Μέρος Α΄

Α1.
Να προσδιορίσετε αν το περιεχόµενο των πιο κάτω προτάσεων είναι σωστό ή λάθος,
γράφοντας στα φύλλα εξέτασής σας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», δίπλα στο γράµµα που
αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

(α) Οι Αχαιοί με την τρωική εκστρατεία πιθανόν να επιδίωκαν τον έλεγχο των στενών του

Ελλήσποντου.

(β) Οι θολωτοί τάφοι αποτελούν το σημαντικότερο επίτευγμα της μυκηναϊκής

αρχιτεκτονικής.

(γ) Η γραμμική Β΄ μας έχει δώσει συνεχή κείμενα με λογοτεχνικό περιεχόμενο.

(δ) Ανώτατος άρχοντας των μυκηναϊκών ανακτόρων ήταν ο βασιλεύς.

(ε) Η γυναίκα στη μινωική κοινωνία είχε κατώτερη θέση από τον άντρα.

(στ) Οι κάτοικοι των πρώτων μεγάλων ανακτόρων ήταν γαιοκτήμονες.

(ζ) Το μυκηναϊκό κράτος είχε θεοκρατικό χαρακτήρα.

(η) Ο μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα.

(θ) Τα έργα τέχνης των Μινωιτών είχαν μνημειακό χαρακτήρα.

(ι) Οι Κρήτες οικοδομούσαν ναούς κοντά στα ανάκτορα.

(10 µονάδες)
Α2.

Καθένα από τα στοιχεία της Στήλης Β αντιστοιχεί µε µια κοινωνική οµάδα της Στήλης Α. Να
γράψετε στα φύλλα εξέτασής σας τους αριθµούς της Στήλης Α και δίπλα από τον καθένα το
γράµµα της Στήλης Β που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Προσοχή: Δύο (2) στοιχεία της στήλης Α περισσεύουν.

Α Β
α.αξιωµατούχοι της περιφερειακής
1. βασιλεύς
διοίκησης

β.κύριος του ανακτόρου απ’όπου πήγαζε

2. λααγέτας
κάθε εξουσία

3. επέτες γ. επικεφαλής οποιασδήποτε οµάδας

4. δούλοι
δ. ευγενείς- ακόλουθοι
5. τελεστές

6. ιερείς
ε.τοπικοί άρχοντες, διοικητές
περιφερειών
7. άνακτας

(10 μονάδες)

Μέρος Β΄

Β1.
Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα των
παρενθέσεων:

(α) Μινωικός πολιτισμός 


(πού αναπτύχθηκε;) (ποια εποχή;) (από πού πήρε το όνομά του;) (2 σημαντικά κέντρα)

(5 μονάδες)

(β) Μυκηναϊκός πολιτισμός 


(πού αναπτύχθηκε;) (ποια εποχή;) (από πού πήρε το όνομά του;) (ποιος τον ανακάλυψε;)

(5 μονάδες)

(γ) ειδώλια

(ορισμός) (αναφέρετε 2 εποχές στις οποίες τα συναντούμε) (αναφέρετε 2 υλικά κατασκευής)

(5 μονάδες)

Β2.

Να αναφέρετε και να αναλύσετε τα τρία στοιχεία που αποδεικνύουν την πολιτιστική ενότητα του
μυκηναϊκού κόσμου;

(15 μονάδες)

Β3.

Να περιγράψετε την κοινωνική οργάνωση κατά τη νεοανακτορική περίοδο στη Μινωική Κρήτη.

(15 μονάδες)

Μέρος Γ΄
Προσοχή: • Ορθή είναι η απάντηση που τεκµηριώνεται επαρκώς µε βάση στοιχεία από τις
πηγές που παρατίθενται, καθώς και άλλα ιστορικά γεγονότα / στοιχεία. • Η αντιγραφή
αυτούσιων χωρίων από τις πηγές, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία τους, βαθµολογείται µε
µηδέν µονάδες.

