You are on page 1of 4

Meera Ke Pad 'ममरर कक पद' Explanation, Summary, Question and Answers and Difficult

word meaning

Meera Ke Pad ‘ममरर कक पद’ Explanation, Summary, Question and Answers and Difficult
word meaning
Meera Ke Pad (ममरर कक पद) - CBSE Class 10 Hindi Lesson summary with detailed
explanation of the lesson 'Meera ke Pad' along with meanings of difficult words.
Given here is the complete explanation of the lesson, along with summary and all
the exercises, Question and Answers given at the back of the lesson.

Advertisement:

Class 10 Chapter 2 Meera Ke Pad


ककर 10 परठ 2 - ममरर कक पद

meera

Author Intro - कवव पररचय


कवव - ममररबरई
जनम - 1 5 0 3 ( जजधपपर , चजकडम गरगव )
ममतयप - 1 5 4 6

Meera Ke Pad Chapter Introduction - परठ पवकश


लजक कथरओग कक अनपसरर अपनक जमवन मम आए कवठन दपखख सक मपवक परनक कक वलए ममरर घर - पररवरर छजड कर वमनदरवन मम जर बसम थम और कम षण पकम
मम लमन हज गई थम। इनकक रचनरओग मम इनकक आररधय ( कम षण ) कहह वनगपरण वनररकरर बहर अथररत वजसकर कजई रप आकर न हज ऐसक पभप , कहह
सगपण सरकरर गजपमवलभ शमकम षण और कहह वनमरहम परदकसम जजगम अथररत वजसक वकसम कक परवरह नहह ऐसक सगत कक रप मम वदखरई दकतक हह।
पसतपत परठ मम सगकवलत दखनज पद ममरर कक इनहम आररधय अथररत शमकम षण कज समवपरत हह। ममरर अपनक पभप कक झझठम पशगसर भम करतम हह ,पयरर भम करतम हह
और अवसर आनक पर डरगटनक सक भम नहह डरतम। शमकम षण कक शवकओग व सरमरयर कर गपणगरन भम करतम हह और उनकज उनकक कतरवय भम यरद वदलरतम हह।

meera

See Video for Explanation and Summary of the Poem

Meera Ke Pad Chapter Summary - परठ सरर


इन पदख मम ममररबरई शम कम षण कर भकख कक पवत पकम और अपनर शम कम षण कक पवत भवक - भरव कर वणरन करतम हह। पहलक पद मम ममरर शम कम षण सक
कहतम हह वक वजस पकरर आपनक दजपदम ,पहरद और ऐररवत कक दपखख कज दझर वकयर थर उसम तरह मकरक भम सररक दपखख कर नरश कर दज। दझसरक पद मम
ममरर शम कम षण कक दशरन कर एक भम ममकर हरथ सक जरनक नहह दकनर चरहतम , वह शम कम षण कक दरसम बनरनक कज तहयरर हह ,बरग - बगमचक लगरनक कज भम
तहयरर हह ,गलम गलम मम शम कम षण कक लमलरओग कर बखरन भम करनर चरहतम हह ,ऊऊचक ऊऊचक महल भम बनरनर चरहतम हह , तरवक दशरन कर एक भम ममकर
न चपकक। शम कम षण कक मन मजहक रप कर वणरन भम वकयर हह और ममरर कम षण कक दशरन कक वलए इतनम वयरकप ल हह कक आधम ररत कज हम कम षण कज दशरन
दकनक कक वलए बपलर रहम हह।
Meera Ke Pad Chapter Explanation of the Poem - पद वयरखयर
( 1 )

meera

हरर आप हरज जन रम भमर।


दजपदम रम लरज ररखम , आप बढरयज चमर।
भगत कररण रप नरहरर , धरयज आप सरमर।
बझढतज गजररज ररखयज , करटम कप ञर पमर।
दरसम ममररऊ लरल वगरधर , हरज महररम भमर।।

