milyonluk
Pakistan ve 175 milyonluk Nijerya gibi,
orta sınıfları oluşmaya başlayan ülkeler
İngiltere için büyük hedef pazarlar.
İngiliz cep telefonu operatörü Voda-
fone’un geçtiğimiz ay Hindistanlı yerel
telekom operatörü ile birleşerek 400
milyon aboneye hizmet vermeye başla-
ması, Britanya’nın yeni dönem stratejini
Yüksek teknolojide
üstünlüğü Almanya’ya
kaptırdı
McKinsey araştırmasına
göre, bir İngiliz işçi ile
kıyaslandığında bir Alman
işçi ortalama yüzde 36 daha
fazla üretken. Bunun sonucu
olsa gerek, İngiltere pazarında
2015’te satılan 2,6 milyon
otomobilin yüzde 86’sı başka
ülkelerin üretimiydi. 810 bini
(yüzde 35) Almanya’dan
ithaldi. Alman üreticiler,
sadece İngiltere topraklarında
kurduğu fabrikalardan yılda
200 binden fazla araba
çıkarıyor. Esasında, Brexit’in
ekonomik nedeni İngiltere’nin
Almanya başta olmak üzere
AB ülkelerine karşı verdiği
inanılmaz boyutlara ulaşmış
olan dış ticaret açığından
başka bir şey değil. 115
milyar dolarlık açığın 40
milyarını sadece Almanya’ya
kaptıran İngiltere, kurtuluş
reçetesini Avrupa’dan ithalatı
azaltmakta, böylece kendi
teknolojisini geliştirmekte
arıyor. Almanya'dan satın
aldığı şeyler, sıradan tüketim
ürünleri değil; havacılık
sanayii, otomobil ve otomobil
motorları, ileri elektronik,
yarı iletkenler, gelişmiş
medikal ürünler, ilaç, kimyasal
teknolojiler, nükleer santral
bileşenleri gibi yüksek
teknoloji ürünleri. Bunlar,
bir ülkeyi gelişmiş ekonomi
kategorisine sokan ya da
çıkaran sektörler…

PAYI (%)
özetleyen bir örnek. Britanya ekonomisinin 2000
ALMANYA 3.5 20,5 yılından sonra başlayan dış
İNGİLTERE 2.6 15,2 YERYÜZÜNDEKİ MÜSLÜMANLARIN açık sorunu, 2008 finansal
FRANSA 2.5 14,6 YARISI ESKİ SÖMÜRGELERDE kriziyle baş ağrıtıcı noktaya
İSPANYA 1.3 7,6 Halen, yeryüzündeki Müslüman nüfu- ulaştı. Dış ticaret açığı 15
HOLLANDA 0.8 4,6 sun hemen hemen yarısı (830 milyon) senede 3 kat artışla 63 milyar
İSVEÇ 0.5 2,9 İngiltere’nin eski sömürgesi olup bu- dolardan 181 milyar dolara
BELÇİKA 0.5 2,9 gün de Milletler Topluluğuna üye olan ulaştı. Açığın yüzde 63’ünü
POLONYA 0.5 2,9 ülkelerde yaşamakta. Dünya nüfusunun Avrupa Birliği ülkelerine, yüzde
DİĞER (20 Ülke) 4.9 28,8 yaklaşık üçte birini oluşturan Toplulukta, 45’ini de AB dışındaki ülkelere
AB TOPLAM GSMH 17.1 100 dünyadaki ülkelerin dörtte biri kadar ülke veriyor.

108 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

var. Dünya gayri safi hasılasının yüzde
14'üne sahipler.
Yönetim merkezi Londra’da bulu-
nan Milletler Topluluğunun toplam
nüfusu 2 milyar 380 milyon. Yaklaşık
830 milyonu, yani yüzde 35’i Müs-
lüman. Üye ülkeler arasında, aynı
zamanda İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi
olan 9 Müslüman ülke de bulunuyor.
Pakistan, Malezya, Nijerya, Bangladeş,
Brunei Sultanlığı, Guyana, Kamerun,
Sierra Leone ve Uganda. Ayrıca,
Hindistan’ın, 200 milyon civarında
(Pakistan nüfusundan daha fazla)
Müslüman nüfusa sahip olduğunu
belirtmek gerekiyor.
Almanya’dan sonra AB’nin en büyük
ikinci ekonomisi olan İngiltere’nin ay-
rılması birden fazla dengeyi yerinden
oynatacak. Londra yönetiminin, 29
Mart’ta resmen başlattığı ve Lizbon
Anlaşması’na göre 2 yıl içinde sona
erdirilmesi gereken ayrılık pazarlığı
süresince, Avrupa karşısında en güçlü
olacağı sektör ne sanayi ne de ileri
teknoloji. Sadece finansal hizmetler.
Zira Avrupa Birliği finansal hizmetler
sektörünün yüzde 25’ini tek başına
Londra oluşturuyor. Avrupa sermaye-
İngiltere neden Türkiye’ye
dikkat kesildi?
Türkiye’nin son dönemde İslam
dünyası üzerinde artan ekonomik ve
siyasi nüfuzu İngiltere’yi endişelendiriyor.
Hususiyle, Brexit sonrası dönemde
Milletler Topluluğu üyeleriyle ilişkilerini
bir üst kategoriye taşımaya niyetlenmiş
İngiltere’nin İslam dünyasıyla sıkı
ilişkiler kurmaya çalışan Türkiye’den
çok da hoşnut olmayacağını bilmek
için müneccim olmaya gerek yok.
Osmanlı’nın son 150 yılında Britanya
İmparatorluğu ile yaşadığı tarih bunun
canlı kanıtı. Yeni dönemde, Topluluk
bünyesinde mukim 800 milyondan
fazla Müslüman nüfus üzerinde daha
fazla etkili olmak amacıyla ekonomik
ve politik hedeflerini uygulamaya
başlamış bulunana İngiltere’nin; İslam
dünyasını politik ve ekonomik anlamda
etkileme gücü en yüksek ülkelerden
biri olan Türkiye’yi daha yakından
izlemesi şaşırtıcı olmamalı. 15 Temmuz
sini dünyaya açma, dünya sermayesini
de Avrupa’ya yönlendirebilme avan-
tajına sahip. O nedenle AB ile masaya
oturduğunda eli paradan yana güçlü
olacak. Hatta, Brexit’in Londra hariç
uygulanma senaryosu da konuşuluyor.
Brexit referandumunda yüzde 60’ın
üzerinde AB’de kalma yönünde oy ve-
ren Londra’nın finans merkezi özelliği
nedeniyle AB üyeliğine devam etmesi-
nin teklif edebileceğini savunanlar var.
Brexit nedeniyle sarsılacak düzenler
sadece Avrupa kıtasında değil. Özel-
likle 2000 sonrasında ekonomilerini
dünyaya İngiltere üzerinden açan eski
sömürgeler AB pazarında elde ettik-
leri kazanımları kaybetme tehlikesiyle
karşı karşıya. Topluluk Sekreterliği’nin
Kasım 2016’da yayınladığı “Brexit and
the Commonwelath Trade” başlıklı
rapora göre, Pound’un yüzde 10 ile
yüzde 20 arasında değer kaybetmesi
nedeniyle oluşan kur farkından üyeler
büyük zarar edecek. Hindistan’ın yıllık
darbe girişimini en erken kınayan
Avrupa ülkesinin İngiltere olması,
15 Temmuz sonrasındaki dönemde
İngiltere’den Türkiye’ye 5-6 kez bakan
düzeyinde ziyaretler gerçekleştirilmesi,
ardından İngiliz Başbakan Theresa
May’in geçen Ocak’ta Türkiye’yi
ziyaret ederek askeri savaş uçağı
teknolojileri konusunda stratejik
işbirliği teklif etmesi ve son olarak
Hollanda krizinini tepe yaptığı
anlarda, İngiliz Dış İşleri Bakanı
Boris Johnson’un, “Bence son
derece üzücü. Her iki ülke de NATO
ülkesi ve bizim büyük dostlarımız.
Çavuşoğlu'na eğer benimle öğle
zararı 1.2 milyar dolar, Nijerya’nınki ise
800 milyon dolar olacak.
Avrupa tekstil ve hazır giyim paza-
rında İngiltere bağlantılı şekilde yer
tutmuş olan Bangladeş ihracatı ise
Brexit sonrası binecek ek vergi yükleri
nedeniyle 250 milyon dolarlık darbe
alacak. Pakistan, Güney Afrika gibi
ekonomiler de olumsuz etkilenecek.
Topluluk içi ticaret hacmi 2020’de
1 trilyon doları, 2030’da ise 7 trilyon
doları aşması beklenen Milletler Top-
luluğu’nun cezbedici potansiyeli, yakın
gelecekte Avrupa Birliği ile İngiltere
arasında büyük bir ticari çekişmeye
neden olacak. Çünkü Avrupa Birliği,
Topluluk pazarlarına yüksek teknoloji
ürünleri satma karşılığında onlardan
ucuz mal tedariki yapmak isteyebilir,
bu nedenle İngiltere’yi saf dışı bıraka-
rak bu ülkelerle bizzat kendisi serbest
ticaret anlaşmaları imzalayabilir. İngil-
tere için avantaj gibi görünen Topluluk
kartı, aslında iki ucu keskin bir kılıç.
yemeği yemek isterse kendisini
durduracak hiçbir şeyin olmadığını
söyledim" ifadeleriyle sıcak mesajlar
göndermesi, son dönemdeki ilginin
kanıtları arasında. Bununla beraber,
İngiltere-AB arasında başlayan ayrılık
pazarlıklarının, Türkiye’ye de belirli
oranda pazarlık fırsatları sunması
muhtemel. Türkiye’nin, artık ayak
bağı haline gelmiş Gümrük Birliği’ni
bir üst kategoriye taşıma talebine
uzun süredir sırtını çevirmiş olan
Brüksel, yeni dönemde Ankara-Londra
arasında gelişebilecek olası serbest
ticaret görüşmelerine karşı kayıtsız
kalamayacaktır.
 İNFO

89 72
Dünyanın
en büyük 10 GELECEK ÜÇ
ekonomisinde YIL İÇİNDE
ŞİRKETLERİNİN
önde gelen
BÜYÜYECEĞİNİ
CEO’lar ile
DÜŞÜNEN
yapılan bir CEO’LARIN
araştırma, ORANI
yakın SİBER TEHDİDE TAM

23 88
ANLAMIYLA HAZIRLIKLI
gelecekte
OLMADIĞINI DÜŞÜNEN
öne çıkacak
CEO’LARIN ORANI
en önemli
eğilim olarak
değişimin
görüldüğünü
ortaya
koyuyor.
Buna göre
teknoloji, hız, SİBER GÜVENLİK
inovasyon ve ÇÖZÜMLERİNİ
MÜŞTERİLERİNİN
siber güvenlik ARTIRACAĞINI AÇIKLAYAN
SADAKATİNDEN EMİN
yakın geleceğin CEO’LARIN ORANI

41
OLMAYAN CEO’LARIN ORANI
kilit sözcükleri
olacak.
KPMG’nin
yayınladığı ve
bin 300 CEO
ile yapılan
araştırmanın
sonuçlarına
göre CEO'lar,
önümüzdeki
üç yılın
GELECEK ÜÇ YIL
gelecek 50 İÇİNDE CİDDİ
yıldan daha DÖNÜŞÜME
önemli İNANAN
olduğunu ve CEO’LARIN ORANI

72
aynı zamanda
gelecekten
ümitli
olduklarını
belirtiyorlar.
Ayrıca değişim
hızlı olacak
ve teknoloji
bu hızı daha
da artıracak. ÖNÜMÜZDEKİ ÜÇ
Araştırma YILIN, GELECEK
ile ilgili diğer 50 YILDAN
bulgular ise şu DAHA ÖNEMLİ
şekilde... OLDUĞUNA
İNANAN
Kadriye N. Teker CEO’LARIN ORANI

110 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 İNFO

40 GÜNEŞ’İ GELECEĞİN
ENERJİ KAYNAĞI OLARAK
NİTELENDİRENLERİN ORANI Türkiye’nin enerji tüketimi

78
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE
İNANANLARIN ORANI
ve algısına yönelik
gerçekleştirilen Kadir
Has Üniversitesi Enerji ve
Sürdürülebilir Kalkınma
Uygulama ve Araştırma
Merkezi’nin 'Türkiye
Toplumunun Enerji
Tercihleri Araştırması'nda
önemli sonuçlar ortaya
çıktı. En çok dikkat çeken
sorunlar, dışa bağımlılık
ve pahalılık. Ankete
katılanların yüzde 50’si
parasal olarak en çok
elektrik, yüzde 39’u ise en
çok doğalgaz kullandığını OY

65
belirtiyor. Araştırma TERCİHLERİNDE
ISI sonuçlarına göre,
YALITIMLARININ
ENERJİ
enerjiden kaynaklanan en POLİTİKALARINI
OLMADIĞINI
önemli çevre sorunu ise DİKKATE
BELİRTENLERİN
yüzde 41’lik oranla hava ALANLARIN
ORANI
kirliliği. İnsan sağlığı yüzde ORANI

65
ENERJİ 20 ile ikinci sırada yer
POLİTİKALARI İLE alırken, iklim değişikliği TÜRKİYE’NİN EN ÖNEMLİ PROBLEMİ
yüzde 17 ile enerjiden

İLGİLİ HABERLERİ
“TELEVİZYON”DAN
ALANLARIN ORANI
İTHAL ENERJİYE BAĞIMLILIĞI EN
ÖNEMLİ ENERJİ PROBLEMİ OLARAK
GÖRENLERİN ORANI
12.4
OLARAK “ENERJİ”Yİ GÖRENLERİN ORANI
kaynaklanan en önemli
üçüncü çevre sorunu
olarak dikkat çekiyor.
Araştırmanın diğer bazı
önemli bulguları ise şu

38.8
şekilde...

Kadriye N. Teker

112 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 ANALİZ

Türkiye'nin
Afrika’ya yönelik
ilgisi her geçen
gün artıyor.
Bunun bir
işareti olarak
Cumhurbaşkanı
Recep Tayyip
Erdoğan,
2017 yılının ilk
yurtdışı ziyaretini
Afrika'nın
üç ülkesine
gerçekleştirdi.
Ziyaretin arka
plan kodlarında
Türkiye'nin
çok fazla
konuşulmayan
yeni açılımının
izleri var. Kara
Kıta'da büyük
bir paradigma
değişimi söz
konusu, Türkiye
bu paradigma
değişimi
karşısında ‘oyun
kuran’ bir ülke
olarak stratatejik
bir konum alıyor.

Murat Palavar

AFRiKA'NIN YENi ‘OYUN KURAN’ ÜLKESi

114 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

C
umhurbaşkanı Recep Tayyip
Erdoğan'ın Somali'ye 2011
yılında gerçekleştirdiği ziyaret,
Türkiye'nin Afrika politikasında bir
dönüm noktası oldu. Somali'de açlık
ve kıtlığa dikkat çekmek için düzenle-
nen program aslında yeni bir dönemi
başlattı. Bu yeni dönem, Türkiye-Afrika
ilişkilerinde farklı bir vizyonun kapısını
araladı. Klasik argümanlar ile oluştu-
rulan ticari ve siyasi ilişkileri geliştirme
gibi rutin bir çerçeve boyut değiştirdi,
Türkiye Afrika'da oyunun kurallarını de-
ğiştiren ülke konumuna yükseldi. An-
kara'nın başlattığı yeni Afrika yaklaşımı,
Somali'de adeta bir test süreci yaşadı.
Türkiye, Afrika'da sorun çözme gücünü
açıkça ortaya koydu. Bölgede başlatı-
lan yeniden inşa çalışmaları Türkiye'ye
yumuşak gücünün çapını sergileme
şansı sundu.
Türkiye'nin Afrika ilgisi her geçen gün
artıyor. Son olarak Cumhurbaşkanı Er-
doğan, 2017 yılının ilk yurtdışı ziyaretini
Afrika'nın üç ülkesine gerçekleştirdi.
Ziyaretin arka plan kodlarında fazla ko-
nuşulmayan Türkiye'nin yeni açılımının
izleri var. Kara Kıta'da büyük bir para-
digma değişimi söz konusu. Afrika'daki
kırılganlık her geçen gün artıyor. Yeni
bir değişimin ayak sesleri duyuluyor.
Bunun iki sebebi var. Birincisi Doğu
Afrika'da yakın zamanda büyük bir
kıtlık baş gösterdi. BM geçtiğimiz ay
açlık uyarısı yaptı. İkincisi ise Afrika'ya
yapılan yardımların kesilecek olması.
Dış yardımlara muhtaç Afrika için daha
şimdiden iklim değişikliği için öde-
necek üç milyar dolarlık dilim askıya
alındı. AIDS ile savaşmayı öngören
PEPFAR programı da sorgulanıyor.
Daha önemlisi ABD'nin ithalatta Afri-
ka'ya ayrıcalık getiren anlaşmanın iptal
edilmesi söz konusu.Eğer tahminler
gerçek olursa Afrika'nın kırılgan ülkeleri
daha da kırılgan hale gelecek.
ÜÇ ÜLKE
Erdoğan'ın son ziyaretinin ilk durağı
olan Tanzanya'ya bakıldığında, ülke
bütçesinin yüzde 20'sini dış yardımlar
oluşturuyor. Yani önümüzdeki dönem-
de yardımların kesilmesi durumunda
ülke büyük bir sorun ile karşı karşıya
kalabilir. Madagaskar'da ise son bir yıl-
dır kuraklık yaşanıyor. Kuraklık sonrası
ülke açlık krizi ile karşı karşıya.
2016 yılı da emtia değerleri açı-
sından Afrika için kötü bir yıl oldu.
Bütçelerini yeraltı kaynakları gelirleri ile
dengeleyen ülkeler büyük bir kriz ile
karşı karşıya kaldı.
Tam bu dönemde gerçekleşen
ziyaret ile Erdoğan “Türkiye olarak
yanınızdayız” mesajını net bir şekilde
verdi. Bu yaklaşım kıtada büyük yankı
uyandırıyor. Çünkü yeni dönemde
Afrika'daki büyük oyuncular artık eski
gücünü kaybediyor. Yeni dönemde
Türkiye Afrika'nın kaderini çizecek bir
rol üstlenebilir.
RAPORUN SÖYLEDİKLERİ
Fransa Savunma Bakanlığı Stratejik
İşler Delegasyonu tarafından Nisan
2012 tarihinde 243 sayfa olarak ya-
yımlanan 'Stratejik Ufuklar' adlı rapor,
önümüzdeki 30 yıl içinde küresel
gelişmeler hakkında çeşitli öngörülere
yer verdi. Rapora göre önümüzdeki
30 yıl, 16’ncı yüzyıldan bu yana devam
eden Batı hakimiyetini sona erdiren bir
jeopolitik dönüşüme sahne olacak.
Çin, Hindistan, Brezilya gibi küresel
etkiye sahip yeni güçler ile Güney Af-
rika, Endonezya, Türkiye gibi bölgesel
güçler yükselecek; jeostratejik, jeopoli-
tik ve jeoekonomik dengeler, Doğu’ya
ve Güney’e doğru kayacak.
Gerçekten de yeni bir dönem
başlıyor. Türkiye etkisini artırırken eski
oyun kurucu ülkeler artık eski gücünü
koruyamıyor. Türkiye'nin de bu yeni
bağlamda Afrika'ya ihtiyacı var. 100
yılda 500 milyar dolar ihracat hedefi
olan Türkiye Afrikasız bunu yapamaz.
Almanya, Hollanda ve diğer Avrupa
ülkeleri ile yaşanan sorunlar Afrika'yı
daha da vazgeçilmez kılıyor.
Türkiye’nin hızlı büyüme yolunda en
büyük eksikliği sanayide hammadde
ihtiyacı ve enerji açığı. Şimdiye kadar
Avrupa üzerinden aldığı hammaddeler
için doğrudan Afrika kanalını açarsa
Avrupa'yı adeta by-pass edecek. Bu
anlamda Afrika çarpanı bol kazançların
gelebileceği bir kıta.
Dünya'nın Asya ve Afrika dışındaki
diğer pazarları doymuş durumda.
Bizim de Avrupa ile ticaretimiz belirli
bir seviyede sabitlenmiş görünüyor.
Avrupalı nüfus yaşlanıyor ve beklen-
diği kadar tüketemiyor. Uzun süredir
devam eden bir resesyon durumu söz
konusu.
Bunun aksine Afrika'da yüksek
seviyede tüketen çok genç bir nüfus
var. Tüketim katlanarak artıyor. Bu
tablo içinde Türkiye'nin çok rekabetçi
piyasalara yönelerek düşük kârlarla
Fransa'nın, Almanya'nın kapılarını
zorlaması, büyük maliyetlerle sonucu
elde edilen düşük kazançlara mahkum
olması doğru değil.
 ANALİZ
Bu bakış açısı çerçevesinde Türkiye,
2017 itibariyle Afrika ile ilişkileri daha
da geliştirmeyi hedefliyor. Ülke olarak
bölgede oyun değiştirici bir güce ve
potansiyele sahibiz. Bu anlamda Tür-
kiye için Afrika bir fırsatlar coğrafyası.
Türkiye’nin Afrika’ya yönelik hamlele-
rinde özellikle odaklanması gereken
alanlar ise, kıtanın genel karakteristik-
lerinden biri olan maden ve yumuşak
emtia zenginliğinin ötesinde, enerji ve
inşaat sektörleri başı çekmeli. Kıtanın
Türkiye’ye sunabileceği ekonomik fır-
satlarına yakından bakmakta fayda var.
KAUÇUK
Kauçuğun kitlesel üretimi büyük ölçü-
de bu kıtada yapılıyor. Biz ise kimya
sanayisinin çok önemli bir hammad-
desi olan kauçuğu Avrupa üzerinden
alıyoruz. Türkiye kauçuk ağacını İtalya
üzerinden ithal ediyor. Ağacın tonu
Afrika'da 400 euro iken, biz İtalya’dan
yaklaşık 900 euro'ya alıyoruz.
KAKAO
Türkiye, kakaoyu Londra üzerinden
alıyor. Kakao çikolatanın en önemli
hammaddesi. Afrika ülkelerinin çok
büyük bir kısmında kakao  üretimi var.
KAHVE
Türkiye kahveyi büyük ölçüde Avrupa
üzerinden ithal ediyor. Halbuki aynı
ürünü, daha kaliteli bir şekilde işlenmiş
olarak alma imkanımız var; üçte bir
maliyetine hem de.
PAMUK
Afrika kıtasında birbirini tamamlayan
pek çok fırsat mevcut. Tekstile ve hazır
giyime büyük önem veren Türkiye için
Afrika bulunmaz bir coğrafya. Sadece
Kamerun'da pamuk üretimi yıllık 240 bin
ton düzeyinde (115 milyon dolarlık ihra-
cat değeri var). Daha önemlisi ülkenin 2
milyon tona kadar bir üretim kapasitesi
var. Ülkemizin pamuk ithalatı ise 1,5
116 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Türkiye’nin Afrika’ya yönelik
hamlelerinde özellikle
odaklanması gereken
alanlar olarak, kıtanın genel
karakteristiklerinden biri olan
maden ve yumuşak emtia
zenginliğinin ötesinde,
enerji ve inşaat sektörleri
başı çekmeli
milyon ton seviyelerinde. Türkiye'nin bu
alanda çok güçlü bir tarım deneyimi var.
Afrika, Pamuk ve Tekstil Üreticileri
Birliği’nin açıklamasına göre Çin veya
Hindistan'daki işleme tesisleri Afri-
ka'dakilere göre neredeyse iki misli
daha yüksek performans sağlıyor.
Buna ek olarak Çin'de enerji fiyatları da
Afrika'ya göre yarı yarıya düşük. Ancak
birliğe göre, sektör gelecekten umutlu.
2040 yılında Afrika'da totalde 1 milyar
200 milyon kişilik bir işgücü oluşaca-
ğından yola çıkan Afrikalı pamukçular,
bu potansiyelle Çin ve Hindistan'ı
geçeceklerini düşünüyorlar.
İNŞAAT
Afrika pazarında ne kadar etkin
olabileceğimizi ve ne kadar büyük iş
imkanlarına erişebileceğimizi inşaat
sektörüne bakınca açıkça görebiliyo-
ruz. Basit bir örnek olarak Avrupalı
firmalar yolun kilometresini yaklaşık
3 milyon dolara yapabiliyorken, Türk
firmalar aynı yolu 700 bin dolara mal
edebiliyor. Türk firmalar hem sözünde
duruyor, hem de işi Afrikalının istediği
gibi ucuza mal ediyor.
ELEKTRİK
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK)
Enerji İş Konseyi Başkanı Süreyya Yücel
Özden "Şu anda Afrika kıtasının bir
gecede tükettiği elektriği, New York
şehri tek başına tüketiyor. Bu, Afrika'da
ne kadar büyük talep ve açık olduğunu
gösteriyor" diyor.
Kıta'nın belki de en büyük sorunu
elektrik. Afrika'nın en büyük hidroelektrik
kapasitesine sahip ülkeleri Demokratik
Kongo Cumhuriyeti ve Kamerun. Buna
karşın onlar bile şu anda kendi elektrikle-
rini karşılamakta zorluk çekiyorlar.
Orta Afrika, Nijerya, Çad, Gabon, Ek-
vator Ginesi gibi ülkeler Kamerun'dan,
Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden
elektrik bekliyorlar. Kamerun'da çok
yüksek hidro elektrik potansiyeli var.
Fakat işi yapabilecek, elektriği üretip
satacak bilgi birikimi (know how) ve
finansman yok. Türkiye'de ise bunları
yapabilecek kapasite var.
Türkiye'nin yapması gereken, finans-
man kabiliyetiyle projeleri bir araya
getirip garantör olmak. Ülkemiz Avru-
palı’nın veya Körfez’in finansmanıyla
Afrika'da proje üretebilme kabiliyetine
sahip. Bu rol hem Afrikalıları ciddi zor-
luktan kurtarır, hem de Türkiye'ye ilave
bir gelir katkısı sağlar.
MADENLER
Afrika'nın hemen her ülkesinde çok
değişik maden zenginlikleri bulunuyor.
Kıta radyoaktif elementler, altın, elmas
ve gümüş zengini. Günümüz sanayisi-
ninde stratejik ürünler olarak değerlen-
dirilen alüminyum ve demir alanında
da Afrika ülkelerinin tamamı çok büyük
bir potansiyele sahip.
Türkiye aliminyumun hammaddesini
Avrupa'dan satın alıyor. Üç katı fiyatına
demir hurda ithal ediyor. Türkiye'nin
yeni yeni adım attığı nükleer enerji için
de Afrika bir cennet. Uranyum, toryum
gibi nükleer yakıt maddeleri kıtada
fazlasıyla bulunuyor.
Türkiye-Afrika İlişkilerinde Yeni Aşama Prof. Dr. Sedat AYBAR -TASAM 2017
Doğu Afrika jeopolitiği ve Türkiye'nin Somali politikası -Mehmet Özkan
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği-Fransa'nın Stratejik Ufuklar Öngörü Çalışması
www.derinekonomi.com
 D o ç . D r . K a d i r T u n a

