‫ﻓﺮدا‪ ،‬ﻣﻪ‪ ‬ﺷﺼﺖوﻫﺸﺖ ﺑﻮد‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ و اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫‪ ١‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن‬

‫آﻧﭽﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن از ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎً در ﺣﻴﻄﻪي ﻧﻈﺮﻳﻪ ادﺑﻲ ﻳﺎ‬
‫»ادﺑﻴﺎت« ]در ﻣﻌﻨﺎيِ اﺧﺺ ﻛﻠﻤﻪ[ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎﺑﺖ‪ ‬ﻣﺪاﺧﻼت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢاش در آﻧﭽﻪ اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬واﺟﺪ ﺳﻨﺘﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻧﻮﺷﺘﺎر‬
‫ﻳﺎ ادﺑﻴﺎت ]در ﻣﻌﻨﺎي اﻋﻢ ﻛﻠﻤﻪ[ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه از وي‪،‬‬
‫»ادﺑﻴﺎت و ﻣﺮگ«‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي روﺷﻨﮕﺮ از ﻣﺘﺮﺟﻢ آن‪ ،‬ﻟﻴﻼ ﻛﻮﭼﻚﻣﻨﺶ دارد ﻛﻪ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ‬
‫دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ‪ ‬ﺧﺎصِ ﺑﻼﻧﺸﻮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬ﻧﺎـاﻳﻨﻬﻤﺎﻧﻲِ اﻣﺮ اﻳﻦﻫﻤﺎن و اﻣﺮِ ﻧﺎـاﻳﻨﻬﻤﺎن‪.‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ‪ ‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﻧﺸﺎندادنِ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢِ آﻧﭽﻪ در ﺑﻼﻧﺸﻮ دﻳﮕﺮي‬
‫ﺧﻮد‪ ‬ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻳﺖ‪ ‬ﻧﻮﺷﺘﺎر او ﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪ؛ ﻧﻮﺷﺘﺎري ﻛﻪ ﺷﻮرِ اﻣﺮ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ در آن ﺑﻼﻓﺼﻞ ﺑﺎ ﺣﻮزهي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮرد؛ اﻣﺎ ﺑﺎ آن ﺳﻨﺘﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻳﺎ ﺳﺎﺣﺖ ﭘﺪر را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﻛﺎر ﻧﺸﺎن دادن روﻳﻜﺮد ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ وﺳﻮاس ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺘﻲ را ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺎ ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺷﺪﺗﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺪت اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺑﻼﻧﺸﻮ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺟﻔﺮاﻓﻴﺎي‬
‫ﻛﺘﺎب از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺘﻦ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ از ژانـﻟﻮك ﻧﺎﻧﺴﻲ در ﻣﻘﺎمِ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺘﻦ از‬
‫ﺧﻮد ﺑﻼﻧﺸﻮ و در اﻧﺘﻬﺎ ﻣﻮﺧﺮهي ﻻرس ايﻳﺮ؛ ﻫﻤﺎن ﻧﺨﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻت را ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ و از ﺧﻼل آن ﭘﺮش ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻮن و ﻓﺎﺻﻠﻪﻫﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺘﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ روﺑﺮو ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ر« ﺑﺎ‬‫ »ﺑﻼﻧﺸﻮ رﻳﺪ‬،1‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺘﺎب ﭘﻴﺶرو »دوﺳﺘﻲ« ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺗﺮﺟﻤﻪي اﻟﻴﺰاﺑﺖ روﺗﻨﺒﺮگ‬
‫ و‬،3‫ ﻣﻘﺎﻟﻪي ژانـﻟﻮك ﻧﺎﻧﺴﻲ در ﻣﺠﻠﻪي ﭘﺎراﮔﺮاف‬،2‫وﻳﺮاﺳﺘﺎريِ ﻣﺎﻳﻜﻞ ﻫﺎﻟﻨﺪ‬
.‫ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬4‫»ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻼﻧﺸﻮ« اﺛﺮِ ﻻرس ايﻳﺮ‬

.‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ از ﻫﻤﻪي ﻧﻘﺪﻫﺎ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺷﻤﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ‬

‫ اﻳﻤﺎن ﮔﻨﺠﻲ‬،‫ﻣﺤﺪﺛﻪ زارع‬

                                                            
1 Blanchot, M.; Friendship; translated by Elizabeth Rottenberg; 
Stanford: Standford University Press; 1997. 
2 Blanchot, M.; The Blanchot Reader; Edited by Michael Holland; 
Cambridge: Blackwell Publishers; 1995. 
3 Nancy, J‐L.; Maurice Blanchot, 1907‐2003; Paragraph, 30:3, p3‐4; 
2007. 
4 Iyer, L; The Blanchot’s Communism: Art, Philosophy and 
Communism; New York: Palgrave Macmillan; 2004. 

 ٣
 
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪  ٥ ‬‬ ‫ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﻼﻧﺸﻮ‪2003-1907 ،‬‬

‫‪  ٨ ‬‬ ‫ﻛﻠﻤﺎت اﺧﻼلﮔﺮ‬

‫‪  ١٩ ‬‬ ‫ﺻﺪاﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪي ﻣﺎرﻛﺲ‬

‫‪  ٢٣ ‬‬ ‫ﺗﺸﻴﻴﻊﺟﻨﺎزهي آﻫﺴﺘﻪ‬

‫‪  ٣٥ ‬‬ ‫درﺑﺎرهي ﻳﻚ روﻳﻜﺮد ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ )ﻧﻴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ارزشﻫﺎ(‬

‫‪  ٤١ ‬‬ ‫ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ :‬ﻳﻬﻮديﺑﻮدن‬

‫‪  ٥٥ ‬‬ ‫ﺣﻖِ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‬

‫‪  ٦١ ‬‬ ‫دﻋﻮي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬

‫‪  ٨٧ ‬‬ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ ٤‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﻼﻧﺸﻮ‪2003-1907 ،‬‬
‫ژانـﻟﻮك ﻧﺎﻧﺴﻲ‬

‫ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن‪ :2‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮانﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪-‬‬

‫ﻫﺎي ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺧﺘﺼﺎص دارد‪ ،‬ﺗﻼش ﻛﺮد ﺗﺎ ﺗﻔﻜﺮ وي را ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ ﻧﻤﺎدﻳﻦ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ژﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻊ وي را‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺟﻨﺲِ اﻋﺘﻤﺎد و اﻳﻤﺎن‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻔﻜﺮ‪ .‬ﺑﻼﻧﺸﻮ ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ اﻣﻜﺎنِ ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎور دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ در‬
‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ )ﺑﺎ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﮕﻴﺮيِ درﺧﻮرِ ﮔﻔﺖوﮔﻮ( ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ داﺋﻤﺎً در ﺣﺎل ﺗﺠﺪﻳﺪ‪ ‬ﻣﻴﺎن ﮔﻔﺘﺎر و ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻧﻲِ ﻣﻌﻨﺎ؛ ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ را‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎر )ادﺑﻴﺎت( ﻧﺎمِ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻧﻪ اﺑﺪاعِ ﻳﻚ ﻗﺼﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫روﻧﻮﻳﺴﻲِ ﻳﻚ ﮔﻮاه‪ ،3‬و ﻧﻪ ﻫﻢرﺳﺎﻧﻲِ ﻳﻚ ﭘﻴﺎم‪ :‬ﺑﻞ ﺗﻌﻘﻴﺐﻛﻨﻨﺪهي ﺳﻴﺮِ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺎ‬
‫آن ﻧﻬﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻏﺎﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .4‬اﻳﻦ ﺧﻮدـﻏﺎﻳﺐﺳﺎزيِ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺸﺎﻣ ‪‬ﺪ‪ 5‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ و آﻧﭽﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در ﻣﻌﻨﺎ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪» .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ« ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺰدﻳﻚﺷﺪنِ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪات‪ ‬ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎر‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﻣﺎ را )ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪهﻫﺎي‬
‫ْ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻟﻤﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 6‬و در اﻳﻦ ﻟﻤﺲ‬
‫ﺳﺨﻦﮔﻮ را( ﻣﻲزداﻳﺪ‪.‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻧﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2 The Infinite Conversation‬‬
‫‪3 testimony‬‬
‫‪4 The sense absents itself‬‬
‫‪5 chance ‬‬
‫‪6 touch‬‬

‫‪ ٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ رﺧﺪاد ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ :‬دودﺷﺪن و ﺑﻪ ﻫﻮا رﻓﺘﻦِ‬
‫ﻫﻤﻪي آن دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ‪ 1‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ‪ ‬ﺳﻔﺖ و ﺳﺨﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن »ادﺑﻴﺎت« و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬او در درونِ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﭼﻨﻴﻦ رﺳﺎﻟﺘﻲ را‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ :‬رﺳﺎﻟﺖ‪ ‬ﺻﺪادار ﻛﺮدنِ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد ﺻﺪاﻳﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺪادار ﻛﺮدن‪،‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ »ﭘﺎﻳﻴﺪنِ ﻣﻌﻨﺎي ﻏﺎﻳﺐ«‪ .‬دﻏﺪﻏﻪي اﻳﻦ ﺳﻨﺦ ﻛﺸﻴﻚﻛﺸﻴﺪنِ‬
‫دﻗﻴﻖ‪ ،‬از ﺳﺮ ﻫﻮﺷﻴﺎري و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻛﺮدنِ ﻏﻴﺎب اﺳﺖ؛ ﻏﻴﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﻋﻄﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬ﺗﺠﺮﺑﻪي دروﻧﻲ ﻣﺎ از اﻣﺮ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﺑﻴﺮونِ ﻣﺎ‪.‬‬

‫آن زﻣﺎن ﻛﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻘﺪس و ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ‪ ‬وﺟﻮدﺷﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ و ﺿﺮوري ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻤﻜﻦ و ﺿﺮوري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ادﺑﻴﺎت ــﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎرــ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦِ ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫ﻣﻘﺪس آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻴﭻ اﻻﻫﻴﺎت‪ ‬ﻛﺎﻓﺮﻛﻴﺸﺎﻧﻪاي را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ .‬ادﺑﻴﺎت ﻫﻤﻪ‪-‬‬
‫ي اﻧﻮاع اﻻﻫﻴﺎت را در ﻛﻨﺎر ﺗﻤﺎﻣﻲِ اﻧﻮاع ﺑﻲﺧﺪاﻳﻲ رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬زﻳﺮا ﻫﻤﻪي آﻧﻬﺎ ﭼﻴﻨﺶ‪-‬‬
‫ﻫﺎﻳﻲ از ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي ﻳﻜﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﻏﻴﺎب« در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺻﺮﻓﺎً ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﻛﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ ﻏﺎﻳﺐﺳﺎزي‪ .‬ﻏﻴﺎب ﮔﺬارِ داﺋﻤﻲِ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮِ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﻪ درون اﻣﺮ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫» آن ﻏﺎﻳﺐِ ﺣﻴﺮتآور‪ ،‬ﻏﺎﻳﺐ از ﻣﻦ و از ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻳﺐ از ﻧﻈﺮِ ﻣﻦ‪ «... ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﻣﺎسِ ﮔﻨﮓ ﺑﺪان اﺷﺎره دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻳﻚ آن‪2‬؛ ﺑﻞ ﻟﻐﺰﻳﺪنِ ﻣﺪاوم‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ورايِ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻐﺰﻳﺪﻧﻲ ﻛﻪ »اﺣﺴﺎس ﻧﺎبِ وﺟﻮدش«‪ 3‬را ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ــ‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻫﻨﻮز در اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪  .‬‬

‫اﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ در ﻣﻘﺎمِ ﺗﺎﺛﺮِ ﺑﻲواﺳﻄﻪ و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ذات اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺮگ‪ ‬اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪.‬‬
‫»ﻣﺮدن«‪4‬اي ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ از آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ــﻛﻪ ﺑﻪﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ آن را ﺑﺎ اﻧﻘﻄﺎع‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 transcendent ‬‬
‫‪2 instance ‬‬
‫‪3 pure feeling of his existence‬‬
‫‪4 dying ‬‬

‫‪ ٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ درﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻣﺮِ درﺣﺎل زﻳﺴﺘﻦ‪] 1‬اﻣﺮي ﻛﻪ ﻣﻲ‪-‬‬
‫زﻳﺪ[‪ ،‬ﻳﺎ »ﺑﺎزﻫﻢـدر ﺣﺎل زﻳﺴﺘﻦ‪] «2‬اﻣﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺴﺘﻦ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ[ ﻳﺎ »ﺑﺮـ‪-‬‬
‫زﻳﺴﺘﻨﻲ‪] «3‬ﺑﻘﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻦ[ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻳﺪا ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ وﻗﺘﻲ از ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪــ ﻫﻤﺎن ﺟﻨﺒﺶِ ﻧﺰدﻳﻚﺷﺪنِ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺐﺳﺎزي در ﻣﻘﺎمِ‬
‫ﻣﻌﻨﺎيِ ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﻤﺎم ردﭘﺎﻫﺎي ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ را در آن ﻣﻲزداﻳﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ و ﺟﻨﺒﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻜﺘﻮبﺷﺪناش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ »ﺑﻪ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ‪ ،‬در ﻫﻤﺎن‬
‫ﻓﺮمِ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰـاش‪ ،‬ﻓﺮمِ ﭼﻴﺰي را ﺑﺒﺨﺸﺪ«‪.‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ :‬ﻟﺰﻟﻲ ﻫﻴﻞ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 the living ‬‬
‫‪2 the living‐on‬‬
‫‪3 sur‐viving ‬‬

‫‪ ٧‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻛﻠﻤﺎت اﺧﻼلﮔﺮ‬

‫ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ آري ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‬

‫)‪ (1‬ﻫﺪف ﻏﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻫﺪف ﻓﻮري و آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﻤﺎن ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ ﭘﻨﻬﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ آري ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ آن آريﮔﻮ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ :‬آن را ﭼﻨﺎن‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ واﻗﻌﻲ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ رادﻳﻜﺎل ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻪ ﮔﺴﺴﺘﻲ؟ ﮔﺴﺴﺖ از آن ﻗﺪرتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺪرت‪ ،‬و از‬
‫ﻫﺮآﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺪرت در ﭼﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮف آﺷﻜﺎرا در ﻣﻮرد داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬اﻳﺪهي‬
‫داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت زﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺪرﻳﺲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻲﮔﺮي‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪي زﺑﺎنﻫﺎ ﺻﺎدق‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﮔﺴﺴﺖ از ﺷﻴﻮهي ﻓﻬﻢ ﺧﻮد ﻣﺎ از »ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻗﺪرت‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد« ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﺿﺪﻳﺖ ﺧﻮدش ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺰب در ﻗﺪرت‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪ (2‬ﺑﻪ ﻃﻮر رادﻳﻜﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ آري ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ :‬و اﻳﻦ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦِ )ﻣﻌﻨﺎي‬
‫اوﻟﺶ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ( اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ و ﻫﺮﺟﺎ‪ ،‬در وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎ آﻧﻄﻮر ﻛﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ؛ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﻣﺤﺼﻮر در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ آن را ﺑﻪ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ ارزشﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺣﻘﺎﻳﻘﺶ‪ ،‬اﻳﺪهآلﻫﺎﻳﺶ و‬
‫اﻣﺘﻴﺎزاﺗﺶ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻧﺪ؛ اﻳﻨﻜﻪ دﺷﻤﻦﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﺎﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ؛ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ دﺷﻤﻨﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻴﭻوﺟﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎ وي ﺳﺎزش ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ ٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫)‪ (3‬ﭘﺮﭼﻤﺪاران اﻳﻦ ﮔﺴﺴﺖ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺟﺪاﻛﺮدن ﻳﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺟﺪاﻛﺮدنِ آن ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺷﺪه در ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻛﺘﻔﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﺴﺴﺘﻲ را ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؛ ﺑﻠﻜﻪ در‬
‫راﺳﺘﺎي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺘﻨﺎع‪ ،‬واﻗﻌﺎً‪ ،‬ﻫﺮﺑﺎر ﻛﻪ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻛﻪ اﻣﺘﻨﺎﻋﻲ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻳﻚ دﻗﻴﻘﻪي ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪي ﺟﻨﺒﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺣﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻣﺘﻨﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺮﭼﻤﺪاراﻧﺶ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وراي ﻣﻨﻔﻴﺖ ﻣﺤﺾ راه ﻣﻲﺑﺮد؛ زﻳﺮا ﺣﺘﻲ ﻧﻔﻲ آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻳﺎ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از رﺳﺎﻟﺖﻫﺎي ﻧﻈﺮيِ ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻮﻳﻦ‪،‬‬
‫آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺧﺼﻴﺼﻪي ﺗﻜﻴﻦ اﻳﻦ اﻣﺘﻨﺎع اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ‬ﻧﻈﺮي ﻗﻄﻌﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻳﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﺮ ﭘﺮوژهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪-‬‬
‫ﺷﺪهاي ــدر واﻗﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﭘﺮوژهايــ اﻣﺘﻨﺎعاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ آري‪-‬‬
‫ﮔﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪن ﻳﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻮﻋﻲ آريﮔﻮﻳﻲ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫و آراﻳﺸﻲ ﺗﻦ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪي اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐﻫﺎ و آراﻳﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻦﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ و‬
‫آراﻳﺶ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﺪم ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻲآراﻳﺸﻲ ﻳﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ اﻣﻮر ﺳﺎﺧﺘﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي اﻣﺘﻨﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﺪرت‪ ‬ﻧﻔﻲﻛﺮدن‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻔﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫آريﮔﻮﻳﻲِ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﭘﺮوژهايﺷﺪه ﻳﺎ ﺗﺠﻮﻳﺰﺷﺪه‪ ‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪاي اﺷﺎره دارد‬
‫ﻛﻪ ﻟﻔﻆ‪ ‬ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ را ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪» ‬اﻧﻘﻼﺑﻲ« وارد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ از ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺴﻴﺎري ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫اﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻣﺸﻜﻮك را در دل ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ــ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺷﻜﻠﻲ از‬
‫وﻳﺘﺎﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﻗﺪرت ﺧﻮدـآﻓﺮﻳﻨﺸﮕﺮيِ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬و اﻟﺦ‪.‬‬

