‫كَشْفُ الشُّبُهَات‬ ‫لة ب لَاوكراوةكانى‬

‫كو رِي خا ك‬

‫نوسينى ‪ :‬شيَخى ئيسالم حممدى كورِي عبدالوهاب _بةرِةمحةت بيَت_‬

‫رِاظة و ليَكدانةوة ‪ :‬مامؤستا خؤلَاو‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫رِاظة و ليَكدانةوة ثةرتووكي‬

‫شفُ الشُّبُهَات‬
‫كَ ْ‬
‫نووسينى‬

‫شيَخى ئيسالم حممدى كورِى عبدالوهاب‬

‫رِاظة و ليَكدانةوةى‬

‫مامؤستا خؤلَاو ‪-‬اهلل بة بةهةشتى شاد بكات‪-‬‬

‫‪6112 – 1341‬‬

‫‪1‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫بلَاوكراوةكانى كةنالَى تلطرامي كورِي خاك‬

‫زجنرية وانةى [ ضوارةم ]‬

‫‪6‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ثيَشةكى مامؤستا كورِى خاك‬

‫حيم‬ ‫َّ‬ ‫بسم ِ َّ َ‬

‫هللا الرحمن الر ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫الحمدهلل والصالة والسالم عىل رسول هللا وعىل اله وصحبه ومن واله أما بعد‪:‬‬
‫احلمدهلل بؤ اهلل تعاىل توانيمان لة زجنرية وانةكانى كةنالَى تلطرامي [ كورِى خاك ]‬
‫رِيسالةيةكى ترى شيَخى ئيسالم حممدى كورِى عبدالوهاب بلَاوبكةينةوة لة رِاظةكردن و‬
‫ليَكدانةوى مامؤستا [ خؤلَاو ] اهلل بة بةهةشتى شاد بكات ‪ ,‬كة لة مانطى رِةمةزانى سالَى‬
‫‪ 1341‬كؤضي شةرحى كردووة ‪ ,‬داواكرارم لة اهلل تعالة بة طشت وشةيةكى بؤ شةرحى ئةم‬
‫رِيسالةية ثلةى بةرزبكاتةوة لة بةهةشت ‪ ,‬يةكيَك لة دروومشةكانى مامؤستا خؤلَاو ئةوةبوو‬
‫[ ئةطةر هةموو دونيا دوذمنى ئيسالم بيَت ئةوة من دوذمنى هةموو دونيام ] احلمدهلل بة‬
‫كردار ئةوةى سةملاند ‪ ,‬اهلل تعاىل ليَ وةرطريَت كة سالَانيَكى زؤر لة تؤرِة كؤمةلَايةتيةكان‬
‫لةطةلَ كؤمةلَى برا و خوشكى يةك خوا ثةرست بانطةوازيان بؤ ئةم ئيسالمة كردووة اهلل‬
‫ليَيان وةرطريَت و بة بةهةشتيان شاد بكات و بة زوترين كات ئيَمةش بطةيةنيَت بةوان و بة‬
‫كاروانى موجاهيدان و شةهيدان و ثياوضاكان ‪ ....‬اللهم امني‬

‫براتان ‪ :‬كورِى خاك‬

‫‪6112 – 1331‬‬

‫‪4‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫الشُب َهات"‬
‫‪#‬وانـەی( ‪# ) 1‬لـەشـیـکـردنـەوەی ‪#‬پـەرتـووکـی"‪#‬کـَش ْـف_ ُّ‬

‫الرحیم‪..‬‬ ‫ِبس ِْم للاِ َّ‬

‫الر ْح َمن َّ‬

‫پـێـشـەکـی‬
‫شب َهات ‪:‬واتە‪:‬ئاشکرا کردن و الدانی ئەو مەسەالنەی جێی گومانن الی‬‫کـَ ْشف_ال ُّ‬
‫خەڵکی نەشارەزا‪،‬مەبەست الدانی ئەوگومان و شوبهانەیە کە لەناو خەڵکیدا بالو‬
‫بوونەوە‪.‬لەبارەی ئەولیاپەرستی‪،‬هاوار و هانابردن بۆ ئەوان‪،‬ئەمەش لەدوای‬
‫سەردەمە چاکەکانەوە بەهۆی شیعەگەری و صۆفیگەریووە بەناو خاکی موسڵماناندا‬
‫بالو بوویەوە‬

‫سـەرەتـا دێـن بـاسـی تـوحـیـد و یـەک خـوا پـەرسـتی دەکـەیـن ‪#‬دواتـر دێـن رەدی‬
‫گـومـانـەکـانـی مـوشـریـکـان دەدەیـنـەوە‪.‬بە ئیزنی خوا‪........‬‬

‫‪3‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫مـَتـَن‬
‫ْدالوهَاب‪...‬إ ْعلَم َر ِح َمكَ للا‪.‬أَنَُ التَّوحی َد هو إ ْفرادللا‬ ‫اإل ْسالَم م َحمد بْن َعب َ‬ ‫شیخ ِ‬‫قَا َ َل ال َّ‬
‫سلَهم للا ِب ِە إلي ِعبَا ِدهِ‪،‬فَأ َ ُّولَهم نوح‬ ‫الرسل‪،‬الذِي أ َ ْر َ‬ ‫ة‪،‬وهو دِین ُّ‬ ‫س ْب َحانَە َوتَ َعالي ِبال ِعبَا َد َ‬
‫فِي‬ ‫َغلَ ْوا‬ ‫لَ َّما‬ ‫قَ ْو ِم ِە‬ ‫إلَي‬ ‫للا‬ ‫سالَم‪،‬أَر َ‬
‫سلَە‬ ‫ال َّ‬ ‫َعلَ ْی ِە‬
‫الرسل م َحمد صل للا علیە‬ ‫آخر ُّ‬ ‫‪،‬ونَس َْرا َو ِ‬
‫‪،‬ویَعوقَ َ‬ ‫وث َ‬ ‫‪،‬ویَغ َ‬ ‫‪،‬وسوا َعا ً َ‬ ‫الصَُ ا ِلحین‪َ :‬و َّداً َ‬
‫ور ه ََؤالَ ِء ال َّ‬
‫صا ِل ِحین‪،‬‬ ‫وسلم‪،‬وه َو الذي َكس ََّر ص َ‬ ‫َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪#‬شـیـکـردنـەوە‪👇:‬‬

‫‪#‬بـڕگـەکـەی‪:‬یـەکـەم‪:‬‬
‫بـانـگـەوازی تـەواوی پـێـغـەمـبـەران بـۆ ئـەوە بـووە‪،‬کـە ‪#‬للا بـەتـەنـهـا‬
‫بـپـەرسـتـرێـت‪🔽:‬‬

‫شێخ دەفرموێت‪:‬‬
‫"بـزانـە خودا رەحمت پێ بکات بەوەی کە لەرابردووەکانت خۆش بێت‪،‬لەمە و دواش‬
‫هیدایەتت بدات بح کاری چاکە و بەردەوامت بکات‪:‬کە ‪#‬تەوحید‪:‬تایبەتکردن و‬
‫بەتەنها کردنی ‪#‬للا یە لەگشت جۆرەکانی عیبادەت و پەرستنەکاندا‪،‬ئەوەش دینی‬
‫تەواوی پێغەمبەرانە‪،‬سەالمی خوایان بێت لەسەر‪،‬‬
‫‪#‬واتە‪:‬توحید=عەقیدە و گووتە و کردەوەی هەر هەموویانە‪#،‬واتە‪:‬ئەو پێغەمبەرانە‬
‫بۆ ئەوە نەهاتوون کە بەخەڵکی بلێن‪:‬ئەی خەڵکینە بزانن کە تەنها للا خالقی ئێوەیە‬
‫تەنها ئەو پەروەدریگارە‪،‬و هەموو شتێکی بەدەستە‪،‬چوونکە کافرەکان باوڕیان بەوە‬
‫هەبوو‪،،‬خوداش تەواوی ئەو پێغەمبەرانەی بەو تەوحیدەوە ناردووە‪،‬بۆ گشت‬
‫عەبدەکانی جا یەکەمیان(نوح)ە سەالمی خوای لەسەر‪،‬خودا رەوانەی کرد بۆ ناو‬
‫قەومەکەی‪،‬کاتێ زیادەڕۆیان کرد لەبارەی پیاو چاکان و خودا پەرستەکانەوە‪،‬کە پێنج‬
‫پیاوچاک بوون‪(،‬وەد و سواع و یەغوس و یەعوق و نەسر)‬

‫‪5‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ئەخیری ئەو پێغەمبەرانەش(محمد)صل للا علیە وسلم‪.‬بوو‪،‬کە رەسم و پەیکەری ئەو‬

‫پیاوچاکانەی لەساڵی فەتحی مککەدا واتە لە هەشتی کۆچیدا شکاند‬

‫‪#‬دوو_تـێـبـیـنـی‬

‫♻‪#‬جـیـاوازی_چیـە_لەنێوان_نەبی_و_رسول؟‬
‫وەاڵم ‪# :‬یەکەم ‪:‬ڕەسوڵ بەشەریعەتێکی تازە هاتووە‪،‬بەاڵم‪،‬نەبی لەسەر شەریعەتی‬
‫پێغەمبەرەکەی پێش خۆی بووە و دەڕوات‬
‫‪#‬دووەم‪:‬ڕەسوڵ ڕەوانە کراوە بۆ قەومی کافران‪،‬بەاڵم نەبی رەوانە کراوە‪،‬بۆ ناو‬
‫قەومی ئیمانداران‪،‬‬
‫♻‪#‬بـۆچـی_ووتـی_یـەکـەم_ڕەوانەکراو‬
‫‪#‬نـووحـە_پێش_ئەو_ئادەم_هەبووە؟‬

‫زانایان دەفرموون‪ :‬بابە ئادەم‪،‬رەسول نەبووە‪.‬بەڵکو نەبی بووە‪..‬بەبەلگەی ئایەتی‬

‫"‪"۷‬سورەتی االحزاب‪،‬کەخوای گەورە دەفرموێت( ِوإ ْذ أَ َخ ْذنَا ُِمنَ النَّ ِبیینَ ِمیثَاقَ َهم‬
‫ومن نوح‪)........‬‬
‫ِومنكَ ِ‬

‫‪2‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪# ) 6‬لـە_شـیـکـردنـەوەیپـەرتـووکـی " َک ْشـف_ال ُّ‬

‫شبـ َهات"‬

‫‪#‬بـڕگـەی_دووەم‪:‬‬

‫♻عـەقـیـدە و کـردەوەی ئـەوانـەی کـە پـێـغـەمـبـەریـان صل للا علیە وسلم‪.‬بـۆیـان‬

‫ڕەوانـە کـرابـوو‪👇:‬‬

‫ونَ‪،‬ویَ ْذكرللا‪،‬‬
‫َ‬ ‫‪،‬ویَتَ َ‬
‫صدَّق‬ ‫‪،‬ویَحجُّونَ َ‬ ‫أَ ْر َ‬
‫سلَە للا إِلي أنَاس یَتَعَبَّدونَ َ‬
‫ط َب ْینَهم َو َبینَ للا‪َ ،‬یقولونَ ‪:‬نرید ِم ْنهم التَّقَرب إِ َلي‬ ‫سا ِئ َ‬
‫‪،‬و َ‬ ‫ض ال َم ْخلوقینَ َ‬ ‫َولَ ِكنَّهم‪َ ،‬ی ْج َعلونَ َب ْع َ‬
‫‪،‬وأناس َغی ِْرهِم ِمنَ ال َّ‬
‫صا ِلحین‬ ‫یم َ‬
‫یسي‪،‬و َم ْر َ‬
‫َ‬ ‫‪،‬مثْل ال َمالَ ِئ َكةَ َو ِع‬
‫شفَا َعتَهم ِعن َده ِ‬
‫ِ‪،‬ونَرید َ‬ ‫للا َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬

‫"خودا ئەو پێغەمبەرەی ناردووە (محمد)صل للا علیە وسلم بۆ الی کەسانێک‪،‬کە‬
‫خودا پەرستیان دەکرد‪،‬حەجی مالی خودایان دەکرد‪،‬خێر و سەدەقەیان دەکرد‪،‬زیکر‬
‫و یادی خوایان دەکرد بەزۆری‪،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا هەندێک لە درووستکراوەکانی‬
‫خودای گەورەیان کردبوو بە واسیتە و گەیەنەر لەنێوان خۆیان و خودا‪،‬دەیانگۆت‬
‫دەمانەوێت بەم کارەمان خۆمان لەخودا نزیک بکەینەوە و دەمانەوێت ئەو پیاو چاک‬
‫و صاڵحانەی الی خودا شەفاعەتیان بۆ بکەن وەک‪:‬مالئیکەتەکان و عیسای کوڕی‬
‫مریم و کەسانی تر لەغەیری ئەوانە کە پیاوچاک بوون وەک‪:‬الت کە پیاوچاکێک‬
‫بووە خواردنی بەسەر حاجیاندا دەبەش دەکرد‬

‫‪1‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪،‬وی ْخ ِبرهم أَ َّن هَ َذا‬ ‫ث للا م َح َّمدا ً صل للا علیە وسلم‪،‬ی َجدِد لَهم دینَهم أَبیه ْم ِإب َْراه َ‬
‫ِیم َ‬ ‫فَب َع َ‬
‫ب‪،‬والَ نَبَي‬ ‫صلح ِم ْنە شَيء ِلغَی ِْر ِه الَ ِل َملَك مقَ َّر َ‬
‫اإل ْعتِقاد َم ْحضُ َح ُّق للا‪،‬الَیَ ْ‬ ‫التَّقَ ُّرب ِو ِ‬
‫سل‪،‬فَضالً َع ْن َغی ِْر ِه َما‬‫م ْر َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬

‫"خوداش محمدی ڕەوانە کرد صل للا علیە وسلم‪،‬کە دین و پەیامی ئیبراهیمی باوکیان‬
‫بۆ تازە بکاتەوە و زیندوو بکاتەوە‪،‬وە خەبەریان پێ بدات کە ئەم خۆ نزیککردنەوەیە‬
‫لە پیاو چاکان و ئەو جۆرە عەقیدەیە پێ بوونە‪،‬تەنها ماف و حەقی خودایە‪،‬هیچ کام‬
‫لەو کارانە بۆ غەیری خودا ناگونجێت‪،‬جا چ جای ئەوەی کە بۆ غەیری ئەوان ئەنجام‬
‫بدرێت‪،‬‬

‫‪،‬وأَنَّە الَیَ ْرزق إِالَّ‬

‫َوإِالَّ فَ َهؤالَ ِء الم ْش ِركونَ ‪،‬یَ ْش َهدونَ أَ َّن للا ه َو الخَالَق َو ْحده الَشَریكَ لَە َ‬
‫‪،‬و َمن‬
‫سب ِْع َ‬
‫ت ال َّ‬ ‫و‪،‬وأَ َّن َج ِمی َع ال َّ‬
‫س َماوا ِ‬ ‫‪،‬والَ یدبِر األ َ ْم َر إِالَّ ه َ‬
‫و‪،‬والَی ْحیي َوالَ یمیت إِالَّ ه َو َ‬‫ه َ‬
‫ص ُّرفِ ِە َوقَ ْهر‬ ‫سب ِْع َو َم ْن فِی َها كلُّهم َعبیده َ‬
‫‪،‬وتَ ْحتَ تَ َ‬ ‫‪،‬واأل َ ْر ِ‬
‫ضینَ ال َّ‬ ‫فِی ِه َّن َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬

‫"خۆ ئەگەرنا ئەو موشریکانە شایەدیان دەدا کە ‪#‬للا هەر خۆی درووستکەرە و هیچ‬
‫هاوبەشێکی نییە‪،‬هیچ کەس رۆزیدەر نیە تەنها ئەو نەبێت‪،‬هیچ کەس ژیان نابەخشێت‬
‫تەنها ئەو نەبێت‪،‬هیچ کەس مەرگ ناهێنێت تەنها ئەو نەبێت‪،‬هیچ کەس کارو بار‬
‫بەڕیوە نابات تەنها ئەو نەبێت‪،‬وە ئەو کافرانە عەقیدەشیان وابوو کە هەموو‬
‫ئاسمانەکان و هەرچیان تێدایە و هەموو زەمینەکان و هەرچیان تێدایە‪،‬هەموویان‬
‫عەبدی خودان و لەژێر دەسەالت و قەهری خودا دان‬

‫‪8‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫للا صل للا علیە‬ ‫َؤالء الم ْشركینَ الذینَ َقاتَ َلهم َرسو َل ِ‬ ‫فَإِ َذ أَردتَ الدَّلیل َعلي أَ َّن ه ِ‬
‫ض أَ َّمن ی ْْم ِلك‬ ‫اء َوأل َ ْر ِ‬ ‫وسلم‪،‬یَ ْش َهدونَ ِب َهذَا فَا ْق َرأَ قَ ْو ِل ِە تَعالي( ْق ْل َمن َی ْرزقكم ِمنَ ال َّ‬
‫س َم ِ‬
‫ت َوی ْْخ ِرج ال َم ِیتَ َمنَ ال َحي َومن ی َد ِبر األ َ ْم َر‬ ‫ار َو َمن ی ْخ ِرج ال َح َّ‬
‫ي مِنَ ال َم ِی ِ‬ ‫الس َّْم َع َواأل َ ْب َ‬
‫ص َ‬
‫سیَقولونَ للا‪،‬فَقل أَفَالَ تَتَّقون)یونس ‪۱۳‬‬ ‫فَ َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬

‫"جا ئەگەر بەڵگەت دەوێ لەبارەی ئەوەی کە ئەو موشریکانەی کە پێغەمبەری خوا‬
‫صل للا علیە وسلم‪،‬جەنگی لەگەڵدا کردن‪،‬شایەدیان دەدا لەسەر ئەوشتانە‪،‬ئەگەر‬
‫بەڵگەت دەوێت‪،‬لەبارەی ئەو مەسەلە گرنگەوە‪،‬ئادەی ئەو ئایەتە‬
‫بخوێنیەوە👆واتـە(لەو کافرانە بپرسە کێ رزقی ئێوە دەدال لەئاسمانەکان و زەوی؟‬
‫یان کێ گوێ و چاوەکانی درووستکردووە و بەئێوەی بەخشیوە؟یان کێ زیندووەکان‬
‫لە مردووەکان دەردێنێ"وەک‪:‬گژوگیا لەزەوییەکی مردوو دەردێنێ"؟یان مردوو لە‬
‫زیندوو دەردێنێ"وەک‪:‬هێلکە لە مریشک دەردێنێ"؟ یان ئەوە کێیە هەموو کارو‬
‫باری ئاسمانەکان و زەوی دەبات بەڕێوە‪،‬بە تەئکید ئەو کافرانە لەوەاڵمـدا دەلێن‬
‫‪#‬تەنها_للا‬
‫دە تۆش پێیان بلێ‪:‬ئەی کافرەکان مادام زانیتان کە تەنها ‪#‬للا ئەو کارانە دەکات‪،‬ئەی‬
‫بۆچی خۆتان ناپارێزن لە سزای خوا‪،‬بەوەی کە عیبادەتەکان تەنها بۆ ‪#‬للا ئەنجام‬
‫بدەن و هیچ شتێکی دیکە نەکەن بە شەریکی خودا‬

‫َو َغیْر ذَالِكَ ِمنَ اآل َیا ِ‬

‫ت‪......‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جگە لەو ئایەتانە چەندین ئایەتی تر هەن کە ئەم باسەیان روون کردۆتەوە‪.......‬‬

‫‪2‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪# ) 4‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتــووکـی "‪#‬کـَشـْف_الشـُّب َهات"‬

‫‪#‬بـڕگـەی_سـێـیـەم‪:‬‬

‫🍃ئـەو تـەوحـیـدەی کـە کـافـرەکـان ئینکاریـان لـێـکـرد و لـەسـەری جـەنـگـ‬

‫دژیـان بـەرپـا کـرا‪،‬تـەوحـیـدی یـەک خـودا پـەرسـتـی بـوو(تَ ْو ِحید األولو ِهیَّة)🍃‬

‫مــَتْـن‬

‫إِذَا ت َ َحقَّ ْقتَ أَنَّهم م ِق ُّرونَ بِ َهذَا‪َ ،‬ولَم ید ِْخلهم فِى التَّ ْوحید الذي َد َعاهم إِلَ ْی ِە َرسول للاِ صل‬
‫للا علیە وسلم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬

‫"جا مادەم بۆت دەرکەوت بەپێی ئەو بەڵگانەی کە ئەوان دانیان دەنا بەوەدا ‪#‬للا‬
‫هەرخۆی پەروەردیگارە‪،‬بەوەش نەهاتنە ناو تەوحیدەوە کە پێغەمبەری خوادا‬
‫بانگەوازی بۆ کردن کە تەوحیدە لە ئەنجامی پەرستنەکاندا واتە(تَ ْوحید آأللو ِهیَة)‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫َو َع َر ْفتَ أَ َّن التَّ ْو ِحی َد الذي َج َحدوه ه َو تَ ْو ِحی َد ال ِع َبا َدةَ‪،‬الذي ی َ‬
‫س ِمی ِە الم ْش ِركونَ َفي زَ َمانِنَا‬
‫اإل ْعتِقَاد‪َ ،‬ك َما َكانوا َی ْدعونَ للاَ س ْب َحانَ للا َوتَعالي لَ ْیالَ َو نَ َهارا‪،‬ث َّم ِمنهم َم ْن َیدْعوا للاَ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬
‫صا ِل َحا ً ِمثل الالتَ أ ْو نَبَ ِیا ً‬ ‫َ‬
‫م‪،‬وق ْر ِب ِهم ِمنَ للاِ لَیَ ْشفَعوا لَە‪،‬أ ْو یَدْعوا َرجالً ِ‬‫صالَ ِح ِه َ‬ ‫أل َ ْج ِل َ‬
‫ِمثْل ِعیسي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"زانیشت کە ئەو تەوحیدەی کە ئەوان ئینکاریان لێدەکرد تەوحیدی عیبادەت بوو‪،‬کە‬
‫موشریکەکانی ئەو زەمانە"واتە‪:‬زەمانی شێخ محمد" پێی دەلێن ‪#‬عەقیدە پێ‬
‫بوون‪،‬واتە کافرەکانی سەردەمی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬عەقیدەیان وابوو‬
‫هەرکەسێ عەقیدەی بە هەرشتێ هەبێت و هاواری لێ بکات قوربانی بۆ بکات ئەوا‬
‫ئەو شتە کارەکەی بۆ ڕایی دەکات‪،‬جا لەسەردەمی پێغەمبەردا بەو شتە دەگووترا‬
‫"ئیالهـ" لەسەردەمی شێخ محمد دا پێی دەگووترا عەقیدە بوون بەو شتە‪،‬الی خۆشمان‬
‫هەر وایە‪،‬فەقەت ناوەکەی جیایە‪،‬پێی دەڵێن عاقییە بوون‪،‬بە پەرستراوەکانیشیان دەلێن‬
‫ڕۆحانەتی ئەو لیاکان‬
‫هەروەک ئەو موشریکانە شەو رۆژ خودا پەرستیان دەکرد و داوای پێویستیەکانیان‬
‫لە خودا دەکرد‬
‫جا هەیان بوو مالئیکەتی دەپەرست‪،‬چوونکە مالئیکەتەکان صالحن و لە خوا‬
‫نزیکن‪،‬بۆ ئەوەی الی خودا شەفاعەتیان بۆ بکەن‬
‫یان داوایان لە پیاوچاکان و صالحان دەکرد کە پێویستیەکانیان بۆجێ بەجێ بکات‬
‫وەک "الت"‬
‫یان داوایان لە پێغەمبەرێک دەکرد و پەرستنیان بۆ دەکرد وەک عیسا"‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫َو َعر ْفتَ أَ ُّن َرسول للا صل للا علیە وسلم‪،‬قَاتَله ْم َعلَي َهذَا ِ‬
‫الش ْرك َو َد َعاهم ألي إِ ْخالَص‬
‫ال ِع َبا َدةَ ِ َ ِ‬
‫ِل َو ْح َده‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"زانیشت کە پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬لەسەر ئەم شیرکە جەنگی لەگرڵدا‬
‫کردن‪،‬وەبانگی کردن کە هەموو جۆرەکانی عیبادەت تەنها ‪#‬للا ئەنجام بدەن‬

‫َك َما قَا َل تَ َعالي(فَالَ تَدْعوا َم َع للاِ أ َ َح َدا)الجن ‪۳۱‬‬

‫َوقَا َل (لَە َدع َْوة ال َحق َوالذینَ یَدْعونَ ِمن دونِ ِە الَ ی ْستَ ِجیبونَ لَهم بِشَيء)‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"خوای گەورە دەفرموێت(واتە‪:‬نەکەن داوا لەهیچ کەسی دیکە بکەن و پەرستنی بۆ‬
‫ئەنجام بدەن)الجن ‪۳۱‬‬
‫وە دەفرموێت(واتە‪:‬هەرچی پەرستن و داواکردنی بەحەقە کە شیرکی تێدا نەبێت تەنها‬
‫ئەوە بۆ ‪#‬للا یە‪،‬ئەوانەش کە موشریکەکان داوایان لێدەکەن و عیبادەتیان بۆ ئەنجام‬
‫دەدەن‪،‬هیچ جوابیان نادەنەوە‪،‬واتە‪:‬نە زیانیان هەیە نە سوود‪،‬ئەمەش وەک ئەو کەسە‬
‫وایە کە پەنجەکانی دەستی بالو دەکاتەوە و دەیکات بەناو ئاودا دەیبات بۆ دەمی)‬

‫ِ‪،‬والذَّبْح كلُّە‬
‫أن َرسول للاِ صل للا علیە وسلم‪،‬قَاتَلَهم ِلیَكون ال ُّد َعاء كلُّە ِ ِِل َ‬ ‫َوتَ َحقَّ ْقتَ َّ‬
‫ع ال ِعبَا َدات كلَّ َها ِ ِِلِ‬
‫اإل ْستِغَاثَة كلَّ َها بِاللِ َو َج ِمی َع أَ ْن َوا َ‬ ‫ِ‪،‬والنَّ ْذر كلُّە ِ ِِل َ‬
‫ِ‪،‬و ِ‬ ‫ِ ِِل َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"بۆشت ئاشکرا بوو کە پێغەمبەری خوا صل للا علیە وسلم‪،‬جەنگی لەدژیان بەرپا‬
‫کرد‪،‬بۆ ئەوەی هەموو جۆرەکانی داوا کردن تەنها بۆ ‪#‬للا بێت‪،‬هەموو جۆرە‬
‫نەزرێک تەنها بۆ ‪#‬للا بێت‪،‬سەربڕینەکان و قوربانیەکان تەنها بۆ ‪#‬للا بێت‪،‬‬
‫داواکردن بۆ رزگاری کردن لەتەنگانا ‪،‬هەموو جۆرەکانی کەم و زۆری تەنها بۆ‬
‫‪#‬للا بێت‪،‬گشت جۆرەکانی عیبادەت تەنها بۆ ‪#‬للا بێت‬

‫‪16‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ص َدهم ال َمالَئِ َكةَ‪،‬أَ ْو‬

‫م‪،‬وأَ َّن قَ ْ‬
‫اإلسالَ َ‬‫وبیةَ لَ ْم ید ِْخلهم في ِ‬
‫الرب ِ‬ ‫َو َع َر ْفتَ أَ َّن ِإ ْق َ‬
‫رارهم ِبتَ ْو ِحی ِد ُّ‬
‫م‪،‬والتَّقَ ُّرب ِإلي للاِ ِبذَالكَ ه َو الذي أ َ َح َّل‬ ‫شفَا َعته َ‬
‫یردونَ َ‬ ‫األ ْنبیا ْء‪،‬أَ ِو األَولیاء ِ‬
‫رار ِب ِە‬ ‫ل‪،‬وأبَي َع ِن اإل ْق ِ‬
‫الرس َ‬ ‫ت ِإلَ ْی ِە ُّ‬ ‫م‪،‬و َع َر ْفتَ ِحنَئِذ التَّوحید الذي َد َ‬
‫ع ْ‬ ‫م‪،‬و ْأموالَه َ‬ ‫ِد َما َءه َ‬
‫الم ْش ِركون‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫‪،‬زانیشت کەدانیان دەنا بەوەدا کە ‪#‬للا هەرخۆی پەروەردیگارە‪،‬و هەموو شتێکی‬
‫بەدەستە‪،‬بەم عەقیدەیە نەهاتنە ڕیزی ئیسالمەوە‪،‬ئەوەشت زانی کە داوایان لە‬
‫فریشتەکان دەکرد یان لەپێغەمبەران یان ل‬

‫‪14‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪# ) 3‬لـە_شـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکـی "‪َ #‬كـ ْشـف_الشـُّبـهـَات"‬

‫‪#‬بـڕگـەی_چـوارەم‪:‬‬

‫"مـوشـریـکـەکـان مـانـای(‪#‬الَال َە_االَّ_للا) یـان دەزانـی !"‪:‬‬

‫مـَت ْـن‬

‫صد األ َ ْج َل‬

‫اإللەَ ِع ْن َدهم ه َو الذِي ی ْق َ‬ ‫َو َهذَا التَّ ْوحید ه َو ال َم ْعنَي َق ْولِكَ (‪#‬الَالەَ_االَّ_للا)‪:‬فَإ ِ َّن ِ‬
‫‪،‬أو ِجنِیَّاً‪،‬أَم یریدونَ أَ َّن(اإللە) ه َو‬ ‫ش َج َرة‪،‬أَ ْو قَب َْراً َ‬ ‫س َوا َء َكانَ َملَ َكاً‪،‬أَ ْو َولَ َیاً‪،‬أَ ْو َ‬
‫َه ِذ ِه األمور‪َ ،‬‬
‫الرزَ اق الم َد ِبر‪،‬فَإِنَّهم یَ ْعلَمونَ أَ َّن ذَالِكَ ِ ِِلِ َو ْح َده َك َما قَ َّد ْمت لَكَ َ‬
‫‪،‬وإنَّ َما یَ ْعنونَ‬ ‫الخَالق َّ‬
‫س ِید)فَأَتِاهم النِبي ِ صل للا علیە‬ ‫اإللە) َما یَ ْعني الم ْش ِركونَ فِي زَ َمانِنَا ِبلَ ْف ِظ(ال َّ‬ ‫بــ( ِ‬
‫ِي (‪#‬الَالَەَ_االَّ_للا)‬ ‫حید‪،‬وه َ‬
‫َ‬ ‫وسلم‪َ ،‬یدْعوهم أِلي َك ِل َمة التَّ ْو‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەم تەوحیدە کە تەوحیدی یەک خوا پەرستیە(التوحید األولوهیة)هەمان مەعنای(ال‬
‫الە اال للا)یە چوونکە"ئیالهـ"الی کافرەکانی سەردەمی پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬واتە‪:‬ئەو کەسەی کە جێی نیازە و ئەو کارانەی بۆ ئەنجام دەدرێت‪،‬کە پێیان‬
‫دوگووترێت‪،‬عیبادەت فەرقی نییە جا ئەو کەسە مالئیکەت بێت یان پێغەمبەرێک‪،‬یان‬
‫وەلییەکی خوا‪،‬یان پیاوچاکێک بێت یان قەبرێک بێت یان جنۆکەک بێت‪،‬‬
‫کافرەکانی سەردەمی پێغەمبەر کە گووتیانە پەرستراوەکانمان "ئیالهن"مەبەستیان‬
‫ئەوە نەبووە کە ئەو پەرستراوانە خالقن یان ڕزقی خەڵک دەدەن یان کار و باریان‬
‫بەدەستە‪،‬چوونکە ئەوان دەیانزانی کە ئەوکارانە تەنها کاری خودان‪،‬‬
‫بەڵکو مەبەستیان لە "ئیالهـ"هەر ئەوە بووە کە موشریکەکان لەم سەردەمەدا پێی‬
‫دەلێن"سەید"یان پێی دەلێن"شێخ"یان"ئەولیا"یان"غەوس"‬
‫پێغەمبەریش هات بۆالیان بانگوازی ئەوانی کرد بۆ بەدیهێنانی تەوحید کە ئەویش(ال‬
‫الە اال للا) یە مەبەستیش لەم وتەیە مەعناکەیەتی نەک تەنها گووتنی سەرزارەکی‬

‫‪13‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬ڕوونـکـردنـەوەکـی_گـرنـگـ👇‬

‫"ئـیـالهـ" واتە‪ :‬ئەوکەسەی جێی نیازە و مەقصودە لە ئەنجامدانی ئەو گوتە و‬

‫کردەوانەدا کە بە عیبادەتکردن حسێبن‪،‬ئەمەش یەکدەنگی لەسەرە لەالیەن زمانناسانی‬
‫عەرەبییەوە‪،‬‬
‫الی ئەهلی سوننەش هەروایە "ئیالهـ"واتە‪:‬پەرستراوی جێی مەبەست‪:‬ئەو کەسەیە‬
‫کە هەر جۆرە عیبادەتێکی بۆ ئەنجام دەدرێت‬
‫بەاڵم ئەشعەرییەکان و صۆفییەکان و جەهمییەکان و ڕافیزەکان و سەردەم پەرستەکان‬
‫دەلێن"ئیالهـ" واتە‪:‬پەروەردیگار واتە‪:‬خالق‬
‫بەپێی ئەم "عەقیدەیە" موشریکەکان دێنە ڕێزی تەوحیدەوە‬
‫ئەمەش مەترسیدارترین الدانە الی ئەشعەرییەکان و غەیری ئەوانیش لە ئەهلی‬
‫بیدعە‪،‬چوونکە ئەوان "ئیالهـ"بەواتای پەروەردیگار لێک دەدەنەوە‬
‫‪#‬د_عبدالطیف_بن_عبدالرحمان_بن_حسن‬
‫دەفرمووێت(موشریکەکانی زوو مەبەستیان لەوتەی"ئیالهـ"هەر ئەوەیە کە خەڵکی‬
‫ئەم سەردەمە پێی دەلێن"سەید" چوونکە سەید الی زۆرینەی موشریکەکانی ئەم‬
‫سەردەمە‪،‬ئەو کەسەیە کە داوای لێدەکرێت و لە تەنگانەدا هاواری بۆ‬
‫دەبردرێت‪،‬لەکاتی بەاڵو موسیبەتا جێی ئومێدە‪،‬وە سوێندی پێ دەخورێت‪،‬هەندێک‬
‫پێی دەلێن"وەلـی"هەر وەک لە زمانی زۆرێک لە میسرییەکان وایە‪)،‬‬
‫‪ِ #‬م ْن َهاجْ _التَّأْسیس_صفحة_‪۱۳٤_۱۳۱‬‬