Türkiye yatırım yapılabilir ülke

notunu hak ediyor
B
ugünlerden en çok sorulan soru, 16 Nisan’dan sonra
hayatımızda neler değişecek? Türkiye, ilk sivil anayasa-
sını hazırladı. Yeni anayasa sadece siyasal alanda değil
aynı zaman da dünyanın ilk 10 büyük ekonomisi olma hedefimizin
yolunu açacak. Böylesine tarihi bir dönemden geçerken Türkiye’ye
yönelik oluşturulmaya çalışılan yeni olumsuz algı operasyonları
bunun hiçte kolaya olmayacağını gösteriyor. Türkiye’ye yöne-
lik olumsuz algı operasyonunun uluslararası kuruşlar ve Avrupa
Birliği(AB) tarafından eşanlı olması tesadüf değil. Genç nüfus,
hızla yükselen yaşam standartları, düşük borçluluk, Euro bölge-
sinin üzerinde büyüme Avrupa’yı korkutuyor. Yaş ortalaması 43
olan 340 milyon 19 Euro bölgesine karşın, 31 yaş ortalaması ile
Türkiye tek başına 80 milyonluk ülke. Bu ülkelerin toplam milli geliri
11 trilyon dolara ulaşırken , Türkiye tek başına 850 milyon dolar-
lık bir ekonomiye sahip. Türkiye hane halkı borçluluk oranı yüzde
21 iken Euro bölgesinde bu oran yüzde 94’le ulaşmış durumda
Son olarak geçtiğimiz Mart ayında Moody's, Türkiye'nin kredi
notu görünümünü "durağan"dan "negatif"e indirdi, Ba1 olan kredi
notunda ise değişiklik yapmadı. Moody’s takviminde olmayan bir
kararı açıklayarak 16 Nisan öncesi yatırımcılara yönelik bir negatif
bir Türkiye tablosunu sunmak için harekete geçti. Oysa ortak kanaat Moody’s Türkiye’ye verdiği kararlarda gerçekten haklı mı? Bir
odur ki kredi kuruluşları 2007 küresel kriz ile birlikte kredilerini tüket- bakalım. Kredi not değerlendirmesinde referans alınan dört
tiler. Esas mesele bu kuruluşların krizde büyük sorumlukları rağmen temel gösterge vardır. Türkiye, bu göstergelerin tamamında
hiç kimsenin bu kuruluşlara hesap soramamış olmasıdır. Moody’s ve birçok yatırım yapılabilir notu verilen ülkelerden daha iyi perfor-
diğerlerinin geçmişte te Türkiye yönelik tutumları tartışma konusu mans göstermiş. 15 Temmuz gibi felaketin eşiğinden döndüğü-
oldu. Ancak hiçbir dönemde böylesine sistematik art niyetli bir müz yılda yüzde 2.3’lük büyümeyi gerçekleştirmeyi başarmışız.
tutum içinde olduklarına şahit olmamıştık. Bu kuruluşların açıkça 14 yıldır kamu mali disiplininden asla taviz vermiyoruz. Türkiye,
Türkiye nefreti var. Onlar için Türkiye son 14 yılı tahmin edilemeyecek kamu borcunun GSYİH’ya yüzde 27 ile birçok Avrupa ülkesin-
şekilde her alanda büyüme örneği gösterdi. Türkiye kendi potan- den çok daha iyi durumdayız.
siyelini keşfederek, hiç olmadığı büyük bir sıçrama gösterdi. 2000 Moody’s’in yatırım yapılabilir ülke notu verdiği İtalya, İspanya,
yılında 28 miyar dolar ihracatımız 143 milyar dolara, 273 milyar dolar Kolombiya’ya göstergelerine bir bakın. Tüm verilerde kötü
olan büyüme 850 milyar dolara yükseldi. TL’nin uluslararası işlem- performans sergilemelerine rağmen uzun zamandır yatı-
lerde kullanılma oranı yüzde 0.1 iken bugün yüzde 1.4’e yükseldi. rım yapılabilir seviyesindedir. İtalya ve İspanya neredeyse risk
düzeyi yüksek kabul ettiğimiz bir sınırda kamu borcuna sahip
AMAÇ: POZİTİF TÜRKİYE ALGISINI DEĞİŞTİRMEK olmasına rağmen yatırım yapılabilir not ile adeta ödüllendi-
Tekrar Moody’s gelince. Kuruluş geçtiğimiz Eylül ayında Türkiye'nin rilmiş. Türkiye, yatırım yapılamaz kategorisinde bulunduğu
kredi notunu bir kademe düşürerek yatırım yapılabilir seviyesinin Azerbaycan, Fas, Rusya ve Portekiz’in makroekonomik tüm
altına indirmişti. Moody's, görünümünü düşürmesinin sebepleri verilerinde çok daha sağlam bir ekonomiye sahip. Moody’s’in
olarak ekonomik büyüme görünümünün zayıflaması, ülkenin iç ve Türkiye notu tamamen siyasi ve tüm objektif değerlendirme
dış mali yapısı üzerindeki baskıların artmasını gösteriyor. kriterlerinden uzak.

118 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com


Son dönemde 700 dolar
seviyelerinden 1327 dolar
seviyelerine kadar yükselen
Bitcoin, en çok getiri sağlayan
yatırım aracı oldu. Hisse
senedi piyasalarının duraksız
yükselişi, tahvil piyasasında
balon oluşumu korkusu,
merkez bankalarının
yasaklayıcı politikaları
yatırımcıları merkezi bir
otoriteye bağlı olmayan
varlıklara yöneltiyor.
Ebru Çolak
B
ankasız ve devletsiz para biri-
mi Bitcoin, Trump’ın başkanlık
koltuğuna oturmasından
sonra en iyi performans ortaya koyan
sanal para birimi oldu. Son dönemler-
de oldukça dalgalı seyreden Bitcoin,
geçtiğimiz ay 700 dolar seviyelerin-
den 1327 dolar seviyelerine çıktı. Bu
yükselişte asıl kırılma ABD seçimleri,
Ortadoğu’daki gelişmeler ve Çin’in
likidite pompalamaları oldu. Özellikle
altının, dolar ve avro bazında makul bir
prim yapamadığını düşünecek olursak
Bitcoin’deki bu performans kayda de-
ğer. Ancak uzmanlara göre son aylarda
hisse senedi piyasalarının duraksız
yükselişi, altın ve petrol fiyatlarında-
ki dengesizlik ve tahvil piyasasında
balon oluşumu yatırımcıları alternatif
varlıklara yönlendiriyor. Ayrıca dünyada
bazı merkez bankalarının yasaklayıcı
politikaları da kişileri Bitcoin gibi hiçbir
merkezi otoriteye bağlı olmayan varlıklara
yönlendiriyor. Bu nedenle uzmanlar Bitco-
in’in kullanımının yaygınlaşmasıyla fiyatının
da talebe bağlı hızla arttığını belirtiyor.
Bununla beraber uzmanlara göre
Bitcoin’in en kötü özelliği ise fiyatının
aşırı dalgalı olması. Kapital Fx araş-
tırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan,
Bitcoin’e olan talebin bir kısmının
Çin’den çıkmaya çalışan paradan
oluştuğunu söylüyor. “ İşlem hacmi BIS
verilerine göre neredeyse sıfıra yakın.
Çin sermaye kontrollerini sıkılaştırırsa
çok sert geri dönüşler oluyor. Çin’den
para çıkışı Merkez Bankaları politikala-
rına karşı kendini güvene alma ihtiyacı,
finansal inovasyon gibi unsurlar so-
nucu Bitcoin’de hareketler görebiliriz”
diyor. Ekonomist Beste Naz Köksal
ise Trump’ın Bitcoin’e olumlu baktı-
ğını söylüyor. Köksal “ Çin her alanda
ABD’ye rakip çıkmaya başlıyor. Bitcoin
veri madenciliğinin tamamen Çin’in
elinde olması bu alanda pasta payı
almak isteyen ABD’nin Bitcoin’e sıcak
bakmasına neden oluyor. Trump’ın bu
temada Bitcoin görüşü olumlu” ifade-
lerini kullanıyor.
BİTCOİN’E AİT VERİLER
ÇİN’İN ELİNDE
Bitcoin ABD başta olmak üzere
Türkiye, İran, Güney Afrika, Balkan
ülkeleri dışındaki tüm Avrupa’da yasal
durumda. Çin’de ise tartışmalı kate-
gorisinde. Avrupa Birliği ve Euro’nun
geleceğine yönelik endişelerin artması
Bitcoin’in elini güçlendiriyor. Bitco-
in’in değer kazanıp kaybetmesi Çin’in
ekonomisini etkiliyor. Çünkü Bitcoin’e
ait veriler Çin’in elinde. Bitcoin’in değer
kazanması aslında Çin’i olumlu etki-
lerken, ABD’yi olumsuz etkiliyor. Yani
dijitalleşen bir dünyada kur savaşları
artık sanal para üzerinden de yapıla-
bilir. Erkan, 2020’ye kadar fiyatların
stabilleşeceğini belirtiyor
ve “Analizlere göre
2020 yılına kadar
Bitcoin / USD
fiyat volatilitesi
ortalaması
EUR/ USD ve
Altın / USD
ortalamalarına
doğru çekilecek
PARA
ve fiyatlar daha stabilleşecek. İşte o
zaman gerçek anlamda bir piyasa
oluşması mümkün olabilecek ve bu
durumda işlem yapmak kolaylaşacak”
diye ekliyor.
BİLGİSİ OLMAYAN BİTCOİN’DEN
UZAK DURMALI
Marketwatch’e konuşan Cryp-
to-Compare CEO’su Charles Hayter,
Bitcoin’in altın ve hazine tahvillerinin
yanında değerleneceğini savunuyor.
Bazı uzmanlar yeterli bilgisi olma-
yanların da bu siber para biriminden
uzak durması gerektiğini savunuyor.
Siber para birimi, siber saldırı hack
gibi kurumsal açıdan bazı riskleri de
barındırıyor. Zira Mt.Gox, Bitfinex ve
Bitstamp gibi şirketler hack saldırı-
ları ile müşterilerine ait milyonlarca
dolarlık Bitcoin çaldırdılar. Bu yüzden
Bitcoin alım satımı yapan online
işletmeler güvenliğe önem vermek
zorunda. Köksal, Türkiye’deki kurumsal
firmaların Bitcoin kullanabilecekleri
alanın olmadığını ve en azından halka
arz şirketlerin Bitcoin kullanmaya
başlamadan önce kendi kur riskle-
rini daha yaygın kullanılan hazine
kâğıtları, vadeli kur sözleşmeleri ile
yapmaları gerektiğini söylüyor. Erkan
ise bu siber para biriminin çok dalgalı
bir piyasası olduğunu ve kurumsal
yatırımcıların bunu bir hedge aracı
olarak kullanmasının mümkün olmadı-
ğını belirtiyor. Erkan, “ Bitcoin’in siber
saldırı gibi zararlarda başvurulacak
mekanizma eksiği var ve gönderen ve
alıcının kimliği de gizli tutulduğundan
yasa dışı para transferine de olanak
sağlıyor” diyor.
 P i e r r e
Devrim 2.0: Kabus mu, hayal mi?
H
iç kuşku yok ki bir teknoloji çağı devrimi içindeyiz. Sadece
2.0 toplum, devlet, piyasa ve benzerlerinden ibaret değil,
bu devrim. İnsan aracılığı, teknoloji tarafından devre dışı
bırakıldı. Aplikasyonlar artık hayatımızı değiştiriyor. Devasa bir
eski dünya altyapısı, daha kendilerini yenilemeye fırsat bulama-
dan modası geçiyor. Bunu hem iyi, hem de kötü olarak yorum-
layabilirsiniz. Hızlı iletişim ve bazı durumlarda dezenformasyon
sistemleri, tıpkı Donald Trump’ın kampanyasında gördüğümüz gibi
başkanlık seçimlerini dahi etkileyebilmektedir. Geleneksel medya
ise dengesini kaybetmiş şekilde trampetler eşliğinde eşeğin
peşinde koşmakta, asıl amaçları olan yüksek kalitede bilgi üret-
mek yerine, yüksek maliyetlerden korkarak asıl misyonlarını yitir-
mektedir. Samuel Assange gibi bir uzman, bağımsız bilgi bayrağı
altında, -en azından başlangıçta- bu eski medyanın güçsüzlü-
ğünden fayda sağladı. WikiLeaks, dezenformasyon kampan-
yası için bir platform oldu ve gazetecilerin bu dokümanları ince-
leyerek, yayına vermeden önce hazmetmelerini sağlamak yerine,
onları topluca ulaşılabilir hale getirdi. Ardından bunları sansas-
yonel şekilde yanlış yönlendiren basın bültenlerine ve twitlere
dönüştürdü. Üçüncü adım ise arkaya yaslanıp bağımsız medyanın
bilinçsiz olarak WikiLeaks gündeminin reklamını yapmasını izledi.
Aynı şey istihbarat teşkilatlarının da başına gelmektedir. Tonlarca
rapor hazırlayan bu teşkilatlar, çoğu kez politik seviyeye ulaşama-
dan bürokratik tedarik ağı ya da güç savaşının kurbanı oluyorlar.
Basit şekilde ifade edersek, politikacılar her gün çok sayıda karar
vermek zorunda oldukları için tavsiye dinlemeye zamanları olmuyor.
Tıpkı eski sanayide olduğu gibi devlet mekanizması da toplum için
hizmet üretmek yerine kaynakları tüketmeyi ve ulusal çıkarları içerde
ve dışarda gütmek yerine, kendi varoluşlarını sürdürmek için yanlış
yönlendirilmiş politikalar peşindedirler. Pentagon ya da ABD Dışişleri
Bakanlığı’nı örnek alabilirsiniz. İkisi de orta büyüklükteki İsveç, Belçika
ya da Polonya’nın gayri safi milli hasılalarını geçen bütçelere sahip-
ler. Pentagon’un 2016 bütçesi 521 milyar dolardı. Şimdi Trump’ın
kararıyla askeri harcamalar artacak ve bütçe Suudi Arabistan’ın milli
geliri seviyesine çıkacaktır. İkisi de siyasi seviyede zor kontrol edilen
devasa yaratıklara dönüşmüştür. Bu trend tüm gelişmiş demokrasi-
lerde benzer durumdadır, başkaca örneğe de ihtiyaç yoktur.
İçinde yaşadığımız dünya bir dönüm noktasındadır ve bizi
ya parlak bir geleceğe ya da karanlık bir kabusa sürükleyecek-
tir. Vizyoner bir işadamı olan Elon Musk, bu konuda iyimser birisi
olarak endüstriyel status quo’ya karşı çıkarak, Mars projesini bir
an önce hayata geçirmek için aceleci davranıyor ve dünyanın
sonunun yaklaştığını düşünüyor. Onun çalışmaları, uzay sektö-
rünün önde gelen devleri olan Martin Marietta ve Boeing’i hem
120 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
C h i a r t a n o
maliyetleri azaltma, hem de daha iyi teknoloji konusunda geride
bırakmıştır. Solar Şehir, yüksek performanslı bataryalar ve temiz
enerji, solar hücre panelleriyle Tesla elektrikli arabanın geliştiril-
mesi ve Hyperloop gibi açık kaynaklı projeleriyle amacını gerçek-
leştirmektedir. Hyperloop yeni bir ulaşım sistemidir ve vakumlu
bir hat üzerinde devrim yaratan “yerde havayolu” teknolojisiyle
Melbourne-Sidney arasını 55 dakikaya indirmektedir. Sanayiyi
yeniden kurmak için devrimci bir girişimdir. “Bizim teknolojimizi iyi
niyetle kullanacak kimseye patent davası açmayacağız,” sözünü
web sitelerinden okuyabilirsiniz. Tıpkı Naca ve ardından NASA’da
olduğu gibi Elon Musk da açık kaynaklı bir özel sektör aktörü olarak
ulaşımın gelişimini hızlandırmak istiyor. Bu henüz ilk adımdır ancak
eski endüstriyel sistem buna karşı çıkacaktır. Değişim ise kaçınılmazdır.
Ancak teknoloji güneşinin altında sadece ışık değil bazı gölge-
lerde mevcuttur. İnternetin babası Twin Berners-lee, bunu inter-
netin kötü yan etkileri olarak görüyor. İnterneti ortaya çıkarttıktan
28 yıl sonra, kişisel verilerin korunması, dezenformasyonun yayıl-
ması ve politik reklam konusunda şeffaflık ihtiyacı ile ilgili endişe-
leri olduğundan bahsetmektedir. İlk bakışta hiç de kolay çözümleri
olmayan konulardır bunlar. Mahremiyet konusundaki asıl tehlike
Orwelyen Leviathan ile ilgili değil ancak piyasanın kendisinden
gelmektedir. Bu yeni reklam cephesidir. İnternette ne zaman
ücretsiz bir hizmete tıklasanız, başka birisinin sizin özel bilgile-
rini toplamasına da olanak sağlamaktasınız. Yani mahremiyeti-
nizi korumak ancak iyi niyetli bir dilekten öteye geçmemektedir.
İnternette dolanan yalan haberler de bir başka kötü yan etkiler-
den birisidir. Bu, herkesin bir tuşa basarak kendi fikirlerine yayıncı
olabileceği bir trendin sonucudur. Aynı zamanda gazetecilerin,
haber gerçeği ile insanlar arasında aracı olmasının da sonu oldu-
ğuna işaret etmektedir. Reklamlar eğlenceli haberlerin parasını
ödemektedir, bunlar da yönlendirilmiş haberlere doğru gitmek-
tedir ve gazeteciliğin prestijini yok eden yalan haberlerin üretilme-
siyle nihayete ermektedir. Medya sisteminin eski model altyapısını
yenilemek ve okur ile prestij kaybına engel olmak için de paraya
ihtiyacı vardır. Sosyal network trendinden politik iletişim de etkilendi.
Facebook ve twitter, kanaat, yorum, tavsiye ve değerlendirmelerin
hiç bitmediği yerler haline geldi. Sert eleştiriler artık sadece internetin
değil basılı yayınlardaki yorumların da temeli haline geldi. Gazeteciler
artık yetkilileri sorgulamıyor ve politikacılara kamuoyu desteği ise en
alt seviyede. Bu değişim ve kabusun faturasını oluşturuyor.
Dünya, nereden baktığınıza göre değişecek şekilde iyi ve kötü
arasında bir seçim yapmanın arifesinde. Trump’ın başkanlığı da
bunu daha karmaşık hale getiriyor.
 Gazeteci / İTALYA
www.derinekonomi.com
 GÜNDEM

Türkiye’de akaryakıt alanında biriken sorunların çözümü için Türkiye’nin dört bir yanından akaryakıt
bayilerin kurduğu EPGİS, sektörde oyunun kurallarını değiştirmek istiyor. EPGİS’in hedefleri
arasında ana dağıtıcılarla istasyonlar arasındaki adil olmayan kâr dağıtımını yeniden düzenleme,
ana dağıtıcılar ile bayiler arasındaki anlaşmazlıkları çözme ve akaryakıt sektöründe maliyetin altında
yıkıcı etki meydana getiren satışları önlemek gibi meselelere çözüm bulmak var.
Ebru Çolak

AKARYAKITTA
KURALLARI
EPGiS KOYACAK EPDK’yı zorlayacaklarını
belirten Aktaş,” İstasyon-
ların çoğu satış pozisyo-
nunda, satılıp kiralanamadığı
takdirde kapanacaklar. Ayrıca
satışlara bayiler katılamıyor, maliye-
tini ve oranını bilmediğimiz bir pazarla-
manın içinde yer almak istemiyoruz” diyor.
EPGİS ayrıca Sendika ve ana dağıtıcılar ara-
sında yapılan serbest ticaretin kurala bağlanması
bu yapılamıyorsa yasaklanmasını veya aynı hakkın

T
ürkiye’nin dört bir yanından 250 akaryakıt bayi ta-
rafından kurulan Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyon-
ları İşveren Sendikası ( EPGİS), akaryakıt oyununun
kurallarını değiştiriyor. Başkanlığını Fesih Aktaş’ın üstlendiği
EPGİS, bir ayda bin 117 üyeye ulaşarak Ana dağıtıcılar
ile bayiler arasındaki anlaşmazlıkları çözmeyi hedefli-
yor. Bunun için de uzlaşma komisyonları kurarak bayi ve
ana dağıtıcı anlaşmasının devamını sağlamayı amaçlıyor.
Türkiye’de satılan akaryakıtın yüzde 18 ile 22 arasındaki
bölümün kaçak olduğunu belirten EPGİS Başkanı Fesih
Aktaş, bunun 32 milyar liralık bir sektörün 6 milyar lirasının
kaçak olduğu anlamına geldiğini belirtiyor.
EPDK’YA HAKSIZ REKABET
İÇİN BAŞVURACAK
Ana dağıtıcı ve bayi arasında haksız rekabetin olduğunu
ve bununla ilgili düzenlemeyi de tekrar gündeme getirip
bayilere de tanınmasını talep ediyor.
Kısal bölgelerde akaryakıt bayilerinin en büyük rakibi
haline gelen tarım kredi kooperatifleri de EPGİS’in günde-
minde olacak. Sendika, yeni yürürlüğe giren plaka tanıma
sistemiyle ilgili mevzuatın yol açtığı mağduriyetlere de
pratik çözümler bulmayı hedefliyor.
Vergi sisteminin de fiyatlandırmada sorun olduğunu be-
lirten Aktaş, "Benzinin bize gelişi 18 Martta 1 lira 60
kuruştur. Buna  ÖTV ve  KDV i  le Ö
  TV'nin  KDV'si
ekleniyor. Verginin  KDV'sini, vergisini
alıyor devlet ve satıldığı rakama
ulaşıyor. Bunda bizim ana
dağıtımcıyla paylaştığımız
karımız 8 kuruş. Vatan-
daş da fiyatları bizim
şişirdiğimizi sanıyor"
diyor.
 S h u r i a h
Müslümanların Hindutya kaygısı
11
Mart’ta yapılan ve 200 milyondan fazla nüfusa sahip
Uttar Pradeş parlamento seçimlerinde Başbakan
Narendra Modi’nin Bharatiya Janata Partisi (BJP)
büyük bir zafer kazanarak, 403 üyenin 312’sini aldı.
Sağcı Hindu milliyetçisi parti, parlamentoya Müslüman ya
da Hristiyan temsilci yollamadı ve sertlik yanlısı bir isim olan
Hindu lider Yogi Adityanath’ı eyalet bakanı olarak seçti. Öte
yandan Yogi Adityanath gibi bir şahin kanattan birisini tercih
etmek, Narendra Modi’nin kafasında başka bir plan olduğunu
ortaya koyuyor. Yogi Adityanath, Hindu bir radikal ve nüfusu-
nun yüzde 19’u Müslüman olan ve ülke siyasetinde önem taşı-
yan bir eyaletin yönetimini devralıyor.
BJP, daha önce de komşu Uttarakhand eyaletinde bir seçim
kazanmıştı ancak bu seçimin farkı Yogi Adityanath gibi açık açık
Müslümanlara saldırmaktan kaçınmayan ve Hindistan’ın sadece
Hinduların ülkesi olduğunu savunan bir ismi görev başına getirmesi.
Bu sürpriz bir seçim, keza Narendra Modi imajını yenileme
peşinde olan bir isim. Modi Delhi’de başbakan olmadan önce
eski Gujarat eyaletinin başındaydı. Gujarat 2002’de Hint tarihi-
nin en kanlı isyanlarından birine sahne olmuştu ve çoğunluğu
Müslüman 1,000 kişi öldürülmüştü. Daha sonra yapılan soruş-
turmalarda Modi aklanmış olsa bile şiddeti engellemek için yete-
rince çaba göstermediği için eleştirilmişti.
Yogi Adityanath gibi Müslüman azınlığı ajite etme tarihi olan
bir ismin öne çıkarılması, Hindistan’daki Müslümanlar için gele-
cek yıllar için endişe kaynağı. Hindu ve Müslümanlar arasındaki
çatışmanın artacağından korkuluyor.
Hindu köktencilerinin ikonu olan Yogi Adityanath’ı eyalet bakanı
olarak Uttar Pradeş’e atayan BJP, Gujarat’ın ardından bu eyaleti
de Hindu radikalleri için ikinci bir laboratuvara mı çevirmek istiyor?
Bu soruya verilebilecek kolay bir yanıt yoktur ve aynı zamanda
Hindistan’ı bir Hindu ülkesi haline getirmek de hiç kolay değildir.
Hindu radikalizmini hayata geçirdiği ilk eyalet olan Uttar Pradeş
ve Uttarakhand eyaletlerindeki seçim zaferleri BJP ve Rashtriya
Swayamsevak Sangh’ı (RSS) gizli ajandaları olan Hindistan’ı
Hindu ülkesi haline getirme planını gerçekleştirmek için daha
da cesaretlendirmiş olabilir.
Herşeye rağmen Hindu milliyetçisi RSS bu amacı gerçekleştir-
mek için zamanı olduğunu ve her politik kararın bu amaca hizmet
etmesi gerektiğini düşünüyor.
Müslümanlar ise Gujarat’ta 2002’de kendilerine yönelen Vishwa
Hindu Parishad, Bajrang Dal ve Rashtriya Swayamsevak Sangh
çetelerinin gerçekleştirdiği şiddeti unutmuş değiller. Gujarat’ta
gerçekleşenlerin bir kez daha Uttar Pradeş’te tekrar edileceğin-
den korkuyorlar.
122 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
N i a z i
Uttar Pradeş, Koç Tapınağı ve Babri Camisi çekişmesinden
bu yana dini ve siyasi açıdan on yıllardır manşetlerde yer alıyor.
Hatta 1992 yılında üzerlerinde Shiv Sena ve Vishwa Hindu giysi-
leri bulunan Hindular Babri Camii’ni yerle bir etmişti. Bu olay
sonrasında ülke tarihinin en fazla can kaybı yaşanan çatışmala-
rından biri yaşanırken, 2 binden fazla kişi hayatını kaybetmişti.
Hindu milliyetçileri caminin yıkıntılarının üzerine büyük bir Koç
tapınağı yapılmasını isterken, konu Hindistan Yargıtayı’nın da
gündemine gelmiş durumda. Konunun tarafları arasında makul
bir çözüm bulunmasına yönelik yapılan görüşmelerde ise şimdiye
kadar herhangi başarılı bir sonuç alınamadı.
Yogi ise Müslüman azınlığı ajite edecek nefret ve hakaret içeren
demeçler vermeyi sürdürüyor.
Yaptığı bir konuşmada da, “Seçilirsem Hindistan’daki tüm
camilere Ganeşha’nın (Hint tanrısı) bir heykelini yerleştireceğim.
Aryavart’ın Aryan ırkını yarattığı gibi, Hindistan’ta da Hinduları
egemen kılacağım. Dünyanın her yerinde safran rengi bayrağın
çekilmesine çalışacağım. Müslüman olmayanlar Mekke’ye kabul
edilmiyor, Hristiyan olmayanlar Vatikan’ı ziyaret edemiyor. Ancak
herkes Hindistan’a gelebildiği gibi, Hindu olmayanların hepsini
ibadethane ve kutsal yerlere kabul ediyoruz” demişti.
Safran bayrağı dünyanın her yerinde dalgalandıracağını ilan eden
Adityanath, bu mesajıyla Hindu etki alanının sadece Hindistan’la
sınırlı olmayıp tüm dünyada artıracağına işaret ediyor.
Pek çok Müslüman ise BJP’nin laik mesajları ve Yogi’nin başba-
kan seçilmesinden huzursuzluk duymuyor.
Hindistan’ın 1.3 milyarlık nüfusunun yüzde 80’lik bölümünü
Hindular oluştururken, Müslümanlar yüzde 14’ünü, Hristiyanlar,
Sihler ve diğer azınlıklar ise kalan bölümünü oluşturuyor.
Hindistan laik bir ülke ancak iktidardaki BJP seçimlerin günde-
mine Hindutya konusunu taşıyor.
Haftalık dergi Economic & Political Weekly’nin editor Paranjoy
Guha Thakurta, “BJP ve Narendra Modi halka güzel günlerin gelece-
ğinin sözünü vermişti. Ama ne yeterince yeni istihdam yaratabildiler,
ne ekonomiyi güçlendirebildiler. Sonunda eski bilinen gündemleri
olan Hindutya’ya geri dönüyorlar. Hindutya onların en kolay kaza-
nabilecekleri konuyu oluşturuyor,” diyor.
Bununla birlikte BJP yönetimi Yogi’yi başbakan yaparak
Hindistan’ı bir Hindu ülkesine çevirmesine veya Hindutya günde-
mine yönlendirdiğine yönelik iddiaları reddediyor. Adityanath’ın
yükselişi ardından BJP’nin Hindutya gündemini nasıl koruyaca-
ğını söylemek güç. Ancak şurası gerçek ki, partinin Hindu yanlısı bir
yaklaşım göstermesi uzun vadede kendisine olumlu katkılar yapa-
cak. Bu bağlamda parti diğer azınlıkların endişelerine ciddi bir ilgi
göstermeyecektir.
www.derinekonomi.com
 İ b r a h i m A c a r