‫ﻣﺮگ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫‪ ٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﮔﻬﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﺪﻳﻬﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﻲآورﻳﻢ ﻛﻪ »او ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﺮده اﺳﺖ«‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻓﺮد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻞ ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﻫﻤﻪي ﻣﺎ را‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢاش‪ ،‬ﺣﺘﻲ از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢاش ‪ .‬ﻣﺮگ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن »ﺷﻌﺎع ﻧﻮري در ﻗﺒﺮ«‪ ،‬درون ﺗﻤﺎﻣﻲِ ﻣﺎ ﺑﻴﺪار ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﭘﺎس ﻣﻲدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ از ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﻮاع ﺣﻮاسﭘﺮﺗﻲﻫﺎ و ﭘﺮتاﻓﺘﺎدﮔﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﻏﺮقﺷﺪنﻫﺎي روزﻣﺮه و‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺗﻬﺎمِ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ زدن و ﻓﺮاﻓﻜﻨﻲ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﻜﺎنِ ﺑﻘﺎيِ زﻳﺴﺘﻲِ‬
‫ﺻ‪‬ﺮف ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮگ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آدم رﺧﺼﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ اﻣﺮ‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭘﺪﻳﺪهاي ﻓﺮدي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ و ﭼﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻪ در آن ﻧﻘﺶ دارﻳﻢ‪ .‬و در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺮوي‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮگ‪ ،‬در ﻧﻘﻄﻪي اوج‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺪت‪ ‬ﻣﻔﺮط‪ ‬ﻣﻀﺤﻚ و ﻓﻼﻛﺖﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺣﻀﻮري از ﺟﻨﺲِ ﺣﻀﻮرِ اﻧﺴﺎﻧﻴﺘﻲ ﻛﻪ از وﺣﺸﺖ ﻣﻴﺨﻜﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺮوز در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺸﻮر اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر را ﻳﺪك ﻣﻲﻛﺸﺪ ــاﻣﺎ آﻳﺎ واﻗﻌﺎً اﻳﻦ ﻋﻨﻮان را ﻳﺪك ﻣﻲﻛﺸﺪ؟ــ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻤﻬﻮرياي ﻛﻪ وي ﻫﻤﺎنﻗﺪر از آن ﺟﺪا اﻓﺘﺎده ﻛﻪ از ﻫﺮ آﻳﻨﺪهي دﻳﮕﺮي ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻳﻚ ﺑﺎزﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻲ وامﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﻬﻦ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ زﺑﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﺶِ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﻌﻠﻖ دارد؛ اﻳﻦ زﺑﺎنْ ﻛﻼﻣﻲ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪﺷﺪه و ﮔﺎه آﻧﭽﻨﺎن ازﻣﺪاﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻧﮕﺎر ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ‬ﺳﺨﻦﮔﻮي آن‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌﺎً ﺧﻮدش از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﻘﺶِ ﺧﻮد ﺑﺎور دارد؛‬
‫ﺑﺎور دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻬﺰاء ﻛﺸﺎﻧﺪنِ ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺣﺎل ارجﻧﻬﺎدن ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣﺎل اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد ﻣﺮده ﻛﻪ از ﻣﺮگ‪ ‬ﺧﻮﻳﺶ آﮔﺎه ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺎﻣﺖ‪ ‬رﻓﻴﻊاش ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﻳﻚ ﻣ‪‬ﺮد‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮده و آن ﻣ‪‬ﺮدارِ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﻳﺶ ــ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻗﺘﺪار اﺳﺖــ و ﻧﻴﺰ آن اﺑﺘﺬال زﻧﻨﺪه و‬
‫آﺷﻜﺎرش ﻫﻴﺒﺖاﻧﮕﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﺑﺘﺬاﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﺴﺎد‪ ‬ﺑﺮآﻣﺪه از ﻣ‪‬ﺮدار دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮرِ او‪ ،‬ﺣﻀﻮري ﻏﺮﻳﺐ و ﺳﻤﺞ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهي ﺟﻬﺎنِ ﻛﻬﻨﻪ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ؛‬

‫‪  ١٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫و ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ در آن ﺣﻀﻮر‪ ‬ﺧﻮدﻣﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﭘﺮﻃﻤﻄﺮاق و ﻣﻀﺤﻚ در‬
‫ﺣﺎل ﻣﺮدن اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻛﻪ او ﺧﻮد ﻫﻴﭻ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺮگ‪ ‬ﺳﻴﺎﺳﻲِ ﻣﺎ را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺧﻮد ﻳﻚ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻧﻘﺎﺑﻲ ﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﭘﺲِ آن ﻧﻬﻔﺘﻪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻼص ﺷﺪن از ﺷﺮِ اﻳﻦ ﻋﺬر و ﺑﻬﺎﻧﻪي ﻣﻤﺘﺎز ]ﻧﻘﺎب ﻳﺎ ﻫﻤﺎن‬
‫رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر[ اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺧﻼصﺷﺪن از ﺑﻬﺎﻧﻪي ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺗﻤﺎمِ ﺳﻄﻮح اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎور ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻣﺸﻐﻮلﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﻪروي ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﺿﺪﻳﺖ‪‬‬
‫ارﺗﺪوﻛﺲ ]ﻫﻤﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺣﺰبِ اﭘﻮزوﺳﻴﻮن[ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻧﺪه اﻳﻢ‪ .‬و ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻤﺎن ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮرﻣﺎن در ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ در آن ﺑﺪل ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻘﺎدي و ﺣﺘﻲ ﻧﻔﻲ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻣﺎ در آن ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‪‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي زﻧﺪه اﻳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﻳﻚ وزﻳﺮ ــ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﻓﻬﻢ و ﻫﻮﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺘﺺ‬
‫آدﻣﻬﺎي ﺧﻮدﺑﻴﻦ اﺳﺖ ــ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻬﺎن در ﺑﻮﻟﻴﻮي رﻗﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﻗﻢ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺻﻞِ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﺪاري ﺛﺒﺎت اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎرش را داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮگ ﭘﻴﺮﻣﺮدي‬
‫ﺷﺒﺢﮔﻮن اﺳﺖ؛ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در اﻳﻦ ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ آﻳﺎ در ﭘﺎﻧﺘﺌﻮن ﻫﺴﺖ‬
‫ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪاش ــﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﻛﻨﺪــ آﻳﺎ ﺻﺮﻓﺎً رﺧﺪاد‬
‫دركﻧﺎﺷﺪﻧﻲ ﻓﺮﺟﺎم ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﺮده اﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮﺟﺎم ﻳﻚ ﻧﻨﮓ و‬
‫ﺳﺮﺷﻜﺴﺘﮕﻲ(؟‬

‫اﮔﺮ ]ﭘﻴﺮﻣﺮد[ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ از ﺑﻘﺎي او ﺑﻪ ﻧﻔﻊِ آﮔﺎهﺷﺪن‬
‫ﻛﺎﻣﻞ از ﺣﺎﻟﺖ‪» ‬ﻣﺮگ در ﺣﺎل زﻳﺴﺘﻦ‪ «1‬ﺳﻮد ﺑﺒﺮﻳﻢ؛ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ وي در آن ﺷﺮﻳﻜﻴﻢ‪،‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 living death ‬‬

‫‪  ١١‬‬
‫‪ ‬‬
‫و در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺣﻖ اﺿﺎﻓﻪي ﻣﺤﻜﻮمﻛﺮدنِ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻔﻮظ‬
‫ﻣﻲدارﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪي ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﭘﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎ آﻧﺠﺎ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻳﺎ ﻓﺮدا‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮان از اﻳﻦ ﺣﻖْ ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻬﻴﺐ و‬
‫ﻧﻮ ﺟﻬﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮدا‪ ،‬ﻣ‪‬ﻪ‪ 1‬ﺑﻮد‪ :‬ﻗﺪرت‪ ‬ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ‬ﺗﺨﺮﻳﺐــﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬

‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺪون ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﻴﺮاﺛﻲ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ آن ﭼﻴﺰﻫﺎي ﺳﺎدهاي را ﻛﻪ ﭘﻴﺎﭘﻲ از ﻳﺎد ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﻢ‪ :‬وﻃﻦ‪-‬‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺷﻮوﻳﻨﻴﺴﻢ و ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ در ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻨﺴﺠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ﺗﺠﻠﻲ و ﺑﻴﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺎﻧﺘﺎل ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ )و ﺑﺎ ﺟﻤﻼت اﺳﻔﻨﺎﻛﻲ ﻣﺜﻞِ »ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در آﻣﺪم« ﺑﺮوز‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ(‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ از ﺧﻼل ارزشﻫﺎ ﻳﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬در ﻳﻚ‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬در ﻳﻚ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬و در ﻳﻚ زﺑﺎن رﻳﺸﻪ ﺑﺪواﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺻﻞ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺸﺮ را ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ »ﺑﺎﺷﺪ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ« )ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬از ﻧﮋاد ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪي ﻓﺮاﻧﺴﻮي(‪ ،‬واﺟﺪ‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات وﻳﮋه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و وي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺮﺳﻨﺪ و راﺿﻲ ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد‬
‫و او را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر را ﻳﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮ اراﺋﻪ دﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﺣﻜﻤﻲ‬
‫ﺗﺴﺨﻴﺮﮔﺮاﻧﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪيِ ﺧﻮﻧﺴﺮداﻧﻪاي ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﺳﺎزي آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮد از ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﻳﺪ )از ﻫﺮ آﻧﭽﻴﺰي‬
‫ﻛﻪ وي را در ﻣﻘﺎم درونﺑﻮدﮔﻲ ﺑﺴﺎزد ]ﻳﺎ ﻫﻤﺎن درونِ ﺑﺸﺮ را ﺑﺴﺎزد[(‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺮون از‬
‫ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده و دوﻟﺖ‪ .‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪدرونِ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻴﺮون‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 May‬‬

‫‪  ١٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺎﺳﻮاي اﻳﻦ دﻧﻴﺎ‪ :‬اﻳﻦ اﺳﺖ ژﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲِ‬
‫اَﺷﻜﺎل وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ــﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪــ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﻴﺰد‪.‬‬

‫وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ واﺟﺪ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻗﺪرت‪ ‬ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در اﻓﻜﺎر‬ ‫‪‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ‪ ،‬در اﻋﻤﺎل روزﻣﺮهﻣﺎن و در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲﻣﺎن‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر آﺷﺘﻲدادن ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ــﭼﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻪ آدمﻫﺎ و ﭼﻪ ﻃﺒﻘﺎتــ و‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺰاع ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ‪ ‬اﺳﺖ و ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار اﺗﺤﺎد و ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎمِ ارزشﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎﻳﺰﻛﻨﻨﺪه و ﺟﺰﺋﻲﺳﺎز‪) 1‬ﺟﺰﺋﻲﮔﺮاﻳﻲ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ‬
‫اﻣﺮي ﻛﻠﻲ‪ 2‬ارﺗﻘﺎ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ( و زدودنِ ﭼﻨﺪﭘﺎرﮔﻲﻫﺎ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺿﺮوري ﻣﺸﻐﻮل‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻲﺣﺪ و ﻣﺮز ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬روزي ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻴﻦ‪-‬‬
‫اﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻳﻚ ﺣﺮﺑﻪي ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻠﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺷﺪ ازاﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺰﺑﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻟﻨﻴﻦ‬
‫»روح ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ« ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬از ﻛﻒ داد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺻﺤﺒﺖ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺪري اﻧﻘﻼب‬
‫ﻳﺎ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺪري ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮدن ﺗﺎﺳﻒﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦِ اﺳﺘﻌﺎرهﻫﺎ ﺳﺖ؛‬
‫اﺳﺘﻌﺎرهاي ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ را ﺑﺮ ﻣﻲاﻓﺮوزد ﻛﻪ ﺟﺎﻳﻲ در ﺧﺎﻧﻪات ﺑﺎﺷﻲ؛‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮔﺮدنﻧﻬﺎدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺪر‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺪر‪ ،‬و در ﺑﺮاﺑﺮ رﺣﻢ و‬
‫ﺷﻔﻘﺖ ﭘﺪر‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ و آﻧﮕﺎه آدﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را آزاد ﺳﺎزد‪،‬‬
‫ﺳﺎزش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺰب ﺣﺎﻻ ﭘﺪرﺳﺎﻻر‪ 3‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ )ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫اﻣﺮ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪلﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﺰﺑﻲ ﭘﺪرﺳﺎﻻر[‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي دﻳﮕﺮ ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﺎنِ ﺳﺎزش‪-‬‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻀﺤﻜﻨﺪ( ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺣﺰﺑﻤﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰت را ﻓﺪايِ ﺑﻘﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻨﻲ و اﻳﻦ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 particularism‬‬
‫‪2 a universal ‬‬
‫‪3 patrial ‬‬

‫‪  ١٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫»ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ« از ﺧﻮد‪ ‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻌﺎرِ ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ‪» ‬ﻳﺎ‬
‫وﻃﻨﻢ ﻳﺎ ﻣﺮگ«‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺮﻓﻴﻊ و ﺗﺮوﻳﺞِ ﻛﻠﻤﻪي ﻣﺮگ و ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻠﻤﻪي زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺖﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ رازورزيِ ﻣﻬﻴﺐ و ﺧﻮﻓﻨﺎك‬
‫ﻛﺸﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ وﻃﻦ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً ﺧﻮد‪ ‬ﻣﺮگ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎن زﻧﺪﮔﻲِ ﻛﺎذﺑﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﺎ ارزشﻫﺎي ﻣﺮده ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن‪ ،‬آن ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﻨﻔﻮر ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮﮔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ ﻛﺴﺎﻟﺖﺑﺎر ﺗﺮاژﻳﻚ اﺳﺖ‪  .‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﺷﺪهاي را ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد )و ﺧﻮد‬ ‫‪‬‬
‫از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎعﻫﺎ ﺑﻴﺮون ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد(‪ .‬ﻃﺒﻘﻪي ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ‪ :‬اﺟﺘﻤﺎعاي ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻣﺨﺮج ﻣﺸﺘﺮك دﻳﮕﺮي ﺑﻪﺟﺰ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮد رﺿﺎﻳﺖﻣﻨﺪي و ﻛﻤﺒﻮد در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲِ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎي آن ﻧﺪارد‪  .‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢاي ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺳﺎزﺷﻜﺎري اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻟﻨﻴﻦ ــﺑﻲﻫﻴﭻ واﻫﻤﻪ‪-‬‬ ‫‪‬‬
‫اي از ﺑﺮ زﺑﺎن آوردنِ ﻛﻠﻤﻪي روحــ ﮔﻔﺖ روح ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺗﺤﻤﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و رامﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺗﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺧﻄﺎيِ »اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ«‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺧﻄﺎيِ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢِ ﺳﺎزﺷﻜﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ را از‬
‫دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ و از اﻳﻦ رو‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﺳﺎزش ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺣﺘﻲ ﺑﺎ آن‬
‫ارزشﻫﺎي ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﺑﺲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺸﺮي‪ :‬ارزشﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪  .‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻴﺮاثﺑﺮِ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را در ﻛﻠﻪﻫﺎﻣﺎن ﻓﺮو‬ ‫‪‬‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ :‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺣﺘﻲ ﻣﻴﺮاثﺑﺮ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ داﺋﻤﺎً‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدهرﻳﮓ ﻗﺮنﻫﺎ ــﻫﺮﭼﻘﺪر ﻫﻢ ارﺟﻤﻨﺪ و‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﻲــ دﺳﺖﻛﻢ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از دﺳﺖ ﺑﺮود؛ اﻣﺎ ازدﺳﺖرﻓﺘﻨﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل رادﻳﻜﺎل ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻜﺎف ﻧﻈﺮيْ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ؛ اﻳﻦ ﮔﺴﺴﺖ رخ‪-‬‬
‫داده ﻗﻄﻌﻲ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺎن ﺟﻬﺎن ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﻣﺎ‪ ،‬و‬
‫ْ‬
‫ﺣﺎلِ ﺣﺎﺿﺮِ ﻓﻮرﻳﺖ‪ ‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ )ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮي ﺑﺪونِ ﺣﻀﻮر( ﺻﺮﻓﺎً ﻳﻚ ﺧﻂ ﺗﻴﺮه‬

‫‪  ١٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻂ ﺗﻴﺮهاي از ﺟﻨﺲِ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬از ﺟﻨﺲِ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ ﺳﺘﺎرهاي و ﺷﺒﺢ‪-‬‬
‫ﮔﻮن‪ 1‬اﺳﺖ‪  .‬‬

‫ﺗﺮاﻛﺖﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮﻟﺘﻦﻫﺎ‬

‫»ﻧﻮﺷﺘﻦْ درﺑﺎرهي ‪ «...‬از ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ درﺑﺎرهي رﺧﺪاد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻘﺪر‬
‫اﺳﺖ )در ﻛﻨﺎر دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻫﺎ( ﻣﺎ را دﻗﻴﻘﺎً از ﻫﻤﻴﻦ »ﻧﻮﺷﺘﻦْ درﺑﺎرهي ‪ «...‬ــ ﺧﻮاه ﻧﻮﺷﺘﻪ‪-‬‬
‫ي ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺗﺤﺸﻴﻪ ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﺎ ﻣﺪح ﻳﺎ ذمــ ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدلِ ﺗﺤﺮﻳﻒ‪-‬‬
‫ﻛﺮدن ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺸﻲِ رﺧﺪاد و ﻫﻤﻮاره ﭘﻴﺸﺘﺮ از دﺳﺖدادنِ آن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﺮﮔﺰ‬
‫درﺑﺎرهي آن ﭼﻴﺰي ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﻪ رخ داد ﻳﺎ رخ ﻧﺪاد‪ :‬ﻧﻪ از روي ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ‬
‫ﺣﺘﻲ از روي اﻳﻦ دﻏﺪﻏﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦِ ﺣﺪود و ﺛﻐﻮر ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ رﺧﺪاد ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻋﻤﺎل‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻲ‪ .‬ﻣﺎ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺘﻨﺎع ]از ﻧﻮﺷﺘﻦ[ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺎﻃﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻫﻢ دو ﺟﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻪ‬ ‫‪‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰ روي داد و ﭼﻪ ﭼﻴﺰ روي ﻧﺪاد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎبﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺗﺎ ﺣﺪي‬
‫درﺳﺖ اﻧﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪدردﺑﺨﻮر ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎسﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢﻫﺎ‪ ،‬ژورﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ و ﺣﺘﻲ ﻣﺒﺎرزان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﻫﻴﭻ ﻛﺲ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺧﻼل ﻗﻮت و زور ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ و اﻣﻜﺎنِ ﻛﺘﺎب ﻣﺤﻮ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫)ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺧﻮد ﺟﻨﺒﺶ ﻳﻚﺟﻮرﻫﺎﻳﻲ اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎرﻧﺪاﺷﺘﻦ را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده ﺑﻮد(‪ :‬و‬
‫اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ اﻣﻜﺎن و واﻗﻌﻴﺖ‪ ‬ﺗﻜﻤﻴﻞﻛﺮدن و ﺗﻤﺎمﻛﺮدن ﻣﺤﻮ ﻣﻲﺷﻮد‪  .‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 astral‬‬

‫‪  ١٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .1‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻫﻤﻪي‬ ‫‪‬‬
‫آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ و در ﺧﻮد‪ ‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎر را داﺋﻤﺎً‬
‫ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺮاي ﻏﻴﺎب آن ﻣﻘﺪر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ــ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻫﻤﻪي اﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ‪ ،‬داﺋﻤﺎً ﺧﻴﺰشِ ﻣﻪ ‪ 68‬را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻛﺘﺎبﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ؛ و ﺑﺪﺗﺮ ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺧﻮب ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎر روي دﻳﻮارﻫﺎ ــﺷﻴﻮهاي از ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻛﻪ ﻧﻪ ﻛﺘﻴﺒﻪاي اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﻮراﻧﻪــ‪ ،‬ﺗﺮاﻛﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺘﺎﺑﺎن در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻤﻮدي از‬
‫ﺷﺘﺎبِ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪﺷﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ آﻧﺠﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎم ﺑﻪﭼﺎﻟﺶﻛﺸﻴﺪنِ ﺗﻤﺎﻣﻲِ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت‪ ‬اﺧﻼلﮔﺮ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ رﻫﺎ‬
‫از ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ رﻳﺘﻢِ ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﺎ را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ــ و دوﺟﻴﻦ ﺑﻮﻟﺘﻦ ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮﻟﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪي آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻣﻲآﺷﻮﺑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ اﻧﺘﻈﺎرِ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ در ﻗﻄﻌﻴﺖ آرام ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ــ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻳﻨﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎ در ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻤﺎن ﻣﺤﺼﻮر ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﻳﻚ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫وﻗﺘﻲ ﮔﺸﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮوﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺧﻮدْ ﻓﺮمِ ﺗﺼﺤﻴﺢﺷﺪهاي‬
‫از ﺳﺮﻛﻮب اﺳﺖ‪  .‬‬
‫در ﻣﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺘﺎﺑﻲ درﺑﺎرهي ﻣﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﻛﻤﺒﻮد وﻗﺖ ﻳﺎ ﺿﺮورت و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬ ‫‪‬‬
‫»ﻛﻨﺶﮔﺮي«؛ ﺑﻞ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪهﺗﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻛﺘﺎب وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ و در ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺪونِ اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و در ﭼﻬﺮهي ﭘﻠﻴﺲ و اﻧﮕﺎر ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ‪ ،‬و آن ﺧﺸﻮﻧﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﻮراخﺳﻮراخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻒ‪ ‬ﺗﺤﻤﻴﻞﺷﺪه ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﻛﻪ ﺗﻮﻗﻔﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞﺷﺪه ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻢ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪ 1 ‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻠﻪ دو ﻣﻌﻨﺎ را ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ؛ ﻳﻜﻲ ﻫﻤﺎن ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬و دوﻣﻲ آن ﻛﻪ »ﻛﺘﺎب‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪﺷﺪن را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ]ﺗﺎ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﺷﻮد[‪«.‬‬

‫‪  ١٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﺑﺪاً ﻣﺎ را ﺑﻪ آن ﻧﻘﻄﻪي ﻣﻮرد اﺷﺎرهي ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪي راه ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻓﺮاﺳﻮي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻤﻲﺑﺮد ــ اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻒْ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﻗﺘﺪار‪ ،‬ﻗﺪرت ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮن را ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮﻟﺘﻦ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ آن ﺗﻮﻗﻒ را ﺑﻪ درازا ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﺗﻮﻗﻒ‪ ‬آن‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ واژﮔﻮنﺳﺎزيِ ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﮔﺴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ! ‪ ‬‬
‫ﺗﺮاﻛﺖﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮﻟﺘﻦﻫﺎ؛ ﻛﻠﻤﺎت ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن؛ دﻏﺪﻏﻪي‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬاري ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺿﺮوري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ »ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻫﻤﺎن دﻗﻴﻘﻪي ﺧﺎص« ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪار و‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ را ﺧﺮاب ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺮونِ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻗﻄﻌﻪوار ﻛﻨﺶﮔﺮي و ﺗﺎﻣﻞورزي ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ردﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ ﺿﺮﺑﻪي ﻗﻠﻢﻣﻮﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ردي از‬
‫ﺧﻮد ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻠﻤﺎت روي دﻳﻮارﻫﺎ‪ ،‬در ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺧﻮاﻧﺪه و درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎنْ ﺣﺎﻣﻼنِ ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻋﺎﺑﺮي‪ 1‬ﻛﻪ از ﻛﻨﺎر آﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،2‬ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪﺷﺎن ﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﺸﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪  .3‬‬

‫ﮔﺴﺴﺘﻲ در زﻣﺎن‪ :‬اﻧﻘﻼب‬

‫درﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﺟﻨﺒﺶِ آن ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ ﻣﻴﻞ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎمِ ﭼﻴﺰي ﻣﻤﻜﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد و اﻣﻜﺎنِ آن ﻧﻪ اﻧﺘﺰاﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺑﻪ‪-‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Passer‐by ‬‬
‫‪2 pass‬‬
‫‪3 pass‬‬

‫‪  ١٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻟﺤﺎظ اﻧﻀﻤﺎﻣﻲ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه در آن دﻗﺎﻳﻖ اﻧﻘﻼب ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺷﻴﻮهاي ﻛﻪ اﻧﻘﻼب ﺑﺪان ﺷﻜﻞ ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷﻴﻮهي اﻣﻜﺎنِ واﻗﻌﻲِ اﻧﻘﻼب اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آن دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻔﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻌﻠﻴﻘﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻒ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ از ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﭘﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﻲ؛ ﺗﺎرﻳﺦ دﭼﺎر اﻧﻘﻄﺎع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬واﻟﺘﺮ ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ‪:‬‬

‫ﻣﻴﻞ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺘﻦِ ﭘﻴﻮﺳﺘﺎرِ ﺗﺎرﻳﺦْ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﻟﺤﻈﻪي‬

‫ﻛﻨﺶ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ آﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را در اﻧﻘﻼب ﺟﻮﻻي‬
‫ﻣﺘﺠﻠﻲ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺮدم در ﻧﻘﺎط ﻣﺘﻌﺪدي در ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮِ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روزِ‬
‫ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻣﺎ در ﻧﺘﻴﺠﻪي اﺑﺘﻜﺎرﻋﻤﻞﻫﺎي ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺴﺘﻘﻞ و‬
‫ﻣﺠﺰا‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﺎرﻳﺲ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪  ١٨‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﺻﺪاﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪي ﻣﺎرﻛﺲ‬

‫در ﻣﺎرﻛﺲ‪ ،‬و ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﻣﺎرﻛﺲ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻮع ﺻﺪا را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﺮو ذﺧﻴﺮه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻮع آﻧﻬﺎ ﺿﺮورياﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻨﻔﻚ ﻫﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺶ از ﻣﺘﻀﺎد ﻫﻢ ــ اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺜﺮﺗﻲ از ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت را ﺗﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺎرﻛﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ درﺑﺎرهي آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً‬
‫ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض آﻧﻬﺎ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ دﻳﮕﺮ در ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦِ اﻳﻦ ﺻﺪاﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻣﺎ ﻛﺸﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ وﻗﺘﻲ ﺑﺎ آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻠﻤﻪ در ﻣﻘﺎم »ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي اﻧﺪﻳﺸﻪ« ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬اﻳﻦ ﺻﺪا از‬
‫ﻟﻮﮔﻮس ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬از واژﮔﺎن ﻓﻨﻲ ــﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ از ﻫﮕﻞ وام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻳﻦ اﺻﻼً ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖــ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮد و در ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺸﺪار‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﺮﺗﺎﺳﺮِ ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻮﮔﻮس در آن از ﻧﻮ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﻀﺎﻋﻒ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ دارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻫﺮآﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﺎﺳﺦ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺻﻮري ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﻟﺤﻈﻪي ﺗﻮﻗﻒ ﻳﺎ ﮔﺴﺴﺖ ﺗﺎرﻳﺦْ ارزش ﺣﻘﻴﻘﺖ را از آن ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎزﻧﺪ؛ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ‬
‫ﺛﺒﺖﺷﺪه در ﻫﻴﺎت ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻏﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ دادن ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ ــﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖ‪ ‬ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﭘﺮوﺳﻪي ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﺎدي‪ ،‬ﺑﺸﺮِ ﺗﺎمــ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻧﺪهي آن را ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺻﺪاي ﻣﺎرﻛﺲ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦﺑﺎوري‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اوﻗﺎت آﺗﺌﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺿﺪ‪-‬‬
‫اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﺎ اﻣﺮوز‬

‫‪  ١٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﻛﺮده اﻧﺪ؛ و ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﻘﺪانِ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪــﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺣﻔﺮه ﺑﺎﻳﺪ و ﻫﻤﻮاره در آﻳﻨﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻲﻛﺮدن آن ﺧﺘﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺻﺪاي دوم ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ :‬ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﺻﺪاﻫﺎ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺪا دﻳﮕﺮ ﺣﺎﻣﻞ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻮﻋﻲ دﻋﻮت‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺪا‬
‫ﺑﻪوﺿﻮح ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ؛ اﺿﻄﺮار ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪاي ﺑﻲ‪-‬‬
‫ﺗﺎﺑﺎﻧﻪ و ﻫﻤﻮاره اﻓﺮاﻃﻲ ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﻓﺮاط ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﺰان آن اﺳﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﻓﺮاﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ )آﻧﭽﻪ ﻣﺎ دوﺳﺖ دارﻳﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﻓﺮاﻣﻮشاش ﻛﻨﻴﻢ( ﺑﺮ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ »دﻫﺸﺖ‪ ‬اﻧﻘﻼﺑﻲ« ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲورزد‪» ،‬اﻧﻘﻼب ﻣﺪاوم« را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻧﻘﻼب را ﻧﻪ در ﻣﻘﺎم ﺿﺮورﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻋﺪش ﻓﺮا رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻣﺮ‬
‫ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺼﻴﺼﻪي اﻧﻘﻼب ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ‬
‫ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ و زﻣﺎن را ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﺎﺧﻴﺮي را ﻣﺠﺎز ﻧﺸﻤﺎرد و ﺧﻮد را ﻫﻤﻮاره‬
‫ﭼﻨﺎن ﭘﻴﺶ ﻧﻬﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻣﻄﺎﻟﺒﻪاي ازﻟﻲ و اﺑﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺻﺪاي ﺳﻮم ﺻﺪاي ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ )و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺸﺪارﺗﺮﻳﻦ ﺻﺪا( و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﻠﻤﻲ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪﺧﺼﻮص ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن داﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﺎرﻛﺲ را ﺳﺘﻮده‬
‫اﻧﺪ و ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ او ﻣﺮد‪ ‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺧﻼقِ ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮي‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ اﻧﺘﻘﺎدي ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﻫﻤﺎن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻌﺎر ﻣﻌﺮوﻓﺶ را »ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺷﻚ ﺑﻮرز « ﻗﺮار داده و‬
‫اﻋﻼم ﻣﻲدارد‪ » :‬ﻣﻦ آن ﻛﺴﻲ را »ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ« ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢ ﻛﻪ در ﻃﻠﺐ وﻓﻖدادن ﻋﻠﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻼﻳﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺎرﺟﻲ اﻧﺪ‪ «.‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ‬
‫اﺳﺎﺳﺎً اﺛﺮي ﺑﺮاﻧﺪازاﻧﻪ اﺳﺖ؛ و ﻧﻪ آﻧﻘﺪرﻫﺎ ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪي ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎ را‬

‫‪  ٢٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺿﺮوري اﻧﻘﻼب رﻫﻨﻤﻮن ﻣﻲﺳﺎزد؛ ﺑﻞ از اﻳﻦ رو ﻛﻪ ﺷﻴﻮهاي از ﺗﻔﻜﺮ‬
‫ﻧﻈﺮي را در ﺑﺮ دارد ــﺑﻲ آﻧﻜﻪ ﭼﻨﺪان آن را ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﻛﻨﺪــ ﻛﻪ ﺧﻮد‪ ‬اﻳﺪهي ﻋﻠﻢ را‬
‫واژﮔﻮن ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ دﺳﺖﻧﺨﻮرده و ﺳﺎﻟﻢ از زﻳﺮ دﺳﺖ‪ ‬اﺛﺮ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﺎﻛﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﻠﻢ در اﻳﻦ اﺛﺮ در‬
‫ﻣﻘﺎمِ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪي رﻳﺸﻪاي ﺧﻮدش ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﻧﻈﺮﻳﻪاي درﺑﺎب ﺷﻮرش و‬
‫ﻃﻐﻴﺎن ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره در ﺟﺮﻳﺎنِ ﻋﻤﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺷﻮرش و ﻃﻐﻴﺎن ﻫﻤﻮاره ﻧﻈﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺴﺎب دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﻫﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺮح ﻧﻤﻲدﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﺎلِ »ﻣﺎرﻛﺲ« ﺑﻪ ﻣﺎ در‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪن اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﺎري ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﺪاي ﻧﻮﺷﺘﺎر‪ ،‬ﺻﺪاي ﻣﻨﺎزﻋﻪي ﺑﻲوﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺪام ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﺴﻂ دﻫﺪ و ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﻛﺜﻴﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺪاي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻮاﻣﺎن ﺧﺎﻣﻮش و ﺧﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎم و‬
‫ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻛﺸﺪار و ﻟﺤﻈﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ در ﻛﻨﺎر اﻳﻦ ﺗﻜﺜﺮِ زﺑﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره‬
‫درون او در ﺣﺎل ﺗﺼﺎدم ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و اﻧﻔﺼﺎل از ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻴﺎت ﭼﻨﺪان آﺳﻮدهاي‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻪﻧﻈﺮ اﻳﻦ زﺑﺎنﻫﺎ در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﻤﮕﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﺪم ﺗﺠﺎﻧﺴﺸﺎن‪ ،‬واﮔﺮاﻳﻲﺷﺎن ﻳﺎ ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﺮﻛﺰزدوده ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻌﺎﺻﺮﻧﺒﻮدن آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد اﻋﻮﺟﺎﺟﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬اﺟﺒﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﺶ )ﻋﻤﻞ(‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ داﺋﻤﺎً در ﻛﺎر ﺷﻜﻞ دادن ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻤﻪي ﻋﻠﻢ ﺑﺎز ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪاي ﻛﻠﻴﺪي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻋﻠﻮﻣﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻋﻠﻤﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﻲﺑﻮدن ﻋﻠﻢ ﻫﻨﻮز واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ ـ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژياي ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻤﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد؛ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ‬

‫‪  ٢١‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ــﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪــ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﻧﻮﻋﻲ‬
‫داﻧﺶ ﺑﻨﮕﺮد؛ زﻳﺮا ادﺑﻴﺎت )ﺧﻮاﺳﺖ‪ ‬ﻧﻮﺷﺘﻦ آن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮلِ ﻫﻤﻪي ﻧﻴﺮوﻫﺎ و‬
‫اﺷﻜﺎلِ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ و اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد( ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد از ﻃﺮﻳﻖ آن ﺑﻪ ﻫﻴﺎت ادﺑﻴﺎت درﻣﻲآﻳﺪ و ﮔﻔﺘﻤﺎن را در ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره در »ﺑﺎزيِ ﺑﻲﻣﻌﻨﺎي ﻧﻮﺷﺘﺎر« ﺣﻀﻮر دارد‪.‬‬

