1

«Γιάννης Ρίτσος, Αποχαιρετισμός – Οδυσσέας Ελύτης, “Ο Ύπνος των Γενναίων”: συνανάγνωση»

ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
 Δημιουργία κλίματος Δεκτικότητας
 Ιστορικό πλαίσιο ποιήματος: ανάγνωση άρθρου που δημοσιεύτηκε σε αθηναϊκή εφημερίδα της 5ης Μαρτίου 1957 και αφορά στο
χρονικό της θυσίας του ήρωα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Οι τελευταίες ώρες του
ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ
μες στη φλεγόμενη σπηλιά.

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ

Στον Ήρωα και Άγιο

ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ

Στους Μεγάλους Νεκρούς

Ποιητές
Και
Διδασκάλους του Έθνους

ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΣΟΛΩΜΟ
ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΛΒΟ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 2

ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ
ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ

Και
Σ’ όλους τους Γνωστούς
Κι Άγνωστους
Μάρτυρες
Των
Ελληνικών και Παγκόσμιων
Αγώνων

Στις 5 Μαρτίου 1957, μέρα Τρίτη, όλες οι πρωινές αθηναϊκές εφημερίδες έγραψαν :

ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 4. ( Ιδ. Υπ. ) – Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, φερόμενος ως υπαρχηγός της ΕΟΚΑ και υπασπιστής του αρχηγού της Διγενή, εφονεύθη
προχθές, αφού επολέμησε ηρωικώς επί δέκα ολόκληρες ώρες, μόνος αυτός εναντίον ισχυρών βρετανικών δυνάμεων, στην περιοχή του όρους
Τρόοδος σε μια σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά. Η μάχη διεξήχθη υπό τις ακόλουθες συνθήκες.
Οι δυνάμεις ασφαλείας είχαν την πληροφορία ότι στη Μονή Μαχαιρά εκρύπτετο ο καταζητούμενος αυτός πατριώτης, ο οποίος είχε επικηρυχθεί
αντί 5.000 λιρών στερλινών. Τις απογευματινές ώρες του Σαββάτου απόσπασμα του βρετανικού στρατού από 60 άνδρες εκινήθη προς την Μονή,
την οποία και εκύκλωσε για να συλλάβει τον καταδιωκόμενο αγωνιστή. Οι Βρετανοί στρατιώται ανεστάτωσαν κυριολεκτικώς την Μονή και έθεσαν
υπό κράτησιν όλους τους μοναχούς, περιλαμβανομένου και του Ηγουμένου, τους οποίους και εκακοποίησαν για να τους αποσπάσουν πληροφορίες
περί του ακριβούς σημείου όπου εκρύπτετο ο Αυξεντίου.
Κανείς όμως μοναχός δεν είπε τίποτα. Κατά την διάρκεια της ερεύνης στην περιοχή γύρω από το μοναστήρι, οι Βρετανοί στρατιώται ανεκάλυψαν
μια σπηλιά κρυμμένη μέσα σε θάμνους.
Λέγεται ότι κάποιος βοσκός τους έδωσε την πληροφορία ότι μέσα στην σπηλιά ήταν κρυμμένος ο Αυξεντίου. Αμέσως οι βρετανικές δυνάμεις
εκύκλωσαν την σπηλιά και εκάλεσαν τον Αυξεντίου να παραδοθεί.
Ο επί κεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος ανθυπολοχαγός Μίντλεντον πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και εφώναξε : «Ρίξε τα όπλα σου και
παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απήντησε : «Καλά παραδιδόμαστε». Τέσσερες άνδρες βγήκαν έξω, δυο από αυτούς επικηρυγμένοι

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 3

με 5.000 λίρες, όπως και ο Αυξεντίου. Ο Αυξεντίου δεν ήταν μεταξύ αυτών. Ο ανθυπολοχαγός Μίντλεντον τον εκάλεσε και πάλιν να
παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντησιν «Μολών λαβέ».
Αμέσως, τέσερες άνδρες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο ηρωικός μαχητής της κυπριακής ελευθερίας τους υπεδέχθη με καταιγισμόν πυρός. Oι
τρεις από τους τέσερες Βρετανούς, οι οποίοι είχαν ελπίσει ότι θα εισέπραττον την επικήρυξιν του Αυξεντίου βγήκαν αμέσως έντρομοι, ενώ ο
τέταρτος, τραυματισμένος στο στήθος κατέπεσε στο έδαφος, για να υποκύψει λίγες ώρες αργότερα στα τραύματά του. Ο επί κεφαλής των
βρετανικών δυνάμεων ανθυπολοχαγός Μίντλεντον εζήτησε αμέσως ενισχύσεις, οι οποίες και κατέφθασαν με τα ελικόπτερα. Η μάχη συνεχίσθη
έτσι επί 10 ολόκληρες ώρες, κατά την διάρκειά της δε οι Βρετανοί εχρησιμοποίησαν μεταξύ των άλλων δακρυγόνες βόμβες.
Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού προηγουμένως έκαναν χρήσιν όλων των ειδών των όπλων, οι Βρετανοί στρατιώται
έρριψαν μέσα στην σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες εκάλυψαν το σπήλαιο για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του ηρωικού πατριώτη.
Η μάχη ετελείωσε στις 2 η ώρα την νύκτα.
Το πτώμα του Αυξεντίου ανευρέθη απηνθρακωμένο.
Ο Αυξεντίου ήταν ηλικίας 29 ετών, το επάγγελμά του δε ήταν σοφέρ ταξί.
Στον κατάλογο των καταζητουμένων από τους Άγγλους, ήταν εγγεγραμμένος δεύτερος μετά τον στρατηγό Γρίβα.

