‫توضیحاتی پیرامون ‪WPS & PQR‬‬

‫در نظر بگیرید در کارخانه ای بزرگ که تعداد زیادی پروژه در دست انجام است مسوول‬
‫کنترل کیفی و یا ناظر هستیم‪ .‬و با انواع و اقسام حالتا جوشکاری برخورد میکنیم‬
‫‪....‬انواع الکترودها‪,‬ورقها با ضخامتهای متفاوتا‪ ,‬ماشینهای مختلف که تحت شرایط‬
‫خاصی تنیم شده است ‪,‬جوشکاران که اغلب به روش سنتی)بدون رعایت اصول‬
‫علمی(جوشکاری میکنند را در نظر بگیرید‪ .‬بهترین کار چک کردن کار با کتابچه ای است‬
‫که به عنوان ‪WPS((Welding Procedure spcification‬معروف است‪ .‬هر چند کاربرد اصلی این‬
‫دفترچه برای پرسنل تولید است اما در واقع زبان مشترک تولید کننده و بازرس و ناظر‬
‫میباشد که در بعضی مواقع کارفرماهای بزرگ خودشان ‪WPS‬مورى قبول خوى را به‬
‫سازنده ارایه میکنند و بنای بازرسی ها را بر اساس آن قرار میدهند‪ .‬فکر میکنم تا‬
‫حدودی مفهوم را ساده کرده باشم‪.‬‬
‫استاندارد مرجع ََ‪ AWS‬حدود ‪ 170‬نوع اتصال را با پوزیشنهای متفاوتا معرفی کرده و‬
‫انواع پارامترهای جوشکاری را برای تمامی انواع فرایندها) ‪-SMAW-MIG/MAG-TIG-SAW‬‬
‫…(معرفی کرده این متغیرها شامل محدوده ضخامت مجاز برای نوع اتصال –دامنه‬
‫تغییراتا مجاز برای آمپر‪ -‬ولتاژ‪-‬قطر الکترود‪-‬نوع پودر‪-‬زاویه کونیک کردن‪-‬روش پیشگرم‬
‫و پسگرم‪-‬و ‪ ...‬میباشد‪ .‬که بخشی از وظیفه ‪ QC_MAN‬کنترل میزان تطابق روش جاری‬
‫جوشکاری با روش مشخص شده در ‪ WPS‬است‪ .‬در بعضی از موارد خاص که استاندارد‬
‫روش خاصی ارایه نداده اغلب یک طراح جوش بنا به تجربیاتا خود پروسیجری ارایه‬
‫میدهد‪ .‬در بعضی شرکتهای بزرگ برای هر پروژه ای یک دفترچه ‪ WPS‬موجود است اما از‬
‫آنجا که روشها و امکاناتا موجود هر کارخانه اغلب ثابت است لذا بنظر میرسد که نیازی‬
‫به ‪ WPS-‬های متفاوتا نباشد‪ .‬و تجربه نشان داده که برای کارهای مشخص و ثابت بهتر‬
‫است یک ‪ WPS‬تهیه شود و از تعدد ایجاد مدارک و مستنداتا دست وپاگیر جلوگیری شود‪.‬‬
‫یک ‪ WPS‬معمولی میتوانید در حدود ‪ 250-200‬صفحه باشد‪.‬یعنی به همین تعداد اتصالتا‬
‫مختلف را نشان داده و روش جوشکاری مربوطه را توضیح داده است‪.‬‬
‫‪: PQR‬‬

