Professional Documents
Culture Documents
Stories From PANCHATANTRA (Sanskrit Text & English PDF
Stories From PANCHATANTRA (Sanskrit Text & English PDF
ु
अनबमिणका
नृपसेवकवानर-कथा .................................................................................. 3
क लो पा ट‐वानरकथा ............................................................................... 5
मूखक छप-कथा ..................................................................................... 14
िसंह-शशक-कथा ..................................................................................... 20
बक-ककटक-कथा ................................................................................... 33
बक-नकुल-कथा ...................................................................................... 46
ॄा णचौर पशाच-कथा ............................................................................ 51
लोहतुला-व ण पुऽ-कथा .......................................................................... 58
म डू कम द वषसप कथा ......................................................................... 83
िसंहशृगालपुऽयो कथा .............................................................................. 90
2
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
नृपसेवकवानर-कथा
The King's Monkey Servant
3
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
"A king wishing long life should never keep
foolish servants."
4
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
कीलोािट-वानरकथा
The Wedge Removing Monkey
ु
अथ कदािचदानषङिगकं वानरयथु िमतेत पिरॅमदागतम ।्
तऽैक किचििनोऽधः फ़ािटतोऽजनु वृदामयः
ः खिदरकीलेन मािनिहतेन ितित । एतिरे ते
षे ु यथेया िबिडत-ु
वानरािशखरपरासाददापय
माराः ।
5
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
एक तेषां ूासमृापािुध ःफ़ोिटते
उपिवँय पािणां कीलकं ृ यावाटियतमु ारेभ,े
संग
ताव मगतवृषण ानािलतकीलके न
ृ ं तागेव िनवेिदतम ।्
य
6
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
One of those monkeys whose death was
near, sat on that half-cut log and started
removing the wedge from that. As the
wedge moved out, the monkey's hanging
genitals went into the gaps of the log, got
trapped and the monkey got killed.
7
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
उ" –
8
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
9
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
अथ यावाजपषां वृमा तोटरमवलोकयि,
ु
तावृ सप ः ूसािरतभोगिित । ततं लगडूहारे
ण
हा कनकसूऽमादाय यथािभलिषतं ानं गताः ।
ु न वसतः ।
वायसदती अिप ततःपरं सखे
10
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
There used to be a huge bargad tree in
which resided a pair of crows. There also
lived a black snake which on giving birth to
her young ones ate the crows' little children.
The crows were sad about this. They went to
discuss this with their friend, the jackal, who
lived under another tree.
11
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
"In bad times, one should not abandon
patience. With only proper planning the
enemy can be easily defeated; with weapons,
it is not easy. Even a weak person, who has
planned properly cannot be conquered by
the brave.
13
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
प-कथा
मूखक
The Foolish Tortoise
"अपर" --
ु
िमऽाथ बावाथ च बिमान ्
यतते सदा ।
जातााप ु येन जगादेदं वचो मनःु ॥
ु घकां
तदानीयतां कािचद ् ढरल ु वा । अितां च
ूभूतजलसनाथं सरः, येन मया मूदेश े दैगहृ ीते सित यवु ां
ृ तरो नयथः ।
कोिटभागयोां मया सिहतं संग
15
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
अथ तेषां कोलाहलमाकय कमीव आह -- "भोः िकमेष
कोलाहलः?" इित वमना अध एव पिततः, पौरैः खडशः
कृ त ।
18
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
On hearing the people's din below,
Kambugreeva said, "Friends! what is this
noise ?" Even before he could complete that,
he fell from the sky and the people cut him
to pieces.
