Ιστορία της Κύπρου

Πρωτοβυζαντινή περίοδος (4ος-7ος αι. μ.Χ.) (σελ. 68-73)

1. Σε ποιο τμήμα του βυζαντινού κράτους ανήκε η Κύπρος;

Η Κύπρος περιλήφθηκε στην επαρχία της Ανατολής όταν η πρωτεύουσα του
Ρωμαϊκού Κράτους μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το 395 μ.Χ. ,
όταν ο Μέγας Θεοδόσιος διαίρεσε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε δυο
τμήματα, η Κύπρος αποτέλεσε τμήμα του Ανατολικού Βυζαντινού Κράτους.

2. Ποιος διορίζει τον διοικητή της;

Ο διοικητής του νησιού διοριζόταν από τον κόμη της Αντιόχειας και
αργότερα από τον ίδιο τον αυτοκράτορα.

3. Σε πόσες διοικητικές περιφέρειες ήταν χωρισμένη;

Η Κύπρος διαιρέθηκε σε δεκατέσσερις διοικητικές περιφέρειες.

4. Ποια ήταν η πρωτεύουσα του νησιού;

Πρωτεύουσα του νησιού έγινε η Σαλαμίνα που μετωνομάστηκε σε
Κωνσταντία.

5. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στην ανάπτυξη της οικονομίας της

Κύπρου την πρωτοβυζαντινή περίοδο;
Το βιοτικό επίπεδο του νησιού βελτιώθηκε πολύ κατά την πρωτοβυζαντινή
περίοδο. Σε αυτό οδήγησαν:

- οι ειρηνικές συνθήκες που επικρατούσαν

- η εργατικότητα του λαού

- το ενδιαφέρον των βυζαντινών αυτοκρατόρων

- η χρησιμοποίηση της Κύπρου ως σταθμός ανεφοδιασμού των βυζαντινών

στρατευμάτων

- η μείωση της βαριάς φορολογίας

6. Ποιες ήταν οι ασχολίες των κατοίκων;

Οι κάτοικοι της Κύπρου ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια των σιτηρών, των
αμπελιών και των καρποφόρων δέντρων. Την εποχή του Ιουστινιανού οι
Κύπριοι γνώρισαν και ανέπτυξαν τη μεταξουργία, που έγινε από τους
σημεντικότερους και πιο προσοδοφόρους τομείς της βιοτεχνίας.
Αναπτύχθηκαν επίσης η χαλκουργία, η αργυροχοΐα, η χρυσοχοΐα και η
ναυπηγική τέχνη.

7. Ποιοι τομείς αναπτύχθηκαν;

Την εποχή του Ιουστινιανού οι Κύπριοι γνώρισαν και ανέπτυξαν τη
μεταξουργία, που έγινε από τους σημεντικότερους και πιο προσοδοφόρους
τομείς της βιοτεχνίας. Αναπτύχθηκαν επίσης η χαλκουργία, η αργυροχοΐα, η
χρυσοχοΐα και η ναυπηγική τέχνη.

8. Τι έννοούμε με τον όρο “αυτοκέφαλο” της Εκκλησίας της Κύπρου;

Το να διοικείται μόνη της χωρίς καμία παρέμβαση από άλλες Εκκλησίες.

9. Ποιες απόπειρες έγιναν για να υποταχθεί η Εκκλησία της Κύπρου;

Από ποιους; Πότε έγιναν; Ποια επιχειρήματα χρησιμοποίησαν; Ποιο ήταν
το αποτέλεσμα;
Οι απόπειρες για να υποταχθεί η Εκκλησία της Κύπρου ήταν δύο. Μία στις
αρχές του 5ου αιώνα και η δεύτερη πενήντα χρόνια μετά.

Η πρώτη έγινε από τους πατριάρχες της Αντιόχειας οι οποίοι πρόβαλλαν την
αξίωση να διορίζουν τους Κύπριους Επισκόπους με το επιχείρημα πως η
Κύπρος υπαγόταν διοικητικά στην Αντιόχεια και γι αυτόν τον λόγο θα έπρεπε
να υπαχθεί και εκκλησιαστικά. Την απαίτηση αυτή την απέρριψαν οι Κύπριοι
ιεράρχες και έτσι η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος αναγνώρισε την εκκλησία της
Κύπρου ως ανεξάρτητη και αυτοκέφαλη.

Η δεύετρη έγινε από τον πατριάρχη Αντιόχειας Πέτρο. Την αξίωσή του για
κηδεμονία τη στήριξε στο επιχείρημα ότι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε στην
Κύπρο από την εκκλησία της Αντιόχειας. Ο αυτοκράτορας Ζήνωνας, εξαιτίας
των φιλικών του σχέσεων με τον Πέτρο, ήταν έτοιμος να ικανοποιήσει την
απαίτησή του. Την κρίσιμη εκείνη ώρα παρουσιάστηκε σύμφωνα με την
εκκλησιαστική παράδοση, στον ύπνο του αρχιεπισκόπου Ανθέμιου, ο
απόστολος Βαρνάβας και του φανέρωσε τον τόπο που είχε ταφεί. Την
επόμενη μέρα ο αρχιεπίσκοπος μαζί με τη συνοδεία του βρήκαν τον τάφο και
το λείψανο του Αποστόλου Βαρνάβα, ενώ στο στήθος του ήταν το ευαγγέλιο
του ευαγγελιστή Ματθαίου. Η ανακάλυψη αυτή αποδείκνυε ΄τον αποστολικό
χαρακτήρα της εκκήσίας της Κύπρου. Ο Ανθέμιος πήγε στην
Κωνσταντινούπολη και πρόσφερε ως δώρο το ευαγγέλιο στον Ζήνωνα. Ο
αυτοκράτορας συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη που
επαναβεβαίωσε την απόφαση της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