Yatırım için de seferberlik

i
stihdam için başlatılan seferberlik işi tuttu. İki buçuk ayda bu işe sarılması hedefe ulaşmayı kolaylaştırıyor. 23 ili kapsa-
beş yüz bine yakın kişi işe yerleştirildi. Geçen yılın işsiz sayısı yan Cazibe Merkezleri Programı sayesinde Doğu Anadolu ve
kadar insanımız istihdam edildi. Benzer bir milli ruh büyü- Güneydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinde yeni bir
meyi güçlü kılmak için de lazım. Çünkü istihdamı sürekli kılmanın yatırım hamlesi başlıyor. Bu proje kapsamında şimdiye kadar
yolu yatırımlarla beslenen güçlü bir büyümeden geçiyor. Türkiye yapılan resmi başvurularla taahhüt edilen toplam yatırım miktarı
ekonomisi son 15 yılda ortalaması yüzde 4,6 100 milyar lirayı aştı. Bu taahhütlerle öngörü-
büyüdü. Bu oran bir siyasi hareket için elbette len istihdam ise 400 bin kişi civarında. Bölgeler
önemli bir başarı. arasındaki gelişmişlik farkını azaltacağı ve en az
Bütün engellemelere rağmen büyümeye TÜRKİYE’NİN gelişmiş bölgeleri besleyeceği için bu hamle
devam edecek. Küresel ekonomik kriz kaynaklı
2009’daki küçülme olmasaydı, bugün kesin-
BÜYÜME HIZI ayrı bir önem taşıyor.
Bu projelerin önemli bir kısmı yabancı yatı-
tisiz bir büyüme trendini konuşuyor olacak- BÜYÜME (%) rımcılardan geliyor. Türkiye son 15 yılda 180
YIL
tık. Bu ay sonu açıklanması beklenen 2016’nın milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım
büyüme rakamının da yüzde 3 civarında olması 2003 5,3 çekti. Yıllık ortalama 16 milyar doları bulan
bekleniyor. Küresel büyüme ortalamalarının 2004 9,4 yabancı yatırımcı ilgisinin bu yıl ve sonrasında
üstende olan bu rakamı geçtiğimiz yıl yaşa- 2005 8,4 artarak sürmesi bekleniyor. Çünkü yabancılar
nan 15 Temmuz darbe girişimine rağmen elde 2006 6,9 Türkiye’deki yatırımlarının meyvesini fazlasıyla
ettik. Ancak bu büyüme; Türkiye’nin potansiye- 2007 4,7 alıyor. Alt yapı, ulaştırma, enerji. Türkiye’de son
line karşılık gelen bir oran değil. Genç nüfusun 2008 0,7 15 yıldaki ekonomik dönüşümün baş mimarı
beslediği dinamik iş gücü yüzde 5’in üzerinde 2009 -4,8 şüphesiz Cumhurbaşkanı Recep Tayyip
bir büyümeyi zorunlu kılıyor. Her yıl en az 500 2010 9,2 Erdoğan. Kasım 2002’den bu yana iktidarda
bin kişiye istihdam sağlayan hızlı bir ekono- 2011 8,8 olan AK Parti’nin Kurucu Genel Başkanı olan
mik aktiviteye ihtiyacımız var. Bunu hükümet 2012 2,1 Erdoğan, şimdi cumhurbaşkanlığı koltuğunda
kurmayları da zaman zaman dile getiriyorlar. 2013 4,2 otursa da, şu anda liderlik yaptığı siyasi hare-
TÜİK verilerine göre; geçen yıl işsiz sayımız 273 2014 3,0 ketin başında. Bu fiili durumun bu ay yapıla-
bin kişi arttı. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2015 4,0 cak referandumun ardından resmiyet kazan-
Şubat başında startını verdiği İstihdam 2016(beklenti) 3,0 ması bekleniyor.
Seferberliği ile bu kayıp hızlıca telafi edildi. Referanduma da konu olan Anayasa deği-
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu’nun şikliğinin ardından Partili Cumhurbaşkanı esasına dayanan
açıkladığı rakamlara göre sadece 1 - 20 Mart tarihleri arasında yeni sistemle Türkiye’nin daha güçlü büyür. Bürokrasiyi azaltan
357 bin 594 net istihdam sağlandı. Ocak ve şubat rakamları Cumhurbaşkanlığı sistemi ile daha çok yatırım, daha çok istih-
da eklendiğinde Türkiye’nin yılbaşından bu yana sağladığı ek dam, daha çok üretim ve ihracat için daha hızlı karar alma imkanı
istihdamın 500 bini aştığı görülüyor. Hükümetin hedefi işsiz- doğuyor. Tek başına iktidar avantajının sinerjisi ve Türkiye’nin
liği bu yıl sonuna kadar tek haneye çekmek. Seferberlik kapsa- büyüme hızı 16 Nisan referandumunda çıkacak “evet” oranıyla
mında ortaya konulan gayretler ve iş dünyasının milli duyarlılıkla da yakından ilgili.

124 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 İŞ DÜNYASI

126 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 S
ektörler, şirketler, rakip-
ler, teknolojiler ve müş-
teriler arasındaki kalın
çizgiler hızla yok oluyor. Dünya,
dijitalle mekaniğin herc-ü merc
olduğu yeni bir çağa doğru
hızla evriliyor. Uluslararası
şirketlere yön veren CEO’lar ise
belirsizlikten, siber saldırılar-
dan, hızlı ve ani çöküşlerden
korkuyor. Tek ortak noktaları,
herkesin benzer tehlikelerle
karşı karşıya olması. Gelecek 3
yılda, yeniçağın orman kanun-
larına uyum sağlayacak strate-
jik hamlelere imza atılacağına,
hatta o kanunların geçmiş 50
yıldan daha önemli olduğuna
inanıyorlar. Çünkü sosyal bir
varlık olan insanın ekonomik
ihtiyaçlarını, gizli niyetlerini,
sürekli başkalaşan taleplerini
geleneksel yöntemlerle anla-
manın, karşılamanın giderek
imkânsızlaştığını düşünüyorlar.
Değişim o kadar hızlı ki,
hayatımıza gireli daha birkaç
sene olmuş yeni teknolojiler
Uluslararası şirketler, bile, biz henüz onların ne ol-
son dönemde, oyunun duğunu öğrenemeden tarihin
kurallarını tümden çöplüğüne gidiyor. Bilmem ha-
beriniz oldu mu, sosyal medya,
değiştirecek birleşme-
geniş bant, büyük veri (big
satın alma hamlelerine
data) gibi iş modelleri çoktan
imza atıyor. Dünyanın tüketildi bile.
en büyük bilgisayar 1980-90’larda televizyonlara
çipi üreticisi Intel’in, bağımlıydık. 2000’lerin ilk 10
otomobillere kendi yılında bilgisayar ekranlarına
kendine gidebilme kilitlenmiştik. 2010 sonrasında
teknolojisi geliştiren da sosyal medyanın parçası
Mobileye firmasını 15 olduk. 2020’lerde ise, yapay
milyar dolara satın zekâ ürünü düşünen makinala-
alması, çikolata üreticisi ra, (artificial intelligence), sanal
Snickers’ın Amerika’nın gerçeklik teknolojisine (virtual
reality), drone’lara (TDK henüz
en büyük havyan
Türkçe bir kelime bulamadı
hastaneler zincirine 7
buna) ve robotiğe bağımlı bir
milyar dolar ödemesi, hayatımız olacak.
Apple’ın Çin’de 400 Birkaç sene sonra, bizim adımı-
milyon abonesi olan za seçim yapabilen algoritmalara
araç kiralama yazılımı dayalı öğrenen makinaları kulla-
China Uber’e 2,5 milyar nıyor, sanal gerçeklik gözlüklerini
dolar yatırım yapması takıyor olacağız. Siparişlerimizi
ne anlama geliyor? kapımıza kargo çalışanları değil
havada kendi kendine uçabilen
Yakup Kocaman cihazlar getirecek.
 İŞ DÜNYASI

Arabalarda debriyaj ya da gaz pe-
dalına ihtiyacımız olmayacak, sadece
arkamıza yaslanıp yolculuğun keyfini
çıkaracağız.
Mekanik, teknolojinin emrine amade
olacak. İşte, şirketler, böylesine karma-
şık bir geleceğe, çok ilginç satınalma
ve birleşme davranışları sergileyerek
hazırlanıyor. Kısaca, daha önce birbi-
rinden habersiz hareket eden makina-
larla içerikler bundan sonra birbiriyle
yakınsamanın ötesinde aynılaşıyor.
Eski stratejinin kodlarında, aynı
sektörde faaliyet gösteren firmalar
pazardan daha fazla kârlılık ve rekabet
avantajı elde etmek için birbirlerini
satın alır veya birleşmeye giderdi.
Ancak dijital çağda rekabetin kuralları
yeniden yazılıyor. Artık büyük balık
küçük balığı ya da hızlı balık yavaş ba-
lığı yutmuyor. Yeni dönemde şirketler
arasında ‘mantıksız evlilikler’ (bize öyle
geliyor) revaçta olacak. Birbirinden
çok farklı sektörlerde faaliyet gösteren
firmalar arasında başlayan mantık dışı
satın alma ve birleşme furyası bunun
bariz bir göstergesi değil mi?

2020’LERDE HAYATIMIZI ETKİLEYECEK DÖRT BÜYÜK

SATINALMA VE BİRLEŞME HAMLESİ
Yapay akıllara doğru evrilen elektroniğin, güçlü meka-
nik kaslar üzerindeki hâkimiyetini simgeleyen iki satınalma
vakıası çok yakın bir zaman önce gerçekleşti. Geçen ay, ma-
saüstü ve dizüstü bilgisayarlara çip üretme işinde dünyanın
en büyüğü olan Amerika merkezli Intel, ilginç bir hamle ile,
otomobillere kendi kendine gidebilme özelliği kazandıran
teknolojiler geliştiren İsrailli Mobileye firmasını 15.3 milyar
dolara satın aldı. Mobileye başta BMW olmak üzere halen
dünyada kendi kendine sürüş teknolojilerini kendi
arabalarına yerleştirmek isteyen 20’den fazla
otomobil üreticisine teknoloji tedariki yapıyor.
Aslında bu Intel’in yeniçağa hazırlıkta attığı
ikinci adımdı. İlk adımı, yaklaşık 1,5 yıl önce,
öğrenen makineler ve ‘şeylerin interneti’
denilen alanda teknoloji geliştiren bir firma yor. En basitinden, bilgisayarı evimizde veya
INTEL’IN ALTERA VE
olan Altera’yı 16,7 milyar dolar ödeyerek iş yerimizde kullanırız. Arabada bilgisayarla
MOBİLEYE’I SATIN ALMASI
bünyesine katarak atmıştı. hiçbir işimiz olmaz. Bir türlü yetişmeyen
32 MİLYAR
Bu ilginç satınalma 2020’li yıllarda ha- işler için trafik çilesinden bir an önce kurtulup
DOLAR
yatımızı şekillendirecek yeni dönemle ilgili bilgisayar ekranımızın karşısında geçmemiz ge-
sembolik bir anlam taşıyor. Sürücü deneyimlerini rekir. Araba sürerken bilgisayar kullanamayız değil
kaydeden, onlardan gerçekçi sonuçlara ulaşan, kendi mi, peki ya araba kendi kendine gidebiliyorsa? Yine de,
kendini sürebilen, kendi kendine öğrenebilen otomobillerin patronumuzun yetişmeyen işler nedeniyle hayıflanmasına
temeli atılıyor. Tüketiciler açısından ise yakın bir gelecekte neden olacağından, dört tekerlekli bir bilgisayara binmek
devrim niteliğinde bazı ürünlerle karşılaşmak anlamına geli- pek de keyifli olmayabilir ?

DEVLER LİGİ CEO’LARININ GELECEK 3 YILDA YAPACAĞI 10 KRİTİK HAMLE

Danışmanlık firması
KPMG’nin, dünyanın 10 büyük
ekonomisinden bin 300 CEO ile
yürüttüğü 2016 Küresel CEO
Araştırması, yakın geleceğe
hazırlanan küresel devler
liginde yaşanmasın beklenen
dönüşümlerle ilgili önemli
ipuçları barındırıyor;
1. Kritik değişimler olacak
CEO’ların yüzde 41’i, şirketlerinin
önümüzdeki 3 yılda ciddi bir dönüşüm
geçireceğini düşünüyor. CEO’ların
yüzde 72’sine göre gelecek 3 yıl,
geçmiş 50 yıldan daha önemli olacak.
2. Dönüşümü başaracaklarına
güvenleri tam
CEO’ların yüzde 89’u şirketlerinin
dönüşüme ayak uydurabileceğine ve
büyüyeceklerine inanıyor.
Gelecek 3 yılda kendi ülkelerine
(yüzde 86), sektörlerine (85) ve
küresel ekonomiye (80) güveniyorlar.
3. En büyük risk
siberden gelecek
Önümüzdeki 3 yılda birinci öncelikli
risk siber saldırılar olacak.
CEO’ların yüzde 72’si muhtemel
bir siber saldırıya karşı tam olarak
hazırlıklı olmadığını düşünüyor.
4. İnovasyon gizli
olmaktan çıkacak
Büyük çoğunluk (77) yenilikçiliği
(inovasyon) açık hedeflerle ve
amaçlarla işletme stratejilerine dâhil
edilmesi gerektiğini düşünüyor.
Gelecek 3 yılda inavosyonu teşvik
etmek öncelikler arasında birinci.
5. Sektörler arasındaki
duvarlar yıkılacak
Sektörler arasındaki çizgilerin
bulanıklaşmaya başladığını, pazara
yeni giriş yapan oyuncuların
geleneksel işletme modellerini sekteye
uğratmasından endişe ediyor (65).

128 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 BAYER’İN MONSANTO’YU
SATIN ALMASI
66 MİLYAR
DOLAR
2016’nın en dikkat çekici
satın almalarından birisini Aspirin
hapının üreticisi Alman Bayer
yaptı. Amerikan pazarında satışı
serbest olan genetiği değiştirilmiş
(GDO’lu) buğday, soya fasulyesi,
pamuk ve şeker kamışı tohumu
üretiminde dünya lideri olan
Monsanto, yasaktan dolayı Avrupa
pazarına giremiyordu. Öte yandan
tarımsal ilaç pazarındaki yüzde
3’lük pazar payından memnun
olmayan Bayer, tarım ilaçlarında
dünya lideri olmak için kestirme
bir yol buldu. Eylül 2016 sonunda
Monsanto’yu 66 milyar dolara
satın aldı. GDO’lu tohumlar nede-
niyle Amerika başta olmak üzere
dünyanın birçok yerinde protesto
edilen Monsanto ve gündelik
hayatımızın vazgeçilmezlerinden
olan Aspirin’in aynı şirketin çatısı
altına girmesi biraz korkutucu
değil mi? 2020’lerin en tartışmalı
konularından biri GDO’lu ilaçlar
olur mu, bekleyip göreceğiz.
6. Yeni teknolojilere ayak
uydurmak imkânsızlaşacak
Yeni teknolojiler değişimin hızını
o kadar artıracak ki CEO’ların
yüzde 77’si kurumlarının buna ayak
uyduramamasından endişe duyuyor.
Onun için en öncelikli yatırım alanı
veri analitiği olacak.
7. Stratejik ortaklıklar ve
işbirlikleri zirve yapacak
Diğer şirketlerle işbirliği yapılması
kaçınılmaz hale gelecek. CEO’ların yüzde
58’I önümüzdeki 3 yılda diğer firmalarla
stratejik ortaklığa veya işbirliğine dayalı
düzenlemeler yapacağını söylüyor.
MİCROSOFT’UN LINKEDIN’İ
SATIN ALMASI
26,2 MİLYAR
DOLAR
Dünyanın en büyük işletim sis-
temi olan Microsoft, sitesinde dünya
çapında 467 milyon iş profesyone-
linin özgeçmiş bilgilerini barındıran
çevrimiçi iş ağı firması Linkedin’i
Haziran 2016’da satın aldı. Peki, bir
kariyer sitesi ile bir işletim sistemi
firması arasındaki etkileşim hayatımızı
nasıl etkileyecek. Her iki şirketin yöne-
ticileri 6 aydır düzenli olarak bir araya
geliyor. Linkedin CEO’su Jeff Weiner,
ilke etapta Microsoft Outlook ve Ofis
programlarının içerisinden Linkedin’e
ve üyelerine ulaşılabileceğini, daha
önemlisi iki şirketin yapay zekâ, öğre-
nen makinalar, bulut teknolojileri ve
yeni tür cihazlar üzerinde çalıştığını
söylüyor.
8. Sadakatsiz
müşteri daha fazla
velinimet olacak
CEO’ların yüzde 88’i müşterilerin
sadakatinden, yüzde 82’si ise
ürünlerinin veya hizmetlerinin
uygun olup olmadığından endişeli.
Yaklaşık yarısı (45) müşterilere
ulaşmak için gereken dijital araçları
geliştirebileceklerini düşünüyor.
9. Şirket gelirleri artacak
Gelecek 3 yılda gelirlerinde
yüzde 2 ile 5 arasında artış
olacağına inan CEO’ların
oranı yüzde 48.
TESLA’NIN SOLARCITY’Yİ
SATIN ALMASI
2,6 MİLYAR
DOLAR
Elektrikli otomobilde dünyada çığır
açan firması Tesla ile yere dikine kona-
bilen uzay araçları geliştiren SpaceX fir-
masının kurucusu ve ortağı, mucit Elon
Musk, Ağustos 2016’da, Amerika’nın
en büyük çatı-güneş panelleri firması
Solar City’yi satın aldı. Dört zamanlı
motor çağını kapatan Tesla, tamamen
aküyle gidebilen araç pazarında çığır
açsa da araçlar tek dolumla en fazla
320 kilometre gidebiliyordu ve en az
yarım saatte
doldurulması
gerekiyordu.
Elbette kimse
şarz istasyo-
nunda yarım
saat bekle-
mek istemez.
Amerika’da 1
milyona yakın binanın çatısına güneş
paneli döşeyerek elektrik üreticisi
yapan Solar City şimdi Tesla arabalarını
güneş paneliyle kaplayarak kilometre
ömrünü uzatacak çığır açıcı bir ürüne
imza atabilir.
10. ‘Yetenek boşluğu’nu
kapatmak için çalışacaklar
Çalışan sayısını artırmak isteyen
CEO’lar için en büyük zorluk (96)
işletmenin kilit bölümlerindeki yetenek
boşluklarını doldurmakta olacak. Önemli
dönüşüm planları ve hızla değişen
teknolojiye yetişebilmek için çalışma
yapan CEO’ların oranı yüzde 99.
 FARK HİKAYELERİ

B
eyoğlu’nda Havva
Sokak’ta ünlenip
restoran sayısı dörte
çıktığında, daha da fazla
sayıya ulaşması hedefiyle yol
alacağı düşünülürken Bere-
ket Döner Yönetim Kurulu
Başkanı Hayrettin Taşkıran
radikal bir karar alır. Üç resto-
ranı elden çıkarıp satar. Oysa
1988’de kurulan Bereket
Döner, 1997’de işleri oturt-
muş, günlük 4,5 ton döner
satıyor, komşu restoranların
tedariğini sağlıyordur. İşler
gayet de iyi gidiyordur. 1 ton
döner takma rekoru kırdıkları
için gazetelere haber bile
olmuşlardır. Ancak Hayrettin
Taşkıran’ın farkına vardığı, iş
üretimle birleşmezse hayalle-
rine ulaşamayacağıdır. Tokatlı
dönerci, o satılan üç şubenin
parasıyla hayalinin peşine
düşer ve Başakşehir’de
döner işleme tesisi kurarak
restorancılığı, 1997’de üre-
timci kimliğiyle buluşturur. O
zamanki kapasitesiyle 30 ton
tek vardiya döner üretebilen
bir fabrika olarak dünyanın
ilk beş fabrikasından biri
olmasına rağmen bu da
yetmez, Hadımköy’de yeni
tesisler açılır.
Bereket Döner'in Bayilik sistemiyle 99
Beyoğlu'nda tek bir şubede faaliyetini sürdüren
restoranla başlayan Bereket Döner, bugünlerde
yolculuğu, 80'i yurt yeni yatırımlarla gündemde.
dışında açılacak, Niksar’da Bereket Döner Besi
toplam 300 şubelik Çiftliği kuruluyor, Kosova’da
bir zincire dönüşüyor. mevcut şubelerine yenilerini
Fast food'da ibrenin ekliyor ve Mekke bölgesi baş-
dönerciliğe döndüğünü ta olmak üzere Suudi Arabis-
belirten Bereket Döner tan’da şubeler açıyor. Aralık
ayından bu yana açılış izinleri
CEO'su Muhammet
ve kadro istihdam süreçleri
Nezif Emek, firmanın 25
devam eden Mekke şube-
yıllık planı çerçevesinde sinin açılışı Mayıs ayı içinde
fast food'un merkezi gerçekleştirilecek. Bereket
Amerika'ya, Rusya'ya Döner CEO'su Muhammet
ve Çin'e Türk dönerini Nezif Emek, firmanın 25 yıllık
yedireceklerini planında başta fast food'un
söylüyor. merkezi Amerika'ya, Rusya ve
Çin'e Türk dönerini yedirecek-
Mehmet Ali Doğan lerini söylüyor.