19
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
िसंह-शशक-कथा
ु लं त िनब
य बिब े ु कुतो बलम?् ।
ु
वन े िसंहो मदोः शशके न िनपािततः ॥
ु
किंिन े भासरको नाम िसंहः ूितवसित । अथासौ
वीयाितरेकािमेवान ेकान ् मृगशशकादीन ् ापादयोपरराम
। अथाेनजाः सव सारवराहमिहषशशकादयो
िमिला तमपु ्
े ूोचःु -- ािमन िकमन ेन सकलमृगवधेन
िनमेव, यतवैकेनािप मृगण
े तृिभवित, तिबयतामािभः
सह समयधमः । अूभृित तवाऽोपिव जाितबमेण
ूितिदनमेको मृगो भणाथ समेित । एवं कृ ते तव
20
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
तावाणयाऽा े शं िवनािप भिवित, अाकं च पनः
सवेदनं न ात ।् तदेष राजधमSनीयताम
ु ।्
अथ ु
तेषां तचनमाकय भासरक आह -- "अहो
समिभिहतम भवािः । करं यिद ममोपिवाऽ िनमेव
न ैके को मृगः समागिमित तून ं सवानिप भियािम" ।
अथ कदाि़चाितबमाशकावसरः समायातः । स
सममृगूेिरतोSिनिप मं मं गा त वधोपायं
िचयन ् वेलाितबमं कृ ा ाकुिलतदयो यावित
तावाग गता कू पः संः । यावू पोपिर याित
21
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
अथासौ िदनशेष े भासरकसमीपं ूाः । िसंहोsिप वेलाितबमेण
ु ामकठः ।
ु
अथ तं लताा भासरको भ ाह -- "रे शशकाधम !
एकाो लघःु ूाः अपरतो वेलाितबमेण ।
तदादपराधात ् ां िनपा, ूातः सकलािप
ु दियािम ।"
मृगकुलाे
22
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
23
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
भासरकः । अथ यिद सोSऽ राजा ततो िवासान े चतरु ः
शशकानऽ धृा तमाय िुततरमागच, ् येन यः
किदावयोमापराबमेण राजा भिवित" इित ।
24
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
25
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
ूितशेन कू पमाद ् िगणतरो नादः समिु तः । अथ तेन
शऽ ं ु मातमानं तोपिर ूि , ूाणाः पिराः ।
शशकोsिप मनाः सवमग
ृ ानान , त ैः ूशमानो
ु तऽ वन े िनवसित ।
यथासखं
28
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
kill you today and tomorrow I shall kill all
the other animals in the forest."
32
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
बक-कक टक-कथा
The Stork and the Crab
ु
"भिया बानमाधमममान ।्
्
अितलौाद ् बकः किृतः कक टमहात ॥"
33
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
्
कुलीरकु ा ूाह -- "माम! िकं तैरायकारणम ?"
्
कुलरीक आह -- "कातम ?"
ु ।् एष शन ैचरो िह रोिहणीसकटं
बक आह -- "दैवमखात
ु ं च ूयाित ।" उ वराहिमिहरेण –
िभा भौमं शब
34
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
तथा च --
ु ।
ूाजापे शकचे िभे कृ ेव पातकं वसधा
भामािषकलकीणा कापािलकिमव ोतं धे ॥
तथा च --
रोिहणीशकटमक ननेिनि िधरोSथवा शशी ।
्
िकं वदािम तदिनसागरे सवलोकमपु याित संयम ॥
रोिहणीशकटमसंिते चम शरणीकृ ता जनाः ।
ािप याि िशशपु ािचताशनाः सूयत िभरापु ाियनः ॥
ु समथ ः ।
तोयाभावााशं याि; तेषां िवयोगं िम
तेन ैतायोपवेशनं कृ तम ् । सांूतं सवषां जलाशयानां
जलचरा ु षु
गजलाशये जन ैनये । के िच
मकरगोधािशशमु ारजलहिूभृतयः यमेव गि । अऽ
35
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु , ॅातः ! "इित
अथ ते तऽ िवासमापाः "तात, मातल
ॄवु ाणा अहं पूवम ् , इित समािरतःु । सोsिप
हं पूवम
ाशयः बमेण तान ्पृ े आरो जलाशय नाितरे िशलां
36
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
37
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
38
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
39
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
my life. I am not eating even the fish that are
near me."
40
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
Thus –
And also, --
43
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
Having decided thus he took the crab on his
back and flew towards the rock. The crab
saw that at a distance there was a rock with
bones piled up like a hill and immediately
understood that they were fish-bones. He
said to the stork, "Dear, how far is the lake,
yet? I feel that you are now tired of my
weight."
44
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
Even Uncle Stork has not come back. We are
all ready and waiting for him."
45
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
बक-नकुल-कथा
The Stork and the Mongoose
46
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
47
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु ममांसानसािरणा
अथ तथानिते ु नकुलेन तं कृ सप
िनह तेSिप तद ् वृाौयाः सव बकाः शन ैः शन ैभिताः ।
48
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
On hearing the crab, the stork said, "Dear!
what am I to do? My unfortunate children
have been eaten by the snake that lives in the
hollow of the tree. Can you tell me of some
way to destroy the snake?"