10. Να εξηγήσετε το όραμα του Αρχιεπισκόπου Ανθέμιου. Ποια η

σημασία του;
Ο Αρχιεπίσκοπος Ανθέμιος είδε στον ύπνο του τον απόστολο Βαρνάβα ο
οποίος του φανέρωσε τον τόπο που είχε ταφεί. Η σημασία αυτού του
οράματος ήταν πολύ σημαντική για την εκκλησία της Κύπρου γιατί με την
ανακάλυψη του τάφου και του λειψάνου του Αποστόπου Βαρνάβα αλλά και
του ευαγγελίου του Μάρκου απέδειξαν τον αποστολικό χαρακτήρα της
εκκλησίας της Κύπρου και ανάγκασαν τον Ζήνωνα να επαναβεβαιώσει με
έκτακτη Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη την απόφαση της Γ΄
Οικουμενικής Συνόδου.

11. Ποια προνόμια παραχωρήθηκαν στην Εκκλησία της Κύπρου;

Ο Ζήνωνας παραχώρησε στον αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο και στους διαδόχους
του αυτοκρατορικά προνόμια: να υπογράφουν με κόκκινο μελάνι, να φορούν
κόκκινο μανδύα κατά τις επίσημες τελετές και να φέρουν βασιλικό σκήπτρο
αντί τη συνηθισμένη ποιμαντική ράβδο.

12. Ποια είναι η σημασία της αναγνώρισης του αυτοκέφαλου της

Εκκλησίας της Κύπρου και της παραχώρησης προνομίων;
Η αναγνώριση του αυτοκέφαλου ήταν αποφασιστικής σημασίας γιατί
απέκοψε την Εκκλησία της Κύπρου από την Ανατολή, όπου επικρατούσαν
αιρέσειςμε αποτέλεσμα να διατηρήσει αμόλυντη την ορθόδοξη πίστη. Η
παραχώρηση προνομίων πρόσφερε κύρος στην Εκκλησία, απαραίτητο για να
αντιμετωπίσει τις επιβουλές. Υποδήλωνε ακόμα τη δυνατότητα του
Αρχιεπισκόπου να ασκεί κοσμική εξουσία.

13. Ποιος τύπος κυριάρχησε στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική τον 5ο

και τον 6ο αιώνα μ.Χ.; Ποιες εκκλησίες γνωρίζετε;
Την περίοδο αυτή κυριαρχούν οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές με τρία ή με
πέντε κλίτη. Ξεχωρίζουν οι τρίκλιτες βασιλικές της Αγ. Τριάδας στη
Γιαλούσα, του Απ. Βαρνάβα, της Παναγίας της Κανακαριάς, του Αγίου
Ηρακλειδίου στην Ταμασό, του Αγ. Γεωργίου στην Πέγεια και οι πεντάκλιτες
του Αγ. Επιφανίου στην Κωνσταντία και της Αγίας Κυριακής στην Κάτω
Πάφο.

14. Από πού αντλούσαν τα θέματα των μωσαϊκών δαπέδων και γιατί;
Τι απεικόνιζαν; Πού συναντούμε δείγματα;
Τα μωσαϊκά δάπεδα έχουν περιορισμένα θέματα γιατί αποφεύγονται σκηνές
από ευαγγέλια αφού οι πιστοί δεν ήταν δυνατό να πατούν πάνω σε ιερά
πρόσωπα και αντικείμενα. Έτσι τα θέματα ήταν παρμένα από την αρχαίότητα
και απεικόνιζαν πουλιά, ζώα, φυτά, σκηνές της καθημερινής ζωής ή ήταν
καθαρά διακοσμητικά, κυρίως γεωμετρικά σχήματα. Τα ωραιότερα δείγματα
τα συναντάμε σε μια από τις τρεις βασιλικές του Αγ. Γεωργίου της Πέγειας
(ζώα, πουλιά, θαλασσινά), στη βασιλική της Αγ. Κυριακής (γεωμετρικά
σχήματα) και στη βασιλική των Σόλων (πουλιά, γεωμετρικά σχήματα)

15. Που οφείλεται η μεγάλη αξία των κυπριακών ψηφιδωτών

παραστάσεων την πρωτοβυζαντινής περιόδου; Πού συναντάμε
δείγματα;
Τα κυπριακά ψηφιδωτά της πρωτοχριστιανικής περιόδου είναι μεγάλης αξίας
γιατί είναι μοναδικά, τόσο για την ποιότητα και την τεχνοτροπία τους, όσο
και για τη σπανιότητά τους. Σε ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
ελάχιστα δείγματα σώζονται που χρονολογούνται σ’αυτήν την περίοδο,
εξαιτίας τηε καταστροφής κάθε ανθρωπόμορφης παράστασης κατά την
εικονομαχία. Διασώζονται μια ψηφιδωτή σύνθεση στην εκκλησία της
Παναγιάς της Αγγελόκτιστης στο Κίτι και δύο που στόλιζαν τις εκκλησίες της
Παναγιάς Κυράς στα Λειβάδια Αμμοχώστου και της Παναγιάς Κανακαριάς
στη Λυθράγκωμη.