130 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

 TÜRK DÖNERİNİN
DÜNYADAKİ SAVUNUCUSU
OLACAK
Hayvancılıkta sıkıntılar var. Et
fiyatları piyasada yüksek. Ticaretini
de yapan bir işletme olarak geriye
dönük bir reorganizasyona girdiğinizi
gözlemliyorum. Neden buna ihtiyaç
duyuldu?
Öncelikle et fiyatlarının ülkemizde
çok yüksek olduğu, haberlerde çok
sık karşımıza gelen bir konu. Maalesef
çok pahalı ve sabit bir fiyat sistemi
yok. Ne ürünün Avrupa'daki gibi ürün
skalası var, ne şu yağlılıkta, şu renkte
diye bir standart ürün alabiliyoruz. Ne
de aldığımız ürünün fiyatı standart!
Bunun için bu büyük bir sıkıntı ve
bu ihracatta bizim önümüzü kesiyor.
Bereket Döner’in misyonu Türk döne-
rinin dünyada sözcüsü ve savunucusu
olmak. Vizyonumuz ise, helal ve gıda
deyince ilk akla gelen üreticilerden
olmak. Bunun için üretimde hem doğal
hem de helal faaliyetimiz var. Çok ciddi
ihracat potansiyeline sahip bir firmayız
ama et ürünlerinde, kırmızı ette çok
sorun yaşıyoruz. Bu sorunları yönetmek
için stratejik bir çalışma oluşturduk ve
bunun birinci aşaması besi çiftliği olarak
faaliyete geçti. İnşaatı tamamladık, ma-
kina teçhizatını tamamlıyoruz. Bu Mayıs
ya da Haziran ayında ilk 330 başlık be-
siyle faaliyete başlıyoruz. Yani birincisi,
et fiyatlarındaki hareketlilik bizi buna
teşvik ediyor. İki, büyüme hedeflerimi-
zin tedarikteki kalite sorunlarını daha
yönetebileceğimiz şekilde, hayatımızı
kolaylaştırıyor. En temeli ise bu stratejik
bir iş. Biz artık dönere uygun yüzde 100
kontrollü et üretmek istiyoruz. Neden?
Şu anda kullandığımız karabiberi tane
alıp çekiyoruz. Terbiyede kullandığımız
yoğurdu, hiçbir risk olmaması için ken-
dimiz üretiyoruz. Soğanı kendimiz çekip,
soyup hazırlıyoruz. Bu süreçlere hakim
iken besiyi de yüzde 100 kendimiz
yaparak etin kalitesine, rengine kadar
yüzde 100 kendi imzamızın yer alması-
nı istiyoruz. Böylece tüm üretim yüzde
100 kontrol altına alışmış olacak.
Bu yatırım kararı ne kadarlık bir
sürede oluştu.
Esasında besi işi bizim bir kaç yıldır
üzerinde durduğumuz bir projeydi.
2015 ve 2016 yıllarında Afrika, Amerika,
Avrupa ve Arap ülkeleri birçok yeri gez-
dik. Besi çiftliklerini ziyaret ettik, önce
modeli belirledik. 2016 yılında projeyi
başlatma kararı aldık. Besi yapacağı-
mız arazinin alımı daha da eski, üç yıl
öncesine dayanıyor. İki yıl önce dünya
gezileri yaparak model oluşturuldu,
geçen yıl inşaat başladı. Bu yıl da besi
başlıyor. Bu besi geçen yıl başlayacaktı,
Et ve Balık Kurumu tarafından ithalatın
kapatılması nedeniyle ertelendi, Mayıs
- Haziran gibi başlayacak. Normalde
ülkemizde, açık besi, yarı açık besi
ve tamamen kapalı besi modelleri
uygulanıyor. Biz hayvanların ahırlarda
kapatılarak beslenmesinden ziyade açık
alanlarda, stressiz, daha rahat, daha
doğasına uygun bir şekilde beslenme-
sini, hem hayvan refahı açısından hem
de et kalitesi açısından daha uygun
olduğuna kanaat getirdik. Belirlediğimiz
bölgenin de bu konuda uygunluğunu,
aldığımız raporlarla teyit ettik. Niksar
bölgesinde açık besiyle bu işi yapa-
cağız. Yani bizim çiftliğimizde duvar
olmayacak.
ÖNCELİĞİ MEMLEKETE
YATIRIM YAPMAK
Memlekete yatırım öncelikleriniz
arasında mı?
Yönetim kurulu başkanımız Hayret-
tin Bey'in bütün hayali memleketine
daha çok yatırım yapmak. Bunu ilk, süt
ürünlerine yatırımla yaptı. Süt ürünleri
fabrikamız 2013 yılında Niksar'da kurul-
du ve şu anda da fabrikamızın bütün
ihtiyacı oradan üretilerek karşılanıyor.
Orada çiftçiye, besiciye, sütçüye destek
oluyoruz, devamında şimdi de çiftliği-
mizi orada kuruyoruz. Bu çiftliğin daha
sonra mezbaayla birleşme ihtimali
var. Dolayısıyla oraya yatırım Hayrettin
Bey'in her zaman önceliği olarak de-
vam edecek ve biz de orada yatırımlara
devam edeceğiz. Hali hazırda yılda 20
bin büyükbaş kullanıyoruz. Üretimi-
mizin yarısı kırmızı et, yarısı beyaz et.
Kırmızı et için ilk etapta Niksar’da 3 bin
500 başlık bir çiftlik kuruyoruz. Ancak
minimum üç çiftlik kurmayı hedefliyo-
ruz. İkinci çiftliği daha da büyütüp 10
bin baş belki yapabiliriz, üçüncü çiftlik
artık en büyük çiftliğimiz olacak. Üçüncü
çiftlikte artık 50 bin başa ulaşan, belki
damızlığını yapan, her şeyini kendi
yapan kapalı bir sisteme dönmüş olmak
istiyoruz. 50 bin baş bize hem yetecek,
hem de büyüme planımızı tamamlayıcı
olacak.
25 yıllık planda satın alma düşü-
nülüyor mu? Yoksa organik büyümeyi
mi planlıyorsunuz?
Bazı sektörel konsolidasyonlar
olacağını öngörüyoruz, hem üretim
tarafında, hem de restorancılık tarafın-
da. Üzerimize düşen, sektörü koruyu-
cu, kucaklayıcı her faaliyette stratejik
değerlendirmelerimizi yapıyor olacağız.
25 yıllık planımız çerçevesinde süt de
olacak, dediğim gibi damızlık da olacak,
ot üretimi de olacak. Ama bunlar aşa-
ma aşama. Biz şimdilik besiyi yapıyoruz.
Restoran tedariğine geldiğiniz zaman,
şu an restoranlarımızın dönerin bütün
tedariğinde, yoğurt ve süt dahil her şeyi
sağlıyoruz. Ama restoranlarda kullanılan
ayran ve süt ürünlerini şu anda dışarı-
dan tedarik ediyoruz. Uzun vadede de
bunu hep böyle devam ettirme planı-
mız var, çünkü bu ayrı bir iş ve biz o işte
olma hedefine sahip değiliz.
DÖRT YILDA ÜÇ KAT BÜYÜDÜ,
İSO İKİNCİ 500’E GİRDİ
Ciro ve istihdam hedeflerinizden
bahsedebilir misiniz?
Bereket Döner, son dört yılda tam
üç kat büyüme gösterdi. Yaklaşık 175
milyon brüt, 150 milyon lira net ciroyla
2016'yı kapattık. Bu yıl 200 milyon
liraları zorluyoruz, hedefimiz bu rakam-
larla yılı kapatmak. Geçen yıl yaptığımız
ciroyla, tabii bunun üretimden satışlar
kısmı 120 milyon liraya yakındı. 2015
yılında biz İSO İkinci 500 Büyük Sanayi
Kuruluşu listesine direkt 425'inci sıra-
dan girdik. Geçen sene 150 milyon lira
 FARK HİKAYELERİ
ciro yaptık, bunun da yine üretimden
satışları biraz daha düşük olacaktır, alıp
sattığımız franchise ürünler nedeniyle.
Bu yıl 2016 rakamlarıyla 350'lere yükse-
leceğimizi bekliyoruz. Temel hedefimiz
2018 yılında ilk 500'e girmek. Zaten
2019 yılı ciro hedefimiz 500 milyon lira.
Bunlar üretimden satışlarımızdı. Res-
toran zincirlerini üzerine koyduğunuz
zaman bu 2016 için 250 milyon lira bir
hacim demek. Bereket Döner marka-
sının ticareti 250 milyon lira üzerinde
bir hacim. Ama Bereket Döner A.Ş. ku-
rumsal kimliği içinde bu 150 milyon lira
ile bitti. Son dört yılda 260 kişilik yeni
istihdam sağladık. Şubelerde bu 500
civarında. Bütün Bereket çatısı altında
2 bin 500'ü çok rahat gören çalışanı-
mız var. Bir sanayici kimliğimiz var satış
yapıyoruz, bir de restoran franchise
kimliğimiz var, perakendeci kimliğiyle
restoranımız büyüyor. Ancak Bereket
Döner hayatın her yerinde. Restoran
olarak biliniyor ama hastanenin yemek-
hanesinde de otelin yemekhanesinde
de birçok kolejin yemekhanesinde, isim-
siz restoranlarda, bazı isimli yerlerde de
Bereket Döner tüketiliyor. Şu an bayimiz
olmayan şehir yok, İstanbul'da ulaşma-
dığımız sokak yok, Türkiye Cumhuriye-
ti'nde irtibat kurmadığımız kurumsal
firma yok. Biz hem sektör yapıcısıyız,
hem sektör kurucusuyuz.
Uluslararası pek çok fast food
markası Türkiye'de. Sizin bir Türk mar-
kası olarak dünyaya, döneri yedirece-
ğim diye iddianız var mı?
Biz zaten Türk dönerinin dünyada
sözcüsü ve savunucusuyuz. Döner gibi
sağlıklı, geleneksel ve etnik olmayan,
globalleşen bir yiyeceği her yere
götürme derdindeyiz. Şu an önümüz-
de bir sorun var, et fiyatları. İkincisi
ülkelerin kotaları, kuralları. Örneğin
Avrupa Birliği'ne işlenmiş et sata-
mıyoruz. Amerika et almıyor. Suudi
Arabistan'a satamıyoruz, onun için özel
onay sürecindeyiz. İran'a satamıyoruz.
Bir çok ülke, stratejik olması nedeniyle
dışarıdan et alımına izin vermiyor. Ha-
liyle bu bizim işimizi zora sokuyor. Bir
birçok ülkede tesis kurarak büyümek
zorunda kalıyoruz. Çok ciddi teklifler
alıyoruz ama maalesef reddetmek
durumunda kalıyoruz. Şu noktadayız,
132 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
ihracatta Kuzey Afrika ve Orta-
doğu, bizim hedef pazarımız.
Özellikle Ortadoğu'da Körfez
ülkelerinde 20 şube ağıyla bir
franchise kurma derdindeyiz. İki,
Suudi Arabistan'da 20 şube ile
Mekke bölgesinde zaten anlaşma-
mız var. Üç yine Suudi Arabistan'da
başka yerlerde gene şubeleşmeye ça-
lışıyoruz. Avrupa'nın Balkanlar tarafın-
da şubelerimiz var, orada da 20 şube
hedefi var. 2019'a kadar yurt dışında
80, toplamda da 300 şube olma
hedefimiz var, buna çalışıyoruz. Ama
bunlardan sonra tabii ki Amerika'ya
gitme hedefimiz var. Biz fast food'un
merkezi olduğu ülkede Türk dönerinin
marka imajını taçlandırmak için çalışa-
cağız. Aslında franchesi, Osmanlı'dan
çıkan bir kavramken, Amerika'dan Tür-
kiye'ye gelmesini, misyonumuzun bir
konusu saydık ve orada Türk bayrağını,
Türk dönerini taçlandırmak için müca-
dele edeceğiz. Amerika elbette global
dünyaya açılmamızın başlangıç noktası
olacak. Tabii ki Çin ve Rusya bizim
hedef bölgelerimiz arasında. Orada
Türki cumhuriyetlere konuşlanıp, hem
Çin, hem Rusya pazarını yönetmeyece
çalışacağız. Bir ticari sistem var, üstüne
dönük büyük yatırım planları var ve
fast food'ta oyun dönerciliğe dönüyor.
ET SORUNU YOK OT SORUNU VAR
Hayvancılık sektörünü nasıl de-
ğerlendiriyorsunuz?
En çok kullanılan ifadeyle gidelim.
Duayenlerin kullandığı iki temel söz
var. Türkiye'de et sorunu değil, ot
sorunu var. İkincisi süt tarafında. Biz
sütü içmiyoruz, yiyoruz. Temel sorun
bu iki cümlenin altında. Ot sorunu var
çünkü yem maliyeti yüksek olduğu için
besicilik cazibesini kaybediyor, insanlar
da besicilikten uzaklaşmaya başlıyor.
Süt tüketimi içme olarak çok az, yoğurt
ve peynir olarak tükendiği için süt sa-
tışları da karlılık göstermiyor. Dolayısıy-
la sütten kar edemeyen süt inekçiliği
yapan besiciler, ineklerini kesiyor.
İnekleri kestiğimiz için doğum yapacak
hayvanlarımız azalıyor. Bir yandan da
ot maliyeti, yem maliyeti yüksek oldu-
ğu için bunun için mücadele verenler
olmuyor. Bu temel sorun. Diğer tarafta
aslında Türkiye'de besi çok zarar eden
bir faaliyet değil. Dünyada bir çok
ülkeyle karşılaştırdığınız zaman, bizim
hala cazip bir karlılığımız var. Ancak
Türkiye'deki teşvikler, yönlendirmeler,
bu konuda yatırımcının arkasında tam
durulamadı. Öbür taraftan ticaretteki,
yanıltmalar, para kaybetmeler insanları
korkuttuğu için besiye girme cesareti
kayboluyor. Kim giriyor? Bereket Döner
giriyor. Neden? Biliyor ki, kendi kullan-
dığı için bütün ürettiğini kullanabilecek.
Dolayısıyla besicilik, dikey entegrasyon
yapan firmaların daha çok güvenle
girecekleri bir sektör haline geliyor.
Oysaki besicilik ayrı bir faaliyet ve
uzmanlık alanı, birçok insanın girmesi
lazım. Örnek var, Fransa. Fransa'da
irili ufaklı, yüzlerce besici var, 50 - 100
hayvan besliyorlar. Bunların hepsi
Avrupa'nın et pazarı olmuş, besi pazarı
olmuş, ciddi tedarik sağlıyor. Ameri-
ka'ya gidiyorsunuz 30 bin, 50 bin, 100
bin baş çiftlikler oluşmuş. Zaten 30
binin altına çiftlik demiyorlar. Öbür ta-
rafta Avusturya, Yeni Zellanda var. Biz
aslında bunlardan daha fazla potansi-
yeli taşıyan bir millet ve ülke olmamıza
rağmen, hepsinin gerisinde kalmışız.
Son çalışmalar burada bir toparlanma,
bir düzelme sağlıyor ama daha çok
yolumuz var. Maddi teşvik anlamında
değil ancak; ticari kurallar anlamında,
belki kurumsal altyapıların güçlendiril-
mesi amacıyla devletin besiciliğe katkı
sağlaması gerektiğine inanıyorum. Biz
besiciliği çok küçük ölçeklerde de ya-
parak başarabiliriz. Çünkü bizim kırsal
kesimimiz çok büyük. Bu işten anlayan,
güçlü bir birikimli bir nüfusumuz var.
Ancak daha rahat bir yaşam sürme
arzusu mu bilemiyorum, şehirlere yer-
leşip bu işten uzaklaşıyoruz. Köylerimi-
ze dönmeliyiz, besiye, tarlaya, ekinle-
rimize dönmeliyiz. O zaman her şey
daha güzel olur. Ama tabi bunu bozan
terör, şehirlerin cazibesi, uygulanan
hayvancılık politikalarındaki eksiklikler,
ticari etikte sorunlar var.
www.derinekonomi.com
 İNFO

DiJiTAL REKLAM ÇiFT HANELi

IAB Türkiye AdEx-
TR’nin açıkladığı
rapora göre dijital

RAKAMLARLA BÜYÜYOR
reklam tüm
dünyada olduğu gibi
Türkiye’de de reklam
endüstrisinin itici
gücü konumunda.
Bu gelişmede önemli
faktörlerden biri, üst
düzey yöneticilerin
1.059.1
MİLYON TL
179.8 MİLYON TL
dijital değişimi sadece 2016 DİSPLAY REKLAM 2016 VİDEO REKLAM
YATIRIMLARI YATIRIMLARI
reklam alanında değil
iş yapış modellerinde

1.872.4 208.1
de desteklemesi oldu.
IAB Türkiye Yönetim
Kurulu Başkanı Dr.
Mahmut Kurşun, dijital TL TL
reklam teknolojilerinin 2016 DİJİTAL REKLAM 2015 YILI SOSYAL MEDYA
dijital ekonominin YATIRIMI TOPLAMI REKLAM YATIRIMLARI
temel yapı taşlarından
biri olduğunu bu
nedenle Türkiye’de
dijital büyümenin
sürmesinin önemli
706.6 TL
olduğunu söylüyor. 2016 YILI ARAMA
MOTORU REKLAM
Ebru Çolak YATIRIMLARI

262.4 TL
2016 YILI SOSYAL
MEDYA REKLAM
YATIRIMLARI
 PORTRELER

LC Waikiki’nin

MUSTAFA KÜÇÜK
kurucusu Mustafa
Küçük ile Alibaba’nın
kurucusu Jack
Ma yaşıt sayılırlar,
doğumları 1963 ve
64. Şirketleri arasında
elbette büyüklük
farkı var (şimdilik!),
ama işletmelerindeki
konumları aynı. İkisi de
şirketlerinin CEO’su. Ne
var bunda diyeceksiniz?
Fark şu ki: Dünyada
sayısız CEO sadece
Chief Executive Officer
iken, Jack ile Mustafa
aynı zamanda birer
Chief Education Officer.
Büyük ve uzun ömürlü
kurum olabilmek için,
eğitim şart!