Γ1.
Η ναυτική κυριαρχία του Μίνωα και η πειρατεία

Ο πρώτος που καθώς ξέρουµε απ' την προφορική παράδοση, απόκτησε ναυτικό ήταν ο Μίνως, που
κυριαρχούσε στο µεγαλύτερο µέρος της σηµερινής ελληνικής θάλασσας. Κυρίεψε τις Κυκλάδες και
ίδρυσε αποικίες στα περισσότερα νησιά, από όπου έδιωξε τους Κάρες και εγκατέστησε άρχοντες
τους γιους του. Φυσικό ήταν να καταδιώξει την πειρατεία όσο µπορούσε, ώστε να του
περιέρχονται ασφαλέστερα τα εισοδήµατα των νησιών.
Την παλιά εποχή οι Έλληνες, και όσοι βάρβαροι κατοικούσαν στα παράλια ή στα νησιά, επιδόθηκαν
στην πειρατεία µόλις άρχισε ν' αναπτύσσεται η θαλάσσια επικοινωνία. Είχαν αρχηγούς ανθρώπους
ισχυρούς που είχαν κίνητρο και το προσωπικό τους κέρδος, αλλά και την ανάγκη να εξασφαλίσουν
τροφή για τους πιο φτωχούς. Χτυπούσαν ατείχιστες πολιτείες, που ήσαν µάλλον συγκροτήµατα
οικισµών, και τις λεηλατούσαν εξασφαλίζοντας µ' αυτόν τον τρόπο το βιοπορισµό τους. Η ληστεία
τότε, δεν ήταν ακόµα ντροπή, αλλά αντίθετα έδινε κάποια δόξα σ' όσους την ασκούσαν. Τούτο,
άλλωστε, φαίνεται τόσο από το ότι και σήµερα ακόµα µερικοί στεριανοί υπερηφανεύονται επειδή
είναι ληστές, όσο και από το ότι στους στίχους των παλαιών ποιητών υπάρχουν στερεότυπες
ερωτήσεις προς τα καράβια που εισπλέουν κάπου αν είναι πειρατικά. Τούτο σηµαίνει ότι ούτε
εκείνοι που δέχονταν την ερώτηση θεωρούσαν ότι ήταν ταπεινωτική η πειρατεία ούτε εκείνοι που
έκαναν την ερώτηση τη θεωρούσαν υβριστική.

Θουκυδίδης, Α, 4-5, µετ. Αγγ. Βλάχου, εκδ. Εστία.

Αφού µελετήσετε το πιο πάνω παράθεµα και µε βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε
στα πιο κάτω ερωτήµατα:
(α) Να εντοπίσετε στο κείµενο και να περιγράψετε σε ποια πρακτική επιδόθηκαν οι κάτοικοι των
παράλιων περιοχών και των νησιών την κατά την πρώιµη εποχή του Χαλκού.
(5 µονάδες)
(β) Να εξηγήσετε τον όρο “Μινωική θαλασσοκρατία”. Με ποιες περιοχές ανέπτυξαν σχέσεις οι
Κρήτες;
(10 µονάδες)
Γ2.
Οι πινακίδες της γραµµικής Β'

Έχουµε λοιπόν κάποιους σωρούς από πηλό, που καταρχήν δε µας υπόσχονται τίποτα· τους κάνει
πολύτιµους όµως το γεγονός ότι συνιστούν µιαν ολότελα καινούργια πηγή αδιάβλητης
πληροφόρησης για τον αρχαιότατο ελληνικό πολιτισµό - που άλλη πηγή γνώσης µας γι' αυτόν είναι
η αρχαιολογία και οι συγκεχυµένες παραδόσεις που µας µεταβίβασαν οι κλασικοί χρόνοι. Είναι
βέβαια λυπηρό που οι πινακίδες δε µας λένε τίποτε για την ιστορία των ανθρώπων που τις
έγραψαν, ούτε για τη σκέψη τους. Κι όµως, µερικοί από µας θα εκπλαγούν ίσως όταν ανακαλύψουν
πόσα συµπεράσµατα µπορούµε να αντλήσουµε απ' αυτές. Οι Μυκηναίοι δεν το θεώρησαν
απαραίτητο να διασώσουν ούτε την ιστορία τους ούτε τη διπλωµατική τους αλληλογραφία. Μας
άφησαν όµως τουλάχιστον καταγραφές από τη διοίκηση των βασιλείων τους και από τη λειτουργία
ορισµένων τοµέων της οικονοµίας τους.
Εκτός από τις πινακίδες έχουµε και µερικές επιγραφές στη Γραµµική Γραφή Β', που
περιλαµβάνονται στη ζωγραφική διακόσµηση αγγείων. Τέτοια αγγεία έχουν ανακαλυφθεί σε
διάφορες τοποθεσίες, κι εξακολουθούν να ανακαλύπτονται ολοένα περισσότερα.

J. Chadwick, Ο Μυκηναϊκός κόσµος, µετ. Κ.Ν. Πετρόπουλος, εκδ. Gutenberg, σ. 29-30.

Αφού µελετήσετε το πιο πάνω παράθεµα και µε βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε
στα πιο κάτω ερωτήµατα:
(α) Να αναφέρετε τις πηγές από τις οποίες παίρνουµε πληροφορίες για την µυκηναϊκή εποχή.

(3 µονάδες)
(β) Να αναφερθείτε στα χαρακτηριστικά και τη σηµασία της Γραµµικής Β΄ γραφής. Ποιές
επιπλέον πληροφορίες πήραµε για το µυκηναϊκό πολιτισµό µετά την αποκρυπτογράφησή της;  
(7 µονάδες)

Γ3.

Αφού µελετήσετε τον παραπάνω χάρτη και µε βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στα
παρακάτω ερωτήµατα:
(α) Να περιγράψετε τον οικισµό της Χοιροκιτίας. (7 µονάδες)

(β) Να αναφέρετε τους χώρους που επιλέγουν οι άνθρωποι της νεολιθικής και της χαλκολιθικής
εποχής για την οικοδόµηση των οικισµών τους και να εξηγήσετε γιατί. (3 µονάδες)