ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
ΤΟΜΕΑΣ:
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

∆ιπλωµατική Εργασία
της φοιτήτριας του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και
Τεχνολογίας Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής του
Πανεπιστηµίου Πατρών

∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ του ΙΩΣΗΦ

Αριθµός Μητρώου: 5016

Θέµα

«Οργάνωση Βιβλιοθηκών Ηλεκτρικών Συµβόλων

στο AutoCAD για τη Σχεδίαση Ηλεκτρικών
Εγκαταστάσεων Εξωτερικών Χώρων (κήποι,
πλατείες κτλ)»

Επιβλέπουσα

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΥΡΓΙΩΤΗ

Αριθµός ∆ιπλωµατικής Εργασίας:

Πάτρα, Ιούλιος 2012

 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Πιστοποιείται ότι η ∆ιπλωµατική Εργασία µε θέµα

«Οργάνωση Βιβλιοθηκών Ηλεκτρικών Συµβόλων

στο AutoCAD για τη Σχεδίαση Ηλεκτρικών
Εγκαταστάσεων Εξωτερικών Χώρων (κήποι,
πλατείες κτλ)»

Της φοιτήτριας του Τµήµατος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και

Τεχνολογίας Υπολογιστών

∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ του ΙΩΣΗΦ

Αριθµός Μητρώου: 5016

Παρουσιάστηκε δηµόσια και εξετάστηκε στο Τµήµα

Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών στις
…….../……../………

Η Επιβλέπουσα Ο ∆ιευθυντής του Τοµέα

Ελευθερία Πυργιώτη Αντώνιος Αλεξανδρίδης

Επίκουρος Καθηγήτρια Καθηγητής

2
Αριθµός ∆ιπλωµατικής Εργασίας:

Θέµα: «Οργάνωση Βιβλιοθηκών Ηλεκτρικών

Συµβόλων στο AutoCAD για τη Σχεδίαση
Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων Εξωτερικών Χώρων
(κήποι, πλατείες κτλ)»

Φοιτήτρια: Σταυρούλα ∆ηµητριάδου

Επιβλέπουσα: Ελευθερία Πυργιώτη

Περίληψη
Η παρούσα διπλωµατική εργασία µε τίτλο «Οργάνωση βιβλιοθηκών ηλεκτρικών
συµβόλων στο AutoCAD για σχεδίαση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων εξωτερικών
χώρων (κήποι, πλατείες κτλ)», επεξεργάζεται την κατασκευή µιας βιβλιοθήκης
ηλεκτρικών συµβόλων. Η επεξεργασία αυτή γίνεται σε σχεδιαστικό επίπεδο, µε τη
χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει η έκδοση AutoCAD 2008, καθώς και σε
προγραµµατιστικό επίπεδο σε γλώσσα AutoLISP για τη σύνταξη του κώδικα που
υλοποιεί τη βιβλιοθήκη.
Στηρίζεται στο Πρότυπο ΕΛΟΤ HD – 384 και αντλεί τα διαγράµµατά του από το
Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 60617.08. «Γραφικά σύµβολα για διαγράµµατα».
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η εργασία χωρίζεται σε τρία βασικά
κεφάλαια τα οποία εξετάζουν τα εργαλεία σχεδίασης που παρέχει το AutoCAD 2008
για τη σχεδίαση των συµβόλων µας. Γίνεται ανάλυση του Προτύπου ΕΛΟΤ HD –
384 και συγκρίνεται µε τον παλαιότερο ΚΕΗΕ (σε περίπτωση που ο χρήστης της
βιβλιοθήκης ασχοληθεί µε την επέκταση παλαιότερων ηλεκτρολογικών σχεδίων).
Τέλος αναλύεται βήµα προς βήµα η κατασκευή κάθε συµβόλου της βιβλιοθήκης,
οι µετατροπές και οι µορφοποιήσεις που απαιτούνται και ο κώδικας που χρειάζεται,
ώστε τα ηλεκτρικά σύµβολα που σχεδιάσαµε να αποτελέσουν µέρος µιας χρηστικής
βιβλιοθήκης.
Τα συµπεράσµατα της παρούσας εργασίας συνοψίζονται στο γεγονός ότι η
επιλογή εξειδικευµένων συµβόλων για µια ηλεκτρολογική εγκατάσταση, βάσει του
ισχύοντος Προτύπου ΕΛΟΤ HD – 384 και η δηµιουργία µιας βιβλιοθήκης,
διευκολύνει σηµαντικά τον µηχανικό και κάθε σχεδιαστή ηλεκτρικών
εγκαταστάσεων, παρέχοντάς του ένα εύχρηστο εργαλείο στην εργασία του.

3
Summary

The present thesis entitled “Constuction of electrical libraries in AutoCAD , for

outdoor electrical installations (gardens, squares etc)” is based on ELOT HD – 384
Standard and ELOT EN 60617.08. “Graphical symbols for diagrams” Standard .
The subject of the project is the creation of an electrical library of symbols for
outdoor electrical installations.
In order to achieve the best possible scientific approach of the subject – matter,
this thesis is divided into three main chapters.
In the first chapter the designing tools provided by AutoCAD 2008 are thoroughly
examined.
The second chapter consists of an analysis of “ELOT HD – 384 Standard”,
dissecting its regulations compared with the standards of “KEHE”, the former official
electrical regulation in Greece.
In the final part there is a step by step description of the construction of an
electrical library, including all the formatting needed during the procedure, as well as
the code in AutoLISP which accomplishes our library.
The conclusion of the thesis leads to the fact that collecting specific symbols to
create an electrical library results to facilitate each and every electrical engineer or
designer, by providing a useful tool for one’s scientific work.

4
Ευχαριστήριο

Με την ολοκλήρωση της παρούσας διπλωµατικής εργασίας, θα ήθελα να

ευχαριστήσω την επιβλέπουσα κυρία Ελευθερία Πυργιώτη για την πολύτιµη συµβολή
της και την προθυµία της να µε αναλάβει, καθώς και τον συνεπιβλέποντα κύριο
Θωµά Ζαχαρία. Επίσης ευχαριστώ τον πρόεδρο του τοµέα Συστηµάτων Ηλεκτρικής
Ενέργειας κύριο Αντώνιο Αλεξανδρίδη για τη βοήθειά του. Ειδική µνεία οφείλω στον
αείµνηστο Σταµάτη Βασιλαντωνόπουλο και τον συνεκλειπόντα Ιωάννη Μήλια –
Αργείτη οι οποίοι µου είχαν δώσει τους αρχικούς άξονες για την εκπόνηση της
παρούσας διπλωµατικής εργασίας.

5
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή…………………………………………………………………………….8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Περιήγηση στο AutoCAD 2008………….……………...………..9
1.1 Η επιφάνεια εργασίας του AutoCAD 2008……………….............9
1.2 Εκκίνηση του AutoCAD………………………………………………………....12
1.3 ∆ηµιουργία νέου αρχείου………………………………………………………...12
1.4 Αποθήκευση σχεδίου…………………………………………………………….14
1.5 Σχεδίαση γραµµών - Βασικά εργαλεία επιλογής-αναίρεσης…………………….15
1.6 Εντολές επεξεργασίας- διαχείρισης σχεδίου…………………………………….17
1.7 Block……………………………………………………………………………..27
1.8 Οργάνωση µε επίπεδα (Layers)………………………………………………….31
1.9 ∆ηµιουργία επιπέδων…………………………………………………………….31
1.10 Εκχώρηση αντικειµένων σε επίπεδο…………………………………………....33
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 – Συγκριτική Ανάλυση……….………35
2.1 Κανονισµοί και Πρότυπα ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στην
Ελλάδα……………………………………………………………………………….35
2.2 ∆ιεθνής εξέλιξη κανονισµών και προτύπων……………………………………..35
2.3 ∆οµή του Πρότυπου ΕΛΟΤ ΗD-384…………………………………………….36
2.4 Τα είδη των εγκαταστάσεων που αποτελούν αντικείµενο
του Πρότυπου ΕΛΟΤ ΗD-384……………………………………………………….36
2.5 Οι χώροι στους οποίους εφαρµόζεται το Πρότυπο ΕΛΟΤ
HD-384……………………………………………………………………………….37
2.6 Xώροι που δεν καλύπτονται από το Πρότυπο ΕΛΟΤ
HD-384.........................................................................................................................37
2.7 ∆ιαφοροποιήσεις απαιτήσεων Πρότυπου ΕΛΟΤ HD-384
έναντι του ΚΕΗΕ……………………………………………………………………..37
2.8 Σύγκριση του απερχόµενου ΚΕΗΕ µε το ισχύον Πρότυπο
ΕΛΟΤ HD-384……………………………………………………………………….38
2.9 Οι νέες διατάξεις του πρότυπου ΕΛΟΤ HD-384………………………………...40
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Κατασκευή της βιβλιοθήκης…………………………………….42
3.1 ∆ηµιουργία των συµβόλων της βιβλιοθήκης…………………………………….42

6
3.2 Αρχεία Μενού……………………………………………………………………43
3.3 Το µενού POP (µενού αρχείου επιλογής)………………………………………..44
3.4 Το µενού IMAGE (µενού εικόνας)………………………………………………45
3.5 Συνδυασµός των αρχείων POP και IMAGE σε πρόγραµµα
AutoLISP…………………………………………………………………………….45
3.6 Ο κώδικας AutoLISP της βιβλιοθήκης ηλεκτρικών
Συµβόλων…………………………………………………………………………….46
3.7 Αποθήκευση του κώδικα σε µορφή αρχείου µενού……………………………...83
3.8 Φόρτωση του αρχείου µενού που δηµιουργήθηκε στο
AutoCAD 2008………………………………………………………………………83
3.9 Οπτικοποίηση των συµβόλων της βιβλιοθήκης………………………………….85
3.10 Φόρτωση των διαφανειών των συµβόλων στη βιβλιοθήκη…………………….85
Επίλογος – Συµπεράσµατα…………………………………….…………………...88
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………...………………………………………………………….89

7
Εισαγωγή
Η δηµιουργία βιβλιοθηκών συµβόλων αποτελεί ένα χρήσιµο βοήθηµα στις
τεχνολογικές επιστήµες όπως Αρχιτεκτονική, Μηχανολογία, Ναυπηγική. Στην
επιστήµη του ηλεκτρολόγου µηχανικού αποτελεί απαραίτητο εργαλείο διότι του
παρέχει σχεδιαστική ευελιξία και εξοικονόµηση χρόνου στην καθηµερινή εργασία
του.
Σε διεθνές επίπεδο συναντούµε σε ειδική βιβλιογραφία και κυρίως στο διαδίκτυο
ποικίλες βιβλιοθήκες συµβόλων που αφορούν από τα απλούστερα διακοσµητικά
σχέδια έως το πιο απαιτητικά τεχνικά σχέδια διαφόρων επιστηµών, γεγονός που
αποδεικνύει τη χρησιµότητα των βιβλιοθηκών συµβόλων στη σύγχρονη εποχή.
Αν και υπάρχουν εκδόσεις σχεδιαστικών προγραµµάτων που έχουν δηµιουργηθεί
για ηλεκτρολογική σχεδίαση (AutoCAD electrical) κρίνεται σκόπιµη η συγκέντρωση
των πλέον εξειδικευµένων συµβόλων για συγκεκριµένο τύπο σχεδίασης (πχ σύµβολα
για εξωτερικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις) για περαιτέρω εξοικονόµηση χρόνου του
χρήστη - σχεδιαστή κι εργονοµία. Αυτή την ανάγκη αποσκοπεί να καλύψει η
παρούσα διπλωµατική εργασία, διαιρούµενη σε τρία κεφάλαια:
Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται διεξοδική παρουσίαση και ανάλυση των µενού,
εντολών και δυνατοτήτων που παρέχει η έκδοση 2008 του AutoCAD για τη
σχεδίαση, µορφοποίηση των συµβόλων - block που θα απαρτίζουν τη βιβλιοθήκη.
Επιπρόσθετα, αποτελεί εγχειρίδιο για τη διεκπεραίωση οποιοδήποτε σχεδίου που θα
στηριχτεί στη βιβλιοθήκη, µε τις τροποποιήσεις που θα χρειαστεί ανάλογα µε τις
απαιτήσεις και τους στόχους του χρήστη - σχεδιαστή.
Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται συγκριτική µελέτη Προτύπου ΕΛΟΤ HD – 384 που
αποτελεί το ισχύον πρότυπο ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στη χώρα µας,
εναρµονισµένο µε τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς κανονισµούς, µε τον ΚΕΗΕ που
ίσχυε µέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα. Στόχος του κεφαλαίου είναι η ενηµέρωση του
αναγνώστη για τα κύρια σηµεία που εισάγει το νέο πρότυπο, τις συµφωνίες ή
διαφοροποιήσεις µε τον παλαιότερο κανονισµό, ενώ τίθεται το θεσµικό πλαίσιο στο
οποίο στηρίζεται η παρούσα διπλωµατική εργασία.
Στο τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας, βάσει των κατασκευαστικών δυνατοτήτων
του AutoCAD 2008 και των νοµικών απαιτήσεων του Προτύπου ΕΛΟΤ HD – 384
σχεδιάζονται τα σύµβολα - block της βιβλιοθήκης. Στη συνέχεια, συντάσσεται σε
γλώσσα προγραµµατισµού AutoLISP ο κώδικας που υλοποιεί τη βιβλιοθήκη σε
AutoCAD 2008 και παρατίθενται ενδεικτικές φωτογραφίες από όλα τα στάδια της
σχεδίασης και της υλοποίησης της βιβλιοθήκης.

8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Περιήγηση στο AutoCAD 2008

1.1 Η επιφάνεια εργασίας του AutoCAD 2008

Aνοίγουµε το πρόγραµµα AutoCAD 2008.

Στην οθόνη βλέπουµε το παράθυρο που θα αποτελέσει τη βασική επιφάνεια

σχεδίασης σ’ όλη τη διάρκεια χρήσης του προγράµµατος

Το παράθυρο του AutoCAD αποτελείται από πολλά τµήµατα που υπάρχουν στα
περισσότερα προγράµµατα γραφικών στα Windows:

Γραµµή µενού

Γραµµές εργαλείων

Περιοχή σχεδίασης

Γραµµή κατάστασης

Παράθυρο εντολών εργασιών

Παλέτες εργαλείων

Παλέτες ιδιοτήτων

Το AutoCAD διαθέτει µια γραµµή µενού στην κορυφή που περιέχει τις
λειτουργίες που θα χρειαστούµε στη σχεδίαση.

9
 Ακριβώς κάτω από τη γραµµή µενού υπάρχουν γραµµές εργαλείων µε σκοπό την
ταχύτερη πρόσβαση σε ρυθµίσεις, εργαλεία σχεδίασης και επεξεργασίας, όπως
λειτουργίες αποθήκευσης, αντιγραφής, επικόλλησης, αναίρεσης, εκτύπωσης.
Το παράθυρο εργασιών ή Dashboard µε τα συνήθη εικονίδια που συναντούµε σε
όλα τα τυπικά προγράµµατα των windows, βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του
παραθύρου και περιλαµβάνει τα πιο κοινά εργαλεία 2D σχεδίασης που υπάρχουν και
στη γραµµή µενού µε οπτικοποιηµένη µορφή για γρηγορότερη προσπέλαση.