( Ακριβές αντίγραφο απ’ τις εφημερίδες της 5ης Μαρτίου 1957 )

https://olympia.gr/2010/03/08/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%81%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%82-

%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82/

 Απαγγελία του αποσπάσματος από τον διδάσκοντα/ τη διδάσκουσα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ


Γιάννης Ρίτσος ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Απόσπασμα, (ΑΝΠ Γ΄, 205-207)
ΟΛΟ ετοιμάζουμαι να φύγω . 'Ολο σας αποχαιρετώ, κι ακόμα στέκω
σαν κάτι να 'χω να προστέσω ακόμα στον κόσμο. Σα να' χω
να προσφέρω λίγη ακόμα ευτυχία σε σας απ' το μεδούλι μου.
Θυμάμαι- καλοκαιριάτικο σούρουπο ήταν- Σταμάτησα τ' αμάξι μπροστά
σε μια καλύβα. Διψούσα.
Μια μαυροφορεμένη γριά με φίλεψε με το κανάτι δροσερό νερό.
"Φχαριστώ , γιαγιά, " της είπα. "Καλή λευτεριά,γιε μου", αποκρίθηκε.
"Καλή λευτεριά, γιαγιά", της ξανάπα- κι ένιωσα πως της την χρωστάω.
Μου 'βγαλε το κασκέτο και μου σφούγγισε με το χέρι της το κούτελό μου.
(Ξέρετε, κι οι γριές μπορούνε να χαμογελάνε.)
Τη λευτεριά το λοιπόν ο καθένας μας τήνε χρωστάει σ' όλους.
Μια λευτεριά μονάχα για τον έναν, δε φελάει σε τίποτα (αν υπάρχει.)
Τίποτα δεν είναι μήτε για τον ίδιον. "'Αντε , γεια σου, γιαγιά.
Καλή λευτεριά, το λοιπόν"-
κι έστριψα λίγο τα μάτια μου- έπεφτε κιόλας γαλανό το θάμπος της βραδιάς
δεν καλόβλεπα.
Κι όπως τράβηξα πάλι με χαμηλωμένα τα δυο φώτα μου ( γιατί έφεγγε ακόμα)
ένιωθα ν' ανεβαίνω με τ' αμάξι μου, μαζί κι ο μέγας κάμπος της Μεσαορίας
βαθύς και σιωπηλός , αχνισμένος απ' το αργό φεγγαρόφωτο,
ένιωθα ν' ανεβαίνω ίσα στον ουρανό
κι ένιωσα το φεγγάρι που με χτύπησε κατάστηθα ολόδροσο,
σάμπως χρυσό κωνσταντινάτο το φεγγάρι κρεμασμένο
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
4
μ' ένα σπάγκο απ' το λαιμό μου,
να μου δροσίζει την καρδιά και λίγο-λίγο να ζεσταίνεται και ν' αχνίζει στον
κόρφο μου.
Κι έλεγα μέσα μου: δε φτάνει το τραπέζι , μήτε κάμποσος παράς στην τσέπη,
μήτε το ψωμί και το φιλί , - δε φτάνει.
Ο άνθρωπος είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια του.
Κι έλεγα πάλι που ο άνθρωπος αρχίζει από την έγνοια του για το ψωμί
Κι όλο τραβάει πιο πέρα απ' τη σκλαβιά του,
από σκλαβιά σε σκλαβιά, από ξεσκλάβωμα σε ξεσκλάβωμα,
απ' το ξεσκλάβωμα της πατρίδας, στο ξεσκλάβωμα του κόσμου,
ώσπου να νιώσει, μπαίνοντας ίσια στον ουρανό,
ν' αχνίζει το φεγγάρι στον κόρφο του,
ώσπου να κλάψει μια νύχτα από αγάπη για όλο τον κόσμο.
'Ετσι, άφησα σ' ένα χαντάκι τ' αμάξι μου. Πήρα τ' όπλο. Κι ανέβηκα στο
βουνό.
'Ετσι βρέθηκα σε τούτη τη σπηλιά που το στόμιό της
βλέπει ολόισια στον ήλιο∙ - το στρογγυλό της στόμιο
είναι ο ίδιος ο ήλιος που θα τον νιώσω πάλι δροσερό, καθώς θα με περνάνε,
(όπως εκείνη τη νύχτα το φεγγάρι) θα τον νιώσω δροσερό κωνσταντινάτο
να μου δροσίζει το καμένο στήθος, κι έτσι λίγο-λίγο
να ζεσταίνεται ο ήλιος και ν' αχνίζει στον κόρφο μας. Γεια σας.
 5

 Πρώτες εντυπώσεις/ Γενικές παρατηρήσεις μαθητών είτε για το περιεχόμενο είτε για τη
Μορφή

(Οι ερωτήσεις αντιστοιχούν στους Δείκτες Επιτυχίας και Επάρκειας)

 Καθοδήγηση των μαθητών ώστε:

- να εντοπίσουν το Ποιητικό Υποκείμενο ( Γρηγόρης Αυξεντίου) και τον χωροχρόνο του ποιήματος (3 Μαρτίου 1957,
λίγες ώρες πριν την πυρπόληση του ήρωα από τους Άγγλους αποικιοκράτες μέσα στο κρησφύγετό του στα βουνά κοντά στη
Μονή Μαχαιρά)
- να αντιληφθούν το ποιητικό τέχνασμα του προσωπείου/persona
Ουσιαστικά ο ποιητής κρύβεται, επιθυμεί να αποσβέσει τη δική του προσωπικότητα, εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο με τη
χρήση ενός ποιητικού προσωπείου. Απελευθερώνεται εκφραστικά. Εκφράζει τις δικές του σκέψεις για τον θάνατο, τον αγώνα,
την πατρίδα, την ελευθερία. Με αυτό τον τρόπο ο ποιητής προσδίδει αληθοφάνεια στο λόγο του και κερδίζει σε
αντικειμενικότητα χωρίς να κινδυνεύει να χαρακτηριστεί αυθεντία ή εκπρόσωπος του λαού. (Ολυμπίου-Χρίστη:1999:43:45).

[Η persona ήταν, κατ’ αρχάς (η λέξη πρέπει να έχει ετρουσκική ρίζα), ένα όργανο ενίσχυσης της φωνής, κυρίως στο θέατρο – και βέβαια στο
υπαίθριο θέατρο…Η περσόνα, λοιπόν, ήταν ένα όργανο που μπαίνοντας μπροστά στο στόμα και τη μύτη, έστω μορφολογικά μιμούμενο τις
καμπύλες τους, αλλοίωνε τη φωνή του υποκριτή, πρόβαλλε άλλη χροιά, άλλον τόνο και άλλο ύψος από τη φυσική του φωνητική ταυτότητα…]
- https://whenpoetryspeaks.wordpress.com/2016/02/08/%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%B1/

[Δείκτης 5]

 προβολή και ανάγνωση των πρώτων στίχων του ποιήματος ώστε να αντιληφθούν τα κίνητρα της ενδοσκόπησης του ήρωα λίγες
ώρες πριν το ολοκαύτωμα αλλά και τοποθέτηση του αποσπάσματος της διδακτέας ύλης στην ποιητική σύνθεση:

Τέλειωσαν πια τα ψέματα – δικά μας και ξένα

Η φωτιά η παντάνασσα πλησιάζει. Δεν μπορείς πια
Να ξεχωρίσεις αν καίγεται σκοίνος ή φτέρη ή θυμάρι. Η φωτιά πλησιάζει.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 6

Κι όμως πρέπει να προφτάσω να ξεχωρίσω,

Να δω, να υπολογίσω, να σκεφτώ – ( για ποιόν; Για μένα;
Για τους άλλους; ) Πρέπει.
Μου χρειάζεται πριν απ’ το θάνατό μου μια ύστατη γνώση, η γνώση του θανάτου μου, για να μπορέσω να πεθάνω.

 Εκμαίευση από τους μαθητές βασικών χαρακτηριστικών μοντέρνας ποίησης που εντοπίζονται στο απόσπασμα:
Ελεύθερος στίχος, πυκνός, «καθημερινή» λέξη, ακανόνιστη στίξη, πολυσημία, νέα νοηματική φόρτιση λέξεων, υποδήλωση ή
απόκρυψη του θεματικού κέντρου, δυσνόητη ποίηση, πρωτότυπη εικονοπλασία, υπερρεαλιστικά στοιχεία
[Δείκτης 4]

 Διανέμεται το Φύλλο Εργασίας για συμπλήρωση και επεξεργασία

 Ποιητική Σκηνοθεσία:

Πρόκειται για έναν δραματικό μονόλογο με έντονα στοιχεία θεατρικότητας, που επιτυγχάνεται με τον διάλογο και τη
γενικότερη σκηνοθεσία που δημιουργεί ο ποιητής.

«…ο Ρίτσος ανακαλύπτει για τον εαυτό του το είδος του συνθετικού ποιήματος-μονολόγου, που θα το χρησιμοποιήσει επανειλημμένα μετά. Η δυνατότητα να
σμίξει στο ίδιο έργο το επικό, το λυρικό και το δραματικό στοιχείο τον ελκύει ιδιαίτερα σαν μέσο που επιτρέπει να φωτιστεί το μεγάλο στο μικρό, σαν τρόπος
να παρατηρήσει την εποχή διά μέσου της αυτοαποκάλυψης του ήρωα…»

Σόνια Ιλίσκαγια, «Τα σαράντα χρόνια της ποίησης του Ρίτσου», Γιάννης Ρίτσος. Μελέτες για το έργο του

Αθήνα 1975, Διογένης, σσ. 29-40

Δραματικός μονόλογος: Τεχνική στην ποίηση με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 1) Ένα και μόνο πρόσωπο εκφέρει τον λόγο, ο οποίος και αποτελεί
ολόκληρο το ποίημα. 2) Αυτό το πρόσωπο διαλέγεται και αλληλεπιδρά με ένα ή περισσότερα άλλα πρόσωπα· όμως, η παρουσία του ακροατή,
οτιδήποτε λέει ή κάνει, μας γνωστοποιείται μόνο μέσα από τις νύξεις του μοναδικού ομιλητή. 3) Η κύρια αρχή της συγκρότησης του δραματικού
μονολόγου είναι η αποκάλυψη της ιδιοσυγκρασίας και του χαρακτήρα του ομιλητή. (Καρατάσου:2014:18-21)*