Mustafa Özel
İstanbul Şehir Üniversitesi

134 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

M
ustafa Küçük hayatının
belki de en uzun ‘tecrübe
paylaşım sohbeti’ni geçen
ay Boğaziçi Yöneticiler Vakfı’nda (BYV)
yapmış. Vakıf yöneticisi İbrahim Ethem
de konuşmayı çok güzel özetlemiş.
Kapitalist bir girişimciden çok, alçakgö-
nüllü bir dervişin hem kendisiyle, hem
de yeni nesille yüzleşmesini andıran
konuşmasında, kurum olarak gayeleri-
nin çift kanatlı insan oluşturmak oldu-
ğunu söylemiş: “Bir kanadında erdem,
diğer kanadında meslek dışı beceriler.
Gövdesinde meslekî beceriler, ka-
fasında ise misyon ve vizyon.” Biraz
Malkoçoğlu, daha çok Battal Gazi…
TAKVADAN MİSYONA
Misyondan başlayalım: Nedir şirke-
tinizin varlık sebebi? Mustafa Küçük,
misyonlarını Kuran-ı Kerim’e atıfla izah
ediyor: “Ey Âdemoğulları! Size avret
yerlerinizi örtecek giysi ve süslenecek
elbise verdik. Takva elbisesi (Allah’a
karşı gelmekten sakınma) var ya, işte
o daha hayırlıdır.” (Araf, 26.) Biz hayat
sınavımızı insanlar için iyi giysiler imal
ederek ve bunu yaparken de takva
ilkesine uymaya çalışarak geçmeyi arzu
ediyoruz, diyor. “İşimiz böylece bir iba-
dete dönüşüyor. Böyle bir yolculuktayız
işte, hâlâ arıyoruz, hâlâ öğreniyoruz.”
Eğitim şart, hem de kesintisiz!
Mustafa Küçük’ü yakından tanıma
fırsatım olmadı; birkaç defa karşılaş-
tık, o kadar. Yüzünde hep mahçup
bir gülümseme; tavrında sportif bir
üniversite gencinin yerinde duramaz-
lığı vardı. 2000 yılında, Taha Holding
bünyesindeki Yavuz Tekstil’e yönetim
danışmanlığı yaptığım sırada, şirket
kültürünü güçlendirmek amacıyla
yayınladığımız Yöneri adlı bülten için
kendisine birkaç soru göndermiş,
cevaplarını da Şubat 2000 sayısında
yayınlamıştık. Mustafa Bey, söyleşinin
sonunda şöyle diyordu:
“İnsan beyni uçaklardaki otomatik
kumanda sistemine benzer. Uçak bir
kez havalandıktan sonra pilot varılacak
hedefi uçağa tanımlayıp, otomatik
pilota geçer ve uçak istenilen zaman-
da bu hedefe kendiliğinden ulaşır.
Gerçekten insanoğlu da beynini bütün
içtenliği ile inanarak bir hedefe kitler,
kumandayı da daha sonra duygular-
dan alıp aklın eline verir
ve gerekenleri yaparsa
yüzde 99 hedefine ulaşır.”
Aradan 17 yıl geçti; 37
yaşındaki Mustafa Küçük şimdi 54
yaşında. Artık sadece akılla yetinmeyip,
duyguların da hakkını vermek gerek,
değil mi? BYV sohbetinde, liderlik
akıldan çok gönül işidir, diyor: “Yönetici
ile lider arasındaki fark nedir? Yöne-
ticiler insanların aklına hitap ediyor,
liderlik ise aklın yanında gönüle de
hitap etmektir. Bir hedef belirlerken,
bir iş planı yaparken, bir geri bildirim
verirken o kişinin gönlüne de hitap
etmiyorsa, oradan bir hareket çıkmıyor.
Gönüle hitap etmek için de bir anlam
buldurmak gerekiyor. Anlamı bulabil-
mek için değerlere inmek gerekiyor.
Bunu çalışanların kendi değerleriyle
şirket değerleri arasında bağ kurdu-
rarak yapabiliriz. Biz böyle bir alana
doğru geldik. Bunun adının da aslında
ilham vermek olduğunu öğrendik. Yani
çalışanlara ilham verebilmek için o
bağı kurmak gerekiyor.”
Misyona netlik kazandırabilmek için,
hitap etmek istediğimiz müşteri toplu-
luğunun temel bir ihtiyacını belirleme-
miz lâzım. Çok ciddi bir iş; daha doğ-
rusu, titizlikle sürdürülmesi gereken bir
süreçtir bu: “Biz LC Waikiki’yi kurarken
bir misyon ve vizyon belirledik. Varoluş
sebebi olan misyonumuzu içimizde
aramaya çalıştık. Sonuçta yaptığımız iş
giyim, konfeksiyon işidir. Biz bir ihtiyacı
karşılıyorsak bu anlamlı bir iş olacaktır.
Mustafa Küçük
Peki, ihtiyaç neydi giyim
sektöründe? Dar gelirli
insanların giyimde fırsat eşit-
liğini yakalayamadığını gördük.
Bu insanlar pazardan, işportadan
giyiniyorlardı. Bu fırsat eşitliğini sağlamak
için çalışabiliriz dedik. Dar gelirlilerin aylık
olarak giyime ayırdıkları paradan hare-
ketle uygun fiyatlı giyimi hedefledik.”
Hedef net: Dar gelirliye ekonomik
fiyatlı fakat kaliteli giyim eşyası sunmak.
Bunun için eski tabirle “aracı tefeciyi”
aradan çıkarıp, yalın bir sistem oluştur-
mak. O zaman maliyetler, dolayısıyla fiyat
en aza iner. “İyi giyinmek herkesin hakkı!”
cümlesi, LC Waikiki’nin mottosu olur.
HEDEFİMİZ
DÜNYA MARKASI OLMAK
Misyonu netleştirdikten sonra, sıra
vizyon netliğinde. Yani bir kurum
olarak son kertede ne(re)ye ulaşmak
istiyoruz? İşte Mustafa Küçük’ün bu
kritik soruya cevabı: “Ülkenin markaya
ihtiyacı var. Markanın arkasında ise bir
anlam var. O zamanlar, bizden marka
çıkmaz! algısı vardı. Biz dünyanın en
başarılı markasını çıkarırsak en azından
bizden sonraki nesile rol model oluruz,
bu ülkenin kaderini değiştirmeye en
azından bir katkımız olur dedik. Cum-
huriyetin 100’üncü yılında Avrupa’nın
en güçlü üç markasından biri olmak
gibi bir vizyon belirledik. Bunun için
de bir eşik lazımdı: Minimum 10 milyar
dolarlık bir ciro hedefledik, 2023 için.”
Konuşmak kolay, icraat zor. İddialı
 PORTRELER
hedeflere ulaşabilmek için, ilkeli çalışmak
ve tüm paydaşları mutlu etmek gerek.
LC Waikiki’nin ilke-merkezli liderliği şöyle
oluşmuş: “İş hayatına başladığımızda
şunu gördük; alıcı ile satıcı arasında
sorunlu bir ilişki var, kimse söz verdiği
günde ödeme yapmıyor. Bunun üzerine
birinci kuralı koyduk: Peşin ödeyeceğiz,
hiç kimseye bugün git yarın gel deme-
yeceğiz! Peşin ödemeyle işin bereketi
oluyor, vade farkı ortadan kalkıyor. İkinci
olarak tedarikçiye değer vereceğiz.
Sonra tüketici memnuniyetini sağlaya-
cağız. Müşteri memnun olmadığı ürünü
getirdiğinde, sorgusuz sualsiz geri
alacağız. En önemlisi de, çalışana değer
vermeyi temel değerlerimizden biri ya-
pacağız. Bunların hepsini gerçekleştirdik,
hamdolsun.”
LİDERLERİN DE
ROL MODELLERİ VAR
Kahramanların da kahramanları var.
Mustafa Küçük kendine içeride Sakıp
Sabancı’nın ‘doğal ve girişimci yönünü’;
dışarıda Sony ve McDonald’s gibi, biri
Uzak Doğu’nun diğeri Uzak Batı’nın, biri
teknolojide diğeri hizmet sektöründe öncü
olan iki dev grubunun kurucularını örnek
alıyor. Tabii ki özgüveni elden bırakmadan:
“Ancak, hiçbir kişiyi birebir modelleme gibi
bir huyum olmayıp, arılar gibi her çiçekten
kendine uygun doğru bir davranışı alan,
sonuçta kendine özgü bir girişimci modeli
oluşturabilen birisi olarak anılmak isterim.”
Ne demişti Kalecikli Mir’atî: “Öz başına
kül eş, yandır ocağı/Verseler de olma
âyan yamağı”
136 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Hakiki girişimcinin ana niteliği köşe
dönmecilik değil, uzun vadeli bir hedef
belirleyip bu hedefe kilitlenmektir.
Mustafa Küçük’ün Ray Kroc aşkının
sebebi bu fikir olsa gerek. Günümüzün
iş ve yönetim dünyasında istikrardan
ziyade değişim konuşuluyor. Değişim
kelimesi neredeyse bir fikr-i sabit
haline geldi. Oysa dün olduğu kadar
bugün de büyük yapılar istikrar ilkesini
benimseyenlerdir. Yaşayan en büyük
strateji hocalarından biri olan Henry
Mintzberg, stratejinin “değişimi değil
istikrarı yönetmek” olduğunu söylüyor:
İyi yönetim işin ayrıntılarına inmek ve
müşterilere kulak vermekle gerçekleşir.
Zanaatın gerektirdiği malzemeleri ta-
nımalı ve onları kullanmada ustalık ka-
zanmalısınız. Kalıcı başarının anahtarı
zekâ, deha, cin fikirlilik filan değil; ısrar,
ısrar, ısrar. Israr et ve odaklan! Ray
Kroc fenomeni bize bunu kanıtlıyor.
Bana göre McDonald’s yönetim
felsefesini en iyi özetleyen ifade şudur:
“We used to be a hamburger com-
pany serving people. Now we’re a
people company serving hamburgers.”
Türkçesi: “Biz eskiden insanlara hizmet
eden bir hamburger firması idik. Şimdi
hamburgerlere hizmet eden bir insan
firmasıyız.” Hamburgere hizmet etmek,
yani her an nasıl daha iyi bir hambur-
ger pişirilebileceğinin arayışı içinde
olmak. Hamburgerle beraber pişmek!
ŞİRKETLER ÇATI KATINDAN
YÖNETİLEMEZ!
Mustafa Küçük şirketini çatı katından
idare eden bir yönetici değil, adeta
giysilerle dikilen, onlarla ütülenen
adamdır. Buna belki de mecbur kal-
mıştır. 26 Mart 2005’te MİAD’da yaptı-
ğı konuşmada şunları söylüyordu: “Biz
LC Waikiki’yi satın aldığımızda marka
nedir bilmiyorduk. Fransa’dan şirketin
tasarımcılarını getirdik fakat bize işi
öğretmek istemediler.” Ne büyük ders!
Bir şirketin hisselerini satın alabilirsi-
niz, fakat insanlarını satın alamazsınız.
İnsanları kazanmanız, daha doğrusu
yetiştirmeniz gerekiyor.
İlk kazanacağınız adam, kendinizden
başkası değildir. “Markayı bilmiyorum,
tasarımı bilmiyorum, bu yaştan sonra
da öğrenemem, diyemezsiniz. Belki
tasarımcı kadar çizim yapamam, kolek-
www.derinekonomi.com
siyon hazırlayamam, ama en azından
ne isteyeceğimi bilirim; doğru tasarımı
yanlışından ayırırım. Tasarımın başına
kendim geçtim. Herkes benimle dalga
geçti. Patronluğu bırakıp eleman gibi
çalışmamı yadırgadılar. Fakat başka
çare yok: Eğer marka çıkaracaksanız,
işin püf noktalarını bileceksiniz.”
Amerikalı’dan ısrar ve odaklanmayı
öğrenmişse Mustafa Küçük, Japon’dan
da alışkanlıkları terk etmeyi, kalıpları kır-
mayı öğrenmiş olmalıdır. İşini iyi yapmak,
sadece iyi üretmekle olmaz. Ürünü müş-
teriye en iyi ve en kazançlı biçimde ulaş-
tırmak gerek. Hatırlıyorsunuz, 1990’larda
hemen her köşede bir LC Waikiki bayii
vardı. Mini mini mağazalar. Bir hamlede
hepsiyle bağlar kesiliverdi. Hem de 2001
sonrası kriz ortamında!
STRATEJİ, VAZGEÇMEYİ
BİLMEKTİR!
Şirketler için piyasada tutunabilme-
nin en önemli kaynağı ciro, kâr veya
sermayenin büyüklüğü değil, intibak
kabiliyetidir. Değişen ortamlara uyma
yeteneği zayıf olanlar, ayakta kalamaz;
ya batar, ya da bitkisel hayat yaşarlar.
LC Waikiki 2001 krizi ertesinde radikal
bir tarz değiştirdi ve o güne kadarki
satış modelinden bir gecede vaz geçti.
Mustafa Küçük 600 bayiden 100
bayiye, ciroda ise dörtte bire düşüşle
sonuçlanan bu karar için “Büyüttüğünüz
bir şeyi bir gecede yok etmek… Daha
büyük şeyler yapabilmek için bazı şeyler-
den vazgeçmek, bazı şeyleri göze almak
gerekir. Zor bir stratejik karardı” diyor.
“LC Waikiki’yi satın aldığımızda
marka nedir bilmiyorduk.
Fransa’dan şirketin
tasarımcılarını getirdik fakat
bize işi öğretmek istemediler.
Bir şirketin hisselerini satın
alabilirsiniz, fakat insanlarını
satın alamazsınız. Markayı
bilmiyorum, tasarımı
bilmiyorum, bu yaştan sonra da
öğrenemem, diyemezsiniz. Belki
tasarımcı kadar çizim yapamam,
koleksiyon hazırlayamam, ama
en azından ne isteyeceğimi
bilirim, doğru tasarımı
yanlışından ayırırım. Tasarımın
başına kendim geçtim.
Patronluğu bırakıp eleman
gibi çalışmamı yadırgadılar.
Fakat başka çare yok: Eğer
marka çıkaracaksanız, işin püf
noktalarını bileceksiniz”
İkinci stratejik karar ise 15 yılın ardın-
dan salt perakendeye geçiştir. Üretim
grubu başka bir ortağa devredildi ve
artık perakendenin kurallarına göre
oynanmaya başlandı. Ürünler kısmen
içeride, kısmen yurt dışında fason ola-
rak yaptırıldı ve 2010 yılına kadar her
yıl yüzde 40-50 büyüyen LC Waikiki
artık “perakendede en kârlı şirket”
haline geldi. Risk üstlenmeyen kâra
konamaz. 2010 yılı başka bir dönüm
noktasıdır. Bu tarihe kadar içeride bü-
yüyen şirketin artık yurt dışına açılma
vakti gelmiştir. Şu anda 30’un üzerinde
ülkede 400’e yakın mağaza ile her yıl
100-150 mağaza açarak büyümeye
devam ediyor LC Waikiki.
Mustafa Küçük’ün Japon kahramanı
Akio Morita, yöneticiliği “yaratıcılık ilham
etmekle” bir tutuyordu. Ona göre bu gizil
güç herkeste vardı, fakat pek az insan
yaratıcılığını nasıl kullanacağını bilebili-
yordu. Fırsatları değerlendirmeyen bir
yaratıcılık insana yüktü. Fırsat ise insanın
ayağına gelmez, insan fırsatın ayağına
giderdi. Battal Gazi de böyleydi; kendi
fırsatını kendi arayıp bulurdu: “Seyyit
yürüdü kaleyi dolaştı ki fursat bula, kaleyi
ala. Bir yere vardı, gördü ki bir su gider.
Ol suyu gözetti. Su geldi, bir deliğe girdi.
Seyyit eyitti: İş bu hisara gider, eğer çare
olursa iş bundan olur, dedi.”
Mustafa Küçük de dünya giyim sek-
törü denen trilyon dolarlık kaleye LC
Waikiki adlı bir Fransız deresini kollaya-
rak girdi. O markayı gözetti, çare olursa
bundan olur dedi ve zayıf bir anında
bastırıp ele geçirdi. Sonra markaya
odaklandı. Para kazandıkça, gene orta-
lama Türk’ün klasik hatası olan, başka
işlere dalma ‘uyanıklığından’ uzak
durdu. Tekkeyi bekledi, çorbayı içti:
“Ana ilkemiz, başka bir iş veya sektöre
girmemektir. Aklımızı çelmek isteyen,
bize kredi vermek isteyen, ortak yatırım
teklifinde bulunan çok fazla kurum
oldu. Biz kararlı davrandık ve hepsini
geri çevirdik. Dönüp geriye baktığımda,
çok doğru davranmışız.”
Odaklan ve Allah’a dayan! İşte Mus-
tafa Küçük’ün hayat felsefesi.
 TREND
Yakup Kocaman
Körfez ülkeleri yeni dönemde parayı binalara değil dijital
ekonomiye gömüyor. İnternet erişim oranlarında yüzde
90’ın üzerine çıktılar. Sosyal medya kullanımında yüzde 80’i
geçtiler. Akıllı telefon sahipliğinde ise yüzde 100’ü aşarak dijital
tüketimde dünyada ilk sıralara yerleştiler. Körfez’in enerjik
ülkeleri Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Bahreyn, petrol
sonrası döneme dijital sektörlere yatırım yaparak hazırlanıyor.
Bu ülkelerdeki e-ticaret pazarı büyük fırsatlar vaat ediyor.
138 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
D
ijital adaptasyonda dünyanın en ileri
ülkeleri ne Avrupa’da ne de Kuzey
Amerika’da. Aksine, Ortadoğu’da.
Körfez’in üç ülkesi, Birleşik Arap Emirlikleri,
Katar ve Bahreyn’de internet erişiminde, akıllı
telefon ve sosyal medya kullanım oranlarında
Avrupa’dan ve ABD’den daha ileride.
Araştırma firması McKinsey’e göre, 2025
yılında, Ortadoğu’da dijital kullanıcı sayısının
160 milyona, dijital pazar büyüklüğünün ise
95 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Peki
bu bölgede, dijital pazara kimler öncülük
edecek? Elbette Körfez İşbirliği Üyesi 6
ülkeden (Bahreyn, Umman, Kuveyt, Katar,
Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan)
başkası değil.
Zira, Körfez ülkelerinin yeni bir ekonomik
düzene geçerken internete ve dijital sek-
www.derinekonomi.com
 Suudi Arabistan Kralı
KÖRFEZ E-TİCARET PAZARI Salman’ın geçen ay Çin’e
BÜYÜME BEKLENTİSİ
yaptığı ziyarette imzaladığı
65 milyar dolarlık işbirliği
Pazar anlaşmasının en önemli
Büyüklüğü Bahreyn
Umman bacaklarından birini
(Milyar
Kuveyt e-ticaretin oluşturması
Dolar)
Katar şaşırtıcı değildi. Bu
Kaynak: A.T. Kearney
Birleşik Arap E. kapsamda, Çinli
Suudi Arabistan
e-ticaret firmaları Suudi
Arabistan’da yatırım
yapacak. Kral, dünyanın
en büyük e-ticaret
pazarına sahip olan Çin’in
e-ticaretteki tecrübelerinden
Not: Seyahat ve turizm harcamaları, bilet satışı, dijital abonelikler, yararlanmak istiyor
B2B, toptan ve endüstriyel internet alışverişleri hariçtir.
törlere öncelik vermesinin nedeni, çok e-devlet uygulamaları ve e-ticaret alan-
da uzak olmayan bir gelecekte, petrol larında oldukça ileri uygulamalara imza
gelirlerinin hızla çoğalan genç nüfuslarına attığı görülüyor.
yetmeyecek olmasını şimdiden görmüş Suudi Arabistan Kralı Salman’ın geçen
olmaları. Nüfusunun yüzde 65’i henüz 25 ay Çin’e yaptığı ziyarette imzaladığı 65
yaşın altında olan ve genç işsizliğinin yüzde milyar dolarlık işbirliği anlaşmasının en
30’un üzerinde olduğu Suudi Arabistan, bu önemli bacaklarından birini e-ticaretin
yapısal dönüşüme en fazla ihtiyaç duyan oluşturması şaşırtıcı değildi. Bu kapsam-
Körfez ülkesi. da, Çinli e-ticaret firmaları, Suudi Arabis-
Bazı araştırmalarda, dijital sektörlerin, tan’da yatırım yapacak. Kral, dünyanın
sanıldığı gibi insanları işsiz bırakmayı en büyük e-ticaret pazarına sahip olan
amaçlamadığı, aksine dijitalde sağlanan (2016’da 1.9 trilyon dolar büyüklüğe ulaş-
bir kişilik istihdamın, ekonominin başka ması bekleniyor-ABD’nin 4 katı-) Çin’in
alanlarında 2 ya da 4 kişilik ek bir istihda- e-ticaretteki tecrübelerinden (Alibaba vb)
mı tetiklediği belirtiliyor. Yani, çarpan etki- yararlanmak istiyor.
si güçlü bir alan. Dijital ürün ve hizmetleri AT Kearney’in araştırmasına göre
kullanan küçük ve orta boy işletmeler, Avrupa’daki cep telefon kullanıcılarının
kullanmayanlara göre daha hızlı büyüyor. telefonlarında mobil uygulama kullanım
İşte bu nedenle, büyümeyi, istihdamı ve oranı yüzde 57 iken Körfez’in 6 ülkesinde
verimlilik artışını dijital sektörleri canlandı- bu oran yüzde 76. Körfez, cepten alışveriş
rarak sağlamak istiyorlar. yapma oranlarında da ABD ve Avrupa’dan
Suudi Arabistan tarafından ilan edilen ileride. Cep uygulamaları aracılığıyla yapı-
2030 Vizyonu hedeflerinden biri ülkenin lan fiziki ve sanal e-ticaret harcamalarında
dünya E-Hükümet Araştırma Endeksi Körfez ülkeleri harcama başına 120 euro
listesinde en tepedeki 5 ülkeden biri öderken Avrupa’lılar harcama başına 30
olmak. Özellikle BAE, Bahreyn ve Katar’ın euro ödüyor.
Ortadoğu'nun en büyük
e-ticaret platformu,
Birleşik Arap Emirlikleri
merkezli Souq.
com, aylardır süren
pazarlıklar neticesinde,
650 milyon dolara
Amazon.com'a satıldı.
Türkiye için
fırsatlar olabilir
Türkiye bilişim sektörü
Körfez’i yakın markaja
almalı. Özellikle Birleşik
Arap Emirlikleri’nde dijital
ve internet girişimcilerine
fiziki mekan ve finansal
destek sunan bir çok kuluçka
merkezleri bulunuyor.
Başlangıç firmalarının
(start-ups) kuruluş ve ürün
geliştirme ya da daha
ileriki aşamalara yatırım
yapan fonlar da mevcut.
İnsan kaynağı yetersizliği
nedeniyle, çevre ülkelerdeki
girişimcileri, bilişimcileri ve
projeleri cazip fırsatlarla
kendilerine çekmeye
çalışıyorlar. Hızla gelişen
e-ticaret sektörüyle bağlantılı
olarak tedarik ve lojistik
hizmetleri pazarlarında
fırsatlar olabilir.
Bu arada, Internet Live
Stats’ın 2016 verilerine
göre, internet kullanım
oranı Körfez ülkelerinde
yüzde 90’ın üzerinde iken
Türkiye’de henüz yüzde
58 civarında. Öte yandan,
80 milyonluk Türkiye’de
emekleme aşamasındaki
e-ticaret pazarı henüz 8
milyar dolar düzeyinde.
Yıllık büyüme hızı yüzde
31. 52 milyonluk Körfez’de
ise şuan 5.3 milyar dolar
büyüklüğünde olan e-ticaret
pazarının 2020’de 19.8
milyar dolara ulaşması
bekleniyor (AT Kearney).
İki taraf şuanda 16 milyar
dolarlık fiziki ticaret
hacmine sahip ve Körfez’in
Türkiye’deki doğrudan
yatırımlarında son yıllarda
belirgin bir artış mevcut.
Bunlar, e-ticaret sektöründe
de, Körfez’den Türkiye
pazarına yönelik ortaklıklar ve
satın almalar şeklinde fırsat
doğurabilecek nedenler.
 TREND
Körfez İşbirliği Üyesi 6 ülke,
gelirde petrole bağımlılıktan
kurtulmak amacıyla yeni bir
ekonomik düzenin temellerini
atıyor. Sektörel çeşitlendirmeye
gidiyor. Çeşitlendirmeyi de
dijital ekonomi zemini üzerinde
inşa ediyor. Körfez ülkelerinin
başta dijital endüstriler olmak
üzere inşa etmeye çalıştığı yeni
ekonomiyi, Türk iş dünyası için
oradaki muhtemel fırsatları,
Körfez’in girişim kültürünü
yakından tanıyan bir isimle,
Rushdi Siddiqui ile konuştuk.
Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülke-
leri bütçe açıklarıyla ilk kez tanışıyor.
Bunun üstesinden gelmek için petrol
bağımlılığından kurtulup sektörel
çeşitlendirmeye gitmek istiyorlar. Peki,
orada parlayan sektörler hangileri?
Körfez’de yükselen sektör dijital
ekonomi. Düşük petrol fiyatları, yalnız-
ca petrole bağımlı Körfez hükümetleri
üzerinde değil, aynı zamanda bölgedeki
bankacılık sektörü ve KOBİ'ler üzerinde
de (negatif) bir dalgalanma etkisi mey-
dana getirdi. Körfez hükümetleri ekono-
milerinin çeşitlendirilmesi gerekliliğine
sürekli vurgu yapıyor. Örneğin, Dubai ve
bir dereceye kadar da Bahreyn, turizm,
toplantı-konferans sektörü, ticaret vb.
sektörlerle çeşitlendirmeye ve şimdi de
140 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
dijital ekonomi, yeni girişimler ve e-tica-
ret üzerine odaklanan bir model olmuş
durumda. Dubai'nin Akıllı Hükümet pro-
jesinin dijital uyuşmazlıkları azaltmada
bir kıvılcım ateşi olduğu söylenebilir.
İnternet penetrasyonu, akıllı telefonlar,
ödeme sistemleri ve lojistik, dijital eko-
nominin temelini oluşturuyor ve Körfez
ülkeleri bu formüle sahipler, yavaş yavaş
hayata da geçiriyorlar. Careem'in (taksi
yazılımı Uber'in eşdeğeri) ve Souq.
com'un (Amazon e-ticaret sitesinin
eşdeğeri) başlattığı yeni girişimler,
başlangıç firmaları (start-up) kültürünün
profilini yükseltti ve şimdi biz birçok
hızlandırıcı firmalar (accelerators) ,
melek yatırımcı ağları, hatta geç dönem
girişimlerini fonlayan bazı özel yatırım
fonları (private equity) görüyoruz ki bu
da yeterli derecede büyümüş firmaların
artık ölçek sermayesine ihtiyaç
duyar hale geldiğini gösteriyor.
Ayrıca, Souq.com'un
potansiyel satışı ve onu
Amazon'nun satın alabi-
leceği söylentileri, Noon.
com'un (Emaar Başkanı
Mohd Alabbar ve bazı büyük
bireysel yatırımcılar tarafından
desteklenen e-ticaret sitesi) piyasaya
çıkması, 2.3 trilyon dolarlık Müslüman
Yaşam Tarzı Pazarında daha fazla yeni
girişimleri tetikleye bilecek heyecan ve-
rici gelişmelerdir. Buradaki zorluk, ‘hisse
senedi kültürü’ne hala uzak olunduğu
için risk sermayesine erişimin zaman
alacak olması, ancak yavaş yavaş yeni
sürgünleri de görüyoruz.
Başlangıç firmaları (startup), işsizlik
oranının çok yüksek olduğu 30 yaşın
altındaki gençler için büyük bir saha ola-
cak. Ancak eğitime ve koçluğa ihtiyaçları
var hatta ana mesele, sorunlar karşısın-
da derinlikli düşünmeleri daha derin-
likli cevaplar bulabilmeleri. Yani, petrol
fiyatları tarihsel yüksek ortalamalarına
geri dönseler bile, saatin, haftanın ve
ayın ihtiyacı olan şey yine de ekonomik
çeşitlendirmedir.
Yeni yapı nasıl şekilleniyor, bu
süreci kim, nasıl finanse ediyor?
Ulusal Varlık Fonları’nın, denizaşırı
ülkelerde yapmış oldukları yatırımların
Daha önce New York Borsasında, Dow Jones İslami Hisse Senetleri Endeksi’nin kuruluşunu gerçekleştiren Siddiqui, Dubai’de Thomson Reuters İslam
Ekonomileri Bölümünü yönetti, Malezya’da Zilzar Technology’yi kurdu, halen Hindistan merkezli Zywary Vakfı’nın Başkanlığını yürütüyor.
bir bölümünü satıp, elde ettikleri nakdi
kendi ülkelerine getirdiklerini, özellikle
de temettü verimi (kâr payı) üreten hal-
ka şirketlere ve istihdam artırıcı özelliğe
sahip altyapı projelerine yatırım yaptıkla-
rını duyuyoruz. Aynı zamanda, artık
istihdamda göçmen işçi almak yerine
yerli halka yöneldiklerini görüyoruz.
Türk şirketleri için Körfez’deki
fırsatlar nerede olabilir?
Türkiye bir G-20 ülkesidir, olmalı. Türk
şirketleri halen Körfez ülkelerinde gerek
bağımsız olarak gerekse de ortak almak
veya ihale üstlenmek suretiyle tüketim,
inşaat, bankacılık gibi sektörlerde faali-
yet gösteriyor. Daha da fazla rol alacak-
lar. Fakat Arap Baharı ve petrol fiyatları
gibi nedenlerle bu uzun zaman alabilir.
Kendisi dışındaki 56 Müslüman ülkeyle
kıyaslandığında, Türkiye, ekonomik
kasını ve finansal nüfuzunu
kendi sınırlarının ötesine
genişletmek zorundadır.
Alarm durumuna ge-
çirilmiş bir güvenlik algısına
sahip olan Körfez, Trump
yönetiminin yeni normalinden
nasıl etkilenecek?
Beyaz Saray'dan gelecek yorumları
ve eylemleri (ABD’den Körfez’e atana-
cak yeni büyükelçilerin kim olacağını)
bekleyelim. Bildiğim kadarıyla, Körfez
hükümetleri/liderleri, ABD Başkanı
Trump'ın yürürlüğe koyduğu kararlar
hakkında bir yorum yapmadı. Gele-
neksel olarak, başka ülkelerin ‘dahili
işleri, politikaları, bildirileri ve kanunları’
hakkında geleneksel olarak yorum yap-
mamayı tercih ediyorlar. ABD Başkanı
Trump’ın bölgede ilk devlet ziyaretini
hangi ülkeye yapacağını (Suudi Arabis-
tan’a mı, Birleşik Arap Emirlikleri’ne mi?),
uçaklar için açık-gökyüzü anlaşmalarıyla,
Bahreyn’deki Beşinci Filo'yla, ortak as-
keri tatbikatlarla ilgili nasıl davranacağını
bekleyip göreceğiz. Körfez ekonomileri,
2020/2030 vizyonlarının bir parçası
olarak, gençlik işsizliği azaltmak, ekono-
milerini petrol dışında çeşitlendirmek
ve bilgi temelli bir ekonomi inşa etmek
üzere kendi iç sorunlarını yeniden ta-
nımlamak zorunda.
www.derinekonomi.com
 İNFO

59
ÜLKEDEKİ EKONOMİK
DURUMUN İYİYE
GİDECEĞİNE
İNANANLARIN
ORANI
50 ÇALIŞTIKLARI
KURUMLARIN
TOPLUMA FAYDA
SAĞLADIĞINI
DÜŞÜNENLERİN
ORANI

Y KUŞAĞININ
KAYGILARI DEĞiŞiYOR
54
Dünyanın dört bir yanında
politik gerginlikler,
çekişmeli geçen
seçimler ve ekonomik
belirsizlikler Y kuşağına
ait çalışanlarda endişe

56
oluşturarak kaygılarının SOSYAL VE POLİTİK
niteliğinin değişmesinde DURUMUN İYİYE
önemli rol oynuyor. GİDECEĞİNE
İŞSİZLİKTEN
İNANANLARIN ORANI
Deloitte tarafından bu yıl ENDİŞE

65 21
gerçekleştirilen ‘Y Kuşağı DUYANLARIN
Araştırması’na göre bu ORANI
kuşağın kişisel ve mesleki
bakış açısı değişiyor.
Y kuşağının duyduğu
TEKNOLOJİNİN endişeler mevcut işlerinde
BÜYÜMEYE kalma kararları üzerinde ESNEK ÇALIŞMANIN
ETKİ EDECEĞİNİ de etkisini gösteriyor. VERİMLİLİĞİ
DÜŞÜNENLERİN ARTTIRDIĞINI
ORANI Ebru Çolak DÜŞÜNENLERİN ORANI
 EĞİTİM

ÖĞRENCi
TURiSTTEN
DAHA CAZiP Son yıllarda
öğrenciler için daha
tercih edilebilir
olarak görülen
yurtdışı eğitimi
bu pastadan pay
almak isteyen
ülkelerin iştahını
kabartıyor. Dünyada
dolaşım halinde
olan uluslararası
öğrenci sayısının
2020’de 7 milyonu
aşacağı tahmin
ediliyor. Türkiye’ye
en çok Azerbaycan,
Türkmenistan,
Suriye, Irak,
Yunanistan,
Kırgızistan,
Kazakistan ve
Kosova’dan öğrenci
gelirken, eğitim için
en çok İstanbul,
Ankara, İzmir, Konya

280
ve Erzurum tercih
ediliyor.
MiLYAR
DOLAR Ebru Çolak

K
üresel eğitim endüstrisi iştah
kabartmaya devam ediyor.
Pastadan daha fazla pay
almak ve beyin göçünden faydalanmak
için rekabet eden ülkeler yatırım ve
tanıtımlara hız vererek burs, mezuniyet
sonrası çalışma gibi teşviklerle öğren-
YABANCI ÖĞRENCİLERİN
2020’DE TAHMİNİ DÜNYA GENELİ
BÜTÇESİ
cileri cezbetmeye çalışıyor. Nedeni çok
basit. Bu öğrenciler eğitim aldıkları
süre içinde hem kendi hem de gittikleri
ülkeden burs alıyor. Ailelerinin katkısı
ve kendi özel burs olanaklarıyla birlikte
aylık gelirleri ciddi seviyeye ulaşıyor.
Eğitim sektörüne maddi katkıları yanın-
da, günlük yaşamlarında ülkedeki farklı
sektörler için önemli bir kazanç kaynağı
anlamına geliyor. Erasmus Öğrenci

142 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

Değişim programı bilgilerine göre İngiltere’de bir
öğrencinin aylık ortalama harcaması minimum
bin sterlin. Yani aylık 4 bin 500 lira civarında. Tür-
kiye’de 1990’lı yıllarda başlayan öğrenci hareket-
liliği 2000’li yıllarda artış gösterirken, uluslararası
öğrenci sayısının 2020’de 7 milyonu bulması
bekleniyor. YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç,
Türkiye’deki uluslararası öğrenci sayısının 100 bin-
lere ulaştığını söyleyerek ülkemizin 189 ülkeden
öğrenciyi ağırladığını belirtiyor. Türkiye’ye en çok
Azerbaycan, Türkmenistan, Suriye, Irak, Yunanis-
tan, Kırgızistan, Kazakistan ve Kosova’dan öğrenci
gelirken; eğitim için en çok İstanbul, Ankara, İzmir,
Konya ve Erzurum tercih ediliyor. Bu öğrencilerin
yüzde 34’ü İnsani Bilimler, Edebiyat ve Eğitim fa-
kültelerini tercih ederken yüzde 21’i Sağlık, yüzde
1’i ise Mühendislik ve Mimarlık fakültelerinde eği-
tim görüyor. Öğrenciler gidecekleri ülkeleri seçer-
ken kalite, istihdam edilebilirlik, ulaşılabilirlik, yaşam
tarzı, güvenlik gibi kriterleri göz önüne alıyor.
İHRAÇ EDİLEN HİZMET ÜRÜNÜ
Ülkelerin ihraç edebildiği bir hizmet ürünü
haline gelen eğitim sektörü, uluslararası alanda
öne çıkmanın da yapı taşlarından biri. Yüksek
nitelikli insan göçünün sağlanması için atılacak ilk
adımlardan biri olan yabancı öğrenci hareketliliği
o ülkeye eğitim, bilim, ekonomi ve daha pek çok
alanda katkı sağlıyor. Yurtdışı eğitimin öğrencile-
re çekici gelmesi, eğitim olanaklarının artışı gibi
faktörler pastadan pay almak isteyen oyuncuların
sayısının artmasına neden oluyor. Uluslararası
eğitim pazarının en büyük oyuncusu ise ABD. Bu
ülkede, Amerikan vatandaşı olmayan öğrenciler
göçmen veya mülteci statüsünde bulunuyor. Bu
tanım F (öğrenci) vizesi, H (geçici işçi/stajyer)
vizesi, J (geçici değişim öğrencisi) vizesi ve M
(mesleki eğitim) vizesi sahibi olanları kapsıyor.
Amerika’yı Birleşik Krallık takip ediyor. Birleşik
Krallık’ta ‘Uluslararası öğrenci’, Birleşik Krallık ’ta
ikamet etmeyen öğrenci olarak tanımlanıyor.
Birleşik Krallığı ise sırasıyla Almanya, Fransa ve
Avustralya takip ediyor. Almanya’da ‘Yabancı
öğrenci’ kavramını, ‘hareketli yabancı öğrenci’
yani Almanya’ya sadece eğitim için gelen yabancı
öğrenci ve ‘hareketli olmayan yabancı öğrenci’
yani Alman orta dereceli okul yeterliliği olan ve
büyük ihtimalle Almanya’da oturma izni alacak
723.277 455.600 510.842 94.842
ABD’NİN KABUL ETTİĞİ BİRLEŞİK KRALLIĞIN
YABANCI ÖĞRENCİ KABUL ETTİĞİ ÖĞRENCİ
SAYISI SAYISI
öğrenci olarak ikiye ayrılıyor. Fransa’da ise yabancı
öğrenci, Fransa’ya okumak için gelen ve büyük
ihtimalle Fransa’da oturma izni alabilecek öğrenci-
ler ‘yabancı öğrenci’ olarak tanımlanıyor.
YURTDIŞI EĞİTİMİN YENİ OYUNCUSU
ASYA ÜLKELERİ
Asya ülkeleri, öğrenci çekebilmek için çalışmalara
başladı. Çin, Hindistan, Japonya ve Güney Kore
gibi ülkeler uluslararası öğrencilerin yüzde 53’üne
denk geliyor. Yurtdışında eğitim gören Çinliler ’in
yaklaşık yüzde 90’ı kendi masrafları ile okurken,
diğer ülke öğrencileri burslardan faydalanmayı ter-
cih ediyor. Türkiye’den öğrenciler ise lisans, yüksek
lisans, doktora çalışması, ERASMUS gibi değişim
programlarıyla yurtdışına gitmeyi tercih ediyor.
Ayrıca Türkiye’de geçici koruma altında bulunan
19-24 yaş arası Suriyelilerin sayısının 10 bini buldu-
ÇİN YILDA ğunu belirten YÖK Başkanı Saraç, Suriyeli ve Iraklı
265 BİN öğrencilere yönelik olarak YÖK’ün desteği ile çok
farklı yöntemler izlendiğini de belirterek göçmenle-
rin sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan kısa vadede
TÜRKİYE ülkeye yapacağı katkıların bulunduğunu vurguluyor.
İSE 27 BİN Bunların yanında uluslararası eğitim sektörü-
YABANCI nün genişlemesi, güçlü biçimde beslenen ulusal
eğitimin uluslararasılaştırılması, yerel ekonomileri
ÖĞRENCİ güçlenen ülkelerin odağının kayması dolayısıyla
ÇEKİYOR uluslararası öğrencilere çekici gelen ülke sayısının
artması, sanal ve uzaktan eğitim olanaklarının artışı
gibi faktörler sektörü rekabete açık hale getirerek,
65.459
pastadan pay alan oyuncu sayısını da arttırıyor.
GELİR KAYNAĞI DURUMUNDA
Yabancı öğrencileri ülkelerine çekmek isteyen
gelişmiş ülkelerin bu kadar yarış halinde olmaları-
nın bir nedeni de uluslararası öğrencilerin turistten
daha cazip görülmesi. Gittikleri ülkelerde yiyecek-
ten barınma ihtiyacına kadar çeşitli harcamalar
yapan öğrenciler büyük gelir bir gelir kaynağı oluş-
turuyor. Eğitim destinasyonlarının çeşitlenmesiyle
öğrenci yarışına giren ülkelerde eğitim hizmetleri
önemli gelir kalemlerinden biri olarak görülüyor.
Zira bu turizmden ekonomiye kültüre ve sanata
kadar pek çok alanda katkı sağlıyor. Uluslararası
TÜRKİYE’NİN öğrencilerin okudukları ülkedeki öğrencilerle birlik-
YURTDIŞINA te yürüttükleri faaliyetler kültürün de ihraç edilebilir
GÖNDERDİĞİ seviyelere gelmesini sağlarken ulusal ekonomilerin
ÖĞRENCİ SAYISI de kalkınmasında katalizör görevi görüyor.
ÇİN’İN YURTDIŞINA ALMANYA’NIN
GÖNDERDİĞİ ÖĞRENCİ YURTDIŞINA
SAYISI GÖNDERDİĞİ SAYISI
 İNTERNET

Çin’de yerli
ve kontrollü
internet
girişimlerinin
ortaya çıkardığı
en önemli
gelişme, Çin’in
kendi sanal
dünyasını
kurması
oldu. Arama
motorundan
anlık
mesajlaşmaya
kadar Batı
menşeli internet
devlerinin
herbirinin
klonu Çin’de de
mevcut.