हरर - शम कम षण
जन - भक
भमर - दपख- ददर
लरज - इजत
चमर - सरडम , कपडर
नरहरर - नरवसगह अवतरर
सरमर - शरमर
meera

गजररज - हरवथयख कर ररजर ऐररवत


कप ञर - हरथम
करटम - मररनर
लरल वगरधर - शम कम षण
महररम - हमररम
पसगग :- पसतपत परठ हमररम वहगदम परठ पपसतक 'सपशर ' सक वलयर गयर हह। इस पद कक कववयतम ममरर हह। इसमम कववयतम भगवरन शम कम षण कक भक -
पकम कज दशरर रहम हह और सवयग कक रकर कक गपहरर लगर रहम हह ।

वयरखयर -: इस पद मम कववयतम ममरर भगवरन शम कम षण कक भक - पकम कर वणरन करतक हह ए कहतम हह वक आप अपनक भकख कक सभम पकरर कक दपखख कज
हरनक वरलक हह अथररत दपखख कर नरश करनक वरलक हह। ममरर उदरहरण दकतक हह ए कहतम हह वक वजस तरह आपनक दजपदम कक इजत कज बचरयर और सरडम कक
कपडक कज बढरतक चलक गए ,वजस तरह आपनक अपनक भक पहरद कज बचरनक कक वलए नरवसगह कर शरमर धररण कर वलयर और वजस तरह आपनक हरवथयख कक
ररजर भगवरन इगद कक वरहन ऐररवत हरथम कज मगरमचछ कक चगगपल सक बचरयर थर ,हक ! शम कम षण उसम तरह अपनम इस दरसम अथररत भक कक भम सररक दपदख
हर लज अथररत सभम दपखख कर नरश कर दज।

( 2 )
सयरम महरनक चरकर ररखज जम,
वगरधररम लरलर महरऊनक चरकर ररखजजम।
meera

चरकर रहसयझऊ बरग लगरसयझऊ वनत उठ दरसण परसयझऊ।


वबनदररवन रम कपग ज गलम मम , गजववनद लमलर गरसयझ।ऊ
चरकरम मम दरसन परसयझऊ, सपमरन परसयझऊ खरचम।
भरव भगतम जरगमरम परसयझऊ , तमनझग बरतरऊ सरसम।
मजर मपगट पमतरमबर समहक , गल वहजनतम मरलर।
वबनदररवन मम धकनप चररवक , मजहन मपरलम वरलर।
ऊऊचर ऊऊचर महल बनरवऊ वबच वबच ररखझऊ बररम।
सरऊवररयर रर दरसण परसयझऊ ,पहर कप सपमबम सरडम।
आधम ररत पभप दरसण ,दमजयज जमनरजम रक तमरर।
ममररऊ रर पभप वगरधर नरगर , वहवडज घणज अधमरर।
सयरम - शम कम षण
चरकर - नमकर
रहसयझऊ - रह कर
वनत - हमकशर
meera

दरसण - दशरन

जरगमरम -जरगमर , सरमरजय


कपग ज - सगकरम
पमतरमबर - पमलक वस
धकनप - गरय
बररम - बगमचर
पहर - पहन कर
तमरर - वकनररर
अधमरर - वयरकप ल हजनर

पसगग -: पसतपत पद हमररम वहगदम परठ पपसतक 'सपशर ' सक वलयर गयर हह। इस पद कक कववयतम ममरर हह। इस पद मम कववयतम ममरर शम कम षण कक पवत
अपनक पकम कर वणरन कर रहम हह और शम कम षण कक दशरन कक वलए वह वकतनम वयरकप ल हह यह दशरर रहम हह।