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 7

https://lekythos.library.ucy.ac.cy/bitstream/handle/10797/5759/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B1%20%CE%9A%CE%B1%
CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%BF%CF%85%20PhD.pdf?sequence=6

*Αικατερίνη Καρατάσου, Λανθάνων Διάλογος. Το είδος του δραματικού μονολόγου στην Ελληνική ποίηση (19ος -2όος αι.), Πανεπιστήμιο
Κύπρου 2004 (Διδακτορική Διατριβή)

Σκηνικά πρόσωπα:

Σκηνικός Χώρος:

Σκηνικός Χρόνος:

 Επισήμανση δύο ποιητικών σκηνών που περιλαμβάνονται στο απόσπασμα.

α΄ β΄
σκηνή «Όλο ετοιμάζομαι … σκηνή «Έτσι βρέθηκα σε
κι ανέβηκα στο τούτη τη σπηλιά …
βουνό» Γεια σας».

Περιγραφή της
Αναδρομική αναφορά
παρουσίας του Ήρωα
στο περιστατικό, το
και Αγίου Γρηγόρη
οποίο στάθηκε
Αυξεντίου στην
αφορμή να ενταχθεί
σπηλιά και μπροστά
στον αγώνα ο ήρωας
στον ήλιο

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 8

 Κατ΄οίκον εργασία
1. Να αναφερθείτε στις αναμνήσεις που ανακαλεί ο ήρωας στο απόσπασμα εξηγώντας ταυτόχρονα πως επηρέασαν την απόφασή
του να θυσιαστεί για την ελευθερία της πατρίδας του.
2. Μέσα σε μία παράγραφο 100 λέξεων ή σε ηλεκτρονικές διαφάνειες να παρουσιάσετε στην τάξη σας τον άνθρωπο και ποιητή
Γιάννη Ρίτσο.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΑΘΗΜΑ
 Έλεγχος και αξιολόγηση εργασίας για το σπίτι
 Δημιουργία κλίματος Δεκτικότητας: ακουστικό υλικό : ακρόαση μελοποιημένου ποιήματος της Αντωνούς Αυξεντίου,
μητέρας του ήρωα Γρ. Αυξεντίου: «Ξύπνα Γληόρη» Σύνθεση: Γ. Θεοφάνους, Ερμηνεία: Μαρινέλλα

https://www.youtube.com/watch?v=dbayWN8Zg_U

Πριν την ακρόαση καθοδηγούμε τους/τις μαθητές/τριες να δώσουν σημασία στα λόγια του τραγουδιού και ειδικά στους λόγους
για τους οποίους ο ήρωας οδηγήθηκε στη θυσία ώστε να αντιληφθούν κατά την ανάλυση του ποιήματος τον δραματικό μονόλογο
του ήρωα.

1. Στην πρώτη σκηνή μάς δίνεται συνοπτικά το χρονικό της ένταξης στον αγώνα και η στιγμή της συνείδησης του χρέους του ήρωα.
Ποια εκφραστικά μέσα αξιοποιούνται για αυτό τον σκοπό και γιατί; (στίχοι 4-14: «Θυμάμαι …δεν καλόβλεπα»)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Εκφραστικά μέσα: ρεαλιστική καθημερινή εικόνα: συνάντηση με γριά, αποφθεγματικός λόγος
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
 9

σύζευξη αφήγησης/διαλόγου/σχολίου/μονολόγου

Αφήγηση: καλοκαιριάτικο σούρουπο ήταν…

Διάλογος: «Φχαριστώ, γιαγιά» της είπα «Καλή λευτερια, γιε μου»

αποκρίθηκε …
Σχόλιο: (Ξέρετε, κι οι γριές μπορούνε να χαμογελάνε)

Δραματικός μονόλογος: Τη λευτεριά το λοιπόν ο καθένας μας τήνε χρωστάει σ΄

όλους…

Λειτουργικότητα: ζωντάνια, παραστατικότητα, διδακτισμός

[Δείκτες 6,7,32]

2. Σύμφωνα με μια άποψη «Αυτή η βαθιά συνείδηση του χρέους πλημμυρίζει τον ήρωα με μια υπέρτατη ευδαιμονία» (Ολυμπίου –
Χρίστη:1999:40), η οποία τον οδηγεί στη σφαίρα της φαντασίας και του ονείρου. Υπάρχει πρωτότυπη εικονοποΐα με εικόνες
που εστιάζουν στο γήινο και ουράνιο επίπεδο καθώς, επίσης, μεταφορές. Να εντοπίσετε τις εικόνες όσο και τις μεταφορές
και να εξηγήσετε τον λειτουργικό τους ρόλο. (στίχοι 15-20: Κι όπως τράβηξα …στον κόρφο μου»)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 10

Εικόνες γήινου κόσμου Εικόνες ουράνιου κόσμου Μεταφορές

Κι όπως …φώτα μου: οπτική εικόνα με
τον ήρωα μέσα στο αμάξι του να οδηγεί
Ένιωθα ν΄ ανεβαίνω … απ΄ το αργό Βαθύς και σιωπηλός κάμπος, αχνισμένος
φεγγαρόφωτο: οπτική, σουρεαλιστική απ΄ το φεγγαρόφωτο
εικόνα κατά την οποία αυτοκίνητο,
οδηγός και ο κάμπος της Μεσαορίας
μετεωρίζονται