‫‪#‬ابن_مـانـع دەفرموێت(مەبەستی دانەر لە "سەید"ئەوەیە کە نەفامەکان عەقیدەیان‬

‫هەیە بەهەندێک کەسی دەججال و درۆزن و دەستبڕ بەناوی شێخ و مال و‬
‫تەریقەتەوە‪،‬ئەوانەی کە خەڵکی عەوام فریودەدەن کە گوایە‪،‬خاوەنی کەڕامەتن و‬
‫دەتوانن کار و بار و پێویستیەکانی خەڵکی جێ بەجێ بکەن‪،‬پێویستە خەڵکی پەنا‬
‫بەوان ببەن و داوایان لێ بکەن و بەهۆی ئەوانەوە خۆیان لە خودا نزیک‬
‫بکەنەوە‪،‬خەڵکی عەوام بەم دەجاالنە دەلێن"سەید" ئەمەش روون و ئاشکرایە و لەناو‬
‫خەڵکیدا دەبینرێن‪،‬مەبەستی ‪#‬شێخ_محمدی_کوڕی_عبدالوهاب ئەوەیە بەرەحمەت‬
‫بێ‬

‫‪15‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪# ) 5‬لـە_شـیـکـردنـەوە پـەرتـووکـی "‪#‬كـَشـْف_الـ ُّ‬

‫شبـهـَات"‬

‫‪#‬بـڕگـەی_پـێـنـجـەم‪:‬‬
‫♻نـاکـۆکـی خەڵـکـی لـەبـارەی مـەعنـای پـەرستـراویەوە"األولوهیة"‪👇:‬‬

‫‪،‬والكفَّار الج َّهال یَ ْعلَمونَ أَ َّن م َرا َد النَّ َب َّ‬

‫ي‬ ‫َوالم َراد ِم ْن هَذ ِه ال َك ِل َمةَ َم ْعنَاهَا الَم َج َّرد لَ ْف ِظ َها َ‬
‫علق‪،‬والك ْف ِر ِب َما ی ْعبَد ِمن ِ‬
‫دون‬ ‫َ‬ ‫صل للا علیە وسلم‪ِ ،‬ب َهذ ِه ال َك ِل َم ْة ه َو ِإ ْف َراد للا تَ َعالي ِبالتَّ‬
‫‪،‬والبَرا َءة ِم ْنە‪،‬فَإِنَّە لَ َّما قَا َل لَهم‪(:‬قولوا‪ :‬الَالەَ االَّ للا) قَالوا (أَ َج َع َل اآل ِل َهةَ ِإلَ َها ً َوا ِحدا ً‬ ‫للاِ َ‬
‫ِإ َّن َهذَا لَشَيء ع َجاب)‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوونـ_کـردنـەوە‬
‫"ئەوەی کە داوا کراوە لە گوتنی"اللە اال للا"دا قبوڵکردنی مەعنایەکەیەتی نەکـ تەنها‬
‫گوتنی بەدەم‪،‬کافرە جاهیلەکان دەیانزانی کە مەبەستی پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬بەم کەلیمەیە ئەوەیە‪ :‬کە ‪#‬للا بەتەنها دابنرێت لەوەدا کە ئینسان لەهەموو‬
‫ڕوویەکەوە پەیوەست بێت تەنها بەخوداوە‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت کافر بێت‬
‫بەپەرستنی هەرچییەک کە هەرجۆرە پەرستنێکی بۆ بکرێت جگە لە ‪#‬للا وە دەبێت‬
‫خۆشی لێ بەری بکات‪،‬چوونکە کاتێ بەوانی گووت بڵێن ‪:‬الَالەَ االَّ للا گووتیان ‪:‬‬
‫ئایە ئەم هەموو پەرستراوانەی کەم کردەوە و کردنی بەیەک پرستراو کە تەنها ‪#‬للا‬
‫بێت بەڕاستی شتێکی سەیرە !"‬

‫اإل ْسالَم َوهو الَیَ ْعرف‬‫ع َر ْفتَ أَ َّن ج َّها َل الكفَّار یَ ْع ِرفونَ ذَالِكَ ‪،‬فَالعَ َجب ِم َّمن یَدَّعي ِ‬ ‫فَإِذَا َ‬
‫ف ج َّهال الكفَّار‪،‬بَ ْل یَظ ُّن أَ َّن ذَالِكَ ه َو التَّلَفظ بِحروفِ َها ِمن‬‫َمن تَ ْفسیر هَذَ ِه ال َك ِل َمة َما َع َر َ‬
‫ب ِلشَىء ِمنَ ال َمعَاني‬ ‫َغی ِْر ا ْعتِقَاد القَ ْل ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا کە زانییت کافرە نەفامەکان ئەمەیان دەزانی‪،‬عەجیب ئەوەیە کەکەسانێک‬
‫دیعایەی ئیسالمەتی بۆ خۆیان دەکەن‪،‬بەاڵم تەفسیری ئەم کەلیمەیە نازانن‪،‬بەو‬
‫جۆرەی کە کافرە نەفامەکان دەیانزانی‪،‬سەڕەڕای ئەوەش وا گومان دەبەن و وەها‬

‫‪12‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫دەزانن کە ئیسالمەتی هەرئەوەیە کە پیتەکانی "الَالەَ االَّ للا" بەدەم بگوترێت‪،‬بەبێ‬

‫ئەوەی لەدڵەوە باوەڕی بەهیچ کام لە مەعنایەکەی ببێت"‬

‫ال ید ِْبر االَّ للا‪،‬فَالَ َخی َْر فَي َرجل‬

‫‪،‬و َ‬ ‫َوال َحاذِق ِم ْنهم یَظ ُّن أَ َّن َم ْعنَاهَا‪ :‬الَی ْْخلق َ‬
‫‪،‬والَیَ ْرزق َ‬
‫ج َّهال الكفَّار أَ ْعلَم ِم ْنە ِب َم َعاني "الَالەَ االَّ للا"‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫الالەَ االَّللا" واتە‪ :‬هیچ کەس‬
‫"کامەیان شارەزا و زیرەکە گومانی وایە کە " َ‬
‫درووستکار نییە جگە لە ‪#‬للا وە هیچ کەس ڕزق نادات جگە لە ‪#‬للا هیچ کەس‬
‫کاروبارەکان بەڕێوە نابات جگە لە ‪#‬للا‬
‫جاکەواتە هیچ جۆرە خەیرێک لە پیاوێکدا نییە کە کافرە جا هیلەکان لەبارەی "الَالەَ‬
‫االَّ للا" لەو کەسە شارەزاتر و زاناتر بن‬

‫‪#‬ڕوونـکـردنـەوەیـەکـی_زۆر_گـرنـگـ !؟👇‬

‫شـێـخ_مـحـمـدی_کـوڕی_عبدالوهاب خـەڵـکـی_دابـەش_دەکـات_بـۆ_‪_۱‬بەش!‬
‫‪#‬جـۆری_یـەکـەم‪:‬‬
‫مەعنای ئەو کەلیمەیە دەزانێت بەاڵم کاری پێ ناکات‪،‬پەرستنەکانی تەنها بۆ ‪#‬للا‬
‫ئەنجام نادات‪# ،‬ئەوانە_موشریکن‬

‫‪#‬جـۆری_دووەم‪:‬‬
‫ال للا"تەنها ئەوەیە کە بەدەم بیڵێیت و هیچی‬ ‫الالەَ ا َّ‬
‫عەقیدەی وایە کە مەعنای" َ‬
‫تر‪،‬هەرکەس بڵێ"الَالەَ االَّ للا " الی ئەوان موسڵمانە‪،‬ئەم فەرموودەیە دەکەن‬
‫بەبەڵگە(من قال الالە اال للا دخل الجنة)جا ئەگەر بە قسەی ئەوان بێت هەرکەس‬
‫بەدەم بیڵێت و کاری پێ نەکات‪،‬موسڵمان بێت‪،‬ئەوا مونافیقەکانیش موسڵمانن‪،‬چوونکە‬
‫مونافیقەکانیش‪،‬دەیانگۆت بەاڵم خودا دەفرموێت( ِإ َّن المنَافقینَ في الد َّْر ِك األ ْسفَ ِل مِنَ‬
‫النَّار)النساء ‪۳٤۵‬‬
‫واتە‪:‬مونافیقەکان لە پلەی هەرە خوارێی ئاگرن‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬جـۆری_سـێـیـەم‪:‬‬
‫زورینەی خەڵکی دەگرێتەوە کە وا دەزانن کە معنای پەرستراوی"األولوهیة" هەمان‬
‫مانای پەروەدیگاری"الربوبیة" هەیە‪،‬ئەمەش‬
‫‪#‬ئەشعەرییەکان و ‪#‬جەهمیەکان و ‪#‬ڕافیزەکان و ‪#‬قەبرپرستان و ‪#‬صۆفییەکان‬
‫دەگرێتەوە‬

‫‪#‬ڕەدی_ئـەوانـیـش_بـەم_جـۆرەیـە !👇‬

‫‪_۳‬عەرەبە موشریکەکان دانیان بەوەدا دەنا کە تەنها ‪#‬للا پەروەردیگارە‪،‬بەاڵم دانیان‬

‫ب النَّاس*‪َ *۳‬ملَ ِك النَُ اس*‪*۲‬‬
‫بەوەدا نەدەنا کە تەنها ‪#‬للا پەرستراوە‪(.‬قل أعوذ ‪#‬بَ َر ِ‬
‫‪#‬ال ِە_النَّاس)‬
‫ئەگەر ‪#‬رەب و ‪#‬ئیالهـ یەک شت بن دووبارە نەدەکراوە لەم ئایەتانە‬

‫‪_۲‬زانایانی زمانناسی عەرەبی (ع َل َماء اللغَة ال َعربیة)یەک دەنگن لەسەر ئەوەی کـە‬
‫‪#‬رەب و ‪#‬ئـیـالهـ دوو مەعنای جودایان هەیە‬

‫‪_۱‬ئەهلی تەفسیریش هەروا دەلێن‬

‫‪18‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 2‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکـی "کـَش ْـف_الـشـُّبـهـَات"‬

‫بڕگـەی_شـەشـەم‪:‬‬
‫دڵـخـۆش بـوون بـە نـاسـیـنـی تـەوحـیـد و نـاسـیـنـی پـێـچـەوانـەکـەی بـەجـوانـی‬
‫👇‬

‫للا الَ‬‫الش ْركَ بِالل الذي َقا َل للا فِی ِە(ا َِّن َ‬‫ع َر ْفتَ ِ‬ ‫ِإ َذا َع َر ْفتَ َما َذ َك َرت لَكَ َم ْع ِرفَةَ َق ْلب َو َ‬
‫یَ ْغ ِفر أَن ی ْش َركَ بِ ِە َویَ ْغ ِفر َمادونَ ذَالِكَ ِل َمن یشَاء) النساء ‪َ ٤۱‬و َع َر ْفتَ دینَ للاِ الذي‬
‫ع َر ْفتَ َما أ َ ْ‬
‫صبَ َح‬ ‫آخ ِرهِم‪،‬الذي الَ یَ ْقبِل للا ِمن أ َحد ِس َو َ‬
‫اه‪،‬و َ‬ ‫الرسل ِمن أَ َّو ِل ِهم إلي ِ‬
‫أ ْر ِس َل بِ ِە ُّ‬
‫اس َعلَ ْی ِە ِمنَ ال َج ْه ِل بَ َهذا َ أَفَادَكَ فَائِ َدتَین‪ :‬االولي_ الفَرح بِفَض ِل للا‬ ‫ب النَّ َ‬ ‫غَا ِل َ‬
‫ض ِل للاِ َوبِ َر ْح َمتِ ِە‪،‬فَبِذَالِكَ فَالیَ ْف َرحوا ه َو ْخیر ِم َّما یَ ْج َمعون)‬‫َو َر ْح َمتِ ِە‪َ ،‬ك َماقَا َل تَعالي(قل بِفَ ْ‬
‫یونس ‪ ۵۱‬الثاني_ الخ َْوف ال َعظیم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"مادەم تۆ ئەم شتانەت زانی‪:‬‬
‫‪#‬یـەکـەم_ ئەوەی کە بۆتم باس کرد لە کانگای دڵـەوە زانیت‪،‬زانینێکی ڕاست و‬
‫درووست(واتە‪:‬لەدڵـەوە زانیت و بەڕاستت زانی لە دڵیشەوە کارت پێکرد واتە‪:‬‬
‫مەرجەکانی"الَالەَ االَّ للا"ت لەدڵـەوە لە خۆتا هێنایە دی‬
‫‪#‬دووەم_ شیرکیشت ناسی ئەوەی کە خودا لە بارەیەوە فەرموویەتی(واتە‪:‬بەتەئکید‬
‫خودا لەوە خۆش نابێت کە شەریکی بۆ دابنرێت‪،‬جگە لەوە لە هەر گوناهێکی دیکە‬
‫خۆش دەبێت‪،‬لەهەرکەسێک کە بیەوێ)‬
‫واتە ئەگەر هەر ئینسانێ لەسەر شیرکی گەورە بمرێ نەخودا لێی خۆشەبێت‪،‬نە‬
‫دەیخاتە بەهەشتەوە‬
‫بەالم شیرکی بچوک‪ :‬قەولی راجیح ئەوەیە ئەگەر لەسەر شیرکی بچوک بمرێت ئەوا‬
‫خودا لێی خۆش نابێت چونکە شیرکی بچوک پلەیەکە دەکەوێتە‪،‬نێوان شیرکی گەورە‬
‫و تاوانە گەورەکانەوە‪،‬بەالم موسلمانی پێ کافر نابێت و بە هەمیشەیی لەئەگەر‬
‫نامێنێتەوە‬

‫‪12‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬سـێـیـەم_ دینی خوداشت ناسی ئەو دینەی کە بە پێغەمبەراندا ڕەوانەی کردووە‬

‫لەیەکەم رەسولەوە کە ‪#‬نوح بووە تا ئاخیرەکەیان کە محمد بووە صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬کە جگە لەو دینە خودا لەهیچ کەسی دیکە قبوڵ ناکات دینێکی دیکەی ببێت‬
‫‪#‬چـوارەم_ زانیشت کە زۆربەی خەلکی لەو بارەیەوە نەزان و نەفامن(واتە‪:‬نازانن‬
‫تەوحید چیە و ناشزانن شیرک چییە‪،‬واتە بەهەلە حالی بوون لە تەوحید و شیرک‬
‫ئەمەش دوو سوود و پەندی لێوەردەگیرێت‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬واجبە دڵخۆش بوون بە فەزڵ و بەخششی خودا چوونـکـە‪:‬‬
‫‪_۳‬تۆ ئیسالمت ناسی‪،‬ناسینێکی راست و درووست‪،‬پێچەوانەکەشت ناسی کە‬
‫شیرکە‪،‬چوونکە زانستێکی گەورەت دەستکەوتووە لەبارەی گەورەترین شتەوە کە‬
‫ئەویش ‪#‬توحیدە‬
‫‪_۲‬چوونکە تۆ سالمەت بوویت لەدەست عەقیدە و بیرو باوڕی پوچ و بەتاڵ‪،‬ئەوەش‬
‫ئەوپەڕی دڵخۆشیە‬
‫‪_۱‬تۆ بەوانە بوویت بە یەکێ لە ئەهلی سوونەت و جەماعەت‪،‬و ‪#‬ئەهلی_تەوحید‬
‫و نەبوویت بە یەکێ لە ‪#‬ئەهلی_شیرک و قەبرپرستان‪،‬وەخودا فەرموویەتی(‬
‫واتە‪:‬بلێ بە ئیمانداران تەنها بەم بەخششەی خودا دڵخۆش و شادوومان بن کە قورئانە‬
‫و مایەی هیدایەتە بۆ گوتەی حەق و کرداری چاکە و سەرنجامەکەشی رەحمەتە‪،‬دەی‬
‫با تەنیا بەمە دڵخۆش ببن‪،‬نەک بەشتی دیکە ئەمە باشترە لەو ماڵ و سامانەی کە‬
‫کافرەکان و موشریکان کۆی دەکەنەوە)یونس ‪۵۱‬‬
‫‪#‬دووەمـیـان‪ :‬ئەوەیە کە زۆر بترسیت لە شیرک کە تێی بکەویت و بە خۆت‬
‫نەزانیت(واتە بە عیلم و کردار و کردەوەکانت مەغرور نەبیت و هەمیشە لەهەوڵدا‬
‫بیت بۆ فێربوونی زیاتر لەبارەی ‪#‬تەوحیدەوە و خۆ پاراستن لە ئەنواعی‬
‫شیرک‪،‬چوونکە ئێمە لە پێغەمبەر ئیبراهیم زیاترنین کە هەمیشە لەشیرک دەترسا و‬
‫صنَام)ابراهیم ‪۱۵‬‬
‫ي ان نَعب َد اال ْ‬
‫اجنبْني َو َب ِن َّ‬
‫دەیفەرموو( َو ْ‬
‫واتە‪:‬خودایە من و نەوەکانم لەوە بەدوور بگرە کە بت بپەرستین یان غەیری تۆ‬
‫بپەرستین‬

‫‪61‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫شـهـاب_الـدیـن_الـقـرافـی دەفـرمووێت‬
‫"ئەم قاعیدە شەرعیە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی کە هەر نەزانێک‪،‬هەر کەسێکی‬
‫موکەلەف(واتە بالغ و عاقل) توانای هەبوو ئەو زانینەی لەسەر خۆی البدات‪،‬ئەوە‬
‫ئەو نەزانینە نابێت عوزر و بیانوو بۆ هیچ نەزانێک‪،‬چوونکە ‪#‬للا گیان‬
‫نێردراوەکانی خۆی بەنامەکانیەوە ناردووە بۆ ناوخەڵکی واجیبیشی کردووە‬
‫لەسەریان کە خۆیان فێری ئەو نامانە بکەن و پاشان کاری پێ بکەن‪ ،‬کەواتە زانست‬
‫و کارکردن بەو زانستە دوو واجیبی سەرشانی ئینسانن‪،‬و مایەوە بە نەفامی ئەو دوو‬
‫جار بێ فەرمانی خودای کردووە‪،‬چوونکە وازی لەدوو واجب هێناوە‬

‫‪61‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 1‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکـی "كـَ ْشـف_الـشـُّبـ َهـات"‬

‫بـڕگـەی_حـەوتـەم‪:‬‬
‫♻ئـایـا جـەهـل یـان تـەئـویـل لـەشـیـرکـی گـەورەدا عـوزرە یـان عـوزر نـیـە؟♻‬

‫‪،‬وقَ ْد یَقول َها َوه َو یَظ ُّن انَُ هَا‬

‫سانِ ِە َ‬ ‫ع َر ْفتَ أَ َّن االن َ‬
‫سانَ یَ ْكفر ِب َك ِل َمة‪،‬ی ْخ ِرج َها ِمن ِل َ‬ ‫َفإِ َّنكَ إ َذا َ‬
‫ص َعن قَ ْو ِم موسي َم َع‬ ‫ان ْال َه َمكَ للا َماقَ َّ‬ ‫صا ً ْ‬ ‫ظ َّن الم ْشركونَ‪،‬خصو َ‬ ‫تقَ ِربَە للاِ َك َما َ‬
‫صالَ ِح ِهم َو ِع ْل ِم ِهم انَّهم أَتَ ْوه قَائلین(ا َج َع ْل لَنَا إلَ َها ً َك َما لَهم آ ِل َهة)االعراف ‪۳۱۱‬‬ ‫َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"چوونکە تۆ کاتێک کە زانیت ئینسان دەبێت بەکافر بەتەنها یەک کەلیمە کە لە زمانی‬
‫دەردەچێت بێ ئەوەی لەدڵـەوە باوەڕی بەو کەلیمەیە ببێت‬
‫" ِوقَ ْد یَقولَ َها َوه َو َجاهِل فَالَ یَ ْعذر بِال َج ْهل"‬
‫هەندێک جار ئەو قسەیە دەکات‪،‬کە جاهیلە و نەزانە‪،‬بەاڵم هیچ عوزرێکی بۆ‬
‫ناهێنرێتەوە بەوەی کە نەزان بووە‪،‬‬
‫" َوقَ ْد یَقولَ َها َوه َو یَظنُ انَّ َها تفَ َّربَە الي للاِ َك َما َ‬
‫ظ َّن المشركون"‬
‫وەهەندێک جار دەلێیت و وا دەزانێت ئەو کەلیمەیە لە خودای نزیک دەکاتەوە‬
‫هەروەک موشریکەکان وا گومانیان دەبرد بەشەریک دانان بۆ خودا‪،‬لەخودا نزیک‬
‫دەبنەوە بەوەی کد شەریکیان بۆ داناوە‬
‫بەتایبەت ئەگەر خودا ئیلهامی ئەوەی پێدا لەبارەی گەلی موساوە‪،‬سەڕەڕای ئەوەی‬
‫کە پیاوچاک بوون و خاوەنی عیلمی شەرعی بوون‪،‬ئەوەبوو کاتێ تێپەڕێن بەالی‬
‫قەومێکدا کە بتیان دەپەرست هاتن بۆالی موسا و گووتیان‪(:‬واتە‪:‬ئەی موسا‬
‫پرستراوێکمان بۆ دابنێ هەر وەک چۆن ئەو قەومەش پەرستراوێکیان هەیە)‬
‫االعراف ‪۳۱۱‬‬

‫‪66‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪،‬و ِحرصكَ َعلي َمایخ َِلصكَ ِمن َهذَا َو ْامثَا ِلە‬

‫فَ ِحنَئِذ َی ْعظم خ َْوفكَ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا کە ئەوانەت زانی ئەو کاتە ترسەکەت گەورە دەبێت و ئەوجا سووردەبیت‪،‬لەسەر‬
‫ئەوەی فێری عیلمێک ببیت و کردەوەیەک فێرببیت کە لەم جۆرە کارانە و‬
‫هاوشێوەکانی نەجاتت بدات‪،‬نەوەک تێی بکەویت و بەخۆت نەزانیت‪،‬چوونکە ئەو‬
‫کاتە هیچ عوزرێکت نابێت‪،‬‬
‫یەکی لە هۆیەکانی نەجات بوون‪:‬‬
‫‪_۳‬ئەوەیە کە وەک حوزەیفە‪:‬بگەڕێیت و خۆت فێری عیلمی شەرعی بکەیت‬
‫‪_۲‬یەکێ تر ئەوەیە داوا لە خودا بکەیت‪،‬کە خودا هیدایەتت بدات و هەمیشە بترسیت‬
‫لەشیرک‪،‬هەروەک ئیبراهیم فەرمووی‪:‬خودای من و نەوەکانم دوور بگرە لەوەی کە‬
‫بت بپەرستین یان غەیری تۆ بپەرستین‬

‫‪#‬بـەڕگـەی_هـەشـتـەم‪:‬‬
‫♻هـەمـوو پـێـغـەمـبـەرێـک‪،‬خـودا دوژمـنـی بـۆ دانـاون کـە ئـەو دوژمـنـانـە‬
‫بـەڵـگـەی خـۆیـان پـێـیـە بـۆ دژایـەتـی کـردنـی پـێـغـەمـبـەران و‬
‫شـوێـنـکـەوتـوەکـانـیـان♻‬

‫ال َج َع َل َلە أَعْداء‪َ ،‬ك َما للا‬

‫للا س ْب َحانَە ِمن ِح ْك َمتِ ِە لَم یَ ْب َعث نَ ِبیَّا ً ِب َه َذا التَّ ْوحید ا َّ‬
‫ان َ‬ ‫َوا ْعلَ ْم َّ‬
‫ض‬‫الج ِن یوحي بَ ْعضهم الي بَ ْع َ‬ ‫االنس َو ِ‬
‫ِ‬ ‫شیَاطینَ‬ ‫دواً َ‬ ‫قَا َل ت َعالي( َو َكذَالِكَ َج َع ْلنَا ِلك ِل نَبي َع َّ‬
‫ف القَ ْو ِل غروراً)االنعام ‪۳۳۲‬‬ ‫ز ْخر َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"بزانە ئەی فێرخوازی عیلمی شەرعی‪،‬کە خودا جۆرێک لە حیکمەتەکانی کە‬
‫تاقیکردنەوەی عەبدەکانیەتی‪،‬ئەوەیە کە هەر پێغەمبەرێکی ناردبێت‪،‬بەم تەوحیدەوە‬
‫کە پەرستنی ‪#‬للا یە بەتەنها‪،‬هەر لە نوحەوە هەتا پێغەمبەری خۆمان صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬ئیال خودا دوژمنێکی بۆ داناوە بۆ ئەو پێغەمبەرانە و بۆ شوێن‬
‫کەوتووانیان‪،‬بەدەم و بەدەست و بەپارە و پول و سامانیان بە هەموو جۆرێک دژایەتی‬

‫‪64‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫بانگەوازی تەوحید دەکەن کە بانگەوازی تەواوی پێغەمبەرانە ئەمەش بۆ هەموو‬

‫کات و شوێنێکە‪،‬بەبێ ڕاوەستان‬
‫خودای گەورەش دەفرموێت(واتە‪:‬هەر بەو جۆرە کە دوژمنمان بۆتۆ داناوە‪،‬بۆهەموو‬
‫پێغەمبەرێکیش دوژمنمان داناوە‪،‬ئەوانەش شەیتانەکانن ئەوانەن کە لە ڕەحمی خوداوە‬
‫دوورن‪،‬جا ئینسان بن یان جینی‪،‬هەندێکیان هەندێکی دیکەیان فێری گوتەی‬
‫بەڕوکەش ڕازاوە دەکەن بۆ ئەوەی یەکتر فریو بدەن و لەخشتە بەرن‪،‬ئەگەر‬
‫پەروەردیگارت بیویستایە نەیدەهێشت دوژمنایەتی ئیمانداران بکەن و ئەو گوتەی‬
‫ڕازاوە و بەناوەڕۆک گەندەاڵنە بالوبکەنەوە‪،‬دەی تۆش وازیان لێ بێنە لەگەڵ‬
‫ئەوەشدا واز بێنە لەهەموو شتانەی کە ئەوان هەڵیان بەستووە) ااالنعام ‪۳۲۲‬‬
‫واتە‪ :‬واز بێنە لە گشت گوتە و بەرنامانە و نوسراوەکانیان"‬

‫ب َوح َجج‪َ ،‬ك َما قا َل تَعالي(فَلَ َّما َجا َءتْهم‬

‫لوم َكثیرة َ َو َكتَ َ‬‫اء التَّوحید ع ِ‬ ‫َوقَ ْد یَكون اال ْع َد ِ‬
‫رسله ْم بِالبَیِنَات فَ ِرحوا بِ َما َعن َدهم ِمنَ ال ِع ْل ِم)الغافر ‪۱۱‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا لەوانەیە دوژمنانی تەوحید هەبێت زانیاری و شارەزایی زۆریان ببێت‪"،‬وکتب‬
‫وحجج"کتێب و نوسراوی زۆر دەنوسن و بالوی دەکەنەوە بۆ لەخشتەبردنی خەڵکی‬
‫کە بیسەلمێنن کە تەوحید حەق نییە و ئەو شیرکەی خۆیان حەقە‬
‫هەروەک خوای گەورە دەفرموێت(واتە‪:‬کاتێ پێغەمبەرەکانیان هاتن بۆالیان بە‬
‫بەڵگەی ئاشکرا و ڕۆشنەوە‪،‬ئەو کافرانە قبوڵیان نەکرد و خۆیان دڵخۆش‬

‫کرد بەو زانستەی کە الیان بوو بۆ دژایەتی کردنی پێغەمبەرەکانیان)الغافر ‪۱۱‬‬

‫‪63‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 8‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتــووکـی " َك ْشف_ال ُّ‬

‫شب َهات"‬

‫کـۆتـایـی بـەشـی یـەکـەم‪..........‬‬

‫بـڕگـەی_نـۆیـەم‪:‬‬
‫♻بـۆ بـەرنـگـار بـوونـەوەی دوژمـنـانـی دیـن خـۆ چـەکـدار کـردن بـەزانـسـتـی‬
‫شـەرعـی‪،‬واجـبـە♻👇‬

‫الطریَقَ الي للاِ الَب َّد لَە ِمن ا ْع َداء قَاعِیدینَ َعل ْی ِە‪،‬ا ْهل‬ ‫ان َّ‬ ‫‪،‬و َع َر ْفتَ َّ‬ ‫إِذَا َع َر ْفتَ ذَالِكَ َ‬
‫دین للاِ َمایَصیر ِسالَ َحا ً لَكَ تقَاتِل بِ ِە‬ ‫ان تَ ْعلَ َم ِمن ِ‬ ‫اجب َعلَیْكَ ْ‬ ‫‪،‬وح َجج فَ َ‬
‫الو ِ‬ ‫‪،‬و ِع ْلم َ‬‫صا َحة َ‬ ‫فَ َ‬
‫طكَ المستَقیم ث َّم‬ ‫ص َرا َ‬ ‫م‪،‬ومقَدِمهم ِل َر ْبكَ ‪(،‬األ َ ْقع َد َّن لَهم ِ‬
‫اطینَ الذینَ قَا َل إ َمامه َ‬ ‫شیَ ِ‬ ‫ه ََؤالَ ِء ال َّ‬
‫ش َمائِ ِل ِهم َوالَ ت َ ِجد أَ ْكثَ َرهم‬
‫ألتِیَنَّهم ِمن بَی ِْن أَیدی ِهم َومن خ َْل ِف ِهم َو َعن أَ ْی َمانِ ِهم َو َعن َ‬
‫للا‪،‬وبَیِنَاتِ ِە فَ َ‬
‫ال‬ ‫َ‬ ‫صغَیْتَ الي ح َج ِ‬
‫ج‬ ‫شَاكرین)االعراف ‪َ ۳٦‬ولكن إذَا أ ْقبَ ْلتَ علي للاِ‪،‬وا ْ‬
‫ضعیفَا)‬
‫ان َكانَ َ‬ ‫ش ْی َ‬
‫ط ِ‬ ‫ان َكی َد ال َّ‬
‫تَخَف‪َ .‬والَتَ ْحزَ ن( َّ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"مادام ئەوەشت زانی کە پێغەمبەران و شوێنکەوتوانیان هەمیشە‬
‫دوژمندارن‪.‬وەزانیشت کە رێگای خودا و دینی خودا هەمیشە دوژمنگەلێکی‬
‫هەیە‪،‬هەمیشە ئەو دوژمنانە لەسەر ئەو رێگایە دانیشتوون‪،‬نە هەڵدەستێت و نە‬
‫وازدێنێ بۆ پیالن گێڕان بەهەموو جۆرێک دژی بانگەوازەکەیان و رێبازەکەیان کە‬
‫‪#‬تەوحیدە‬
‫کە خاوەنی ڕەوانبێژی و زمانی لوسن‪،‬زانستێکی ناحەقیان پێیە‪،‬یان فەلسەفەیە یان‬
‫خەوە یان غەڵـەت حالی بوونە لە بەلگەکانی قورئان و سوننەت‪،‬‬
‫واجبە لەسەرت کە فێری دینی خوا ببیت ئەوەندەی کە بۆت ببێت بە سالحێک کە‬
‫بەو زانستە بەرانبەر شەیتانەکان بجەنگیت‪،‬‬
‫ئەو بەچکە شەیتانانەی کە ئیمام س پێشەواکەیان کە ئیبلیسە بە پەروەردیگاری‬
‫گووت(واتە‪:‬ئەی خودایە سوێند بەتۆ کە منت الدا لە ڕێگای ڕاست‪،‬دەبێت دابنیشم‬
‫بۆیان لەسەر ڕێگا ڕاست و ڕەوانەکەت‪،‬بۆ ئەوەی الیان بدەم لەسەری‪،‬پاشان دێم‬
‫بۆیان لەبەردەمیانەوە‪،‬وە لەدوا وەیانەوە‪،‬زۆربەی عەبدەکانت دەبینیتەوە کە سوپاسی‬
‫تۆ ناکەن‪،‬واتە شیرکت بۆ پەیدا دەکات)االعراف ‪۳٦‬بەالم نەیگۆت‪:‬لەسەروویانەوە‬
‫دێم بۆیان‪،‬چونکە ناتوانێت ڕێگای رەحمەتی خوا بگرێت‬

‫‪65‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬ابن_عباس لە ‪#‬تەفسیری ئەم ئایەتەوە‬

‫دەفرموێت"‪#‬لەبەردەمیانەوە واتە‪:‬لەبارەی ئاخیرەت گومانیان بۆ درووست دەکەم‪،‬‬
‫‪#‬لەدواوەیان واتە‪:‬دونیایان لەبەر چاو دەڕازێنمەوە ‪#‬لەڕاستیانەوە واتە‪:‬لەکردەوە‬
‫چاکەکان ساردیان دەکەمەوە ‪#‬لەچەپیانەوە واتە‪:‬هەوڵ دەدەم کردەوەی خراپیان پێ‬
‫ئەنجام بدەم‬