Τα εργαλεία αυτά οργανώνονται σε οκτώ πίνακες ελέγχου καθένας µε το δικό του

εικονίδιο που είναι οι εξής:
Layer (επίπεδo), 2D Draw (δισδιάστατη σχεδίαση), Annotation scale (κλίµακα
σχολίων), Dimensions (διαστάσεις), Text (κείµενο), Multileaders (ενδείξεις αρχής του
γραµµής), Tables (πίνακες), 2D Navigation (δισδιάστατη πλοήγηση).
Η εµφάνιση του Dashboard γίνεται επιλέγοντας απ' τη γραµµή µενού. Στο κέντρο
της οθόνης βρίσκεται περιοχή σχεδίασης. Παρατηρούµε ότι καθώς κινούµε τον
δροµέα αυτός εµφανίζεται µε τη µορφή σταυρoνήµατος που µας επιτρέπει να
βλέπουµε τις (Χ, Ψ) συντεταγµένες κάθε σηµείου της περιοχής σχεδίασης στο
αριστερό κάτω άκρο της οθόνης.
Εναλλακτικά, ενεργοποιώντας το πλήκτρο «DYN» (δυναµικής εισόδου) της
γραµµής κατάστασης, κάνοντας κλικ σε κάποιο σηµείο της περιοχής σχεδίασης,
εµφανίζονται οι (Χ, Ψ) συντεταγµένες του σηµείου δίπλα στο σταυρόνηµα.
Στην κάτω δεξιά γωνία της περιοχής σχεδίασης το εικονίδιο «UCS» ( User
coordinate System-Σύστηµα συντεταγµένων χρήστη) δείχνει τη διεύθυνση
συντεταγµένων στους άξονες Χ και Ψ για καλύτερη εποπτεία.
Το οριζόντιο παράθυρο στο κάτω µέρος της οθόνης ονοµάζεται παράθυρο
εντολών. Όταν το AutoCAD περιµένει κάποια είσοδο αναγράφεται η λέξη
«Command :» στο κάτω µέρος του παραθύρου εντολών που ονοµάζεται «γραµµή
εντολών». Στο παράθυρο εντολών εισάγουµε από το πληκτρολόγιο εντολές και
δεδοµένα προς εκτέλεση ή παίρνουµε πληροφορίες για το σχέδιό µας.

10
 Στη βάση της οθόνης συναντάµε τη γραµµή κατάστασης που περιλαµβάνει τα
πλήκτρα: «SNAP», «GRID», «ORTHO», «POLAR, «OSNAP, «OTRACK»,
«DUCS», « DYN», «LWT», «MODEL».
Κάνοντας δεξί κλικ επάνω π.χ. στην επιλογή «SNAP» και επιλέγοντας «settings»
εµφανίζεται το παράθυρο «Drafting Setting» που περιλαµβάνει ρυθµίσεις
ενεργοποίησης/απενεργοποίησης και µορφοποίησης των πλεγµάτων «Snap» και
«Grid» της γωνίας του «Polar Tracking», της έλξης σηµείων «Object Snap» και της
δυναµικής εισόδου «Dynamic Input».
Με δεξί κλικ στο πλήκτρο «LWT» (Lineweight setting) ρυθµίζουµε το είδος και
το πάχος της τρέχουσας γραµµής σχεδίασης.
Το σύνολο των παλετών εργαλείων AutoCAD δίνει τη δυνατότητα να διατηρούµε
τα εργαλεία σχεδίασης, για γρήγορη προσπέλαση.
Περιλαµβάνει δέκα ετικέτες-κατηγορίες συµβόλων για διάφορα είδη σχεδίων:
Architectural, Mechanical, Civil, Stractural κ.α.
Ενώ η παλέτα ιδιοτήτων δίνει γενικές και ειδικές πληροφορίες για τύπους
γραµµών, 3D αναπαράσταση, στυλ εκτυπώσης κ.α. Οι παλέτες εµφανίζονται από το
µενού Tools<Palettes επιλέγοντας «Tool Palettes» ή «Properties» αντίστοιχα.

11
1.2 Εκκίνηση του AutoCAD
Επιλέγουµε Starts<Programs<AutoCAD 2008 όποτε εµφανίζεται η επιφάνεια
εργασίας του AutoCAD.
Το πρόγραµµα µας δίνει δυνατότητα επιλογής περιβάλλοντος σχεδίασης από ένα
workspace παράθυρο: AutoCADClassic ή 2D Drafting & Annotation.

1.3 ∆ηµιουργία νέου αρχείου

Ένας τρόπος είναι η επιλογή 2D Drafting & Annotation από την κυλιόµενη λίστα.

12
∆ηµιουργείται κενό έγγραφο µε τον όνοµα «Drawing1.dwg» προετοιµασµένο για
δισδιάστατη σχεδίαση.
Εναλλακτικά σε AutoCADClassic από τη γραµµή µενού επιλέγουµε File<New
και εµφανίζεται το παράθυρο «Select Template» (επιλέξτε πρότυπο) όπου επιλέγουµε
από τη λίστα ένα πρότυπο σχεδίασης που θα αποτελέσει τη βάση σχεδιασµού µας.
Πατάµε Open και έναν νέο αρχείο έχει δηµιουργηθεί.

Ο καθορισµός µονάδων µέτρησης γίνεται από το µενού Format<Units όπου

εµφανίζεται το παράθυρο «Drawing Units».
Επιλέγουµε τον τύπο µέτρησης µήκους (Decimal) και την επιθυµητή ακρίβεια
δεκαδικών ψηφίων (0.00) καθώς και τον τύπο και την ακρίβεια µέτρησης γωνιών
(Decimal Degrees).
Επιλέγουµε µέτρα (Meters) στο «insertion scale» για τα αντικείµενα που θα
εισάγουµε και «Clockwise» ώστε η φορά σχεδίασης να είναι δεξιόστροφη.

13
 Προαιρετικά µπορούµε να ρυθµίσουµε τα όρια σχεδίασης από την εντολή
Format< Drawing Limits ή εισάγοντας «limits» στη γραµµή εντολών.
Η κλίµακα σχεδίασης έχει νόηµα κατά την εκτύπωση του σχεδίου και καθορίζεται
από την εντολή File<Plot όποτε εµφανίζεται το µοντέλο εκτύπωσης (Plot-Model) που
δίνει επιπλέον επιλογές ορίων, στυλ προσανατολισµού εκτύπωσης.

1.4 Αποθήκευση σχεδίου

Για να υποθηκεύσουµε το αρχείο µας επιλέγουµε από τη γραµµή µενού File<Save
As.

14
 Εµφανίζεται το παράθυρο «Saving Drawing As».
Επιλέγοντας Files of type: AutoCAD 2007(*dwg) και έπειτα πληκτρολογώντας το
όνοµα του αρχείου µας και ο ορίζοντας φάκελο αποθήκευσης, η εντολή εκτελείται
πατώντας «Save».
Με τον ίδιο τρόπο επιλέγοντας «AutoCAD Drawing Template» (*dwt)
δηµιουργούµε ένα δικό µας πρότυπο αρχείο που µπορεί να περιλαµβάνει ένα
υπόµνηµα ή κάποια δικά µου στοιχεία ώστε να το ανακαλούµε σε κάθε σχεδίαση.

1.5 Σχεδίαση γραµµών - Βασικά εργαλεία επιλογής-αναίρεσης

Για να σχεδιάσουµε µια γραµµή στο AutoCAD έχουµε τις εξής επιλογές:

Πληκτρολογούµε την εντολή «Line» ή «L» στη γραµµή εντολών

Από τη γραµµή µενού επιλέγουµε Draw<Line

Επιλέγουµε το αντίστοιχο εικονίδιο της γραµµής εργαλείων Draw

Εάν εργαζόµαστε σε 2D Drafting & Annotation επιλέγουµε από το Dashboard το

αντίστοιχο εικονίδιο της περιοχής 2D Draw.

Στη γραµµή εντολών εµφανίζεται το µήνυµα που µας προτρέπει να επιλέξουµε το

σηµείο αρχής της γραµµής: «_line Srecify first point».

Έχουµε τη δυνατότητα είτε να επιλέξουµε ένα σηµείο της περιοχής σχεδίασης µε

το ποντίκι είτε να δώσουµε τις συντεταγµένες του σηµείου από το πληκτρολόγιο µε
κάποιον από τους τρόπους που είδαµε στην προηγούµενη παράγραφο.
Αµέσως το AutoCAD ζητάει το δεύτερο σηµείο της γραµµής «Specify next point
or [Undo]». Μετακινώντας το ποντίκι διαπιστώνουµε ότι το αρχικό σηµείο της

15
γραµµής είναι σταθερό, ενώ το πέρας της ακολουθεί το σταυρόνηµα (ελαστικός
δροµέας - rubber band).
Αφού επιλέξουµε το δεύτερο σηµείο, όπως και το πρώτο, η γραµµή σχεδιάζεται
και το πρόγραµµα µας δίνει τη δυνατότητα να συνεχίσουµε ή να κλείσουµε την
εντολή ή να αναιρέσουµε το σχέδιο µας: «Specify next point or [Undo]».
Πληκτρολογώντας «Undo» (ή απλά «U» ) ή επιλέγοντας απ' τη γραµµή εργαλείων το
σύµβολο αναίρεσης, το σχέδιο διαγράφεται. Ενώ µε το εικονίδιο επαναφοράς θα
επανεµφανιστεί ό,τι διαγράψαµε προηγουµένως.
Εάν είµαστε ικανοποιηµένοι µε τη σχεδίαση πατάµε enter και η εντολή κλείνει.
Με το πλήκτρο Escape ακυρώνουµε την εκτέλεση της εντολής και επιστρέφουµε
σε κατάσταση αναµονής εντολών Command:

OSNAP: Η εντολή επιτρέπει τον καθορισµό του τρόπου επιλογής σηµείων τα οποία
ανήκουν σε σχήµατα που ήδη υπάρχουν στο σχέδιο.
Tο µενού επιλογών της εντολής εµφανίζεται κάνοντας δεξί κλικ στο εικονίδιο
Osnap<setting στη γραµµή κατάστασής τους και είναι το εξής:

Endpoint: Επιλογή του πλησιέστερου άκρου γραµµής ή τόξου.

Midpoint: Επιλογή του µέσου γραµµής ή τόξου .

Center: Επιλογή του κέντρου κύκλου ή τόξου .

Node: Επιλογή σηµείου.

Quadrant: Επιλογή του πλησιέστερου τεταρτηµορίου κύκλου ή τόξου.

Intersection: Επιλογή σηµείου τοµής τεµνόµενων αντικειµένων.

Extention: Επιλογή σηµείου στην προέκταση του αντικειµένου.

Tangent: Επιλογή σηµείου πάνω σε κύκλο ή τόξο ώστε να σχηµατίζεται η

εφαπτόµενη προς αυτό, από το τελευταίο σηµείο που επιλέξαµε.

Perpendicular: Επιλογή σηµείου σχήµατος ώστε αυτό που σχεδιάζουµε να

σχηµατίζεται κάθετα προς αυτό.

Nearest: Επιλογή του πλησιέστερου που βρίσκεται πάνω σε γεωµετρικό αντικείµενο.

Apparent: Επιλογή της προφανούς τοµής δύο µη τεµνόµενων αντικειµένων.

Parallel: Επιλογή σηµείου σε παράλληλο γραµµής που επιλέγουµε.

16
 Τα σηµεία έλξης αντικειµένων που περιγράφηκαν παραπάνω περιλαµβάνονται
και στη γραµµή εργαλείων «Object Snap» (ACAD< Object Snap) µε πρόσθετα:

Temporary track point: Επιλογή προσωρινού σηµείου παρακολούθησης

Snap to None: Απενεργοποίηση της εντολής

Snap From: Επιλογή σηµείου σε σχέση µε προκαθοριζόµενο σηµείο.

ORTHO: Η εντολή ενεργοποιείται επιλέγοντας το πλήκτρο «ORTHO» από τη

γραµµή κατάστασης. ∆ίνει τη δυνατότητα ορθογωνικής σχεδίασης. Όταν
ενεργοποιηθεί όλες οι γραµµές σχεδιάζονται παράλληλα προς τους άξονες Χ και Ψ.

SNAP: Η εντολή «SNAP» είναι αναγκάζει το σταυρόνηµα να «έλκεται» σε ίσα

διαστήµατα, µόνο κατά ένα ορισµένο βήµα (στα ίχνη ενός νοητού καννάβου).

GRID: Η εντολή εµφανίζει στην οθόνη ένα πλέγµα (κάνναβο).

1.6 Εντολές επεξεργασίας- διαχείρισης σχεδίου

Στη γραµµή µενού συναντάµε στο AutoCAD έντεκα µενού που περιλαµβάνουν
εντολές σχεδιασµού, επεξεργασίας, διαχείρισης, αποθήκευσης. Συγκεκριµένα:

File: Περιλαµβάνει εντολές δηµιουργίας, αποθήκευσης, εκτύπωσης.

File<

New: ∆ηµιουργία νέου αρχείου.

Open: Άνοιγµα προυπάρχοντος αρχείου.

17
Close: Κλείσιµο του τρέχοντος σχεδίου.

Save as: Αποθήκευση του τρέχοντος αρχείου µε επιλογή ονόµατος και φακέλου.

Save: Ίδια λειτουργία µε την προηγούµενη εντολή την πρώτη φορά που το
επιλέγουµε και έκτοτε απλή αποθήκευση όπως είχαµε ορίσει αρχικά.

Page Setup Manager: Ρύθµιση των χαρακτηριστικών εκτύπωσης.

Plot preview: Προεπισκόπηση εκτύπωσης.

Plot: Εκτύπωση σχεδίου και ρύθµιση των χαρακτηριστικών εκτύπωσης.

Exit: Έξοδος από το πρόγραµµα µε δυνατότητα αποθήκευσης τρέχοντος σχεδίου.

Edit<
Undo: Αναίρεση προηγούµενων βηµάτων.

Redo: Επανεµφάνιση βηµάτων που αναιρέσαµε προηγουµένως.

Cut: Αποκοπή αντικειµένου από το σχέδιο.

Copy: Αντιγραφή αντικειµένου µέσα στο ίδιο σχέδιο.

Copy with Base Point: Αντιγραφή αντικειµένου µε επιλογή του σηµείου του
αντικειµένου, το οποίο θα κολλήσει στο σηµείο της περιοχής σχεδίασης που θα
ορίσουµε.

18
Paste: Επικόλληση αντικειµένου.

Paste as Block: Επικόλληση αντικειµένου ως block.

Clear: ∆ιαγραφή αντικειµένου.

Select all: Επιλογή όλων.

View<
Zoom: Μεγέθυνση σχεδίου ανάλογα µε τις επιµέρους εντολές.

Realtime: Μεγέθυνση/ σµίκρυνση σχεδίου κινώντας τον φακό που εµφανίζεται

έχοντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού πατηµένο.