Ένιωθα ν΄ ανεβαίνω ίσα στον ουρανό Αργό φεγγαρόφωτο

Ο μέγας κάμπος της Μεσαορίας
Κι ένιωσα … ολόδροσο Φεγγάρι ολόδροσο

Το φεγγάρι … απ΄ το λαιμό μου Δροσίζει την καρδιά

Να ζεσταίνεται … κόρφο μου

Λειτουργικός ρόλος: η ανύψωση του ήρωα προς τον ουρανό σηματοδοτεί το πέρασμά του στον κόσμο των αθανάτων. Αυτό
συμβαίνει από τη στιγμή που ο Γρ. Αυξεντίου πήρε την απόφαση να αγωνιστεί για την ελευθερία της πατρίδας του.
[Δείκτες 6,7, 32]

Γράφει ο ποιητής Γιώργος Μπλάνας για τον Μοντερνιστή ποιητή Γιάννη Ρίτσο: «.. Γιατί, αν ξεχάσουμε, ως οφείλουμε, τους
κακόβουλους κοινωνικούς αυτοματισμούς που σωρεύτηκαν στη μεγάλη φήμη του, θα πρέπει να παραδεχθούμε πως η
μοντέρνα ποίησή μας δεν διαθέτει πολλά ποιήματα με τόσο πρωτοποριακή εικονοπλασία…»
http://yannisritsos.gr/?p=1695

3. Στους τελευταίους στίχους της πρώτης σκηνικής ενότητας διαγράφεται η ανελικτική πορεία του ήρωα προς την αποθέωση. Να
εντοπίσετε τα στάδια αυτής της ανέλιξης με αναφορά στους σχετικούς στίχους.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
 11

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

στ.27- 30:
οικουμενικό
στ.25-27: εθνικό
επίπεδο επίπεδο
στ. 21-24:
ατομικό επίπεδο

[Δεκτες 6,7, 32]

Κατ΄οίκον εργασία

1. Να αναλύσετε τον αποφθεγματικό λόγο του ποιητή «Τη λευτεριά το λοιπόν ο καθένας μας τήνε χρωστάει σ' όλους. Μια
λευτεριά μονάχα για τον έναν, δε φελάει σε τίποτα (αν υπάρχει.) Τίποτα δεν είναι μήτε για τον ίδιον» και «Ο άνθρωπος
είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια του.». Να δώσετε παραδείγματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα και από
την ιστορία, τα οποία τεκμηριώνουν τους πιο πάνω στίχους.
2. Στο απόσπασμα που έχετε μελετήσει παρατηρεί κανείς μία διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Να εντοπίσετε
συγκεκριμένα σχήματα λόγου και εκφραστικούς τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται αυτή η διαλεκτική σχέση.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 12

ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
 Έλεγχος και αξιολόγηση των εργασιών.

 Δημιουργία κλίματος δεκτικότητας: Οπτικοακουστικό υλικό : προβολή εικόνων από τη ζωή του ήρωα Γρ. Αυξεντίου και ακρόαση
μελοποιημένου αποσπάσματος από το ποίημα , “Αποχαιρετισμός στον Γρηγόρη Αυξεντίου”, του Γιάννη Ρίτσου σε μουσική
Μάριου Τόκα.

http://www.youtube.com/watch?v=W6KsXT486JY

Πριν την ακρόαση καθοδηγούμε τους/τις μαθητές/τριες να δώσουν σημασία στα λόγια του τραγουδιού:
«Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου - το σώμα και το αίμα του Γρηγόρη Αυξεντίου
ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονώ, απ’ το χωριό Λύση,
οδηγού ταξί το επάγγελμα,
πούμαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα τόσα μόνο γράμματα όσα να φτιάχνουν τη λέξη
Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α»
ώστε έπειτα κατά την ανάλυση των ποιημάτων που συνεξετάζονται να εντοπιστεί το κοινό σημείο της φιλοπατρίας, που ήταν το
κίνητρο για τη θυσία των Γενναίων του Οδ. Ελύτη και του Γρ. Αυξεντίου στο ποίημα του Γ. Ρίτσου αλλά και το χριστιανικό
στοιχείο που ενυπάρχει στα δύο υπό συνεξέταση ποιήματα.
 Ανάγνωση ποιήματος Οδ. Ελύτη «Ο Ύπνος των Γενναίων» (παραλλαγή) από τη συλλογή Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό
(ΚΝΕΛ, Β, 259-261) από τον διδάσκοντα/ τη διδάσκουσα και πρώτες εντυπώσεις μαθητών.

 Εκμαίευση από τους μαθητές χαρακτηριστικών μοντέρνας ποίησης που εντοπίζονται και στα δύο ποιήματα.

 Καθοδηγούμενος διάλογος με τους μαθητές ώστε να διερωτηθούν γιατί ο/η καθηγητής/τρια τους επέλεξε το συγκεκριμένο
ποίημα για συνανάγνωση με τον «Αποχαιρετισμό» έτσι ώστε από μόνοι τους να επισημάνουν τους άξονες συνεξέτασης.