वयरखयर -: इस पद मम कववयतम ममरर शम कम षण कक पवत अपनम भवक भरवनर कज उजरगर करतक हहए कहतम हह वक हक !शम कम षण मपझक अपनर नमकर बनर
कर रखज अथररत ममरर वकसम भम तरह शम कम षण कक नजदमक रहनर चरहतम हह वफर चरहक नमकर बन कर हम कयख न रहनर पडक। ममरर कहतम हह वक नमकर
बनकर मह बरगमचर लगरउगगम तरवक सपबह उठ कर रजज आपकक दशरन पर सकझऊ । ममरर कहतम हह वक वमनदरवन कक सगकरम गवलयख मम मह अपनक सवरमम कक लमलरओग
कर बखरन करऊ गम। ममरर कर मरननर हह वक नमकर बनकर उनहम तमन फरयदक हखगक पहलर - उनहम हमकशर कम षण कक दशरन परप हखगक , दझसरर- उनहम अपनक वपय
कक यरद नहह सतरएगम और तमसरर- उनकक भरव भवक कर सरमरजय बढतर हम जरयकगर।
ममरर शम कम षण कक रप कर बखरन करतक हहए कहतम हह वक उनहखनक पमलक वस धररण वकयक हह ए हह ,सर पर मजर कक पगखख कर मपकपट ववररजमरन हह और गलक
मम वहजनतम फझ ल कक मरलर कज धररण वकयर हह आ हह। वमनदरवन मम गरय चररतक हह ए जब वह मजहन मपरलम बजरतर हह तज सबकर मन मजह लकतर हह। ममरर कहतम हह
वक मह बगमचख कक वबच हम ऊऊचक ऊऊचक महल बनरउगगम और कप सपमबम सरडम पहन कर अपनक वपय कक दशरन करऊ गम अथररत शम कम षण कक दशरन कक वलए सरज शमगगरर
करऊ गम। ममरर कहतम हह वक हक !मकरक पभप वगरधर सवरमम मकरर मन आपकक दशरन कक वलए इतनर बकचहन हह वक वह सपबह कर इनतजरर नहह कर सकतर। ममरर
चरहतम हह कक शम कम षण आधम ररत कज हम जमपनर नदम कक वकनररक उसक दशरन दक दम।

Meera Ke Pad Chapter Question Answers - पशन अभयरस


पशन 1 -: पहलक पद मम ममरर नक हरर सक अपनम पमडर हरनक कक ववनतम वकस पकरर कक हह ?
उतर -: पहलक पद मम ममरर कहतम हह वक वजस पकरर हक ! पभप आप अपनक सभम भकख कक दपखख कज हरतक हज ,जहसक - दजपदम कक लरज बचरनक कक वलए
सरडम कर कपडर बढरतक चलक गए ,पहरद कज बचरनक कक वलए नरवसगह कर रप धररण कर वलयर और ऐररवत हरथम कज बचरनक कक वलए मगरमचछ कज मरर वदयर
उसम पकरर मकरक भम सररक दपखख कज हर लज अथररत सभम दपखख कज समरप कर दज।

पशन 2 -: दझसरक पद मम ममररबरई शयरम कक चरकरम कयख करनर चरहतम हह ? सपष ककवजए।

उतर -: दझसरक पद मम ममरर शम कम षण कक नमकर बननक कक ववनतम इसवलए करतम हह कयख वक वह शम कम षण कक दशरन कर एक भम ममकर खजनर नहह चरहतम
हह। वह कहतम हह वक मह बगमचर लगरऊऊगम तरवक रजज सपबह उठतक हम मपझक शम कम षण कक दशरन हज सकम ।

पशन 3 -: ममरर नक शम कम षण कक रप ससदयर कर वणरन कह सक वकयर हह ?