Previous: Επαναφορά του σχεδίου στην προηγούµενη οπτική κατάσταση.

Window: Εµφάνιση παραθύρου επιλογής µεγέθυνσης.

In: Μεγέθυνση σχεδίου συνολικά.

Out: Σµίκρυνση σχεδίου συνολικά.

All: Εµφάνιση στο οπτικό πεδίο της οθόνης όλων όσων έχουν σχεδιαστεί.

Extends: Μεγέθυνση του σχεδίου στα όρια της οθόνης .

Pan: Μετακίνηση του σχεδίου ανάλογα µε τις επιµέρους εντολές:

19
Realtime: Μετακίνηση του σχεδίου προς όλες τις κατευθύνσεις µε το χεράκι που
εµφανίζεται κρατώντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού πατηµένο.

Left: Μετακίνηση προς τα αριστερά.

Right: Μετακίνηση προς τα δεξιά.

Up: Μετακίνηση προς τα επάνω.

Down: Μετακίνηση προς τα κάτω.

Orbit: Περιστροφή σχεδίου στις τρεις διαστάσεις.

Toolbars: Εµφάνιση παραθύρου γραµµών εργαλείων που µπορούµε να επιλέξουµε να

εµφανίζονται στην οθόνη.

Format<
Layer: Εµφάνιση παραθύρου επιπέδων (στρώσεων) όπου µπορούµε να διαγράψουµε
ένα επίπεδο σχεδίασης, να δηµιουργήσουµε νέο, να αλλάξουµε τις ιδιότητες (χρώµα,
τύπο και πάχος γραµµής κτλ) στρωµάτων.
Σε ένα σχέδιο AutoCAD ταξινοµούµε τα διάφορα αντικείµενα σε layers δηλαδή
σε επίπεδα σχεδίασης, καθένα από τα οποία έχει τις δικές του ιδιότητες.
Η χρήση των layers µας δίνει τη δυνατότητα επιλεκτικής απόκρυψης (freeze),
κλειδώµατος (lock) των αντικειµένων ενός layer. Π.χ. δηµιουργώ ένα επίπεδο µε τις
διαστάσεις του σχεδίου που δεν επιθυµούµε να εκτυπωθούν.

Text Style: Επιλογή στυλ κειµένου και ρύθµιση των χαρακτηριστικών του ή
δηµιουργία νέου.

20
Dimension Style: Επιλογή προυπάρχοντος στυλ διαστασιολόγησης και ρύθµιση των
χαρακτηριστικών του ή δηµιουργία νέων.
Units: Επιλογή µονάδων µέτρησης µήκους, γωνίας, ακρίβειας και θετικής φοράς
µέτρησης.

Drawing Limits: Ορισµός των ορίων σχεδίασης δίνοντας τις τιµές της κάτω
αριστερής και πάνω δεξιάς γωνίας της «σελίδας» σχεδίασης, για ευκολότερη
εκτύπωση.

Tools<
Workspaces: Επιλογή περιβάλλοντος σχεδίασης µεταξύ 3D Modeling, 2D Drafting
Annotation, AutoCADClassic.

Palettes: Εµφάνιση παλέτων σχεδίασης.

Dashboard: Εµφάνιση πίνακα µε οκτώ κατηγορίες εργαλείων σχεδίασης σε µορφή

εικονιδίων.

Properties: Εµφάνιση πίνακα ιδιοτήτων σχεδίου.

Inquiry: Εµφάνιση υποµενού µετρήσεων.

Inquiry<

Distance: Μέτρηση απόστασης επιλέγοντας µε το ποντίκι διαδοχικά το πρώτο και

έπειτα το δεύτερο σηµείο (όπως προτρέπει η γραµµή εντολών-Command Line). Το
αποτέλεσµα δίνεται πάνω από τη γραµµή εντολών.

Area: Μέτρηση επιφάνειας αντικειµένου.

21
 Εναλλακτικά στη γραµµή εντολών πληκτρολογούµε «A» και enter, «O» και enter
και επιλέγουµε το αντικείµενο µε το ποντίκι. Το εµβαδόν του αντικειµένου
εµφανίζεται πάνω από τη γραµµή εντολών.

Draw<
Line: Σχεδίαση γραµµής είτε δίνοντας συντεταγµένες στη γραµµή εντολών, είτε
επιλέγοντας µε το ποντίκι την αρχή και το πέρας της γραµµής.

Polyline: Σχεδίαση αντικειµένου πολλών γραµµών που επιλέγονται ως ένα και έχουν
ίδιο πάχος γραµµής.
(Εναλλακτικά πληκτρολογούµε «Pline» στη γραµµή εντολών)

Rectangle: Σχεδίαση ορθογωνίου δίνοντας διαδοχικά το πρώτο και το δεύτερο σηµείο

χρησιµοποιώντας απόλυτες και σχετικές συντεταγµένες ή επιλέγοντας µε το ποντίκι
επί της οθόνης.

Polygon: Σχεδίαση κανονικού πολυγώνου όπου δίνω τον αριθµό των πλευρών και την
ακτίνα του εγγεγραµµένου ή του περιγεγραµµένου κύκλου.

Arc: Σχεδίαση τόξου µε δέκα διαφορετικούς τρόπους που εµφανίζονται στο

υποµενού. Π.χ. δίνοντας αρχή, κέντρο, τέλος του τόξου ή αρχή, κέντρο και γωνία, ή
αρχή, τέλος και ακτίνα. Είτε µε συντεταγµένες των σηµείων από τη γραµµή εντολών,
είτε επιλέγοντας τα µε το ποντίκι επί του σχεδίου.

Circle: Σχεδίαση κύκλου µε διαφορετικούς τρόπους που δίνονται στο υποµενού που
εµφανίζεται. Π.χ. δίνοντας κέντρο και ακτίνα, η κέντρο και διάµετρο, όπως
παραπάνω.

22
Donut: Σχεδίαση κυκλικού δακτυλίου δίνοντας την εσωτερική και την εξωτερική
διάµετρο, το κέντρο, µε δυνατότητα επικόλλησης σε πολλά σηµεία του σχεδίου.

Ellipse: Σχεδίαση έλλειψης µε τους τρεις δυνατούς τρόπους του υποµενού.

Point: Σχεδίαση σηµείου.

Hatch: Σχεδίαση διαγράµµισης για τοµές αντικειµένων και ρύθµιση της µορφής
κλίµακας γωνίας στο παράθυρο που εµφανίζεται.

Block< Make: ∆ηµιουργούµε ένα block αντικειµένων, δηλαδή µια οµάδα

αντικειµένων µε κοινό όνοµα που επιλέγονται ως ένα αντικείµενο. Στο εµφανιζόµενο
παράθυρο δίνουµε όνοµα, ορίζουµε το base point του νέου αντικειµένου- block,
επιλέγουµε τα επιµέρους αντικείµενα που το αποτελούν και πατάµε την επιλογή
«convert to block» .

Text< Multiline Text: ∆ίνουµε τα σηµεία όπου θα εµφανιστεί το πλαίσιο κειµένου,

γράφουµε το κείµενο και κάνουµε διαµόρφωση από τις γραµµές εργαλείων που
εµφανίζονται.

Window<
Close: Κλείσιµο του αρχείου µε επιλογή αποθήκευσης.

Close All: Κλείσιµο όλων των ανοιχτών αρχείων µε επιλογή αποθήκευσης.

Cascade: ∆ιαδοχική παράθεση των ανοιχτών αρχείων.

Tile Horizontally: Οριζόντια σε σειρά παράθεση των ανοιχτών παράθυρων.

23
Tile Vertically: Κατακόρυφη σε σειρά διάταξη των ανοιχτών αρχείων.

Με καθεµιά από τις τρεις παραπάνω εντολές διάταξης µπορούµε να µεταβαίνουµε

σε κάποιο από τα ανοιχτά αρχεία απλά επιλέγοντάς το µε το ποντίκι.

Modify<
Erase: ∆ιαγραφή αντικειµένου.

Copy: Αντιγραφή αντικειµένου ώστε να το µεταφέρουµε σε άλλο σηµείο του σχεδίου.

Mirror: ∆ηµιουργία συµµετρικού ο αντικειµένου ως προς άξονα της επιλογής µας, µε

προαιρετική διαγραφή του αρχικού αντικειµένου.

Offset: ∆ηµιουργία παράλληλων αντιγράφων αντικειµένου σε καθορισµένη

απόσταση και πλευρά από το αρχικό.

Array: ∆ηµιουργία ορθογώνιας (ή πολικής) αναπαραγωγής ενός αντικειµένου,

ρυθµίζοντας τον αριθµό των γραµµών και των στηλών (ή αντίστοιχα τον αριθµό των
αντικειµένων και το κέντρο του κύκλου), ώστε να µην σχεδιάζουµε το ίδιο
αντικείµενο πολλές φορές.

Move: Μετακίνηση του αντικειµένου στο σηµείο που ορίζουµε δίνοντας τις
συντεταγµένες του ή απευθείας µε το ποντίκι επί της οθόνης.

Rotate: Περιστροφή αντικειµένου µε γωνία περιστροφής που ορίζουµε.

Scale: Μεταβολή της κλίµακας αντικειµένου.

24
Stretch: Επέκταση ή µείωση του µήκους αντικειµένου σε καθορισµένη απόσταση και
κατεύθυνση. Απαραίτητη προϋπόθεση η ενεργοποίηση του «ORTHO» πριν την
εκτέλεση της εντολής.

Trim: Ψαλίδισµα µέρους του αντικειµένου δίνοντας συγκεκριµένο όριο αποκοπής.

Extend: Επιµήκυνση αντικειµένου µε συγκεκριµένο όριο επιµήκυνσης .

Break: Αποκοπή τµήµατος αντικειµένου µεταξύ δύο σηµείων.

Chamfer: ∆ηµιουργία πλαγιότµησης γωνίας δίνοντας τις αποστάσεις.

Fillet: Ένωση δύο σηµείων µε τόξο.

Explode: ∆ιαίρεση ενός ενιαίου αντικειµένου σε πολλά επιµέρους αντικείµενα από τα

οποία απαρτίζεται.

Dimension<
Linear: Εισαγωγή γραµµής διάστασης τµήµατος ευθύγραµµου οριζοντίως ή καθέτως

Aligned: Εισαγωγή γραµµής διάστασης ευθύγραµµου τµήµατος υπό κλίση,

παράλληλη προς αυτό.

Arc Length: Εισαγωγή διάστασης τόξου.

Radius: Εισαγωγή διάστασης της ακτίνας κύκλου ή τόξου.

Diameter: Εισαγωγή διάστασης της διαµέτρου κύκλου ή τόξου.

25
Angular: Εισαγωγή διάστασης γωνίας.

Dimension Style: Ρύθµιση του στυλ διαστασιολόγησης αποστάσεων, συµβόλων,

αριθµών ή δηµιουργία νέου στυλ από το εµφανιζόµενο παράθυρο.

Override: Αλλαγή του αριθµού της διάστασης µε άλλον αριθµό ή κείµενο.

Quick Dimension: Εισαγωγή διάστασης σε γραµµή ή καµπύλη χωρίς προσδιορισµό

του τύπου διάστασης.

Help<
Help: Εµφάνιση µενού βοήθειας.

About: Ενηµέρωση για το πρόγραµµα γενικά.

Additional Resources: Ιστότοπος της εταιρίας κατασκευής.

26
1.7 Block

Ορισµός Block
Block ονοµάζεται ένα σύνολο αντικειµένων (δηλαδή γραµµών, σχηµάτων κ.τ.λ.)
που ενώ σχεδιάστηκαν εξαρχής ξεχωριστά, ορίζονται ως µια ενιαία σχεδιαστική
ενότητα, µε ένα κοινό όνοµα και µπορούν να εισαχθούν πολλές φορές µέσα στο
σχέδιο χωρίς να χρειάζεται να ορίζονται εκ νέου κάθε φορά.

∆ηµιουργία Block
Από το µενού «Draw» επιλέγουµε «Block» και από το εµφανιζόµενο υποµενού
επιλέγουµε «Make». Στην οθόνη εµφανίζεται το παράθυρο «Block Definition» στο
οποίο θα ορίσουµε τις διάφορες ιδιότητες του νέου block.

27
 Στη γραµµή εγγραφής «Name» δίνουµε το όνοµα του block π.χ. «asfaleia
maxairwth».

Στη στήλη «Objects» πατάµε επάνω στο εικονίδιο «Select objects» και
επιλέγουµε ένα προς ένα όλα τα επιµέρους αντικείµενα (5) που αποτελούν το σχέδιο
της µαχαιρωτής ασφάλειας («asfaleia maxairwth»).
Επιλέγουµε «Convert to block» ώστε τα ξεχωριστά αντικείµενα να µετατραπούν
σε ένα ενιαίο block.
Στη στήλη «Base point» πατάµε το εικονίδιο «Pick point», οπότε µεταφερόµαστε
αυτόµατα στην οθόνη και επιλέγουµε ως σηµείο εισαγωγής του block µας στο σχέδιο,
το ένα άκρο της ασφάλειας. Οι συντεταγµένες του σηµείου αναγράφονται στις
γραµµές Χ και Ψ.
Ένας άλλος τρόπος είναι να εισάγουµε απευθείας τις συντεταγµένες του σηµείου
που θα αποτελεί το base point του block στις εγγραφές Χ και Ψ. Με «ok» εκτελείται
η µετατροπή. Τώρα τα πέντε επιµέρους αντικείµενα επιλέγονται ως ένα.
Εναλλακτικά θα µπορούσαν τα πέντε επιµέρους αντικείµενα να επιλέγονται
ξεχωριστά και να ανήκουν ταυτοχρόνως στο block «asfaleia maxairwth» αν αντί του
«Convert to block» είχαµε επιλέξει «Retain».
Ενώ µε την επιλογή «Delete» τα αντικείµενα του block «asfaleia maxairwth» δεν
θα εµφανίζονταν στο σχέδιο.

Ένα νέο block έχει δηµιουργηθεί:

28
Εισαγωγή Block στο σχέδιο
Για να εισάγουµε στο σχέδιό µας ένα block που δηµιουργήσαµε προηγουµένως,
από το µενού «Insert» επιλέγουµε «Block». Στην οθόνη εµφανίζεται το παράθυρο
«Insert».
Από την εγγραφή «Name», επιλέγουµε, µε χρήση του βέλους δεξιά, το όνοµα του
block που θέλουµε να εισάγουµε.
Στη στήλη «Insertion point» πληκτρολογούµε τις συντεταγµένες Χ και Ψ στις
αντίστοιχες εγγραφές ή τσεκάρουµε «Specify on screen» οπότε το παράθυρο κλείνει
και ο κέρσοράς µας κινεί το block για να το τοποθετήσουµε στο σηµείο επιλογής µας.
Από τη στήλη «Behavior» καθορίζουµε τη συµπεριφορά του δηµιουργουµένου block.
Με την επιλογή «Annotative» ενεργοποιείται η επιλογή «Match block orientation
to layout» όπου καθορίζεται ο προσανατολισµός του block να αυτός του Layout.
Η επιλογή «scale uniformly», µε το «Annotative» απενεργοποιηµένo, οδηγεί σε
οµοιόµορφη τροποποίηση των διαστάσεων του µπλοκ.
Με την επιλογή «Allow exploding» έχουµε τη δυνατότητα να «σπάσουµε» το
µπλοκ σε επιµέρους αντικείµενα. Στη στήλη «Settings» µε την επιλογή «Block unit»
ρυθµίζουµε τις µονάδες µέτρησης του block (εδώ π.χ. millimeters) ώστε να είναι οι
ίδιες µε εκείνες που ορίσαµε για το σχέδιο.
Το πλήκτρο «Hyperlink» που εµφανίζει το παράθυρο «Insert Hyperlink»
δηµιουργεί υπερσύνδεση του block που δηµιουργήσαµε, µε κάποιο αρχείο ή
ιστοσελίδα του διαδικτύου.
Η επιλογή «Open in block editor» εµφανίζει το πλαίσιο διαλόγου της εντολής
ώστε να επεξεργαστούµε τις ιδιότητες του block.
Στο πλαίσιο «Description» γράφουµε προαιρετικά κάποια στοιχεία του µπλοκ.