 Διανέμεται το Φύλλο Εργασίας

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ


Οδυσσέας Ελύτης Ο ΥΠΝΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΝΑΙΩΝ (ΚΝΕΛ Β΄,
259-261)
1 Μυρίζουν ακόμη λιβανιά, κι έχουν την όψη καμένη από
το πέρασμά τους στα Σκοτεινά Μεγάλα Μέρη.
2 Κει που μεμιάς τους έριξε το Ασάλευτο
3 Μπρούμυτα, σ' ένα χώμα που κι η πιο μικρή ανεμώνα
του θα 'φτανε να πικράνει τον αέρα του Αδη
4 (Το 'να χέρι μπρος, έλεγες πολεμούσε ν' αρπαχτεί απ' το
μέλλον, τ' άλλο απ' την έρμη κεφαλή, στραμμέ-
νη με το πλάι,
5 Σα να θωρεί στερνή φορά, μέσα στα μάτια ενός ξεκοι-
λιασμένου αλόγου, σωρό τα χαλάσματα καπνίζοντας)*
6 Κει τους απάλλαξε ο Καιρός. Η φτερούγα η μια, η πιο
κόκκινη, κάλυψε τον κόσμο, την ώρα που η άλλη, α-
βρή, σάλευε κιόλας μες στο διάστημα,
7 Και καμιά ρυτίδα ή τύψη, αλλά σε βάθος μέγα
8 Το παλιό αμνημόνευτο αίμα που αρχινούσε με κόπο να
χαράζεται, μέσα στη μελανάδα τ' ουρανού
9 Ήλιος νέος, αγίνωτος ακόμη,
10 Που δεν έσωνε να καταλύσει την πάχνη των αρνιών από
το ζωντανό τριφύλλι, όμως πριν καν πετάξει αγκάθι
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
13
αποχρησμοδοτούσε το έρεβος...
11 Κι απαρχής Κοιλάδες, Όρη, Δέντρα, Ποταμοί,
12 Πλάση από γδικιωμένα αισθήματα έλαμπε, απαράλλαχτη
κι αναστραμμένη να τη διαβαίνουν οι ίδιοι τώρα, με
θανατωμένο μέσα τους το Δήμιο,
13 Χωρικοί του απέραντου γαλάζιου!
14 Δίχως μήνες και χρόνοι να λευκαίνουν το γένι τους, με
το μάτι εγύριζαν τις εποχές, ν' αποδώσουν στα πράγ-
ματα το αληθινό τους όνομα,
15 Και στο κάθε βρέφος που άνοιγε τα χέρια, ούτε μια ηχώ,
μοναχά το μένος της αθωότητας που ολοένα δυνά-
μωνε τους καταρράχτες...
16 Μια σταγόνα, καθαρού νερού, σθεναρή πάνω απ' τα βά-
ραθρα, την είπανε Αρετή και της έδωσαν ένα λιγνό
αγορίστικο σώμα.
17 Όλη μέρα τώρα η μικρή Αρετή κατεβαίνει κι εργάζεται
σκληρά στα μέρη όπου η γη από άγνοια σήπονταν, κι
είχαν οι άνθρωποι ανεξήγητα μελανουργήσει,
18 Αλλά τις νύχτες καταφεύγει πάντα εκεί ψηλά στην αγκα-
 14

λιά του Όρους, καθώς μέσα στα μαλλιαρά στήθη του

Αντρός.
19 Και η άχνα που ανεβαίνει απ' τις κοιλάδες, έχουν να κά-
νουν πως δεν είναι λέει καπνός, μα η νοσταλγία που
ξεθυμαίνει από τις χαραμάδες του ύπνου των
Γενναίων.

1. Η Χρυστάλλα Κανελλίδου πολύ εύστοχα υποστηρίζει πως ο Αποχαιρετισμός «… είναι μια πορεία προς τον ήλιο, η οποία
επιχειρείται διά της εξόδου από τη σπηλιά» (Κανελλίδου:2013:185).*
α) Να διαβάσετε προσεχτικά το απόσπασμα από το ποίημα του Γ. Ρίτσου καθώς, επίσης, και το ποίημα του Οδ. Ελύτη «Ο Ύπνος
των Γενναίων» και να επισημάνετε πού οδηγούν οι θυσίες των γενναίων και του ηρωομάρτυρα Αυξεντίου.
β) Ποιο κοινό θεματικό μοτίβο εντοπίζετε στα δύο ποιήματα, πώς περιγράφεται αυτό σε κάθε ποίημα και τι συμβολίζει;
Δικαιολογήστε.

[Δ 6,8,32]

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Χρυστάλλα Κανελλίδου, Το χριστιανικό μοτίβο στην ποίηση και την πεζογραφία του Γιάννη Ρίτσου, Πανεπιστήμιο Κύπρου, 2013
(Διδακτορική Διατριβή)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 15