‫مادەم ئەوە ڕێگاکەت بێت و ئەوانەش‬

‫دوژمنەکانت بن‪،‬کە دەبینیت هەموو تواناکانیان خستۆتە گەڕ بۆ دوژمنایەتی کردنی‬
‫دینەکەت و ئەهلی دینەکەت‪،‬کەواتە واجبە لەسەرت کە هەموو توانای خۆت بخەیتە‬
‫گەڕ بۆ پوچەڵکردنەوەی پیالنەکانیان‪،‬هەتا بیسەڵمێنیت کە بەڕاستی عەبدی خودایت‪،‬‬
‫بەاڵم دڵنیابە و مەترسە‪،‬چونکە ‪#‬یەکەم ئەگەر دوو شەرتت لە خۆتا بەدی هێنا‪:‬‬
‫‪_۳‬ئەگەر بە دڵ و بەجەستە ڕووت کردە خودا و تەنها پشتت بە خودا بەست‬
‫‪_۲‬لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵت دا بۆ فێربوونی عیلمی شەرعی و بە جوانی گوێت گرت‬
‫لە بەڵگەکانی خودا و ڕوونکردنەوەکانی لە قورئان و سوننەتدا‬
‫‪#‬دووەم‪:‬مەشترسە چونکە(واتە‪:‬بە تەکید پیالنی هەموو شەیتانەکان و بەچکەکانیان‬
‫یەکجار الوازە)القران‬
‫لەبەرانبەر پیالنی خوا‪،‬چوونکە ئەگەر تۆ لەگەڵ خودا بیت دڵنیا دەبیت کە خودات‬
‫لەگەڵدایە و خوداش وەعدی داوە کە سەربازەکانی خۆی سەردەخات وەک‬
‫ان جن َدنَا لَهم الغَالبون)الصافات‬
‫دەفرموێت( َو َّ‬
‫ئەم بڕگەیە ڕوونی دەکاتەوە کە فێربوونی زانستی شەرعی واجبە لەسەر هەموو‬
‫موسلمانێک‪،‬بەتایبەت زانستی ‪#‬تەوحید_و_عەقیدە بۆئەوەی بتوانێت ڕەددی‬
‫دوژمنانی دین و ئەهلی بیدعە بداتەوە‬

‫‪62‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬بـڕگـەی_دەهـەم‪:‬‬
‫♻ئـەهـلـی تـەوحـیـد هـەمـیـشـە سـەرکـەوتـووە بـا عـەوامیش بـێـت♻👇‬

‫إن‬ ‫ي َمنَ الم َو ِحدین یَ ْغ ِلب األ َ ْل َ‬

‫ف ِمن علَ َماء ه ََؤالَ ِء الم ْشركین َك َما قَا َل تَعالي( َو َّ‬ ‫َوالعَام ُّ‬
‫جن َدنَا لَهم الغَالبونَ )الصافات ‪۳۷۱‬‬
‫َان‪،‬وانَّ َما الخ َْوف‬
‫السن َ‬‫ْف َو ِ‬ ‫سان َك َما هم الغَالِبونَ بِال َّ‬
‫سی ِ‬ ‫فجندللاِ هم الغَالبونَ بِالح َّج ِة َوالل َ‬
‫ْس َمعَە ِسالَح‬ ‫الطریقَ َولی َ‬‫َعلي الم َو ِحد الذي یَسْلك َّ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"هەرکەسێکی عەوام کە ئەهلی تەوحید بێت زاڵ دەبێت بەسەر هەزار زانای‬
‫موشریکدا هەروەک خودای بڵند فەرموویەتی(واتە‪:‬بە تەئکید سەربازەکانی ئێمە‬
‫سەرکەوتوون)الصافات‬
‫کەواتە سەربازەکانی ‪#‬للا سەرکەوتوون بە بەڵگە و بە زمان‪،‬هەروەک‬
‫سەرکەوتوون بە ‪#‬شمشێر و بە ‪#‬ڕمـان‪،‬‬
‫مەترسی دۆڕانیش تەنها لەسەر ئەو ‪#‬یەکخوداپەرستەیە‪،‬کەدەکەوێتە ڕێگا و هیچ‬
‫سیالحێکی پێ نەبێت‪،‬واتە‪:‬زانستی پێ نەبێت بۆ بەرپەرچدانەوەی گومانی گومڕایا‬

‫‪#‬تـێـبـنـی‪/‬موسلمانی عەوام کە چەکی زانستی پێ نەبێت‪،‬نابێت بڕواتە جەنگی‬

‫مناقەشەوە بەرانبەر بیدعەچی س گومڕاکانەوە‪،‬وە خۆشی توشی دۆڕان بکات‪،‬‬
‫"جندللا" مەبەست لەسەربازەکانی ‪#‬للا ئەوانەن کە خودا هەرچیەکی و‬

‫اجب کردبێت لەسەریان جێ بەجێیان کردووە‪،‬کاریان بەو زانستە کردووە‪،‬کە خودا‬

‫فێری کردوون‪،‬گوێیان گرتووە بۆ بەڵگەکانی خودا‪،‬بەعزیمەت و‬
‫ئیخالسەوە‪،‬بانگەوازی خەڵکیش دەکەن بۆ ئەو ڕێگایە‬

‫‪61‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬بـڕگـەی_یـازدەهـەم‪:‬‬
‫♻قـورئـان پـڕە لـەو بـەڵـگـانـەی کـە ڕەددی گـومـڕایـی دەداتـەوە♻👇‬

‫ي َو َر ْح َمةً َوب ْشري‬‫َوقَ ْد َم َّن للا َعلَ ْینَا بِ ِكتَابِ ِە الذي َجعَلَە(تِ ْبیَانَا ً ِلك ِل شَيء َوهد ً‬
‫اطل بِح ِجة االَّ َوقي الق ْرآن َما یَ ْنقض َه َ‬
‫ا‪،‬ویبَیِن‬ ‫احب بَ ِ‬ ‫ص ِ‬‫ِل ْلمسْلمینَ )النحل ‪،۱۸‬فَالَ یَأَتِي َ‬
‫فسیرا)الفرقان ‪۱۱‬‬ ‫سنَ تَ َ‬ ‫طالَنِ َها َك ِما تَعالي( َوالَ یَأْتونَكَ بِ َمثَل االَّ ِجئنَاكَ بِال َح ِ‬
‫ق َواَ ْح َ‬ ‫ب ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــنـ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەڵبەتە خودا ئەو منەتەی کردووە بەسەرماندا بە قورئانەکەی کە کردوویەتی بە‬
‫‪#‬تِ ْبیَا َنا ً ڕوونکەرەوەی هەموو شتێ واتە ئەوشتانەی کە ئینسان پێویستی پێیەتی لە‬
‫ئەمر و نەهی و حەاڵل س حەرام و حدود و ئەحکام ‪َ #‬وهدي ئەو قورئانە هیدایەتە‬
‫بۆ زانستی بەسوود و کردەوەی چاکە ‪َ #‬و َر ْح َمةً ئەنجامەکەشی ڕەحمەتە چونکە‬
‫پاداشتی دونیا و ئاخیرەتی تێدایە‪َ # ،‬وب ْشري_ ِل ْلمسْلمین ئەم قورئانە مژدە و مزگێنی‬
‫یە بۆ ئەو کەسانەی کەکاری پێدەکەن"النحل‬
‫هەرکەسێک کەخاوەنی هەر ڕێبازێکی ناحەق بێت‪،‬هەر بەڵگەیەک بێنتەوە بۆ خۆی‬
‫ئیال لە قورئاندا یان لەسوننەتدا ڕەددی ئەوەی تێدایە کە بەڵگەکەی پوچ بکاتەوە‬
‫ڕوونی دەکاتەوە کە بەڵگەی ئەو گومڕایە ناحەقەیە‪،‬‬
‫" َوالَ َیأْتونَكَ ِب َمثَل‪ :‬ئەو گومڕایانە هەر جۆرە بەڵگەیەک کە دەیهێننەوە جار هەر‬
‫جۆرە قیاسێ بێت‪،‬یان هەر جۆرە گومانێک بێت‬
‫فسیرا ً‪:‬ئیال خودا لەبەرانبەر ئەوەدا حەق و ڕاستی تەواوی‬
‫سنَ تَ َ‬
‫اح َ‬
‫ق َو ْ‬ ‫ا َّ‬
‫ال ِج ْئ َناكَ ِبال َح ِ‬
‫داوە پێمان کە ڕەددی ئەوان دەداتەوە‪،‬وە جوانترین ڕوونکردنەوە و تەفصیالتی داوە‬
‫پێمان‪،‬‬

‫امة‬ ‫قَا َل َب ْعض المفَسِرینَ ‪ :‬هَذَ ِه اال َیةَ َعا َّمةَ في ك ِل ح َّجة َیأَتي ِب َها أَ ْهل ال َب ِ‬
‫اط ِل الي َی ْو َم ال ِق َی ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هەندێک لە تەفسیرناسان دەلێن‪ :‬ئەم ئایاتە(ایە ‪ ۱۱‬سورەتی الفرقان) هەموو‬
‫بەڵگەیەک دەگرێتەوە کە ئەهلی باتڵ دەیکەنە بەڵگەی دەستیان‪،‬هەتا ڕۆژی قیامەت‬

‫‪68‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪ ) 2‬لـەشـیـکـردنـدوەی پـەرتـووکــی " َك ْشف_ال ُّ‬

‫شب َهات"‬

‫بـەشـی دووەم‪(....‬رەددی گـومـانـەکـان)‬

‫"ڕەدد و وەاڵمـی گـشـتـگـیـر بـۆ گـومـڕاکـان"👇‬

‫احتَ َّج بِ ِە الم ْش ِركونَ في زَ َمانِ َنا‬ ‫َواَنَا أَ ْذكر لَكَ أَ ْشیَاء ِم َّما َذ َك َرللاَ فِي ِكتَابِە َج َوابَا ً ِل ِك َ‬
‫ال ِم ْ‬
‫االمر‬ ‫صل‪:‬ا َّما الم ْج َمل فَه َو ْ‬ ‫ط ِرقَی ِْن‪:‬م ْج َم َ‬
‫ل‪،‬ومفَ َّ‬ ‫اط ِل ِمن َ‬ ‫َعلَ ْینَا‪،‬فَنقول‪َ :‬ج َواب أَ ْه ِل البَ ِ‬
‫ا‪،‬وذالِكَ قَ ْولە تَ َعالي( ه َو الذي انَزَ َل َعلَیْكَ ال ِكتَاب ِم ْنە‬ ‫بیرة ِل َمن َعقَلَ َه َ‬ ‫ظیم‪،‬والفَائِ َدة ال َك َ‬
‫َ‬ ‫ال َع‬
‫اب واخَر متَشَابِ َهات فَا َّما الذِینَ فِي قلوبِ ِهم زیْغ فَیَتبعونَ َما‬ ‫ایَات م ْح َك َمات هن ا ُّم ال ِكتَ َ‬
‫تَشَابَە ِم ْنە ابتِغا َء ال ِفتْنَة وا ْبتَغاَء تَاویلَە َو َما یَ ْعلم تَاویلَە االَُ للا)ال عمران ‪۷‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"منیش چەند شتێکت بۆ باس دەکەم‪،‬کەخودا لەکتێبەکەیدا باسی کردووە‪،‬ئەوانەش‬
‫دەبنە وەالم‪،‬بۆ ئەو قسانەی کە موشریکەکانی ئەم زەمانەی خۆمان کردوویانن بە‬
‫بەڵگە بەسەرمانەوە‬
‫دەڵێین وەالمی ئەهلی باتل بەدوو رێگە دەبێت‪:‬‬
‫‪_۳‬وەاڵمـی گشتگیر‬
‫‪_۲‬وەاڵمـی ورد و تەفصیلی‪.‬‬
‫وەالمی گشتگیر کارێکی گەورەیە و سوودی زۆر گەورەی هەیە‪،‬بۆهەر کاتێک و‬
‫بۆ ڕەددانەوەی هەموو گومان و شوبهەیەک دەبێت‪،‬ئەم وەاڵمـە گشتگیرەش لەم ئایەتە‬
‫وەردەگیرێت کەخودا فەرموویەتی(واتە‪:‬هەر ئەو خودایە ئەم قورئانەی‬
‫دابەزاندووە‪،‬بۆسەرت هەندێکی ئایەتە موحکەمەکانن واتە‪:‬ئەوانەی کە مەعناکانیان‬
‫ڕوون و ئاشکرایە‪،‬بۆ هەموو کەس‪،‬تەنها یەک مەعنایان هەیە و پێچ و پەنایان‬
‫نییە‪،‬ئەوانە ئەسڵ و ئەساسی قورئانن‪،‬وە هەندێکی دیکەشی موتەشابیهن واتە‪:‬‬
‫مەعناکانیان الی هەموو خەڵکی تەواو ڕوون و ئاشکرانییە و چەند مەعنایەک‬
‫هەڵدەگرن‪،‬ئینجا ئەوانەی کە لەدڵیاندا نیەتی ئەوەیان هەیە کە لەحەق البدەن و شوێن‬
‫کوفر بکەون یان شوێن بیدعە بکەون یان شوێن ئارەزووەکانیان بکەون ل‪،،‬سێ‬
‫نیشانەیان تێدایە‪👇:‬‬

‫‪62‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪_۳‬واز دەهێنن لەو ئایەتانەی کە موحکەمن واتە ڕوون و ئاشکران خۆیانی لێ گێل‬
‫دەکەن‪،‬ئینجا دەگەڕێن بە شوێن ئەو ئایەتانەی کە موتەشابیهن واتە‪:‬ئەوانەی کە‬
‫مەعنایان تەواو ڕوون نییە و چەند مەعنایەک هەڵدەگرن‬
‫‪_۲‬مەبەستان ئەوەیە کە خۆیان و خەڵکیش توشی الدان و گومڕایی بکەن‬
‫‪_۱‬مەبەستیان ئەوەیە کە ئایەتەکانی قورئان بە رەئی و ئارەزووی خۆیان تەفسیر‬
‫بکەن‬
‫بەاڵم هیچ کەس تەئویل و واتای ئەو ئایەتانە نازانێت جگە لە ‪#‬للا هەروەها ئەوانەش‬
‫کە کە زانستەکانی شەریعەتدا چەسپاون دەیزانن‬

‫ص َّح َعن َرسول للا صل للا علیە وسلم انَّە قَال( ِإذَا َرأَیْتم الذینَ یَتَّبِعونَ المتَشَابە‬ ‫َوقَ ْد َ‬
‫احذَروهم)صحیح البخاري ‪٤۵٤۷‬‬ ‫َویَتْ َركون الم ْحكم فَأولئِكَ الذینَ َ‬
‫س َّمي للا في ِكتَابِ ِە فَ ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"پێغەمبەرگیان صل للا علیە وسلم فەرموویەتی(هەرکاتێ ئەوانەت بینی کە دەگەڕان‬
‫بەشوێن ئایەتە موتەشابیهەکاندا‪.،‬ئا ئەوانە ئەوانەن کە خودا‪،‬باسی کردوون حەزەریان‬
‫لێ بکەن)‬
‫‪#‬ڕوونکردنەوە‬
‫حەزەریان لێ بکەن واتە‪ :‬تێکەاڵویان مەکەن گوێیان لێ مەگرن و سەیری کتێب و‬
‫نوسراوەکانیان مەکەن‪،‬خۆتان دوور بگرن لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنیان‪،‬نەوەک شتێکی‬
‫ناحەق بڕواتە دڵتانەوە دوایی بەئاسانی لە دەستی دەرباز نابن‬
‫‪#‬امام_بغوی دەفرموێت‪:‬ئەصحاب و تابعین و شوێنکەوتوانی ئەوانیش و زانایانی‬
‫ئەهلی سوننەت کۆک و هاودەنگن لەسەر دوژمنایەتی کردنی ئەهلی بیدعە و دوور‬
‫سنَّة ج‪ ۳‬ص‪۲۲۷‬‬‫کەوتنەوە لێیان"ش َْرح ال ُّ‬

‫‪41‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ِمثَال ذَالِكَ ‪ِ :‬إذَا قَا َل لَكَ َب ْعض الم ْشركین‬

‫شفَا َع َة َح ٌّق َّ‬
‫‪،‬وان‬ ‫‪،‬وان ال َّ‬
‫الهم یَ ْحزَ نون)یونس ‪ِ ٦۲‬‬ ‫اء للاِ الَخ َْوف َع َل ْی ِهم َو َ‬ ‫(االَ َّ‬
‫ان ْاو ِلیَ ِ‬
‫اال ْنبیَا َء لَهم َجاه ِعن َد للا‪،‬او ذَ َك َر َكالَ َما ً ِللنَّبي صل للا علیە وسلم‪،‬یَ ْستَد ُّل ِبە َعلَي ش ِ‬
‫َيء‬
‫اط ِل ِە َوانتَ الَ تَ ْف َهم َم ْعنَي ال َكالَم الذي ذَ َك َره‬
‫ِمن َب ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"نمونەیەکی ئەوەی کە موشریکان ئایەتی موتەشابیهـ دەکەنە بەڵگە‪،‬نمونەی‬
‫وەالمەکەشی ئەمەیە‪ :‬ئەگەر موشریکێک گووتی‪:‬خودا فەرموویەتی(واتە‪:‬بە تەئکید‬
‫ئەولیاکانی خودا هیچ جۆرە ترس و خەوفێکیان لەسەر نییە و غەمباریش‬
‫نەبن)یونس‪٦۲‬‬
‫وە"شەفاعەتیش" حەقە و پێغەمبەرانیش الی خودا پلەیان بەرزە و ئێمەش داوا دەکەین‬
‫لەو پیاوچاکانە الی خودا تکامان بۆ بکەن‪،‬یان ئەگەر فەرموودەیەکی پێغەمبەری‬
‫باس کرد‪،‬کردیە بەڵگە لەسەر گوتە و ناحەقیەکانی و کارە ناحەقەکانی‪،‬تۆش لەو‬
‫حاڵـەتەدا بەو جۆرە تێ نەدەگەیشتی کە ئەوباسی دەکات‪،‬نەشتوانی وەالمـی تەفصیلی‬
‫بدەیتەوە‪،‬ئەوا بچۆرە سەر ئەم وەاڵمـە گشتگیرە و بەسێ خاڵ جوابی بدەرەوە و‬
‫بڵێ‪👇:‬‬

‫ان الذینَ في قلو ِب ِهم زَ یْغ َیتْ َركونَ الم ْح َك َ‬

‫م‪،‬ویت ُِبعونَ‬ ‫ان للاَ ذَ َك َر َّ‬
‫فَ َج ْاو َبە بِقَولِكَ ‪َّ :‬‬
‫المتَشَا ِبە‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫یـەکـەم‪:‬بەتەئکید ‪#‬للا لە کتابەکەیدا باس‬

‫ی کردووە کە ئەوانەی لە دڵیاندا نیەتیان هەیە البدەن لەحەق‪،‬واز دەهێنن لەو‬

‫ئایەتانەی کە مەعناکانیان الی هەموو کەس ڕۆشنە و تەنها یەک ماعنا‬
‫هەڵدەگرن‪،‬وەک تۆ ئەی موشریک کە وازت لەو ئایەتە هێناوە کە فەرموویەتی"فَالَ‬
‫تَدْعوا َم َع للاِ ا َحدا"‬
‫بەدوای ئەوەدا گەڕاویت کە پێغەمبەر فەرموویەتی"ان الشفاعة حق" بۆ ئەوەی بە‬
‫ئارەزووی خۆت لێکی بدەیتەوە‬

‫‪41‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫الربو ِبیَّةَ َ‬
‫‪،‬وانَّە َكفَُ َرهم ِبتَ َع ِل ِق ِهم‬ ‫ان الم ْشركینَ یقَ ِرونَ ِب ُّ‬ ‫للا َذ َك َر َّ‬
‫ان َ‬ ‫َو َما َذ َك ْرت َلكَ ِمن َّ‬
‫َعلي ال َمالئِ َكة‪،‬ا ِو اال ْن ِب َیاء‪،‬ا ِو االول َیاء َم َع قَ ْو ِل ِهم(هَؤالَ َء شفَ َعاؤنَا ِعن َد للا)یوتس ‪۳۱‬‬
‫ال َی ْقدِر ا َحد ان یغ َِیر َم ْعنَاه‬
‫َو َه َذا امر م ْح َكم َب ِین‪َ ،‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫دووەم‪:‬ئەوەشم بۆت باسکرد تۆش بۆی باس بکە کە خودا باسی موشریکەکانی‬
‫کردووە‪،‬کە ئەوان دان دەنێن بەوەی ‪#‬للا هەرخۆی پەروەردگارە باسی ئەوەش کراوە‬
‫کە ئەو موشریکانە بەوە کافربوون کە داوایان لە فریشتەکان و پێغەمبەران و‬
‫پیاوچاکان دەکرد‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا دەیانگۆت ئەوانە تکا کار و شەفاعەتکاری ئێمەن‬
‫الی ‪#‬للا‬
‫ئەم مەسەلەیەش بە تەواوی ڕوون و ئاشکرایە و هیچ پێچ و پەنایەک هەڵناگرێت‪،‬هیچ‬
‫کەسیش ناتوانێت مەعناکەی بگۆڕێت‬

‫رآن‪،‬او َكالَم النَّبي صل للا علیە وسلم‪،‬الَاع ِْرف‬ ‫ْ‬ ‫ذَ َكرتَە لي ايُهَا الم ْش ِر ْك مِنَ الق‬
‫ان َكالَم النِبي الَ یخَا ِلف َكالَم للاِ َوهَذَا‬
‫ان َكالَم للا الَ یَتَنَاقض‪َ .‬و َّ‬ ‫طع َّ‬ ‫‪،‬و ِلكن ا ْق َ‬
‫َم ْعنَاه َ‬
‫دید‪،‬ول ِكن الَ یَ ْف َهمە االَُ َمن َوفَّقَە للا‪،‬‬
‫َ‬ ‫س‬
‫َج َواب َجیِد َ‬
‫فَالَ تَ ْستَ ِهن بِ ِە‪،‬فَإِنَّە َك َما قَا َل تَعالي‬
‫صبَروا َو َما یلَقَّاهَا االَّ ذو َحظ َعظیم)فصلت ‪۱۵‬‬
‫( َو ِما یلَ ِقاهَا االَّ الذینَ َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫سـێـهـەم‪:‬ئەوەی کە بۆ منت باس کرد لە قورئان و فەرموودە ئەی موشریک ! من بەو‬
‫جۆرە لێی تێ ناگەم کە تۆ باسی دەکەیت‪،‬بەاڵم دڵنیام کە ئایەتەکانی خودا پێچەوانەی‬
‫یەکترنین‪،‬وە دڵنیاشم کە فەرموودەی پێغەمبەر پێچەوانەی کەالمی خودا نییە‪ ،‬واتە‪:‬‬
‫ئەو ئایەت و فەرموودانەی کە تۆ دەیهێنیتەوە پێچەوانەی ئەوانە نییە کە من بۆتم باس‬
‫کرد‬
‫ئەمەش وەاڵمـێـکـی ڕاست و تەواوە‪،‬بەاڵن تەنها ئەو کەسانە حاڵـی دەبن کە خودا‬
‫هیدایەتی داون‬
‫ئەم وەاڵمـەش بەکەم مەزانە‪،‬چوونکە هەروەک خودا فەرموویەتی(تەنها ئەو کەسانە‬
‫ئەمە وەردەگرن کە صەبریان هەیە‪،‬تەنها ئەو کەسانەش وەری دەگرن کە خودا‬
‫بەشێکی گەورەی پێداون‬

‫‪46‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪# ) 11‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکـی "‪#‬كـَشـْف_الـ ُّ‬

‫شـبـهـَات"‬

‫دەڵـێـن👇‬ ‫‪#‬شـوبـهـەی_یـەکـەم‪:‬‬
‫"هـەرکـەس تـەنـهـا ‪#‬للا بـە پـەروەردگار بـزانـێـت ئـەوە شـەریـکـی بـۆ خـوا‬
‫دانـەنـاوە"👇‬

‫الرسل یَص ُّدو َن‬ ‫دین ُّ‬

‫ثیرة َعلي ِ‬ ‫ضات ِك َ‬ ‫إن ا ْع َدا َء للا لَهم ا ْعتَ َرا َ‬‫صل َف َّ‬ ‫َوا َّما ال َج َواب الم َف َّ‬
‫‪،‬والَیَ ْرزق‪،‬والَ‬ ‫شیَئَاً‪،‬بَل نَ ْش َهد ْانە الَ یَ ْخلق َ‬ ‫ە‪،‬م ْن َها قَ ْولهم‪ :‬ن َْحن الَ ن ْش ِرك بِاللِ َ‬ ‫بِ َها النَّاس َع ْن ِ‬
‫ان م َح َم َدا صل للا علیە وسلم الَیَ ْم ِلك‬ ‫للا‪،‬و ْحده الَ شَریكَ لَە َ‬
‫‪،‬و َّ‬ ‫َ‬ ‫‪،‬والَ یَضرُ االَّ‬ ‫یَ ْنفَع َ‬
‫ضالً َعن َعبْد القَادِر‪،‬او َغی ِْر ِه‬ ‫ض َّراً‪،‬فَ ْ‬
‫‪،‬والَ َ‬ ‫ِلنَ ْف ِس ِە نَ ْفعَا ً َ‬
‫اطلب ِمنَ للا‬ ‫صا ِلحون لَهم َجاه ِعن َدللا‪َ .‬و ْ‬ ‫‪،‬وال َّ‬ ‫َولَكن انَا م ْذنِب َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"دوژمنانی خودا نەیاری زۆر دەکەن لەدینی پێغەمبەران بەو هۆیەوە‬
‫خەڵکی لەو دینە دوور دەخەنەوە‪،‬یەکێ لەوانە ئەوەیە کە ‪#‬دەلێن‪ :‬ئێمە شەریک بۆ‬
‫خودا دانانێین‪،‬بەڵکو شاهیدی دەدەین کە هیچ کەس خالق نیە جگە لە خوا وە هەرخۆی‬
‫ڕزق دەدا‪،‬‬
‫هیچ کەس سوود و زەرەری بەدەست نیە جگە لەخوا‪،‬هەرخۆی ئەوانە دەکات و‬
‫شەریکی نییە‪،‬وە شاهیدیش دەدەین کە محمد صل للا علیە وسلم‪،‬خاوەنی هیچ سوود‬
‫و زەرەرێک نییە‪،‬چ جای شێخ عبدالقادرالگیالنی یان غەیری ئەو‪،‬بەاڵم شتێک هەیە‬
‫کە من گوباهبارم(واتە بەحیسابی خۆیان گوناهبار دوعاکەی ناگاتە الی خوا)‬
‫‪#‬دەڵێن‪ :‬دیارە کە پیاوچاکانیش پلەیان الی خودا بەرزە(ئەگەر داوای هەرشتێ بکەن‬
‫الی خودا‪،‬ئەوا خودا ڕەدی ناکاتەوە) بۆیە داوا دەکەم لەو ئەولیاء و پیاوچاکانە‪،‬کە‬
‫تکامان بۆ بکەن الی خودا‪،‬واسیتەمان بۆ بکەن الی خودا‪،‬کە خودا داواکانمان قبوڵ‬
‫بکات‪،‬‬

‫‪44‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫للا صل للا علیە وسلم‪،‬م ِق ُّرونَ ِب َما‬ ‫فَ َجاو َبە ِب َما تَقَد ََّم‪َ :‬وه َو انَُ الذینَ َقاتَ َلهم َرسول ِ‬
‫ة‪،‬وا ْق َرأْ‬
‫شفَا َع َ‬ ‫ش ْیئَا ً َ‬
‫‪،‬وان َما اَ َراد ِم َّمن قَ َ‬
‫صدوا ال َجاهَ َوال َّ‬ ‫ان ْاوثَانَهم الَ ت َد ِبر َ‬ ‫ذَ َك ْرتَ َ‬
‫‪،‬وم ِق ُّرونَ َّ‬
‫‪،‬و َوض َحە‬ ‫َعلَ ْی ِە َما ذَ َك َرللاَ في ِكتَا ِب ِە َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫وەاڵمـی ئـەو"شـوبـهـەیـە"بەم جۆرەیە‪👇:‬‬

‫‪#‬یـەکـەم‪:‬ئەو موشریکانەی کە پێغەمبەر جەنگی کرد لە دژیان‪،‬هەر وەک تۆ‬
‫شاهیدیان دەدا کە تەنها خودا خالقە‪،‬وەهەر خۆی رزق دەدات‪،‬هەرخۆی سوود و‬
‫زەرەری بەدەستە‪،‬ئەگەر بەڵگەت دەوێت لەو بارەیەوە ئەوا لەزۆر شوێنێکی قورئاندا‬
‫ئەم مەسەلەیە ڕوون کراوەتەوە لەوانە ئەو ئایاتانەی بۆ باس بکە کە لە (برگەی‬
‫دووەم‪:‬عەقیدە و کردەوەی ئەوانەی کە پێغەمبەریان بۆ ڕەوانە کرابوو)هێناومانە‬
‫‪#‬دووەم‪:‬ئەوەی بۆ ڕوون بکرێتەوە کە ئەو موشریکانە‪،‬عەقیدەیان وابوو کە ئەو‬
‫پیاوچاک و صالحانە هیچ زەرەر و قازانجێکیان بەدەست نییە‪،‬نەبۆ خۆیان و نە بۆ‬
‫غەیری خۆتان‬
‫‪#‬سـێـهـەم‪:‬ئەو موشریکانە‪،‬داوایان دەکرد لە پیاوچاکان کە الی خودا تکایان بۆ بکەن‬
‫‪#‬چـوارەم‪:‬ئەو ئایەتانەی بۆ بخوێنەوە کە خودا لە قورئاندا ڕوونی کردۆتەوە کە‬
‫داواکردن لە غەیری خودا‪،‬وەک پێغەمبەران و پیاوچاکان و کردنی ئەوان بە‬
‫تکاکار‪،‬ئەوە شەریک دانانە بۆ خودا‬
‫یەکێ لەوانە ئەو ئایەتەیە کە دەفرموێت‬
‫( ویعبدون من دون للا ما ال یضرهم وال ینفعهم ویقولون هؤالء شفعاؤنا عند للا قل‬
‫اتنبئون للا بما ال یعلم في السماوات وال في االرض سبحانە وتعالى عما یشركون‬
‫)یونس ‪۳۱‬‬
‫واتە‪:‬ئەو موشریکانە غەیری خودا دەپەرستن(خۆشیان باش دەزانن)کە ئەوانە نە‬
‫زەرەریان پێ دەگەیەنن و نە قازانجیان پێ دەگەیەنن و دەلێن‪:‬ئا ئەوانە تکاکاری‬
‫ئێمەن الی خودا‪،‬لە کۆتاییدا فەرموویەتی‪:‬خودا پاکە و بەرز و بڵندە لە شەریکایەتیەی‬
‫کە بۆ خودایان داناوە)‬

‫‪43‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ڕوونـکـردنـەوەیـەک!‬

‫هەندێ کەس دەڵێن‪ :‬ئێمە لەپاڵ گۆڕ و قەبری پیاوچاکاندا کە خودا داوا دەکەین و‬
‫دەپاڕێینەوە‪،‬چوونکە ئەو شوێنانە موبارەکن و شوێنی قبوڵ بوونی دوعان‪،‬دیارە ئەم‬
‫جۆرە کارە بیدعەیە و شیرکی بچوکە‬

‫‪45‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪ ) 11‬لـەشـیـکـردنـەوەیپـەرتـووکـی ‪َ "!:‬ك ْشف_ال ُّ‬

‫شب َهات"‬

‫شـوبـهـەی_دووەم‪👇:‬‬

‫"دەڵـێـن کـافـرەکـان داوایـان لـە ‪#‬بـتـەکـان دەکـرد و ئـێـمـەش داوا لـە ‪#‬پـیـاوچـاکـان‬
‫دەکـەیـن !"👇‬

‫صالحین ِمثْل‬
‫ْف تَ ْجعَلونَ ال َّ‬
‫صنَام‪َ ،‬كی َ‬
‫ت فِی َمن یَعبد اال ْ‬‫ت نَزَ لَ ْ‬
‫ان هَؤالَ ِء اآلیَا ِ‬‫فَان قَال‪َّ :‬‬
‫صنَا َماً؟‬
‫ْف ت َ ْجعلونَ االنبِیَاء ا ْ‬‫االصنَام؟ ! ام َكی َ‬
‫‪،‬وانَّهم َما ا َرادوا‬
‫الربوبِیَة ك ِل َها ِ ِِل َ‬ ‫ار یَ ْش َهدونَ بِ ُّ‬ ‫ان الكفَُ َ‬ ‫فَ َجا ِوبْە بِ َما تَقَدَّم‪ :‬فَانَّە اذَا أَقَ َّر َّ‬
‫ارا َد ان یفَ ِرق بَیْنَ فِ ْع ِل ِهم َوفِ ْع ِل ِە بِ َما ذَ َكر‬
‫ة‪،‬ول ِكن اذَ َ‬‫شفَا َع َ‬ ‫صدوا االَّ ال َّ‬ ‫ِم َّمن قَ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا ئەگەر تۆ بەو جۆرە وەاڵمـی شوبهەی یەکەمت دایەوە‪،‬جا ئەگەر ڕەددی تۆی‬
‫ّللاِ َما َال یَض ُّره ْم َو َال‬ ‫دایەوە گووتی‪ :‬ئەو ئایەتانە واتە ئایەتی( َویَ ْعبدونَ ِم ْن د ِ‬
‫ون َّ‬
‫ّللا) وە ئایەتەکانی دیکەش لەبارەی کەسانێکەوە‬ ‫َی ْنفَعه ْم َو َیقولونَ هَؤ َال ِء شفَ َعاؤنَا ِع ْن َد َّ ِ‬
‫دابەزیون کە بتیان دەپەرست‪،‬چۆن پیاوچاکان و ئەولیاکان دەخەنە رێزی بتەکابەوە؟‬
‫یان چۆن پێغەمبەرەکان دەکەن بە بت؟‬
‫‪#‬وەاڵم‬
‫تۆش بەم جۆرە وەالمی بدەرەوە‪،‬کە لەمەو پێش باسمان کرد‪،‬جا ئەگەر دانی بەوەدانا‬
‫کەکافرەکان شاهیدیان دەدا بە هەنوو جۆرەکانی پەروەرگاریدا‪،‬هەر جۆرە‬
‫پەرستنێکیان بۆ هەر کەسێک ئەنجام دابێت‪،‬مەبەستیان تەنها ئەوە بووە الی خوا‬
‫تکایان بۆ بکات‪،‬بەاڵم ئەگەر ویستی کاری خۆی جیا بکاتەوە لە کاری‬
‫موشریکان‪،‬بەو گوتانەی لەمەوبەر‪،‬ئەوا بۆی باس بکە کە کافرەکان لەپەرستنی‬
‫غەیری خوادا چوار جۆریان هەبوو‪👇:‬‬
‫‪ _۳‬هەندێکیان بتیان دەپەرست‪.‬‬
‫‪ _۲‬هەندێکیان فریشتەیان دەپەرست‬