∆ηµιουργία αποθηκευµένου Block

Oρισµός: Το «write block» είναι ένα σύνολο αντικειµένων που αποτελούν µια
σχεδιαστική ενότητα, έχουν όλες τις ιδιότητες ενός µπλοκ, αλλά αποθηκεύεται ως
ξεχωριστό αρχείο που ο χρήστης µπορεί να εισάγει σε διαφορετικά σχέδια.
Με την εντολή «wblock» ή απλά «w» στη γραµµή εντολών εµφανίζεται το
παράθυρο διαλόγου «Write Block».

29
 Στο τµήµα «Source» επιλέγουµε «Objects» οπότε ενεργοποιούνται οι ενότητες
«Base point» και «objects».
Στην ενότητα «Objects» επιλέγουµε το εικονίδιο του «Select objects» και
επιλέγουµε από το σχέδιο τα αντικείµενα που θα αποτελέσουν αποθηκευµένο block.
Οι επιλογές «Convert to block», «Retain» και «Delete from drawing» έχουν ίδια
λειτουργία µε τις αντίστοιχες στο παράθυρο διαλόγου «Block Definition».
Στην ενότητα «Base Point» από το εικονίδιο «Pick point» επιλέγουµε από την
οθόνη το σηµείο βάσης µε το οποίο θα εισάγεται το wblock. Ενώ µπορούµε να το
καθορίσουµε µε ακριβείς συντεταγµένες στα Χ και Ψ.
Στο τµήµα Destination < Filename and path πατάµε το πλήκτρο µε τις τρεις
τελείες οπότε ακολουθεί µια διαδικασία παρόµοια µε το save as όπου δίνουµε το
όνοµα του αρχείου (wblock) και το directory αποθήκευσης και πατάµε «save».
Επανερχόµαστε αυτόµατα στο παράθυρο «Write block», ορίζουµε την µονάδες
µέτρησης σε «Milimeters» από το «Insert units» και µε «OK» το block έχει
δηµιουργηθεί.

Εισαγωγή write block στο σχέδιο

Η εισαγωγή αποθηκευµένου block στο σχέδιο γίνεται από το µενού Insert όπου
εµφανίζεται το οµώνυµο παράθυρο. Στο τµήµα Name πατάµε το πλήκτρο Browse
οπότε έχουµε µια διαδικασία όπως το open ενός οποιουδήποτε αρχείου. Επιλέγουµε
το όνοµα του wblock που θέλουµε να εισάγουµε και πατάµε open.
Το παράθυρο «Insert» συγκρατεί το όνοµα στην εγγραφή «Name».
Ενεργοποιούνται οι ενότητες «Scale Rotation» και «Block Units». Στη στήλη «Scale»
καθορίζουµε την κλιµάκωση του wblock εισάγοντας τον συντελεστή κλίµακας για
κάθε άξονα (Χ και Ψ). Η επιλογή «Uniform Scale» επιτρέπει οµοιόµορφη κλιµάκωση
και στους δύο άξονες µε έναν κοινό συντελεστή κλίµακας. Στην ενότητα «Insertion
point» µε τη συνήθη διαδικασία επιλέγουµε το σηµείο εισαγωγής του wblock.
Στη στήλη Rotation < Angle ορίζουµε τη γωνία περιστροφής του block (µε
κέντρο περιστροφής το base point). Το τµήµα «Block Unit» µας πληροφορεί για τις

30
µονάδες στις οποίες δηµιουργήθηκε το wblock (εδώ Millimeters) και τον
πολλαπλασιαστή που θα χρησιµοποιήσει για να µετατρέψει τις µονάδες του wblock
στις µονάδες του σχεδίου (εδώ Millimeters), ώστε να εισαχθεί το wblock µε σωστές
διαστάσεις στο σχέδιό µας.

1.8 Οργάνωση µε επίπεδα (Layers)

Τα επίπεδα (layers) επιτρέπουν τη διαστρωµάτωση των αντικειµένων του
σχεδίου, δηλαδή την ταξινόµησή τους σε κατηγορίες. Για παράδειγµα σε ένα πλήρες
ηλεκτρολογικό σχέδιο οργανώνονται σε ένα επίπεδο η ηλεκτρολογική εγκατάσταση,
σε ένα άλλο η εγκατάσταση θέρµανσης, σε διαφορετικό επίπεδο η εγκατάσταση
πυρασφάλειας κοκ.

1.9 ∆ηµιουργία επιπέδων

Από το µενού Format<Layer εµφανίζεται το παράθυρο διαλόγου «Layer
Properties Manager» (ή από τη γραµµή εργαλείων Layers, επιλέγοντας το εικονίδιο
Layer Properties Manager). Στο παράθυρο στην αρχή του σχεδιασµού υπάρχει µόνο
το επίπεδο 0. Επιλέγοντας το εικονίδιο «New Layer» στο πάνω µέρος του παραθύρου
δηµιουργείται ένα νέο επίπεδο, όπου στη στήλη «Name» δίνουµε το όνoµα του νέου
επιπέδου πχ «Electrical».

31
Έλεγχος των επιπέδων
Σε κάθε γραµµή του παραθύρου που αντιστοιχεί σε ένα επίπεδο έχουµε επιµέρους
στήλες ιδιοτήτων.
Η στήλη «Status» µας πληροφορεί για το τρέχον επίπεδο σχεδίασης όπου υπάρχει
το σύµβολο επισήµανσης. Μπορούµε να καταστήσουµε κάποιο άλλο επίπεδο τρέχον
επιλέγοντας το και πατώντας το πλήκτρο επισήµανσης στο πάνω µέρος του
παραθύρου ή κάνοντας δεξί κλικ κι επιλέγοντας «set current» ή απλά διπλό κλικ
επάνω του.
Η στήλη «Name» µας δίνει το όνοµα κάθε επίπεδο το οποίο αλλάζει επιλέγοντας
του κάνοντας δεξί κλικ επάνω του, επιλέγοντας από το επόµενο.
Η στήλη «On» µε το σύµβολο της λάµπας µας πληροφορεί ότι τα αντικείµενα του
επιπέδου εµφανίζονται στο σχέδιο. Κάνοντας κλικ µε το αριστερό πλήκτρο του
ποντικιού η λάµπα σβήνει και πατώντας στο σχέδιο παρατηρούµε ότι δεν
εµφανίζονται πλέον τα αντικείµενα του επιπέδου.
Η στήλη «Freeze» έχει παρόµοια λειτουργία. Κάνοντας κλικ πάνω στο σχέδιο του
ήλιου εµφανίζεται µια νιφάδα. Το επίπεδο παγώνει, και τα αντικείµενα του επιπέδου
δεν εµφανίζονται στο σχέδιο.
Η στήλη «Lock» επιτρέπει το κλείδωµα του επιπέδου κάνοντας κλικ επάνω στο
λουκέτο που τώρα εµφανίζεται κλειστό. Το κλείδωµα αποτρέπει προσωρινά
οποιαδήποτε αλλαγή στις ιδιότητες των αντικειµένων του επιπέδου.
Πατώντας µια φορά µε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού επάνω στο χρώµα του
επιπέδου µας, στη στήλη «Color» εµφανίζεται το παράθυρο µε την παλέτα χρωµάτων
από την οποία επιλέγουµε.
Η στήλη «Linetype» µας δίνει τη δυνατότητα να επιλέξουµε τους τύπους γραµµής
για κάθε επίπεδο του σχεδίου. Με αριστερό κλικ πάνω στον τύπο γραµµής
εµφανίζεται το παράθυρο όπου επιλέγουµε την διαγράµµιση. Το πλήκτρο «Load» θα
εµφανίσει περισσότερες επιλογές.
Η στήλη «Lineweight» δίνει το πάχος της γραµµής σχεδίασης. Με αριστερό κλικ
εµφανίζει το οµώνυµο παράθυρο µε µια κυλιόµενη λίστα επιλογών.

32
 Με τη στήλη «Plot» µπορούµε να επιλέξουµε εάν τα αντικείµενα ενός επιπέδου
που εµφανίζονται στο σχέδιο θέλουµε να εκτυπωθούν (π.χ. ένα επίπεδο που
περιλαµβάνει τις διαστάσεις του σχεδίου).
Η στήλη «Description» µας επιτρέπει να δώσουµε µια σύντοµη περιγραφή κάθε
επιπέδου για ευκολότερη προσπέλασή τους.

1.10 Εκχώρηση αντικειµένων σε επίπεδο

Κατά τη δηµιουργία ενός αντικειµένου, αυτό τοποθετείται στο τρέχον επίπεδο. Σε
ένα νέο σχέδιο στο επίπεδο 0.
Μόλις δηµιουργήσουµε νέα επίπεδα µπορούµε να το µεταφέρουµε σε κάποιο από
αυτά µέσω της παλέτας ιδιοτήτων.
Επιλέγουµε τα αντικείµενα µε το ποντίκι, κάνουµε δεξί κλικ επιλέγοντας
«Properties» από το µενού συντόµευσης.
Ανοίγει η παλέτα ιδιοτήτων:

Εναλλακτικά, µετά την επιλογή των αντικειµένων στο µενού «Layer Properties
Manager» κάνοντας κλικ στη γραµµή µε τη βοήθεια του βέλους, επιλέγουµε το
επίπεδο στο οποίο θέλουµε να µεταφερθούν.
Οµοίως ρυθµίζουµε και τις υπόλοιπες ιδιότητες των αντικειµένων.

33
34
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 - Συγκριτική Ανάλυση

2.1 Κανονισµοί και Πρότυπα ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στην

Ελλάδα
Η εµφάνιση του πρώτου κανονισµού ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στη χώρα µας
γίνεται µόλις το 1912 γνωστός ως «Περί Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων».
Περιλαµβάνει οδηγίες για τις εταιρείες ηλεκτρισµού και διατάξεις ασφαλείας
τεχνικής φύσεως.
Το 1932 απαντάται ο πρώτος πλήρης κανονισµός «Κανονισµός Εσωτερικών
Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» (ΚΕΗΕ), στηριγµένος σε Ελβετικά πρότυπα.
Το 1955 ο ΚΕΗΕ τροποποιείται από τη ∆ΕΗ κι εµπλουτίζεται ακολουθώντας τις
ολοένα αυξανόµενες ανάγκες της εποχής.
Από το 1966 και ως 1989 ο ΚΕΗΕ σταδιακά συµπληρώνεται. Ακολουθούν
ατελέσφορες προτάσεις από τη ∆ΕΗ, τον ΕΛΟΤ και το Τεχνικό Επιµελητήριο το
1979 και το 1987.
Μόλις το 1996, µε αρµοδιότητα τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις κτιρίων,
συστήνεται η τεχνική επιτροπή ΕΛΟΤ ΤΕ-82 αρµόδια για τη σύσταση νέου
κανονισµού-προτύπου ( προσαρµογή των εναρµονισµένων ευρωπαϊκών προτύπων
για την Ελλάδα).
Το ελληνικό κράτος στις 5/3/2004 µε την υπουργική απόφαση Φ.7.5/1816/88
προχωρά στην καθιέρωση του προτύπου ΕΛΟΤ HD-384 «Απαιτήσεις για Ηλεκτρικές
Εγκαταστάσεις». Το νέο πρότυπο έρχεται να αντικαταστήσει τον ΚΕΗΕ. Το
Υπουργείο Ανάπτυξης ορίζει έκτοτε ότι η µελέτη, η κατασκευή, ο έλεγχος,
προσθήκες κι αλλαγές των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων γίνονται σύµφωνα µε το νέο
πρότυπο κι αποσκοπούν στην ασφαλή λειτουργία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
Η έκδοση του προτύπου ΕΛΟΤ ΗD-384 ως «Εγχειρίδιο εφαρµογής»
περιλαµβάνει πρόσθετες οδηγίες υλοποίησης των διατάξεων του για διευκόλυνση του
µηχανικού και όλων όσοι ασχολούνται µε τη µελέτη, την κατασκευή και τον έλεγχο
ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
Αποτελεί προϊόν διεθνούς προσπάθειας βασιζόµενο στο διεθνές IEC-364 και στα
«Έγγραφα Εναρµονισµού» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υποστηρίζεται από επιµέρους
πρότυπα υλικού και εξοπλισµών οµοίως µε τα υπόλοιπα διεθνή πρότυπα παγκοσµίως.

2.2 ∆ιεθνής εξέλιξη κανονισµών και προτύπων

Παράλληλα µε την ελληνική ιστορική εξέλιξη των προτύπων, συµβαίνει από το
1966 επεξεργασία του προτύπου IEC-364 σε διεθνές επίπεδο το οποίο αποτελεί και
βάση του προτύπου HD-384 της CENELEC και του ΕΛΟΤ-384 που αποτελεί το
ισχύον πρότυπο ηλεκτρικών εγκαταστάσεων στην Ελλάδα.
Οι ευρωπαϊκοί οργανισµοί τυποποίησης CEN, CENELEC και ETSI στην
προσπάθειά τους για σφαιρική ενηµέρωση των εγκαταστατών έχουν αναπτύξει κοινές
ιστοσελίδες σχετικά µε τις οδηγίες νέας προσέγγισης για τα εναρµονισµένα πρότυπα
παρέχοντας ποικίλες πληροφορίες για εγκεκριµένο υλικό και εξοπλισµούς.
Συγχρόνως ήδη από το 1996 στη Γερµανία γίνεται πρωτοπόρα καθιέρωση
συστήµατος ηλεκτρικού ελέγχου, του γνωστού «e-check», για όλες τις κατηγορίες
εγκαταστάσεων και καταναλωτών.

35
2.3 ∆οµή του Πρότυπου ΕΛΟΤ ΗD-384
Το πρότυπο ΕΛΟΤ ΗD-384 αποτελείται από 305 κύρια άρθρα και οργανώνεται
σε επτά µέρη ως εξής:

Μέρος 1ο : Γενικός σκοπός, αντικείµενο, βασικές αρχές του προτύπου.

Μέρος 2ο: Ορισµοί και τεχνική ορολογία.