‫) ‪(Procedure Qualification Record‬‬

‫)ابتدا توضیح کوتاهی در مورد خود ‪ PQR‬لزم است که باید گفت ‪ PQR‬نتایج آزمایشاتا‬
‫مخرب و غیر مخرب در مورد یک نوع مسخص جوش است‪.‬که از طرف آزمایشگاههای‬
‫معتبر باید ارایه شود(‬
‫حال به این سوال میرسیم که از کجا اعتبار یک ‪ WPS‬را بفهمیم؟ ومدیران خط تولید یا‬
‫تضمین کیفیت و یا‬
‫ناظران و کنترل کیفیت چطور از اعتبار ‪ WPS‬اطمینان حاصل میکنند؟‬
‫قطعا آن قسمت از ‪WPS‬که از متن استاندارد استخراج شده نیاز به اینکار ندارد چراکه‬
‫تمامی موارد پیشنهادی استاتدارد هم حاصل تجربیاتا گروه زیادی از متخصصان بوده‬
‫است وفلسفه استفاده از استاندارد کوتاه کردن مسیر تجربه است تا زودتر به نتیجه‬
‫دلخواه برسیم‪.‬ولی جدا از نحوه برداشت ما از استاندارد در ستاندارد ‪AWS‬مشخصا به این‬
‫موضوع اشاره شده که برای موارد پیشنهادی استاندارد نیازی به ‪ PQR‬نیست‪.‬‬
‫اما برای آن مواردی که از استاندارد استخراج نشده و پیشنهاد واحد طراحی و یا مشاور‬
‫طرح بوده باید حتما ‪ PQR‬تهیه شود‪.‬‬
‫روش تهیه ‪:PQR‬‬
‫فرض کنیم نیاز داریم برای ‪ 70‬نوع از انواع اتصالتا ‪ PQR‬تهیه کنیم‪.‬آیا باید ‪70‬نمونه‬
‫تهیه کنیم؟ و آیا این کار عاقلنه است؟ مسلما خیر‪.‬‬
‫بنابر جداول مربوط به تهیه نمونه برای ‪ PQR‬میتوان تعداد بسیار کمتری برای تاییدیه‬
‫روش جوشکاری‬
‫) ‪ (PQR‬تهیه کرد به این ترتیب که در جداول مربوطه بنا بر تغییراتا ضخامت قطعاتا در‬
‫اتصالتا شبیه یه هم تعداد نمونه و نوع و تعداد آزمایشاتا برای آن نمونه معرفی شده‪.‬‬
‫که پس از فرستادن قطعاتا به ازمایشگاههای ذیصلح و گرفتن جواب مثبت میتوان به‬
‫آن ‪ WPS‬اعتماد کرد و جوشکاری را آغاز کرد‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫فرض کنید دفترچه ‪ WPS‬را برای تهیه ‪ PQR‬در اختیار دارید‪.‬مراحل زیر برای تهیه‬
‫‪PQR‬پیشنهاد میشود‪.‬‬
 ‫‪-1‬اتصالتی که در استاندارد وجود دارد راتنها با متن استاندارد مطابقت دهید تا چیزی از‬
‫قلم نیفتاده باشد و تلرانسها دقیقا استخراج شده باشد و نظایر این‪...‬‬
‫‪-2‬در مورد اتصالتا شبیه به هم با مراجع به استاندارد یکی از پرکاربردترین ضخامتها را‬
‫انتخاب کنید‪.‬برای کارهای سازه ای و اتصال نوع ‪Groove‬فرض کنید که ‪ 45‬نوع ضخامت‬
‫مختلف به شما معرفی شده ‪.‬بهترین کار این است که با مراجعه به جداول استاندارد‬
‫بهترین نمونه برای تهیه ‪ PQR‬انتخاب کنیم که این بهترین انتخاب اغلب پرکاربردترین یا‬
‫حساسترین اتصال است‪.‬مثل ‪Groove‬با ضخامت ‪30-30‬که بنابر جدول استاندارد میبینیم‬
‫که این نوع اتصال محدوده ضخامتی ‪ mm 3‬تا ‪ mm 60‬را با اعتبار میبخشد یعنی برای‬
‫ضخامت ‪ 2‬تا ‪ 60‬دیگر نیازی به تهیه ‪ PQR‬نداریم و این از مزایای استفاده از استاندارد‬
‫است‪.‬‬
‫‪-3‬حال که نمونه مورد نظر راانتخاب کردیم باید در ابعاد مشخص)طول و عرض( که باز‬
‫هم در استاندارد آمده است آنرا تهیه کنیم و توسط یک جوشکار که دارای کارتا صلحیت‬
‫جوشکاری در حالت مربوطه)‪ 1G-2G-1F-2F‬و غیره( است جوشکاری انجام شود‪.‬‬
‫‪-4‬قطعه مور نظر را به آزمایشگاههای معتبر ارسال میکنیم تا تحت تستهای مختلف قرار‬
‫گیرد‪ .‬این تستها اغلب خمش کناره‪-‬رادیوگرافی‪-‬ماکرواچ‪-‬شکست و ‪ ...‬است‪.‬‬
‫‪-5‬پس از اعلم نتیجه مثبت آزمایشگاه میتوان جوشکاری را آغاز نمود‪.‬‬
‫هدف از انجام آزمایشاتا تعیین کیفیت روش جوشکاری آن است که نشان دهیم ‪ ،‬روش‬
‫جوشکاری تدوین شده ) ‪ ( WPS‬با اتصالی سالم و با خواص مکانیکی مطلوب و قابل‬
‫پذیرش در محدوده استاندارد مربوطه ‪ ،‬بوجود می آورد ‪ .‬نتیجه آزمایشاتا در فرم خاصی‬
‫ثبت شده که به آن گزارش کیفیت روش جوشکاری ) ‪Procedure Qualification ( PQR‬‬
‫‪ Record‬می گویند ‪.‬‬