Kadriye N. Teker

Ç İ N ’ İ N İ N T E R N E T D E V L E R İ
 Çince herkes anlamına gelen  Piyasa
Renren halen Çin’in en büyük sosyal değeri 2
medya platformu. 2005 sonunda milyar doları
3 genç girişimci tarafından kurulan bulan Sina
site Facebook’a çok benziyor Weibo, bir
ve aktif 170 milyon bakıma Çin’in
Renren üzerinde kullanıcıya sahip. Twitter’ı ve
Üniversite öğrencileri 2009'da Sina Weibo
arasında popüler olan sitede farklı kuruldu. 220
uygulamalar da mevcut. Örneğin kullanıcılar, düzenli milyon üye sayısını geçen platform, gerçek
olarak oturum açma, güncelleme gönderme ve kişilerden yorumlar ve isim kabul ediyor ve kullanıcıların gerçek
cevap alma gibi çeşitli etkinlikler için puan kazanıyor. Kullanıcılar puan kimlik numaraları vermeleri zorunlu. Günde
kazandıkça, web sitelerindeki seviyeleri artıyor ve belirli seviyelerde 100 milyon mesajın gönderildiği platform,
kullanıcılar, ek ifadelere erişim ve ekstra ayrıcalıklar kazanıyor. 2014’te halka açıldı.

144 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

i
650 557
nternetin 90’lı yılların sonunda
Çin’e ulaşması ardından Bü-
yük Ateş  Duvarı uygulamasının
devreye girmesi ile ülke, dünyadaki en
geniş kapsamlı ve karmaşık filtreleme
sistemini kullanmaya başladı. Ayrıca
ülke genelinde 40 bin polis interneti
an be an takip ediyor. Çin'in büyüklüğü
ve katı merkezi yönetimi, dış dünyadan MiLYON MiLYON
bağımsız bir paralel internet evreninin
AKTİF İNTERNET KULLANICISI MOBİL İNTERNET KULLANICI SAYISI
ortaya çıkmasına imkân sağladı.
Aslında Çin’in alışkanlıkları ve Çin’in
kendi kendine yeterli olmaya çalışma-
sı, Çin’in internet konusunda da dışa
bağımlı olmamasını gerektiriyor. Bu
nedenle Çin’de internet sansürünün ilk
başladığı zamanlarda, bunun başarısız
olacağı ve internetin sınırsız özgürlük
alanı olduğu konusundaki düşünce-
ler Çin’de doğrulanmadı. Büyük Ateş
Duvarı’na rağmen milyonlarca insanın

4 MiLYON 130 BiN

alternatif platformlara yönelmesi ile
Çin’in sanal dünyasında, hareketli eko-
nomik ve sosyal ortam mevcut.
İNTERNET SİTESİ SAYISI

SOSYAL MEDYA ve bu mecraların en önemli özelliği Aslında dünyanın internet devle-

YENİLİKÇİ VE CANLI
Kendine özgü bir internet dünya-
sı olan Çin’in sanal hizmetlerinden
yaklaşık 2 milyar kullanıcı faydalanıyor.
Ülkede sanal dünyada Baidu, Aliba-
ba, Tencent ve Sina şirketleri egemen
sosyal medya ve e-ticareti bütün-
leştirmiş olmaları. Çin, ABD merkezli
sosyal medya platformlarına kapalı ve
dünyada birkaç ülke dışında kullanıcı
trafiği en yoğun sosyal medya sitesi
olan Facebook’un Çin’de esamesi
okunmuyor. Ancak çok daha yenilikçi
ve ilginç özellikleri ile sosyal medya
platformaları, Çin ve etkisi altındaki
ülkelerde hâkim durumda. Ayrıca Çin’in
video paylaşım, anlık mesajlaşma ve
arama motoru da yine kendisine özgü
özellikler gösteriyor.
tinin Çin’de olmaması bizi ne kadar
şaşırtıyor olsa da, Çinliler de her biri
Alexa’nın en çok ziyaret edilenler
listesinde her daim ilk 30’da olan ve
hayatlarının bir parçası olan siteleri-
nin bilinmemesine şaşırıyor. Kısacası
Çin'e gittiğinizde Facebook, Twitter
ve Youtube’a erişemeseniz de Büyük
Ateş Duvarı’nın ardında kocaman bir
paralel evren bulunuyor. Google için
Baidu, Youtube için Youku, Facebook
ve Twitter için sayısız sosyal paylaşım
ve mesajlaşma sitesi bulunuyor. 

cent  Çin’in Google’ı Youku Tudou

Ten
 WhatsUp benzeri anlık
mesajlaşma imkânı sunan
WeChat’in de dâhil olduğu Tencent,
800 milyon üzerinde kişi tarafından
kullanılıyor. Sosyal ağ, e-ticaret ve
çevrimiçi oyun hizmeti de veren
şirket Çin'deki en büyük B2C
çevrimiçi perakendecilerinden biri
olan JD.com’un yüzde 15 hissesini
de elinde bulunduruyor. Şirketin 2015
sonunda piyasa değeri 200 milyarı aştı.
durumunda olan Baidu,
 Youtube’un alternatifi
Çin’de pazarın yüzde
olan Youku Tudou, Çin’in
63’üne egemen
en büyük video payla-
durumda. Aynı zamanda Baidu
şım siteleri olan Youku
dünyanın en büyük
ve Tudou’nun 2012’de
internet şirketlerinden biri
birleşmesinden meydana
durumunda olan Baidu hizmetleri ile adeta Google’ın
geldi. Aylık 580 milyon
bir kopyası. Arama motoru hizmeti yanı sıra Baidu’ya
tekil kullanıcının ziyaret
bağlı diğer uygulamalar harita servisi, mobil arama
ettiği site, Alibaba tara-
motoru, haber, ansiklopedi, bulut bilişim servisi ve
fından satın alındı.
çeviri hizmeti veriliyor. 2000 yılından bu yana aktif
olan Baidu, Aralık 2007'de, NASDAQ-100 endeksine
dâhil olan ilk Çinli şirket oldu.
 SÖYLEŞİ

KÜRESEL
KRiZLERiN
DERMANI
FAiZSiZ
FiNANS
Türkiye bugünlerde
‘İslami finans’ kavramıyla
biraz daha yakından
tanışıyor. Bu alanda global
merkez olarak Londra
ön planda olmasına
rağmen, İstanbul da ciddi
bir alternatif olarak hızlı
bir yükseliş kaydediyor.
Türkiye Katılım Bankaları
Birliği Genel Sekreteri
Osman Akyüz’e göre,
2008 krizinden bugüne
kadar geçen süre içinde,
dünya ekonomik sistemi,
faizsiz finansın değerini
ve gücünü çok daha
iyi anladı. 2008 krizini
tetikleyen mortgage
çöküşü gibi derin
sorunların yaşanmaması
için katılım bankacılığına
artan bir ilgi söz konusu.

Zeliha Saraç

146 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

D
ünya 2008 krizinin yaralarını
hala saramadı. ABD başta
olmak üzere gelişmiş ülkeler
hala yüksek faizlerin neden olduğu
borç sorunları ile meşgul. Mortgage
krizi ile başlayan süreç kapitalizmin en
uzun süren krizlerinden birine neden
olurken, katılım bankacılığı ve faiz-
siz finans alternatif olarak gündeme
oturdu. “2008 finansal krizinden sonra
dünyada faizsiz finansın bu krizlere
karşı dayanıklılığı dikkatleri üzerine
çekti” diyen Türkiye Katılım Bankaları
Birliği Genel Sekteri Osman Akyüz’e
göre, küresel ekonomi bu süreci yeni-
den düşünüyor. Son yıllarda Mortgage
krizi gibi derin sorunların yaşanmaması
için katılım bankacılığına artan bir ilgi
söz konusu. Biz de Osman Akyüz ile
biraraya gelerek katılım bankacılığının
potansiyelini ve hedeflerini konuştuk.
Türkiye neden bir merkez olma-
sın İslami finansta? Ancak “İslami
finans nedir?” sorusu tabi önemli
biraz bahsedelim isterseniz.
İslami finans İslama uygun finans
yani buradan kastedilen biliyorsunuz
İslam finans ve para konusunda belli
prensipler vaaz ediyor. O prensiplere
uygun finans ve ticari faaliyet yürüt-
me anlamına gelen bir kavram. Hem
bankacılıkta hem de sermaye piyasala-
rında İslami prensiplere, İslami ilkelere
uygun finans anlaşılması gerekir. Lond-
ra bu konuda da sadece geleneksel
finansta değil, bankacılıkta, sermaye
piyasalarında değil, İslami finansta
da iddialı. Londra da faizsiz bankalar
var faaliyet gösteren hatta geleneksel
bankaların faizsiz çalışan bölümleri var
lindow adı altında faaliyet gösteriyorlar
ve İngiltere bu konuda belli hassasiyet-
leri aşmış, finans olunca bir endüstri
olarak bakılıyor, bir hizmet alanı olarak
bakılıyor ve çok da önem veriliyor. Dü-
zenlemeleri yapılıyor. Bu konuya ilişkin
teşkilatlar oluşturuluyor ve İngilizler
bu konuda etkinler. Biz de İstanbul’u
finans merkezi yapma projesi kapsa-
mında faizsiz finansın da bu projenin
ayrılmaz bir parçası olması konusun-
da çalışıyoruz. Zaten İstanbul Finans
Merkezi Projesi’nin 7. bileşeni; faizsiz
bankacılığı, faizsiz finansı geliştirme
anlamında biz Türkiye Katılım Banka-
Finans Merkezi Projesi’nin
7. bileşeni faizsiz bankacılık.
Faizsiz finansı geliştirme
anlamında biz Türkiye Katılım
Bankaları Birliği olarak
projede görev aldık. İstanbul’u
küresel finans merkezi yapma,
öncelikle bölgesel finans
merkezi yapmak için ciddi
anlamda çalışıyoruz. İstanbul’u
inşallah bir faizsiz finansın
merkezi yapacağız
ları Birliği olarak da o projede görev
aldık, o projede çalışıyoruz. İstanbul’u
bölgesel finans merkezi yapma, önce-
likle bölgesel finans merkezi yapmak
konusunda ciddi anlamda çalışıyoruz.
O projeye destek veriyoruz. Biz de
İstanbul’u inşallah bir faizsiz finansın
merkezi yapacağız.
Katılım bankalarının ürünleri farklı
açılardan yaklaşılmasıyla ilgili de bazı
eleştiriler geliyor. Bu durumu nasıl
değerlendireceksiniz?
Faizsiz bankacılığın Türkiye’de 30
yıllık bir geçmişi var. Katılım bankaları
adı altında faaliyet gösteriyorlar. Bizim
bankacılık sistemimizin ayrılmaz parçası
haline geldiler. Genç bir endüstri, yeni
bir endüstri gelişme sürecini daha
tamamlayamamış, ürün anlamında,
uygulama anlamında finansal farklılık-
lar bu kurumlar arasında olabiliyor. Bu
da işin tabiatından, doğal bir gelişme
bu. Biz bu farklılıkları, bu farklı anlayış-
ları, farklı ürün kategorilerini bir yerde
ahenkleştirebilmek için Türkiye Katılım
Bankaları bünyesinde bir danışma
komitesi oluşturduk. Bu daha çok
ürünlerin hizmet alanlarının farklılıkla-
rını gidermeye yönelik, anlayışları bir
araya getirmeye yönelik bir çalışmadır.
Her bankanın danışma kurulundan bir
üye bir danışman o danışma komite-
sine katılıyor. Müşterek meseleler, ürün
alanları orada tartışılıyor ve müşterek
verilen kararlara diğer katılım bankaları
da uymak durumunda. Hatta bu danış-
ma komitesini biraz daha ileriye taşıyıp
danışma kurulu haline getireceğiz. Bu
konuda düzenlemeler yapılma aşama-
sında. Biliyorsunuz Türkiye’de Faizsiz
Finans Koordinasyon Kurulu adı altında
Başbakan Yardımcılığı bünyesinde bir
kurul oluşturuldu. O kurulun günde-
minde bu merkezin danışma kurulu
oluşturulması. O oluşturulduğunda bu
konuya ilişkin genel prensipleri, bu
konudaki vaaz edilecek temel pren-
sipleri yayınlayacak kaideler, kurallar
oluşacak. Bu farklı uygulamaları, farklı
anlayışları böylece bertaraf etmiş
olacağız. Ama her halükarda az da
olsa farklı uygulamalar olmaya devam
edecek çünkü burada anlayış farklılık-
ları var, kavrayış farklılıkları var. Bu da
aslında bir zenginlik olsa gerek.
 SÖYLEŞİ
Katılım bankacılığıyla ilgili
mevcut veya şu an mevcutta ya da
ama katılım bankacılığını merak eden
potansiyel müşteriler diyeyim ben
oraya, yeterince bilgi sahibi olduklarını
düşünüyor musunuz? Değilse bunun
için eğitim çalışmalarınız var mı?
Türkiye katılım bankaları birliği
olarak biz katılım bankaları konusunda
halkı bilgilendirmek, nasıl bir hizmet
ürettiğimizi anlatmak için bir algı ve
itibar açısından da katılım bankala-
rını anlatmaya gayret ediyoruz. Her
platformu burada değerlendiriyoruz.
İşte basın yayın yoluyla, konferanslar
yoluyla, çalıştaylar yoluyla, müşterile-
rimizi direk bilgilendirme yoluyla da
bu konuda aydınlatmaya çalışıyoruz.
Katılım bankaları Türkiye’de 30 yıldır
var, Türkiye’de katılım bankaları bilini-
yor ama daha fazla bilinme ihtiyaçları
var. Bu bankalarımız da biraz önce
de bahsettiğimiz gibi faizsiz banka-
cılık hizmeti sunuyorlar. Yani finansal
hizmeti, faizi devre dışı bırakarak
vermeye çalışıyor bu bankalarımız ve
hakikaten de efektif ve etkin bir finans
hizmeti sunuyorlar. Bizim bunu tabi
anlatma ihtiyacımız, geniş kesimlere
ulaştırma ihtiyacımız devam edecek.
Türkiye’de 1000’e yakın katılım ban-
kalarının şubeleri var. 5 tane katılım
bankamız faaliyet gösteriyor. Bugün iti-
bariyle bu katılım bankalarımızın toplam
aktif büyüklüğü 135 milyar mesafesine
geldi. Bu ileride de büyüyecek. Katılım
bankalarının işletme tabanlı daha doğ-
rusu hizmet ağını genişletmesiyle bu
bankalarımız büyüyecek ve hakikaten
faizsiz finans anlamında hizmet talep
edenlere bu hizmeti getirecekler.
Peki, önümüzde 5 yıl, yani 5 yıl-
dan kastım aslında 2020-2023 gibi
düşünecek olursak. Kamu bankala-
rının veya kamu katılım bankalarının
haricinde özel veya yabancı yeni
oyuncu beklentiniz var mı?
Biz bir strateji belgesi yaptık. Sektör
olarak 2025 yılına kadar katılım
bankalarının bugün itibariyle yüzde 5
civarında olan bankacılık sisteminde-
ki payını hedef olarak yüzde 15’lere
taşıyacağımızı tahmin ediyoruz. Öyle
hedefledik ve bu yönde çalışıyoruz.
Bu çalışmaları yaparken de kamu
148 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
Biz bir strateji belgesi yaptık.
Sektör olarak 2025 yılına kadar
katılım bankalarının bugün
itibariyle yüzde 5 civarında olan
bankacılık sistemindeki payını
hedef olarak yüzde 15’lere
taşıyacağımızı tahmin ediyoruz
iradesi de kamu otoritesi de bizlere
çok ciddi destek veriyor. Hatta kamu
bizzat sermaye koyarak bu sektöre
girdi. 2 tane kamu katılım bankası
bizim üyelerimiz haline geldiler. Gerçi
bugüne gelene kadar 1-2 yol kazası
yaşadık. Bir iflas olayı yaşadık arkasın-
dan bir Bank Asya olayı yaşadık. Fakat
onlar bizi çok da olumsuz etkilemedi.
Onların yeri bugün dolduruldu. Ban-
kalar efektif bir şekilde Türk sanayine,
Türk ticaretine, Türk bankacılığına
hizmet sunar durumdalar.
2023 yılında nasıl bir pay alacak
tüm bankacılık sistemi içerinden katılım
bankaları, böyle bir öngörünüz var mı?
Bizim 2025 yılı için bir öngörümüz
var. Yüzde 15 civarında bir payı katılım
bankalarının temsil ettiği sektör karşı-
layacak diye hedefliyoruz.
Katılım bankacılığı tabi tüm
dünyada az önce anlatmış oldu-
ğunuz İngiltere örneğinden yola
çıkacak olursak çok büyük öneme
sahip faizsiz bankacılık sizin daha da
ilerlemesi için katılım bankacılığının
yetkili bir yerlerden, hükümetten bek-
lediğiniz, takip ettiğiniz, talep ettiğiniz
ekstra bir şeyler var mı? Yeni düzenle-
meler, ihtiyaç…
Tabi var. Bugün itibariyle şunu
söylemek mümkün; Türkiye’de katılım
bankacılığı düzenleme anlamında,
regülasyon anlamında bütün noksan-
lıklarını tamamlamış durumda. Yani
bizim bankalarımızda bankacılık kanu-
nu bünyesinde faaliyet gösteriyorlar.
Alt düzenlemeler bankacılık kanuna
uygun şekilde yapılmış ve faaliyetimiz
aksaksız devam ediyor. Otoritereler
bize yardımcı olmak konusunda son
derece açıklar, şeffaflar, yardımcı olma
konumundalar, hem BDDK’mız hem
Hazinemiz hem Merkez Bankamız yani
bize herhangi bir ayrıcalık gösterme-
den eşit şekilde bize de hizmet verir
durumdalar. Sektörün geliştirilmesi,
büyümesi arzu ediliyor. Bunun sebebi
de Türkiye’de finans hizmetinin çeşit-
liliği, derinliği, ekonominin finansmanı
açısından son derece önemli. yani Tür-
kiye’de hala banka sistemine, finansa
ulaşamayan kesimler var. Dolayısıyla
bunları bizim finansla buluşturma
ihtiyacımız var. Çeşitli nedenlerle, belli
hassasiyetler nedeniyle bankacılık-
tan ve finans âleminden uzak duran
insanımızı da finans sistemiyle bu-
luşturma, onların finans ihtiyacını da
karşılama durumundayız. Biz katılım
bankaları olarak sadece bankacılık
alanında değil, sermaye piyasası
alanında da faaliyet gösterme gayreti
içindeyiz. Bireysel emeklilikte, orada
da model oluşturduk. Türkiye’de faiz-
siz bireysel emeklilik şirketleri kuruldu.
Onların topladığı kaynakları da bizim
bankalarımızda veya bizim bankala-
rımızın veya portföy yönetim şirket-
lerinin oluşturduğu yatırım fonlarında
bu fonlar değerlenir duruma geldiler.
Burada sermaye piyasası kurulumuz
ve hazinemiz son derece cömert dav-
randı. Sisteme açık oldu. Yani faizsiz
esasta da siz emeklilik hizmeti bugün
alabiliyorsunuz Türkiye’de. İsteyen fa-
izsiz esasta alıyor, isteyen faizli esasta
alıyor. O imkanı da müşterilerimize
seçer hale getirdik, oluşturduk.
Peki, bu katılım bankalarının
diğer bankalarla birlikte yani daha
www.derinekonomi.com
rekabetçi, kendi aralarında değil de
diğer özel bankalarla rekabetçi olma-
sı için çalışmalarınız var mı
Şimdi rekabet edemezseniz piyasa
sizi dışarıya iter. Dolayısıyla rekabet et-
mek zorundasınız. Hem katılım banka-
ları kendi aralarında rekabet ediyorlar
hem de katılım bankalarıyla mevduat
bankaları, katkı ve yatırım bankaları
rekabet ediyor. Piyasa da rekabet esas,
yasak olan, olmaması gereken haksız
rekabet. Haksız rekabete mani olmak
için de hem birlikler hem de Türki-
ye’deki rekabet kurumu zaten gelişme-
leri yakinen takip ediyor. Rekabet işin
esası, rekabet kaliteyi getiriyor, rekabet
maliyet ucuzluğunu getiriyor, rekabet
hizmetin tabana yayılmasını, uygun
maliyetlerle yayılmasını temin ediyor.
Biz de rekabet ediyoruz ama burada
haksız rekabete yer verecek faaliyet-
lerden geri duruyoruz. Netice itibariyle
rekabet işin özü biz de rekabet etme
gayreti içindeyiz. Müşteri ister istemez
sizi o rekabet havasına sokuyor. Müşte-
ri velinimetiniz ona kaliteli, ucuz ve hızlı
hizmet sunmak durumundasınız.
Cumhurbaşkanı Erdoğan bir
konudan bahsetmişti. Bu 2008 krizi
sonrası yaşanan faizden dolayı işte
en son FED faiz arttırdı vs. krizlere
deva olacak çözümlerden de bah-
sediliyor ya devamlı, bahsediyoruz
sizinle daha önce de konuşmuştuk.
İslami finansın buradaki önemini
biraz açalım mı? Yani eğer biraz
daha katılım ve İslami finansı ön
plana çıkarırsak 2008’de yaşanan
faiz ve bu konut krizini biraz daha
bertaraf edecek bir sistem yapılabilir
mi dünya için ne dersiniz?
Aslında bu faizsiz finans, İslam ban-
kacılığı, katılım bankacılığı dünyanın
ilgisini çeker hale geldi. Dünya bankası
biliyorsunuz İstanbul’da faizsiz finans
araştırma merkezi açtı ve Türkiye’de
faaliyet gösteriyor. IMF faizsiz finansa
çok yakinen ilgili 2008 finansal kri-
zinden sonra dünyada faizsiz finansın
bu krizlere karşı dayanıklılığı dikkatleri
üzerine çekti. Yani faizsiz finans bir
kere türev ürün üretmiyor. Faizsiz
finans reel finansa tekâbül ediyor. Bire
bir reel finansa yani paranın nerede
kullanıldığı, ne aldığı, ne sattığı, ne
Hem Uzakdoğu krizinde hem
de Ortadoğu’daki gelişmelerde
bu finansal krizlerden
faizsiz bankalar çok daha az
etkileniyor. Bu bir model olarak
tahminen ele alınıyor, alınacak.
Batıda da bu iş tartışılıyor, bu iş
okunuyor, bu iş tetkik ediliyor
ürettiği faizsiz finansta bilmek duru-
mundasınız. Yani para büyümüyor,
kendi kendine çoğalmıyor. Dolayısıyla
krizlere sebep olacak herhangi bir ne-
tice üretmiyor. Bir de faizsiz finansta
riskin paylaşımı esas. Yani bankayla
müşterisi riski paylaşıyor. Yani size
para emanet eden, bankaya tasar-
rufunu emanet eden o tasarrufun
çalıştırılması neticesinde gelire ortak
oluyor veya para batarsa, para zayi
olursa zarara ortak oluyor. Dolayı-
sıyla bilançonun pasifinde halktan
toplanan para bankanın gerçek bir
borcu değil. Ortaklık sermayesi olarak
nitelendirilebilecek bir para. Dolayısıy-
la faizsiz bankalar krizlere karşı daha
güvenlikli bir netice veriyor. Bu test
edilmiş ve bu gözlemlendirilmiş. Hem
Uzakdoğu krizinde hem de Orta-
doğu’daki gelişmelerde bu finansal
krizlerden faizsiz bankalar çok daha
az etkileniyor. Bu bir model olarak
tahminen ele alınıyor, alınacak. Batıda
da bu iş tartışılıyor, bu iş okunuyor, bu
iş tetkik ediliyor. Hatta şu Sukuk deni-
len bir enstrümanımız var dünya da
yaygın şekilde kullanılmaya başlandı.
Burada esas şu; Sukuk varlığa dayalı
ihraç edilen bir menkul kıymet. Yani
menkul kıymetin arka planına hangi
varlıkların olduğunu, hangi asetlerin
olduğunu menkul kıymeti alan biliyor.
O menkul kıymetin başına bir şey gel-
diğinde, bir tehlike geldiğinde o aset-
lere, o varlıklara menkul kıymet sahibi
ulaşma hakkına sahip. O varlıklar o
menkul kıymete tahsis edilmiş durum-
da. Dolasıyla birebir varlığa dayalı bir
menkul kıymet oluşturma gayreti bu
Sukuk dediğimiz ve dünyada yaygın
olarak kullanılıyor. Bizde de kullanılıyor
bizim hazinemiz de ihraç ediyor, bizim
katılım bankalarımız da ihraç ediyor.
Türkiye’de sukukun, biz kira sertifikası
diyoruz yaygınlık kazanacağını, önemli
bir menkul kıymet enstrümanı haline
geleceğini biz düşünüyoruz. Serma-
ye Piyasası Kurulu da zaten onun alt
yapısını yaptı. Borsada işlem görüyor.
Borsada da kote edilmiş durumda
sermaye piyasası değeri olarak, varlığı
olarak zaten borsada da bu kıymet
işlem görüyor.
2017’ye dair katılım bankacı-
lığıyla ilgili hedefinizi öğrenebilir
miyim?
Bizim strateji belgemiz var 2015’te
uluslararası bir danışmanlık şirketine
yaptırdığımız onu kamuya da arz ettik.
Kamu da strateji belgemizi sahiplendi.
Hatta İstanbul Finans Merkezi Projesi
ile birlikte o strateji belgesinin hayata
geçirilmesi için çalışmalarımız aralıksız
devam ediyor. Burada taraflarla BDDK
ile, Merkez Bankası ile Hazine ile yakın
iletişim halindeyiz. 3 ayda bir zaten
koordinasyon merkezinde toplantı
yapılıyor, gelişmeler kontrol ediliyor.
Biz de birlik olarak Türkiye Katılım
Bankalarını tanıtmak için, hizmet
çeşitliliğimizi, ürün kalitemizi artırmak
için sürekli çalışma grupları ile çalışma
yapıyoruz. 2017’de uluslararası bir
Katılım Bankacılığı Zirvesi organize
ediyoruz. Yanılmıyorsam Kasım’ın
16’sı, 17’sinde MÜSİAD ile birlikte
düzenliyoruz. Türkiye Katılım Bankaları
Birliği olarak düzenliyoruz. Uluslararası
düzeyde bu konudaki uzmanlar, bilgisi
olanlar bu zirvede yer alacaklar. 
 YATIRIM

Türkiye, Broadway müzikallerinin, dünyaca ünlü

dans ve tiyatro topluluklarının, Lady Gaga, U2 gibi
çok dinlenen sanatçıların ve müzik gruplarının
Ayşe Olgun

dünya turnesine çıktığında muhakkak uğradıkları

bir ülke. Kendi içerisinde de sanat potansiyeli
oldukça yüksek bir ülke. Sanatçılarımız arasında
kişisel bir çıkış yakalayarak Avrupa'ya hatta
dünyaya açılanlar var.