Μέρος 3ο: Τύποι δικτύων και χαρακτηριστικά ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.

Μέρος 4ο: Μέτρα προστασίας για ασφάλεια έναντι ηλεκτροπληξίας, πυρκαγιάς,

έµµεσης και άµεσης επαφής, υπερθέρµανσης και άλλων συνήθων σφαλµάτων.

Μέρος 5ο: Τρόποι επιλογής και µέθοδοι εγκατάστασης ηλεκτρολογικού υλικού

(ηλεκτρικές γραµµές, όργανα προστασίας και ελέγχου, γειώσεις και αγωγοί
προστασίας).

Μέρος 6ο: Έλεγχος και επανέλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.

Μέρος 7ο: Εγκαταστάσεις ειδικών χωρών (λουτρά, πισίνες, σάουνες, εργοτάξια,

µαρίνες, αγροτικές εγκαταστάσεις, εκθέσεις).

Το πρότυπο ΕΛΟΤ ΗD-384 δεν αποτελεί πλήρη κανονισµό, όπως ο ΚΕΗΕ τον
οποίο αντικαθιστά.
Η δηµιουργία πρότυπου και όχι πλήρους κανονισµού, απορρέει από την
υποχρέωση της Ελλάδας ως χώρας-µέλους της Ε.Ε. να ακολουθεί τα ευρωπαϊκά
εναρµονισµένα πρότυπα. Τα πρότυπα αυτά είναι η σειρά ΗD-384 (έγγραφα
εναρµόνισης) της Ε.Ε. για την Ηλεκτροτεχνική Τυποποίηση (CENELEC). Το
πρότυπο ΗD-384 αποτελεί δυναµική µορφή κανονισµού που επικαιροποιείται και
συµπληρώνεται σταδιακά ανάλογα µε τις εξελίξεις των τεχνικών µεθόδων και τις
ανάγκες που προκύπτουν.

2.4 Τα είδη των εγκαταστάσεων που αποτελούν αντικείµενο του

Πρότυπου ΕΛΟΤ ΗD-384 :

Εγκαταστάσεις εναλλασσόµενου ρεύµατος ονοµαστικής τάσης έως 1000 V
και συνεχούς ρεύµατος ονοµαστικής τάσης ως 1500 V.

Όλες τις εξωτερικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις καταναλωτών.

Σταθερές τηλεπικοινωνιακές γραµµές και γραµµές σήµανσης.

Επεκτάσεις εγκαταστάσεων που έχουν στηριχτεί σε παλαιότερους

κανονισµούς και γραµµές και καλωδιώσεις που δεν αναφέρονται σε άλλα
πρότυπα.

Κυκλώµατα που ανήκουν σε εγκατάσταση κάτω των 1000 V εναλλασσόµενου

ρεύµατος κι έχουν ονοµαστική τάση πάνω από1000 V εναλλασσόµενου
ρεύµατος.

36
2.5 Οι χώροι στους οποίους εφαρµόζεται το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD-384:
Κατοικίες

Επαγγελµατικοί χώροι

Χώροι συνάθροισης κοινού

Βιοτεχνικοί και βιοµηχανικοί χώροι.

Γεωργικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

Προκατασκευασµένα κτίρια των παραπάνω χρήσεων.

Οργανωµένες κατασκηνώσεις και τροχόσπιτα.

Εργοτάξια και πρόχειρες εγκαταστάσεις (εκθέσεων, πανηγύρεων)

Χώροι ελλιµενισµού σκαφών αναψυχής

2.6 Xώροι που δεν καλύπτονται από το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD-384 :

Εγκαταστάσεις αεροσκαφών

Εγκαταστάσεις πλοίων

Εγκαταστάσεις αυτοκινήτων και ρυµουλκούµενων οχηµάτων

Εγκαταστάσεις φωτισµού λιµένων οδών και πλατειών

Ηλεκτρικοί φράχτες

Εγκαταστάσεις έλξης

Αντικεραυνικές εγκαταστάσεις κτιρίων

Προαιρετική εφαρµογή του προτύπου γίνεται στις εγκαταστάσεις δηµόσιας

διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας και παραγωγής ή µεταφοράς ηλεκτρικής
ενέργειας.

2.7 ∆ιαφοροποιήσεις απαιτήσεων Πρότυπου ΕΛΟΤ HD-384 έναντι

του ΚΕΗΕ :

Λεπτοµερής αναφορά στα µέσα προστασίας έναντι ηλεκτροπληξίας από

έµµεση και άµεση επαφή.

Οι τύποι σύνδεσης γειώσεων και τα χαρακτηριστικά των ενεργών αγωγών

αποτελούν κριτήριο για τον ορισµό των συστηµάτων διανοµής.

37

Γίνεται διάκριση των χώρων ειδικών χρήσεων (πισίνες, µαρίνες, κάµπινγκ,
εκθέσεις, λουτρά) για τις οποίες επιβάλλονται σαφείς κανονισµοί.

Εισάγεται ο ηλεκτρικός διαχωρισµός µε ενδελεχείς λεπτοµέρειες για τα

ηλεκτρικά κυκλώµατα.

Γίνεται ειδική αναφορά σε χώρους υψηλού κινδύνου κατασκευασµένους από

εύφλεκτα υλικά.

Επιβάλλεται σήµανση στις διατάξεις προστασίας και τις συσκευές χειρισµού

και αποµόνωσης.

Ορίζεται η τοποθέτηση σε ίδιο κανάλι (ή σωλήνα) αγωγών διαφορετικών

κυκλωµάτων ή τάσεων.

Προβλέπεται η επιδαπέδια όδευση ηλεκτρικών γραµµών.

Περιγράφεται ο τρόπος εγκατάστασης πεπλατυσµένων καλωδίων.

∆εν γίνεται αναφορά σε ξεπερασµένα ηλεκτρολογικά υλικά που δεν

χρησιµοποιούνται πλέον (διπολικοί ρευµατοδότες, συντηκτικά
ρευµατοδοτών).

Θέµατα σύνδεσης µε το δίκτυο διανοµής πριν από το µετρητή δεν θίγονται

στο πρότυπο.

2.8 Σύγκριση του απερχόµενου ΚΕΗΕ µε το ισχύον Πρότυπο ΕΛΟΤ

HD-384 :
Στα συστήµατα σύνδεσης των γειώσεων των εσωτερικών ηλεκτρικών
εγκαταστάσεων χρησιµοποιείται η άµεση γείωση ΤΤ (Αττική) η ουδετέρωση
ΤΝ (υπόλοιπη Ελλάδα).

Εισάγεται η γενικευµένη χρήση του ρελέ διαφυγής (RCD – Ressidual Current

Device) που αποτελεί διάταξη προστασίας διαφορικού ρεύµατος. Γίνεται
αναλυτική αναφορά στην προστασία έναντι έµµεσης επαφής καθώς και στην
προστασία έναντι άµεσης επαφής.
Ρελέ διαφυγής (Ι∆n <= 30 mA) χρησιµοποιούνται για προστασία εξωτερικών
κυκλωµάτων καθώς και κυκλωµάτων που τροφοδοτούν κινητές συσκευές
(π.χ. ρευµατοδότες στο εξωτερικό του κτιρίου, ρευµατοδότες που
τοποθετούνται σε χώρους ειδικής χρήσης όπως πισίνες και λουτρά).

Η χρήση των RCD καθίσταται υποχρεωτική σε χώρους ειδικών απαιτήσεων:

 Γεωργικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

 Οργανωµένες κατασκηνώσεις

 Λιµάνια και µαρίνες

38
 Φορητές οι προσωρινές µονάδες ιδιοπαραγωγής

 Πρόχειρες εγκαταστάσεις, εκθέσεις

Γίνεται διάκριση διατάξεων διαφορετικού ρεύµατος µε κριτήριο το

αναµενόµενο ρεύµα διαρροής (µε συνεχή συνιστώσα, µε κυµάτωση).

Υπαγορεύει τις κύριες ισοδυναµικές συνδέσεις µε εκτενή αναφορά στη

θεµελιακή γείωση ως αποτελεσµατικό µέσο προστασίας ακόµη και σε
περίπτωση αστοχίας των άλλων µέσων προστασίας (ασφαλειών, ρελέ
διαφυγής).

Εισάγει τη συµπληρωµατική ισοδυναµική σύνδεση σε τµήµα της εσωτερικής

ηλεκτρικής εγκατάστασης, όπου η τήρηση των απαιτήσεων προστασίας
αυτόµατης διακοπής µέσω ασφαλειών/ρελέ διαφυγής δεν είναι δυνατή ή
αποτελεσµατική.

Προβαίνει σε αλλαγή χρωµατισµών των πόλων των καλωδίων σε καφέ,

µαύρο, γκρι για τις φάσεις, ενώ παραµένει το κιτρινοπράσινο για τον αγωγό
προστασίας και το µπλε για τον ουδέτερο.

Γίνεται ανάλυση των µεθόδων προστασίας από µειώσεις της τάσης µε χρήση
ειδικών διατάξεων προστασίας. Καθορίζονται οι παράγοντες που πρέπει να
λαµβάνονται υπόψη για την επιλογή τους (εξωτερικές και ατµοσφαιρικές
επιδράσεις κεφ 32, συµβατότητα της ηλεκτρικής εγκατάστασης µε το
σύστηµα τροφοδότησης και τις άλλες εσωτερικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις,
µη εκποµπή και ατρωσία της εγκατάστασης κεφ 33).

Το ΕΛΟΤ-384 δεν θίγει το θέµα της προστασίας από υπερτάσεις.

Σε αντίθεση µε τον ΚΕΗΕ το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 δεν περιλαµβάνει διατάξεις

αντικεραυνικής προστασίας.

Γίνεται αναφορά σε σύγχρονα υλικά και παραποµπή σε άλλα πρότυπα ως

προς την επιλογή διατάξεων ζεύξης και προστασίας.

Ο ΚΕΗΕ σε αντίθεση µε το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 είναι ελλιπής σε

πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής γειώσεων και συνδέσεων.
Περιλαµβάνει ωστόσο κατασκευαστικές πληροφορίες που δεν υπάρχουν στο
ΕΛΟΤ-384.

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 δεν καλύπτει θέµατα όδευσης σωληνώσεων και

καλωδιώσεων..

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 δεν περιλαµβάνει απαιτήσεις για τις παροχές, όπως ο

ΚΕΗΕ.

Στο πρότυπο ΕΛΟΤ-384, αντίθετα µε τον ΚΕΗΕ, καθορίζεται αναλυτικά ο

τρόπος πραγµατοποίησης αρχικού ελέγχου και επανελέγχου, χωρίς ωστόσο να

39
 ορίζονται τα χρονικά διαστήµατα του επανελέγχου όπως στον ΚΕΗΕ (π.χ. 14
έτη για κατοικίες, 2 έτη για αίθουσα συγκεντρώσεων, 1 έτος για θέατρα). Η
έλλειψη αυτή καλύφθηκε από την υπουργική απόφαση Φ.7.5/1816/88 (14 έτη
για κατοικίες, 7 για κλειστούς επαγγελµατικούς χώρους, 2 για κλειστούς
επαγγελµατικούς χώρους µε εύφλεκτα υλικά, 1 έτος για χώρους ψυχαγωγίας,
συνάθροισης κοινού και άπαξ µετά από ατυχήµατα, θεοµηνίες, αλλαγές
χρήσης).
Επίσης στο πρότυπο ΕΛΟΤ-384 δεν γίνεται αναφορά στον υπεύθυνο φορέα
εκτέλεσης των ελέγχων κι επανελέγχων.

Η ελάχιστη τιµή για την αντίσταση µόνωσης στις εγκαταστάσεις 230/400V

ορίζεται στα 0.5 MΩ στο πρότυπο ΕΛΟΤ-384 (0.25 MΩ αντιστοίχως στον
ΚΕΗΕ).

Καθορίζονται οι µέγιστες επιτρεπόµενες θερµοκρασίες λειτουργίας καλωδίων

ανάλογα µε τη µόνωση τους.

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 περιλαµβάνει τις απαιτήσεις για τροφοδότηση των

συστηµάτων ασφαλείας.

Εισάγονται οι πολύ χαµηλές τάσεις ασφαλείας (SELV για αγείωτο κύκλωµα

και PELV γειωµένο κύκλωµα).

Όσον αφορά σε εγκαταστάσεις ειδικού τύπου το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 ορίζει

τα µέτρα που λαµβάνονται κατηγοριοποιώντας τις εγκαταστάσεις σε είδη
(λουτρά, κολυµβητικές δεξαµενές, µαρίνες), αντί για τους ασαφείς όρους
«καταιονιζόµενοι χώροι», «βρεγµένοι χώροι» που χρησιµοποιούνται στον
ΚΕΗΕ.

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384, εναρµονιζόµενο µε τα διεθνή πρότυπα, επιτρέπει την

εγκατάσταση ρευµατοδοτών σε πισίνες και λουτρά βάσει αυστηρών
προϋποθέσεων.

Σε αντίθεση µε τον ΚΕΗΕ, στο πρότυπο ΕΛΟΤ-384 γίνεται λεπτοµερής

αναφορά στους κανονισµούς εγκαταστάσεων µονάδων ιδιοπαραγωγής.

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 ορίζει την προστασία µε ηλεκτρικό διαχωρισµό και

παρέχει οδηγίες σύνδεσης των µερών του κυκλώµατος (ΕΛΟΤ-384,
παράγραφος 413.5).

Το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 εµπλουτίζεται µε σχήµατα και οδηγίες κατασκευής

των ειδικών εγκαταστάσεων και καλύπτει µεγάλο αριθµό αυτών για
διευκόλυνση του κατασκευαστή.

2.9 Οι νέες διατάξεις του πρότυπου ΕΛΟΤ HD-384 :

Εισάγεται η κύρια ισοδυναµική σύνδεση κτιρίου και η συµπληρωµατική
ισοδυναµική σύνδεση (πχ στα λουτρά).

40

Υπαγορεύεται η χρήση ηλεκτρολογικού εξοπλισµού που είναι εγκεκριµένο µε
το πρότυπο ΕΛΟΤ-384 και τα εναρµονισµένα διεθνή πρότυπα.

Ορίζεται χρόνος διακοπής της αυτόµατης τροφοδότησης σε περίπτωση

σφάλµατος σε συσκευές και τερµατικά κυκλώµατα της σε 0.4 sec.

Επιπρόσθετα των στοιχείων που υπάρχουν επί του ρελέ διαφυγής επιβάλλεται
και η τοποθέτηση σήµανσης από τον εγκαταστάτη µε οδηγία για τον έλεγχο
της λειτουργίας του.

Καθορίζονται οι διαδικασίες ελέγχου κι επανελέγχου των εγκαταστάσεων.

Περιγράφεται η διαδικασία ορισµού των µέγιστων επιτρεπόµενων ρευµάτων

στα καλώδια, µε κριτήρια τη θερµοκρασία περιβάλλοντος, το υλικό
κατασκευής, το είδος της εγκατάστασης, τη µόνωση.