‫مراحل تهیه ‪PQR‬‬

‫برای تهیه یک ‪ PQR‬چهار مرحله زیر طی می شود ‪:‬‬

‫آماده سازی و جوشکاری نمونه های مناسب‬ ‫‪.1‬‬
‫آزمایش نمونه های تهیه شده‬ ‫‪.2‬‬
‫ارزیابی نتایج و نتیجه گیری راجع به آماده سازی ‪ ،‬جوشکاری و آزمایشاتا‬ ‫‪.3‬‬
‫ثبت و تائید نتایج ) در صورتا قابل قبول بودن آن ها (‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ ( 3 – 1‬آماده سازی و جوشکاری نمونه های مناسب‬
‫معمول ل نمونه ها به نحوی مونتاژ و ساخته می شوند که درز اتصال در وسط نمممونه قممرار‬
‫بگیرد ‪ .‬اندازه ‪ ،‬نوع و ضخامت نمونه باید متناسب با نمموع و ضممخامت ممموادی کممه در تولیممد‬
‫جوشکاری می شوند و نیز تعداد ‪ ،‬نوع و اندازه نمونه های آزمایشی لزم برای آزمایشمماتا‬
‫باشد ‪ .‬مواد ‪ ،‬نحوه و جزئیاتا جوشکاری نمونه ها باید مطابق بمما ‪ WPS‬مرب وط باشممد ‪ ،‬بممه‬
‫عبارتا دیگر متغیرهای ضروری باید یکسان باشد ‪ .‬ابعاد و اندازه نمونه ها بایممد حممداقل بمما‬
‫مقادیر ذکر شده در استاندارد ) ‪ ( ASME. Sec IX, QW-463.1‬مطابقت باشممد ‪ .‬مطممابق بمما‬
‫همین استاندارد اندازه و محل نمممونه هممای آزمممایش کممه از نمممونه هممای جوشممکاری شممده‬
‫بدست می آیند ‪ ،‬مشخص شده است ‪ .‬در ضمممیمه ‪ 12‬ابعمماد نمممونه هممای جوشممکاری شممده‬
‫مطابق با استاندارد ‪ ASME ، AWS‬ارائ ه شممده اسممت ‪ .‬ابعمماد و انممدازه نمممونه هممای مممورد‬
‫استفاده برای آزمایش در ضمیمه ‪ 13‬دیده می شود ‪.‬‬