T
ürkiye, Broadway şovları, dev orkestraları veya
müzikallerinin, oda müziği topluluklarını
dünyaca ünlü dans ağırlayacak teknolojide ve
ve tiyatro topluluklarının, kapasitede salonlarımız, açık
Lady Gaga, U2 gibi çok hava sahnelerimiz var. Her
dinlenen sanatçıların ve türlü imkana sahibiz ama
müzik gruplarının dünya ürettiğimiz sanat eserlerinde
turnesine çıktığında mu- ne kadar kendimiziz? Yani
hakkak uğradıkları bir ülke. ne kadar yerli ve milliyiz? Bu
Kendi içerisinde de sanat soru uzun zamandır kültür
potansiyeli oldukça yüksek. sanat dünyasında herkesin
Sanatçılarımız arasında kişi- kafasını meşgul ediyor. Kendi
sel bir çıkış yakalayarak sanatçılarımızı yurt dışına
Avrupa'ya hatta dünya- pazarlayabiliyor muyuz?
ya açılanlar var. Ancak Bizim sanatçılarımız dünyaya
topyekun bir hareket- açılmak için uygun bir kanal
lilikten bahsetmek ne bulabiliyorlar mı? Müzayede-
yazık ki henüz mümkün lerde Türk eserlerinin kıymeti
değil. Dünyanın sahnesi nedir? Daha net bir soru
olarak iyi bir pazar sorarsak kültürel ekonomi
payımız var. Büyük alanında ürettiğimiz işleri

150 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017 www.derinekonomi.com

dünyaya doğru bir şekilde pazarlayabi- birlikte yaklaşık 22 milyar dolar (yüzde çok tanışmasını kolaylaştıran, gelişmeye
liyor muyuz? Sesimizi duyurabiliyor mu- 1) yer kaplıyor. Bununla beraber, dünya müsait olduğu halde iktisadî olarak geri
yuz? Hepsinden önemlisi hak ettiğimiz üzerinde yaratıcı ekonomi sektörlerinde kalmış veya korunması gereken dallarda
yerde miyiz yoksa Batı’da üretilen kültür toplam 29,5 milyon insan çalışırken Tür- doğrudan teşvik ve sübvansiyon gibi
sanat ekonomisi piyasası için sadece ‘iyi kiye’de bu rakam 575 bin civarında. politikalar uygulamalıdır.” Kendisiyle
müşteri’ miyiz? barışık olmayan bir insan nasıl başkası-
ORTADOĞU’YA KÜLTÜREL AÇILIM na faydalı olamazsa toplumsal olarak da
SANAT ÜRÜNLERİNDE Oysa pek çok medeniyete ev sahipliği barışıp ötekiyle uzlaştığımızda çok daha
KDV KALDIRILSIN yapmış olan bu toprakların birikimini güçlü işler ortaya çıkarabiliriz.
Geçtiğimiz ay Kültür ve Turizm daha başarılı bir şekilde dünya ülke-
Bakanlığı’nın önderliğinde tam 28 yıl lerine taşımak gerekiyor. Özellikle yurt KULUÇKA PROJELER YAPILMALI
sonra yeniden toplanan 3. Milli Kültür dışında kendimizi daha net ifade etmek Daha somut neler yapılabilir soru-
Şurası’nda yer alan Kültür Ekonomisi için komisyonun aldığı kararlar oldukça sunun cevabı da burada: “Olgunluğa
Komisyonu’nda yerli sanat piyasamız kıymetli. Öncelikle dünyaya açılmak için erişmiş veya dış ticarette fazla veren
ele alındı. Ali Saydam başkanlığında ne yapılması gerektiği hususunda rapor- dallarda “millî gelir yönetimi” ilkesini
toplanan komisyon üyeleri, dünyada da şu noktalara dikkat çekildi: Mevcut benimsemeli, bileşenleri bu yöne teşvik
ve ülkemizde kültürel ekonomi alanın- uluslararası ilişkiler ve siyaset ortamında, etmelidir. Sektörün talepleri göz önünde
da neler yapmalıyız, pazar payımızı özelde kültür-sanat ve genelde yaratıcı tutularak acilen idarî ve hukukî düzen-
artırmak için nasıl bir yol izlemeliyiz gibi ekonomide dünyadaki yaratıcı ekonomi- lemeler yapılmalı, oluşan yeni ortamın
sorulara kafa yorup fikir alışverişinde nin yüzde 50’den fazlasını elinde tutan avantajları dünyaya etkin bir şekilde
bulundular. Bu tartışmaların sonucunda Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’ya nüfuz anlatılmalıdır. Hem ülkemizdeki kültü-
Kültür Ekonomisi Komisyonu 30 sayfalık etmek maliyetli ve meşakkatlidir. Eldeki rel ve yaratıcı ekonomi girişimcilerini
bir rapor hazırladı. Raporda Türki- mevcut varlığı koruyarak çevreden mer- hem de öncelik verdiğimiz bölgelerden
ye’nin milli ve yerli kültür gelecek yetenek sahibi ve
piyasasını daha verimli Türkiye İstatistik Kurumu’nun Aralık 2016 tarihli girişimcilerin önünü açacak
hale getirmek ve dünya “kuluçka” programları ve
verilerine göre 2015 yılında kültür harcamaları bir
piyasasına açmak için projeleri hayata geçirilmeli-
önceki yıla göre yüzde 6,5 oranında artarak yaklaşık
önemli tavsiye kararları dir.” Bu ülkenin genç nüfu-
alındı. Rapor hazırlanırken
33 milyar TL'ye yükseldi sunu düşünürsek yapılması
komisyonun üzerinde gereken tek şey belki de
durduğu iki husus vardı: Biri kültür sanat keze doğru bir yol haritası belirlenebilir. bu gençlerin hayallerinin önünü açmak.
ürünlerinin alımı ve satımındaki yüksek Çevre ülke ve bölgeleri arasında özellikle Bunun içinde gençlerimizi hayallerimizin
vergi ve KDV’nin düşürülmesi diğeri ise Türkiye’nin iyi ilişki içerisinde olduğu Or- önüne geçirmemiz gerekir.
ivedilikle ülkemizdeki kültür envanterinin tadoğu, Orta Asya Türk cumhuriyetleri,
çıkarılmasıydı. Böylece “dünyanın en Rusya, Ukrayna, Balkanlar, Uzakdoğu ve DENİZ KUM GÜNEŞ
zengin kültürlerinden birine sahip olan Pasifik ülkeleri, Güney Amerika ve Afrika ÜÇGENİNDEN ÇIKALIM
ülkemizin bu zenginliğini vatandaşlarının önem arz etmektedir. Bu ne demek Dünya siyaset alanında özellikle Batı'da
refahını sağlayacak ekonomik bir değere oluyor? Öncelikle kendi komşularımızı yükselen İslamafobia giderek Türk düş-
çevirmek” çok daha kolay olacaktı. sanatımızla etkilememiz gerekiyor. manlığına dönüşüyor. Oysa Türk kültür
ve geleneği hem inandığı İslam dininin
KÜLTÜR HARCAMALARI EN BAŞTA KENDİMİZLE BARIŞALIM kurallarıyla hem de barışçıl siyasetiyle şe-
ARTTI AMA Komisyonun aldığı en önemli karar- killendi yüzyıllar boyunca. Batı'daki kötü
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) lardan biri de şu: “Gün geçtikçe artan Türkiye imajını oluşturmak için mücadele
Aralık 2016 tarihli verilerine göre 2015 sosyal çeşitliliğin Türkiye toplumuyla kar- edenlere karşı sanatçılara da sorumlu-
yılında kültür harcamaları bir önceki yıla şılaşmasını krizsiz aşacak ve bu sosyal luklar düşüyor. Türkiye turizmde hala bir
göre yüzde 6.5 oranında artarak yak- çeşitlilikteki muhtemel sorunları bertaraf cazibe merkezi ama komisyon üyeleri
laşık 33 milyara yükseldi. Yine kültürel edecek bir toplumsal uzlaşı sağlanma- turizmi biraz deniz, kum, güneş üçgenin-
mal ihracatı bir önceki yıla göre yüzde lıdır. Onları dünyaya sunan ülkelerce den çıkarıp kültür ve sanata yönlendirir-
9.4 oranında artarak yaklaşık 18 milyonu içinin boşaltıldığı bir dönemde çoğul- sek Türkiye algısına olumlu yönde katkı
buldu. Ancak bu veriler dünya ölçeğin- culuk ve barış kavramlarını sahiplenip sağlayacağımızı önerdi. Dünyanın bir
den baktığımızda oldukça küçük. Bunu Türkiye’yi bütün insanlar için güvenli bir numaralı sorunu mülteci krizi konusunda
daha net görmek için yine sayılara baş- belde kılmalı, bunu yaparken de gelene- tüm dünyaya örnek bir davranış göste-
vurunca şöyle bir tablo ortaya çıkıyor: ğinden tevarüs ettiği değerleri bugünle ren Türkiye’nin kültür sanat alanında da
Türkiye, 2 trilyon 250 milyar dolar hac- buluşturmalıdır. Devlet, yaratıcı ekonomi tıpkı burada olduğu gibi bir organizas-
mindeki dünyadaki kültürel ve yaratıcı aktörlerinin üretimlerini dünya pazarına yona gitmeye ihtiyacı olduğu konusunda
ekonomide iç harcamaları ve ihracatıyla sunmasını ve bu kitlenin dünya ile daha herkes hemfikirdi.
 DÜNYA
KUZEY KORE’DE TAHT OYUNLARI
Uzun yıllardır gündemde olan Güney Doğu Asya jeo-politiği şimdilerde
ünlü dizi ‘Game of Thrones’u aratmayan iktidar oyunlarına sahne
oluyor. İddialara göre, Kuzey Kore Lideri Kim Jong-un kendi iktidar
hırsı ve Komünist Parti içindeki çekişmeler nedeniyle cinayetlerine
bir yenisini ekledi. Jong-un tarafına göre ise bu ölüm, ABD ve Güney
Kore'nin, ülke içinde karışıklık çıkarma çabasından ibaret.
Orhun Orhan Ünal
U
zun yıllardır gündemde olan
Güney Doğu Asya jeo-politiği
şimdilerde ünlü dizi ‘Game of
Thrones’u aratmayan iktidar oyunları-
na sahne oluyor. Kuzey Kore’de neler
oluyor? dedirten hadiseler zinciri,
Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'un
üvey kardeşi Kim Jong-Nam'ın şüpheli
ölümüyle başladı. ABD ve Güney Kore
gibi ülkelerin başı çektiği iddialara
göre, Kim Jong-un, kendi iktidar hırsı
ve Komünist Parti içindeki çekişmeler
152 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
nedeniyle cinayetlerine bir yenisini
ekledi. Acımasızlığı ile nam salan Kim
Jong-un dünyaya nükleer silahlar ve
pervasız savaş tehditleriyle meydan
okurken, Güney Kore ile olan düşman-
lığını bölgesel hatta küresel bir krize
dönüştürmeyi başarmıştı.
AMCASINI KÖPEKLERE
PARÇALATTI İDDİASI
Ülke içindeki siyasette de krizlerin
eksik olmadığı bilinirken, Kim Jong ai-
lesi ve Komünist Parti içindeki veraset
savaşları uzun zamandır alıp başını git-
miş durumda. 2015 yılında otoritesine
karşı gerekçesiyle 15 üst düzey yetkiliyi
idam ettiren Kim Kim Jong-un 2014'te
de ülkenin ikinci adamı durumunda-
ki amcası Jang Song-Thaek'i ölüm
emrini vermişti. Çin basınında yer alan
www.derinekonomi.com
haberlerde, Kim Jong-un'un, amcasını
ve beş yardımcısını üç gün boyunca
aç bırakılan köpeklere parçalattırdığı
ileri sürülmüştü. Reform yanlısı olduğu
belirtilen Kim Jong Nam, babası Kim
Jong Il'in ölümünün ardından ülkenin
müstakbel devlet başkanı olarak görü-
lüyordu. Ancak bu göreve getirilmeyen
Kim'in babası ile yaşadığı anlaşmazlık
sonrasında 2001 yılında sahte belge-
lerle Japonya'ya kaçtığı ve o tarihten
bu yana yurtdışında, ağırlık olarak
da Çin'in Macao bölgesinde yaşadığı
belirtiliyordu. Kuzey Kore'ye göre, id-
diaları kesin bir dille reddederek Batılı
ülkelere bağlı istihbarat teşkilatlarının
Komünist rejimi yıkmak için uygula-
dıkları bir politika süreci söz konusu.
Kuzey Kore lideri Kim Jong-un'un
üvey abisi Kim Jong-nam suikastıyla
ilgili açıklamada bulunan Kuzey Koreli
yetkililer, cinayete dair bulguların kalp
krizine işaret ettiğini söyledi. Basına
da yansıyan Kuzey Kore liderinin üvey
kardeşi, Malezya'nın başkenti Kuala
Lumpur Havalimanı'nda 13 Şubat'ta
zehirlenmesi hikayesi kısa süre içinde
uluslararası krize dönüştü. Şubat ayın-
daki gelişmeler hatırlanacak olursa Kim
Jong-Nam'ın VX adı verilen sinir gazı
ile zehirlenerek öldürüldüğü aktarılmış,
bir Endonezyalı ve bir Vietnamlı iki
kadın gözaltına alınmıştı. Güney Kore,
Kuzey Kore liderinin ölümüyle ilgili
olarak Pyongyang hükümetini sorum-
lu tutarken, Kuzey Kore bu iddiaları
yalanlamıştı. Malezya, Kim Jon-Nam'ın
parmak izi ve DNA'sının çocuklarından
alınan örneklerle eşleştiğini duyurdu.
Yaşanan olayın ardından Malezya ve
Kuzey Kore, iki ülke arasındaki gerilimin
artmasıyla elçilerini geri çağırdı.
ABD VE GÜNEY KORE’Yİ SUÇLUYOR
Cinayetle ilgili gözaltına alınan
Endonezyalı ve Vietnamlı iki kadının
yargılandığı davanın ilk duruşması 1
Mart'ta yapıldı. Sanıklar, mahkemenin
konuyla ilgili suçlamalarını reddetti.
Kısa sürede yılan hikayesine dönen
bu ölüm olayı konusunda Kuzey Kore
hükümeti, düşman kardeşi olan Güney
Kore’yi bir kez daha açıkça tehdit
ederken, ABD, Çin ve Avrupalı ülkeleri
hedef tahtasına oturttu. Geçtiğimiz
aylardaki nükleer silah denemeleriyle
Kim, cinayette kullanılan VX
sinir gazı iddia edildiği gibi en
ufak teneffüste ölüme sebep
oluyorsa, güvenlik kamerası
görüntülerinde maddeyi elleriyle
maktulün yüzüne sürdükleri
görülen şüpheli kadınların nasıl
hayatta kaldıklarını sordu
yükselen kriz, Asya ülkeleri arasındaki
ilişkileri yeni bir boyuta taşıdı. Birçok
kesime göre, ABD’nin liderliğindeki
blok askeri caydırıcılık yanında bundan
sonra Kuzey Kore’nin içişlerinde karışık-
lığa neden olacak bir takım psikolojik
hamlelerde bulunacak. Nitekim bu
muhtemel stratejinin kokusunu alan
Jong-nam hemen karşı saldırıya geçti.
Kuzey Kore’nin Birleşmiş Milletler (BM)
Büyükelçisi Kim In Ryong, New Y   ork'ta
düzenlediği basın toplantısında,
cinayetin ülkesinin uluslararası ima-
jını z  edelemek ve sosyalist sistemini
yıkmak amacıyla organize edilen bir
kumpas o   lduğunu ileri sürdü. Büyü-
kelçi Kim, "Bu, A'den Z'ye Amerikalı
yetkililerin p   ervasızlığını ortaya koyan
bir hadisedir. Kim Jong-nam'ın ölüm
sebebi henüz a   ydınlatılmamışken, ABD
ve Güney Kore, Kuzey Kore’ye hiçbir
temeli olmayan s  uçlamalar yöneltmek-
tedir" açıklamasını yaptı. Kim, cinayette
kullanılan VX sinir gazı iddia edildiği
gibi en ufak t  eneffüste ölüme sebep
oluyorsa, güvenlik kamerası görün-
tülerinde maddeyi e   lleriyle maktulün
yüzüne sürdükleri görülen şüpheli ka-
dınların nasıl hayatta k  aldıklarını sordu.
Büyükelçi Kim, ABD'nin dünyada VX
üretebilen nadir ülkelerden biri o   ldu-
ğunu ve Güney Kore'de kimyasal silah
stokladığını iddia ederek, cinayet-
te k  ullanılan gazın bu yolla sağlanmış
olabileceğini öne sürdü. "Kuzey Kore'ye
karşı uluslararası antipatiyi büyütmek
ABD'nin nihai h   edefidir" diyen Kim,
ABD'nin Kuzey'e karşı bir nükleer sava-
şı tahrik etmeyi a   maçladığını savundu.
"Bu yüzden ABD ve Güney Kore, Kuzey
Kore'nin sosyalist sitemini y  ıkamaya
yönelik ayak oyunlarına başlamışlardır"
ifadesini kullanan Kim, Kuzey K   ore'nin
buna yanıt olarak savunmasını ve
nükleer önleyici saldırı kabiliyetini g   eliş-
tireceğini vurguladı. 

iŞTE BÖYLE REKABET EDiLiR!
S
on günlerde popüler medyada
da çok konuşulan konulardan
biri, başta ABD olmak üzere
çeşitli Batı ülkelerinin, uçuş seyahat-
lerinde kabine akıllı telefondan daha
büyük cihazların alınmasını kısıtlaması
kararı oldu. Güvenlik endişeleri öne
sürülerek, muhtemel terör saldırılarına
karşı tedbir olarak başlatıldığı duyuru-
lan uygulamanın, THY de dahil olmak
üzere diğer ülke havayollarının son
yıllarda başlattığı büyük atağa karşı
uygulanan ticari bir kısıtlama olduğu
ise aşikar.
154 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
CSI MARKETING
A ş k ı n B a y s a l
THY örneğine yakından baktığı-
mızda, markanın son dönemde hem
filosunu güçlendirme hem de uçuş
ağını genişletme konusunda devrimci
adımlar attığını görüyoruz. Bu altyapı
hamlelerini, hizmet kalitesini artırma
ve iddialı isimlerin yer aldığı global
bir iletişimle destekleyen THY, sadece
yerli tüketicinin değil, Batılı tüketici-
nin gözünde de ciddi bir marka
değeri elde etmeyi başarmış
durumda.
Yeni karar, esasen bu
büyük hamleleri boşa
çıkarmayı hedefliyor. Kimse kişisel
bilgisayarı gibi değerli ve kolay zarar
görebilecek eşyalarını bagaja ver-
mek istemeyeceği ve özellikle uzun
uçuşlarda bu tür cihazlar biraz da yol
arkadaşlığı ettiği için, Batı dışı hava-
yollarının müşteri kaybedeceği hesap
ediliyor. Bu aslında ilk kez olan bir şey
de değil. Batı endüstrileri başka ülke-
lerden markaları güçlü rekabeti
karşısında siyasi irade-
lerden bu tür tedbirler
almalarını daha önce
de birçok kez istediler.
www.derinekonomi.com
 Sözgelimi, Japonlar
başta olmak üzere Uzak-
doğulu otomotiv ve motor
markalarının, özellikle 80’li
yıllardan itibaren ABD’de
yakaladığı büyük ivme
üzerine, Amerikan otomo-
tiv endüstrisi, yürüttüğü
lobi faaliyetleriyle çeşitli
tedbirlerin gündeme gel-
mesini sağlayarak, rakipleri
için Amerikan pazarında iş
yapmayı zorlaştırmaya ça-
lışmıştı. Ancak bu tedbirler
pek işe yaramadı. Bugün
Uzakdoğulu otomotiv
markaları ABD’de çok ciddi
pazar paylarına sahipken,
Detroit paslanmış bir şehir
olarak kaderine terk edil-
miş vaziyette.
Bu tür ‘kural dışı’ müda-
halelere yaratıcı tepkiler
vermek en doğrusu. Söz
konusu yasakların kalkması
için gerekli politik adımla-
rın atılması ve lobi faali-
yetlerinin yürütülmesi de
ihmal edilmemeli ancak en
hızlı yanıt ancak ince dü-
şünülmüş karşı hamlelerle
mümkün.
THY, tam da bunu yaptı.
Kabin yasağının başlatıl-
masının üzerinden daha
birkaç gün geçmişken yap-
tığı açıklamayla, uçuşlarda
bedava internet ve her yol-
cuya tablet imkanı sunaca-
ğını ilan etti. Konuya ilişkin
haberlerde bu uygulamaya
da bir şekilde kısıtlama ge-
tirilmesi halinde THY’nin B
planının da mevcut olduğu
ifade ediliyor.
THY, bu yeni hizmetini
duyurmak için yapacağı
iletişimde söz konusu kısıt-
lamalara da muzipçe do-
kundursa keşke. Dünyanın
globalleşmesine direnmek
gibi yel değirmenlerine
saldırmaktan farkı olmayan
uygulamalara yönelen ya-
sakçı akıllara muhteşem bir
cevap vermiş olur. 
PATRONUN MARKA
YÜZÜ OLARAK PORTRESİ
M
arka sahipleri, yakalanan başa-
rının ardındaki esas aktörler ol-
dukları halde, çoğu zaman geri
planda durmayı tercih ederler. Markalarını
basına ve iş dünyasına karşı elbette temsil
ederler, ancak iş reklam da dahil olmak
üzere kitlelere yönelik iletişime geldiğinde,
pek ortada görünmezler. Markalar bazen
ünlüler dünyasından bir isimle anlaşarak,
bazen de çeşitli karakterler veya ikonlar
yaratarak, mesajlarını geniş kitlelere ulaş-
tırma, daha net ifadesiyle marka elçiliği
görevini onlara bırakırlar.
Kimi markalar ise, çoğu zaman kuru-
cuları olan en üst düzey yöneticileriyle
özdeşleşmişlerdir. Bunun son dönemdeki
en etkileyici örneği, Apple’ın iki kurucu-
sundan biri olan Steve Jobs. Jobs, marka-
sıyla o kadar bütünleşmiş bir figür idi ki,
1985’te Apple’dan ‘mecburen’ ayrılmasın-
dan sonra marka fena halde bocaladı, yok
olmanın eşiğine geldi. 1997 yılında şirkete
döndüğündeyse, Apple kendini yeniden
buldu, şaha kalktı ve bugünkü devasa
boyutlarına ulaştı.
Jobs, markasının bir numaralı iletişim
elçiliği görevini 2011’deki erken ölümüne
kadar sürdürdü. Hasta yatağından yeni
kalkmış, bir deri bir kemik kalmış haliyle
bile Apple’ın son harikalarını sahneden
duyurmaya devam etti. Ölümünden sonra
yerine geçen Tim Cook ise, Jobs’ın söz-
cülük misyonunu bir ölçüde sürdürse de,
bir marka yüzü olarak hiçbir zaman onun
üstlendiği rolü üstlenemedi –daha doğru-
su aslında üstlenmeye de kalkmadı.
Kurduğu markayla özdeşleşmiş, mar-
kasının bir numaralı iletişimcisi rolünü
üstlenmiş, hatta markasının sembolüne
dönüşmüş başka girişimciler de var. Akla
gelen en popüler global örnek, yüzünün
stilize formu hâlâ KFC’nin ambleminde
yaşayan Colonel Harland David Sanders
veya meşhur lakabıyla ‘Albay’.