‫‪  ٢٢‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﺗﺸﻴﻴﻊﺟﻨﺎزهي آﻫﺴﺘﻪ‬

‫ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻛﻪ ﻃﺮح ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد آﺷﻜﺎرا ﺳﺎدهدﻻﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﺑﺮاي روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺷﻴﻮهي‬
‫ﺧﻮب و ﺑﺪي ﺑﺮاي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و ﺷﻴﻮه ﺧﻮب وﺑﺪي ﺑﺮاي‬
‫ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮدن از آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد؟ اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت اﻳﻦ دو ﺣﺮﻛﺖ اﻏﻠﺐ‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آدﻣﻬﺎ )ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻪ( ﺑﻪ ﻫﻤﺎن دﻻﻳﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ در ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﺸﺨﺺ آﻧﻬﺎ را وادار ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از آن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮرﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رو ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻫﻤﻴﻦ ﺿﺮورت ﻳﻜﺴﺎنِ ﺷﻌﺮ از‬
‫آن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ــ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﮕﻔﺖآورﺗﺮﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ‪ .‬ﺣﺮﻛﺖ ﻫﺎﻧﺮي ﻟﻮﻓﻮر ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر دور‬
‫از ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻪ ﺟﺎﻟﺐﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻫﮕﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻧﻴﭽﻪ‪،‬‬
‫ﭘﺎﺳﻜﺎل و ﺷﻠﻴﻨﮓ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ؛ درﮔﻴﺮي زﺟﺮآوري ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ دارد؛ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻴﺴﻢ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺎرﻛﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻮﻓﻮر را ﺟﺬب ﺧﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ در آرزوي آن‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن آرزوي ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ )اﻧﻘﻼب ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم‪ ،‬اﻣﺮ ﻣﻄﻠﻘﻲ ﻛﻪ در ﭘﺮوژهاش ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻓﺮد را ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮﮔﻲﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺪودش رﻫﺎ ﻣﻲﺳﺎزد(‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻼش ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﺮاي ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻴﺴﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻢ دادن و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از آن ﻧﻴﺰ او را ﺟﺬب ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﻟﻮﻓﻮر در ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻮده و دﻟﻴﻠﺶ ﻫﻢ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ او ﺳﻲ ﺳﺎل ﻗﻄﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ــ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ رﺳﻤﻲ ــ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ دو ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺗﻮاﻣﺎن از آن رو ﺑﺮاي وي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﺮ دوي اﻳﻦ دﻗﺎﻳﻖ در او‬
‫ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﻔﺎف دﻳﺪن؛ آريﮔﻮﻳﻲ ﻓﺮدي‪ ،‬اﻣﺎ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﻧﺴﺠﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ آريﮔﻮﻳﻲ را ﺑﺎ ﻗﺮار دادﻧﺶ در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﺟﻮﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻛﻴﻬﺎن ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪  ٢٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻟﻮﻓﻮر ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﻳﻚ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻛﻨﻮن از اﻳﻦ ﭘﻮﺳﺘﻪي رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺧﺰد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﻮزهي ﻋﻤﻠﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ دﺳﺘﮕﺎ ‪‬ه‪ 1‬اﻧﮕﻴﺨﺘﺎر اوﻟﻴﻪ‬
‫را از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﺗﻜﺎﻧﻪي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي آﻧﻬﺎ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﻜﻪ ﻣﻬﺎر ﺷﻮد‪ ،‬دراﻣﺎﺗﻴﺰه ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻮﺳﻂ »دﻫﺸﺖ« ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮرم از دﻫﺸﺖ ﻫﻤﺎن ﺿﺮورت ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ آن ﻫﺮ ﺷﺨﺺ زﻧﺪه و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻜﺮي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﻪي آﻧﭽﻪ ﻣﺎ »ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ« ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ ﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻛﻨﺪ؛ ﺿﺮورﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻴﺰ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻮﻳﻪي ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﻲ‪ ‬ــ در ﻣﻮرد ﻫﻮاﺧﻮاﻫﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ از ﺣﺰب و‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ دﻏﺪﻏﻪي ﻓﺮد ﻣﻮرد ﺑﺤﺚْ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻈﺎرت دارد ــ ﻟﻮﻓﻮر را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻨﻢ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ‪-‬‬
‫ﺗﺤﻤﻞ وﻓﺎدار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺧﻮد از ﺷﻮر و ﺣﺮارت ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﺗﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ وﻓﺎداري وي ﺑﻨﻴﺎﻧﻬﺎي‬
‫اﺳﺘﻮارﺗﺮي داﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﺻﺮﻓﺎً اﺣﺴﺎﺳﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺰبِ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در اﺻﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻏﻠﺒﻪي ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﺪ اﻋﻼي آن در »ﺷﺪن« ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ دو ﺷﻴﻮه‪ ‬ﺗﺼﻤﻴﻢ وي را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﻮ دﻛﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رﺳﻤﻲ )ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ( ﻫﻨﻮز ﺧﻮدش را در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻴﻮهي ﻓﻬﻤﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را در ﭼﻨﺘﻪ دارد و در ﻋﻴﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ؛‬
‫اﻣﺎ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎ رﺳﻢ و روال ﻛﺎر ﺣﺰب ﻳﺎ دوﻟﺖ ــ ﻫﻤﺎن‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را اﺑﺰار ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻲواﺳﻄﻪي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ــ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 apparatus ‬‬

‫‪  ٢٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮاي ﻏﻠﺒﻪي‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎي ﺑﻲﺳﺮوﺻﺪاي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮط آن و‬
‫ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻦ در دﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺪي‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮف درون ﻟﻮﻓﻮر‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺗﻔﻜﺮ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و آن را ﻫﻤﭽﻮن واﻻﺗﺮﻳﻦ ﻛﻨﺶ و واﭘﺴﻴﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫آزادي ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻧﻮاﻟﻴﺲ ﻫﻢ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺗﻔﻜﺮ را‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮﻣﻲ از ﺧﻮدﻛﺸﻲ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻘﺎﻳﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺒﺘﺬل‬
‫اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮم ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺟﺰﻣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎً ﻫﮕﻞ زﻳﺮ و زﺑﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫روﻳﻪي ﻣﺒﺘﺬﻟﺶ ﻧﭽﺮﺧﻴﺪ؟‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺑﻲدرد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺸﻨﻮم‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا داﺧﻞ ﺣﺰب ﻣﺎﻧﺪ؟‬
‫ﭼﺮا آﻧﻘﺪر ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﺮدش ﻛﺮدﻧﺪ؟ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪي آزادي از ﻃﺮف ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺮﻣﻮزش ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را آزاد ﺳﺎزد ﭼﻪ ارزﺷﻲ دارد؟ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻴﻄﻪي ﺧﺼﻮﺻﻲ اذﻫﺎن راﻫﻲ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ را )ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺎ‬
‫را درﮔﻴﺮ ﺧﻮد ﻛﺮده اﺳﺖ( ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻲﻓﻬﻤﻢ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻗﺎدر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وي در آن‬
‫دﻗﺎﻳﻘﻲ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻈﻴﻢﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ او ﺑﻮاﺳﻄﻪي‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد و ﻧﻴﺰ ﺗﻔﻜﺮ ﻓﻌﺎﻟﺘﺮش‪» ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهي« ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﺑﻮد ــ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻧﺸﺎن از ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ دارد‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان »ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ « ﻛﺮد؟ ــ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮي از ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎورش ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ آﻳﻨﺪه ﮔﺸﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻛﻪ دﺷﻮارﻳﻬﺎ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ را روﺷﻦ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻨﻮز اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ )اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ از ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﺶ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ(‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦﺣﺪ وي ﺣﻖ داﺷﺖ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ را ﻗﻀﺎوت‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ ﻟﻮﻓﻮر در ﺣﺎل ﺑﻴﺎنﻛﺮدن اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ذﻳﻞ‬

‫‪  ٢٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رﺳﻤﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رﺳﻤﻲ را ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آن را ﺑﺎ اﻋﻄﺎي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﻏﻨﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮر‬
‫ﺣﺴﺎﺑﮕﺮي ﺳﺎده! از آن ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻪ ﺣﺰب ﻫﻤﺎن ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺳﺖ‪ ،‬رﻫﺒﺮي ﺣﺰب ﻧﻴﺰ‬
‫ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﻓﻠﺴﻔﻲ را در ﺗﻤﻠﻚ دارد؛ ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص از آن رو ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﻇﻴﻔﻪي‬
‫ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻛﻤﺎﻓﻲاﻟﺴﺎﺑﻖ وﻇﻴﻔﻪي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ؛ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ آن‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آﻣﺪه‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ درﺧﻮر و ﻣﻘﺘﻀﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺻﺤﺖ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬از ﻣﻨﻈﺮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻫﻤﻪي ﺣﺰب اﺳﺖ؛‬
‫اﻣﻮر ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ؛ »ﺷﺪن« ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﻧﺰاﻋﻲ ﻣﺒﻬﻢ‪ ،‬در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ‬
‫روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻮل ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي اﺑﺰار ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﮔﻴﺮد ــ ﻧﺰاﻋﻲ ﻏﺮﻳﺐ و اﻏﻠﺐ ﻣﺨﻮف‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮف ﭘﻴﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺰاع‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢ آﻏﺎزﻳﻨﺶ ــﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﻛﻪ وي را ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻲ در آرزوي‬
‫ﭘﻴﺮوزي واداﺷﺖــ ﻧﻴﺰ در ﺣﺎل ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫از ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﭘﺎﺳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻪ از آن ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬از‬
‫ﺧﻼل ﻛﺪام اﺳﺘﺤﺎﻟﻪﻫﺎي ﺗﻜﻴﻦْ ﺧﻄﺮِ دﮔﺮﮔﻮنﺷﺪن دارد؟ او در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺮﺧﺶﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺣﻴﺮتآور ﻗﺮار دارد؛ او ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪاي را از ﺳﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ وﻗﺘﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪاش را ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﺷﺪن ﺑﺎ‬
‫ﺟﺰﻣﻴﺎت ــﻛﻪ ﺧﻮد او ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮدــ از ﻧﻮ ﺟﻬﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﻟﻴﺒﺮال )و ﻫﺮﻛﺪام از ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ( اﻳﻦ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي دوﺑﺎره را ﻓﻀﺎﺣﺖﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺼﺪﻳﻘﻲ را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﻪ »ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ« ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺶ اﻫﻤﻴﺘﻲ‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ داﺷﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎن ﺗﺼﺪﻳﻖِ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲرﺳﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻲ؟ در ﻓﺮم درﺧﺸﺎن ﺑﻪﻛﻤﺎلرﺳﻴﺪنِ ﻧﻬﺎﻳﻲاش در ﻣﻘﺎم ﺟﻬﺎن؟ در ﻓﺮم ﻣﺎﺧﻮﻟﻴﺎﻳﻲﺗﺮ‬
‫ﻧﺎﺑﻮديِ ﺻﺎف و ﺳﺎدهاش؟ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﻧﻮﻋﻲ ﻏﻠﺒﻪ؟ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﻛﻨﺎرهﮔﻴﺮي؟ آﺷﻜﺎرا‬

‫‪  ٢٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﻣﺒﻬﻢ و ﻫﻤﻮاره ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دوﭘﻬﻠﻮ و ﻣﻨﺎﺳﺐِ اﻳﻦ ﻣﺘﺨﺼﺺ وﺟﻮد داﺷﺖ؛ و‬
‫او اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮﻳﺶ ــﺷﺎﻳﺪ از روي ﺗﻮاﺿﻊــ ﻧﻪ ﺗﺮاژﻳﻚ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻤﻴﻚ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺟﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺒﻚﺳﺮاﻧﻪ و ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺶ از‬
‫ﺧﻮد درﺑﺎرهي ﭘﺎﻳﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اداﻣﻪدادن ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪورزي درﺑﺎرهي‬
‫اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻼش داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺗﺎ دمِ آﺧﺮ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪  .‬‬

‫*‪ ‬‬

‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﻫﻨﺮي ﻟﻮﻓﻮر ﺣﻮل اﻳﻦ ﺳﻮال )ﭘﺎﻳﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ( ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ و ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺪل ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬ﻋﻼرﻏﻢ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻮال ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﺘﻔﻜﺮ ﺣﺮﻓﻪاي را در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺎ را در‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات ﻫﺮروزهﻳﻤﺎن ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺿﻮﺣﻲ اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و ﻏﺎﻳﺖ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻣﺎ ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ آن وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﻢ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺳﺮان ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم دﻛﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖـﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺘﻲ دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪن‬
‫از آن اﻧﺪرز ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻗﺪرت را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫آن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ذات و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻗﺪرت را‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻪ ﻛﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺼﻪي ﻇﻬﻮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﻠﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﻴﻨﺎ از روي ﻫﻮﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم دﻛﺎرت اﻋﻼم‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ دﻛﺎرﺗﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻗﺪرت ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺎرج از ﺣﻮزهي اﻣﺮي اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ زﻋﻢ‬
‫دﻛﺎرت ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺸﻴﺮ در دﺳﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﺧﺪا ﻧﺠﻨﮕﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻃﺮف ﮔﺮدانﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ .‬اﻣﺮوزه ﺗﺼﻤﻴﻢ‪‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﻠﺴﻔﻪ را دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا‬

‫‪  ٢٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪاي ﭘﺮﺳﺸﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر و ﺗﺌﻮرﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪي آﻧﭽﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و آﻧﭽﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪي ﺗﻔﻜﺮ و آﻛﺴﻴﻮن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن و زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﺮآورده ﺷﺪه و ﺧﺎﻟﻲ از ﻗﺪرت‪ ،‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪي ﻛﺎر از ﺳﺮﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ و ﺧﺎﻟﻲ از‬
‫ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺮهاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﻪاي‬
‫در آن ﭼﻴﺰي ﻣﻲدرﺧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ درﺧﺸﻨﺪﮔﻲ اﻣﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻌﻠﻖ دارد و وﺣﺸﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ درﺧﺸﻨﺪﮔﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻴﺰي ﻫﻤﭽﻮن ﺣﻀﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻠﺴﻔﻪ در اﻧﺴﺎن‪ .‬ﺷﺒﺤﻲ‬
‫ﺳﺘﻮدﻧﻲ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﺮﺳﻨﺎك‪ .‬اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﻮد‪ ‬اﻳﻦ ﺳﻴﻤﺎ ﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫دورﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﺪاﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺬﺑﻪاي ﭼﻨﺎن ﻗﻮي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ دﭼﺎر ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﺮﺧﺸﻲ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ ﺑﺪل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان در‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﭼﺸﻢ دوﺧﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺳﺖ؛ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬
‫ﻋﻠﺘﻲ ﺳﺮد و ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻛﺲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﺷﻮد؛ آﻧﻬﻢ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي ﻧﻔﻲ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻫﺮ ﺷﺨﺺ‪ .‬ﺣﻖ آن ﻗﻄﻌﻲ و ﺑﻲﻗﻴﺪوﺷﺮط اﺳﺖ؛ اﻧﺘﺰاﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻮح ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ؛ ﻧﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﺪرت دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻘﺎم ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫روح ﺟﻬﺎن را در ﻫﻴﺌﺖ ارﺑﺎب ﺟﻨﮓ ﺗﺠﺴﺪ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ اﻧﻘﻼب اﻛﺘﺒﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﺠﻠﻲ ﺷﻌﺎر ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻋﺮوج‪ 1‬آن‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺠﻠﻲ روح‪ 2‬آن ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻞ‬
‫ﺗﺤﻘﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻠﻲ‪ 3‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دردﻧﺎك ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺎ ﺳﻜﻮت ﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن ﻛﺎر و ﻧﻴﺎز اﻳﻨﻬﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ اﻧﺴﺎنِ ﺧﻮاﺳﺖ‪ 4‬ﻛﻪ ﺗﻘﻼ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 apotheosis ‬‬
‫‪2 apocalypse ‬‬
‫‪3 universal ‬‬
‫‪4 man of want‬‬

‫‪  ٢٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭼﻴﺮه ﺷﻮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺒﻪﻃﺒﻴﻌﺘﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ در راﺳﺘﺎي اﻳﻦ‬
‫ﻛﻮﺷﺶ و ﺗﻘﻼ )ﺑﺮاي ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ( ﺑﻪ آن ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮي‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭼﻴﺮﮔﻲ و ارﺑﺎﺑﻲاش ﮔﺮه ﺧﻮرده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ :‬اﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺶ ﻫﺮروزهي ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺻﺮار ﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﻫﺮ روز ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻫﺮروزهي ﻣﺎ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬آﻳﺎ ﻣ‪‬ﺠﻤ‪‬ﻞ‪ ،‬اﻛﻴﺪ و ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ از روي روزﻫﺎ و ﺷﺒﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﺿﺮورت ﻓﻠﺴﻔﻲ )ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪي ﺗﺴﻠﻂﻳﺎﻓﺘﻪ( ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ ﺳﺨﺖ و ﺧﺸﻦ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در ﻃﺮف اﻳﻦ ﺿﺮورت ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ و در آن ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﺳﺮ رد و اﻣﺘﻨﺎع‪ ،‬ﺗﺎ رﺿﺎﻳﺖ و دﻟﺨﻮﺷﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﺟﻬﺎن ﻣﺎ و در ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻤﺎن‬