उतर -: ममरर शम कम षण कक रप ससदयर कर वणरन करतक हह ए कहतम हह वक उनहखनक सर पर मजर पगख कर मपकपट धररण वकयर हह आ हह ,पमलक वस पहनक हह ए
हह और गलक मम वहजगत फझ लख कक मरलर कज धररण वकयर हह आ हह। ममरर कहतम हह वक जब शम कम षण वमनदरवन मम गरय चररतक हह ए बरगसपरम बजरतक हह तज सब कर
मन मजह लकतक हह।

पशन 4 -: ममरर कक भरषर शहलम पर पकरश डरवलए।

उतर -: ममरर कज वहगदम और गपजरतम दजनख कक कववयतम मरनर जरतर हह। इनकक कप ल सरत -आठ कम वतयरऊ हम उपलबध हह। ममरर कक भरषर सरल ,सहज और
आम बजलचरल कक भरषर हह, इसमम ररजसतरनम ,बज, गपजरतम ,पगजरबम और खडम बजलम कर वमशण हह।पदख मम भवकरस हह तथर अनपपरस ,पपनरवक ,रपक
आवद अलगकररख कर भम पयजग वकयर गयर हह।
पशन 5 -: वक शम कम षण कज परनक कक वलयर कयर - कयर करयर करनक कज तहयरर हह ?

उतर -: ममरर शम कम षण कज परनक कक वलए अनकक करयर करनक कक वलए तहयरर हह - वक कम षण कक सकववकर बन कर रहनक कज तहयरर हह ,वक उनकक ववचरण
अथररत घझमनक कक वलए बरग बगमचक लगरनक कक वलए तहयरर हह ,ऊऊचक ऊऊचक महलख मम वखडवकयरग बनरनर चरहतम हह तरवक शम कम षण कक दशरन कर सकक और यहरऊ
तक कक आधम ररत कज जमपनर नदम कक वकनररक कप सपमबम रगग कक सरडम पहन कर दशरन करनक कक वलए तहयरर हह।

( ख) वनमनवलवखत पगवकओग कर करवय - समनदयर सपष ककवजए -:

1 ) हरर आप हरज जन रम भमर।

दजपदम रम लरज ररखम ,आप बढरयज चमर।

भगत कररण रप नरहरर ,धरयज आप सरमर।

करवय -समनदयर - इन पगवकओग मम ममरर शम कम षण कक भवक -भरव कज पकट कर रहम हह। इन पगवकओग मम शरगत रस पधरन हह। ममरर कहतम हह वक हक !शम
कम षण आप अपनक भकख कक कषख कज हरनक वरलक हज। आपनक दजपदम कक लरज बचरई और सरडम कक कपडक कज बढरतक चलक गए। आपनक अपनक भक पहरद कज
बचरनक कक वलए नरवसगह कर रप भम धररण वकयर।

2 ) बझढतज गजररज ररखयज ,करटम कप ञर पमर।

दरसम ममररऊ लरल वगरधर , हरज महररम भमर।।

करवय समनदयर - इन पगवकओग मम ममरर शम कम षण सक उनकक दपदख दझर करनक कक ववनतम करतम हह। इन पगवकओग मम ततसम और तदव शबदख कर सपनदर वमशण
हह। ममरर कहतम हह वक वजस तरह हक !शम कम षण आपनक हरवथओग कक ररजर ऐररवत कज मगरमचछ कक चगगपल सक बचरयर थर मपझक भम हर दपदख सक बचरओ।

3 )चरकरम मम दरसन परसयझऊ ,सपमरन परसयझऊ खरचम।

भरव भगतम जरगमरम परसयझऊ ,वतनझ बरतरऊ सरसम।।

करवय समनदयर - इन पगवकओग मम ममरर शम कम षण कक पवत अपनम भरव भवक दशरर रहम हह। यहरऊ शरगत रस पधरन हह। यहरऊ ममरर शम कम षण कक परस रहनक कक
तमन फरयदक बतरतम हह। पहलर -उसक हमकशर दशरन परप हखगक ,दझसरर -उसक शम कम षण कज यरद करनक कक जररत नहह हजगम और तमसरर -उसकक भरव भवक
कर सरमरजय बढतर हम जरयकगर।

You might also like