Επιβάλλεται η σύνδεση των αγωγών γείωσης, προστασίας, κύριας

ισοδυναµικής σύνδεσης (και γείωσης λειτουργίας εάν υπάρχει) σε ένα κύριο
ζυγό γείωσης σε κάθε εγκατάσταση.

41
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Κατασκευή της βιβλιοθήκης

3.1 ∆ηµιουργία των συµβόλων της βιβλιοθήκης

Με τη χρήση των εντολών του προγράµµατος AutoCAD 2008 όπως
περιγράφηκαν στο πρώτο κεφάλαιο και µε βάση το πρότυπο σχεδίασης
διαγραµµάτων «ΕΛΟΤ ΕΝ 60617.08. Γραφικά σύµβολα για διαγράµµατα» ξεκινά ο
σχεδιασµός των συµβόλων της βιβλιοθήκης µας.
Το σύµβολο (π.χ. «ηλεκτρική κόρνα») σχεδιάζεται σε ένα νέο αρχείο AutoCAD,
επιλέγοντας πρότυπο (template) «acad» για γενικό σχεδιασµό.
Σύµφωνα µε το πρότυπο «ΕΛΟΤ ΕΝ 60617.08. Γραφικά σύµβολα για
διαγράµµατα - Μέρος 8: Όργανα µέτρησης, λαµπτήρες και διατάξεις
σηµατοδότησης», σχεδιάζουµε το σύµβολο της ηλεκτρικής κόρνας.
∆ηµιουργούµε ένα νέο επίπεδο (layer) µε το όνοµα «Electrical» και ρυθµίζουµε
τις ιδιότητες που θέλουµε να έχει το νέο σύµβολο (Color, Linetype, Lineweight κτλ).
Επιλέγοντας όλα τα αντικείµενα του νέου συµβόλου και κάνοντας δεξί κλικ
εµφανίζεται στο κυλιόµενο µενού η επιλογή «Properties».
Στο οµώνυµο παράθυρο που αφορά στο νέο µας σχέδιο, επιλέγουµε στην
καταχώρηση «Layer», το επίπεδο «Electrical».
Το σύµβολο ανήκει πλέον στο επίπεδο αυτό και φέρει όλες του τις ιδιότητες. Στις
επιλογές «Color» «Linetype» «Lineweight» επιλέγουµε «ByLayer» ώστε να
εµφανίζονται στο σχέδιο οι ιδιότητες όπως ορίζονται στο στρώµα «Electrical» και να
είναι οι ίδιες για όλα τα σύµβολα της βιβλιοθήκης.

Αφού σχεδιάσουµε την ηλεκτρική κόρνα πρέπει να µετατρέψουµε τα επιµέρους

αντικείµενα που την αποτελούν σε µία ενιαία οντότητα ώστε να µπορεί να
αναγνωρίζεται από το πρόγραµµα (AutoLISP) και να χρησιµοποιείται όπου µας
εξυπηρετεί.
Η διαδικασία αυτή γίνεται πληκτρολογώντας «wblock» στη γραµµή εντολών
«Command:».
Το παράθυρο «write block» εµφανίζεται.

42
 Από το «Select Objects» επιλέγουµε µε το ποντίκι όλα τα αντικείµενα της κόρνας.
Στο πεδίο Base Point < Pick Point επιλέγουµε µε το ποντίκι επί του σχεδίου το
σηµείο µε το οποίο θα εισάγεται το σύµβολο της κόρνας στο σχέδιο.
Προαιρετικά, αντί του «Retain» που υπάρχει ως προεπιλογή, διαλέγουµε
«Convert to block» ώστε το σχέδιο να επιλέγεται ως ένα.
Με το βελάκι, ή το κουµπί µε τις τρεις τελείες, του «Destination» αποθηκεύουµε
το block στον φάκελο Libraries < weak < hlektrikh korna όπου θα αποθηκεύσουµε
ένα προς ένα όλα τα σύµβολα - διατάξεις ασθενούς ρεύµατος, αφού ορίσουµε τις
µονάδες στο «Insert units» σε «millimeters».

Οµοίως η διαδικασία δηµιουργίας και αποθήκευσης συµβόλων - block γίνεται για

τα γενικής χρήσης σύµβολα στο φάκελο Libraries < general και :
Libraries < lights
Libraries < sockets
Libraries < switches
Libraries < roads
για τα σύµβολα φωτισµού, ρευµατοδοτών - ρευµατοληπτών, σύµβολα
εγκαταστάσεων δρόµων και πλατειών αντίστοιχα.

3.2 Αρχεία Μενού

Ο κώδικας ASCII (American Standard Code for Information Interchange) µας
παρέχει πολύ χρήσιµα εργαλεία για τη συγκέντρωση όλων των συµβόλων µας και τη
λειτουργία τους σε λίστα εντολών.
Τα εργαλεία αυτά είναι τα αρχεία µενού που διακρίνονται στα παρακάτω είδη:

Με ονοµασία A : Βοηθητικά µενού (aux menus)

Με ονοµασία B : Μενού κουµπιών (button menus)

43
Με ονοµασία I : Μενού εικόνων (image menus)

Με ονοµασία P : Μενού αρχείου επιλογής (pop menus)

Με ονοµασία S : Μένουν οθόνης (screen menus)

Με ονοµασία T : Μενού πίνακα (tablet menus)

Το αρχείο µενού προεπιλογής είναι τύπου «acad.mnu».

Αξίζει να αναφερθούν οι δυνατότητες που µας παρέχει για σχεδιαστική ευελιξία:

Προσθήκη και τροποποίηση επιλογών στα αρχεία µενού

Εισαγωγή σχολίων σε µενού µε εργαλεία (tooltips)

Παροχή βοηθητικού κειµένου οδηγιών

Προσθήκη νέων µενού µε τροποποίηση µέρους του ήδη υπάρχοντος η

δηµιουργία καινούριου.

Για τη δηµιουργία της βιβλιοθήκης ηλεκτρικών συµβόλων θα χρησιµοποιήσουµε

έξι επιµέρους µενού εικόνων (image menus) όπου θα οργανώσουµε τα σύµβολά µας,
ένα για κάθε µία από τις έξι κατηγορίες στις οποίες τα χωρίσαµε προηγουµένως.
Θα χρειαστούµε επίσης το µενού αρχείου επιλογής (pop menu) για να
παρουσιάσουµε τις οµάδες συµβόλων σε κυλιόµενο µενού λίστας πέντε γραµµών.
Κάθε γραµµή - επιλογή (µε τα ονόµατα «general», «lights», «sockets», «switches»,
«roads», «weak») θα εµφανίζει ένα άλλο µενού, εικόνας αυτή τη φορά, όπου θα
αναπαρίστανται τα σύµβολα που δηµιουργήσαµε, για εύκολη επιλογή και εισαγωγή
τους στο σχέδιο από τον χρήστη της βιβλιοθήκης.

3.3 Το µενού POP (µενού αρχείου επιλογής)

Με το µενού αρχείου επιλογής έχουµε τη δυνατότητα να δηµιουργήσουµε µια
λίστα επιλογών.
Επιθυµούµε στη γραµµή εντολών του AutoCAD 2008 να εγκαταστήσουµε ένα
νέο µενού µε τα σύµβολα της επιλογής µας.
Το µενού POP εξασφαλίζει ότι το νέο µας µενού θα εκτελείται κάθε φορά που
ανοίγουµε το AutoCAD χωρίς περαιτέρω εντολές και διαδικασίες προγραµµατισµού.
Έτσι διευκολύνεται η χρήση βιβλιοθηκών συµβόλων.
Η σύνταξη του µενού POP είναι απλή και απαιτεί µόνο ένα αρχείο κειµενογράφου
(text file). Γίνεται σε κώδικα ASCII. Ξεκινά µε το όνοµα του µενού
(menugroup=xxxx). Ακολουθούν το είδος του µενού (POPn µε n αριθµός µεταξύ 1
και 499) και οι εκάστοτε εντολές που επιθυµεί ο κατασκευαστής να περιλαµβάνει το
κυλιόµενο µενού που θα δηµιουργηθεί.
Πριν από το όνοµα και τον τύπο του µενού απαιτούνται από τον κώδικα ASCII
τρεις αστερίσκοι (***). Προαιρετικά έχουµε τη δυνατότητα προσθήκης σχολίων κάτω
από τον τύπο του µενού µε τη χρήση του συµβόλου «//».
Η συγγραφή των εντολών γίνεται στη µορφή που αυτές χρησιµοποιούνται από το
AutoCAD 2008 και διαχωρίζονται µε τα σύµβολα «^C^C_» βάσει του κώδικα ASCII.

44
Για να συµπεριλάβουµε κι άλλες εντολές υποχρεούµαστε να τις διαχωρίσουµε µε το
σύµβολο «;» ώστε το πρόγραµµα να τις εκλαµβάνει ως ξεχωριστές εντολές.
Η σύνταξη γίνεται ως εξής:

Επιλογή1^C^C_Εντολή1;Εντολή2; κοκ

3.4 Το µενού IMAGE (µενού εικόνας)

Το µενού IMAGE αντιστοιχεί σε ένα σύνολο εικόνων (ή συµβόλων – block στην
περίπτωσή µας), από τις οποίες µπορούµε να επιλέγουµε κάποια επιµέρους εικόνα.
Στην περίπτωσή µας µπορούµε να επιλέξουµε το ηλεκτρικό σύµβολο που θέλουµε
να χρησιµοποιήσουµε στη σχεδίαση.
Η συγγραφή του µενού γίνεται επίσης σε κώδικα ASCII, σε περιβάλλον
κειµενογράφου.
Η σύνταξη ξεκινά µε τρεις αστερίσκους και τη λέξη «IMAGE» («***IMAGE»)
που υποδεικνύει το είδος του µενού.
Ακολουθεί το όνοµα που δίνουµε στο µενού που κατασκευάζουµε (πχ
«IMAGE_SOCKETS»).
Ενδεικτικό είναι το παρακάτω παράδειγµα κώδικα:

** IMAGE_SOCKETS
[Socket Outlet Symbols]
[revmatodoths,Socket]^C^C_INSERT revmatodoths;scale;rotate;1;
[revmatolhpts,Receiver]^C^C_INSERT revmatolhpths;scale;rotate;1;

Το µενού εικόνας που προκύπτει από τον παραπάνω κώδικα, εµφανίζει δύο
εικόνες µε ονόµατα «Socket» και «Receiver» που αντιστοιχούν στα αποθηκευµένα
block «revmatodoths» και «revmatolhpts» που δηµιουργήσαµε.
Εισάγεται επιπλέον η εντολή «scale» που δίνει τη δυνατότητα να ρυθµίσουµε την
κλίµακα του συµβόλου, κατά την εισαγωγή του στο σχέδιο (διαφορετικά θα
τοποθετούνταν µε την κλίµακα που το έχουµε σχεδιάσει αρχικά). Στο παραπάνω
παράδειγµα συµπεριλάβαµε ενδεικτικά και την εντολή περιστροφής συµβόλου
«rotate», ώστε να διευκολύνεται η τοποθέτηση στο σχέδιο.
Οι ιδιότητες αυτές (κλίµακα, περιστροφή) όπως κι άλλες ρυθµίζονται και εκ των
υστέρων από τα µενού του AutoCAD, σύµφωνα µε την ανάλυση που έχουµε κάνει
στο κεφάλαιο «Περιήγηση στο AutoCAD 2008».

3.5 Συνδυασµός των αρχείων POP και IMAGE σε πρόγραµµα

AutoLISP
Για να δηµιουργήσουµε τον ενιαίο κώδικα που θα υλοποιήσει το κυλιόµενο
µενού επιλογής συµβόλων της βιβλιοθήκης µας, πρέπει να συνδυάσουµε τα επί
µέρους µενού POP και IMAGE.
Ο προγραµµατισµός γίνεται σε γλώσσα προγραµµατισµού AutoLISP, που
αποτελεί επέκταση της γλώσσας προγραµµατισµού LISP (ή XLISP) του AutoCAD.
Όπως σε κάθε κώδικα έτσι και εδώ απαιτούνται κάποιες συνδέσεις (links) ώστε
τα µενού να επικοινωνούν µεταξύ τους και οι επιλογές στο και κυλιόµενο µενού να
εµφανίζουν αποκλειστικά τα σύµβολα της οµάδας τους.

45
 Για καθεµία από τις έξι οµάδες στις οποίες κατατάξαµε τα σύµβολα,
δηµιουργήσαµε ένα µενού εικόνων ώστε να αναγνωρίζονται από τον κώδικα ως
ξεχωριστές ενότητες.
Το επόµενο βήµα είναι τα έξι µενου IMAGE να ενταχθούν στο µενού επιλογής
POP ώστε να ανακαλούνται εύκολα από το κυλιόµενο µενού.
Έτσι ο κώδικας γράφεται τώρα ενδεικτικά στη µορφή:

***POP16
[Electrical Libraries]
[Lighting Symbols...]$I=Libraries.image_lights $I=*
[Symbols for Roads and Squares...]$I=Libraries.image_roads $I=*

Από τον παραπάνω κώδικα προκύπτει ένα κυλιόµενο µενού που ονοµάζεται
«Electrical Libraries». Περιλαµβάνει δύο επιλογές («Lighting Symbols» και
«Symbols for Roads and Squares») ανακαλεί δύο µενού IMAGE («image_lights» και
«image_roads» αντίστοιχα).