Αποχαρετισμός Ύπνος των Γενναίων

α) στίχοι 32-37
'Ετσι βρέθηκα σε τούτη τη σπηλιά που το στόμιό της
βλέπει ολόισια στον ήλιο∙ - το στρογγυλό της στόμιο
είναι ο ίδιος ο ήλιος που θα τον νιώσω πάλι δροσερό,
καθώς θα με περνάνε,
(όπως εκείνη τη νύχτα το φεγγάρι) θα τον νιώσω δροσερό
κωνσταντινάτο
να μου δροσίζει το καμένο στήθος, κι έτσι λίγο-λίγο
να ζεσταίνεται ο ήλιος και ν' αχνίζει στον κόρφο μας. Γεια
σας.
στίχοι 6-10
Κει τους απάλλαξε ο Καιρός. Η φτερούγα η μια, η πιο
κόκκινη, κάλυψε τον κόσμο, την ώρα που η άλλη, α-
βρή, σάλευε κιόλας μες στο διάστημα,
Και καμιά ρυτίδα ή τύψη, αλλά σε βάθος μέγα
Το παλιό αμνημόνευτο αίμα που αρχινούσε με κόπο
να
χαράζεται, μέσα στη μελανάδα τ' ουρανού
Ήλιος νέος, αγίνωτος ακόμη,

Που δεν έσωνε να καταλύσει την πάχνη των

αρνιών από
το ζωντανό τριφύλλι, όμως πριν καν πετάξει
αγκάθι
αποχρησμοδοτούσε το έρεβος...

Η θυσία του ήρωα «το καμένο στήθος» θα οδηγήσει σε έναν Οι θυσίες των γενναίων «Το παλιό αμνημόνευτο αίμα» θα οδηγήσουν σε
ήλιο έναν ήλιο

Ο ήλιος χρησιμοποιείται μεταφορικά ως ποιητικό σύμβολο :

ένας νέος κόσμος απαλλαγμένος από

κακία, ελεύθερος, δίκαιος, αγνός

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 16

β) περιγραφή/διαφορετικές σημασίες του ήλιου στα δύο ποιήματα

Δροσερός Νέος, αγίνωτος…

κωνσταντινάτο δεν έσωνε να καταλύσει
ζεσταίνει πριν καν πετάξει αγκάθι
αχνίζει αποχρησμοδοτούσε το έρεβος

 ο ήλιος είναι ισχυρός  ο ήλιος είναι αδύναμος ακόμη

 κυριαρχεί και επιβάλλεται  δεν έχει κυριαρχήσει αλλά έχει τη δύναμη να επιβληθεί
 ο νέος κόσμος που δημιουργείται είναι και να διώξει το κακό, την ασχήμια του παλιού κόσμου
αδιαμφισβήτητος  χρειάζεται να γίνουν ακόμη προσπάθειες για να
 εσωτερική και εξωτερική ελευθερία για τον ήρωα και επικρατήσει
τον κόσμο όλο

Το μοτίβο του ήλιου: Χρησιμοποιείται ως ποιητικό σύμβολο: νέος κόσμος, ανάσταση του Γένους, Δικαιοσύνη, Ειρήνη,
Ελευθερία, Ισότητα, Αγνότητα, Αρετή. Η μετάβαση σε αυτόν τον κόσμο απαιτεί θυσίες. (βλ. Οδ. Ελύτης, «Άσμα δ΄», Τ.
Σινόπουλος, «Καιόμενος»)

2. Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται η μετουσίωση των γενναίων και του ήρωα Γρ. Αυξεντίου από τη γήινη, φθαρτή τους υπόσταση
στην άφθαρτη και αθάνατη;
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
 17

[Δείκτες 6,7]

Αποχαιρετισμός Ύπνος των Γενναίων

Υπερρεαλιστική εικόνα: Υπερρεαλιστική εικόνα:

Κι όπως τράβηξα πάλι με χαμηλωμένα τα δυο φώτα μου ( γιατί έφεγγε ακόμα)
ένιωθα ν' ανεβαίνω με τ' αμάξι μου, μαζί κι ο μέγας κάμπος της Μεσαορίας
βαθύς και σιωπηλός , αχνισμένος απ' το αργό φεγγαρόφωτο,
Κει τους απάλλαξε ο Καιρός. Η φτερούγα η μια, η πιο
ένιωθα ν' ανεβαίνω ίσα στον ουρανό
κι ένιωσα το φεγγάρι που με χτύπησε κατάστηθα ολόδροσο, κόκκινη, κάλυψε τον κόσμο, την ώρα που η άλλη, α-
σάμπως χρυσό κωνσταντινάτο το φεγγάρι κρεμασμένο βρή, σάλευε κιόλας μες στο διάστημα,

Ανύψωση ήρωα προς τον ουρανό όπου συναντιέται με το φεγγάρι Η κόκκινη φτερούγα είναι η φθαρτή, η γήινη φύση των γενναίων
ενώ η άλλη σαλεύει ήδη στο διάστημα, στον ουρανό η αθάνατη
φύση

Ο ήρωας και οι γενναίοι μετεωρίζονται μετουσιωμένοι σε Ιδέα, Ιδανικό ελευθερίας, αγνότητας, αρετής
(θυμίζουν οι εικόνες την Ανάληψη του Κυρίου, Καινή Διαθήκη)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 18

Κοινό θεματικό μοτίβο δύο ποιημάτων:

Οι θυσίες των ηρώων θα αποτελέσουν το λίπασμα, την πρώτη

ύλη για ένα νέο κόσμο απαλλαγμένο από μίση, αγνό και
καθαγιασμένο

3. Στο ποίημα «Ο Ύπνος των Γενναίων» υπάρχει ένα έντονο αντιπολεμικό μήνυμα. Σε ποιους στίχους το εντοπίζετε;
Σας παραπέμπει σε κάποιο έργο τέχνης;

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[Δείκτες 8,30, 32]