‫‪42‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪ _۲‬هەندێکیان پێغەمبەران و ئەوکیاکانیان دەپەرست‬

‫‪ _٤‬هەندێکیان دار و بەردیان دەپەرست‪.‬ئەمەش خۆر و مانگ و ئەستێرەکانیش‬
‫دەگرێتەوە‬
‫کافرەکان بڕوایان وابوو ڕۆحی پیاوچاک یان پێغەمبەران و فریشتەکان‪.‬لەناو بتەکان‬
‫دان‬

‫االو ِلیَاء‪،‬الذینَ قَا َل‬

‫صنَام‪َ .‬و َمنهم َمن یَدْعوا ْ‬ ‫ار‪ِ :‬م ْنهم َمن یَدْعوا اال ْ‬ ‫ان الكفَّ َ‬ ‫فَا ْذك ْر لَە َّ‬
‫للا‪،‬فِی ِهم( أولَئِكَ الَّذِینَ یَدْعونَ یَ ْبتَغونَ ِإلَى َربِ ِهم ْال َو ِسیلَةَ أَیُّه ْم أ َ ْق َرب َویَ ْرجونَ َر ْح َمتَە‬
‫عذَابَە‪)..‬االسراء ‪۵۷‬‬ ‫َویَخَافونَ َ‬
‫‪،‬وا َّمە َوقَ ْد قَال للا تعالي( َما ْال َم ِسیح ابْن َم ْریَ َم ِإ َّال َرسول قَ ْد‬ ‫َویَ ْدعونَ ِعی َ‬
‫سي بْن َم ْریَم َ‬
‫ْف نبَیِن لَهم ْاآلَیَا ِ‬
‫ت ث َّم‬ ‫ام ا ْنظ ْر َكی َ‬ ‫صدِیقَة َكانَا یَأْك َال ِن َّ‬
‫الطعَ َ‬ ‫َخلَ ْ‬
‫ت ِم ْن قَ ْب ِل ِە ُّ‬
‫الرسل َوأ ُّمە ِ‬
‫ا ْنظ ْر أَنَّى یؤْ فَكونَ )المائدة‪۷۵،‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"بۆی باس بکە کە ئەو کافرانە هەندێکیان داوایان لە بتەکان دەکرد و هەندێکیان‬
‫داوایان لە ئەولیاکان دەکرد ئەمانەش ئەوانەن کە خودا لە بارەیانەوە‬
‫دەفرموون(واتە‪:‬بڵێ بەو موشریکانە‪،‬ئادەی داوا بکەن لە هەموو ئەوانەی کە ئێوە‬
‫دەیانپەرستن تا بۆتان دەربکەوێت‪،‬ئایە ئەوانە دەتوانن بەاڵیەک بەتەواوەتی البدەن‬
‫لەسەرتان؟ یان دەتوانن بەاڵکە بگۆڕی؟ یان بیگوێزینەوە بۆ شوێنێکی دی دیارە کە‬
‫ناتوانن‪،‬دەی بزانن ئەو کەسانەی ئێوە دەیانپەرستن و داوایان لێ دەکەن‪،‬ئەوانە خۆیان‬
‫بەدوای سەبەب و هۆکارێکدا دەگەڕێن کە لە خودا نزیکیان بکاتەوە‪،‬هەرچی‬
‫کردەوەیەک لە خودا نزیکیان دەکاتەوە‪،‬ئەوە ئەنجام دەدەن‪"،‬دەی سرنج بدەن کامتان‬
‫لە خوداوە نزیکترە" لەگەڵ ئەوەشدا ئەوان بە تەمای ڕەحمەتی خودان و لە عەزابی‬
‫خودا دەترسێن) االسراء ‪۵۷‬‬

‫هەندێکیشیان عیسای کوڕی مریم و دایکی عیسایان دەپەرست لەو بارەوە خودا‬
‫فەرموویەتی(واتە‪:‬عیسای کوڕی مریم تەنها پێغەمبەر بووە‪،‬ئەو دووانە خواردنیان‬
‫دەخوارد‪،‬بڕوانە چۆن ئایەتەکانیان بۆ ڕوون دەکەینەوە‪،‬پاش ئەم ڕوونکردنەوەش‬
‫بڕوانە بەرەو چی گومڕاییەک دەڕۆن؟)المائدة ‪۷۵‬‬

‫‪41‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫َوا ْذك ْر َل ْق ْولە تَعالي( َو َی ْو َم َی ْحشره ْم َج ِمی ًعا ث َّم َیقول ِل ْل َم َالئِ َك ِة أَهَؤ َال ِء ِإیَّاك ْم َكانوا َی ْعبدونَ‬
‫♻ قَالوا س ْب َحانَكَ أَ ْنتَ َو ِلیُّنَا ِم ْن دونِ ِه ْم بَ ْل َكانوا یَ ْعبدونَ ْال ِج َّن أَ ْكثَره ْم بِ ِه ْم مؤْ ِمنونَ‬
‫)السبأ ‪٤۳_.٤٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەو ئایەتەشیان بۆ باس بکە کە خوا گیان فەرموویەتی(واتە‪ :‬لەڕۆژی قیامەتدا‪،‬خودا‬
‫ئەوانە حەشر دەکات کە شەریکیان بۆ خودا داناوە‪،‬پاشان بە فریشتەکان دەلێت‪:‬ئایە‬
‫ئەوانە ئێوەیان دەپەرست؟ فریشتەکانیش حاشای لێ دەکەن و دەڵێن‪ :‬پاک و بێگەردی‬
‫بۆتۆ لەوەی کە شەریکت هەبێ‪،‬تەنها تۆ دۆستی ئێمەیت نەک ئەوانە‪،‬بەڵکو ئەوانە‬
‫شەیتانەکانیان دەپەرست"بە گوێڕایەڵی کردنیان" زۆربەی ئەو کافرانە ئیمانیان بە‬
‫شەیتانەکان هەبوو‬

‫‪#‬تـێـبـیـنـی سـەیری ئایەتی ‪۳۳٦‬ی سورەتی المائدة بکە‪.‬ئەویش بەڵگەیەکی ترە‬

‫الحین‪،‬وقَاتَلَهم‬
‫َ‬ ‫ص‬ ‫ضا ً َمن قَ َ‬
‫ص َد ال َّ‬ ‫صنَام‪َ .‬و َكفَرو ا ْی َ‬
‫ص َد اال ْ‬ ‫ع َر ْفتَ َّ‬
‫ان للاَ َكفَ َر َمن قَ َ‬ ‫فَ ْقل لَە‪َ :‬‬
‫رسول للا صل للا علیە وسلم‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئینجا پێی بلێ‪ :‬بەبەڵگەی ئەو ئایەتانەی زابیت کە خودا ئەو کەسەی بە کافر داناوە‬
‫کە هەر پەرستنێک بۆ بتەکان ئەنجام بدات‬
‫هەروەها ئەو کەسەشی بە کافر داناوە کە هەر پەرستنێک بۆ هەر پیاوچاکێک و‬
‫سالحێک ئەنجام بدات‪،‬پێغەمبەریش لەسەر ئەوە جەنگی لە دژیان بەرپا کردووە‬

‫‪48‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪ ) 16‬لـەشـیـکـردنـەوەیپـەرتـووکـی " کـَش ْـف_الشـُّبـهـَات"‬

‫شـوبـهـەی_سـێـهـەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪ :‬کـافـرەکـان داوای پـێـویـسـتـیـەکـانـیـان لـە پـیـاوچـاکـان دەکـرد‪ :‬بـەاڵم‬
‫ئـێـمـە داوایـان لـێ دەکـەیـن تـکـامـان بـۆ بـکـەن الی خـوا"‬

‫ار الم َد ِبر‪،‬الَ أرید االَّ‬ ‫فَان قَا َل‪ :‬الكفَّار یریدونَ ِم ْنهم‪َ .‬وانَا ا ْش َهد ان للا هو النَّافِع ال َ‬
‫ض ُّ‬
‫‪،‬ولَ ِكن ا ْقصدهم ا َ ْرجوا ِمنَ للاِ َ‬
‫شفَا َعتهم‬ ‫ْس لَهم ِمنَ ْ‬
‫االم ِر شَئء َ‬ ‫صا ِلحون لَی َ‬
‫ِم ْنە‪،‬وال َّ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەگەر یەکێ لەو موشریکانە گووتی‪ :‬کافرەکان داوای پێویەستیەکانیان لە‬
‫پەرەستراوەکانیان دەکەن‪،‬بۆ ‪#‬نمونە دەیانگووت‪ :‬ئەی بتەکان رزقمان بدەن‪،‬لەم‬
‫ناخۆشیە نەجاتمان بدەن‪،‬بەاڵم من جیام چوونکە شایەدی دەدەم کە تەنها ‪#‬للا زیان و‬
‫قانجازی بەدەستە تەنها ئەوکارەکان دەبات بەڕێوە‬
‫هەرشتێ داوا بکەم تەنها لە خودا داوا دەکەم‪،‬نەک لەپیاوچاکا ن و‬
‫مردووەکان‪#،‬عەقیدەشم بەوە هەیە کە ئەو پیاوچاکان و صاڵحانە هیچ کارێکی‬
‫پەروەردگاری و درووستکردن و بەڕێوەبردنی کاروبارەکانیان بەدەست نییە‪.‬بەاڵم‬
‫من کە ڕوو دەکەمە پیاوچاکان و هاواریان لێ دەکەم و نەزریان بۆ دەکەم و قوربانیان‬
‫بۆ دەکەم‪،‬ئومێدم هەیە الی خودا کە تکای ئەوان قبوڵ بکرێت و واسیتەم بۆ بکەن‬

‫‪42‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫علَ ْی ِە قَولە تَ َعالي( َوالَّذِینَ اتَّخَذوا ِم ْن‬

‫س َواء‪،‬فَا ْق َرأ َ َ‬
‫سواء بِ َ‬‫ار َ‬ ‫فَال َجواب‪ :‬ان هَذَا قَ ْول الكفَّ ِ‬
‫ّللاِ ز ْلفَى)الزمر ‪.۱‬وقولە تَعالي‬ ‫دونِ ِە أَ ْو ِل َیا َء َما نَ ْعبده ْم ِإ َّال ِلیقَ ِربونَا ِإلَى َّ‬
‫(ْ َو َیقولونَ هَؤ َال ِء شفَ َعاؤنَا ِع ْن َد َّ‬
‫ّللاِ )یونس ‪۳۱‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵم‬
‫وەاڵمـەکە ئەوەیە‪ :‬کە ئەم وتەیە هەمان وتەی کافرەکانە دەقاودەق‪.‬ئەو ئایەتەی بۆ‬
‫بخوێنەوە کە خودا فەرموویەتی(واتە‪:‬ئەوانەی کە جگە لەخوا‪،‬دۆستیان بۆخۆیان‬
‫داناوە‪،‬بەوەی کە عیبادەتیان بۆ ئەنجام دەدەن‪،‬عوزر بۆ خۆیان دەهێنەوە و دەلێن‪ :‬ئێمە‬
‫تەنها بۆ ئەوە عیبادەتەژان بۆ ئەوانە ئەنجام دەدەین‪،‬هەتا بە تکاو شەفاعەتیان لە خودا‬
‫نزیکیان بکەنەوە) الزمر ‪۱‬‬
‫ئەو ئایەتەشی بۆ بخوێنەوە کە خوا فەرموویەتی(واتە‪ :‬ئەوانە تکاکاری ئێمەن الی‬
‫خوای کردگار)یونس ‪۳۱‬‬

‫ض َح َها لَنَا في كتابِ ِە‬ ‫ِي ا ْكبَر َما ِعن َدهم‪،‬فَإِذَا َع َر ْفتَ َّ‬
‫ان للاَ َو َّ‬ ‫ثه َ‬ ‫ش ْبەَ الثِالَ َ‬ ‫ان هَ ِذ ِه ال ُّ‬‫َوا ْعلَم ْ‬
‫َوفَ ِه ْمتَ َها فَ ْه َما ً َجیِ َدا فَ َما بَ ْع َدهَا ا ْی َ‬
‫س َر ِم ْن َها‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بزانە ئەم سێ شوبهەیە گەورەترین شوبهەیە الی ئەوان‬
‫جا زانیت خودا لە قورئاندا بۆمانی ڕوون کردۆتەوە تۆش زۆر بە جوانی لێی حاڵی‬
‫بوویت‪،‬ئەوا ئەو شوبهانەی لەمەو بەدوا باس دەکرێن وەاڵمدانەوەیان لەمانە ئاسانترە‬

‫‪31‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 14‬لەشـیـکـردنـەوەیپـەرتـووکـی " َكـ ْشـف_الـ ُّ‬

‫شـبـهـَات"‬

‫شـوبـهـەی_چـوارەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪:‬پـەنـابـردن و داواکـردن لـە پـیـاوچـاکـان عـیـبـادەت نـیـیـە"‬

‫فَان قَا َل ‪ :‬انَا الَ اعْبد اال للا‪َ ،‬وهَذَا ْ‬

‫االلتِ َجاء الَ ْی ِهم َود َعاؤهم لَی َ‬
‫ْس ِب ِع َبا َدة‪،‬‬
‫ص ال ِع َبا َدةِ للا َوه َو َحقَّە َعلَیْك؟ فَإَذَا قَال‪ :‬نَ َعم‬
‫اخالَ َ‬ ‫ض َعلیكَ ْ‬ ‫فَق ْل لَە‪ :‬انت ت ِق ُّر َّ‬
‫ان للاَ فَ َر َ‬
‫ه‪،‬وه َو َحقَّە‬ ‫ضە للا َعلَیْكَ ‪َ .‬وه َو اخالص ال ِع َبا َدةِ للا َو ْح َد َ‬ ‫فَقل‪َ :‬ب ِین لي َهذَا الذي فَ َر َ‬
‫ادة‪،‬والَ أَ ْن َوا ِع َها‬
‫َعلَیْك‪،‬فَإِنَّە الَ َی ْع ِرف ال ِع َب َ‬
‫ض ُّر ًعا َوخ ْفیَةً ِإ َّنە َال ی ِحبُّ ْالم ْعتَدِینَ‬
‫َفبَینَ َها َلە ِب َقو ِلك‪ :‬قال للا تعالي( ادْعوا َربَّك ْم تَ َ‬
‫)االعراف ‪۵۵‬‬
‫فإِذَا ا ْعلَ ْمتە ِب َهذَا فَقل لَە‪:‬هَل َ‬
‫علمت هَ َذ ِه ِعبَا َدة للاِ؟ فَالَ ب َّد ان یَقو َل‪ :‬نَ َعم‪ :‬والدعاء م ُّخ‬
‫ال ِعبَا َده‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەگەر گووتی‪ :‬من جگە لە ‪#‬للا کەسی دیکە ناپەرستم‪،‬وە ئەم پەنا بردن و‬
‫داواکردنە لە پیاوچاکان عیبادەت کردن نییە‬
‫تۆش لە ‪#‬وەاڵمـدا دوو نمونەی بۆ بهێنەرەوە کە هەریەکەی دوو جوابی تێدایە‬

‫‪#‬یـەکـەم‪ :‬لەبارەی داواکردن و پاڕانەوە‬

‫جـوابـی یـەکـەم‪:‬تۆش لەوەاڵمـدا بڵێ‪ :‬ئایە دان بەوەدا دەنێیت کە ‪#‬للا فەڕزی کردووە‬
‫لەسەرت کە عیبادەتەکان بە ئیخالسی بۆ خودا بکەیت‪،‬ئەوەش حەقی خودایە لەسەر‬
‫تۆ؟ جا ئەگەر گووتی‪ :‬بەلێ دان بەوەدا دەنێم؟‬
‫ئینجا لێی بپرسە‪ :‬بۆم ڕوون بکەرەوە ئەوەی کە خودا فەڕزی کردووە لەسەرت کە‬
‫ئەمەیە‪:‬پوختەکردنی هەموو عیبادەتەکانە بۆ خودا بە تەنها‪،‬کە ئەوەش حەقی خودایە‬
‫لەسەر تۆ؟‬

‫‪31‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫جا کە‪،‬نەیزانی عیبادەت چییە و نەوعەکانیشی نەزانی دیارە ناشزانێت ئەوا بۆی‬
‫ڕوون بکەرەوە و بلێ‪ :‬خودا فەرموویەتی(واتە‪ :‬داوا لە پەروەردگاری خۆتان‬
‫بکەن‪،‬بە ملکەچی و بە دەنگێکی لەسەر خۆ؟‬
‫جا ئەگەر ئەمەت پێ ڕاگەیاند"کە بە بەڵگەی ئەو ئایەتە داواکردن عیبادەتە" ئەوجا‬
‫لێی بپرسە‪ :‬ئایا زانیوتە کە داواکردن لە خودا عیبادەتە؟ دیارە بە ناچاری دەڵێت‬
‫بەلێ‪ :‬وە داواکردن کرۆکی عیبادەتکردن و پەرستنە‬

‫اراً‪،‬خ َْو َفا ً َو َ‬

‫ط َم َعا‪،‬ث َّم َد َع ْوتَ في‬ ‫للا لَ ْیالً َو َن َه َ‬ ‫فَقل لَە‪ :‬اذَا أَ ْق َر ْرتَ انَّ َها ِعبَادة َ‬
‫‪،‬و َد َع ْوتَ َ‬
‫تِ ْلكَ ال َحا َج ِة نَبیاً‪،‬أَو َغی َْره‪،‬هَل أَ ْش ْر َكتَ في ِعبَا َدةِ للاِ َغی َْره؟ فَالَ ب َّد ان یَقو َل‪ :‬نَ َعم‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جـوابـی دووەم‪ :‬ئەنجا پێی بلێ‪ :‬مادام دانت بەوەدا نا کە داواکردن لە خودا‬
‫عیبادەتە‪،‬ئەگەر شەو ڕۆژ داوات لە خودا کرد بە ترس و تەماعەوە‪،‬پاشان بۆ ئەو‬
‫پێویستیە داوات لە هەر پێغەمبەرێک یان لە غەیری پێغەمبەران کرد‪،‬ئایا لە پەرستنی‬
‫خودادا غەیری خودات کردووە بە شەریکی خودا یان نا؟‬
‫بەناچاری دەڵێت‪ :‬بەلێ‬

‫للا‪،‬ونحرتَ لە‪،‬هَل هَ ِذ ِه ِعبَا َدة؟‬

‫ْ‬ ‫‪،‬وأَ َ‬
‫ط ْعتَ‬ ‫فَقل لَە‪ :‬علمت بِقَ ْو ِل للا(فَ َ‬
‫ص ِل ِل َربِكَ َوان َح ْر) َ‬
‫فَالَ ب ُّد ان یقول‪:‬نَعم‪ :‬فقل لە‪:‬إذَا نَ َح ْرتَ ِل َم ْخلوق‪ :‬نَبِي او ِجنِي ْأو َغی ِْر ِه َما‪،‬هَل أَ ْش َر ْكتَ‬
‫في َهذَ ِه ال ِعبَا َدةِ َغی َْر للا؟ فال بد ان یقول‪:‬نعم‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬دووەم‪:‬لەبارەی قوربانی کردنەوە‬
‫جـوابـی یـەکـەم‪:‬ئینجا پێی بلێ کە زانیت خودا فەرموویەتی(نوێژەکانت تەنها بۆ ‪#‬للا‬
‫بکە و تەنها بۆ ئەو قوربانی و سەربڕین بک) ئینجا ئەگەر گوێڕایەلی خودات کرد‬
‫و قوربانیت بۆ کرد‪،‬ئایا ئەمە عیبادەتە؟ دیارە کە ناچارە دەلێت‪ :‬بەلێ عیبادەتن‬
‫جـوابـی دووەم‪ :‬لێی بپرسە‪ :‬ئەگەر حەیوانێکت سەربڕی بۆ هەر مەخلوقێک جا هەر‬
‫پێغەمبەرێک بێت یان جنۆکە بێت یان غەیری ئەوانە ئایە لەم پەرستنەدا غەیری‬
‫خودات کردووە بە شەریکی خودا؟‬
‫ناچارە لە وەاڵمدا بڵێت‪ :‬بەلێ‬

‫‪36‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ضا ً‪ :‬الم ْش ِركونَ الذینَ نَزَ َل فی ِهم الق ْرآن هَل َكانوا َی ْعبدونَ‬ ‫َوقل َلە ا ْی َ‬
‫ت‪،‬وغی َْر ذَالِكَ ؟ فَال ب َّد ان یقو َل‪:‬نَ َعم‬
‫صا ِلحین‪،‬واال َ‬ ‫ال َمالَئِ َكة‪،‬وال َّ‬
‫اه‪،‬ونحو َذالِكَ ‪ :‬واالَّ‬ ‫ْح‪َ .،‬و ْ‬
‫االلتِ َج َ‬ ‫اء‪،‬والذَّب ِ‬
‫فقل لَە‪َ :‬و ْهل َكانت ِعبَا َدتهم اِیَّاهم االَّ في ال ُّد َع َ‬
‫‪،‬ولَ ِكن َد َع ْوهم‬
‫االم ِر َ‬
‫ْ‬ ‫ِ‪،‬وان للا ه َو الذي ی َدبِر‬ ‫‪،‬وت َ ْحتَ قَ ْه ِره َّ‬
‫فَه َم م ِق ُّرونَ انَّهم َعبیده َ‬
‫ظاهِر َجدا ً‬
‫اعة‪،‬وهَذا َ‬‫َ‬ ‫َوالتَجؤوا الیهم ِلل َجا َه َوال َّ‬
‫شفَ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫نـەوعـی دووەم‪ :‬هەروەها پێی بڵێ‪ :‬ئەو مەشریکانەی کە قورئانیان لە بارەوە‬
‫دابەزیوە‪،‬ئایە فریشتە و پیاوچاکان و الت و غەیری ئەوانەیان نەدەپەرست؟ ناچارە‬
‫بڵێت‪ :‬بەڵێ‬
‫ئینجا پێی بلێ‪ :‬ئایە ئەوانە کە غەیری خودایان دەپەرست ئایە هەر ئەوە نەبوو کە‬
‫داوایان لە غەیری خودا دەکرد و قوربانیان بۆ دەکرد و هانایان بۆ دەبردن؟‬
‫ئەگەر نا ئەوان دانیان بەوەدا دەنا کە خۆیان عەبدی خودان و لە ژێر دەسەاڵتی‬
‫خودادان‪،‬دانیشان بەودا دەنا کە تەنها ‪#‬للا هەموو کاروبارەکان بەڕێوە دەبات‪،‬بەاڵم‬
‫موصیبەتی هەرە گەورە لە‬

‫وەدا بوو کە ئەوان داوایان لەو کەسانە دەکرد و پەنایان بۆ ئەوان دەبرد ئەمەش‬
‫لەبەر ئەوە بووە کە ئەوانە الی خودا پلەیان بەرز بووە و تەماعی ئەوەیان هەبووە‬
‫کە الی خودا شەفاعەتیان بۆ بکەن و واسیتەیان بۆ بکەن‪،‬ئەم مەسەلەیەش زۆر‬
‫ڕوون و ئاشکرایە‬

‫‪34‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 13‬لەشـیـکـردنــەوەی پـەرتــووکـی "كـَش ْـف_الشـُّبـهـَات"‬

‫شـوبـهـەی_پـێـنـجـەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪ :‬ئـایـە ئـیـنـکـاری لـە شـەفـاعـەتـی پـێـغـەمـبـەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬دەکـەیـت؟"👇‬

‫برٲ ِمنها ؟ فَقل ‪َ :‬ال ٲن ِكرها َوال ٲَتَ َّ‬

‫برٲ ِمنها ‪،‬‬ ‫فَٳِ َّن قا َل ‪ :‬ٲَتن ِكر شَفا َعةَ َرسول للا ﷺ َوتَ َ‬
‫‪،‬وٲ َرجوا َ‬
‫شفَا َعتە‬ ‫شفَّع َ‬ ‫بَل ه َو ﷺ ال َّ‬
‫شافِع َوالم َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا ئەگەر گووتی ئایە ئینکاری لە شەفاعەتی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬دەکەیت‬
‫و حاشای لێدەکەیت؟‬
‫تۆش لە وەاڵمـدا بڵێ‪ :‬هیچ ئینکاری لێ ناکەم و حاشای لێ ناکەم‪،‬بەڵکو شایەدی دەدەم‬
‫کە پێغەمبەرمان صل للا علیە وسلم‪،‬شەفاعەتکارە و کراوە بە تکاکار و‬
‫شەفاعەتکار‪،‬ئومێدیشم هەیە کە یەکێک بم لەوانەی کە پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬تکا و شەفاعەتی بۆ دەکات‬

‫شفَا َعة َج ِمیعًا َ) الزمر ‪َ 33‬وال‬ ‫‪َ ،‬ولَ ِك َّن لشَفا َعةَ كلَّ َها ِلِ ‪َ ،‬كما قَا َل ّللا تَعالی (ق ْل ِ َّ ِ‬
‫ِل ال َّ‬
‫ذن ّللاِ َكما قَا َل صل للا علیە وسلم ( َم ْن ذَا الَّذِي یَ ْشفَع ِع ْن َده ِإ َّال‬ ‫تَكون ِٳال ِمن بَع ِد ٳ ِ‬
‫ِبإِ ْذنِ ِە" البقرة ‪655‬‬
‫ي في ٲَ َحد ُِِ ِٳال ِمن ٲَن َیٲ َذنَ ّللا فی ِە َكما قَا َل ﷺ ( َو َال َی ْشفَعونَ ِإ َّال ِل َم ِن‬‫َوال َیش َفع ال َّنب ُّ‬
‫ض َى)األنبیاء ‪َ 68‬وه َو َال َیرضی َُ ِٳال التَّوحی َد َكما قَا َل صل للا علیە وسلم ( َو َم ْن‬ ‫ارتَ َ‬‫ْ‬
‫اإلس َْال ِم دِینًا فَلَ ْن ی ْقبَ َل ِم ْنەَُ ) آل عمران ‪85‬‬‫یَ ْبتَ ِغ َغی َْر ْ ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەاڵم با چوار شت بزانین‪:‬‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬شەفاعەت هەموو جۆرەکانی موڵکی خودایە هەروەک خودا‬
‫فەرموویەتی(واتە‪ :‬هەموو جۆرەکانی شەفاعەت تەنها موڵکی خودایە)الزمر‪٤٤‬‬

‫‪33‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫کەواتە‪ :‬موڵکی هیچ پێغەمبەر و هیچ کەسێکی نزیک لەخودا نییە‪،‬لەوانەی داوا‬
‫مەکەن بەڵکو تەنها لە خودای داوا بکەن‬
‫‪#‬دووەم‪ :‬شەفاعەتیش الی خودا ناکرێت‪،‬تەنها دوای ئەوە نەبێت کە خودا خۆی ئیزن‬
‫دەدات‪،‬هەروەک فەرموویەتی(واتە‪:‬کێ هەیە الی خودا شەفاعەت بکات؟ مەگەر‬
‫کەسێ کە خودا خۆی ئیزنی پێ بدات‬
‫‪#‬سـێـهـەم‪:‬هیچ کەس ناتوانێت تکا و شەفاعەت بۆ هیچ کەس بکات مەگەر بۆ‬
‫کەسێک کە خودا خۆی ئیزن بدات شەفاعەتی بۆ بکات مەگەر بۆ کەسێک کە خودا‬
‫خۆی ئیزن بدات شەفاعەتی بۆ بکرێت‪،‬هەروەک خودا فەرموویەتی(واتە‪ :‬ئەوانەی‬
‫شەفاعەت بۆ ئەوانە شەفاعەت بۆ هیچ کەس ناکەن‪،‬مەگەر بۆ کەسێک کە خودا‬
‫ڕازی بێ شەفاعەتی بۆ بکرێت‬
‫‪#‬چـوارەم‪ :‬خودا ڕازی نابێت شەفاعەت بۆ هیچ کەس بکرێت جگە لە ئەهلی تەوحید‪.‬‬
‫هەروەک خودا فەرموویەتی(هەرکەس جگە لە ئیسالم هەر ڕێباز و ڕێگەیەکی دیکە‬
‫بگرێتە بەر ئەوا لێی قبوڵ ناکرێت‪،‬بە تەئکید ئەو کەسەش لە ئاخیرەتدا‪،‬یەکێکە‬
‫لەوانەی کە یەکجار خەسارەتمەندن‬

‫‪،‬وال تَكون ٳِال ِمن بَع ِد ٳذنِ ِە ‪َ ،‬وال یَشفَع النَّبي ﷺ َوال َغیره‬ ‫شفا َعة كلُّها ِلِ َ‬
‫ت ال َّ‬
‫فَٳذا كانَ ِ‬
‫شفا َعةَ كلها‬‫وحی ِد ‪،‬تَبَیَّنَ لَكَ ٲَ َّن ال َّ‬
‫في ٲَ َحد ُِِ َحتَی یَٲذَنَ ّللا فیە‪َ ،‬وال یَٲذَن ٳ َّال ل َه ِل التَّ ِ‬
‫ي ‪َ ،‬واَمثَال هَذا‬ ‫شفَّعە فِ َّ‬ ‫شفَا َعتَە ‪ ،‬اللَّه َم َ‬
‫حرمني َ‬ ‫ِلِ‪،‬فَاطلبها ِمنە ‪ ،‬وقل ‪ :‬اللَّه َم َالتَ ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا مادام بۆمان دەرکەوت کە‬
‫_شەفاعەت هەر هەمووی موڵکی خودایە‬
‫_شەفاعەتیش ناکرێت ئیال دوای ئەوە نەبێت کە خودا خۆی ئیزن دەدات‬
‫_شەفاعەتیش بۆ هیچ کەس ناکرێت‪،‬ئیال بۆ کەسێک نەبێت کە خودای خۆی ئیزن‬
‫دەدا کە شەفاعەتی بۆ بکرێت‬
‫_خوداش ئیزن نادات شەفاعەت بۆ هیچ کەس بکرێت جگە لە ئەهلی تەوحید لێرەدا‬
‫بۆت دەرکەوت کە شەفاعەت تەنها موڵکی خودایە‪،‬کەواتە تەنها لە خودای داوا دەکەم‬
‫و دەلێم‪ :‬خودایە بێبەشم نەکەیت لە شەفاعەتی پێغەمبەر‪،‬خودایە بیکەیت بە‬
‫شەفاعەتکاری من‪،‬ئەگەر داوای شەفاعەتی هەر کەسێکیش بکەم هەر بەو جۆرە داوا‬
‫دەکەم‬

‫‪35‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ي ال َّ‬
‫شفا َع ِة ‪َ ،‬وأَنَا أَطلبە ِم َّما أَعطاه ّللا ؟‬ ‫عط َ‬ ‫فَاِن قَا َل ‪ :‬النَّب ُّ‬
‫يﷺا ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا ئەگەر گووتی‪ :‬پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬شەفاعەتی پێدراوە‪،‬منیش داوای‬
‫شتێکی لێدەکەم کە خودا پێی داوە‬

‫ّللاِ أَ َحدًا)الجن‬‫شفا َعةَ َونَ َهاك َعن هَذا فَقَال ‪ ِ( :‬فَ َال تَدْعوا َم َع َّ‬
‫فَال َجواب ‪ :‬ا ََّٔن ّللاَ أَعطاه ال َّ‬
‫‪،‬وللا نَ َهاكَ ان ن ْش ِركَ في هَ ِذ ِه‬ ‫شفَا َعةَ ن َِبی ِە صل للا علیە وسلم‪ِ ،‬عبَا َدة َ‬‫طلَبكَ مِنَ للا َ‬ ‫‪،‬و َ‬ ‫‪َ 18‬‬
‫ّللا أَن یشَف َع نَ ِبیَّە فِیك فا َِٔطعە فِي قَولە ‪ ِ( :‬فَ َال تَدْعوا َم َع‬
‫ال ِع َبا َدةِ اَ َح َدا‪،‬فَاِذا كنتَ تَدعوا َ‬
‫ّللا أ َ َحدًا)‪.‬‬
‫َّ ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمەکەی بەمجۆرەیە‪:‬کە خودا شەفاعەتی داوە پێی‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا نەهی کردووە‬
‫لێت‪،‬و قەدەغەی کردووە‪،‬کە داوای تکا و شەفاعەتی لێ بکەیت‪،‬ئەوەتە‬
‫فەرموویەتی(واتە‪:‬لەگەڵ خودادا‪،‬داوا لە هیچ کەس مەکە)‬
‫ئەوەش کە داوای شەفاعەتی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬لەخودا بکەیت‪،‬ئەوە‬
‫عیبادەتکردنە بۆ خودا‪،‬خوداش قەدەغەی کردوو‬