‫ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدياش ﻣﻘﺎرن ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻘﻲ آﻏﺎز ﺗﺪﻓﻴﻦ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را اﻋﻼم ﻣﻲدارد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮگ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻪي ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﺎ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮگ‬
‫ﺑﻪ ‪ 1917‬ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ‪ 1857‬ــﻫﻤﺎن ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺲ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢ را واژﮔﻮن ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻣﺤﻜﻢﻛﺎريِ ﺟﺸﻦ ﺑﺰرگ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪــ ﺑﺎزﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻗﺮن و ﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮد ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﮕﻞ‪ ،‬ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮد را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭼﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﺣﺪ اﻋﻠﻲِ‬
‫داﻧﺶ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻈﺮياش ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻤﻠﻲاش ﮔﺮه ﺧﻮرد‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻪي ارزشﻫﺎ دﻓﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺎديِ ﻧﻮﻋﻲ اﻣﻜﺎن ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺎﻣﻲ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮔﺮه ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬زﻳﻦ ﭘﺲ اﻳﻦ ﮔﺮگوﻣﻴﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻔﻜﺮي ﺑﺎﻳﺪ در آن ﻗﺪم زﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﻟﺤﻈﻪي ﻋﺠﻴﺐ ﺧﺎﻛﺴﭙﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ روح ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺎ رﻓﻌﺘﻲ اﻏﻠﺐ ﺳﺮورآﻣﻴﺰ آن را ﺑﺮﭘﺎ‬

‫‪  ٢٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻲدارد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﺸﻴﻊﺟﻨﺎزه را آرام ﭘﻴﺶ ﻣﻲراﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺣﻴﻦ اﻧﮕﺎر اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲﻛﺸﺪ ﻛﻪ‬
‫رﺳﺘﺎﺧﻴﺰي رخ دﻫﺪ‪ .‬و ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬ﺑﺤﺮان و ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻨﻔﻴﺖ را ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪي‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺛﺮﮔﺬارﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪي ادﺑﻴﺎت از ﺳﻮرﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﺤﺎﻛﻤﻪي ﭘﺎﻳﺎناش‪ ،‬ﻛﻪ در آن ادﻋﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻛﺸﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﺧﻮد را ﺑﻬﺒﻮد داده و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﺮي ﻟﻮﻓﻮر‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ راه و روش ﺧﻮد‬
‫را در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪي ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻣﻬﻢ و ﺣﺴﺎس دﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫آﺷﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪ .‬او ﺷﺪﻳﺪاً در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﻓﺮد‪‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻓﻠﺴﻔﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺰمِ‬
‫ﭼﻴﺮﮔﻲ و ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬در ﭼﻬﺮهي ﺳﺨﺖ و ﻣﺤﻜﻢ اﻳﻦ ﻣﺒﺎرز ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮاﻫﻲ‬
‫ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و ﻣﺠﺮي وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﻪي ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫*‬

‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ در اﻳﻨﺠﺎ از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﻢ ﻛﻪ آﻳﺎ آن ﺿﺮورت ﺣﻴﺎﺗﻲ ــﻛﻪ ﻣﻦ آن را ﻧﺸﺎط‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢــ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﻮﻓﻮر اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط در دل ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻛﻤﻚ ﻧﻜﺮد ﻛﻪ از آن ﭼﻴﺰي رﻫﺎ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اﻓﺮاط‬
‫داﺷﺘﻦ در ﻋﺰم و ﻋﺰﻳﻤﺘﺶ؟ ﺗﺼﻤﻴﻢ ــﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدم زﻳﺮا ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻞ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ را در ﺧﻮد داردــ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻓﺎرغ ﺷﺪن از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻔﻜﺮ ﺑﻮاﺳﻄﻪي ﭼﺴﺒﻴﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺷﻮر و ﺧﺮوش ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺴﺴﺖ‪ ‬ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ او را ﺑﻪ اداﻣﻪي ﻓﻠﺴﻔﻪ‪-‬‬
‫ورزي ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد واﮔﺬار ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﮔﺴﺴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ او را ﺑﻪ اراﺋﻪي ﻓﻠﺴﻔﻪاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪاي از آن ﻧﻮع ﻏﻴﺮﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪاش‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ آن ﻓﻠﺴﻔﻪاي ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري »ﻓﻠﺴﻔﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎي اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺲ« ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺎد دادهاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺳﻮءﻇﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺿﺮورﺗﺎً اﻳﻦ‬

‫‪  ٣٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻳﺎ اﻳﻦ ﺟﻬﺶِ ارزﺷﻤﻨﺪ‪ ‬ﺗﻔﻜﺮ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭼﻴﺮﮔﻲاش‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻴﺰي رﻳﺸﻪايﺗﺮ ﻧﻴﺎز‬
‫دارد‪ .‬ﭼﻪ؟ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺿﺮورت و اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎنْ ﺧﻄﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻮﻓﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻚ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؛ او ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺳﺖ‪ ،‬او ﻳﻚ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎً در ﺟﺪاﺳﺎزي واﺿﺢ و ﺷﻔﺎﻓﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲاش را آﺳﺎن ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻞ در‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪياي ﻛﻪ او ﺗﻼش دارد دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲاش ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﭼﺮﺧﺸﻲ ﺗﻨﺪ و ﺣﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻮاﺟﻬﻪي اﺑﺪي‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ ‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﻤﻲ‪-‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در »ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ« ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎً‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ او ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؟ ﻛﺎر ﻓﻠﺴﻔﻲ‬
‫در ﺟﺒﻬﻪي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ؟ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ و داﻧﺸﻮري ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪي ﺗﻔﻜﺮ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﺑﺴﻂ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارداش و آن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫»ﭼﻴﺮﮔﻲ«اي ﭘﻴﺶ ﻣﻲراﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﺪﻳﻘﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ اﻣﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺳﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﺳﺮ ﺳﺨﺖ و ﻣﺤﻜﻢ و درواﻗﻊ ﻧﺸﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﺳﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮ ﻗﺪرت آرام ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﻛﻮﺑﺪ ــﺧﺎك ﺑﺮ آﻫﻦ ﻛﻮﺑﻴﺪنــ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺮﻛﺰي و اﺳﺎﺳﻲِ از ﭘﻴﺶ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢِ ﺑﻲﻗﻴﺪ ﺷﺮط از آن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود‪،‬‬
‫ﻟﻮﻓﻮر در واﻗﻊ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﺑﺴﭙﺎرد و ﭘﺎي آن را اﻣﻀﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬
‫رﺿﺎﻳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺮگ ﻧﻤﻲﺳﭙﺎرد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎزي‬
‫دوﮔﺎﻧﻪ؟ اﻳﻦ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ اﻳﻦ ﺑﺎزياي دوﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ رﺳﻤﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻀﺎد واﺿﺢ ﺧﻮد ﺑﻪ آن داﻣﻦ ﻣﻲزﻧﺪ؛ ﺗﻀﺎد‪ :‬اﮔﺮ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ را‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺤﻮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ ،‬و ﻓﻀﺎ را ﺑﺮاي »ﻋﻤﻞ« ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮف‬
‫را ﻫﻢ ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﺎرز و اﻫﻞ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﮔﺮ از‬
‫او ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻛﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪورزي ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﻗﺘﺪار ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ زﻳﺮا اﻗﺘﺪار ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻫﻨﻮز ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬

‫‪  ٣١‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻪ ارزﺷﺶ ﻣﻔﺘﺨﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ ﻟﻮﻓﻮر ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻲ‪ 1‬رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز‬
‫اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را از او ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪» :‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜ ِ‬
‫ﺧﻴﺮهﻛﻨﻨﺪه و ﻏﻢاﻓﺰا را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬ﻛﺸﺘﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺴﺪ ﻣﺮگ آن‪ ،‬اﺣﻴﺎي ﺑﺪن زﻧﺪه‬
‫ﺗﺎ آن را »ﻣﺮگوار «‪ 2‬در ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ‬آن ﻟﺤﻈﻪي ﺧﺎص ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺒﺮﻳﻢ‪...‬‬
‫ﻣﻔﻴﺴﺘﻮﻓﻠﺲ ﺑﺮ اﺳﺒﻲ ﻣﺮده ﻛﻪ از ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻬﺎرﻧﻌﻞ ﻣﻲﺗﺎزد‪ «.‬ﻛﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف‬
‫ﭘﻴﺮ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﻖ دارد ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ اﻳﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮف درون ﻣﻦ را اﺣﻴﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ارﺟﺎع ﻣﻲدﻫﻴﺪ‪ ،‬و آن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻦ زﻧﺪﮔﻲام و آزاديام ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف را ﺑﺎزﻣﻲﻳﺎﺑﻢ؛ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﻣﺮده و زﻧﺪه ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻧﻮﻋﻲ اﻧﻔﺠﺎر ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در آن دﺳﺘﻜﻢ ﺗﺎﺛﺮ و ﺗﺎﺳﻒ را ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺴﻴﺎر آﺳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎده و ﻧﺎب ﺑﻔﻬﻤﻲ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را از ﺧﻼل ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪاي ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻫﺮز ﻣﻲرود و از ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدن ﺧﻮد ﺑﻪﻃﻮر ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ »داﻧﺶ«‬
‫]ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ[‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺑﺮ ﺗﻔﻜﺮ و ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻄﻴﺮ ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺗﻌﻠﻖ دارد ﺣﺘﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از دﻗﺎﻳﻘﺶ ﻫﻢ اﻣﺘﻨﺎع ﺳﺎده و ﻧﺎب در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدن ﻳﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺮﻳﻦ اﻧﻈﺒﺎﻃﻲ‬
‫و ﺳﻨﮕﺪﻻﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ــ ﻻرﻧﺲ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎز از ﭘﺎ در ﻣﻲ آورد‪ ،‬رﻣﺒﻮ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻮداﮔﺮ ﻛﻼش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭼﻴﺰي دﻳﮕﺮ را ﻓﺮض ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻐﺎﻳﺮت‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ :Dia‐mat 1 ‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻒ و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ :prinde ac cadaver ٢ ‬اﺻﻄﻼﺣﻲ اﻻﻫﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻤﻮل ﻳﻚ اﺻﻞ ذﻳﻞِ ﻗﺎﻧﻮن ارﺑﺎﺑﻲ‬
‫اﻻﻫﻲ‪.‬‬

‫‪  ٣٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫دردﻧﺎك ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢِ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ )ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در‬
‫دزﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮد وﺣﺸﺖ اﺳﺖ و وﺣﺸﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ( ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪:‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮگ در ﺣﺎل زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺘﻘﺎدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪي‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت در ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮنرﻳﺰ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي داﻧﺶِ‬
‫ﺷﺒﻪﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ دوﻟﺘﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ــ دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ در ﺣﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺨﻮت و ﺧﻮدﺑﻴﻨﻲ و ﻗﺪرت دﮔﻤﺎﺗﻴﻚ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻧﺎﺑﻮدي‬
‫ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪــ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﻴﻠﺴﻮف‪‬‬
‫ﻣﺤﻮﻛﻨﻨﺪهي ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﺶ و ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ آزﻣﻮن ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻣﺮﮔﺒﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻲاﻫﻤﻴﺘﻲ و ﻧﺎﭼﻴﺰي ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺴﻲ ﺟﻬﺶ را ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺶ از‬
‫زﻧﺪﮔﻲاش را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن آﻳﻨﺪهي ﺗﻌﻤﻘﻲ و ﻧﻈﺮي را از‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ زﻧﺪﮔﻲاي ﺳﮕﻲ ــﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ و ﻫﻢ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪-‬‬
‫اشــ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻌﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺑﺪون ارﺗﻘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫زﻳﺒﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﮔﺴﺴﺖ )ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ(‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﻔﺖ و ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺮ‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ‪ ،‬وﺣﺸﺖ و اﺑﺘﺬال دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﻀﺤﻚ؟ اﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﻀﺤﻚ دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ »رﻳﺴﻚ ﻣﻄﻠﻖ« و »ﺟﻬﺶ درﺧﺸﺎنِ«‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزِ ﭼﻴﺮﮔﻲِ )ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ( ﻫﺴﺘﻨﺪ ــو ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻌﻨﺎي آن‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﻣﺎ از ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ﺧﻮد ﻟﻮﻓﻮر‬
‫ﻧﻴﺰ داﺋﻤﺎً از آن دم ﻣﻲزﻧﺪ‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺧﻼل ﺧﻮد اﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﺮﮔﻲ؛ و ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ از ﭼﻴﺮﮔﻲ ﺑﺮ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ؛ و ﻧﻴﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺸﺮ ﭼﻴﺰي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﻋﺒﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺒﻮر ﻛﺮدن‪ ،‬ﭼﻴﺮه ﺷﺪن‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ زﻳﺮ از ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ را‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﮕﻞ ﻣﻲداﻧﻢ‪» :‬ﺑﺮاي از آن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻴﺰي ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ژرﻓﺎي آن زد و آن را ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺮد‪ «.‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻫﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻴﻢ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﺮوﻳﻢ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻫﻤﻪي اﻳﻦﻫﺎ‬

‫‪  ٣٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫]ﺑﻲﺗﻐﻴﻴﺮ[ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را در اﻳﻦ اﻣﺘﻨﺎع ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﻢ و ﻧﮕﻪ‬
‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﻃﺮد ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺰﻧﻴﻢ و ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻟﻮﻓﻮر ﺣﺰب را ﺗﺮك ﻛﻨﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﭘﺸﺖ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﺗﺮك ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫او در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف دﻳﺪ ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲاش‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻧﺰول ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﻢﻫﺎي »ﭘﻮﺳﺘﻪي اﻧﺪوه« و »ﺗﻮﻫﻤﺎت از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ« را در‬
‫»ﺣﺮﻓﻪ«اش ﻣﻲﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ ...‬او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ اﻫﻞ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد راه دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻨﺶ در ﺳﻄﺢ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﻨﺪ اﺻﻄﻼح اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪي ﻓﻠﺴﻔﻪ ــ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺨﺮدي ﺧﺮدــ ﭘﺮﺗﺎب‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ اﻣﻴﺪﻫﺎﻳﻲ ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻴﺎﺑﺪ« اﻣﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن اﻳﻦ اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ او را واداﺷﺖ از ﺧﻼل اﻧﮕﻴﺰهاي ﻛﻪ‬
‫وﺟﻮدش را درﮔﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺮگ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و آن را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷﻔﺎف و ﻣﻘﺮر‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻋﺪم ﺗﺠﺎﻧﺴﻲ در اﻳﻨﺠﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ دارد ﭘﺎﻳﺎن ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮش را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬و از‬
‫ﺧﻼل ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺿﺮورت درون آن ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﻪ ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎري ﺟﺪﻳﺪ‬
‫وراي ﻫﻤﻪي ﺳﻨﺠﻪﻫﺎ و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪي ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻨﺠﺶﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺳﻨﺠﻪ و ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻞ ﺣﻜﻤﺖ ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  ٣٤‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫درﺑﺎرهي ﻳﻚ روﻳﻜﺮد ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ )ﻧﻴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ارزشﻫﺎ(‬

‫دﻳﻮﻧﻴﺲ ﻣﺎﺳﻜﻮﻟﻮ‪ 1‬در ﻛﺘﺎﺑﻲ درﺑﺎرهي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺗﻼش ﻛﺮده ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻨﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑﻲ ــ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﺸﺨﺼﻲــ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶِ ارﺿﺎيِ ﻧﻴﺎزﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﻬﻠﻴﺴﻢ‬
‫اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎزي ﻧﻴﺎزﻫﺎ را ﺑﺮاي اﺑﻨﺎء ﺑﺸﺮ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﻳﻚ ﻛﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻖ در ﻧﻤﻲآورد‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم از ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ارزشﻫﺎ و ﻏﺎﻳﺎت ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در زﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻧﻴﺎزﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮآورده ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻤﺎن ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮﻳﻲ را زﻧﺪه ﻧﮕﺎه ﻣﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ارﺿﺎي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻳﻮﻧﻴﺲ ﻣﺎﺳﻜﻮﻟﻮ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ‬ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ــ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده‪ :‬ﺟﻨﺒﺶ ارﺿﺎي‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻌﻲ روﻳﺎرو ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آن روﻳﺎرو ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫وﺟﻮد‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﺮﺷﺖ‪ ‬اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﺷﺖ ﻛﻪ از دﻳﺮﺑﺎز ﻧﺎدﻳﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻨﺎء ﺑﺸﺮ ﺑﺮاي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﺟﺪ ارزش ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻲء اﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺷﻲء ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻳﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬
‫اﺳﺘﺨﺪام ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺪل ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﺑﺰارﺑﻮدﮔﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ‪ ‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ارزش اﺷﻴﺎء را اﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه در ﻣﻮرد ﺑﺮده واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرش را ــﻳﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﺶ راــ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﻣﻲﻓﺮوﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﺧﻮد ارﺑﺎب ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺮﻫﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮي ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﻳﻚ ﺷﻲء رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ــﺣﺘﻲ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Dionys Mascolo ‬‬