49
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
When this was done, the mongoose came in
search of the flesh of the fish. Not only did
he kill the snake; the mongoose gradually
killed all the stork residing in the tree.
50
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ॄाणचौरिपशाच-कथा
The Brahmin, Thief And The Demon
कृ तम ।्
् "भि! षाकािलकोऽहम ।्
अथ जातूयो रासोऽॄवीत --
ु रिमदम ् ।
अतमेव ॄाहमण भियािम । त
्
े ायाम ।"
एककायावल
52
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
53
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
एवं ु ोाय
ौ ॄाहमणः सावधान े
भूे देवतामानने ाानं रासाण ु न च चौराद ्
ू लगडे
गोयगु ं रर ।
57
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु ा-विणऽु -कथा
लोहतल
The Weighing Scales and the Merchant's Son
ु
यऽ देशऽे थवा ान े भोगा भाः वीयतः ।
ु
तििभवहीनो यो वसे पषाधमः ॥ तथा च --
ु ेन
येनाहारय िचरं िवलिसतं ु
परा ।
दीनं वसित तऽ ैव यः परेषां स िनितः ॥
ु
त च गृहे लोहभारघिटता पूवप षोपािजता ु ाऽऽसीत ् ।
तल
58
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु वु ाच -- "व !
सोऽिप चौयभया शितः पऽम
िपतृोऽयं तव ानाथ याित, तद ् गतामन ेन साध
ानोपकरणमादाय" इित ।
ु ते –
अहो, सािदम
59
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
तथा च –
ु
तथानिते स विणक ् ाा तं िशश ं ु िगिरगहायां
ु ूि, तद ्
ारं बृहिाा सरं गृहमागतः । पृ तेन विणजा -
- "भो ! अागत ! कतां कुऽ मे िशशयु
या सह नद
गतः ?" इित ।
60
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
्
ते ूोचःु -- "कथमेयतत "?
62
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
No one can be more lowly than the person,
who, has earned and enjoyed the luxuries of
life in a country or town, continues to live
there when his financial condition has
become poor.
And
66
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
67
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
धमबि-पापब ु कथा
ि
Dharmabuddhi and Paapbuddhi
ु कुबि
धमबिः ु ावेतौ िविदतौ मम ।
्
पऽेु ण थ पािडात िपता धूमने घािततः ॥
ु पापबिे
किंिदिधान े धमबिः ु ित े िमऽे ूितवसतः
ु
। अथ कदािचापबिना िचितम ् -- "अहं तावूख
दािरियोपेत । तदेन ं ु
धमबिमादाय देशारं
ु भवािम ।"
गााौयेणाथपाजन ं कृ ैनमिप विया सखी
ु
अथािहिन पापबिधम ु ूाह -- "भो िमऽ !