Αντιπολεμικό μήνυμα: Στίχοι μέσα στην παρένθεση:

Μυρίζουν ακόμη λιβανιά, κι έχουν την όψη καμένη από

το πέρασμά τους στα Σκοτεινά Μεγάλα Μέρη. (Το 'να χέρι μπρος, έλεγες πολεμούσε ν' αρπαχτεί απ' το
μέλλον, τ' άλλο απ' την έρμη κεφαλή, στραμμέ-
Κει που μεμιάς τους έριξε το Ασάλευτο νη με το πλάι,

Μπρούμυτα, σ' ένα χώμα που κι η πιο μικρή ανεμώνα Σα να θωρεί στερνή φορά, μέσα στα μάτια ενός ξεκοι-
του θα 'φτανε να πικράνει τον αέρα του Άδη λιασμένου αλόγου, σωρό τα χαλάσματα καπνίζοντας)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 19

Έργο τέχνης: πίνακας Picasso Guernica. Απόδοση του πίνακα σε γραπτό λόγο

«Η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση, η ποίηση ομιλούσα ζωγραφική», Πλάτων

Η πιο πάνω ερώτηση μπορεί να αποτελέσει αφορμή για συζήτηση προφορική γύρω από το πιο κάτω ερώτημα:
Πιστεύετε ότι οι ποιητές, που μελετήσατε, συνδιαλέγονται και με άλλες μορφές τέχνης ή επιστήμες;

Μέσω της συνεξέτασης εισάγεται στη μελέτη της Λογοτεχνίας η Διακειμενικότητα (ένας ανοιχτός διάλογος μεταξύ κειμένων
ομοειδών ή άλλου είδους, σύγχρονων ή παλαιότερων, ξένων ή και με άλλες μορφές τέχνης γύρω από τον ίδιο θεματικό άξονα ή
σύνδεσμο). Παράλληλα, αναδεικνύεται η ιστορικότητα και η διαθεματικότητα. (βλ. Σεμινάρια ΕΜΕ, Διακειμενικότητα)

Στον Αποχαιρετισμό η διακειμενικότητα προβάλλεται αφού το ποίημα γίνεται αντιληπτό και κατανοητό μόνο εάν ανατρέξουμε
στο ιστορικό γεγονός της αυτοθυσίας του Γρ. Αυξεντίου. Τα δύο ποιήματα που έχουμε συνεξετάσει, συνδιαλέγονται ακόμα και
με τα Κείμενα των Αγίων Πατέρων της εκκλησίας μας αφού το χριστιανικό στοιχείο επισημαίνεται και στα δύο ποιήματα. Στο
ποίημα του Ελύτη ο τίτλος είναι ενδεικτικός αυτής της σχέσης. (Ολυμπίου-Χρίστη:1999:90). Η μελέτη του ποιήματος του Ρίτσου
με την οπτική γωνία της χριστιανικής αντίληψης τεκμηριώνεται στη διδακτορική διατριβή της Χρυστάλλας Κανελλίδου με τίτλο
«Το χριστιανικό μοτίβο στην ποίηση και πεζογραφία του Γιάννη Ρίτσου», Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Κατ΄ οίκον εργασία:

1. Στα δύο ποιήματα εφαρμόζεται το χριστιανικό μοτίβο του αυτοπροαίρετου θανάτου που θα οδηγήσει στην Ανάσταση.
Τεκμηριώστε με στοιχεία από τα δύο ποιήματα.
3. Να εντοπίσετε το σημείο, με το οποίο φαίνεται να «συνομιλούν» ο Γ. Ρίτσος στο ποίημα «Αποχαιρετισμός» με τον Κωνσταντίνο
Καβάφη στο ποίημα «Θερμοπύλες». Να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή με στοιχεία από τα δύο ποιήματα.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 20

Θερμοπύλες
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κι ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις, Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία· όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε.
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·

Εναλλακτικά ένα άλλο άγνωστο ποίημα για συνεξέταση- για λόγους αξιολόγησης- θα μπορούσε να είναι του Ναζίμ Χικμέτ
«Για τη ζωή»

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε Όχι καθόλου για να μείνουν στα παιδιά σου
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά Μα έτσι, γιατί το θάνατο δε θα τονε πιστεύεις
Όπως, να πούμε, κάνει ο σκίουρος Όσο κι αν φοβάσαι
Δίχως απ’ όξω ή από πέρα να προσμένει τίποτα Μα έτσι, γιατί η ζωή θε να βαραίνει πιότερο στη ζυγαριά
Δε θα `χεις άλλο πάρεξ μοναχά να ζεις.

Η ζωή δεν είναι παίξε γέλασε

Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που έτσι, να πούμε, ακουμπισμένος σ’ έναν τοίχο
Με τα χέρια σου δεμένα
Ή μέσα στ’ αργαστήρι
Με λευκή μπλούζα και μαύρα ματογυάλια
Θε να πεθάνεις, για να ζήσουνε οι άνθρωποι,
Οι άνθρωποι που ποτέ δε θα `χεις δει το πρόσωπό τους
Και θα πεθάνεις ξέροντας καλά
Πως τίποτα πιο ωραίο, τίποτα πιο αληθινό απ’ τη ζωή δεν είναι

Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά

Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που θα φυτεύεις, σαν να πούμε, ελιές ακόμα στα εβδομήντα σου
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΖΑΜΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