‫‪  ٣٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎً در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲــ ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﺑﻪﭼﺸﻢﻧﻴﺎﻣﺪﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﻳﻚ ﺷﻲء رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻛﻪ در آن اﻧﺴﺎن ﺷﻲء اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد واﻗﻌﻴﺖ و ﭼﻬﺮهي ﻳﻚ ﺷﻲء را‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ وي ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد ﻳﺎ ﻧﺪارد ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻮدش را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬در ﺟﻬﺎن ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ ﺑﺎ اﺷﻴﺎء ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰﺋﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ارزشﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ارزش ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻣﺒﻬﻢ و ﻛﺪر ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد‬
‫را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در واﻗﻊ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي اﺷﻴﺎء ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ )در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﻳﺪهال( آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ‬ﻧﻮﻋﻲ ﮔﻴﺠﻲ و اﺑﻬﺎم‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ دوروﻳﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﻘﺪان‬
‫دﻗﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺪنﻫﺎي ﻣﺎ را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬ذات ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‬
‫آزاد ﻛﺮدن ﺑﺸﺮ از اﺷﻴﺎء اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻃﺮف اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻄﺎي ﻗﺪرت ﺑﻪ اﺷﻴﺎء؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺻ‪‬ﺮف‪ ‬ﭼﻴﺰي ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻌﺎل و ﻣﻮﻟﺪ ﻓﺮو ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ ــ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮوﻛﺎﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲِ اﺷﺒﺎحِ ارزش از ﻃﺮﻳﻖِ ﻛﻨﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦِ ﻫﻤﻪي دﺳﺘﻤﺎﻳﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ .‬ذات ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ )ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﻬﻤﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨﺪه( اﻋﻄﺎي ﻣﻘﺎم ارﺑﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻲء اﺳﺖ‪،‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ارﺑﺎﺑﻲ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در ﺧﻮد اﻧﺴﺎنْ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪي آزادﺳﺎزي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻣﻴﺪﻫﺎي اﻳﺪهآل ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮدﮔﻲ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ درازا ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ و‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬وي را ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮﻫﻢزا و ﮔﻤﺮاهﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺬارد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ زودي ﺟﺎي ﭘﺎي ﺧﻮﻳﺶ را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ و ﭼﻴﺴﺘﻲاش را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﻧﺠﺎتدﻫﻨﺪه‪ ‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ در اﻳﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺧﺎﻟﺺﺗﺮﻳﻦِ اﺷﻴﺎء اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺮـاﺑﺰاري ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ــﺑﻲﻫﻴﭻ ﻫﺠﻮيــ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﺎدياش ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ »ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ« ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﻣﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺸﺮِ‬
‫ﺿﺮورت‪ ،‬اﻣﺮ ﻻزم‪ ،‬ﺑﺸﺮِ ﻧﻴﺎز‪ .‬ﻗﺪرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وي‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﻋﻄﺎ ﺷﻮد‪ :‬ﺑﺸﺮِ ﻛﺎر‪،‬‬

‫‪  ٣٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻟﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺑﻲواﺳﻄﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن )زﻳﺮا او ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬او ﻓﻘﺪان‪،‬‬
‫ﻧﻔﻲ و ﻧﻴﺎز اﺳﺖ( ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮد‪ ‬ﻛﺎر ــﺑﻲﻧﺎم و ﻏﻴﺮﺷﺨﺼﻲــ و اﺷﻴﺎء ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎر؛‬
‫ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺷﺪنِﺷﺎن ﺑﺸﺮ ــﺗﺤﺖ‪ ‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و در ﺣﺎل ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖــ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫و آزادي واﻗﻌﻲاش ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ــاﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪي ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲﺑﻮدنِ ارزشﻫﺎ ﭼﻴﺴﺘﻲ ﺧﻮد را »ﺑﻔﻬﻤﺪ« )ﭼﻴﺴﺘﻲاي ﻛﻪ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ‬
‫اﺳﺖ(ــ اﻧﺴﺎنِ ﻧﻴﺎز ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪.‬‬

‫وﺳﻌﺖ ﺗﻼﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺿﺮورت ﺑﻪﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪن دوﺑﺎرهي ﻫﻤﻪي‬
‫ارزشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮرده اﻳﻢ‪ ،‬ﺿﺮورت رﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺑﺮﻳﺘﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﮔﺴﺴﺘﻦ از ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﻮري ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻤﺪن ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي ﻛﻪ رو‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي آن دارﻳﻢــ زﻳﺮا ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪــ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎي‬
‫ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي در ﺑﺮآوردن ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﮔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲِ‬
‫اﺷﻴﺎ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﻣﻘﺘﻀﻲِ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‪ ،‬اﻳﻨﺮﺳﻲ‪ ،‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ‪ :‬ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮشﻛﺮدنِ ﺗﺤﻘﻖِ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ و ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‪ ‬ﺗﺼﻔﻴﻪ‪-‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻳﻚ روﻳﺎ )ﻳﺎ ﺧﻮن( ﻳﺎري ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﻧﻴﺮو ﻳﺎ اﻧﺪوﺧﺘﻪاي ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري ﻃﻮﻻﻧﻲ را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺣﻴﺮتآور اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﺣﺎل زﻣﺎن ﻻزم دارد؛ ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻧﻪ رﺳﻴﺪن ﻛﻪ ﻋﺰﻳﻤﺖﻛﺮدن‬
‫اﻣﺮ اﺳﺎﺳﻲ در اﻳﻨﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮآﻏﺎز ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪي اﻋﻠﻲِ رﺧﺪاد اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪي اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻗﺮار دارﻳﻢ ــ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻗﻀﻴﻪ را ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دوﺑﺎره و‬
‫دوﺑﺎره آﻏﺎز ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪي ﺳﺮآﻏﺎز ﻣﺘﻜﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺷﻜﻲ در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺮف ﻣﺎرﻛﺲ ــ»ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ آزادي ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲِ ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻏﺎﻳﺎت‬
‫و اﻫﺪاف ﺧﺎرﺟﻲ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد«ــ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮاﻧﺶ ﻫﻴﭻ وﻋﺪهاي ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻣﮕﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﺻﺤﻴﺢ و ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ آﻳﻨﺪهاي ﻣﻤﻜﻦ‪.‬‬

‫‪  ٣٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي اﻣﺮوز و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺪون ﺷﻚ اﻧﺴﺎنﻫﺎي آﻳﻨﺪه‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺧﻄﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت وﻫﻤﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻫﻴﭻ ﮔﺰﻳﻨﻪي دﻳﮕﺮي ﺟﺰ‬
‫ﻣﺤﺪودﻛﺮدن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺮم ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ارزشﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺪل ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺟﻤﻌﻲ ﺗﻨﻬﺎ آن ﺣﻴﺎﺗﻲ را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ آن ﺟﻨﺒﺸﻲ را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﺸﺮِ ﻧﻴﺎز را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻫﻴﭻ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻏﻴﺮﺷﺨﺼﻲﺑﻮدن ﺟﻤﻌﻲ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﺮﻣﻲ از زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﻳﺪ ــﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﻃﻲ دورانِ وﺣﺸﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ رخ دادــ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻣﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺠﺎزات داﻧﺴﺘﻪ و ﻧﻬﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎﺳﻜﻮﻟﻮ در ﺑﺪﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﺛﺮ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺪ آﺧﺮ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﻣﺎ دو زﻧﺪﮔﻲ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي زﻳﺴﺘﻦِ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬
‫ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﺗﻼش ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲِ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺸﻴﺪن دارﻳﻢ و ﻧﻪ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ از دلِ ﻣﻴﻞ‪ ،‬ﺷﻮر و ﺳﺘﺎﻳﺶ از‬
‫ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي اﻓﺮاﻃﻲ و ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪل ﺑﻪ دوﺳﺖ ﻣﺤﺎل ﺑﺸﺮ ﺷﻮد‪،‬‬
‫و راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ دﻳﮕﺮي دﻗﻴﻘﺎً راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ اﻣﺮ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺴﻨﺪﮔﻲ و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻓﺮورﻳﺨﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط دﻳﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪهﻫﺎي ﺟﺪااﻓﺘﺎدهاي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ‬
‫وﻋﺪهي ﺑﻪرﺳﻤﻴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻦ در آﻳﻨﺪهي ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ دور ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺪون ﺟﺪاﻳﻲ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ؛‬
‫ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﮔﺮد آوردن اﻓﺮاد‪ ‬ﺟﺰﺋﻲ در ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﻣﻴﻞ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؛ ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮد را ﻧﻪ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪﮔﺮ آﻧﭽﻴﺰي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ اﻣﺎ ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮد آن ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﻄﻌﻴﺖ و ﻫﻴﭻ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻨﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫آﻳﺎ آدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دو زﻧﺪﮔﻲ را ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺰﻳﺪ؟ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﻪ آﻳﻨﺪهي »ارﺗﺒﺎط« ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﻴﺎن اﺑﻨﺎء ﺑﺸﺮ دﻳﮕﺮ‪،‬‬

‫‪  ٣٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖﺑﺎر‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻴﺌﻲ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﭼﻮن اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻣﺎ را ﻋﻤﻴﻘﺎً و ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك در دﻧﻴﺎيِ اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت »ﺳﻮدﻣﻨﺪ« و ﻛﺎرﻫﺎي‬
‫»ﺑﻬﺮهور« درﮔﻴﺮ ﺧﻮد ﻛﺮده اﺳﺖ؛ دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻄﺮ از دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎن ﻣﻲﺧﺮﻳﻢ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻲواﺳﻄﻪ از ارﺗﺒﺎط ﺧﺎرج از ﺟﻬﺎن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮط ﻛﻪ اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﻧﻮﻋﻲ ﻗﻄﻊ »اﻣﺮ ﺑﻲواﺳﻄﻪ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺸﺎﻳﺶ ﻳﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬آﺗﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﻣﻲﺳﻮزاﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﺨﺎوت ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺰ در وﻫﻠﻪي ﻧﺨﺴﺖ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻨﮕﺪﻟﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻲﻗﺮاري‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺘﻨﺎع از ﻫﺮ اﻧﺤﺮاف و ﻫﺮ‬
‫ﻧﻴﺮﻧﮓ و ﻫﺮ ﺗﻌﻮﻳﻘﻲ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ آزادي ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺮه‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﻲ اول ﺑﺎ‬
‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺴﺒﺖ دارد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ــ اﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺬر از ﻛﺪام ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻼﻳﻤﺎت و دردﻫﺎ؟ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﭼﻨﺪان در‬
‫ﻣﻮرد زﻧﺪﮔﻲ دوم ﺻﺎدق ﻧﻴﺴﺖ‪» :‬زﻧﺪﮔﻲ« ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﺪارد زﻳﺮا ﺑﻪ روز ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻧﺪارد؛ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد و ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ارزش‬
‫ﺑﺎزﻧﻤﻮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪرﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺪاﻧﺪ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺮاژﻳﻚ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ؟ ﺗﺮاژدي ﻋﺼﺮ ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻔﻬﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ واﺟﺪ دو زﻧﺪﮔﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ و زﻧﺪﮔﻲ دوم‪ ،‬ﻋﺎري از ﺣﻘﻮق اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺎﻟﻲ از‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ارﺗﺒﺎط« ــﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد را در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫و ﺑﻪ آﺛﺎري ﭘﺲ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز آﻧﻬﺎ را آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢــ ﺷﺎﻳﺪ اﻓﻖ دﻧﻴﺎﻳﻲ آزاد‬
‫از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه را ﻧﺸﺎﻧﻤﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﻤﻜﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻗﺘﺪاري را ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﻜﺸﻴﻢ و ﻣﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﺑﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻦ در »ارزش«ﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﻮﻧﻴﺲ ﻣﺎﺳﻜﻮﻟﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ دو زﻧﺪﮔﻲ را در ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﺟﻬﺎن ﺧﺼﻮﺻﻲ ارزشﻫﺎ و‬
‫ﻏﺎﻳﺎت ﺑﺰﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ از آﻧﭽﻪ وي در اﻇﻬﺎرات ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬اﺛﺮ‬

‫‪  ٣٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭘﻮﺋﺘﻴﻚ ]ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ[‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﭼﻴﺰي ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬آن ﭼﻴﺰ ﺧﺎرج از ﻫﺮ‬
‫ارزش اﺳﺖ ﻳﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ارزشﮔﺬاري را رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺳﺮآﻏﺎزي را )ﻣﺠﺪداً(‬
‫اﻋﻼن ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻣﺘﺤﻘﻖﺷﺪن در ارزش از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﺒﻬﻢ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﻪي ارزشﻫﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﻪﻧﻈﺮ اﻳﻦ ارزشﮔﺬاري‬
‫دوﺑﺎره )دﺳﺖﻛﻢ در واﺿﺢﺗﺮﻳﻦ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ( ﻣﻔﻬﻮمِ‬
‫ارزش را دﺳﺖﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻲﺷﻚ وﻇﻴﻔﻪي ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺣﺮﻛﺖﻛﺮدن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻧﻮﻋﻲ آريﮔﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪاي دﺷﻮار و اﺳﺎﺳﺎً‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ .‬ﺑﺎﺑﺖ ﻫﻤﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮياي ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد اﻏﻠﺐ از آن ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎز ﺑﺎﺑﺖ ﻫﻤﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺗﺠﺮﺑﻪي‬
‫ﻫﻨﺮي« ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮوﻳﻲ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪي آن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ اﻧﻄﺒﺎق‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻬﻲ! ‪ ‬‬

‫‪  ٤٠‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ :‬ﻳﻬﻮديﺑﻮدن‬

‫ﻫﺸﺪار‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬رﻧﺞ‪ .‬ﺗﺎﻣﻞِ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ــﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن آوردﻧﺸﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬در آن ﺣﺎل ﻛﻪ ﺳﺎدﮔﻲِ اﻧﺘﺰاﻋﻲﺷﺎن را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪــ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮار‬
‫دادن ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﻌﺮضِ دﺷﻮارياي ﺣﺘﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ :‬دﺷﻮاريِ آزﻣﻮنِ ﺳﺨﺖ‪ ‬ﺗﺎرﻳﺦاي ﻛﻪ‬
‫ﺳﻴﻤﻮن وِي در ﺑﺮاﺑﺮ آن وادار ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﺷﺪ )اﻣﺎ ﺑﺎﺑﺖ ﻛﺪام ﺿﺮورت‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺑﺖ ﭼﻪ دردي در ﺗﻔﻜﺮ ﺑﻪ آن؟(‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ وِي ــﻛﻪ وﻓﺎداري ﺑﻲﺣﺪ و ﻣﺮزي‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮح ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ داﺷﺖــ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺗﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲِ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‪ ،‬از‬
‫دل ﻫﻤﺎن وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻣﻲﮔﺬرد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺰاران ﺳﺎل ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ؟ ﭼﺮا در ﻋﻮض وﻗﺘﻲ ﻣﺎ درﺑﺎرهي آن ﺗﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺮﻳﺸﺎن اﻳﻢ؟ ﭼﺮا‬
‫در ﺣﺎل ﺗﺎﻣﻞﻛﺮدن ﺑﺮ ﺳﺮ آن‪ ،‬در ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻌﻴﻦْ ﺗﺎﻣﻞ ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ؛‬
‫ﭼﺮا اﮔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻴﻢ آن ﭼﻴﺰي را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ در وﺿﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدي ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ــﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻨﻔﻴﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد )اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪي ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﻳﻲ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ(ــ اﻣﺎ درﻧﺘﻴﺠﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﺠﺎﺑﻲِ ﻳﻬﻮدﻳﺖ را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻴﻢ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ‪-‬‬
‫واﺳﻄﻪي ﺗﺮس از ﺑﺎزيﺧﻮردن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ و ﻣﺒﺘﺬلﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ آن ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي ﺑﺎﺷﺪ؟ اﻣﺎ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﻦ ﺗﺮس ﻫﻤﺎن راﻫﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﻨﻮز از ﺧﻼل آن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ و ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ‪-‬‬
‫واﺳﻄﻪي اﻣﺘﻨﺎع ﻣﺎ رخ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﻮاره اﻳﻦ اﺑﻬﺎم و دوﭘﻬﻠﻮﻳﻲ را در ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻬﻮدي ﻫﻤﺎن ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﻧﮕﻮنﺑﺨﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ آﺷﻜﺎرا ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬در ﻣﺘﺎﻧﺖ ﺑﻲﻣﻼﺣﻈﻪﮔﺮش‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﮕﻮنﺑﺨﺘﺎﻧﻪ و ﻓﻼﻛﺖﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدي‬
‫در ﻃﻮل زﻣﺎنْ ﺳﺘﻢدﻳﺪه و ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺳﺘﻢدﻳﺪهي ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻮده و‬