3.6 Ο κώδικας AutoLISP της βιβλιοθήκης ηλεκτρικών συµβόλων

*MENUGROUP=Libraries

***POP16
[Electrical Libraries]
[General Symbols...]$I=Libraries.image_general$I=*
[Lighting Symbols...]$I=Libraries.image_lights $I=*
[Socket Symbols...]$I=Libraries.image_sockets $I=*
[Switching Symbols...]$I=Libraries.image_switches $I=*
[Symbols for Roads and Squares...]$I=Libraries.image_roads $I=*
[Weak Current Symbols...]$I=Libraries.image_weak $I=*

**IMAGE_GENERAL
[General Symbols]
[agwgos,Conductor]^C^C_INSERT agwgos;scale;1;
[akrodekths_geiwshs_syskevhs,Grounding contact of device]^C^C_INSERT
akrodekths_geiwshs_syskevhs;scale;1;
[aleksikeravno,Lightning rod]^C^C_INSERT aleksikeravno;scale;1;
[asfaleia,Fuse]^C^C_INSERT asfaleia;scale;1;
[asfaleia_entasews,Current fuse]^C^C_INSERT asfaleia_entasews;scale;1;
[asfaleia_me_epafh_anaggelias_diakophs_kyklwmatos,Fuse with circuit-cut
annunciator]^C^C_INSERT
asfaleia_me_epafh_anaggelias_diakophs_kyklwmatos;scale;1;
[asfaleia_tasews,Voltage fuse]^C^C_INSERT asfaleia_tasews;scale;1;
[asfaleia_tripolikh,three-pole fuse]^C^C_INSERT asfaleia_tripolikh;scale;1;
[asfaleia_maxairwth,HRC fuse]^C^C_INSERT asfaleia_maxairwth;scale;1;
[efkamptos_agwgos,Flexible conductor]^C^C_INSERT efkamptos_agwgos;scale;1;
[ekkinhths_metavlhths_antistashs_se_pente_vathmides,Variable resistor starter in five
degrees]^C^C_INSERT
ekkinhths_metavlhths_antistashs_se_pente_vathmides;scale;1;
[geiwsh,General earth]^C^C_INSERT geiwsh;scale;1;

46
[geiwsh_gia_ydroswlhnes,Earthing for watertubes]^C^C_INSERT
geiwsh_gia_ydroswlhnes;scale;1;
[geiwsh_me_plaka,Earthing plate]^C^C_INSERT geiwsh_me_plaka;scale;1;
[geiwsh_me_ravdous_h_swlhnes,Earthing by tubes/rods]^C^C_INSERT
geiwsh_me_ravdous_h_swlhnes;scale;1;
[geiwsh_me_tainia,Earthing film]^C^C_INSERT geiwsh_me_tainia;scale;1;
[hlektrikh_genhtria,Generator]^C^C_INSERT hlektrikh_genhtria;scale;1;
[hlektrikos_kinhthras,Motor]^C^C_INSERT hlektrikos_kinhthras;scale;1;
[hlektrikos_pyknwths,Capacitor]^C^C_INSERT hlektrikos_pyknwths;scale;1;
[hlektrikos_sysswrefths,Battery]^C^C_INSERT hlektrikos_sysswrefths;scale;1;
[metasxhmatisths_tasews_monogrammiko,Transformer
monogrammic]^C^C_INSERT metasxhmatisths_tasews_monogrammiko;scale;1;
[metasxhmatisths_tasews_polygrammiko,Transformer polygrammic]^C^C_INSERT
metasxhmatisths_tasews_polygrammiko;scale;1;
[metrhths_Ah,Ampere-hourmeter]^C^C_INSERT metrhths_Ah;scale;1;
[metrhths_Wh,Watt-hourmeter]^C^C_INSERT metrhths_Wh;scale;1;
[metrhths_fasews,Phasemeter]^C^C_INSERT metrhths_fasews;scale;1;
[mia_fash_symvolo,one-phase symbol]^C^C_INSERT mia_fash_symvolo;scale;1;
[pinakas_dianomhs1,Main distribution board1]^C^C_INSERT
pinakas_dianomhs1;scale;1;
[pinakas_dianomhs2,Main distribution board2]^C^C_INSERT
pinakas_dianomhs2;scale;1;
[sfalma,leak]^C^C-INSERT sfalma;scale;1;
[shmeio_syndeshs_grammhs,Connection point]^C^C_INSERT
shmeio_syndeshs_grammhs;scale;1;
[shmeio_termatismou_grammhs,Terminal point]^C^C_INSERT
shmeio_termatismou_grammhs;scale;1;
[syndeseis_agwgwn_lyomenes,T-connection untied]^C^C_INSERT
syndeseis_agwgwn_lyomenes;scale;1;
[syndeseis_agwgwn_monimes,T-connection permanent]^C^C_INSERT
syndeseis_agwgwn_monimes;scale;1;
[synhmitonometro,Power-factormeter]^C^C_INSERT synhmitonometro;scale;1;
[treis_faseis_symvolo,three-phase symbol]^C^C_INSERT
treis_faseis_symvolo;scale;1;
[trofodothsh_pros_ta_epanw,Power feeding up]^C^C_INSERT
trofodothsh_pros_ta_epanw;scale;1;
[trofodothsh_pros_ta_katw,Power feeding down]^C^C_INSERT
trofodothsh_pros_ta_katw;scale;1;
[amperometro,Amperemeter]^C^C_INSERT amperometro;scale;1;
[voltometro,Voltmeter]^C^C_INSERT voltometro;scale;1;
[varometro,Varmeter]^C^C_INSERT varometro;scale;1;

***IMAGE
**IMAGE_LIGHTS
[Symbols of light-fixtures]
[fwtistiko_shmeio,Simple light]^C^C_INSERT fwtistiko_shmeio;scale;1;
[fwtistiko_swma,General light fixture]^C^C_INSERT fwtistiko_swma;scale;1;
[fwtistiko_swma_asfaleias,Safety light]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_asfaleias;scale;1;

47
[fwtistiko_swma_eksodou,Exit light]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_eksodou;scale;1;
[fwtistiko_swma_epitoixio_neou_typou,Wall mounted light fixture
new]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_epitoixio_neou_typou;scale;1;
[fwtistiko_swma_epitoixio_palaiou_typou,Wall mounted light fixture
old]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_epitoixio_palaiou_typou;scale;1;
[fwtistiko_swma_kindynou,Emergency light]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_kindynou;scale;1;
[fwtistiko_swma_panikou,Panic light]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_panikou;scale;1;
[fwtistiko_swma_me_diakopth,Light fixture switched]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_me_diakopth;scale;1;
[fwtistiko_swma_lyxnias_fthorismou,Single lamp fluorenscent fixture]^C^C-INSERT
fwtistiko_swma_lyxnias_fthorismou;scale;1;
[fwtistiko_swma_treis_lyxnies_fthorismou,Triple lamp fluorenscent
fixture]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_treis_lyxnies_fthorismou;scale;1;
[fwtistiko_swma_me_dyo_aneksarthta_kyklwmata,Light fixture with two
independant circuits]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_me_dyo_aneksarthta_kyklwmata;scale;1;
[fwtistiko_swma_me_dyo_aneksarthta_kyklwmata_to_ena_anagkhs,Light fixture
with two independant-one safety-circuits]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_me_dyo_aneksarthta_kyklwmata_to_ena_anagkhs;scale;1;
[fwtistiko_swma_me_lampthra_ekkenwshs,Light fixture with evacuative
lamp]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_me_lampthra_ekkenwshs;scale;1;
[fwtistiko-swma_me_treis_lyxnies_ekkenwshs,Light fixture with three evacuative
lamps]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_me_treis_lyxnies_ekkenwshs;scale;1;
[fwtistiko_swma_steganou_typou,Waterproof light fixture]^C^C_INSERT
fwtistiko_swma_steganou_typou;scale;1;
[fwtistiko_swma_metavallomenhs_tasews,Variable voltage light
fixture]^C^C_INSERT fwtistiko_swma_metavallomenhs_tasews;scale;1;
[provoleas,Spotlight general]^C^C_INSERT provoleas;scale;1;
[provoleas_stenhs_desmhs,Spotlight narrow beam]^C^C_INSERT
provoleas_stenhs_desmhs;scale;1;
[provoleas_evreias_desmhs,Spotlight wide beam]^C^C_INSERT
provoleas_evreias_desmhs;scale;1;

***IMAGE
**IMAGE_SOCKETS
[Socket Outlet Symbols]
[revmatodoths,Socket]^C^C_INSERT revmatodoths;scale;1;
[revmatodoths_me_kapaki,Socket with tap]^C^C_INSERT
revmatodoths_me_kapaki;scale;1;
[revmatodoths_me_geiwsh,Socket with grounder]^C^C_INSERT
revmatodoths_me_geiwsh;scale;1;
[revmatodoths_me_diakopth,Socket switced]^C^C_INSERT
revmatodoths_me_diakopth;scale;1;
[revmatodoths_me_diakopth_kai_geiwsh,Socket switced with
grounder]^C^C_INSERT revmatodoths_me_diakopth_kai_geiwsh;scale;1;
[revmatodoths_me_metasxhmatisth,Socket with transformer]^C^C_INSERT
revmatodoths_me_metasxhmatisth;scale;1;

48
[revmatodoths_diplos,Socket double]^C^C_INSERT revmatodoths_diplos;scale;1;
[revmatodoths_diplos_me_kapaki,Socket double with tap]^C^C_INSERT
revmatodoths_diplos_me_kapaki;scale;1;
[revmatodoths_diplos_me_geiwsh,Socket double with grounder]^C^C_INSERT
revmatodoths_diplos_me_geiwsh;scale;1;
[revmatodoths_diplos_me_kapaki_kai_geiwsh,Socket double with tap and
grounder]^C^C_INSERT revmatodoths_diplos_me_kapaki_kai_geiwsh;scale;1;
[revmatodoths_triplos,Socket triple]^C^C_INSERT revmatodoths_triplos;scale;1;
[revmatodoths_triplos_me_geiwsh,Socket triple with grounder]^C^C_INSERT
revmatodoths_triplos_me_geiwsh;scale;1;
[revmatodoths_keraias,Socket for TV]^C^C_INSERT revmatodoths_keraias;scale;1;
[revmatodoths_thlefwnou,Socket for telephone]^C^C_INSERT
revmatodoths_thlefwnou;scale;1;
[revmatolhpts,Receiver]^C^C_INSERT revmatolhpts;scale;1;
[ypodoxeas_thleorashs,TV outet]^C^C_INSERT ypodoxeas_thleorashs;scale;1;
[ypodoxeas_thlefwnou,Telephone outlet]^C^C_INSERT
ypodoxeas_thlefwnou;scale;1;
[ypodoxeas_doryforikou_thleoptikou_shmatos,Satellite outlet]^C^C_INSERT
ypodoxeas_doryforikou_thleoptikou_shmatos;scale;1;
[ypodoxeas_grammhs_dedomenwn,Data outlet]^C^C_INSERT
ypodoxeas_grammhs_dedomenwn;scale;1;
[revmatolhpts_me_geiwsh,Receiver with grounder]^C^C_INSERT
revmatolhpts_me_geiwsh;scale;1;

***IMAGE
**IMAGE_SWITCHES
[Switching outlet symbols]
[diakopths,Simple switch]^C^C_INSERT diakopths;scale;1;
[diakopths_monopolikos,One-pole switch]^C^C_INSERT
diakopths_monopolikos;scale;1;
[diakopths_dipolikos,Two-pole switch]^C^C_INSERT diakopths_dipolikos;scale;1;
[diakopths_tripolikos,Three-pole switch]^C^C_INSERT diakopths_tripolikos;scale;1;
[apozefkths,Isolator]^C^C_INSERT apozefkths;scale;1;
[diakopths_afksomeiwshs_entasews,Dimmer switch]^C^C_INSERT
diakopths_afksomeiwshs_entasews;scale;1;
[diakopths_endiamesos_enallaghs,Two-way allez-retour intermediate
switch]^C^C_INSERT diakopths_endiamesos_enallaghs;scale;1;
[diakopths_endiamesos_enallaghs_dipolikos,Two-way allez-retour intermediate two-
pole switch]^C^C_INSERT diakopths_endiamesos_enallaghs_dipolikos;scale;1;
[diakopths_endiamesos_enallaghs_tripolikos,Two-way allez-retour intermediate
three-pole switch]^C^C_INSERT
diakopths_endiamesos_enallaghs_tripolikos;scale;1;
[diakopths_diadoxhs,Changeover commitateur switch]^C^C_INSERT
diakopths_diadoxhs;scale;1;
[diakopths_epiloghs,Choosing switch]^C^C_INSERT diakopths-epiloghs;scale;1;
[diakopths_astera_trigwnou,Star-triangle switch]^C^C_INSERT
diakopths_astera_trigwnou;scale;1;
[diakopths_diafyghs_entasews,Overcurrent switch]^C^C_INSERT
diakopths_diafyghs_entasews;scale;1;

49
[diakopths_diafyghs_tasews,Overvoltage switch]^C^C_INSERT
diakopths_diafyghs_tasews;scale;1;
[diakopths_travhktos,Pull-out switch]^C^C_INSERT diakopths_travhktos;scale;1;
[aftomatos-diakopths_ypertasews,Automatic overvoltage switch]^C^C_INSERT
aftomatos_diakopths_ypertasews;scale;1;
[aftomatos_diakopths_me_stoixeia_yperentasews_yperfortisews,Automatic switch
with bimetallic and electromagnetic trips]^C^C_INSERT
aftomatos_diakopths_me_stoixeia_yperentasews_yperfortisews;scale;1;
[aftomatos_diakopths_epistrofhs_revmatos,Automatic current-return
switch]^C^C_INSERT aftomatos_diakopths_epistrofhs_revmatos;scale;1;
[aftomatos_diakopths_elleipsews_tasews,Automatic undervoltage
switch]^C^C_INSERT aftomatos_diakopths_elleipsews_tasews;scale;1;
[koumpi_bouton,Push-button]^C^C_INSERT koumpi_bouton;scale;1;
[koumpi_bouton_me_endeiktikh_lyxnia,Illuminated push-button]^C^C_INSERT
koumpi_bouton_me_endeiktikh_lyxnia;scale;1;
[hlektronomos,General relay]^C^C_INSERT hlektronomos;scale;1;
[xronodiakopths,Time relay]^C^C_INSERT xronodiakopths;scale;1;

***IMAGE
**IMAGE_ROADS
[Electrical symbols for outdoor installion]
[didymoi_ksylinoi_styloi,Twin wooden columns]^C^C_INSERT
didymoi_ksylinoi_styloi;scale;1;
[didymoi_fygokentroi_styloi,Twin centrifugal columns]^C^C_INSERT
didymoi_fygokentroi_styloi;scale;1;
[grammh,Line]^C^C-INSERT grammh;scale;1;
[grammh_apo_gymnous_agwgous,Line of net conductors]^C^C_INSERT
grammh_apo_gymnous_agwgous;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_stylous,Airborn line on columns]^C^C_INSERT
grammh_enaeria_panw_se_stylous;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_ksylinous_stylous,Airborn line on wooden
columns]^C^C_INSERT grammh_enaeria_panw_se_ksylinous_stylous;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_fygokentrous_stylous,Airborn line on centrifugal
columns]^C^C_INSERT grammh_enaeria_panw_se_fygokentrous_stylous;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_siderenious_stylous_tetragwnikhs_diatomhs,Airborn line
on square iron columns]^C^C_INSERT
grammh_enaeria_panw_se_siderenious_stylous_tetragwnikhs_diatomhs;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_siderenious_stylous_orthogwnikhs_diatomhs,Airborn
line on rectangural iron columns]^C^C_INSERT
grammh_enaeria_panw_se_siderenious_stylous_orthogwnikhs_diatomhs;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_kylindrikous_siderenious_stylous,Airborn line on
cylindrical iron columns]^C^C_INSERT
grammh_enaeria_panw_se_kylindrikous_siderenious_stylous;scale;1;
[grammh_enaeria_panw_se_stylous_apo_skyrodema_orthogwnikhs_diatomhs,Airbor
n line on rectangural concrete columns]^C^C_INSERT
grammh_enaeria_panw_se_stylous_apo_skyrodema_orthogwnikhs_diatomhs;scale;1;
grammh_entoixismenh,Line enshrined in wall]^C^C_INSERT
grammh_entoixismenh;scale;1;
[grammh_mesa_sto_epixrysma,Line enshrined in plaster]^C^C_INSERT
grammh_mesa_sto_epixrysma;scale;1;