‫ە لێت کە لەم عیبادەتەدا هیچ کەس بکەیت بەشەریکی خودا‪،‬جا ئەگەر تۆ داوا دەکەیت‬
‫کە ئەو پێغەمبەرە بکات بە شەفاعەتکار و تکاکارت‪،‬دەی تۆش ئیتاعەی خودا بکە‬
‫لەوەدا کە فەرموویەتی(فال تدعوا مع للا احدا)‬

‫‪32‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ص َّح ا ََّٔن ال َمالئِ َكةَ َیشفَعونَ ‪ .‬وأل ْفرا َ‬

‫ط‬ ‫شفا َعةَ أُعط َی َها َغیر النَّبي ﷺ‪ ،‬فَ َ‬
‫َوأَیضاََُ فَا َّٕن ال َّ‬
‫شفا َعةَ فَا َٔطلبها ِمنهم ؟‬
‫َی ْشفَعون‪،‬واالَٔول ِیا َء یَشفَعون ‪ ،‬أَتَقول ‪:‬ٳَ َّن ّللاَ أَعطاهم ال َّ‬
‫الحینَ الَّتي ذَ َك َر ّللا فِی ِكتا ِب ِە ‪.‬‬‫ص ِ‬‫فَإن قلتَ هَذا ‪َ ،‬ر َجعتَ ٕاَلَی ِعبا َدةِ ال َّ‬
‫طاه ّللا‬ ‫شفاع َة َوأَنا أَطلبە ِم َّما أَع َ‬
‫ط َل قَولكَ ‪:‬أَعطاه ّللا ال َّ‬ ‫َوإِن قلتَ ‪َ :‬ال‪ ،‬بَ َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هەروەها وەاڵمی دووەمیش ئەمەیە‪ :‬دیارە کە غەیری پێغەمبەریش صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬کەسانی دیکەش هەن شەفاعەتیان پێ درابێت‪،‬لە حەدیسى "صحیح"دا هاتووە‬
‫کە مالئیکەتەکان شەفاعەت دەکەن‪،‬‬
‫مناڵی ناباڵغ کە پێش دایک و باوکیان دەمرن‪،‬شەفاعەت دەکەن‪،‬ئەولیاکانیش شەفاعەت‬
‫دەکەن‪،‬ئایە تۆ دەلێت‪:‬ئەوانەش شەفاعەتیان پێدراوە و منیش داوای شەفاعەتکردنیان‬
‫لێدەکەم؟‬
‫جا ئەگەر ئەمەت گوت‪،‬ئەوا گەڕایتەوە بۆ پەرستنی پیاوچاکان ‪،‬ئەوەی کە خودا لە‬
‫قورئانەکەیدا باسی کردووە‬
‫بەاڵم ئەگەر ئەمەت گوتت‪ :‬نەخێر داوای لەوانەش ناکەم کە شەفاعەتم بۆ بکەن‪،‬ئەوا‬
‫قسەکەی خۆتت پوچەڵ کردەوە کە گۆتت‪:‬خودا شەفاعەتی پێدراوە و منیش داوای‬
‫ئەو شەفاعەتەی لێدەکەم کە خودا پێی داوە‬

‫‪31‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 15‬لـەشـیـکـردنــەوەی پــەرتــووکــی " َكـشـْف_الـ ُّ‬

‫شـبـ َهات"‬

‫شـوبـهـەی_شـەشـەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪:‬پـەنـا بـردن بـۆ پـیـاوچـاکـان شـیـرک نـیـیـە یـان دەڵـێـن‪:‬شـیـرک تـەنـهـا‬
‫بـت پـەرسـتـیـیـە"👇‬

‫ئـەم شوبهەیە لە ئەنجامی ئەوەدا هاتووە کە ئەوانەی غەیری خودا دەپەرستن‪ ،‬نازانن‬
‫عیبادەت چییە و نازانن شیرک چییە و نازانن تەوحید چییە‪،‬تۆش باش سەرنج بدە‬
‫چی دەڵێن و چۆن وەالمیان دەدەیتەوە‪👇:‬‬

‫الحین لَی َ‬
‫س‬ ‫ص ِ‬ ‫شیئاََُ ؛ َحاشَا َو َّ‬
‫كال ‪َ ،‬ولَ ِك َّن االلتِ َجا َء إِلی ال َّ‬ ‫فَإِن قَال‪ :‬أَنا ال ا ِ‬
‫شرك بِاللِ َ‬
‫رك ُِ‪.‬‬
‫بِ ِش ِ‬
‫ظ َم ِمن تَحری ِم ا َّ‬
‫لزنا‪َ ،‬وت ِقر أَن ّللا َال یَغ ِفره‬ ‫شركَ أَع َ‬ ‫فَقل لَە‪ :‬إِذا كنتَ ت ِق ُّر ا ََّٔن للاَ َح َّر َم ال َّ‬
‫فَما هَذا َٔاالمر الَّذي َح َّر َمە للا َوذ َك َر أَنَّە ال یَغفره؟ فَ ِٕانَّە ال یَدري‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەگەر گۆتی من شەریک بۆ خودا دانانێم من دوورم لەو کارە و شتی وا لە من‬
‫ناوەشێتەوە تۆش بە دوو جۆر وەاڵمـی بدەرەوە‪:‬‬
‫‪#‬یـەکـەم_بـڵـێ‪ :‬مادام تۆ دان دەنێیت بەوەدا کە خودا شیرکی حەرام کردووە‪،‬لە‬
‫زیناش زیاتر حرامی کردووە‪،‬دان بەوەشدا دەنێیت کە خودا هەرگیز لێی خۆش نابێت‬
‫دەی پێم بڵێ ئەو کارە چییە کە خودا حەرامی کردووە‪،‬و لە قورئانیشدا باسی کردووە‬
‫کە لێی خۆش نابێت؟‬
‫گومانت نەبێت‪،‬ئەو کەسە نازانێت ‪#‬شیرک چییە ناشزانێت ‪#‬تەوحید چییە‬

‫‪38‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ف ی َح ِرم للا َع َلیكَ هَذا‬ ‫رك َوأَنتَ َال تَ ِ‬

‫عرفە؟ أَم َكی َ‬ ‫ش ِ‬‫سكَ ِمنَ ال َّ‬ ‫فَقل لَە‪َ :‬كی َ‬
‫ف ت َب َّرئ نَف َ‬
‫َو َیذكر أَنَّە َال َیغفره َوال تَسا َٔل َعنە َو َال تَعرفە؟‬
‫أَتظ ُّن ا ََّٔن للاَ ی َح ِرمە َوال یبینە لنَا؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬تۆش_بڵێ‪:‬چۆن خۆت بەری دەکەیت لە شیرک و لەگەڵ ئەوەشدا نازانییت شیرک‬
‫چییە؟ ! یان چۆن خودا ئەوکارەت لەسەر حرام دەکات و باسی ئەوەش دەکات کە‬
‫خودا لێی خۆش نابێت‪،‬چۆن ئەوەندە بێ غەمیت‪،‬سوئالی لەبارەوە ناکەیت؟ و هەوڵ‬
‫نادەیت فێرببیت؟ ئایا وا گومان دەبەیت کە خودا شیرکی حرام کردووە و بۆمانی‬
‫ڕوون ناکاتەوە کە شیرک چییە؟‬

‫َٔصنام‪،‬فَقل لَە ‪َ :‬ما َمعن َ‬

‫ی ِعبا َدةِ‬ ‫َ‬ ‫َٔصنام ‪َ ،‬ونَحن ال نَعبد اال‬
‫ِ‬ ‫فَإِن قَال‪ :‬الشرك ِعبا َدة اال‬
‫َٔحجار‬
‫َ‬ ‫َٔخشاب واال‬
‫َ‬ ‫االَٔصنام ؟ أَتَظ ُّن أَنَّهم یَعت ِقدون ا ََّٔن تِلك اال‬
‫صد خَشیَةَ‪،‬‬ ‫َٔمر َمن َدعاهَا ؟ فَهذا ی َكذِبە القرآن‪.‬وإِن قَال‪ :‬ه َو َمن قَ َ‬ ‫تَخلق َوتَرزق َوت َدبِر ا َ‬
‫بر أَو َغی ِر ِه ‪ ،‬یَدعونَ ذَ ِل َك َویَذبَحونَ لَە َویَقولونَ ‪ِٕ :‬انَّە یقَ ِربنا‬ ‫أَو َح َجرا ‪ ،‬أَو بِنیَةََُ َعلی قَ ِ‬
‫ِٕالَی ّللاِ زلفَی ‪َ ،‬ویَدفَع ّللا َعنا بِبَ َر َكتِ ِە أَو ی ِ‬
‫عطینا بِبر َكتِ ِە‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا ئەگەر گوتی‪:‬شیرک واتە‪:‬بتپەرستی‪،‬ئێمەش بت ناپەرستین‪،‬‬
‫لێی بپرسە مەعنای بت پەرستی چییە؟ تۆ وا دەزانیت کە کافرەکانی کۆن کە بت‬
‫پەرستیان دەکرد‪،‬عەقیدەیان وا بووە کە‪،‬ئەو دار و بەردانە خالقن و ڕزقی خەڵکی‬
‫دەدەن و کاروباری ئەو کەسانە بەڕێوە دەبەن کە هاواریان بۆ دەبەن و داوای‬
‫پێویستیەکانیان لێ دەکەن؟خۆ ئەگەر وا دەزانیت ئەوە قورئان ئەمەی بە درۆ‬
‫خستۆتەوە‬
‫جائەگەر گوتی‪:‬بت پەرستی ئەوەیە‪:‬هەرکەسێ بە ‪#‬دڵ یان بە ‪#‬کردەوە ڕوو بکاتە‬
‫دارێک یان بەردێک‪،‬یان بیناییەک لەسەر قەبرێک بێت یان لەسەر غەیری قەبر‬
‫بێت‪،‬ئەوە موشریکەکان داوایان لێدەکەن و قوربانی و سەربڕینیان بۆ دەکەن"یان‬
‫هەرجۆرە عیبادەتێکیان بۆ ئەنجام دەدەن" ‪#‬دەڵێن‪:‬ئا ئەوانە لە خودامان نزیک‬
‫دەکەنەوە‪،‬بە بەرەکەتی ئەوانەوە‪،‬خودا بەاڵمان لەسەر الدەدات‪،‬یان بە بەرەکەتی‬
‫ئەوانەوە خودا پێمان دەبەخشێت‬

‫‪32‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ار واالَٔبن َی ِة التي َعلی القبور َو َغی ِرهَا‪.‬فَ َهذَا‬‫صدَقتَ ‪َ ،‬وهَذا ه َو فِعلكم ِعن َد االَٔح َج ِ‬ ‫فَقل ‪َ :‬‬
‫طلوب‬ ‫َام‪،‬وه َو ال َم ْ‬
‫صن َ‬ ‫أَقَ َّر ان فِ ْعلَهم َهذَا هو ِع َبا َدة ال ْ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫تۆش لەوەاڵمـدا بڵێ‪ :‬ڕاستت کرد‪،‬ئەو کارەی ئەوان هەمان کاری ئێوەیە‪،‬کە تێی‬
‫کەوتوون‪،‬کە الی بەرد و لە الی ئەو بینایانە ئەنجامی دەدەن کە لەسەر قەبران‪،‬و لە‬
‫شوێنانی دیکەشدا درووستکراون‬
‫بەم شێوەیە‪،‬دانی بەوە دانا کە ئەم کارەیان هەمان کاری بت پەرستییە‪،‬بەمەش‬
‫گەیشتینە مەبەست کە ڕوونکردنەوەی ‪#‬شیرک ‪#‬تەوحید‬

‫الش ْركَ َم ْخصوص بِ َهذَا؟‬ ‫صنَام"هَل مرادكَ اَ َّن ِ‬ ‫الش ْرك ِعبَا َدة األ َ ْ‬
‫ضا ً قَولكَ " ِ‬ ‫َویقَال لَە ا ْی َ‬
‫الحین‪،‬ود َعا َءهم الَیَدْخل في ذَالِكَ ؟ فَ َهذَا یَرده َما ذَ َك َره للا في‬ ‫َ‬ ‫ص‬
‫اإل ْعتِ َما َد َعلي ال َّ‬
‫وان ِ‬
‫ان َمن‬ ‫صالحین فَالَ ب َّد ان ی ِق َّر لكَ ْ‬ ‫كتَابِە ِمن ك ْف ِر َمن تَعَلَّقَ َعلي ال َمالَئِ َكة‪،‬او َعی َ‬
‫سي‪،‬ا ِو ال َّ‬
‫الش ْرك ال َم ْذكور فِي الق ْر َ‬
‫آن‪،‬و َهذَا هو‬ ‫صالحین فَه َو ِ‬ ‫أَ ْش َركَ فِي ِعبَا َدةِ للا‪،‬ا َح َدا ً ِمنَ ال َّ‬
‫طلوب‬ ‫ال َم ْ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـی_دووەم‪ :‬پـێـی بـڵـی‪:‬کە تۆ دەلێیت‪:‬شەریک دانان بۆ خودا ب‬
‫ت پەرستیە‪،‬ئایا مەبەستت ئەوەیە کە شیرک تەنها بت پەرستی دەگرێتەوە؟‬
‫وادەزانیت کە پشت بەستن بە پیاوچاکان و داواکردن لێیان شیرک نییە؟‬
‫وادەزانیت داواکردن و پاڕانەوە لێیان ناچێتە ڕیزی شیرکەوە؟‬
‫ئەمەش خودا بەوە ڕەددی داوەتەوە کە لە قورئانەکەیدا باسی کافر بوونی ئەو کەسەی‬
‫کردووە کە دڵی پەیوەست بکات بە فریشتەکان یان بە عیساوە یان بە پیاوچاکا ەوە‬
‫ناچار کە دان بنێ بەوەدا کە هەرکەسێ لە پەرستنی خودادا هەر پیاوچاکێ بکات‬
‫بەشەریکی خوا‪،‬ئەمە ئەو شیرکەیە کە لە قورئاندا باسی کردووە‪،‬ئەمەش مەبەستی‬
‫ئێمەیە‬

‫‪51‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫للا فَ ِس ْره لي؟‬

‫ب ُِ ِ‬‫الش ْرك َ‬ ‫َو ِس ُّر ال َمسْأ َ َل ِة اَُ َّنە ا َذا َقال‪":‬انَا ال ا ْش ِرك ِبالل‪"،‬فقل لە‪َ :‬و َما ِ‬
‫صنَام؟ فَ ِس ْرهَا لي؟ َوان قَا َل ‪ :‬انَا‬
‫صنَام‪،‬فَقل‪َ :‬و َما َم ْعنَي ِع َبا َدة اال ْ‬ ‫فَإن قَا َل‪َ :‬‬
‫هو ِع َبا َدة اال ْ‬
‫الَ اعْبد االَّ للا‪،‬فَقل‪َ :‬ما َم ْعني ِعبَا َدة للا َو ْح َده الَ شَریكَ لَە؟ فَ ِس ْرهَا لي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫نهێنی ئەم مەسەلەیەش"واتە جوابی ئەم شوبهەیە بە کورتی ئەوەیە‪"،‬‬
‫_ئەگەر گوتی‪:‬من شەریک بۆ خودا دانانێم‬
‫‪#‬بـڵـێ‪:‬شەریک دانان بۆ خودا چییە بۆم ڕوون بکەرەوە؟‬
‫_ئەگەر شیرک بت پەرستییە‬
‫‪#‬بـڵـێ‪:‬ئەی مەعنای بت پەرستی چییە؟ بۆم ڕوون بکەرەوە؟"‬
‫_ئەگەر گوتی‪ :‬من جگە لە ‪#‬للا هیچی دیکە ناپەرستم‪،‬‬
‫‪#‬تۆش_ڵـێـی_بپرسە‪ :‬دەی پەرستی خودا بە تەنها و بێ شەریک چییە؟مەعنای‬
‫ڕوون بکەرەوە؟‬

‫هو ال َم ْ‬
‫طلوب‬ ‫فَإِن فَس ََّرهَا بِ َما بَیِنَە القرآن فَ َ‬
‫ش ْیئَا ً َوه َو الَ یَ ْع ِرفە؟ وان فَس ََّر ذَالِكَ بِغَی ِْر َم ْعنَاه بَیُّنَت لَە‬ ‫ْف یدِعي َ‬ ‫َوان لَم یَ ْع ِر ْفە فَ َكی َ‬
‫ان َوانَّە الذي یَ ْفعَلون في َهذَا‬ ‫األوثَ ِ‬
‫الل‪،‬و ِعبَا َدة ْ‬‫الش ْر ِك بِ َ‬ ‫ت فِي َم ْعنَي ِ‬ ‫اض َحا ِ‬ ‫الو ِ‬ ‫ت َ‬ ‫آلیَا ِ‬
‫صحونَ ِم ْنە‬ ‫َا‪،‬ویَ ِ‬‫ِي التي ینكِرونَ َعلَ ْین َ‬ ‫ان ِعبَا َدة للا َو ْح َده الَ شَریكَ لَە ه َ‬ ‫‪،‬و َّ‬ ‫َّ‬
‫الز َمان بِعَ ْینِ ِە َ‬
‫َيء ع َجاب‬ ‫اخوانهم َحیْث قَال( أَ َجعَ َل ْاآلَ ِل َهةَ إِلَ ًها َو ِ‬
‫احدًا إِ َّن َهذَا لَش ْ‬ ‫صا َح ْ‬ ‫َك َما َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا ئەگەر بەو جۆرە تەفسیری کرد و ڕوونی کردەوە کە قورئان ڕوونی کردۆتەوە‬
‫ئەوە گەیشتینە مەبەست‪،‬جا ئەگەر نەیزانی پێی دەلێت چۆن دیعایەی شتێ دەکات و‬
‫خۆی بە خاوەنی شتێ دەزانێت کە نازانێت ئەو شتە چییە؟‬
‫جا ئەگەر بە مەعنایەکی هەڵە تەفسیری کرد‪،‬ئەوا تۆش ئەو ئایەتە ڕوونانەی بۆ باس‬
‫دەکەیت کە مەعنای شەریک دانان بۆ خودا ڕوون دەکاتەوە‪،‬و مەعنای بت پەرستی‬
‫ڕوون دەکاتەوە‪،‬ئەم کارەی کە لەم زەمانەدا دەیکەن‪،‬هەمان شتە کە لە قورئاندا باسی‬
‫کراوە و کافرەکانی کۆن ئەنجامیان دەدا‬
‫ئەمەش واتە پەرستنی خودا بە تەنها بێ شەریک‪،‬هەمان ئەو شتەیە کە ئێمە کاری‬
‫پێدەکەین و بانگەوازی بۆ دەکەین‪،‬ئەمانە بە کارێکی خراپی دەزانن و لە تاوا‬
‫هاواریان لێ هەستاوە‪،‬هەروەک براکانیان لە دەست بانگوازی ‪#‬تەوحید و‬

‫‪51‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬یەکخوا_پەرستی هاواریان لێ هەستا و گووتیان(واتە‪:‬ئایا ئەو هەموو پەرستراوەی‬

‫نەهێشت و تەنها یەک پەرستراوی هێالیەوە‪،‬بەڕاستی ئەمە شتێکی زۆر‬
‫عەجیبە !)ص ‪۵‬‬

‫وانـەی( ‪ ) 12‬لـەشـیـکـردنـەوەی پــەرتــووکـی "كـَشـْف_الـ ُّ‬

‫شبـهـَات"‬

‫‪#‬شـوبـهـەی_حــەوتــەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪:‬کـافـرەکـانـی کـۆن تـەنـهـا بـەوە کـافـر بــوون‪،‬کـە گـووتـیـان خـودا کـوڕ‬
‫و کـچـی هـەیـە"👇‬

‫رونَ لَ َّما قَالوا‪:‬ال َمالَئِ َكة‬ ‫ة‪،‬واألَنبِیَ َ‬

‫اء‪،‬وانَّ َما یَ ْكف َ‬ ‫فَإِن قَا َل‪ :‬انَّهم الَ یَ ْكفرونَ بِد َع ِ‬
‫اء ال َمالَئِ َك َ‬
‫للا‪،‬والَ َغیْره‬
‫َ‬ ‫للا‪،‬ونحن لَم نَق ْل َعبدالقَادر بن‬
‫َ‬ ‫بَنَات‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"جا ئەگەر گوتی‪:‬ئەوان بەو کارە کافر نەبوون کە داوایان لە مالئیکەتەکان و‬
‫پێغەمبەران کردووە‪،‬بەڵکو بەوە کافربوون کە گووتیان‪:‬مالئیکەتەکان کچانی‬
‫خودان‪،‬بەاڵم ئێمە هەرگیز نەمانگووتووە ‪#‬شێخ_عبدالقادری_گەیالنی کوڕی‬
‫خودایە‪،‬بەکەسی دیكەشمان نە گووتووە فالن کوڕی فالن‬

‫الول ِد الي للا ك ْفر م ْستَ ْقبَل‪،‬قَا َل للا تعالي(قل ه َو للا ا َحد‪،‬للا‬ ‫ان نِ ْسبَةَ للاِ َ‬‫فَال َجواب‪َّ :‬‬
‫ص َمد‪:‬ال َم ْقصود في ال َح َو ْ‬
‫ائج‪،‬فَ َمن َج َح َد َهذَا فَقَ ْد‬ ‫یر لَە‪.‬وال َّ‬
‫ص َمد‪ )،‬واأل َحد‪ :‬الذي الَ ن َِظ َ‬ ‫ال َّ‬
‫َكفَ َر َول َُْ ْو لَم یَ ْج َحد السُّورةِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫وەالمـی ئـەمـەش بـەم جـۆرەیـە'‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬دیارە کە هەر کەس بڵێت خودا منالی هەیە‪،‬ئەمە کوفرێکە بە تەنها هەر‬
‫خۆی سەر بەخۆیە‪#،‬للا دەفرموێ(بڵێ ئەی محمد "للا" تاک و تەنهایە)ئەگەر گوترا‬
‫لە چی تەنهایە؟ دەڵێن‪:‬لە زاتی خۆیدا تەنهایە واتە هیچ کەسی نییە‪.‬تەنهایە لە‬

‫‪56‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫سیفەتەکانیدا‪،‬واتە‪ :‬ئەو سیفەتانەی کە ئەو هەیەتی هیچ کەس نییەتی‪.‬وە لەناوەکانی‬

‫شیدا تەنهایە‬
‫ص َمد‪:‬واتە‪ :‬تەنها ‪#‬للا جێی نیازە کە پێویستیەکانمان بۆ بهێنێتە دی جا‬
‫‪#‬للا_ال َّ‬
‫هەرکەس ئینکاری لەمە بکات ئەوە ‪#‬کافر دەبێت‪،‬با ئینکاری ئەوەش نەکات کە خودا‬
‫لە ئەخیری سوڕەتەکەدا فەرموویەتی‪:‬کەسی لێ نەبووە وە کەسیشی لێنابێت‬

‫ّللا ِم ْن َولَد َو َما َكانَ َم َعە ِم ْن ِإلَە) المؤمنون ‪۸۳‬‬ ‫َوقَا َل للا تَ َعالي( َما اتَّ َخذَ َّ‬
‫ْن‪،‬و َج َعل كالا ِم ْن ك ْف َراً م ْستَ ْقبَالَ‬
‫فَفَ َّرقَ بَیْنَ النَّ ْو َعی َ‬
‫ِل ش َر َكا َء ْال ِج َّن َو َخلَقَه ْم َوخ ََرقوا لَە بَنِینَ َوبَنَات بِغَی ِْر ِع ْلم س ْب َحانَە‬
‫وقَا َل تَعَالي( َو َجعَلوا ِ َّ ِ‬
‫صفونَ ) االنعام ‪۳٤٤‬‬ ‫َوتَ َعالَى َع َّما یَ ِ‬
‫َففَ َّرقَ بَیْنَ ك ْف َریْن‬
‫ضا ً ان الذینَ َكفَروا بِد َعاء الالَّت َم َع َك ْونِ ِە َر َجالً َ‬
‫صا ِل َحا ً لَم یَ ْجعَلوه‬ ‫والدَّلیل َعلي هَذَا ا ْی َ‬
‫الج ِن لَم یَ ْجعَلوهم َكذَالِكَ‬
‫ابْن للا‪َ ،‬والذینَ كفروا بِ ِعبَا َدةِ ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـی_دووەم‪:‬خودا فەرموویەتی(خودا هیچ منالێکی بۆخۆی دانەناوە‪،‬لەگەڵ‬
‫ئەویشدا هیچ پەرستراوێکی دیکە نییە)امؤمنون ئەوەتە هەردوو نەوعە کوفرەکەی‬
‫جیا کردۆتەوە‪،‬هەریەکە لەوانەی کردووە بە کوفرێکی سەربەخۆ‬
‫وەفرموویەتی(ئەوکافرانە شەریکیان بۆ خودا داناوە کە جنۆکەن‪،‬یان جنۆکەیان‬
‫کردووە بە شەریکی ‪#‬للا بەوەی کە عیبادەتەکان بۆ ئەوان ئەنجام دەدەن‪،‬لە هەمان‬
‫کاتدا خۆیان دەزانن کە خودا ئەوانەی درووستکردووە‪،‬وە بە درۆ و بوهتانەوە کچ و‬
‫کوڕیان بۆ خودا داناوە‪،‬ئەوانە ئەو کار و کردەوەیان بە ئەوپەڕی نەفامی و بێ‬
‫عیلمیەوە ئەنجامیان داوە)االنعام‬
‫سەرنج بدە خودا هەردوو نەوعە کوفرەکەی بە جیا باس کردووە‪،‬کە یەکێکیان‪:‬‬
‫شەریک دانانە بۆ خودا و دووەمیان‪:‬دانانی کوڕ و کچە بۆ خودا‬

‫‪#‬وەاڵمـی_سـێـهـەم‪:‬ئەوانەی کە کافر بوون بەوەی کە"الت"یان دەپەرست کە‬

‫پیاوچاکێک بووە‪،‬نەیاندەگۆت"الت"کوڕی خودایە‪،‬ئەوانەش کە بە هۆی جنۆکە‬
‫پەرستنەوە کافر بوون‪،‬جنۆکەکانیان بە کوڕ و كچی خودا نەزانیوە‬

‫‪54‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ضا ً العلَ َماء َو َجمیع ال َمذَاهِب األ َ ْر َب َع ِة َی ْذكرونَ في باب(ح ْكم المرتَد) َّ‬
‫ان الم ْس ِل َم‬ ‫َو َكذَالِكَ ا ْی َ‬
‫ان ِ ِِل َولَ َداً فَه َو مرتد‬
‫ِإذَا زَ َع َم َّ‬
‫وان أ َ ْش َركَ بالل َفه َو مرتَد َف ْیفَ ِرقونَ َبیْنَ ال َّن ْو َع َ‬
‫ین‪،‬و َه َذا في غَا َی ِة الوضوح‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـی_چـوارەم‪ :‬هەروەها هەموو زانایان‪،‬و هەر چوار مەزهەبەکە لە باسی‬
‫حوکمی مورتدا باسی ئەوەیان کردووە‪:‬ئەگەر موسلمانێ گوتی خودا منداڵی‬
‫هەیە‪،‬ئەوە ‪#‬موڕتدە بۆتەوە‪،‬وەئەگەر شەریکی بۆ خودا دانا ئەوە ‪#‬موڕتد‬
‫بۆتەوە‪،‬زانایان هەردوو جۆرەکەیان بە جیا داناوە ئەم مەسەلەش یەکجار ڕۆشن و‬
‫ئاشکرایە‬

‫‪53‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 11‬لـەشــیــکـردنـەوەی پــەرتــووکــی "كـَش ْـف_الـشـُّبهـَات"‬

‫شــوبـهــەی_هـەشـتـەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪:‬ئـێـمـە کـەس نـاپـەرسـتـم جـگـە لـە خـوا‪،‬بـەاڵم لـەکـردەوەیـان وانـیـن"‬

‫ان أَ ْو ِلیا َء للاِ الَ خ َْوف َ‬

‫علَ ْی ِهم َوالَ هم یَ َحزنَون)یونس ‪٦۲‬‬ ‫وان قال(االَ َّ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"ئەگەر گۆتی خودا فەرموویەتی (ئەولیاکانی خودا هیچ ترسێکیان لەسەر نییە و‬
‫غەمباریش نابن)تەواو مەبەستی موشریک ئەوەیە مادام ئەولیاکان غەمبار‬
‫نابن‪،‬ئەگەر ئێمە داوای هەرچییەک لە ئەولیاکان بکەین‪،‬ئەوا خودا ئەو داواکاریانەمان‬
‫دێنێتە دی بۆ ئەوەی ئەولیاکان غەمبار نەبن‬

‫‪،‬واالَّ‬ ‫‪،‬و ْن ْحن لَم تنكر االَّ ِعبَا َدتهم َم َع للا َ‬

‫ِ‪،‬وشر َكهم َمعَە َ‬ ‫ق‪،‬و ِلكن الَی ْعبَدونَ َ‬ ‫هو ال َح َ‬ ‫فَقل‪:‬هَذَا َ‬
‫اجب َعلیكَ حبِ ِهم‪ِ ،‬واتِبَا ِع ِهم‪ِ ،‬واإل ْق َرار بِ َك َر َماتِهم‬ ‫فَ َ‬
‫الو ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫تۆش لە وەاڵمـدا بـڵـێ‪:‬ئەمە راستە کە ئەولیاکان ترسیان لەسەر نییە و غەمبار‬
‫نابن‪،‬بەاڵم ئەولیاکان دەبێت خۆیان عیبادەت بکەن نەک عیبادەتیان بۆ بکرێت‪،‬ئێمە‬
‫تەنها ئینکاری لەوە دەکەین کە لەگەڵ پەرستنی خودادا ئەوانیش بپەرسترێن‪،‬بکرێن‬
‫بەشەریک و هاوبەشی خودا‪،‬واجیبیشە لەسەرت کە ئەوانت خۆش بووێت‪،‬و شوێنیان‬
‫بکەویت لە کردەوە چاکەکانیاندا‪،‬و دان بنێیت بە کەڕاماتەکانیان‬

‫س َ‬
‫ط َبیْنَ‬ ‫َ‬ ‫لیاء االَّ أَ ْه َل البِ َدعِ ِوالض‬
‫َّالالت‪،‬ودین للاِ َو َ‬ ‫االو ِ‬
‫ْ‬ ‫َوالَ یَ ْج َحد َكرا َمات‬
‫اطلین‪،‬‬ ‫ین‪،‬و َح ٌّق َبیْنَ َب ِ‬
‫ضالَلتَ َ‬
‫‪،‬وهدي َبیْنَ َ‬‫ط َرفین َ‬ ‫َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هیچ کەس ئینکاری لە کەڕاماتی ئەولیاکان ناکات‪،‬مەگەر ئەوانەی کە لەسەر ڕێبازی‬
‫بیدعە و گومڕایین‪،‬دینی خوداش میان ڕەوییە لە نێوان دوو الیەنی زیادەڕۆیی و‬
‫کەمڕەویی "کە یەکێکیان ئەولیا پەرستییە و دووەمیان ئینکاری کردنی کەڕاماتی‬

‫‪55‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ئەولیاکانە"دینی خودا هیدایەتە لە نێوان دوو گومڕاییدا‪،‬حەق و ڕاستی لە نێوان دوو‬

‫ناحەقیدا‬

‫الش ْرك الذي أنز َل‬

‫هو ِ‬ ‫َفإذا عرفت أنَُ َهذَالذي ی َ‬
‫س ِمە الم ْش ِركونَ في زَ َمانِنَا "االعتقاد" َ‬
‫القرآن‪،‬وقاتَ َل َرسول للا صل للا علیە وسلم‪،‬النَّ َ‬
‫اس َعل ْی ِە‬ ‫َ‬ ‫فی ِە‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا کە زانیت ئەو کارەی کە موشریکەکانی ئەم زەمانە{واتە‪:‬زەمانی شێخ محمدی‬
‫کوڕی عبدالوهاب}پێی دەڵێن‪:‬عەقیدە پێ بوون‪،‬الی خۆشمان لە ‪#‬کوردستان پێی‬
‫دەڵێن‪:‬عاقیە بوون بە شێخ و ئەولیاکان‪،‬ئەوە هەمان ئەوشیرکەیە کە قورئانی لەبارەوە‬
‫دابەزیوە و پێغەمبەریش لەسەر ئەوە دژی خەڵکی جەنگاوە‬

‫َف ِمن ِش ْر ِك أَ ْهل زَ َما ِننَا ِبأَمریْن‪👇:‬‬

‫االولینَ اَخ ُّ‬
‫الش ْركَ َّ‬ ‫فَا ْعلَ َّ‬
‫م‪،‬ان ِ‬

‫احدهما ‪:‬ان االولین ال یشركون‪،‬وال یدعون المالئكة‪،‬واالولیاء‪،‬واالوثان‪،‬مع للا اال في‬

‫الشدة فیخلصون ِ ِِل الدین"الدعاء"‬
‫الرخاء‪،‬وا َّما في ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئینجا بزانە کە شیرکی کافرەکانی سەردەمی پێغەمبەر سوکترە‪،‬لەشیرکی خەڵکی ئەم‬
‫زەمانە لەدوو‪👇:‬‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬ئەوەیە کە ئەو موشریکانەی کۆن کە شەریکیان بۆ خودا دادەنا و داوایان‬
‫لە مالئیکەتەکان و ئەولیاکان و بتەکان دەکرد تەنها لە کاتی خۆشی و ئارامیدا ئەو‬
‫کارانەیان دەکرد‪،‬بەاڵم لەکاتی ناخۆشی و سەختی و تەنگانەدا‪،‬تەنها لە خودایان داوا‬
‫دەکرد و تەنها لەو دەپاڕانەوە و تەنها ئەویان دەپەرست‪،‬جا بۆ سەڵماندنی ئەم‬
‫مەسەلەیە دانەر چوار ئایەتی هێناوە‬
‫‪#‬خۆاڵو👈(من تەنها باسی یەک ئایەت دەکەم)‬