‫‪  ٤١‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬و ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺴﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻳﻬﻮديِ ﺧﻮﻳﺶ را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن را در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ او و از ﺧﻼل ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت‪ ‬ﺳﺘﻢِ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺎﻳﻴﺪ و اﺛﺒﺎت ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ــ ﺑﺎ وامﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻓﺮاﻧﺘﺰ روزنﺗﺴﻮاﻳﮓــ ﺣﺮﻛﺘﻲ از ﺗﺎرﻳﺦ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻪي ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﻪ ﻳﻬﻮديِ ﻫﻤﻪي اﺑﻨﺎء ﺑﺸﺮ ﺑﺪل ﻣﻲﺳﺎزد؛ و اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪي اﺑﻨﺎء‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪي ﺧﺎﺻﻲ از ﺟﻨﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ »دﻳﮕﺮي« دارﻧﺪ‬
‫)راﺑﻄﻪاي ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﻔﺎفﺳﺎزي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(؛ دﻳﮕﺮياي ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻳﻬﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻼرا‬
‫ﻣﺎﻟﺮو ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ »ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ داده ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬ﻫﺎﻳﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻳﻬﻮدﻳﺖ؟ ﺑﺎ ﻣﻦ از آن ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬دﻛﺘﺮ‪ .‬ﻣﻦ آن را ﺑﺮاي ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦام ﻫﻢ آرزو‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪي آﻧﭽﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲآورد‪ ،‬ﺟﺮاﺣﺖ و ﺷﺮم اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻬﻮدﻳﺖ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬رﻧﺞ و ﻧﮕﻮنﺑﺨﺘﻲ اﺳﺖ‪ «.‬ﭘﺲ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ــدر ﺣﺎل رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢــ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ؛ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﻳﻌﻨﻲ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻠﻲ واﻗﻌﻲ و ﻧﻪ اﻧﺘﺰاﻋﻲ‪ ،‬از اﻣﻜﺎﻧﺎت اﺻﻠﻲِ زﻳﺴﺘﻦ ﻣﺤﺮومﺑﻮدن‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬آﻳﺎ وﺟﻮد ﻳﻬﻮدي ﺻﺮﻓﺎً ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻓﻘﺪان اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺻﺮﻓﺎً‬
‫دﺷﻮاري زﻳﺴﺘﻦاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ دﺳﺘﻪي ﻣﻌﻴﻨﻲ از اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺎﺑﺖ ﻋﻮاﻃﻒ‬
‫ﻧﻔﺮتﺑﺎر دﺳﺘﻪاي دﻳﮕﺮ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد؟ آﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ در ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻳﻚ ﻣﻴﺮاث‪ ‬ﻏﻨﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻞ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي اﻧﺪﻳﺸﻪي اﻣﺮوز زﻧﺪه و‬
‫ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ــ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺮ اﺻﻞ دﻳﻨﻲاي را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﻜﺸﺪ؟ ﻧﺸﺎﻧﻪي‬
‫ﻣﻴﺨﻜﻮبﻛﻨﻨﺪهاي از ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ در ﻫﻤﻴﻦ واﻗﻌﻴﺖ‪ ‬اﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪنِ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺌﻮاﻟﻲ و‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﻲِ ﻗﺎﺑﻞِ ﺣﺲ در ﭘﺮﺳﻴﺪنِ آن وﺟﻮد دارد‪ .‬آﻟﺒﺮت ﻣ‪‬ﻤﻲ در ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا‬
‫ﻳﻬﻮدي ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺣﻖِ ﻣﺘﻔﺎوتﺑﻮدن از وي درﻳﻎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي‪ ‬آﻧﭽﻨﺎن در ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺑﻮدنِ ﻣﺎ ﺗﺠﺴﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻓﺎع از‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎنِ ﺣﻤﻠﻪي آن ﻫﻴﭻ اﺑﺰار دﻳﮕﺮي ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ وﺟﻮد و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ از آﻧﻬﺎ ﺑﺰداﻳﻴﻢ و اﻳﺸﺎن را در ﻧﻮﻋﻲ اﻧﺘﺰاع اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ وادار ﺑﻪ‬

‫‪  ٤٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪﺷﺪن ﻛﻨﻴﻢ )ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﺰاع در ﺿﻤﻦ ﺑﻌﺪﺗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‪ ‬ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود(؟ »ﻳﻚ‬
‫ﻳﻬﻮدي ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺸﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﻫﺮ ﺑﺸﺮ دﻳﮕﺮي! ﭼﺮا از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰﻧﻴﻢ؟« و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ وي را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻄﺎب ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﺑﻲاﺣﺘﻴﺎﻃﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪاي ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺣﺘﻲ آﺳﻴﺐرﺳﺎن را ﺑﺮ زﺑﺎن آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ و ﻧﺴﺒﺘﻲ‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﻬﻢ اﺷﺎره ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎرﺗﺮ ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‪ .‬وي ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮِ اﺗﻬﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻬﻮدي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻳﻬﻮدي آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ را در ﻣﻮرد ﺿﺪـﻳﻬﻮد ﻓﺎش ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺿﺪﻳﻬﻮد ﻧﻴﺮوي ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻗﺘﺶ‪ ،‬ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲِ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﺶ و ﺗﺮس ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ ﭼﻬﺮهي دﺷﻤﻨﺶ ﺑﺎزﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺗﺎﺑﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺎرﺗﺮ ﺑﺎ ﺗﺎﻳﻴﺪ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ ﻳﻬﻮدي ﭼﻴﺰي ﺑﻪﺟﺰ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﮕﺎه ﺧﻴﺮهي‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪواﺳﻄﻪي اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪهﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ دﻳﮕﺮي ﻳﻬﻮدي اﺳﺖ‬
‫)ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً وي را واﻣﻲدارد ﺗﺎ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را اﻧﻜﺎر ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻛﻨﺪ(‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ دارد ﺗﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻳﻬﻮدي را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ؛ اﻣﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي اﻣﺮ ﻣﻨﻔﻲِ ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﺎً اﻳﻦ اﻣﺮ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي وﺟﻮد و ﺣﻴﺎت‪ ‬ﻳﻬﻮدي را دﺳﺘﺨﻮش‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ )ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﺮدن آن‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﻴﺎبﺗﺮ ﻛﺮدناش‪ ،‬و ﮔﻬﮕﺎه ﺑﺎ‬
‫ﻣﻨﻬﺪمﺳﺎﺧﺘﻦاش(؛ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﺪهاي را ﻛﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده ﺑﺎﺷﺪ ــ اﻣﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻮﻋﻲ واﻗﻌﻴﺖ و اﺻﺎﻟﺖ‪‬‬
‫»ﺗﺎرﻳﺨﻲ« ﭘﻴﺸﻴﻨﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﺑﻪﺷﻴﻮهاي ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ‪ ‬ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻌﻜﻮسﺳﺎزيِ ﺻﺎف و ﺳﺎدهي اﻧﮕﻴﺨﺘﺎر ﺿﺪﻳﻬﻮدي ﺑﺎﺷﺪ؛ و ﻧﻪ ﮔﺴﺴﺖ ﺑﺎ اﻣﺮ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻬﻮدي ﺑﺎﻳﺪ درون آن ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻢ اﻣﻦ و ﻫﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‬

‫‪  ٤٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺧﻮدش ﺷﻮد ــ ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﻏﻴﺎب ﻫﻢ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه او ﺳﺖ و ﻫﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ او‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﺑﺮ‬
‫ﺑﻴﺶ از اﻳﻨﻬﺎ دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﻲﺷﻚ آﺷﻜﺎرﺳﺎﺧﺘﻦاش ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺛﻤﺮهي ﻛﺎر ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺗﻌﻤﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺗﺎ ﻋﻤﻴﻖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﻜﺮي ﻳﻬﻮدي و ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻳﻬﻮدي وﺟﻮد دارد؛ و اﻳﻦ دو ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺗﻼش ﺟﻬﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺎ ﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ در و از ﺧﻼل اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ و اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖْ راﺑﻄﻪي ﻣﻌﻴﻨﻲ از اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻧﺴﺎن وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؛ راﺑﻄﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ روي ﮔﺮداﻧﺪن از ﺟﺴﺖوﺟﻮﻳﻲ ﺿﺮوري ﻣﻲﺗﻮان آن را ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎً اﻳﻦ‬
‫ﺟﺴﺖوﺟﻮ اﻳﻨﺠﺎ از ﺿﺮورﺗﻲ دﻳﻨﻲ ﻧﻤﻲآﻏﺎزد‪ .‬اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را‬
‫ﻲ ﻣﺴﺎﻟﻪي‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ! و ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن اﻋﻼم ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕ ْ‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي و ﻣﻨﻔﻌﺖ را وارد ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي‬
‫ﻳﻬﻮدي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺪان ﻏﻨﺎ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪه‪ ،‬ﻓﺮﺳﻮده ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺎري اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪي اﺻﻠﻲ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در ﺑﺴﻂ‪ ‬ﭘﺮﻃﻮل و ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ در ﺧﻮد اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻳﻬﻮديﺑﻮدن‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﭘﺎﺳﺘﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ »ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﺑﻪ ﭼﻪ اﺷﺎره دارد؟ ﭼﺮا اﺻﻼً‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ؟« ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻦ در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﻲ در‬
‫ﺳﻪ ﺑﺨﺶ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان از اﻧﺘﺨﺎب آن ﺳﺮ ﺑﺎز زد و آن ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻳﻬﻮديﺑﻮدن وﺟﻮد دارد ﺗﺎ اﻳﺪهي ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ]اﻛﺴﻮدوس[ و اﻳﺪهي ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫در ﻣﻘﺎم ﺗﺤﺮﻛﺎﺗﻲ ﻣﺸﺮوع وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﺑﻪ‪-‬‬
‫واﺳﻄﻪي اﺑﺘﻜﺎرﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺎمِ ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻏﻴﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را در ﺳﻄﺢ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ و در ﻣﻘﺎم ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺛﺒﺎت ﻛﻨﺪ؛‬
‫ﻳﻬﻮديﺑﻮدن وﺟﻮد دارد ﺗﺎ ﺑﻪواﺳﻄﻪي اﻗﺘﺪار اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﻢ‪.‬‬

‫‪  ٤٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ﻧﺨﺴﺖ را ﺗﺎﻣﻞورزي و ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ ﮔﻮاهﻫﺎﻳﻲ دردﻧﺎك ﺑﺮ ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻘﺪر اﺳﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﻧﺸﺎندادن اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ آﻣﺎدهي ﺗﺮكﮔﻔﺘﻦ ﺑﻮد؛ زﻳﺮا ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ )ﺑﻪ ﺧﺎرج‬
‫ﻗﺪمﻧﻬﺎدن( اﺿﻄﺮاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان از آن ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻲ اﻣﻜﺎن ﻧﺴﺒﺘﻲ‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻲ‪ .‬اﺿﻄﺮار از رﻳﺸﻪ ﺑﺮﻛﻨﺪن؛ آريﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﻛﻮچﮔﺮاﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻘﻄﻪي ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﺤﺎد )ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع اﻟﺤﺎد( اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻠﺤﺪﺑﻮدن ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺛﺒﺎتداﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻛﺎﺷﺘﻦِ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ در زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﺘﻘﺮﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺪاري و ﺛﺒﺎتْ ﻛﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲ را ﻣﺸﺮوع ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻲﭼﻮنوﭼﺮاﻳﻲ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪،‬‬
‫آن را ﻣﺠﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻮچﮔﺮي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را ادا‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ ﺑﺸﺮِ ﻳﻬﻮدي در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮاﺧﻮانﻫﺎي ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺎدﻣﺎن در ﺗﻤﺪن ﺳﻮﻣﺮي‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻌﻴﻦ از آن ﺗﻤﺪن ﻣﻲﮔﺴﻠﺪ و ﺳﻜﻮﻧﺖ در آن را ﺗﺮك‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻳﻬﻮد از ﺧﻼل ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮدم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ ﺷﺐِ ﺧﺮوج ﻛﻪ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻜﻨﻲﮔﺰﻳﺪن در آن ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺻﺤﺮا از‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﺼﺮ ﻳﻚ ﻣﺮدم ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺪون ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﺷﺎن را ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻌﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﺪل ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺤﺎﻛﻤﺎت‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺗﺴﺨﻴﺮﺷﺪهْ آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻗﻠﺒﻲ اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﻋﺪم اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬رﻧﺞ و‬
‫اﻣﻴﺪ ﻣﻲآﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آن دﺷﻮاري و ﺷﺪت‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻔﺮﻳﻨﻲ دركﻧﺎﺷﺪﻧﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ دارد؛ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺧﻮد ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻪ اﺳﺖ؛ و اﮔﺮ ﻣﻘﺪر اﺳﺖ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن‬
‫ﺑﻪ آوارﮔﻲ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ــ درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﺧﻄﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﻜﻨﻲﮔﺰﻳﺪنِ‬
‫ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺑﺪونِ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آن اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖﺷﺪهي ﻧﻴﺮو ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮد‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻚ دوﻟﺖ را وﻳﺮان ﻣﻲﺳﺎزدــ ﺑﺪﻳﻦدﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ آوارﮔﻲ‪،‬‬

‫‪  ٤٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮهي ﺿﺮورت‪ ‬اﻣﺮ ﻛﻠﻲ‪ ،‬راه را ﺑﺮاي ﺿﺮورت و اﻳﺠﺎباي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺸﺎﻳﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ وﺳﻮﺳﻪي ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲـاﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲـﻫﻮﻳﺖ را ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻧﺪره ﻧﻬﺮ اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺣﻀﻮرِ ﻳﻬﻮدي را )اﻳﻦ ﺣﻀﻮر از ﺟﻨﺲ ﻧﻮﻋﻲ ﻧﺎـﺣﻀﻮر‪ 1‬را( در‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﺶ ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻳﻬﻮديْ ﺣﻖ ﻧﺎﻣﻴﺪهﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﺎمِ‬
‫ﻳﻬﻮدي را دارد )ﻣﻦ اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻲ از اﻳﻦ ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ ﺳﺮاغ ﻧﺪارم(؛ اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻳﻬﻮدي ﭘﻴﺶ از ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﻳﻚ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ‪ 2‬و ﭘﻴﺶ از ﻳﻚ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻋﺒﺮاﻧﻲ‪ 3‬ﺑﻮده اﺳﺖ )و اﻣﺮوز در ﺣﺎل ﺑﺪلﺷﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ‪ 4‬اﺳﺖ( و اﻳﻨﻜﻪ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻤﻞﻛﺮدن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ و ﭘ‪‬ﺮيِ اﻳﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﻛﻤﺮ ﺧﻢ ﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺮات از ﻣﻼﺣﻈﺎت آﻧﺪره ﻧﻬﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻳﻬﻮدي ﻫﻤﺎن ﻋﺒﺮاﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢِ اﻧﺴﺎنِ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ وي ﺑﻨﮕﺮي‪ .‬ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ اﺳﺖ؛‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ اﺑﺮاﻫﻴﻢ او را از آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺟﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ آري‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻋﺒﺮاﻧﻲ از ﻳﻚ ﺟﻬﺎن )ﺟﻬﺎن‬
‫اﺳﺘﻘﺮارﻳﺎﻓﺘﻪي ﺳﻮﻣﺮي( ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﮔﺬار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻫﻨﻮز ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺴﺖ« و ﭼﻴﺰي‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻓﺮودﺳﺖ‪ ‬اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ؛ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺮﺟﻲﺑﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺎ را ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ دﻳﮕﺮ ﮔﺬر ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻞ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮآﻧﺠﺎﻳﻲ ﺑﻜﺸﺎﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﺬاري ﺑﺎﻳﺪ در آن ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد؛ و ﻣﻴﺎن دو ﺳﺎﺣﻞ اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﻢ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﮔﺬار ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود اﮔﺮ اﻳﻦ ﻳﺎدﮔﺎرِ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه از‬
‫ﭼﻨﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪي ارﺟﻤﻨﺪي ــﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎً در رﻣﺰ و راز ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖــ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ رازورزاﻧﻪاي در ﻣﻮرد آن ﺻﺎدق ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻳﻚ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Non‐presence‬‬
‫‪2 Israelite‬‬
‫‪3 Hebrew ‬‬
‫‪4 Israeli‬‬

‫‪  ٤٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺸﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﺸﺮي ﻛﻪ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﺰﻳﻤﺖ‪ ‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬارِ ﺣﻖِ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻛﺮدن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻜﻞِ ﺣﻘﻴﻘﻲِ آﻓﺮﻳﻨﺶﮔﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻏﺎزﻛﺮدناي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻳﻚ از ﻣﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ و واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮشدادن و اﻧﺘﺸﺎرِ ﺧﻮﻳﺶ‪ ‬ﺳﺎدﮔﻲاش را‬
‫ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻋﺒﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ 1‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﻼل‬
‫ْ‬ ‫واﺳﻄﻪي ﻣﻬﺎﺟﺮت و راه‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺒﺮ ﻳﺒﻮق و در ﺷﺐ ﻓﻨﺌﻴﻞ‪ ،2‬ﺑﺪل ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻌﻤﺎﮔﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻣﺒﺎرزهاي ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺲ از آن ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲداﻧﺪ زﻳﺮا ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲاش‬
‫ﻫﻤﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﺷﺐ اﺳﺖ؛ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ ﻃﻠﻮع روز از ﻛﻒ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻘﻮب ﺑﻲﭘﺮوا ﺑﻪ دلِ ﺧﺎرجِ دﺳﺘﺮسﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲزﻧﺪ و ﺑﺪل ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻚ‪ ‬آن ﻣﻲﺷﻮد؛ او‬
‫ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪﻛﺮدن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺎرج ﻣﺒﺎرزه ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞ ﺟﻬﺖ درﻳﺎﻓﺖ‪ ‬آن در ﻫﻤﺎن ﺷﺐِ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ‪ 3‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه زده اﺳﺖ؛ و او ﭼﻨﺎن اﺳﺘﻮار اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ آن ﻟﺤﻈﻪ ﻓﺮا‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺷﺐِ ﻛﻠﻤﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺮ وي ﻓﺮود آﻳﺪ‪ .‬و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻋﺒﺮاﻧﻲْ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ‪-‬‬
‫ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪلﺷﺪن ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ‪ ‬دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهﺑﻮدن ﻧﻮﻋﻲ در‪-‬‬
‫ـدﮔﺮﮔﻮﻧﻲﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ وادار ﺑﻪ درونﮔﻴﺮي و اﻟﺤﺎقِ ﺧﺸﻦِ اﻣﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ آن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺒﻬﻢ و ﮔﻨﮓ ــﻛﻪ ﻣﻨﻔﻚاش ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖــ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻌﺮضِ ﻟﻄﻒ‪ ‬اﻳﻦ ﻏﻴﺮﻳﺖ ﻗﺮار دارد؛ ﻏﻴﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد او ﺑﺎ ﺑﺪلﺳﺎﺧﺘﻦِ اﻳﻦ‬
‫ﻏﻴﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز اﻧﺤﺼﺎري‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ و دوﻟﺖ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬اﺗﺤﺎد‬
‫ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ــاﺗﺤﺎدي از ﺟﻨﺲِ اﺗﺤﺎد‪ ‬ﻣﻴﺎن ﻛﺎرﮔﺰارانِ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدي آﻳﻴﻨﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲــ ﺻﺮﻓﺎً از ﺷﻮر و ﻋﻮاﻃﻒ‪ ‬آن اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 The Unknown‬‬
‫‪ 2 ‬اﺷﺎرهي اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺑﻪ » ﺳﻔﺮ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ‪ «32-22‬اﺳﺖ ﻛﻪ داﺳﺘﺎن ﻛﺸﺘﻲﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻬﻮه ﺑﺎ ﻳﻌﻘﻮب و ﺳﭙﺲ‬
‫در اداﻣﻪ دﻳﺪار ﻳﻌﻘﻮب ﺑﺎ ﻋﻴﺴﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3 night of the word ‬‬

