2.

INDIVIDUALIZACIJA KAO PENOLOŠKI PROBLEM

Načelo individualizacije svodi se na zahtjev da se izvršenje kazne prilagodi ličnosti

zatvorenika, da se sa licem lišenim slobode postupa adekvatno njegovim moralnim i
preodgojnim mogućnostima.

Princip individualizacije u tijesnoj je vezi sa opservacijom zatvorenika, njihovom

klasifikacijom i kategorizacijom penitencijarnih ustanova.

Izučavanje (opservacija) ličnosti zatvorenika podrazumijeva primjenu naučnih metoda

kriminološkog proučavanja ličnosti zatvorenika u cilju određivanja adekvatnog
tretmana.

Klasifikacija zatvorenika je neposredno povezana sa njihovom opservacijom i

resocijalizacijom jer je sprovođenje individualiziranog tretmana nemoguće bez
adekvatne penitencijarne klasifikacije ovih lica.

Već u klasičnom sistemu, zatvorenici su, pod uticajem ideja reformatora zatvora,
dijeljeni u različite grupe, tako da su muškarci odvajani od žena, maloljetnici od
punoljetnih lica. Kriterijumi razvrstavanja bili su objektivni.

Klasifikacija, koja se javlja krajem XIX i početkom XX vijeka, zasniva se na

horizontalnom i vertikalnom razvrstavanju zatvorenika.

Horizontalno razvrstavanje je raspoređivanje zatvorenika upućivanjem u pojedine

vrste ustanova. Vrši se na osnovu objektivnih i spoljašnjih.

Vertikalno razvrstavanje („klasiflkacija u pravom smislu") vrši se, u samim

ustanovama, podjelom osuđenika u manje grupe u cilju određivanja i primjene
odgovarajućeg tretmana, a zbog toga što je bazirana na njihovim unutrašnjim,
subjektivnim crtama.
2. INDIVIDUALIZACIJA U IZVRŠENJU KRIVICNIH DJELA

Postoji: zakonska, sudska i penitersijarna individualizacija.

Zakonska individualizacija, je određena vrstom delikta i odnosi se na učinioca.

Sudska individualizacija, ova faza nije više formalna jer pred sudom se nalazi
učinilac. Tek u fazi izvršenja kazne, tj. fazi penološke individualizacije, ima se
vremena da se sagledaju svi aspekti ličnosti.

Penitersijarna individualizacija se relizira izučavanjem, (posmatranjem,

opservacijom) i kategorizacijom zatvorenika te kategorizacijom kaznenopopravnih
ustanova u kojima se izvršava kazna lišavanja slobode.

3. LIČNOST ZATVORENIKA

Izučavanje ličnosti je polazna tačka u individualizaciji.

Da bi se prema osuđenim licima mogla primijeniti penitercijarna individualizacija i
adekvatan tretman nužno je ispitati i upoznati ličnost osuđenika.
Pravo ispitivanje i upoznavanje ličnosti osuđenika nastaje kada osuđeni stupi na
izdržavanje kazne.

U nekim penitercijarnim razvijenim sistemima Evropskih zemalja postoje zavodi za

ispitivanje ličnosti ili opservacioni centri ,osuđenik se ispituje prije njegovog dolaska
na izdržavanje kazne.

Osuđeno lice u ovim centrima boravi određeno vrijeme gdje se različiti profili
stručnjaka kao sto su pedagozi,psihijatri,kriminolozi,psiholozi itd upoznaju sa
njegovom ličnošću i rezultate tih istraživanja dostavljaju zatvoru gdje će osuđeni
izdržavati kaznu.

U zemljama gdje ne postoje opservacioni centri ispitivanje ličnosti se vrši u zatvoru

gdje osuđeni izdržava kaznu. Ličnost osuđenika se u okviru prijemnog odjeljenja
zatvora ispituje sa pedagoskog,psiholoskog,socioloskg i kriminoloskog aspekta.
Stručnjaci koji rade na ispitivanju ličnosti osuđenog moraju sačiniti izvještaj o ličnosti
osuđenika. Na osnovu tog izvještaja utvrđuje se i njegova klasifikaciona grupa,radno
mjesto,smjestaj,odgovarajući tretman...