50
[grammh_mesa_se_swlhna,Line inside tube]^C^C_INSERT
grammh_mesa_se_swlhna;scale;1;
[grammh_mesa_se_plastiko_swlhna,Line inside plastic tube]^C^C_INSERT
grammh_mesa_se_plastiko_swlhna;scale;1;
[grammh_mesa_se_oplismeno_monwtiko_swlhna,Line inside reinforced isolating
tube]^C^C_INSERT grammh_mesa_se_oplismeno_monwtiko_swlhna;scale;1;
[grammh_mesa_se_xalyvdoswlhna,Line inside steel tube]^C^C_INSERT
grammh_mesa_se_xalyvdoswlhna;scale;1;
[grammh_mesa_se_xalyvdoswlhna_xwris_eswterikh_monwsh,Line inside steel tube
without internal isolation]^C^C_INSERT
grammh_mesa_se_xalyvdoswlhna_xwris_eswterikh_monwsh;scale;1;
[grammh_orath,Line visible]^C^C_INSERT grammh_orath;scale;1;
[grammh_ypogeia,Underground line]^C^C_INSERT grammh_ypogeia;scale;1;
[grammh_ypovryxia,Underwater line]^C^C_INSERT grammh_ypovryxia;scale;1;
[kalwdia_ypogeia_fwtinwn_shmatwn_troxaias,Underground signal
line]^C^C_INSERT kalwdia_ypogeia_fwtinwn_shmatwn_troxaias;scale;1;
[fwtaerio,gas line]^C^C_INSERT fwtaerio;scale;1;
[yponomoi,sewer]^C^C_INSERT yponomoi;scale;1;

***IMAGE
**IMAGE_WEAK
[Symbols for weak current installation]
[diaxwrisths_tleoptikwn_shmatwn,TV antenna splitter]^C^C_INSERT
diaxwrisths_tleoptikwn_shmatwn;scale;1;
[enisxyths_shmatos_hlektrikos,Electric amplifier]^C^C_INSERT
enisxyths_shmatos_hlektrikos;scale;1;
[mikths_thleoptikwn_shmatwn,TV antenna mixer]^C^C_INSERT
mikths_thleoptikwn_shmatwn;scale;1;
[eksaggelthras_kindynou_hlektrikos,Electric annunciator]^C^C_INSERT
eksaggelthras_kindynou_hlektrikos;scale;1;
[hlektrikos_eksaggelthras_pyrkagias,Electric fire
annunciator]hlektrikos_eksaggelthras_pyrkagias;scale;1;
[katanemhths_thlefwnikwn_grammwn,Telephone distribution board]^C^C_INSERT
katanemhths_thlefwnikwn_grammwn;scale;1;
[hlektrikh_kleidaria,Electric locker]^C^C_INSERT hlektrikh_kleidaria;scale;1;
[hlektrikh_korna,Electric horn]^C^C_INSERT hlektrikh_korna;scale;1;
[hlektrikh_sfyrixtra,Electric whistle]^C^C_INSERT hlektrikh_sfyrixtra;scale;1;
[hlektrikos_xronodiakopths,Timeswitch]^C^C_INSERT
hlektrikos_xronodiakopths;scale;1;
[seirhna_hlektrikh_ekswterikou_xwrou,Electric outdoor siren]^C^C_INSERT
seirhna_hlektrikh_ekswterikou_xwrou;scale;1;
[keraia_radiofwnikhs_lhpshs,Antenna for radio]^C^C_INSERT
keraia_radiofwnikhs_lhpshs;scale;1;
[keraia_thleoptikhs_lhpshs,TV antenna]^C^C_INSERT
keraia_thleoptikhs_lhpshs;scale;1;
[koudouni_hlektriko_monogrammiko,Electric bell monogrammic]^C^C_INSERT
koudouni_hlektriko_monogrammiko;scale;1;
[koudouni_hlektriko_polygrammiko,Electric bell polygrammic]^C^C_INSERT
koudouni_hlektriko_polygrammiko;scale;1;

51
[megafwno_hlektriko,Electric Loudspeaker]^C^C_INSERT
megafwno_hlektriko;scale;1;
[mikrofwno_hlektriko,Electric microphone]^C^C_INSERT
mikrofwno_hlektriko;scale;1;
[pinakas_wstikwn_diakoptwn_eisodou,Entrance button board]^C^C_INSERT
pinakas_wstikwn_diakoptwn_eisodou;scale;1;
[thyrothlefwno_endoepikoinwnias,Entryphone]^C^C_INSERT
thyrothlefwno_endoepikoinwnias;scale;1;
[ravdos_aleksikeravnou,Lightning rod]^C^C_INSERT
ravdos_aleksikeravnou;scale;1;

Τα σύµβολα που αποτελούν τη βιβλιοθήκη µας και τα οποία υλοποιεί το παραπάνω

πρόγραµµα είναι τα ακόλουθα (Export από την επιφάνεια εργασίας µας):

52
[General Symbols] :

53
54
55
56
57
58
59
60
[Lighting Symbols] :

61
62
63
64
[Socket Symbols] :

65
66
67
68
[Switching Symbols] :

69
70
71
72
73
[Symbols for Roads and Squares] :

74
75
76
77
78
[Weak Current Symbols] :

79
80
81
82
3.7 Αποθήκευση του κώδικα σε µορφή αρχείου µενού
Το πρόγραµµα AutoCAD 2008 θα πρέπει να αναγνωρίζει τον κώδικα για να
µπορεί να τον εκτελέσει. Έτσι ο κώδικας θα πρέπει να αποθηκευτεί σε κάποια µορφή
που να είναι αναγνωρίσιµη από το πρόγραµµα.
Η εν λόγω διαδικασία µορφοποίησης πραγµατοποιείται στο AutoCAD 2008
µε αποθήκευση του αρχείου του κειµενογράφου, που περιλαµβάνει τον κώδικα, µε
την επέκταση (extension) «.mns».
Το νέο αρχείο µας είναι το «Electrical Libraries.mns».

Η µετατροπή από αρχείο κειµένου σε αρχείο µενού έχει πραγµατοποιηθεί.

3.8 Φόρτωση του αρχείου µενού που δηµιουργήθηκε στο AutoCAD

2008
Για να εκτελέσει το AutoCAD 2008 το µενού της βιβλιοθήκης που
δηµιουργήσαµε, πρέπει προηγουµένως να το φορτώσουµε στο περιβάλλον του
AutoCAD 2008 .
Η διαδικασία πραγµατοποιείται εισάγοντας την εντολή «menuload» στη γραµµή
εντολών «Command:».
Εµφανίζεται το παράθυρο «Load/Unload Custommizations».

83
 Πατώντας το κουµπί «Browse» επιλέγουµε το αρχείο «Electrical Libraries.mns»
από τον κοινό φάκελο της εργασίας.
Το πεδίο «File Name» εµφανίζει τη διεύθυνση και το όνοµα του αρχείου µας.
Επιλέγοντας «Load» το µενού µας έχει φορτωθεί και εµφανίζεται στο τέλος των
στάνταρ µενού του AutoCAD, αµέσως µετά το «Help».

84
3.9 Οπτικοποίηση των συµβόλων της βιβλιοθήκης
Για να µπορεί ο χρήστης της βιβλιοθήκης να εντάξει στο σχέδιό του το επιθυµητό
σύµβολο, θα πρέπει προηγουµένως τα σύµβολα - block να «οπτικοποιηθούν»
κατάλληλα ώστε το AutoCAD να τα εισάγει ως εικόνες µέσω του µενού IMAGE.
Η διαδικασία πραγµατοποιείται µε τη δηµιουργία µιας διαφάνειας (slide)
για κάθε ένα σύµβολο.
Ανοίγοντας ένα - ένα τα αποθηκευµένα block µε τα σύµβολα που δηµιουργήσαµε,
από τον φάκελο «Libraries» της εργασίας µας (πχ «aftomatos diakopths me stoixeia
yperentasews yperfortisews»), εµφανίζεται το συµβόλο (πχ του αυτόµατου διακόπτη
µε στοιχεία υπερεντάσεως υπερφορτίσεως) στην επιφάνεια εργασίας του AutoCAD.
Κατόπιν στη γραµµή εντολών «Command:» πληκτρολογούµε «mslide».
Το παράθυρο «Create Slide File» εµφανίζεται.

Το όνοµα του αποθηκευµένου block εισάγεται αυτόµατα και στο πεδίο «Files of
type» έχει προεπιλεγεί «slide(*.sld)».
Πατώντας «Save» η διαφάνεια του συµβόλου µας έχει δηµιουργηθεί.
Με τον ίδιο τρόπο κατασκευάζουµε τις διαφάνειες όλων των συµβόλων της
βιβλιοθήκης µας.

3.10 Φόρτωση των διαφανειών των συµβόλων στη βιβλιοθήκη

Πληκτρολογώντας την εντολή «options» στη γραµµή εντολών «Command:»
εµφανίζεται το οµώνυµο παράθυρο.

85
 Στην καρτέλα «Files» που αποτελεί προεπιλογή, επιλέγουµε την ενότητα
«Support File Search Path» και πατάµε το σύµβολο «+» που βρίσκεται δίπλα του. Θα
εµφανίσει το περιεχόµενο της ενότητας.

Κάνοντας κλικ επάνω στο κουµπί «Add» ένα νέο κενό πεδίο προστίθεται στις
καταχωρήσεις.

Για να εισάγουµε τον φάκελο µε τα σύµβολά µας, πατάµε το πλήκτρο «Browse»

κι επιλέγουµε «Libraries».
Aκολούθως πατάµε «Apply» και «OK» στο κάτω µέρος του παραθύρου.

86
 Η διεύθυνση του φακέλου «Libraries» εισάγεται στο νέο πεδίο και οι διαφάνειες
των συµβόλων µας έχουν φορτωθεί στη βιβλιοθήκη.

87
Επίλογος – Συµπεράσµατα
Η παρούσα διπλωµατική εργασία µέσω της παρουσίασης των σχεδιαστικών
διευκολύνσεων του AutoCAD 2008 και στηριζόµενη στο Πρότυπο ΕΛΟΤ HD – 384
επιδιώκει την κατασκευή µιας βιβλιοθήκης ηλεκτρικών συµβόλων µε έµφαση στις
εξωτερικές ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις.
Τα συµπεράσµατα στα οποία καταλήγουµε µε την ολοκλήρωση της εργασίας
συνοψίζονται στα εξής:

1) Το σχεδιαστικό πακέτο AutoCAD 2008 που χρησιµοποιήσαµε αποτελεί

ικανοποιητική βάση για το σχεδιασµό ηλεκτρικών σύµβολο µιας
βιβλιοθήκης.

2) Η εκλογή εξειδικευµένων συµβόλων ανάλογα µε τους στόχους του

σχεδιαστή και το είδος της εγκατάστασης είναι πολύ σηµαντική προϋπόθεση
για την αποτελεσµατικότητα της βιβλιοθήκης.

3) Η γλώσσα προγραµµατισµού AutoLISP ενταγµένη στο AutoCAD 2008

παρέχει έναν αποτελεσµατικό τρόπο προγραµµατισµού για τη δηµιουργία
βιβλιοθηκών ηλεκτρικών συµβόλων.

4) Μια βιβλιοθήκη ηλεκτρικών συµβόλων εξοικονοµεί χρόνο και διευκολύνει

τον σχεδιαστή που δεν αναλώνεται στην εύρεση του σωστού συµβόλου
µέσα από ένα χαοτικό πλήθος συµβόλων των έτοιµων πακέτων σχεδίασης
του εµπορίου.

Οι βιβλιοθήκες ηλεκτρικών συµβόλων αποτελούν ένα δυναµικό αντικείµενο για

περαιτέρω εξέλιξη, µε τη δηµιουργία πιο εξειδικευµένων βιβλιοθηκών ή πιο
εκτεταµένων. Με αυτόν τον ορίζοντα, προτείνεται η ανάπτυξη βιβλιοθηκών
δυναµικών ηλεκτρικών συµβόλων που υποστηρίζονται από τις εκδόσεις AutoCAD,
των οποίων οι ιδιότητες δεν παραµένουν σταθερές αλλά τροποποιούνται σε
πραγµατικό χρόνο, τη στιγµή που ο χρήστης τα εισάγει στο σχέδιό του, ανάλογα µε
τις ανάγκες του.

88
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Βασιλαντωνόπουλος Σταµάτιος, «Ηλεκτρολογικό & Ηλεκτρονικό σχέδιο»,
Εκδ. Πανεπιστηµίου Πατρών, Πάτρα, 2002

2. Ζαχαρίας Θωµάς, «Σηµειώσεις ηλεκτρικών εγκαταστάσεων», Εκδ. Πανεπι-

στηµίου Πατρών, Πάτρα, 2006

3. Ντοκόπουλος Πέτρος, «Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις καταναλωτών µέσης και

χαµηλής τάσης», Εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 1992

4. Omura George, «AutoCAD 2008», Εκδ. Μ. Γκιούρδας, Αθήνα, 2008

5. Omura George, «Εισαγωγή στην AutoLISP», Εκδ. Μ.Γκιούρδας, Αθήνα,

1990

6. Τσανάκας ∆ηµήτριος, «Ειδικά κεφάλαια ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και

δικτύων Ά µέρος - Προστασία ανθρώπων και εξοπλισµού», Εκδ. Πανε-
πιστηµίου Πατρών, Πάτρα, 2004

7. «Εγχειρίδιο εφαρµογής του προτύπου ΕΛΟΤ HD 384 – Απαιτήσεις για

ηλεκτρικές εγκαταστάσεις», Παπασωτηρίου, Αθήνα, 2004

8. «ΕΛΟΤ ΕΝ 60617.08 Γραφικά σύµβολα για διαγράµµατα», ΕΛΟΤ, 1999

9. ∆άρας Ευστάθιος, «Εφαρµογή Προτύπου ΕΛΟΤ HD 384 - Η ενεργοποίηση

και εφαρµογή της νοµοθεσίας για τον επανέλεγχο και το δειγµατοληπτικό
έλεγχο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, σε πρώτη προτεραιότητα για τον
τεχνικό κόσµο», http://library.tee.gr/digital/m2098/m2098_daras.pdf

10. Ευθυµιάδης Απόστολος, ∆ιαµαντίδης Στυλιανός, ∆ιακίδης ∆ηµήτριος,

«Κανονισµός συνδέσεως και έλεγχος εσωτερικών ηλεκτρικών
εγκαταστάσεων», http://library.tee.gr/digital/m2098/m2098_efthimiadis.pdf

11. Κατσάνος Χρήστος, Καρακατσάνης Ε., Ευσταθίου Π., Σταυρόπουλος ∆.,

«Θέµατα Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων που άπτονται της
λειτουργίας της ∆ΕΗ Α.Ε.»,
http://library.tee.gr/digital/m2098/m2098_katsanos.pdf

12. Παπαδόπουλος Π. Μιχαήλ, «Οµοιότητες και διαφορές του Προτύπου ΕΛΟΤ –

384 µε τον Κανονισµό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων»,
http://library.tee.gr/digital/m2098/m2098_papadopoulos.pdf

13. Σαρρής Γεώργιος, Περιοδικό Τεχνικό Βήµα, «Παρουσίαση του προτύπου

ΕΛΟΤ HD 84»,
http://www.sarrisg.gr/n/index.php?Arthra_%26amp%3B_dimosieiseis:protypo
_ELOT_HD_384

89