‫‪52‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ض َّل َمن تَ ْدعونَ االَّ ایاه‪،‬فَلَ َّما نَ َّجاهم الي البَ ِر‬
‫قال تعالي( َوإذَا َمسَّكم الض ُُّّر في ال َب ْح ِر َ‬
‫سان َكفورا) االسراء ‪٦۷‬‬ ‫اعرضتم َو َكانَ االن َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫خوای گەورە دەفرموێت(کاتێ توشی حالێکی خراپ دەبن کە"مەترسی خنکانە‬
‫لەبەحردا"هەمووی ئەوانەی کە ئێوە هاوارتان بۆ دەبردن و داواتان لێدەکردن نە لە‬
‫دڵتاندا دەمێنن و نە لەسەر زمانتان جگە لە ناوی ‪#‬للا کە تەنها هاوار لەو دەکەن و‬
‫شەریکی بۆ دانانێن‪،‬بەاڵم هەر خودا ئێوەی نەجات دا و ئێوەی گەیاندە وشکانی پشتان‬
‫کردە ئەو ‪#‬یەکخواپەرستیەی کە لە بەحردا فێری بوون‪،‬مرۆڤەکانیش سیفەتیان وایە‬
‫کە زۆر کوفر دەکەن‬

‫ان المشركینَ قَاتَلَهم رسول للا‬

‫‪،‬وهِي َّ‬ ‫فَ َم ْن فَ ِه َم هذ ِه ال َمسْألةَ التي َو َ‬
‫ض َّحها للا في ِكتَابِ ِە َ‬
‫للا‪،‬ویَدعونَ َغی َْره في َّ‬
‫الرخاء‬ ‫َ‬ ‫صل للا علیە وسلم‪،‬یدعونَ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا هەر کەس لەم مەسەلەیە تێبگات‪،‬کە خودا لە کتێبەکەیدا ڕوونی کردوەتەوە‪،‬ئەمەش‬
‫ئەوەیە‪:‬ئەو موشریکانەی کە پێغەمبەری خودا صل للا علیە وسلم‪،‬جەنگی بەرپا کرد‬
‫لە دژیان‪،‬خودایان دەپەرست و غەیری خوداشیان دەپەرست ئەمە لە کاتی خۆشیدا‬

‫س ْونَ ساداتهم تَبَیَّنَ لَە‬ ‫ش َدة َ فال یدعون اال للا‪،‬وحده الشریك لە َویَ ْن َ‬
‫اء َوال ُّ‬
‫واما في الض ََّّر ِ‬
‫الفَرق بَینَ شرك اهل زماننا وشرك االولین ولكن این َمن یَ ْف َهم هذه المسآلة فَ ْه َما ً َر ِس َخا ً‬
‫وللا المستعان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ــــــ‬
‫بەاڵم لە کاتی تەنگانە و ناخۆشیدا تەنها خودایان دەپەرست و داوایان لە هیچ کەس‬
‫نەدەکرد جگە لە ‪#‬للا‪،‬لەداوا و پاڕانەوەکاندا هیچ کەسیان نەدەکرد بە‬
‫شەریکی‪،‬وازیان لە ئەولیا و سەیدەکانیان دەهێنا ‪،‬جا هەر کەسێک لەم مەسەلەیە‬
‫حالی بوو‪،‬ئەوا بۆی ئاشکرا دەبێت کە چی جیاوازیەکی گەورە هەیە لە نێوان شیرکی‬
‫خەڵکی ئەم زەمانە و شیرکی ئەوانەی سەردەمی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬بەاڵم‬
‫ئەو کەسە لە کوێیە کە لەم مەسەلەیە بە جوانی حاڵی ببێت"وە بزانێت کە ئەو‬
‫موشریکانەی سەردەمی زوو کۆتاییان نەهاتووە بەڵکو کەسانێکی لە خۆیان‬
‫خراپتریان لە پاش بەجێماوە‬

‫‪51‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫والمر الثاني‪:‬‬
‫ان الولین یدعون مع للا اناسا مقربین عندللا‪ :‬اما نبیا‪،‬او اما ولیا واما مالئكة‪،‬او‬
‫یدعون اشجارا او احجارا م ِطی َعة للِ لیست عاصیة‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬جـیـاوازی_دووەم‪:‬موشریکەکانی زوو لەگەڵ خوداپەرستیدا داوایان لە کەسانێک‬
‫دەکرد کە نزیک بوون لە خوداوە‪،‬یان پێغەمبەر بوون یان ئەولیا یان مالئیکەت‬
‫بوون‪،‬یان ئەوە بوو داوایان لە دار و بەرد دەکرد‪،‬کە ئەو کەسانە و ئەو دار و بەردانە‬
‫گوێڕایەلی خودا بوون‪،‬لە خودا یاخی بوون‬

‫اس ‪،‬والذِینَ یَدْعونَهم هم الذینَ یحكونَ‬ ‫سا ِمن ا ْف َ‬

‫سق النَّ ِ‬ ‫وا ْهل زَ َماننَا یدعونَ م َع للاِ انَا ً‬
‫الزنا‪،‬والس َِّرقة‪،‬وترك الصالة وغیر ذالك‬ ‫جور ِمن ِ‬
‫عنهم الف ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەاڵم موشریکەکانی ئەم زەمانە لەگەڵ ئەوەدا کە خودا پەرستی دەکەن‪،‬دەڕۆن لە‬
‫جۆرە کەسانێک دەپاڕێنەوە و داوای پێویستیەکانیان لێدەکەن و عیبادەتیان بۆ‬
‫دەکەن‪،‬کە ئەو بە حیساب پیاوچاکانە‪،‬لە هەموو خەڵکی خراپترن"هەیانە بە حیسابی‬
‫خۆیان ئەوەندەیان عیبادەت کردووە‪،‬گەیشتوونە پلەیەکی بەرز کە هیچ واجیباتێکی‬
‫دینیان لەسەر نەماوە و پێویست ناکات خودا بپەرستن"‬
‫ئەوانەش کە عیبادەتیان بۆ دەکەن هەر خۆیان دەگێڕنەوە کە ‪#‬شێخ و ئەولیاکانیان‪:‬زینا‬
‫دەکەن و دزی دەکەن و نوێژ ناکەن و چەندەها شتی خراپی دیکەش لە بارەیانەوە‬
‫دەگێڕنەوە‬

‫والذي یعتقد في الصالح‪،‬او الذي ال یعصي مثل الخشب والحجر أ ْه َون ممن یعتقد فیمن‬
‫ه‪،‬وی ْش َهد بە‬
‫یشاهد فِسقە وفساد َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا ئەو کەسەی کە عەقیدەی بە پیاوچاکێک هەبێت‪،‬یان عەقیدەی بەشتێ ببێت کە ئەو‬
‫شتە لە خودا یاخی نابێت‪،‬وەک دار و بەرد‪،‬ئەمە گوناهەکەی سوکترە ئەو کەسەی‬
‫کە عەقیدەی بە کەسێک ببێ‪،‬کە بە ئاشکرا فەساد و خراپەکانی ببینرێت‪،‬شایەدیشی‬
‫لەسەر بدرێت"ئەگەر چی هەردووکیان هەر موشریکن"‬

‫‪58‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 18‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکــی "كـَ ْشـف_الـشـُبـهـَات"‬

‫تـێـبـیـنـی‪:‬وەاڵمـدانـەوەی ئەم گومانە بە هـەشـت پۆسـت وەاڵم دەدەمـەوە‪،‬ڕۆژانـە‬

‫چـوار پۆست دەکەم‪.‬بۆ وەاڵمدانەوەی لـەبەر کەمی کات‪ِ ...‬بإِذِن للا‬

‫شـوبـهـەی_نـــۆیـــەم‪:‬‬
‫"دەڵـێـن‪:‬هـەرکـەس گـووتـی "‪#‬الَ ِإلَە_االَُُّ _للا" بـەهـیـچ شـتـێ ‪#‬کـافـر نـابـێـت"👇‬

‫َف ِش ْر َكا ً‬
‫ص ُّح عقوالً واخ ُّ‬ ‫إذَا تَحققت ان الذینَ قَاتَلهم رسول للا صل للا علیە وسلم‪،‬ا َ‬
‫صغِ‬ ‫وهي ِمن ا ْع َ‬
‫ظم شبَ ِه ِهم‪،‬فَا ْ‬ ‫َ‬ ‫ؤالء شبْهةً یوردونَها َعلى ما ذَ َك ْرنَا‬
‫َؤالء‪،‬فَا ْعلَم ان ِل َه ِ‬
‫ِمن ه ِ‬
‫س ْم َعكَ ِل ِجوابها‪:‬‬
‫َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬ڕوون_کـردنـەوە‬
‫"مادام لەوەدا باسمان کرد بۆت دەرکەوت کە ئەوانەی پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬جەنگی بەرپا کرد لە دژیان عاقڵتر بوون لەم موشریکانەی ئێستا و شیرکەکەیان‬
‫لە شیرکی ئەمانەی ئێستا سوکتر بووە‪:‬ئینجا بزانە کە ئەوانە شوبهەیەکیان‬
‫هەیە‪،‬دەیهێنن بەسەر ئەوانەدا کە باسمان کرد‪،‬ئەم شوبهەیەش گەورەترین شوبهەی‬
‫ئەوانە‪،‬دەی تۆش جوان گوێ بگرە بۆ ‪#‬وەاڵمەکەی‬

‫للا‪،‬وی َكذبون‬
‫َ‬ ‫ان الذینَ نَزَ َل فی ِهم الق ْرآن الَیَ ْش َهدونَ ان الَ الەَ االَّ‬ ‫هي انَّهم یَقولونَ ‪َّ :‬‬
‫َو َ‬
‫ا‪،‬ون َْحن‬ ‫ث‪،‬وی َكذِبونَ الق َر َ‬
‫آن‪،‬وی ْْجعَلونَە ِس ْحر َ‬ ‫وسلم‪،‬وینكِرونَ البَ ْع َ‬‫َ‬ ‫الرسول صل للا علیە‬ ‫َّ‬
‫ث‪،‬‬‫نؤمن بِالبَع ِ‬
‫صدِق القرآنَ ‪َ ٫‬و ِ‬ ‫ان م َحمدََُ ا َرسول ّللاِ ون َّ‬ ‫للا‪،‬و َّ‬
‫َ‬ ‫نَ ْش َهد ان الَ الەَ االَّ‬
‫ص ِلي ‪ ،‬ونَصوم ‪ ،‬فَ َكیف تَجعَلونَنا ِمث َل أُولَئِكَ ؟!‬ ‫ون َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەوەش ئەوەیە کە ‪#‬دەڵێن‪:‬ئەوانەی کە قورئان لە بارەیانەوە دابەزیوە شایەدی نادەن‬
‫بە"ال الە اال للا" پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬بەڕاست نازانن‪،‬ئینکاری لە زیندوو‬
‫بوونەوە دەکەن‪،‬قورئان بە درۆ دەزانن و بەسیحری دەزانن‪،‬‬

‫‪52‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫بەاڵم ئێمە لەوان جیاوازین ئەوەتە ئێمە شایەدی دەدەین بە "ال الە اال للا"وە شایەدی‬
‫دەدەین بە محمد صل للا علیە وسلم‪،‬کەڕەوانە کراوی خودایە‪،‬ئێمە قورئان بە ڕاست‬
‫دەزانین‪،‬و باوڕمان بە زیندووبوونەوە هەیە‪،‬نوێژ دەکەین‪،‬ڕۆژوو دەگرین‪،‬چۆن ئێمە‬
‫دەخەنە ریزی ئەوانەوە؟ هەر بەوەش وازتان نەهێناوە‪،‬بەڵکو ئێمە لەوانیش بە خراپتر‬
‫دەزانن‬

‫َئ ُِ‬ ‫ّللا ﷺ فِي ش ِ‬ ‫صدَّقَ َرسو َل َّ‬ ‫الرج َل إِذا َ‬ ‫الف بَینَ العلَ ِ‬
‫ماء ك ِل ِهم ا ََّٔن َّ‬ ‫فَال َجواب ‪ :‬أَنَّە ال ِخ َ‬
‫القرآن َو َج َح َد‬
‫ِ‬ ‫عض‬ ‫سالم‪.‬و َكذَ ِلك إِذا آ َمنَ بِبَ ِ‬ ‫اال ِ‬ ‫َئ ُِ ‪ ،‬أَنَّە كافِ ٓر لَم یَدخل فِي‪ِٕ .‬‬ ‫َو َكذَّبَە فِي ش ِ‬
‫صالةِ َو َج َح َد‬ ‫صالةِ ‪ ،‬أَو أَقَ َّر بِالتَوحی ِد َوال َّ‬ ‫ضە َك َمن أَقَ َّر بِالتَوحی ِد و َج َح َد وجوبَال َّ‬ ‫بَع َ‬
‫وم ‪ ،‬أَوأَقَ َّر بِهذا ك ِل ِە و َج َح َد ال َح َّج ‪ ،‬ولَ َّما‬ ‫ص َ‬ ‫الزكاةِ‪ ،‬أَو أَقَ َّر بِهذا ك ِل ِە َو َج َح َد ال َّ‬‫وب َّ‬ ‫وج َ‬
‫اس ِح ُّج‬ ‫ِل َعلَى النَّ ِ‬ ‫ج أَنزَ َل ّللا فِي َح ِق ِهم ‪َ ( :‬و ِ َّ ِ‬ ‫لَم یَنقَد أُناس فِي زَ َم ِن النَّبي ُ ُِﷺ ِلل َح ِ‬
‫ي َع ِن ْال َعالَمِینَ ) آل عمران ‪21‬‬ ‫یال ُ َو َم ْن َكفَ َر فَإِ َّن َّ َ‬
‫ّللا َغنِ ٌّ‬ ‫ع ِإلَ ْی ِە َ‬
‫سبِ ً‬ ‫طا َ‬ ‫ْالبَ ْی ِ‬
‫ت َم ِن ا ْستَ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـی_یـەکـەم‪:‬ئەوەیە کە هیچ جیاوازیەک نییە لە نێوان تەواوی زانایاندا‪:‬‬
‫_کە هەرکەسێک‪،‬پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬بەڕاست بزانێت لە شتێکدا"یان لە‬
‫هەزار شتا بە ڕاستی بزانێت"و پاشان بەدرۆی بخاتەوە لە تەنها یەک شتا‪،‬ئەوا ئەو‬
‫کەسە کافرە و نەهاتوەتەوە ناو ئیسالمەوە‬
‫_هەروەها ئەگەر باوەڕی هێنا بە هەندێک لە قورئان و ئینکاری لە بەشێکی تری‬
‫کرد"هەمان حوکمی هەیە"‬
‫_نمونەیەکی دیکە‪:‬وەک ئەو کەسەی کەدان دەنێت بە ‪#‬تەوحید و ئینکاری لەوە بکات‬
‫کە نوێژ واجبە"با خۆیشی نوێژ بکات هەمان حوکمی هەیە‬
‫_نمونەیەکی تر‪:‬ئەگەر دانی نا بە ‪#‬تەوحید و بە نوێژا‪،‬بەاڵم ئینکاری لەوە کرد کە‬
‫زەکات واجب بێت‬
‫_نمونەیەکی دیکە‪:‬ئەگەر دانی نا بە هەموو ئەوانەدا‪،‬بەاڵم ئینکاری لە ڕۆژوو‬
‫_نمونەیەکی تر‪:‬ئەگەر دانی نا بە هەموو ئەوانەدا و ئینکاری لە حەجی ماڵی خودا‬
‫کرد"با خویشی حەج بکات هەمان حوکمی هەیە"‬
‫ئەوە بوو کەسانێک لە زەمانی پێغەمبەردا ملکەچ نەبوون بۆ حەج‪،‬خودا لەبارەی‬
‫ئەوانەوە ئەو ئایەتەی دابەزاند‪(:‬واتە‪ :‬عیبادەتکردنی خودا بە تەنها واجبە لەسەر‬
‫تەواوی خەڵکی‪،‬بەوەی کە حەجی مالی خودا بکەن‪،‬ئەمەش لەسەر ئەو کەسانەیە کە‬

‫‪21‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫توانایان هەیە ئەو ڕێگایە ببڕن‪،‬جا هەر کەس کافر بێت"واتە‪:‬باوڕی نەبێت بە واجب‬
‫بوونی ئەوا خودا هیچ موحتاجی درەستکراوەکانی نییە‬

‫االجماعِ‬ ‫عث َكفَر ِب ِٕ‬ ‫َو َمن أَقَ َّر ِبهذا ك ِل ِە و َج َحد البَ َ‬
‫اِل َورس ِل ِە َوی ِریدونَ أَ ْن یفَ ِرقوا‬‫َو َح َّل َدمە َومالە ‪َ ،‬كما قَال تَعالَی ‪ِ (:‬إ َّن الَّذِینَ یَ ْكفرونَ ِب َّ ِ‬
‫یال‬ ‫ّللا َورس ِل ِە َویَقولونَ نؤْ ِمن بِبَ ْعض َونَ ْكفر بِبَ ْعض َوی ِریدونَ أَ ْن یَتَّ ِخذوا بَیْنَ ذَلِكَ َ‬
‫سبِ ً‬ ‫بَیْنَ َّ ِ‬
‫* أولَئِكَ هم ْال َكافِرونَ َحقاا ُ َوأَ ْعتَ ْدنَا ِل ْل َكافِ ِرینَ َعذَابًا م ِهینًا) النساء ‪151 - 151‬‬
‫عض َو َكفَر ِب َبعض‪ ،‬فَه َو الكافِر َحقَّا ‪،‬‬ ‫َفإِذا كانَ ّللا قَد َ‬
‫ص َّر َح فِي كتا ِب ِە ‪ :‬ا ََّٔن َمن آ َمنَ ِب َب ِ‬
‫االحساء فِي كتا ِب ِە الَّذي أَر َ‬
‫سلە‬ ‫ِي الَّتي ذَ َك َرها َبعض أَه ِل ِٕ‬ ‫زالَت هَ ِذ ِه ال ُّ‬
‫شب َهة ‪َ ،‬و َهذِه ه َ‬
‫ِٕالَینا‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫_نمونەیەکی دیکە‪:‬هەرکەس دان بنێت بە هەموو ئەوانەدا کە باسمان کرد‪،‬بەاڵم‬
‫بکات‪،‬بە‬ ‫بوونەوە‬ ‫زیندوو‬ ‫لە‬ ‫ئینکاری‬
‫‪#‬ئیجماعی_تەواوی_زانایان_کافر_دەبێت_و_خوێن_و_ماڵی_حەاڵل_دەبێت‬
‫هەروەک خودای گەورە دەفرموێت(واتە‪:‬ئەوانەی کوفر و بێ باوڕی دەکەن بە خودا‬
‫و بە پێغەمبەرەکانی و دەڵێن ئیمان دەهێنین بە هەندێک لە پێغەمبەرەکان و ئیمان‬
‫ناهێنن بە هەندێکیان‪،‬وە دەیانەوێت لەم ناوەندەدا رێگایەک هەڵبژێرین‪،‬ئا ئەوانە‬
‫کافری تەواون و ئەو پەڕی کافرن) جا کە خودا لە کتێبەکەیدا بە ئاشکرا باسی ئەوەی‬
‫کردووە کە هەرکەس ئیمان بهێنێت بەهەندێکی و کوفر بکات بە هەندێکی‪،‬ئەوە‬
‫‪#‬کافری تەواوە‪.....‬ئەوا ئەم شوبهەیە دەڕەوێتەوە‪،‬ئەمەش هەمان ئەو شوبهەیە کە‬
‫هەندێک لە ئەهلی ئیحسان‪،‬لەو نامەیەدا کە بۆمانی نارد بوو باسی کردبوو‬

‫‪21‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 12‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکــی "كـَ ْشـف_الـشـُبـهـَات"‬

‫سـێ وەاڵمـی شـوبـهـەی_نـۆیـەم‪👇:‬‬

‫وەاڵمـی_دووەم‬

‫وب‬
‫َيء ُِ ‪ ،‬و َج َحد وج َ‬ ‫الرسولﷺ َُ فِي ك ِل ش ِ‬ ‫صدَّقَ َّ‬‫ویقال أَیضاََُ ‪ :‬إِذا كنتَ ت ِق ُّر ا ََّٔن َمن َ‬
‫َيء ُِ ِٕاالَّ البَ َ‬
‫عث‬ ‫االجماع َو َكذَ ِلك إِذا أَقَ َّر بِك ِل ش ِ‬
‫صالةِ ‪ ،‬أَنَّە كافِر َحالل الد َِّم َوالما ِل بِ ِٕ‬ ‫ال َّ‬
‫صدَّقَ بِذَلِكَ ك ِل ِە ال تَخت ِلف ال َمذاهِب فِی ِە‪،‬‬ ‫وم َر َمضان ‪ ،‬و َ‬ ‫ص ِ‬ ‫وب َّ‬ ‫‪،‬و َكذ ِلك لَو َج َح َد وج َ‬
‫َوقَدنَطق بِ ِە القرآن َكما قَدَّمنا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەگەر تۆ دانت بەودا نا کە هەرکەسێک باوەڕ بە پێغبەر بکات صل للا علیە وسلم‪،‬لە‬
‫هەموو شتەکاندا‪،‬بەاڵم ئینکاری لەوە بکات کە نوێژ واجب بێت‪،‬ئەوا ئەو کەسە‬
‫‪#‬کافرە_و_خوێن_و_ماڵی_حەاڵڵـە‪،‬‬
‫ئەمە بە یەکدەنگی هەموو مەزهەبەکان و هەموو زانایان‬
‫_هەروەها نمونەیەکی تر‪:‬ئەگەر نا بە هەموو شتەکانا‪،‬بەاڵم ئینکاری لە زیندوو‬
‫بوونەوەی دوای مردن کرد هەمان حوکمی هەیە‬
‫_هەروەها ئەگەر ئینکاری لە واجب بوونی ڕۆژووی ڕەمەزان بکات‪،‬هەموو دینیش‬
‫بەڕاست بزانێت هەر هەمان حوکمی هەیە‪،‬لەم بارەیەشەوە هیچ کام لە مەزهەبەکان‬
‫ناکۆک نین‪،‬قورئانیش لە بارەی هەمان شتەوە دواوە‪،‬هەروەک لە پێشدا باسمان‬
‫کردووە‬

‫‪26‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫صالةِ ‪،‬‬ ‫ض ِة ُِ جا َء ِبها النَّبيﷺ ‪َ ،‬وه َو أَع َ‬

‫ظم ِمنَ ال َّ‬ ‫فَ َمعلوم ا ََّٔن التَّوحی َد ه َو أَع َ‬
‫ظم فَری َ‬
‫ور َكفَ َر َولَو‬
‫شیئاََُ ِمن َه ِذ ِه االُٔم ِ‬
‫االنسان َ‬ ‫ف إِذا َج َح َد ِٕ‬ ‫وم ‪ ،‬وال َحجِ ‪ ،‬فَكی َ‬
‫ص ِ‬ ‫الزكاةِ ‪ ،‬وال َّ‬ ‫َو َّ‬
‫َع ِم َل‬
‫الرس ِل ك ِل ِهم ال یَكفر؟!‬ ‫وحی َد الَّذي ه َو دین ُّ‬
‫الرسول ﷺ ‪َ ،‬وإِذا َج َح َد التَّ ِ‬ ‫ِبك ِل َما جا َء ِب ِە َّ‬
‫س ْب َحانَ للاِ َما أَ ْع َج َ‬
‫ب هَذَا ال َج ْهل‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئینجا مەعلومە کە ‪#‬تەوحید گەورەترین واجبە کە پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪،‬هێناوەیەتی ‪#‬تەوحید گەورەترە لە نوێژ و زەکات و ڕۆژوو گرتن و حەجکردن‬
‫دەی چۆن ئەگەر ئینسان ئینکاری هەر یەکێ لەو شتانە بکات‪#،‬کافر دەبێت‪،‬با کاریش‬
‫بکات بە گشت ئەو شتانەی کە پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬هێناویەتی؟‬
‫بەاڵم ئەگەر ئینکاری لە ‪#‬تەوحید بکات کە دینی هەموو پێغەمبەرانە‪،‬ئەی ئەمەیان‬
‫چۆن ‪#‬کافر نابێت‪،‬سبحان للا ئەم جەهل و نەفامیە چەندە عەجیبە‬

‫‪#‬وەاڵمـی_سـێـهـەم‪:‬‬

‫َؤالء أَصحاب َرسو ِل ّللا ُِﷺ قَاتَلوا بَني َحنیفَةَ ‪َ ،‬وقَد أَسلَموا َم َع‬ ‫َویقال أَیضاََُ ‪ :‬ه ِ‬
‫صلُّون‬
‫يﷺ َوهم یَش َهدونَ أَن ال ِٕالَە إِال ّللا ‪َ ،‬وا ََّٔن م َح َّمداََُ َرسول ّللا ‪ ،‬وی َؤذِنونَ َوی َ‬
‫النَّب ُّ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەو هاوەاڵنەی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬جەنگیان لە دژی ‪#‬بەنو_حەنیفە بەرپا‬
‫کرد‪"،‬کە ئەوانە عەشیرەتێکی گەورەی عەرەب بوون و موسەیلەمەیان بە پێغەمبەر‬
‫دەزانی"لەگەڵ ئەوەشدا‪،‬چەندەها کردەوەی چاکیان هەبوو‪:‬لەوانەش ئەوە بوو لەگەڵ‬
‫پێغەمبەردا صل للا علیە وسلم‪،‬موسڵمان بووبوون و شایەدیان دەدا بە "ال الە اال‬
‫للا"وە شایەدیان دەدا کە محمد صل للا علیە وسلم‪،‬ڕەوانەکراوی خودایە‪،‬بانگیان دەدا‬
‫و نوێژیشیان دەکرد‬

‫‪24‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ي‪ .‬قلنا ‪ :‬هَذا ه َو ال َمطلوب ‪َ ،‬وإِذا َكانَ َمن َر َفع‬ ‫سیلَ َمةَ نَب ُّ‬
‫فَإِن َقال ‪ِٕ :‬ا َّنهم َیقولونَ ‪ :‬ا َِّٕن م َ‬
‫صالة‬ ‫تان َوال ال َّ‬‫شها َد ِ‬ ‫َرجالََُ ٳلی رت َب ِة النَّبي ِ ﷺ َكفَ َر ‪ ،‬و َح َّل َمالە َو َدمە ‪َ ،‬ولَم تَنفَعە ال َّ‬
‫ت‬
‫س َموا ِ‬ ‫صحا ِبیاََُ أَونَ ِبیاََُ ِٕالَی َمرتَبَ ِة َجب ِ‬
‫َّار ال َّ‬ ‫سانَ أَو یوسف أَو َ‬ ‫ف ِب َمن َرفَع شَم َ‬ ‫‪،‬فَ َكی َ‬
‫ب الَّذِینَ َال یَ ْعلَمونَ )‬‫ّللا َعلَى قلو ِ‬ ‫طبَع َّ‬ ‫ظم شَانَە ! ( َكذَلِكَ یَ ْ‬ ‫َٔرض؟ !سبحانَ ّللا ! ما أَع َ‬ ‫واال ِ‬
‫الروم ‪52‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەگەر گوتی‪:‬ئەوان شایەتیان دەدا کە موسەیلەمە پێغەمبەرە"لەبەر ئەوەی بە کافر‬
‫دانران"ئێمەش دەڵێیین ئەمە مەبەستەکەمانە ئەگەر کەسێک پیاوێک بەرز بکاتەوە بۆ‬
‫پلەی پێغەمبەرایەتی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬ئەوە ئەو کەسە بەم کارەی ‪#‬کافر‬
‫دەبێت‪،‬ماڵ و خوێنیشی حەاڵل دەبێت‪.‬هەردوو شایەتومانەکەی‪.‬هیچ سوودی نەبێت‬
‫کەسە‬ ‫ئەو‬ ‫نەبێت‪،‬ئەی‬ ‫سوودی‬ ‫نوێژەکانیشی‬ ‫بۆی‪،‬هەروەها‬
‫ئەگەر"شەمسان"یان"یوسف" یان ئەصحابەیەک‪،‬یان پێغەمبەرێک بەرزبکاتەوە بۆ‬
‫پلەی خودایی ئاسمانەکان و زەوی‪،‬دەبێت حوکمی چی بێت؟!‬
‫سبحان للا کاری خودا چەندە گەورەیە‪.‬دەفرموێت(واتە‪:‬بەم شێوەیە خودا مۆر دەدات‬
‫لە دڵی ئـەوانەی کە نازانن)الروم‬

‫‪#‬وەاڵمـی_چـوارەم‪:‬‬

‫ي ّللا َعنە بِالنَّار ‪ ،‬كلُّهم یَ َّدعونَ‬ ‫ض َ‬ ‫ي بن أَبي طا ِلب َر ِ‬ ‫َویقال أَیضاََُ ‪ :‬الَّذینَ َح َّرقَهم َعل ُّ‬
‫صحابَ ِة َولَ ِكن‬‫لم ِمنَ ال َّ‬ ‫ّللا َعنە ‪َ ،‬وتَعلَّموا ال ِع َ‬ ‫ي َّ‬ ‫ض َ‬‫ي َر ِ‬ ‫عل ُّ‬
‫ب َ‬
‫ممن أَصحا ِ‬ ‫سالم َوه ِ‬ ‫اال َ‬ ‫ِٕ‬
‫صحابَة‬ ‫ف َوشَمسانَ َوأَمثا ِل ِهما ‪ ،‬فَ َكیف أَج َم َع ال َّ‬ ‫االعتِقا ِدفِي یوس َ‬ ‫اعتَقَدوا فِي َعلي ِمث َل ِٕ‬
‫صحابَةَ ی َك ِفرونَ المس ِلمینَ ؟أَم تَظنُّونَ ا ََّٔن االعتِقا َد فِي"‬‫فرهِم؟أَتَظنُّون ا ََّٔن ال َّ‬‫َعلَی قَت ِل ِهم َوك ِ‬
‫ي للا َعنە ی َك ِفر؟‬ ‫ض َ‬ ‫ب َر ِ‬‫بن أَبي طا ِل ِ‬
‫اج" وأَمثا ِل ِە ال یَضُّر‪َ ،‬واالعتِقا َد فِي َعلي ِ ِ‬ ‫تَ ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەوانەی کە ئیمام علی کوڕی ئەبوو تالیب‪،‬بە ئاگر سووتاندی چەندین چاکەی گەورە‬
‫گەورەیان هەبوو لەو چاکانەیان ئەوە بوو‪:‬‬
‫_هەموویان خۆیان بە موسڵمان دەزانی و ئەوانەش هەندێک بوون لە هاوەاڵنی ئیمام‬
‫علی خودا لێی رازی بێت‪،‬‬
‫ئەوانە زانستی شەرعیان لە هاوەاڵنەوە وەرگرتبوو بەاڵم خراپەیەکەیان هەبوو کە‬
‫‪#‬عەقیدەیان بە ئیمام علی هەبوو‪،‬وەک ئەو خەڵکەی ئەم سەردەمە‪،‬واتە‪:‬سەردەمی‬

‫‪23‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫شێخی ئیسالم محمد بن عبدالوهاب" باوڕیان بە"یوسف"و"شەمسان" هاوشێوەکانیان‬

‫هەیە‪،‬سەیری هەموو هاوەاڵن یەک دەنگ بوون لەسەر ‪#‬کوشتنیان و لەسەر‬
‫‪#‬بەکافردانانیان جا ئێوە سێ ڕێگاتان لە پێشە‪:‬‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬ئەوەیە ئێوە وا گوومان دەبەن کە هاوەاڵکانیش موسڵمانان بە ‪#‬کافر دەزانن‬
‫‪#‬دووەم‪:‬یان ئێوە وا گوومان دەبەن کە ‪#‬عقیدە بوون بە "تاج"وە هاو شێوەکانی زیانی‬
‫نییە و ‪#‬عەقیدە بوون بە ئیمامی علی موسڵمانی پێ ‪#‬کافر دەبێت‬
‫‪#‬سـێـهـەم‪:‬ئەوەیە کە دان بنێن بە ‪#‬عەقیدە کە هەرکەسێک شەریکی بۆ ‪#‬للا دانا‪،‬نە‬
‫شایەتومان و نە هیچ کام لە کردەوە چاکەکانی هیچ سوودێکی نییە‬

‫ئـەمـشـەو چـاوەڕوانی کۆتا وەالمـی ئەم ‪#‬شوبهەیە بن بە ئیزنی خوا‪......‬‬

‫‪25‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 61‬لـەشـیـکـردنــەوەی پــەرتـووکـی "كـَشـْف_الـ ُّ‬