3. KLASIFIKACIJA ZATVORENIKA

Prema ZOIKS Crne Gore, po prijemu na izdržavanje kazne vrše se kriminološka,

medicinska, psihološka, sociološka i druga ispitivanja ličnosti osuđenog lica radi
njegove klasifikacije i tretmana.
Ispitivanje ličnosti može trajati najduže 30 dana.

Klasifikacija se vrši na osnovu vrste krivičnog djela, visine izrečene kazne, vinosti,
ranije osuđivanosti i drugih kriterijuma utvrđenih kućnim redom.
Prilikom klasifikacije izvršiće se odvajanje višestrukih povratnika, koji pokazuju
sklonost za vršenje krivičnih djela.

3.1. EKSTERNA I INTERNA KLASIFIKACIJA

Eksterna klasifikacija, vrši se prema manjem ili većem broju spoljnih kriterija (pol,
uzrast, ranija osuđenost, i vrsta krivičnog djela.

Interna klasifikacija, se daje prema potrebi individualizacije tretmana.

Najopštija klasifikacija je svrstavanje u odgojne grupe, sa brojem 10-150 zatvorenika.
Zatvorenici se mogu klasificirati u terapijske, obrazovne, odgojne ili druge grupe
prema:
- osobinama ličnosti,
- potrebama,
- interesovanjima,
- mogućnostima odgojkorektivnog ili terapijskog tretmana;
- prema negativnim (što usložnjava proces tretmana i resocijalizacije) i pozitivnim
(onih koji olakšavaju ove procese), osobinama zatvorenika i td.
4.PROCES RESOCIJALIZACIJE U CG

Crna Gora je među neslavnim evropskim rekorderima po broju osuđenika po glavi

stanovnika - na toj listi zauzima treće mjesto sa 176,4 robijaša na 100.000 stanovnika.
Prema godišnjem Izvještaju Savjeta Evrope.

Najviše osuđenika ima sa rasponom kazne od tri do deset godina - 54,2 odsto. Na
manje od godinu osuđeno je 15,8 procenata, od jedne do tri godine 22,7 odsto, a na
više od 10 godina 7,3 odsto.

Srednja starost zatvorenika je 33

Najviše zatvorenika služi kaznu zbog krivičnih djela povezanih sa drogom i to svaki
četvrti, što je sedmi najveći procenat u Evropi, a prosjek je 18.7%.
Drugo najčešće krivično djelo je ubistvo, i skoro svaki peti zatvorenik je u zatvoru
zbog toga.

Podaci pokazuju i da smo među najgorima sa 19 eura dnevnog troška po zatvoreniku.

“Prosječni dnevni trošak po zatvoreniku je 19 eura, što je tri puta manji u odnosu na
prosjek u Evropi koji iznosi 52 eura.``

Značajan podatak predstavlja i statistika o recidivizmu, između 60 i 70% povratnika u

zatvorima u Crnoj Gori. Rizik za povratništvo se uvećava ukoliko je biviši osuđenik
pripadnik neke osjetljive grupe, ili ako je pogođen društvenim faktorima kao što su
siromaštvo, beskućništvo ili nezaposlenost.
Boravak u zatvoru obično neminovno dovodi do gubitka posla, ako ga je osuđeni
imao, i narušavanja porodičnog života, što nikako ne doprinosi rehabilitaciji i
resocijalizaciji.
Svi navedeni podaci iz izvještaja Savjeta Evrope ukazuju na to da je proces
resocijalizacije u Crnoj Gori veoma otežan i da je potrebno izmijeniti stanje
primjenom kvalitetnijih mjera kao i uspostavljanjem kvalitetnijih programa
resocijalizacije ličnosti.