BİR MARKA ADAM:
RICHARD BRANSON
KFC örneğinde olduğu gibi ‘sembolleş-
me’ noktasında olmasa bile marka-
sıyla özdeşleşmiş marka kurucularına
günümüzde de rastlıyoruz. Virgin
markasının sahibi, enerjik girişimci
Richard Branson bunun mükemmel
bir numunesi. “Virgin, Richard Branson
şahsiyetinin markalaşmış halidir, hatta
Virgin Richard Branson’dan başka bir
şey değildir” demek çok da mübala-
ğalı bir değerlendirme olmaz. Virgin
markası müzikten radyoculuğa, pera-
kendeden seyahate, demiryollarından
havayollarına, hatta uzaya seyahate
kadar birbirinden farklı pek çok alana
girmiş ve bu alanların hepsine Bran-
son’ın enerjisini ve meydan okuma
tarzını taşımıştır.
Marka bu alanlara girerken Richard
Branson bizzat marka yüzü olarak
da devrede olmuştur. Virgin Atlantic
markasıyla havayolu işine girdiğinde
Branson, pazarın en büyük markası,
dolayısıyla en büyük rakibi olan British
Airways’in yöneticilerine meydan
okumuş, onları yelkenliyle Atlantik’i
geçmeye çağırmış, karşılık alamayınca
bizzat kendisi okyanusu yelkenliyle
geçmiştir.
Türkiye’ye baktığımıza markasıyla öz-
deşleşmiş kurucular listesine ilk olarak
geleneksel diyebileceğimiz markaları-
mız giriyor. Kurukahveci Mehmet Efen-
di, Kemal Kükrer, Kemal Tanca, Eyüp
Sabri Tuncer gibi isimler hemen akla
gelen örnekler. Ancak bunları modern
markalarla bir tutmamak gerekiyor.
Bunlar daha sonra kitleselleşmiş olsa-
lar bile esasen ‘esnaf kökenli’ markalar
ve esnaf mamulleri de çoğu zaman
‘ustasının adıyla’ anılır.
Geleneksel esnaf markalarının
ötesinde kurucusuyla ya da üst düzey
yöneticisiyle özdeşleşmiş modern kit-
lesel markalara baktığımızda ise ilginç
örneklerle karşılaşıyoruz. Bu noktada
akla hemen Ali Ağaoğlu fenomeni geli-
yor. İnşaatçılık işini ailesinden devralan,
Türkiye’nin son dönemde yaşadığı
büyük gayrimenkul dönüşümünün
vitrinindeki en ilginç girişimcilerden biri
olan Ağaoğlu, nevi şahsına münhasır
156 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
CSI MARKETING
A ş k ı n B a y s a l
Evrim Aras
bir figür olarak dikkat çekiyor. Yaptıkları
ve söyledikleriyle sık sık genel günde-
me de gelen, sansasyonel haberlere
konu olan, iş hayatı kadar –belki ondan
da fazla- özel hayatıyla da çok konuşu-
lan Ağaoğlu, bu tartışmalı personasını
marka iletişimine de taşıyor.
Sinan Çetin’in çektiği iddialı reklam-
larla start alan, en son Maslak sırtların-
da at koşturmalı sahneleriyle tartış-
malar yaratan Ali Ağaoğlu’lu reklam
serileri, markanın alametifarikalarından
birine dönüşmüş durumda. Seri içinde
Ali Ağaoğlu’un çok zor beğendiğini
vurgulamak üzere yapılan, ‘bu olma-
mış, bu hiç olmamış’ replikleriyle hâlâ
hatırlanan reklamın popüler düzeyde
de ciddi yansımaları olmuştu.
Ali Ağaoğlu, bazı reklamlarında ifrata
kaçtığı düşünülen iddialı görüntü ve
söylemlerinin yanında, kamuoyun-
da sert tepkilere neden olan bazı
açıklamaları neticesinde, markasının
iletişiminde doğrudan yer almaya bir
süre ara verdi, ancak bunun geçici bir
durum olduğu açık. İddialı, tartışmalı,
hatta sansasyonel bir popüler kültür
figürü olarak Ali Ağaoğlu’nun kişiliği,
markasıyla fena halde bütünleşmiş
durumda çünkü.
Bu düzeyde olmasa da, markasının
iletişiminde daha mütevazı bir şekilde
yer alan başka isimler de var. Hem
profesyonel üst düzey yöneticilerin,
hem de bizzat marka sahiplerinin bu
rolü üstlendiklerine ilişkin güzel örnek-
lere rastlıyoruz.
Denizbank’ın enerjik, hatta hiperaktif
Genel Müdürü Hakan Ateş’i, İstan-
bul’un meşhur otobüs hattı 500T’de
geçen reklamda Beyazıt Öztürk’le
beraber görme şansımız olmuştu
örneğin. Ateş, basında sıkça yer alan,
bankacılık sektörünün görünürlüğü en
yüksek yöneticilerinden biri. Söz konu-
su reklam sayesinde, bu yüksek iletişim
arzusu ve yeteneğini en üst düzeye
taşımış oldu.
CEO’NUN DİLİNDEN TÜRKÜ
Geçtiğimiz ay ekranlarda, bu konuya
mükemmel örnek teşkil edecek türden
bir reklamla karşılaştık. Görevini mar-
kanın kurucusu olan babasından dev-
ralan Aras Kargo’nun başarılı CEO’su
Evrim Aras, markanın son reklam kam-
panyasında ekranda görünmedi belki
ama çok daha özgüven isteyen bir
işe soyundu. “Gönülden gönüle giden
her yolda varız. Biz, her gün daha iyisi
olmak için tutkuyla çalışan Araslarız”
sloganıyla hazırlanan duygusal tonu
yüksek reklamda, Neşet Ertaş’ın Gönül
Dağı türküsünü bizzat seslendirdi.
Evrim Aras, reklamda sesiyle yer
alması hakkında şunları söylüyor:
““Profesyonel bir cast ekibiyle çalış-
maktansa, Aras Kargo’ya gönül vermiş
çalışanlarımızla ve yerel halkla birlikte
filmimizin duygusal havasına uygun
daha sıcak daha samimi bir ruh yaka-
lamış olduk. Ben de aynı samimiyet
ve heyecanla türküyü seslendirdim.
Eminim bu güzel enerji seyirciye de
geçecek.”
Markaların arkasındaki isimlerin,
özellikle de marka sahiplerinin birer
marka elçisi olarak iletişime daha çok
dahil olmalarını, Türk girişimcisinin
özgüvenindeki artışın bir yansıması
olarak görmek gerekiyor. Bu ter-
cih, markanın tüketicisiyle iletişimini
kolaylaştırıp samimileştirebilir. Dikkat
edilmesi gereken en önemli nokta ise,
bu yöne girildikten sonra markayla bir-
likte marka sahibinin kişisel algısının da
büyük bir rikkat ve özenle yönetilmesi
gerekliliği! Markanın görünen yüzü
olmayı göze alıyorsanız, bir süre sonra
markanın neredeyse kendisi olarak
algılanmaya da hazır olmalısınız. 
www.derinekonomi.com
 İNFO

SEKTÖRÜN MİLLİ GELİRE 2015’TE DİJİTAL REKLAM

15.1 27.5
DOĞRUDAN KATKISI YATIRIMLARININ EKONOMİYE KATKISI

Genç ve Yüksek Katma

Değerli Dijital Reklam
Sektörü ekonomideki yerini
sağlamlaştırmaya devam MİLYAR TL MİLYAR TL
ediyor. 2011’den beri çift
haneli rakamlarla büyümeye
devam eden sektörün son
15 yıldaki büyüme oranı
yüzde 3.3. IAB (Interactive
AdvertisingBureau)
Türkiye’nin, IPSOS ve
Boğaziçi Üniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakültesi
tarafından yürütülen
araştırmaya göre dijital
reklama yatırılan her 1 TL ile
milli gelire 17,2 TL yansıma
gözleniyor.
Ebru Çolak

927.6 MİLYON TL
2016’NIN İLK YARISINDA
DİJİTAL SEKTÖRÜN ELDE 2016’NIN İLK
DİJİTAL
ETTİĞİ GELİR YARISINDA
REKLAM
DİJİTAL

450
SEKTÖRÜ
SEKTÖRÜN
ÇALIŞANLARININ
YAKALADIĞI

20 2.9
ÜRETTİĞİ GELİR
BÜYÜME
FAZLA GELİR

MİLYON TL
KAT DAHA

DİJİTAL REKLAMIN MİLLİ

GELİRDE GÖSTERMESİ
BEKLENEN ARTIŞ

02-07 Nisan 2017
16. İslam İşbirliği Teşkilatı Üyesi
Ülkeler İçin Fuar, Bağdat, Irak
Irak, Türkiye'den pek çok sektöre iş
fırsatı sunuyor. Bunun için de en ideal
fuarlardan biri Irak Ticaret Bakanlığı'na
bağlı Fuarlar ve Ticari Hizmetler Devlet
Şirketi'nin koordinasyonunda, "İslam
İşbirliği Teşkilatı Üyesi Ülkeler Arasında
Ekonomik Entegrasyona Doğru' temasıyla
duyurulan fuar. Türk girişimcilerin davet
edildiği fuar, Bağdat Uluslararası Fuar
alanında düzenleniyor.
www.tobb.org.tr
13-16 Nisan 2017
Franchise Expo Eurasia 2017 -
Antalya Bayilik Fuarı, Antalya
Özellikle Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Doğu
Anadolu Bölgeleri ile Avrupa ve Ortadoğu
ülkelerinden firmalar için franchise veren
öncü firmalar görücüye çıkıyor. Fuar gıda,
telekom-bilişim, züccaciye, enerji, tekstil-
hazır giyim, kişisel bakım-medikal ürünler,
büyük mağazacılık, mobilya, turizm,
otomotiv ve enerji gibi farklı alanlarda
yatırım yapmak isteyenlerin gelecek
umudunu besliyor.
www.antalyabayilikfuari.com
158 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
AJANDA
04-09 Nisan 2017
Uluslararası Mobilya, Aksesuarları,
Aydinlatma ve Ofis Mobilyaları
Fuarı, Milano, İtalya
Mobilya sektörü, 3  ay süreyle yüzde 18'den
yüzde 8'e düşürülen KDV oranıyla soluklandı.
Ancak işletmelerin bu önlemleri, uzun vadede
pazar arayışlarıyla tamamlamaları da önemli.
Özellikle uluslararası arenada bulunacak
yeni pazarlar ihracatın artırılması açısından
da önemli. Milano'daki "Fiera Milano Salone
Internazionale Del Mobile" Türk mobilyacılar
için fırsat s  unacaktır.
www.isalonifuari.comu
19-21 Nisan 2017
5. Uluslararası İstanbul Akıllı
Şebekeler ve Şehirler Kongre ve
Fuarı, İstanbul Kongre Merkezi
Bu fuar Dünya Enerji Birliği tarafından en
önemli etkinlikler arasında gösteriliyor.
Fuarda, heyeti ile birlikte ilk kez Türkiye’ye
gelecek olan Arap Yenilenebilir Enerji
Komisyonu Başkanı ve Ürdün Prensi Asem
Bin Nayef, ICSG İstanbul 2017 ile enerji
alanında işbirlikleri başlatacak. Yenilenebilir
enerjide yeni bir ivme kazanmayı hedefleyen
Türkiye, bu işbirliğine büyük önem veriyor.  konuşacaklarını belirtiyor.
www.icsgistanbul.com
06-09 Nisan 2017
7. Uluslararası Fotoğraf, Dijital
Görüntüleme Albüm, Reklam Baskı
ve Teknolojileri, Ekipmanları Fuarı,
CNR Expo Yeşilköy, İstanbul
Photo&Digital 2017, sayısal verilerle
Türkiye’nin lider, Avrupa’nın ikinci büyük
fuarı olarak biliniyor. İki yılda bir düzenlenen
fuara 600 markanın, 160 katılımcının ve 40
binin üzerinde ziyaretçi gelmesi bekleniyor.
Fuarda, Sigma, Sony, Fuji, Nikon, Olympus
Zoom İthalat gibi sektörün bilinen dev global
markaları son teknolojilerini sergileyecekler.
www.photo-digital.com.tr
18-20 Nisan 2017
EXPO Turkey by Qatar, Doha, Katar
Türkiye’nin Katar’a olan ihracatını
ikiye çıkarılması ve 1 milyar dolarlık
ihracat hacmi yakalanması hedefiyle
iki ülke şirketleri arasında bir
anlaşma imzalandı. Medyacity
CEO’su Hakan Kurt, Qatar National
Convention Center ile yaptıkları
işbirliği doğrultusunda, 300’ü aşkın
Türk firmasını Daho'ya götürüleceğini
ve yeni işbirliği olanaklarını
www.expoturkeybyqatar.com
www.derinekonomi.com
 KİTAPLIK

Katılım K ul hakkına önem ve öncelik veren bir sistem kur-

mayı amaçlayan ilkeler; israfın bertaraf edilmesi,

Ekonomisi
iktisadi ve siyasi bağımsızlığın sağlanması, mülkiyetin
yaygınlaştırılması, içtimai adalet, güvenlik ve refah
Yeni Zihin, Yeni İktisat şeklinde özetlenebilir. Bu ilkeler, Kur'an ve sünnet gibi
iki asli kaynaktan beslenen İslam iktisadının ilkeleridir
aslında. Bununla beraber iktisadın millileştirilmesi de
katılım ekonomisinin temelini oluşturur. "İnsanlık için
Temel Hazıroğlu
büyük bir imkan ve ümit kaynağı olan İslam, ışıklarını
saçmaya halen devam etmektedir" diyen Temel Ha-
Yayınevi: İz Yayıncılık
zıroğlu, İslam iktisadını ele alan çalışmalarını "Katılım
Sayfa sayısı: 319
Ekonomisi - yeni zihin yeni iktisat" başlığı altında
kitaplaştırdı. Çalışma, İslamın ekonomik yönünü tüm
yönleriyle ele alması açısından dikkat çekiyor.

Hasan Basri Yalçın Steve McClatchy Paul Vigna - Michael J. Casey Dr. Fatih Anıl

Ulusal Güvenlik Stratejisi: Kriptopara Çağı Pazarlamadan

ABD - İngiltere - Fransa - Karar Ver Bitcoin ve Dijital Paranın Küresel Perakendeye Hayata Dair
Ekonomik Sisteme Meydan Perakende, MBA, Ekonomi,
Rusya - Çin Okuması Pazarlama, Yönetim
Yayınevi: SETA Yayınevi: Sola Yayınları Yayınevi: Buzdağı Yayınevi: Yakamoz
Sayfa sayısı: 344 Sayfa sayısı: 279 Sayfa sayısı: 476 Sayfa sayısı: 209

Güvenlik Konseyi'nin beş
BM
daimi üyesi; ABD, İngil-
tere, Fransa, Rusya ve Çin. Her-
birinin ulusal güvenlik belgele-
rinin incelenmesi haliyle, özel
önem taşıyor. Bu devletlerin
güvenlikten ne anladıkları, nasıl
tanımladıkları bu incelemelerle
mümkün. SETA Strateji Araştır-
maları Direktörü Doç. Dr. Hasan
Basri Yalçın'ın "Ulusal Güvenlik
Stratejisi" kitabı, büyük güçler
olarak isimlendirilen uluslararası
aktörlerin, ulusal güvenlikleri-
ni korumak için nasıl planlar
yaptıklarını ortaya koyuyor.
Ulusal güvenlik stratejilerindeki
ortak özellikleri ortaya koyan ça-
lışmanın sonuçta vardığı nokta;
devlete ait savunma, istihbarat
ve terörle mücadele alanlarında
da stratejik çalışma yapılması
gerektiği şeklinde.
ayatın her aşamasında
H almak zorunda olduğumuz
kararlar, varılması gereken yere
zamanında ulaşmamızı engelledi-
ği gibi, istenilen sonucu alamayışı-
mızın da nedeni olabiliyor. Ancak
bununla beraber, öyle ya da böyle
bir şekilde karar vermek zorun-
dayız. Dünyaca tanınan liderlerle
çalışarak onların olağanüstü per-
formans seviyelerine ulaşmalarını
sağlayan Steve McClatchy, 'Karar
Ver' kitabında karmaşıklıkları ve
mazeretleri kolayca anlayıp, sa-
dece bir tek şeyi değiştirerek nasıl
gerçek kazanımlar elde etmeye
başlanacağını gösteriyor: Karar
verme şekli! Yazar okurları üç ba-
sit şeyi değiştirmeye yönlendiren
bir yolculuğa çıkarıyor: Önce-
liklendirme, planlama ve planı
gerçekleştirme. Okuma kararı iyi
sonuçlar doğurur!
ijital paranın, geleneksel
D finans ve sosyal yapıları
yeniden inşa edebilecek ve
bu sırada milyarlarca “banka-
sız” insanı da yeni bir küresel
ekonominin içine çekebilecek bir
devrim başlatması bekleniyor.
Öte yandan siber paraların en
ünlüsü olan bitcoinin; istikrarsız-
lık, şiddetli dalgalanma ve kötü
amaçlı işlerde kullanılma ile ilgili
kötü bir şöhreti var. Bazıları da
bitcoinin istihdamı ortadan kal-
dıracak ve ulus-devlet konsepti-
nin sonunu getirecek güce sahip
olduğundan endişe ediyor. Böy-
le bir ortamda kriptoparaların
gizemlerini, köklerini, işlevlerini
ve bir siber ekonomide yol bul-
mayı sağlayan faktörleri bilmek
önemli. 'Kriptopara Çağı' kitabı,
bitcoinin neden önemsenmesi
gerektiğini ortaya koyuyor.
Fatih Anıl kitabı yazmaktaki
Dr.
amacını "Her kademede
piyasa profesyonellerinden, lisans
öğrencilerine kadar herkes için
destek kitabı olabileceğini dü-
şündüm" diyerek belirliyor. Böyle
olduğunu sivil toplum kuruluşla-
rında da görevler almış, pazarla-
ma konusunda rüştünü ispatlamış
Orka Holding YK Başkanı Sü-
leyman Orakçıoğlu, "Perakende
sektöründe yön bulma konusun-
da herkesin baş ucunda olması
gereken bir kitap. Sektöre yeni
girenler için kolay, anlaşılır aynı
zamanda profesyoneller ve sis-
tem kurucularının işini kolaylacı-
racak bir çalışma. Özetle; teoride
kalmayan, pratik uygulamalar için
de yol gösterici" sözleriyle ortaya
koyuyor. Pazarlama trendleri ve
ekonomiye dair her türlü konu bu
kitapta yer alıyor.
 A ş k ı n
Rüzgar tersine mi dönüyor?
D
anold Trump, birçokları için büyük bir sürpriz olarak
Amerikan başkanlık koltuğuna oturduğunda akla gelen
ilk yorum, bildiğimiz anlamda küreselleşmenin sona
erdiği yönündeydi. Bu, çok isabetli bir tespitti ve bu köşede de
daha önce dile getirildi. Büyük çaplı sermaye hareketleri, Asya’da-
ki ucuz işgücü ve Batı ekonomilerinin somut üretimden çekilip
hizmet ekonomisi bazlı büyük pazarlara dönüşmesi gibi dinamik-
lerle şekillenen ilk globalleşme dalgasından söz ediyoruz elbette.
Yoksa küreselleşme, milyarları birleştiren teknolojik altyapısıyla,
üretimi daha önce hiç olmadığı kadar parçalayıp yaygınlaştıran
organizasyon gücüyle, büyük tarihsel akışına devam ediyor.
Bu ilk küreselleşme dalgası, yeni iş imkanları ve doymayan zen-
gin pazarlar sunarak gelişmekte olan ülkelerin ve gelişmiş ülkele-
rin üst sınıflarının işine yararken, işlerini ve daha kötüsü gelecek
umutlarını yavaş yavaş kaybeden Batılı orta sınıflar için bir çeşit
kayıp dönem oldu. Avrupa’da başlayan ve Trump’ın seçilmesiy-
le okyanusun diğer tarafına da sirayet ettiğine şahit olduğumuz
göçmen/yabancı/Müslüman karşıtlığı, esasen bu zemin üzerinde
neşvünema buluyor.
Trump’ın seçilir seçilmez ilk iş olarak yedi Müslüman ülkeden
ABD’ye gelenlere yönelik vize kısıtlamalarına girişmesi, Meksika
sınırına duvar örmeye başlaması ve bizzat ABD’nin liderlik etti-
ği uluslararası ticaret anlaşmalarını iptal etmesi ya da yeniden
masaya yatırması, tabanda biriken bu negatif enerjinin boşalma-
sıydı. Bu hamleler üzerine başta California gibi eyaletler ile New
York gibi modern zamanların Babil’i diyebileceğimiz kentlerde
doğan kitle hareketlerini, teknoloji şirketleri gibi globalleşme sü-
recinin en önemli lokomotifi ve kazananı konumundaki aktörlerin
heyheylenmesiyle birlikte, karşı cepheden gelen reaksiyonlar ola-
rak kayıtlara geçmek gerekiyor.
Merkez siyasetin güç kaybetmesi, politik spektrumun –özellikle
sağ, istisnai de olsa sol- aşırı uçlarına daha fazla iltifat edilmesi,
gerçeklerden kopuk, daha doğrusu gerçeğin ne olduğunu çok
da umursamayan (evet, post-truth politika çağındayız) popülist
siyasetin yükselişi Trump’la başlamadı. Doğu ve Orta Avrupa’da,
hatta Fransa gibi Batı’nın merkez ülkelerinde bile bu tür hare-
ketler siyaset arenasında ciddi bir çalkalanmalar yaratıyordu. Bu
aşırı hareketler Polonya, Macaristan ve Slovakya’da sağ, Yunanis-
tan’da sol versiyonlarıyla iktidara erişirken, Avusturya gibi örnek-
lerde iktidarın eşiğinden döndüler.
Trump seçilene kadar bu aşırılık hareketleri Batı dünyasının perife-
risinde mevzi kazanıyor, o nedenle dünyada yeterince yansıma bul-
muyordu. Trump’ın dünyanın bir numaralı ülkesinin bir numaralı kol-
tuğuna oturması, işin ciddiyeti konusunda ortada tereddüt bırakmadı.
Bu açıdan bakınca Trump’ın seçilmesinin ‘hayırlı’ sonuçlarının
olduğunu söylemek mümkün. Söz konusu aşırılık hareketlerinin
160 - DERİN EKONOMİ - NİSAN 2017
B a y s a l
Doğu Avrupa gibi Batı’nın taşrası diyebileceğimiz ülkelerde iktidara
yürümesi, bu politikaların insanlık için taşıdığı tehlikeleri fark etmek
açısından yeterince gündem olmuyordu; gündem olabilmesi için ku-
cağında çocuğu olan mülteci babaya çelme takan gazeteci gibi akıl
almaz kötülüklere şahit olmamız gerekiyordu. Dünyanın büyük politik
sahnelerinin uzağında gerçekleşen anomaliler uzmanlar ve meraklılar
dışında pek kimselerin bakışlarını celbedemiyordu. Bu korkutucu po-
litik trendin, dünyanın dört gözle izlediği Amerikan siyaset arenasına
yansıması ise, hem tehlikenin görünürlüğünü artırdı, hem de olsa olsa
diyalektikle açıklayabileceğimiz enteresan neticeler doğuruyor.
Her şeyden önce globalleşmenin tarihsel olarak kaçınılmaz ol-
duğu, önüne geçmeye çalışmanın yel değirmenlerine savaş aç-
maktan farklı olmadığı, Trump gibi reytingi yüksek bir politik figür
üzerinden tüm dünyada net bir şekilde görülmüş oldu.
İkincisi, yükselen milliyetçiliğin, içe kapanmanın, eskide kalmış
olması gereken ulusal hassasiyet ve düşmanlıkları kaşımanın,
dünyayı 20. yüzyılın ilk yarısında şahit olduğumuz türden yeni bir
modern barbarlığa taşıyabileceği açıkça fark edildi.
Üçüncü olarak, bu politikaların sözcülerinin ekonomik vaat diye
sunduğu şeylerin, gerçeklemesi imkansız anakronik çözümler ol-
duğu gerçeği apaçık ortaya çıktı. Başta Asya’ya ve Meksika gibi
ülkelere gitmiş işlerin merkez ülkelere dönmesi büyük şirketler
için taşınması imkansız maliyetler anlamına geliyor. Dahası bu
işler merkez ülkelere dönse bile yüksek işgücü maliyetleri nede-
niyle Batılı orta sınıfların değil, muhtemelen robotların istihdam
edilmesi sonucunu doğuracak. Bu gelişme ise, Noah Harari’nin
de isabetle dikkat çektiği gibi, geniş bir ‘gereksizler sınıfı’ yarat-
maktan başka işe yaramayacak.
Dördüncü olarak bizzat Batılı ülkelerin vatandaşları, Avrupa’daki
köklü ırkçılık ve aşırılık eğilimine karşı bir çeşit panzehir olarak gör-
dükleri ABD’ye bile yansıyan bu trend karşısında ilk kez ürktüler.
Şimdiye kadar açıkça tepki göstermeseler bile en azından sessiz
kaldıkları göçmenlere/yabancılara/Müslümanlara karşı yükselen
zenofobik hareketlerin, kendi hayatlarını da zehirleyebileceğini fark
ettiler. Bu aşırılık politikalarının dünyayı yaşanmaz bir hale getire-
bileceğine ilişkin alarm zillerini nihayet işitmiş gibi görünüyorlar.
Kesin konuşmak için erken belki ama Avrupa politik sahnesinde
şimdiye kadar yükselişte olan aşırılık hareketlerinin biraz ivme kay-
bettiğine ilişkin ciddi emareler var. Son kriz nedeniyle bizim de ya-
kından izlediğimiz Hollanda seçimlerinde Geert Wilders’in beklenti-
lerin epey gerisinde kalması, Fransa’da Marine Le Pen’e karşı liberal
vaatleriyle dikkat çeken Emmanuel Macron’un yükselişe geçmesi
gibi gelişmeler rüzgarın tersine dönmüş olabileceğini akla getiriyor.
Tarihsel bir ironi olarak, rüzgarı tersine çevirmek, kendisine
benzeyen ‘sarı kafalı’ siyasetçilerin iktidara yükselmesine engel
olmak da Donald Trump’a nasip olmuş gibi görünüyor.