‫شبـ َهـات"‬

‫وەاڵمـدەنـەوەی شـوبـهـەی_نـۆیـەم‪:‬‬

‫وەاڵمـی_پـێـنـجـەم‬

‫صر في زَ ِ‬
‫مان َبني ال َعبَّاس ‪،‬‬ ‫وم َ‬ ‫ب ِ‬ ‫َویقال أَیضاََُ ‪َ :‬بنو ع َبی ِد القَدَّاح الَّذین َملَكوا ال َم ِ‬
‫غر َ‬
‫صلُّونَ‬
‫‪،‬وی َ‬‫االسالم َ‬ ‫كلُّهم َیش َهدون أَن ال ِٕالَەَ ِٕاالَّ ّللا َوا ََّٔن محمداََُ َرسول ّللا ‪َ ،‬ویَدَّعونَ ِٕ‬
‫الجمعةَ َوال َجماعةَ ‪ ،‬فَلَ َّما أَظ َهروا مخالَفَةَ ال َّ‬
‫ش ِری َع ِة فِي أَشیا َء دونَ ما نَحن فِی ِە ‪ ،‬أَج َم َع‬
‫ب ‪َ ،‬وغَزاهم المس ِلمونَ َحتَی‪،‬استَنقَذوا‬ ‫فرهِم َو قِتا ِل ِهم ‪َ ،‬وا ََّٔن ِبالدهم ِبالد َحر ِ‬‫العلَماء َعلَیك ِ‬
‫لدان المس ِلمین‬ ‫َما ِبا َٔی ِدیهم ِمن ِب ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەوە بوو نەوەکانی ‪#‬عوبەید_القداح کە بوونە پادشا و کاربەدەستی مەغریب و مصر‬
‫لە سەردەمی عەباسیەکان‪،‬هەموویان شایەدیان دەدا بە "ال الە اال للا" شایەدیشیان دەدا‬
‫بەوەی کە محمد صل للا علیە وسلم‪،‬ڕەوانەکراوی خودایە‪،‬خۆشیان بە ئەهلی ئیسالم‬
‫دەزانی‪،‬نوێژی جومعە و جەماعەتیان دەکرد‪،‬هەرکە بە ئاشکرا لە شەریعەت‬
‫الیاندا‪،‬کە ئەو کارەی ئەوان کەمتریش بووە لەوەی کە لەم سەردەمەی ئێمەدا‬
‫دەکرێت‪،‬تەواوی زانایانی ئیسالم یەکدەنگ بوون لەسەر ئەوەی کە ئەوانە ‪#‬کافرن‬
‫و بەرپاکردنی جەنگ لە دژیان واجبە‪،‬لەسەر ئەوەش یەکدەنگ بوون کە واڵتەکەیان‬
‫واڵتی جەنگە‪،‬موسڵمانانیش لەگەڵیان کەوتنە جەنگەوە‪،‬هەتا هەموو والتەکانی‬
‫موسڵمانیان لەدەست سەندەوە‬

‫‪#‬تـێـبـیـنـی‪ :‬نەوەکانی ‪#‬عوبەیدی_قداح کێین‪:‬ئەوانە بە درۆ و بوختانەوە خۆیان‬

‫ناونابوو ‪#‬فاطمیەکان هەندێ مێژوو نووسان‪،‬لە ڕاستیدا ئەوانە ئەو یەهود و مەجوس‬
‫بوون لەسەرەتای سەدەی سێیەمی کۆچیدا سەریان هەڵدا‪#،‬ابن_الجوزی نامەیەکی‬
‫نوسی لە دژیان بە ناوی ‪#‬النصر_علي_المصر ئەوەبوو بەدەستی ‪#‬صالح_الدین و‬
‫سوپاکەی لە ساڵی ‪ ۵٦۷‬هیجریدا تەفر و تونا کران‪...‬الحمدللا‬

‫‪22‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪#‬وەاڵمـی_شـەشـەم‪:‬‬

‫رك َوتَك ِذیبِ‬

‫الش ِ‬‫َویقال أَیضاََُ ‪ :‬إِذا كانَ اال ََّٔولونَ لَم یَكفروا ِٕاالَّ ِالَّنَهم َج َمعوا بَینَ ِ‬
‫ب الَّذي ذَ َك َره العلَماء فِي‬
‫ث َو َغی ِر ذَلِكَ ‪ ،‬فَما َمعنَی البَا ِ‬
‫ِٕنكار البَع ِ‬
‫رآن ‪َ ،‬وا ِ‬
‫الرسو ِل َوالق ِ‬‫َّ‬
‫كل َم ْذهَب باب‪ :‬حكم المرتد"وهو المسلم الذي یكفر بعد اسالمە‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەگەر کافرەکانی کۆن بە حیسابی ئێوە‪،‬تەنها بەوە کافر بوو بوون کە کۆمەلێک‬
‫کوفریان بەیەکەوە ئەنجام دابوو"کە شەریکیان بۆ خودا دانا بوو‪ ،‬پێغەمبەر و‬
‫قورئانیان بە درۆ زانیوە‪،‬و ئینکاری زیندوو ُبوونەوەیان کردووە‪،‬چەندەها کوفری‬
‫دیکەشیان کردووە‪،‬ئەو هەموو کوفرەیان کردووە ئینجا بە کافر حسێب کراون‪،‬جا‬
‫ئەگەر وابێت‪،‬ئەی ئەو باسانە مەعنای چیە کە زانایانی شەریعەت لە هەموو‬
‫مەزهەبەکاندا باسیان کردووە لە کتێبەکانی شەریعەتدا بەناوی(باب حکم‬
‫المرتد)واتە‪:‬باسی حوکمی هەڵگەڕاوە‪،‬کە پێناسەیان کردووە گووتیانە"ئەو‬
‫موسڵمانەیە کە لە دوای موسڵمان بوونی کافر بێتەوە‬

‫الرج ِل و َمالَە ‪َ ،‬حتَّی أَنَّهم‬ ‫ث َّم ذَ َكروا أَنواعاََُ َكثی َرةََُ ‪،‬ك ُّل نَوعِ ِمنها یَكفر وی ِح ُّل َد َم َّ‬
‫ها‪،‬مثل َك ِلم ِة یَذكرها بِ ِلسانِ ِە دونَ قَلبِ ِە ‪ ،‬أَو َك ِل َمةَ یَذكرها‬
‫ذَ َكروا أَشیا َء یَسی َرة َ ِعن َد َمن فَعَلَ ِ‬
‫زح َواللَّع ِ‬
‫ب‬ ‫َعلی َوج ِە ال َم ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫پاشان زانایان چەندەها جۆر لە کوفریان باس کردووە‪،‬چەندین نمونەیان لەسەر‬
‫هێناوەتەوە‪،‬هەر دانەیەک لەو جۆرانە بەتەنها‪،‬موسڵمانی پێ کافر دەبێت"باسی‬
‫ئەوەشیان کردووە کە بە تەنها یەک عەقیدە‪،‬یان بەتەنها یەک کردەوە یان بە تەنها‬
‫یەک گوتە کافر دەبێت"خوێن و ماڵی ئەو کەسەشی پێ حەاڵل دەبێت بۆ‬
‫موسڵمانان‪،‬هەتا ئەو زانایانە باسی چەند شتێکی بچوکیان کردووە"کە الی خەڵکی‬
‫بچوکن"کە هەرکەسێک بیکات پێی کافر دەبێت‪#،‬وەکـ ئەگەر کەلیمەیەکی بەدەم‬
‫گووت و بە دڵ باوڕی پێ نەبوو‪،‬یان ئەگەر وشەیەکی گوت لە ڕووی گاڵتە و‬
‫مزاحەوە‬

‫‪21‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 61‬لـەشـیـکـردنــەوەی پــەرتـووکــی "کَـ ْشـف_الشـُّبـهـَات"‬

‫کـۆتـا وەاڵمـی شـوبـهـەی_نـۆیـەم‬

‫وەاڵمـی_حـەوتـەم‪:‬‬

‫اِل َما قَالوا َولَقَ ْد قَالوا َك ِل َمةَ ْالك ْف ِر َو َكفَروا‬

‫ویقال أَیضاََُ ‪ :‬الَّذین قَال ّللا فِیهم ‪َ ( :‬ی ْح ِلفونَ ِب َّ ِ‬
‫سمِعتَ ّللاَ َكفَّ َرهم ِب َك ِل َم ِة َمع َكو ِن ِهم ِفي زَ َم ِن َرسو ِل ّللاِ ﷺ‬ ‫َب ْع َد إِس َْال ِم ِه ْم ) التوبة ‪13‬أَما َ‬
‫‪،‬ویَحجُّونَ ‪َ ،‬وی َو ِحدونَ ‪.‬‬ ‫صلُّونَ ‪َ ،‬ویزَ ُّكونَ َ‬ ‫َویجاهِدونَ َمعَە َوی َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەوانەی کە ‪#‬للا لە بارەیانەوە دەفرموێت(واتە‪:‬ئەو مونافیقانە سوێند دەخۆن بە خودا‬
‫کە شتی وایان نەگووتووە‪،‬سوێند بەخودا کەلیمەیەکیان گووت کە کوفر بوو‪،‬وە‬
‫کافریش بوون لەدوای ئەوەی کە موسڵمان بوون)التوبة‬
‫گوێت گرت لە وتەی خودا کە ئەوانی بە کافر دانا بەوەی تەنها یەک کەلیمەیان‬
‫گوتبوو‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا چەندین چاکەی گەورە گەورەیان هەبوو‪،‬لەو چاکانەیان ئەوە‬
‫بوو‪ :‬لەسەردەمی پێغەمبەردا صل للا علیە وسلم‪،‬بوون و لەگەڵ ئەودا جیهادیان‬
‫دەکرد‬
‫و نوێژیان دەکرد و زەکاتیان دەدا و حەجیان دەکرد و خودایان بە تەنها دەزانی و‬
‫شەریکیان بۆ دانەدەنا‬

‫و َك َذ ِلك الَّذینَ قَال ّللا فِیهم ‪( :‬ق ْل أَ ِب َّ ِ‬

‫اِل َوآیَاتِ ِە َو َرسو ِل ِە ك ْنت ْم تَ ْستَ ْه ِزئونَ * َال تَ ْعتَذِروا قَ ْد‬
‫ص َّر َح ّللا فِیهم أَنَّهم َكفَروا َبع َد‬ ‫هؤالء الَّذینَ َ‬
‫ِ‬ ‫َكفَ ْرت ْم َب ْع َد ِإی َمانِك ْم ُ َ) التوبة ‪ 22 – 25‬فَ‬
‫َزو ِة تَبوكَ ‪ ،‬قَالوا َك ِل َمةَ ذَ َكروا أَنَّهم قَالوها َعلی‬ ‫ِٕایمانِ ِهم َوهم َمع َرسو ِل ّللاِ ﷺ فِي غ َ‬
‫َوج ِە ال َمزحِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هەروەها ئەوانەش کە خودا لەبارەیانەوە فەرموویەتی(واتە‪:‬پێیان بلێ ئایا بە خودا و‬
‫بەئایەتەکانی و بە پێغەمبەرەکانی گاڵتەجاڕی و سوکایەتیتان دەکرد‪،‬هیچ عوزرێ‬
‫بۆخۆتان نەهێننەوە‪،‬بە تەئکیدی ئێوە بوون بە کافر دوای ئەوەی کە ئیمانتان‬
‫هێنابوو)التوبة‬

‫‪28‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ئا ئەوانە کە خودا بە ئاشکرا باسی ئەوانی کردووە کە کافربوون پاش ئەوەی کە‬
‫ئیمانیان هێنابوو‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا ئەوان لەگەڵ پێغەمبەری خودا بوون‪،‬لە غەزای‬
‫تەبوکدا‪،‬کەلیمەیەکیان گوتبوو‪،‬الی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬عوزریان بۆ خۆیان‬
‫هێنایەوە کە لە ڕووی میزاح و گاڵتەوە گووتبوویان‬

‫ساََُ یَش َهدون أَن ال ُٕ ُِالَەَ‬ ‫ِي قَولهم ‪ :‬ت َك ِفرونَ ِمنَ المس ِلمینَ أُنا َ‬ ‫فَتَا َٔ َّم َل هَذ ِه ال ُّ‬
‫شب َهة َوه َ‬
‫ق‬ ‫صلُّونَ َویَصومونَ ‪.‬ث َّم تَا َٔ َّم َل َجوابَها ‪ ،‬فَ ِٕانَّە ِمن أَنفَعِ َما فِي هَذ ِه اال َ‬
‫َٔورا ِ‬ ‫ا َِّٕال ّللا َوی َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا تۆش جوان سەرنجی ئەم ‪#‬شوبهەیە بدە و لێی وورد بەرەوە‪،‬ئەویش ئەوەیە کە‬
‫دەڵێن‪:‬ئێوە کەسانێـکـ لە موسڵمانان بە کافر دەزانن کە شایەدی دەدەن بە‬
‫‪#‬الَاِلەَ_االَّ_للا و نوێژیش دەکەن و ڕۆژووش دەگرن‪،‬پاشان تۆش جوان لە‬
‫جوابەکەی ورد بەرەوە‪،‬لەبەر ئەوە وات پێ دەڵێم چوونکە ئەمە بەسوودترین بابەتە‬
‫لەم کتێبەدا‬

‫‪#‬وەاڵمـی_هـەشـتـەم‪:‬‬

‫َو ِمنَ ال َّد ِلی ِل َعلَی ذَلِكَ أَیضاََُ ‪َ :‬ما َح َكی ّللا َعن بَني إِسرائی َل َم َع ا ِ‬
‫ِٕسالم ِهم َو ِع ِلم ِهم‬
‫اجعَ ْل لَنَا إِلَ ًها َك َما لَه ْم آ ِل َهة ُ َ) األعراف ‪148‬‬
‫الح ِهم ‪ ،‬أَنَّهم قَالوا ِلموسی ‪ْ ( :‬‬
‫ص ِ‬ ‫َو َ‬
‫ي ﷺ ‪ ،‬ا ََّٔن هَذا ن َِظیر‬ ‫َٔنواط ‪ ))..‬فَ َحلَ َ‬
‫ف النَّب ُّ‬ ‫ص َحابَ ِة ‪(( :‬أَج َعل لَنا ذات ا ِ‬ ‫َوقَول ا ِ‬
‫ُٔناس مِنَ ال َّ‬
‫ِٕسرائی َل ‪ :‬أَج َعل لَنا ِٕالَ َهاََُ ‪[ .‬صحیح ‪ ،‬المشكاة (‪)٫٤٫۱‬‬
‫قَو ِل بَني ا َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەڵگەیەکی دیکەش ئەوەیە کە خودا لەبارەی نەوەکانی ئیسڕائیلەوە بۆمان‬
‫دەگێڕێتەوە‪،‬لەگەڵ ئەوەدا موسڵمان بوون و خاوەنی عیلم بوون و صالح بوون‪،‬هاتن‬
‫بە موسایان گووت‪(:‬واتە‪:‬ئەی موسا پەرستراوێکمان بۆ دابنێ‪،‬وەک ئەو قەومەی تر‬
‫کە پەرستراوێکیان هەیە)االعراف‬
‫‪#‬ئەبوو_واقیدی_اللیثي‪:‬دەڵێت‪:‬لەگەڵ پێغەمبەری خوا دا چووینە دەر بۆ حونەین‪،‬لەو‬
‫کاتەشدا تازە موسڵمان بووین‪،‬موشریکەکانیش دارێکی سیدریان هەبوو واتە‪،‬داری‬
‫‪#‬نەبق لە پالیدا دەمانەوە بۆ موبارەکی‪،‬سیالئەکانیان پێوە هەڵدەواسی بۆ موبارەکی‬
‫پێیان دەگووت‪# :‬ذات_انواط واتە‪:‬درەختی هەڵواسین بۆ بەرەکەت‪،‬ئێمەش کە بەالی‬

‫‪22‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫درەختەکەدا تێپەڕبووین گوتمان ئەی پێغەمبەری خوا صل للا علیە وسلم‪.‬تۆش‬

‫درەختێکمان بۆ دابنێ‪،‬وەک ئەوان چەکەکانمانی پێوە هەڵبواسین‬
‫پێغەمبەریش صل للا علیە وسلم‪.‬سوێند بەخوا‪،‬ئەوەی وتتان وەک ئەوەی قەومەکەی‬
‫موسا بوو بە موسایان گووت ‪)........‬صحیح‬

‫ِي ‪ :‬أَنَّهم یَقولونَ ‪ :‬ا َِّٕن بَني‬

‫صة ‪َ ،‬وه َ‬
‫شركینَ شب َهة یدلون ِبها ِعن َد هَذ ِه ال ِق َّ‬ ‫ولَ ِكن ِللم ِ‬
‫ِٕسرائی َل لَم یَكفروا بِذَ ِلك‪َ ،‬و َكذَلِكَ اَّلذینَ قالوا ِللنَّبي ِ ﷺ أَج َعل لَنا ذات ا ِ‬
‫َٔنواط ‪ .‬لَم یَكفروا‬ ‫ا َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەاڵم موشریکەکان شوبهەیەکیان دیکەیان هەیە لەگەڵ باسکردنی ئەم چیڕۆکەدا‬
‫دەهێننە پێش ئەمەش ئەوەیە کە دەڵێن(نەوەکانی ئیسڕ‬
‫ائیل‪:‬بەو کارەیان نەبوون بە کافر‪،‬هەروەها ئەوانەش کە بە پێغەمبەریان گووت‬
‫درەختێکمان بۆ دابنێ بۆ هەڵواسینی چەکەکانمان دیسانەوە کافر نەبوون)‬
‫مەبەستی موشریکەکان ئەوەیە کە مادام هاوەاڵنی موسا کە گووتیان ئەی‬
‫موسا‪:‬پەرستراوێکمان بۆ دابنێ‪،‬هاوەاڵنـی پێغەمبەریش گووتیان‪:‬درەختێکمان بۆ‬
‫دابنێ بۆ موبارەکی‪،‬لەبەر چاو و گوێی ئەو دوو گەورە پێغەمبەردا ئەو شتەیان‬
‫گوت‪:‬کەچی ئەو دوو پێغەمبەرە نەهاتن بەو کەسانە بڵێن ئێوە کافر بوون‪.‬دەی تەوبە‬
‫بکەن و موسڵمان ببنەوە‪،‬ئەی ئێوە چۆن ئێمە بەکافر دەزانن کە هاواری لە غەیری‬
‫خوا دەکەین و سەربڕین بۆ غەیری خودا ئەنجام دەدەین‬

‫ي ﷺ لَم‬ ‫ِٕسرائی َل لَم یَفعَلوا ذَ ِلك ‪َ ،‬و َكذَلِكَ الَّذین َ‬

‫سا َٔلوا النَّب َّ‬ ‫فَال َجواب أَن نَقول ‪ :‬ا َِّٕن بَني ا َ‬
‫خالف َّ‬
‫ان بني‬ ‫َ‬ ‫ِٕسرائی َل لَو فَ َعلوا ذَلِكَ لَ َكفَروا‪.‬وال‬ ‫الف ا ََّٔن َبني ا َ‬ ‫َیف َعلوا ذَلِكَ ‪َ ،‬وال ِخ َ‬
‫الف ان الذینَ نَ َهاهم النَّبي صل للا علیە‬ ‫فروا‪،‬و َكذَالِكَ الَ ِخ َ‬
‫َ‬ ‫اس َْرائی َل لوا فَ َعلوا ذَالِكَ لَ ِك‬
‫طلوب‬ ‫روا‪،‬و َهذَا هو ال َم ْ‬
‫َ‬ ‫انواط َب ْع َد نَهی ِە لَ َكفَ‬
‫‪،‬واتَّخَذوا ذَاتَ َ‬ ‫وسلم‪،‬لو لَم ی ِطیعوه َ‬
‫ْ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـەکـەی‪:‬نەوەکانی ئیسڕائیل ئەو کارەیان نەکرد‪،‬وە هەروەها ئەوانەی کە‬
‫داوایان لە پێغەمبەر گیان کرد کە درەختەکەیان بۆ دابنێت‪،‬خۆیان کارەکەیان‬
‫نەکرد‪(،‬واتە لەدوای قەدەغەکردنەکەی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم)‬
‫_جا هیچ ناکۆکیەک نییە کە ئەوانەی پێغەمبەر نەهی لێکردن ئەگەر بێفەرمانی‬
‫پێغەمبەریان بکردبایە‪،‬درەختی هەڵواسینەکەیان بۆ خۆیان دابنایە‪،‬ئەوا کافر‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫دەبوون‪،‬ئەمەش هەمان مەبەستی ئێمەیە کە گوتمان‪:‬هەرکەسێک شیرک و کوفر‬

‫بکات با هاوەاڵیش بێت‪،‬هەر کافر دەبێت‪،‬و کردەوە چاکەکانی وەک شایەدومان و‬
‫نوێژ و ڕۆژوو و هیچ ئیستیفادەیەکی پێ ناگەیەنێت)‬

‫‪#‬شێخ_سلێمانی_کـوڕی_عبدللا دەفرموێت(هەرکەسێک ویستی شیرک ئەنجام بدات‬

‫نەزانیش بوو‪،‬و پێی گوترا ئەو کارە درووست نیە‪،‬ئەگەر یەکسەر وازی هێنا‪،‬ئەوە‬
‫ئەو کەسە کافر نابێت)‬

‫الشرك ال یَدْري‬ ‫والكن هذه القصة تفید‪:‬ان المسلم بل العَا ِل َم قَد یَ َقع في انواعِ ِمنَ ِ‬
‫ان َهذَا من اكبَ ِر‬ ‫ان قَ ْو َل ال َجاهِل(التَّ ْوحید فَ ِه ْمنَاه) َّ‬
‫ز‪،‬ومعرفة َّ‬ ‫َعنها‪،‬فتفید التَّعَلُّم َوالتَّ َح ُّر َ‬
‫الم الك ْفر‪،‬وهو‬ ‫‪،‬ان المسلم الم َجتَهد الذي اذَا تَ َكلَّ َم بِ َك ِ‬ ‫ضا ً َّ‬
‫طان‪،‬وتفید ا ْی َ‬ ‫ل‪،‬و َمكائِ ِد الشی َ‬
‫ال َج ْه َ‬
‫تاب من سا َعتِ ِە انە الَیَكفر‪َ ،‬ك َما فعَ َل بنوا اس َْرائیلَ‪،‬والذینَ‬ ‫‪،‬و َ‬ ‫الَ یَدْري فَنبِەَ علي ذَالِكَ َ‬
‫ضا انَّە لو لَم یَ ْكفروا فإنە یغَ ِلظ علیە ال َكالَم‬ ‫سأَلوا النَّبي صل للا علیە وسلم‪،‬وتفید ای َ‬ ‫َ‬
‫تَ ْغلیظا شَدیدا ً‪َ .‬كما فَعَل رسول للا صل للا علیە وسلم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەم داستانە واتە‪:‬هەردوو داستانی نەوەکانی ئیسڕائیل و درەختی هەڵواسینەکە‪،‬پێنج‬
‫پەند و عیبرەتی تێدایە‪:‬‬
‫‪#‬پـەنـدی_یـەکـەم‪:‬موسڵمانی جاهیل بەڵکو زانای شەریعەتیش‪،‬هەندێ جار دەکەوێتە‬
‫ئەنواعی شیرکەوە هەر بە خۆشی نازانێت‬
‫‪#‬پـەنـدی_دووەم‪:‬فێربوونی تەوحید و ناسینی ئەنواعی شیرک واجبە لەسەر هەموو‬
‫کەسێک‪،‬وە ووردبوونەوە لە گوتە و کردەوەی خۆمان بە ترسەوە واجبە‪،‬ئەوەش لە‬
‫ترسی ئەوەی نەوەک شەریکمان بۆ خودا دانابێت و بە خۆمان نەزانیبێت‬
‫‪#‬پـەنـدی_سـێـهـەم‪:‬تێدەگەین کە ئەو کەسە نەفامەی کە گوتی‪:‬لە تەوحید بە جوانی‬
‫حاڵی بووین)ئەمە یەکێکە لە گەورەترین نەفامیەکان و یەکێکە لە گەورەترین‬
‫پیالنەکانی شەیتان‬
‫کەواتە‪:‬پێویستە دەرسەکانی تەوحید و شەرحەکانی چەند جارە بکرێنەوە و بەجوانی‬
‫خەڵکی لێ حاڵی بکرێت‪،‬جا ئەگەر ئەو کۆمەڵە هاوەاڵنە ئەو کارە خراپەیان بەسەردا‬
‫هات ئەی دەبێت کەسانی دیکە چیان بەسەر بێت‬
‫‪#‬پـەنـدی_چـوارەم‪:‬موسڵمانی موجتەهید واتە ئەوکەسەی هەوڵ دەدا حەق‬
‫بدۆزێتەوە‪،‬بەاڵم لە نەزانیدا کەوتە هەڵەوە و بە خۆی نەزانی قسەیەکی کوفری‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫گوت‪(:‬نەیزانی ئەو وتەیە نادرووستە)و ئەگەر ئاگادار کرایەوە و یەکسەر وازی هێنا‬
‫و پەشیمان بوویەوە‪،‬ئەوا بەکافر حیساب ناکرێت‪،‬هەروەک نەوەکانی ئیسڕائیل و ئەو‬
‫کۆمەڵە لە هاوەاڵنی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪،‬یەکسەر وازیان هێنا و پەشیمان‬
‫بوونەوە‬
‫‪#‬پـەنـدی_پـێـنـجـەم‪:‬هەرکەسێک کەوتە کوفرەوەئەگەر عوزری هەبوو‪،‬ئەوا بەکافر‬
‫دانانرێت‪،‬بەاڵم گوتەی توند و ڕقی بەرانبەر دەکرێت‪،‬هەروەک پێغەمبەر وای کرد‬

‫‪16‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی( ‪ ) 64‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتـووکـی " َكـش ْـف_الـشـُّبـهـَات"‬

‫ڕەددانـەوەی بـەڵـگـەکـانـی دەسـتـی مـوشـریـکـان‬

‫یـەکـەم‪:‬وەاڵمـی حـەدیـسـەکـەی ئـوسـامـە"👇‬

‫ولَ ِک َّن أَعدا َء ّللاِ َما فَ ِهموا َمعنَی االَٔحا ِدیث ‪:‬‬
‫سالم‬
‫اال َ‬ ‫ظ َّن أَنَّە َما ا َّد َعی ِٕ‬‫ب أَنَّە َ‬
‫سبَ ِ‬
‫سالم بِ َ‬
‫اال َ‬ ‫الَُ ا َّد َعی ِٕ‬‫فَا َٔ َّما َحدیث أُسا َمةَ ‪ ،‬فَ ِٕانَّە قَتَ َل َرج َ‬
‫ف َعنە َحتَّی یَتَبَیَّنَ‬ ‫ب ال َك ُّ‬ ‫سالم َو َج َ‬
‫اال َ‬ ‫علَی َد ِم ِە و َما ِل ِە ‪َ ،‬و َّ‬
‫الرجل إِذا أَظ َه َر ِٕ‬ ‫ا َِٕالَّ خَوفاََُ َ‬
‫سبِی ِل‬ ‫ِمنە َما یخا ِلف ذَ ِلك‪َ .‬وأَنزَ َل ّللا تَعالَی فِي ذَ ِلك ‪( :‬یَا أَیُّ َها الَّذِینَ آ َمنوا ِإذَا َ‬
‫ض َربْت ْم فِي َ‬
‫ف َعنە والتَّثَبُّت ‪ ،‬فَإِذا‬ ‫ّللا فَتَبَیَّنوا ) النساء ‪ 23‬أَي ‪ :‬فَتَثَبَّتوا‪.‬فَاالیَة تَد ُّل َعلی أَنَّە یَ ِجب ال َك ُّ‬ ‫َّ ِ‬
‫سالم قتِلَ؛ ِلقَو ِل ِە تَعالَی ‪ ( :‬فَتَ َبیَّنواَ ) َولَو َكانَ ال یقتَل إِذا‬ ‫اال َ‬ ‫تَ َبیَّنَ ِمنە َبع َد ذَلِكَ َما یخا ِلف ِٕ‬
‫ت َمعنَی‬ ‫قالَها لَم َیكن للتَّثَبُّ ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەاڵم دوژمنانی خودا لە مەعنای حەدیسەکان حاڵی نەبوون‬
‫"ئەوەیە کە ئوسامە لە کاتی جەنگدا پیاوێکی کوشت کە خۆی بە موسڵمان نیشان‬
‫دا‪،‬لەبەرئەوەش کوشتی چوونکە وای دەزانی کە ئەو پیاوە لە ترسی کوشتن و بۆ‬
‫پاراستنی ماڵ و موڵکی‪،‬خۆی بە موسڵمان دەرخستووە‪،‬مەعنای تەواوی حەدیسەکە‬
‫ئەوەیە کە هەرکەسێک بە گوتنی‪:‬ال إلە اال للا‪،‬ئیسالمەتی خۆی نیشاندا دەبێ وازی‬
‫لێ بهێنرێت‪،‬ئەم وازهێنانەش بەیەکجاری نییە‪،‬بەڵکو وازهێنانێکی کاتییە‪،‬هەتا ڕوون‬
‫دەبێتەوە ئایا بەردەوام دەبێت لە سەر ئیسالمەتیەکەی یان هەڵی دەوشێنێتەوە‪،‬جا ئەگەر‬
‫ئیسالمەتیەکەی هەڵوەشاندەوە‪،‬ئەو کاتە واجبە‪#،‬بەکافر دابنرێت و کوشتاری بکرێت‬
‫با بشڵێت ال الە اال للا‪.‬لەبەو بارەشەوە خودا ئەم ئایەتەی دابەزاند(واتە‪:‬ئەی ئەو‬
‫کەسانەی کە ئیمانتان هێناوە کاتێ کە سەفەرتان کرد لە پێناوی خوادا بۆ جیهاد"لە‬
‫هەرشتێ دڵنیا نەبوون"پەلەمەکەن و لێی وورد ببنەوە و لێی بکۆڵەنەوە)النساء‬
‫ئایەتە مەعنای ئەوەیە هەرکەسێ گوتی الالە اال للا‪،‬دەبێت واز لێ بهێنرێت و‬
‫ووردبونەوە لە حاڵی بکرێت جا ئەگەر لە دوای ئەوە هەرشتێکی پێچەوانەی ئیسالمی‬
‫لێدەرکەوت‪،‬ئەو کاتە ‪#‬دەکوژرێت چونکە فەرموویەتی"فَتَبَیِنوا"جا ئەگەر بەو جۆرە‬

‫‪14‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫بوایە کە بەتەنها وتنی ال الە اال للا‪.‬کوشتنی لەسەر بچوایە ئەو کاتە هیچ مەعنایەک‬
‫بۆ وردبوونەوە و لێکۆڵینەوە نەدەما‬

‫‪#‬دووەم وەاڵمـی هـەتـا دەڵـێـن"الَإِلَەَ االَّ للا"👇‬

‫ب‬
‫سالم َو َج َ‬
‫اال َ‬ ‫و َكذلِكَ ال َحدیث االخَر َوأَمثَالە َمعناه َما ذَ َكرناه ‪ :‬ا ََّٔن َمن أَظ َه َر التَّوحی َد َو ِٕ‬
‫ف َعنە ِٕالَی أَن یَتَبَیَّنَ ِمنە ما یناقِض ذَ ِلك‪.‬‬
‫ال َك ُّ‬
‫والدَّلیل َعلَی هَذا ‪ :‬ا ََّٔن َرسو َل ّللاِ ﷺ قَا َل ‪ ((:‬أَقتَلتَە بَع َدما قَا َل ‪َ :‬ال ِٕالَەَ ِٕاالَّ ّللا ؟!‬
‫[البخاری(‪ ، )٤۲٦۸‬ومسلم(‪])۸٦‬‬
‫اس َحتَی یَقولوا ‪ :‬؛ َال ِٕالَەَ ِٕاالَّ ّللا )البخاری‪ ، ۲٫‬ومسلم ‪۲۲‬‬
‫وقَال ‪( :‬أُ ِمرت أَن أُقاتِ َل النَّ َ‬
‫َٔدركتهم الَٔقتلَنَّهم قَت َل َعاد‬ ‫ه َو الَّذي قَا َل فِي الخ ِ‬
‫َوارجِ ‪ ( :‬أَینَ َما لَ ِقیتموهم فَاقتلوهم ؛ لَئِن ا َ‬
‫البخاری‪ ، ۱٦۳۳‬ومسلم‪۳٤٦٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هەروەها ئەو حەدیسەی تریش کە فەرمووی(فەرمانم پێدراوە لە دژی خەڵکی بجەنگم‬
‫هەتا دەڵێن‪:‬ال الە اال للا‪،‬ئەو حەدیسانەش کە لەم حەدیسە دەچن‪،‬هەمان مەعنایان هەیە‬
‫کە باسمان کرد‪،‬کە گوتمان‪:‬هەرکەسێک ‪#‬تەوحید و ‪#‬ئیسالمەتی لە خۆیدا‬
‫دەرخست‪،‬ئەوکاتە واجبە وازی لێ بهێنرێت‪،‬مەگەر دواتر کار و کردەوەیەکی لێ‬
‫دەربکەوێت کە پێچەوانەی ‪#‬شایەدومانەکەیەی بێت‪،‬‬
‫بەڵگەش لەسەر ئەوەی کە مەبەستی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬ئەمە بووە‪،‬ئەوەیە‬
‫کە ئەو پێغەمبەرە صل للا علیە وسلم‪.‬بە ‪#‬ئوسامەی فەرموو(چۆن کوشتت دوای‬
‫ئەوە کە گوتی‪:‬ال الە اال للا‪،‬وە کە فەرموویەتی‪:‬فەرمانم پێدراوە کە لەدژی خەڵکی‬
‫بجەنگم هەتا دەڵێن‪:‬الالە اال للا‪،‬هەر هەمان پێغەمبەرە کە لە بارەی ‪#‬خەواریجەوە‬
‫فەرموویەتی‪:‬لەهەر شوێنێک پێیان گەیشتن بیانکوژن ئەگەر پێیان بگەم کوشتارێکیان‬
‫دەکەم وەک کوشتاری قەومی عاد)‬