बि
वाकमावे िकं मािवचेितं िरिस ? देशारमा
ु न वाता कथियिस ? उ—
कां िशशज
68
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
तथा च –
ु
अथ त तचनमाकय ूमनाेन ैव सह गजनान ु
ातः
ु
शभु ऽे िन देशारं ूितः । तऽ च धमबिूभावे
ण ॅमता
ु
पापबिना ूभूततरं िवमासािदम ् । तत ाविप तौ
ु ने िनवृौ । उ
ूभूतोपािजतिौ ूौ गृहं ूौ
ु
अथ ानवितना पापबिना ु
धमबिरिभिहतः -- "भि ! न
ु ते , यतः कुटुिनो बावा
सवमते नं गृहं ूित न ेत ं ु य
69
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
े ाः किचमहो! ।
न िवं दशय
मनु रे िप यत दशनालते मनः ॥
तथा च –
ु
तदाकय धमबिराह - "भि ! एवं िबयताम ् ।" तथानषिठते
ु
70
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु पररं
एवं ाविप तौ िववदमानौ धमािधकरणं गतौ ूोचत
षयनतौ ।
71
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
अथ ु
धमािधकरणािधितपषौिद
ाथ यावियोिजतौ,
ु
तावापबिराह -- "अहो ! न साऽयं ायः । उ
–
72
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
पापबिराह -- "तात ! अि तदेश े महाशमी ।तां
कोटरमि । तऽ ं सातमेव ूिवश । ततः ूभाते यदाहं
ु
सौावणं करोिम, तदा या वां यद ् धमबौरः " इित ।
ु
तथानिते ूूष े ाा ु
पापबिः ु रःसरो
धमबिप ु
73
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
अथ पापबििपता शमीकोटरः ूोवाच -- "भोः ौृणतु ,
ौृणतु धमबिना
ु तमेतद ् धनम ।् "
तदाकय सव ते ु
राजपषा िवयोुलोचना
ु िवहरणोिचतं
यावमबे िनमह शाावलोकयि
ु
तावमबिना तमीकोटरं विभोि ैः पिरवे विना
सीिपतम ् । अथ लित तिमीकोटरेऽधदधशरीरः
्
ुिटतेणः कणं पिरदेवयन पापब ु
ििपता िनबाम । तत
त ैः सवः पृः -- " भोः ! िकिमदम ् ?" इे
ु स
ु
पापबििवचे
ितं सविमदिमित िनवेदियोपरतः । अथ ते
ु
राजपषाः ु
पापबिं ु
शमीशाखायां ूितलय, धमबिं
ूशेदमूचःु –
ु ते -- उपायं िचयेाथापायं च
अहो, सािदम
िचयेत ।्
74
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
Dharmabuddhi and Kubuddhi were both
known to me. Of them (Kubuddhi) killed his
father by suffocating him in smoke.
And also,
75
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
acquisition of knowledge,wealth, sculptures
etc., is not possible for a person unless he
happily tours from place to place."
It is said that –
It is said –
In addition,
78
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
Dharmabuddhi said, "Wicked man! Do not
say thus. My name is Dharmabuddhi and I
am not a thief. It is said that," –
79
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
In this matter, the Tree Gods are my
witnesses. Only they know who is thief and
who is honest."
Also said is –
80
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
The father said, "Son, tell me quickly what I
am to say so that the wealth remains with us
forever."
82
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
मडूकमिवषसप कथा
The Frog and the Snake Named Mandavisa
ु मानं कृ ा त ु पृतः ।
अपमानं परृ
ाथ मु रेाः ाथ ॅंशो िह मूख ता ॥
ु
ेनािप वहेऽ ं ु कालमासा बिमान ।्
वहता कृ सपण मडूका िविनपाितताः ॥
83
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
े ूकारानं गितिवशेषानदशयत ्।
मिवषोऽिप तेषां तु यथ मनक
ु
अथ जलपादो लतदससंशसखमाह –
85
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु
वान ेनानावचन ेन ूीतोऽि ।"
"मडूका िविवधाादाँछलपूवपसािधताः ।
्
ं कालभीणा भवेयःु खादतो मम ॥"
89
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु कथा
िसंहगालपऽयो
The Lion and Jackal Son
ु ।
शूर कृ तिव दशनीयोऽिस पऽक
् ु ले म
यिन क ु ो गजऽ न हते ॥
90
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
91
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु ते –
अथवा, सािदम
एके नािप ु ण
सधीरे सोाहेन रणं ूित ।
सोाहं जायते स ैं ु
भे भमवायात ् ॥
तथा च
92
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
95
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
From today this jackal will be my third son.".
After declaring thus, she fed the baby jackal
with her milk and nourished him. The two
sons of the lioness without knowing the
difference between themselves and the
jackal spent their childhood together.
96
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
And also
97
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
said, "Am I any less than these two in
bravery, looks, knowledge and skill, that
they are making of fun of me? Now, I have
got to kill them."
98
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
99
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु हा
िसंहजकग ु कथा
The Lion, Jackal And The Cave
100
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
101
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
ु ण ूिवोSयं मे भोतां
तदहमाानं करोिम, येन तदनसारे
याित ।" । एवं सधाय िसंहाानमकरोत ् ।
अथ िसंहशेन सा ु
गहा ूितरनसूणाानिप
रानरयजीवांासयामास । ौगालोऽिप पलायमान इमं
लोकमपठत –्
103
पंचतकथासंमहः Stories from Panchatantra
is not speaking anything due to fear. It is
rightly said –
104