‫‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ص َحا َبةَ َیح ِقرونَ‬

‫الَُ َوتَسبیحاََُ ‪َ ،‬حتَّی ا ََّٔن ال َّ‬ ‫اس ِعبا َدةََُ َوتَهلی َ‬ ‫َم َع َكونِ ِهم ِمن أَكثَ ِر ال َّن ِ‬
‫ثرة‬ ‫صحا َب ِة ‪ ،‬فَلَم تَنفَعهم َال ِٕالَەَ ِٕاالَّ ّللا َ‬
‫‪،‬وال َك َ‬ ‫لم ِمنَ ال َّ‬ ‫صالتَهم ِعن َدهم ‪َ ،‬وهم تَ َعلَّموا ال ِع َ‬ ‫َ‬
‫ش ِری َعة‪َ .‬و َكذ ِلك َما ذَ َكرناه ِمن قِتا ِل‬ ‫ظ َه َر ِمنهم مخالَفَة ال َّ‬ ‫سالم لَ َّما َ‬
‫اال ِ‬ ‫ال ِعبا َدةِ ‪َ ،‬وال ادَّعاء ِٕ‬
‫ص َحابَ ِة بَنِي َحنیفَةَ‪.‬‬‫الیَهو ِد ‪َ ،‬وقِتا ِل ال َّ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫لەگەڵ ئەوەشدا ئەوانە"واتە‪،‬خواریج"کەسانێک بوون لە زۆربەی خەڵکی عیبادەتیان‬
‫زیاتر دەکرد و زیاتر الالە اال للا یان دەگوت و سبحان للا یان دەکرد‪،‬هەتا‬
‫هاوەاڵکانیش نوێژەکانی خۆیان لە بەرامبە‬
‫ر نوێژەکانی ئەواندا بەکەم دەزانی‪،‬ئەوانە زانستی شەرعیان لە هاوەڵەکانەوە‬
‫وەرگرتبوو‪،‬ئەوجا گوتنی‪:‬الالە اال للا‪،‬بۆ ئەوان هیچ سودی نەبوو‪،‬ئەوەش کە‬
‫عیبادەتی زۆریان دەکرد بۆ خودا هیچ سودی نەبوو‪،‬ئەوەش کە خۆیان بە موسڵمان‬
‫و بە ئەهلی ئیسالم دەزانی هەموو ئەمانە سودیان نەبوو کاتێ ئەوەیان لێدەرکەوت‬
‫کە الدان بوو لە شەریعەتی ئیسالم‪،‬هەروەها ئەوەش کە باسمان کرد لەبارەی‬
‫کوشتاری ‪#‬جولەکەوە لەالیەن پێغەمبەرەوە صل للا علیە وسلم‪.‬هەروەها جەنگ و‬
‫کوشتاری هاوەاڵکان لە دژی ‪#‬بەنی_حەنیفە ئەوانەی کە موسەیلەمەیان بە‬
‫ڕەوانەکراوی خودا دەزانی‬

‫ق لَ َّما أَخبَ َره َرجل أَنَّهم َمنَعوا َّ‬

‫الز َكاة ؛‬ ‫طلَ ِ‬
‫ي ﷺ أَن یَغز َو بَني المص َ‬ ‫َو َكذَ ِلك َُ أَرا َد النَّب ُّ‬
‫َحتَّی أَنزَ َل ّللا تَعَالی ‪( :‬یَا أَیُّ َها الَّذِینَ آ َمنوا إِ ْن َجا َءك ْم فَا ِسق بِنَبَإ فَتَبَیَّنواَ) الحجرات ‪2‬‬
‫الرجل َكاذِباََُ َعلَی ِهم‪َ .‬وك ُّل َهذَا ید ُّل علي َّ‬
‫ان م َرا َد النبي صل للا علیە وسلم‪.‬في‬ ‫َو َكان َّ‬
‫الو ِار َدةِ َما ذَ َك ْرنَاه‬ ‫َ‬
‫االحادیث َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫هەروەها پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬ویستی ‪#‬غەزای بەنی ‪#‬موستەلەق‬
‫بکات‪،‬ئەمەش کاتێک بوو کە یەکێ لە هاوەاڵن خەبەری پێدا کە ئەو قەومە زەکات‬
‫نادەن‪،‬هەتا خودا ئەو ئایەتەی دابەزاند(واتە‪:‬ئەی ئەوانەی کە ئیمانتان هێناوە ئەگەر‬
‫فاسقێک خەبەرێکی بۆتان هێنا لێ بکۆڵنەوە و ڕوونی بکەنەوە)ئەو پیاوەش کە‬
‫خەبەرەکەی هێنابوو درۆی کرد بوو بەناوی ئەوانەوە‪،‬هەموو ئەمانە ئەوە دەردەخەن‬
‫کە مەبەستی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬لەو حەدیسانەدا‪،‬ئەوەیە کە باسمان کرد"کە‬
‫هەرکەسێک خۆی بە ئەهلی ئیسالم دەرخست واجبە‪،‬وازی لێ بهێنرێت هەتا‬
‫ئەوکاتەی شتێکی لێ دەرکەوێت کە پێچەوانەی ئیسالم بێت)‬

‫‪15‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪ ) 63‬لـەشـیـکـردنـەوەی پـەرتــووکـی "‪َ #‬كـشـْف_الـشـُّبـ َهـات"‬

‫ڕەددانـەوەی بـەڵـگـەکـانـی دەسـتـی مـوشـریـکـان‬

‫بـەڵـگـەی_سـێـهـەم‪👇:‬‬

‫"شـەفـاعـەتـی قـیـامـەت و وەاڵمـەکـەی"‬

‫وم ال ِقیا َم ِة یَست ِغیثونَ بِآ َد َم ‪ ،‬ث َّم‬ ‫ي ﷺ ‪ :‬ا ََّٔن النَّ َ‬
‫اس یَ َ‬ ‫ُٔخری ‪َ :‬وه َو ما ذَ َك َره النَّب ُّ‬ ‫ولَهم شب َهة ا َ‬
‫سی ‪ ،‬فَكلُّهم یَعتَذِرونَ َحتَّی یَنتَهوا ِٕالَی َرسو ِل‬ ‫سی‪ ،‬ث َّم بِعی َ‬ ‫وح ‪ ،‬ث َّم بِإِبراهی َم ‪ ،‬ث َّم بِمو َ‬
‫بِن ِ‬
‫ست ِشركاََُ ‪.‬‬ ‫االستِغاثَةَ بِغَی ِر ّللاِ لَی َ‬ ‫ّللاِ ﷺ ‪،‬قالوا ‪ :‬فَ َهذا یَد ُّل َعلَی ا ََّٔن ِٕ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەو حەدیسەیە کە پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬باسی کردووە‪،‬کە خەڵکی لە ڕۆژی‬
‫قیامەتدا لەدەست نارەحەتیەکانی قیامەت‪ ،‬هاوار دەبەن بۆ ‪#‬ئادەم‪ ،‬پاشان بۆ‬
‫‪#‬نوح‪،‬پاشان بۆ ‪#‬ابراهیم‪،‬پاشان بۆ ‪#‬موسا‪،‬پاشان بۆ ‪#‬عیسی‪،‬بۆ ئەوەی شفاعەت بۆ‬
‫ئەو خەڵکە بکەن‪،‬کە لەو ناڕەحەتیە رزگاریان بکات‪،‬هەر هەموویان عوزر‬
‫دێننەوە‪،‬کە ناتوانن شەفاعەت بکەن‪،‬هەتا لە کۆتایدا دەڕۆن بۆالی پێغەمبەرمان صل‬
‫للا علیە وسلم‪.‬ئینجا ئەم موشریکانە دەڵێن‪:‬مادام ئەو خەڵکە هاواریان برد بۆ‬
‫پێغەمبەران کەواتە بە پێی ئەم حەدیسە هاوار بردن بۆ غەیری خوا شیرک نییە‬

‫االستِغاثَةَ بِال َمخلو ِ‬

‫ق‬ ‫طبَ َع َعلَی قلو ِ‬
‫ب أَعدائِ ِە ! فَا َِّٕن ِٕ‬ ‫َوال َجواب ‪ :‬أَن نَقو َل ‪ :‬سبحانَ َمن َ‬
‫سی‪( :‬فَا ْستَغَاثَە الَّذِي ِم ْن‬ ‫ص ِة مو َ‬ ‫ِفیما َیقدِر َعلَی ِە ال نن ِكرها ‪َ ،‬كما قا َل ّللا تَعالَی فِي ِق َّ‬
‫ِشیعَتِ ِە َعلَى الَّذِي ِم ْن َعد ِوهُِ) القصص ‪15‬‬
‫علَیها ال َمخلوق‪،‬‬
‫ب أَو َغی ِره فِي أَشیا َء یَقدِر َ‬ ‫َو َكما یَست ِغیث ِٕ‬
‫االنسان بِا َٔصحابِ ِە فِي ال َحر ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬وەاڵمـەکـەی‪:‬دەڵین‪:‬پاک و بێگەردی بۆ ئەو خودایەی کە مۆری داوە لە دڵی‬
‫دوژمنەکانی‪،‬کارێکی بەسەر هێناون کە نازانن هاوار بردن بۆ غەیری خوا دوو‬

‫‪12‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫جۆری جۆرێکیان درووستە‪،‬ئەوەی تر شیرک‪،‬چوونکە هاوار بردن بۆ‬

‫درووستکراوەکانی خودا بۆ هەر کارێک کە توانایان هەبێت‪،‬ئەمەیان ئێمە هیچ‬
‫ئینکاری لێناکەین‪،‬هەروەک خودا دەربارەی داستانی موسا بۆمان‬
‫دەگێڕتەوە(واتە‪:‬ئەوە پیاوەی کە دۆستی موسا بوو هاواری برد بۆ موسا بۆ ئەوەی‬
‫ڕزگاری بکات لەدەست ئەو پیاوەی کە دوژمنی بوو)القصص‬
‫هەروەک ئینسان لەکاتی جەنگا و لە کاتەکانی دیکەشدا هاوار دەبات بۆ دۆستەکانی‬
‫بۆ ئەوەی بێن لە هاواری لەو کارانەدا کە مخلوقەتەکان دەتوانن ئەنجامی‬
‫بدەن‪:‬کـەواتـە👇‬
‫‪#‬هـاوار_بـردن_چـەنـد_جـۆرێـکـی_هـەیـە‬
‫‪#‬یـەکـەم‪:‬هاوار بردن بۆ مردووان شیرکە‪،‬چوونکە مردوو ناتوانێ بجولێت و ئاگادار‬
‫نییە و ناشتوانێت هیچ بکات‬
‫‪#‬دووەم‪:‬هاوار بردن بۆ کەسانی غائیب و نادیار شیرکە‪،‬چوونکە ئەو کەسەی کە‬
‫هاواری لێدەکرێت‪،‬گوێبیست نییە و ئاگادار نییە‪،‬لەو کەسەی کە هاواری لێدەکات‬
‫‪#‬سـێـهـەم‪:‬هاوار بردن بۆ کەسێک کە زیندووە و ئامادەیە‪،‬داوای شتێکی لێ‬
‫بکرێت‪،‬لەتوانایی دا نەبێت‪،‬وەک ئەوەی داوای لێ بکات‪،‬مناڵی پێ بدات‪،‬یان‬
‫هیدایەتی دڵی بدات‪،‬یان داوای لێبکات بیپارێزێت لە دەست بەاڵو موسیبەتی‬
‫نادیار‪،‬ئەمەش شیرکە‬
‫‪#‬چـوارەم‪:‬هاوار بردن بۆ کەسێکی زیندوو‪،‬کە ئامادە بێت‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا داوای‬
‫شتێکی لێ بکرێت کە لە توانای مرۆڤ دا بێت ئەوە تەواوە‬

‫اء ‪ ،‬أَو فِي َغی َبتِ ِهم فِي‬ ‫َونَحن أَن َكرنا استِغاثَةَ ال ِعبا َدةِ الَّتي َیف َعلونَها ِعن َد قب ِ‬
‫ور االَٔولی ِ‬
‫االَٔشیا َء الَّتي ال َیقدِر َعلَیها ِٕاالَّ ّللا‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئێمە ئینکاری"هاواربردنی عیبادەت"دەکەین ئەوەی کە لە الی قەبری پیاوچاکاندا‬
‫ئەنجامی دەدەن‪،‬یان هاوار لە کەسێک دەکەن کە ئامادە نییە و داوای شتێکی لێدەکەن‬
‫کە جگە لە خودا هیچ کەسی دیکە ناتوانێت ئەم کارە بکات‬

‫‪11‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫ّللا أَن یحا ِس َ‬

‫ب‬ ‫وم ال ِقیا َم ِة یریدونَ ِمنهم أَن َیدعوا َّ َ‬ ‫إِذا ثَ َبتَ ذَلِكَ ‪َ ،‬فاستِغاثَتهم ِباالَٔنبی ِ‬
‫اء َی َ‬
‫اآلخ َرة َوذَلِكَ‬
‫ب ال َموقِف‪َ .‬وهَذا َجائِز فِي الدنیا َو ِ‬ ‫اس َحتَّی َیستَری َح أَهل ال َجنَّ ِة ِمن َكر ِ‬ ‫النَّ َ‬
‫ي ی َجا ِلسكَ َویَس َمع َكال َمكَ ‪ ،‬فَتَقو َل لَە ‪ :‬ادع ّللاَ ِلي ‪.‬‬‫ح َح َّ‬
‫صا ِل ِ‬
‫ي ِعن َد َرج ِل َ‬ ‫أَن تَاتِ َ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫جا مادەم ئەوە ئیسپات بوو"کە دوو جۆرە هاواربردن هەیە"ئەوا هاوار بردن بۆ‬
‫پێغەمبەران لە ساحەی مەحشەردا لەو جۆرانەیە کە درووستە و شیرک نییە‪،‬چوونکە‬
‫ئەو خەڵکە داوا لە پێغەمبەران دەکەن کە داوا لە خودا بکەن‪،‬خودا حیسابی ئەو‬
‫خەڵکە بکات‪،‬بۆ ئەوەی ئەهلی بەهەشت لە ناڕەحەتیەکانی ئەو شوێنە سەختە نەجاتیان‬
‫بێت‪،‬ئەمەش جائیزە‪،‬چ لە دونیا بێت چ لە ئاخیرەت‬
‫ئەمەش ئەوەیە کە بڕۆیت بۆالی پیاوێکی صالح‪،‬کە زیندوو بێت‪،‬لەگەلت دابنشێت و‬
‫گوێی لە وتەکانت بێت‪،‬تۆش پێی بڵێ‪:‬داوابکات لە خودا بۆم‬

‫َك َما كانَ أَصحاب َرسو ِل ّللاِ ﷺ یَسا َٔلونَە ذَلِكَ فِي َحیاتِە‪.‬‬
‫علَی‬ ‫سلَف ال َّ‬
‫صا ِلح َ‬ ‫َوأَ َّما بَع َد َموتِ ِە فَحاشَا َو َك َّال أَنَّهم َ‬
‫سا َٔلوه ذَلِكَ ِعن َد قَبر ِه ‪ ،‬بَل أَن َك َر ال َّ‬
‫ف بِدعائِ ِە نَف ِس ِە !"بآبي هو و بأمي"‬ ‫بره ‪ ،‬فَ َكی َ‬ ‫ص َد دعا َء ّللاِ ِعن َد قَ ِ‬
‫َمن قَ َ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەمەش وەک ئەوە وایە کە هاوەاڵنـی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬لەژیانیدا داوایان‬
‫لێدەکرد کە دوعای خێری بۆ بکات‬
‫بەاڵم لەدوای مردنی هەرگیز شتی وایان نەکردووە‪،‬ئەوە بوو هاوەاڵن تووشی‬
‫چەندین ناڕەحەتی بوون‪،‬قەت نەهاتوون بۆ الی قەبرەکەی داوای دوعای خێری‬
‫لێبکەن‪،‬چوونکە مەعلوم بوو الیان کە داواکردنی دوعا بۆ پێغەمبەر صل للا علیە‬
‫وسلم‪.‬تایبەت بووە بەکاتی زیندوویەتیەوە‬
‫بەڵکو ‪#‬سلفی_صالح ئینکاریان لەو کەسە کردووە کە هاتبێت لە الی قەبرەکەی لە‬
‫خودا بپاڕێتەوە‪"،‬هەروەک علی کوڕی حوسەین ئینکاری لەو کەسە کرد کە الی‬
‫قەبرەکەی پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬دەپاڕایەوە)‬
‫جا ئەگەر کەسێک داوای لە پێغەمبەر صل للا علیە وسلم‪.‬بکردبایە دەبوو هاوەاڵکان‬
‫چییان بکردبایە؟ ‪#‬خۆم_و_دایک_و_باوکم_بەقوربانت_بین😭‬

‫‪18‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫وانـەی ( ‪ ) 62‬لـەشـیـکـردنـەوەی پــەرتـووکـی " َكـش ْـف_الشـُّبـهـَات"‬

‫کـۆتـایـی‪.........‬الحمدللا😊‬

‫گـرنـگـرتـریـن بـابـەت ئـەم بـابـەتـەیـە بـۆیـە شێخ کـردۆیـەتـی بـەکـۆتـا بـەشـی‬

‫پـەرتـووکـەکـەی‪.‬جـاهـەرکـەسـێـکـ بـەوردی بـیـخـوێـنـتـەوە و کـاری پـێ بـکـات‬
‫دەبـێـتـە ‪#‬موحیدێکی پاک بـخـوێـنـەوە👇‬

‫الم ـ إِن شَا َء ّللا تَعالَی ـ بِ َمسأَلَ ِة َع ِظی َم ِة م ِه َّم ِة ِجدَّا تف َهم ِم َّما تَقَد ََّم ‪َ ،‬ولَ ِكن‬ ‫َولنَختِم ال َك َ‬
‫ثرةِ الغَلَ ِط فِیها‪.‬فَنَقول ‪َ :‬ال ِخ َ‬
‫الف ا ََّٔن التَّوحی َد ال ب َّد أَن‬ ‫فردلَها ال َكال َم ِل ِع َ‬
‫ظ ِم شَانِها ‪َ ،‬و ِل َك َ‬ ‫ن ِ‬
‫الرجل مس ِلماََُ ‪،‬‬ ‫سان والعَ َم ِل ‪ ،‬فَا ِِٕن اختَ َّل شَيء ِمن هَذا لَم یَك ِن َّ‬ ‫ب َو ِلل ِ‬ ‫یَكونَ بِالقَل ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫لە خاتیمەدا و کۆتایی ئەم کتێبە"ان شاءللا"مەسەلەیەکی گەورە و گرنگ باس دەکەین‬
‫کە لەو باسانەی پێشەوە لێی حاڵی دەبین‪،‬بەاڵم لەبەر ئەوە بەجیا قسەی لێ دەکەین‬
‫چوونکە مەسەلەیەکی گەورەیە و غەڵـەتی زۆری تێدا دەکرێت‪:‬‬
‫‪#‬دەڵـێـن‪:‬هیچ ناکۆکیەک نییە لە بەینی تەواوی ئەهلی سوننەدا کە ‪#‬تەوحید واجبە بـە‬
‫‪#‬دڵ و بە ‪#‬زمان و بە ‪#‬کردەوەش ئەئەنجام بدرێت‪،‬جا هەرکەس هەرشتێ لەم‬
‫سیانەی کەم بێت ئەوا ئەو کەسە بە هیچ شێوەیەک موسڵمان نییە‬

‫‪12‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫س وأَمثا ِل ِهما‪.‬‬
‫فر فِر َعونَ َوإِبلی َ‬ ‫ف التَّوحی َد َولَم َیع َمل ِب ِە فَه َو كافِر معانِد َكك ِ‬ ‫فَإِن َع َر َ‬
‫اس ‪،‬یَقولونَ ‪ :‬هَذا َح ُّق ‪َ ،‬ونَحن نَف َهم هَذا ‪َ ،‬ونَش َهد أَنَّە ال َح ُّق‬ ‫َو َهذا یَغ َلط فِی ِە َكثیر ِمنَ النَّ ِ‬
‫‪َ ،‬ولَ ِكنَّا ال نَقدِر أَن نَف َعلَە ‪َ ،‬وال یَجوز ِعن َد أَه ِل بَلَدِنا ِٕاالَّ َمن وافَقَهم ‪َ ،‬و َغیر ذَلِكَ مِنَ‬
‫َٔعذار‪.‬‬
‫اال ِ‬
‫عرفونَ ال َح َّق ‪َ ،‬ولَم یَتركوه ِٕاالَّ ِلش ِ‬
‫َيء ُِ ِمنَ‬ ‫فر یَ ِ‬‫ب أَئِ َّم ِة الك ِ‬‫المسكین ا ََّٔن غا ِل َ‬‫در ِ‬ ‫َولَم یَ ِ‬
‫یال ) التوبة ‪َ .2‬و َغیر ذَلِكَ مِنَ‬ ‫ّللاِ ث َ َمنًا قَ ِل ً‬
‫ت َّ‬‫َٔعذار ‪َ ،‬كما قَا َل تَعالَی ‪( :‬ا ْشتَ َر ْوا ِبآیَا ِ‬ ‫اال ِ‬
‫ت ‪َ ،‬كقَو ِل ِە ‪َ ( :‬ی ْع ِرفونَە َك َما َی ْع ِرفونَ أَ ْبنَا َءه ْمَُ ) البقرة ‪132‬‬ ‫اآلیا ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەوانەی کە لە ‪#‬تەوحید الیانداوە سێ جۆرن‪:‬‬
‫‪#‬یەکەم‪:‬تەوحیدی ناسیوە و کاری پێ نەکردووە‬
‫‪#‬دووەم‪:‬لەدڵەوە باوڕی پێ نەهێناوە بە ڕوکەش کاری پێکردووە ئەوە مونافیقە‬
‫‪#‬سێهەم‪:‬تەوحیدی نەناسیوە و کاری پێ نەکردووە کەوە کافری جاهیلە‬

‫‪#‬یـەکـەم‪:‬هەرکەس تەوحید بناسێت و کاری پێ نەکات ئەوە کافرێکی موعانیدە‪:‬واتە‬

‫سەرکەشە وەک فیرعەون و ئیبلیس و هاوشێوەکانیان وەک زانایانی جولەکە کە‬
‫حەقیان ناسیوە و کاریان پێنەکردووە‪،‬ئەم ‪#‬تەوحیدەش زۆرێک لە خەڵکی تیادا‬
‫دەکەونە غەڵەتەوە‪،‬عوزر بۆ خۆیان دەهێننەوە و دەڵێن‪:‬ئەم تەوحیدە حەقە ‪،‬ئێمەش‬
‫لەمە تێدەگەین‪،‬شایەدیش دەدەن کە ئەمە حەقە‪،‬بەاڵم ناتوانین کردەوەی پێ‬
‫بکەین‪،‬چوونکە هیچ کەس الی خەڵکی ئەم واڵتە‪،‬رێگەی پێ نادرێت ئەگەر وەک‬
‫خۆیان نەبن‪،‬جا ئەگەر ئێمە کار بکەین بە تەوحید و دژایەتیان بکەین ئەوا توشی بەاڵ‬
‫و موسییبەت دەبین‪،‬ژیانمان لێ تاڵ دەکەن‪،‬یان غەیری ئەمەش چەندەها عوزری‬
‫دیکە بۆ خۆیان دەهێننەوە‬
‫ئەم هەژار و داماوە نازانێت کە زۆربەی پێشەوایانی کوفر حەقیان ناسیوە‬
‫هەریەکەیان کە وازیان لەو حەقە هێناوە لەبەر عوزرێک وازیان هێناوە‪.‬هەروەک‬
‫خوای گەورە دەفرموێت(واتە‪:‬نرخێکی کەمیان هەڵبژارد لە جیاتی ملکەچ بوون بە‬
‫ئایەتەکانی خودا)التوبة‬
‫غەیری ئەمەش چەندەها ئایەتی دیکەش هەیە کە ئەم مەسەلەیە ڕوون دەکاتەوە وەک‬
‫ئەوەی کە فەرموویەتی(واتە‪:‬ئەوانەی کە خودا کتێبی تەوڕات و ئینجیلی پێداون‬

‫‪81‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫پێغەمبەر و دینەکەی دەناسنەوە و دەشزانن حەقە هەروەک چۆن منالەکانی خۆیان‬

‫دەناسنەوە‬

‫الَُ ظاهِراََُ َوه َو ال یَف َهمە ‪ ،‬أَو ال یَعتَ ِقده ِب َقل ِب ِە َفه َو منافِق ‪،‬‬ ‫فَإِن َع ِم َل ِبالتَّوحی ِد َع َم َ‬
‫ص‪ِ ،‬لقَو ِلە تَعالَی ‪ِ ( :‬إ َّن ْالمنَافِقِینَ فِي الد َّْر ِك ْاأل َ ْسفَ ِل مِنَ النَّ ِ‬
‫ار)‬ ‫َوه َو ش َُّر ِمنَ الكافِ ِر الخا ِل ِ‬
‫النساء ‪135‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪#‬دووەم‪:‬هەرکەس بە ئاشکرا کاربکات بە تەوحید‪.‬بەاڵم لەناخەوە لێی حاڵی‬
‫نەبووبێت‪،‬یان لەدڵەوە عەقیدەی پێ نەبێت‪،‬ئەوە ئەو کەسە ‪#‬منافیقە‪.‬وەخراپتریشە لە‬
‫‪#‬کافری_خالس‪.‬ئەمەش بەبەڵگەی ئەوەی کە ‪#‬للا فەرموویەتی(واتە‪:‬مونافیقان لە‬
‫پلەی هەرە خوارەوەن لەئاگری جەهەننەمدا‪،‬واتە لەخوارەی کافرەکانە‬

‫عرف‬ ‫اس تَ َری َمن یَ ِ‬ ‫طویلَة تَتَبَیَّن َلكَ إِذا تَا َّملتَها فِي أَل ِس َن ِة ال َّن ِ‬‫َوهَذ ِه ال َمسا َٔ َلة َكبی َرة َو َ‬
‫ال َحد ُِِ‪َ .‬وتَری َمن‬
‫َقص دنیا ‪ ،‬أَو َجاه ُِِ ‪ ،‬أَو مداراةِ ُِ ِ َٔ‬ ‫َوف ن ِ‬ ‫ال َحق َویَترك ال َع َم َل ِب ِە ِلخ ِ‬
‫عرفە ‪،‬‬ ‫باطناََُ ‪ ،‬فَإِذا َ‬
‫سا َٔلتَە َع َّما یَعتَ ِقده ِبقَل ِب ِە فَإِذا ه َو ال یَ ِ‬ ‫یَع َمل ِب ِە ظاهِراََُ ال ِ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ئەم مەسەلەیە واتە‪# (:‬واجب بوونی ‪#‬تەوحید بە ‪#‬دڵ بە ‪#‬زمان بە ‪#‬الشە)‬
‫باسێکی زۆر گەورەیە و زۆ‬
‫ر درێژە ئەگەر سرنجی حاڵی خەڵکی بدەیت بۆت ڕوون دەبێتەوە‪،‬کەسانێک دەبینیت‬
‫حەق دەناسێت‪،‬لەگەڵ ئەوەشدا کاری پێ ناکات لەبەر عوزر و بیانویەک لەوانە‪👇:‬‬
‫‪#‬یەکەم‪:‬لەترسی ئەوەی کە شتی دونیایی لەدەست بچێت‪،‬وەک ئەوەی کە ‪#‬موحیدی‬
‫کارت نەدەنێ یان خەڵک بزانێت لەسەر تەوحیدی‪...‬هتد‬
‫‪#‬دووەم‪:‬یان لەترسی ئەوەی پلە و پایەکەی لەناو خەڵکی لەدەست بچێت‪.‬‬
‫‪#‬سێهەم‪:‬یان لەبەر رازی کردنی کەسانێک کە کارناکات لەسەر تەوحید‬
‫‪#‬چوارەم‪:‬یان لەبەر خۆشەویستی خاک و واڵت کارناکات بە تەوحید‪..‬ترسی ئەوەی‬
‫هەیە ئەگەر کاری کرد بە تەوحید لە شار دەری بکەن‬
‫‪#‬پێنجەم‪:‬یان لەبەر خۆشەویستی کەس و کار و عشیرەت واز لە تەوحید دەهێنێت‪،‬و‬
‫حاشا لە شیرک ناکات لەترسی ئەوەی خزم و کەسی لێی توڕەبن‬

‫‪81‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫دیارە ئەمانە هیچیان عوزرەکانیان قبوڵ نییە هەروەک ‪#‬شێخ ڕوونی دەکاتەوە و‬
‫دەڵێت‪:‬‬

‫َولَ ِكن َعلَیك ِبفَ ِ‬

‫هم آیتَی ِن ِمن ِكتَا ِ‬
‫ب ّللاِ ‪:‬‬
‫أُوالهما ‪ :‬قَولە تَعالَی ‪َ ( :‬ال تَ ْعتَذِروا قَ ْد َكفَ ْرت ْم َب ْع َد ِإی َمانِك ْم َُُ ) التوبة ‪.22‬فَإِذا تَ َحقَّقتَ‬
‫ب َك ِل َم ِة ُِ قَالوها‬
‫س َب ِ‬‫وم َم َع َرسو ِل ّللاِ ﷺ َكفَروا ِب َ‬ ‫صحا َب ِة الَّذینَ غَزَ وا ُّ‬
‫الر َ‬ ‫عض ال َّ‬‫ا ََّٔن َب َ‬
‫فر ‪ ،‬أَو َیع َمل ِب ِە خَوفاََُ ِمن‬ ‫ب ‪ ،‬تَ َبیَّنَ لَكَ ا ََّٔن الَّذي َیتَ َكلَّم ِبالك ِ‬
‫زح واللَّ ِع ِ‬
‫َعلَی َوج ِە ال َم ِ‬
‫ظم ِم َّمن َیتَ َكلَّم ِب َك ِل َم ِة ُِ َیمزَ ح ِب َها‪.‬‬ ‫ال َحد ُِِ أَع َ‬
‫ارا ِة ُِ ِ َٔ‬
‫َقص َما ِل ُِ ‪ ،‬أَو َجاه ُِِ ‪ ،‬أَو م َد َ‬
‫ن ِ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫بەاڵم واجبە لەسەرت لەم دوو ئایەتە حاڵی ببیت‪:‬‬

‫بەالم من ‪#‬خۆاڵو لەبەر کەمەی کاتەکە یەک ئایەت بە نمونە دێنمەوە گەرنا ‪#‬شێخ‬
‫دوو ئایەتی هێناوە‬

‫"بۆئەوەی ئەم مەسەلەیەت بە تەواوەتی بۆ ڕوون ببێتەوە"‬

‫سأ َ ْلتَه ْم لَیَقول َّن ِإنَّ َما كنَّا نَخوض َون َْلعَب ق ْل أَبِ َّ ِ‬
‫اِل َوآَیَاتِ ِە َو َرسو ِل ِە ك ْنت ْم ت َ ْستَ ْه ِزئونَ‬ ‫( َولَئِ ْن َ‬
‫طائِفَةً بِأَنَّه ْم‬
‫طائِفَة ِم ْنك ْم ن َعذِبْ َ‬ ‫{‪َ }٦۵‬ال تَ ْعتَذِروا قَ ْد َكفَ ْرت ْم بَ ْع َد ِإی َمانِك ْم ِإ ْن نَ ْعف َع ْن َ‬
‫َكانوا م ْج ِرمِینَ {‪}٦٦‬التوبة‬
‫ئەم دوو ئایەتە باسی ڕووداوێک دەکات لە غەزای تەبووکدا پیاوێک گووتی‪:‬کەسمان‬
‫نەبینیوە وەک ئەم قورئان خوێنانە ورگ زڵ و درۆزن و ترسنۆک بن لە‬
‫جەنگدا)مەبەستی پێغەمبەر و هاوەاڵنـی بوو‪#،‬عەوفی_کوڕی_مالیک لەو مەجلیسە‬
‫بوو و گووتی‪:‬درۆت کرد بەڵکو تۆ منافیقی‪،‬ولل بە پێغەمبەری خوا دەڵیم‪.‬صل للا‬
‫علیە وسلم‪.‬ئینجا ‪#‬عەوف چووە خزمەتی و پێش ئەوەی بگاتێ قورئان‬
‫دابەزیوە‪،‬ئەوجا پیاوەکە چووە بۆالی پێغەمبەری لەو کاتەدا دەیبینێ‪،‬پێغەمبەر صل‬
‫للا علیە وسلم‪.‬شوێنەکەی جێ هێشتووە و سواری حوشترەکەی بووە‪،‬پیاوەکە‬
‫گووتی‪:‬ئێمە تەنها ئەو قسانەمان بۆ گەمە و گاڵتە کرد‪.‬بۆئەوە بووە تا ماندوو بوونی‬
‫رێگەمان لەبیر بباتەوە‪.‬لەدڵەوە نەمان کردووە)‬
‫‪#‬ابن_عمر دەلێت‪ :‬لەبەر چاومە‪،‬ئەو پیاوە خۆی بە قایشی وشترەکەی پێغەمبەرەوە‬
‫هەڵواسیبوو بەدەم رێوە قاچی لەبەردەاڵن هەڵدەکەوت و دەیگووت(ئێمە تەنها کاتمان‬
‫بەسەر بردووە بەو قسانە گاڵتەمان کردووە)‬

‫‪86‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫پێغەمبەریش لە جوابدا ئەم ئایەتەی دەخوێندەوە(ئایا بە خوا و پێغەمبەرەکەی گالتە‬

‫دەکەن‪...‬عوزر مەهێنەوە "واتە‪،‬عوزرتان لێ وەرناگیرێت"بە تەئکید کافر بوونەوە‬
‫پاش ئەوەی ئیمان تان هێنابوو)پێغەمبەر نەالی کردەوە بە الیاندا وە نەلەوە زیاتری‬
‫پێیان گۆت‬

‫بۆت روون بۆیەوە کە کۆمەلێک هاوەڵ لەجیهادا بەرامبەر کافران‪...‬بەیەک کەلیمە‬

‫کافر بوون‪...‬جا لەبەر ئەو بابەتانەی سەرەوە کە باسمان کرد‬

‫َوللا س ْب َحانَە َوتَ َعالي َو َ‬

‫صل للا علي نَبَیِنَا م َح َمد وآ ِلە وصحبە وسلم‬

‫احلمدهلل تةواو بووم لة شةوى ‪ 61‬رِةمةزانى سالَى ‪ 1341‬كؤضي بةرامبةر بة سالَى‬

‫‪ 6112‬ميالدى‬

‫براتان ‪ :‬خؤلَاو‬

‫‪84‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪83‬‬
‫مامؤستا خؤلَاو‬ ‫رِاظة و ليَكدانةوةى ثةرتووكى ‪ :‬كشف الشبهات‬

‫‪85‬‬