‫‪  ٤٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺠﺎورش ﻣﻲزﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞ از اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺎص ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻧﺸﺎت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﻔﺮط و ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻧﻲ را‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻀﻮري را ﻛﻪ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻬﻮدي زاده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻬﻮدي ﻫﻤﺎن ﺑﺸﺮِ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ اﺳﺖ؛‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻜﻨﻲﮔﺰﻳﺪن در ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪﮔﺮﻓﺘﻦ از‬
‫آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و از اﻳﻦ رو ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬آﻏﺎزﻛﺮدن در ﺟﺪاﻳﻲ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻲ‪-‬‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ‪ ،‬وي ﺟﺰء ﻣﻠﻜﻮت‪ 2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻬﻮدي‪ ،‬وي در ﺗﺒﻌﻴﺪ اﺳﺖ و اﻧﮕﺎر ﻣﻘﺪر اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺗﺒﻌﻴﺪْ ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﺑﺴﺎزد‪ .‬آﻧﺪره ﻧﻬﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻫﻢ در‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻫﻢ در ﻣﻠﻜﻮت ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪﺑﻪدوش و ﻫﻢ ﻳﻜﺠﺎﻧﺸﻴﻦ؟ دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻀﺎد اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻳﻬﻮدي را ﻳﻬﻮدي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) «.‬ﺗﻀﺎدي ﻛﻪ ﻧﻬﺮ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي دارد‬
‫ﺗﺎ آن را دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ از ﻣﺘﻀﺎدﺑﻮدن اﺷﺎره دارد ﻛﻪ‬
‫دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﺮح آن ﻧﻴﺴﺖ‪(.‬‬

‫اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪي ﺧﺎص ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﻠﻤﺎت ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ــ‬
‫و ﻧﻴﺰ آن ﻛﻼﻣﻲ ﻛﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺷﻨﻴﺪ‪» :‬ﻛﺸﻮرت را‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهات را و ﺧﺎﻧﻪي ﭘﺪريات را‬
‫ﺗﺮك ﻛﻦ‪«.‬ــ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺪم در راه ﺑﮕﺬارد‬
‫و ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻳﺎ از آن رو ﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻄﺮودﻳﻦ از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﻃﺮدﺷﺪناي‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﻜﻨﻲﮔﺰﻳﺪن را ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﺧﻮد‪ ‬اﻳﻦ ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺎ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« اﺷﺎره ﻧﺪارد؟ آﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ‪ ‬ﻛﻮچﮔﺮاﻧﻪ )ﻛﻪ اﻳﺪهي ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺟﺪاﻳﻲ‬
‫در آن ﺛﺒﺖ و ﺣﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ( ﻋﻮض آﻧﻜﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪﮔﺮِ آن ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ازﻟﻲ و اﺑﺪي ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲ را ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻮﻳﺪ‪ ‬اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﺷﻴﻮهي‬
‫اﺻﻴﻞ ﺳﻜﻨﻲداﺷﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺳﻜﻨﻲداﺷﺘﻦاي ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻦِ ﻣﻜﺎن ﻳﺎ ﻓﺮوﺑﺴﺘﻦِ‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 separation‬‬
‫‪2 the Kingdom‬‬

‫‪  ٤٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ )ﻳﺎ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻲ و داﺋﻤﻲِ( ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ زﻧﺠﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫اﻧﮕﺎر وﺿﻌﻴﺖ‪ ‬ﻳﻜﺠﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺿﺮورﺗﺎً ﻫﺪف ﻫﺮ ﻛﻨﺶﮔﺮي ﺑﺎﺷﺪ! اﻧﮕﺎر ﺧﻮد‪ ‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺿﺮورﺗﺎً و اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻜﺠﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ!‬

‫اﻣﺎ ﭼﺮا ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖﮔﺰﻳﺪن ﺑﻨﻴﺎنِ ﺳﺎﺧﺘﻦِ »ﻣﻔﻬﻮم« اﻣﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭼﺮا ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲْ‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ‪ ‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪي ﻫﺴﺘﻲ‪ 1‬ــدر اﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲ ﺧﻮﻳﺶــ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦِ ﺳﻠﻄﻪي اﻣﺮ ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺻﺮﻓﺎً رﺟﺤﺎنﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﺪن ﻧﻴﺴﺖ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪْ ﻃﺮحِ ادﻋﺎﻳﻲ ﺻﺮﻓﺎً اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺘﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮد ﻫﻤﻪي ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻧﻴﻮي و‬
‫ﺧﺎﻛﻲ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮيِ ﺟﻬﺎن اﻳﺪهﻫﺎ را ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢــ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺮﺗﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً روﺷﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻣﺮ روﻳﺖﭘﺬﻳﺮ ﺗﺎ ﺑﺮ روﻳﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ واﭘﺲزدن اﻳﻦ ﺟﻬﺎنِ ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﺮﺷﻤﺮدن زﻧﺪﮔﻲ و اﺳﺘﻬﺰاء‪ ‬ﺣﻀﻮر‬
‫را ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺗﺮكﮔﻔﺘﻦِ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬آري؛ آﻣﺪ و رﻓﺖ ﺑﻪآن ﺷﻴﻮه ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن در‬
‫ﻣﻘﺎم ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺬار آري ﺑﮕﻮﻳﻲ؛ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ آدم ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﮕﺮﻳﺰد ﻳﺎ‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ در ﻧﻜﺒﺖ‪ ‬اﺑﺪي ﺑﺰﻳﺪ‪ .‬ﻛﻠﻤﺎت ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ راﺑﻄﻪاي اﻳﺠﺎﺑﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲﺑﻮدن اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﺿﻄﺮار و ﺿﺮورﺗﺶ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻣﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐِ ﻣﺎ ﺳﺖ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ و رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪﻫﻴﻢ )ﻳﻌﻨﻲ اﻳﺴﺘﺎدن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺪرت‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻪ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ را ﻫﻤﺴﺎنﺳﺎزي ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦﻫﻤﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ را ﺑﻪ »ﻣﻦ«‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ارﺟﺎع دﻫﻴﻢ(‪ .‬ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺻﺮﻓﺎً ارﺟﺎﻋﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون‪ 2‬را‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪي وﺟﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از ﻳﻚ ﺳﻮ‪ ،‬ﻛﻮچﮔﺮي ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬
‫آن ﭼﻴﺰي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺣﻖِ ﺑﻪﭘﺮﺳﺶﻛﺸﻴﺪنِ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎن را ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﻲﺳﺎزد؛ آن‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ اﺑﺘﻜﺎرﻋﻤﻞﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺮﻛﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و زﻣﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ .‬و از‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Being‬‬
‫‪2 the Outside ‬‬

‫‪  ٤٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ رﻳﺸﻪﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻳﻚ ﻓﺮﻫﻨﮓ و دﻳﺪﮔﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﺴﻨﺪه‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺴﻨﺪﮔﻲِ ﻧﻈﻢِ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ رﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ و ﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫ﻛﻠﻴﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﻪي آن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آن‬
‫اﻓﻖ روﻳﺖﭘﺬﻳﺮـروﻳﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﭘﻴﺶ روي ﺑﺸﺮ ﻣﻲﮔﺬارد)ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻮر‪ ،‬ﻧﻮر ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﺳﻨﺠﻪ و ﻣﻘﻴﺎس( ﺑﻌﺪي دﻳﮕﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺸﺮ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮاﺳﻮي ﻫﺮ اﻓﻘﻲ اﺳﺖ؛ وي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﭼﻴﺰي وراي دﺳﺘﺮﺳﻲاش راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎيِ ﻫﺪﻳﺖ‪ ‬ﻋﻈﻴﻢِ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ و آﻣﻮزهاش ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ واﺣﺪﺑﻮدنِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﻜﺸﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ در ﻋﻮض ﺟﺴﺎرت ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻲ ﻳﻬﻮدي ﻣﺮﻫﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ آﺷﻜﺎرﺷﺪنِ ﺧﺪاي واﺣﺪ ﻛﻪ آﺷﻜﺎرﺷﺪنِ ﻛﻼم‪ 1‬در ﻣﻘﺎمِ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در آن ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را در ﻧﺴﺒﺖ و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آن ﭼﻴﺰي ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و رواﺑﻂ را ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬دوردﺳﺖ‪ ‬ﺗﺎ ﺑﻲ‪-‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪيِ ﺑﻪﺗﻤﺎﻣﻲ‪ .‬ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺸﺮ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﺎﻫﻜﺎرِ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻫﮕﻞ ﺣﻴﻦِ ﺗﻔﺴﻴﺮِ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﺧﺪاي ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
‫واﻻﺗﺮﻳﻦِ ﺟﺪاﻳﻲﻫﺎ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲاي را ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ« ﻳﺎ »در روحِ ﻳﻬﻮدي ﻣﻐﺎﻛﻲ‬
‫ﻋﺒﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﻓﺎﺋﻖﻧﻴﺎﻣﺪﻧﻲ وﺟﻮد دارد« ﺻﺮﻓﺎً در ﺣﺎل ﻧﺎدﻳﺪهﮔﺮﻓﺘﻦِ اﻣﺮي اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺰاران ﺳﺎل در ﻛﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬آﻣﻮزهﻫﺎ و در ﺳﻨﺘﻲ ﭘﻮﻳﺎ و زﻧﺪه ﺗﺠﻠﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ اﻳﺪه ﻛﻪ اﮔﺮ در واﻗﻊ ﺟﺪاﻳﻲِ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي ﻛﻼم اﺳﺖ ﻛﻪ آن‬
‫ﺟﺪاﻳﻲ را ﺟﺎﻳﮕﺎه‪ ‬ﻓﺎﻫﻤﻪ ﺳﺎزد؛ و اﮔﺮ ﻣﻐﺎﻛﻲ ﻋﺒﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻼم از اﻳﻦ ﻣﻐﺎك‬
‫ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻲرود‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﺤﻮ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻗﻮت‪‬‬
‫ﻛﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﻖﺑﻮدنِ ﺗﻔﺎوت را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ را در ﻣﺤﺾﺑﻮدنِ آن ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪي ﻳﻬﻮدي ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮي و وﺳﺎﻃﺖ را‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 speech ‬‬

‫‪  ٥٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﺪ ﻳﺎ آن را ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﻼم را در ﻣﻘﺎم ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮ و واﺳﻂ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ آن دﻗﻴﻘﺎً در آﻣﻮﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ راﺑﻄﻪاي اﺻﻴﻞ را‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ اﻟﻔﺎظ درﮔﻴﺮ در آن ﺑﺎﺑﺖ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻛﻔﺎره ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﻊِ ﻣﻘﻴﺎس و ﺳﻨﺠﻪاي ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را رد و اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺎﺑﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺷﺘﺮاك ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ ﻣﻲﭘﺮﺳﻨﺪ و ﻣﻘﺒﻮل ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ وي را ﺑﻪ درون ﻧﻈﺎم ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻳﺎ ﻫﺴﺘﻲﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ وارد ﻧﻜﻨﻲ؛‬
‫ﻳﻌﻨﻲ او را در ﻣﻘﺎم اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪرﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻲ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮي ﺑﻲآﻧﻜﻪ وادارش ﻛﻨﻲ ﺗﺎ از ﺗﻔﺎوﺗﺶ دﺳﺖ ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﻛﻼم در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻌﻬﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در آن اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲاش را ﭘﺬﻳﺮا ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ‪ ‬در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻞ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻮدن اﺳﺖ؛ درﮔﻴﺮ در ﺣﺮﻛﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در آن ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ‪-‬‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﻨﺒﻊِ ﻣﻌﻨﺎ در ﻫﻤﺎن ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﺗﺒﻌﻴﺪ )‪ ،(exile‬ﺧﺮوج‬
‫دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ )‪ ،(exodus‬وﺟﻮد )‪ ،(existence‬ﺧﺎرجﺑﻮدﮔﻲ )‪ (exteriority‬و‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪﻛﺮدن )‪ (estrangement‬در اﻃﻮار ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ‬وﺟﻮد آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي‬
‫ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺟﺪاﻳﻲ را ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪي ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه‪ ‬ﻫﻤﻪي »ارزشﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ« ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﺎً‪ ،‬ادﻋﺎي ﻋﺠﻮﻻﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ را ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺷﺪن ﻧﺎمِ ﺧﺪا در ﻫﻮايِ رﻗﻴﻖ ﺑﺎز‬
‫ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ ــ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺻﻮرتﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺎم و ﺳﻜﻮﺗﻲ ﻛﻪ ارزﻳﺎﺑﻲاش ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺘﻮن ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﻔﺴﺮ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آن را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻴﺎورد‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺑﺮزﺑﺎنآوردﻧﺶ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻳﻬﻮدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪي ﭼﻨﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر و ﭘﺮﻧﻔﻮذي راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ‬
‫ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ ﺧﺪا اﺳﻤﺎً ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؛ ﺑﺮ ﺳﺮ آﻧﭽﻴﺰي‬

‫‪  ٥١‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎن و اﻧﺴﺎن اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ آﻧﻬﺎ را ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻳﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﻮدﺷﺎن را از ﺧﻮدﺷﺎن ﺟﺪا ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻠﻤﻪاي ﻛﻪ از آﺳﻤﺎن ﺑﺮ‬
‫آدم‪ ،‬ﭘﺲ از ﻫﺒﻮط وي ﻧﺰول ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪» :‬ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻲ؟« ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي ﺧﺪاﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺮﺳﺶِ ازﻟﻲِ اﻧﺴﺎن را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﺸﺮ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟« ــ اﻧﮕﺎر ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ ﺧﺪا ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻲﺑﻮد ﺗﺎ ﭘﺮﺳﺶﻛﺮدن ﺑﺸﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻠﻨﺪا و وﺳﻌﺖاش ﺑﺮﺳﺪ؛ اﻣﺎ ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن ﺑﺸﺮي ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ رو ژرﻓﺎي ﭘﺮﺳﺶِ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺣﻮاﻟﺖ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺘﺰ روزنﺗﺴﻮاﻳﮓ در ﺣﻴﻦِ ﻛﻨﺪوﻛﺎو راﺟﻊﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ‪ ‬ﻓﺮاﻣﻴﻦ دهﮔﺎﻧﻪ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺟﺴﺎرت ورزم و ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻓﺮاﻣﻴﻦ را اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺪاﻧﻢ ‪ ...‬اﻣﺎ ﺑﻪﻋﻼوه‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺳﺮﺷﺖ اﻻﻫﻲ ﺗﻮرات را ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺟﺰ ﺷﻴﻮهي ﺧﺎﺧﺎمِ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﻮﺑﻞ‪ ،‬ﻣﻄﺮح‬
‫ﻛﻨﻢ‪" :‬و ﺧﺪا در ﺑﺮاﺑﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ؛ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫دﻳﺪ‪ «".‬ﻳﻌﻘﻮب را ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ آورﻳﻢ‪ .‬او ﺑﺎ ﻫﻤﺎورد‪ ‬ﺷﺒﺎﻧﻪاش ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﺎورد ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﺑﺎ ﻳﻬﻮه ﻛﺸﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ «.‬و ﻳﻌﻘﻮب ﻛﻪ ﻧﺎم ﻓﻨﻮﺋﻴﻞ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺎن داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻳﻬﻮه را‬
‫ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮه دﻳﺪه ام و زﻧﺪﮔﻲام ﺗﺤﺖاﻟﺤﻔﺎﻇﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ «.‬ﺳﭙﺲ اﻧﺪﻛﻲ‬
‫ﺑﻌﺪﺗﺮ ﺑﺮادرش ﻋﻴﺴﻮ را ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺪاً ﻫﺮاﺳﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ‬
‫در ﻧﮕﺎه ﺗﻮ ﻣﺮا اﻟﺘﻔﺎﺗﻲ ﻧﺼﻴﺐ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻫﺪﻳﻪ را از ﻣﻦ ﺑﭙﺬﻳﺮ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﭼﻬﺮهات را ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ دﻳﺪهام ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﭼﻬﺮهي ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و ﺗﻮ از ﻣﻦ راﺿﻲ‬
‫ﺑﻮدي‪ «.‬ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده! ﻳﻌﻘﻮب ﺑﻪ ﻋﻴﺴﻮ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ »ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦﺣﺎﻻ ﺧﺪا را دﻳﺪم‬
‫درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺗﻮ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ« ﺑﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺧﺪا را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮ ﺷﮕﺮف )ﺣﻴﺮت‪‬‬
‫ﻣﻤﺘﺎز( در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺣﻀﻮر اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎن ﺣﻀﻮر دﻳﮕﺮـﺎي ﻛﻪ دﻳﮕﺮي‬
‫)‪ (Autrui‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‪ ‬آﻧﭽﻪ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻟﻮﻳﻨﺎس ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﮔﻮاﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ‬

‫‪  ٥٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎﻧﻲ )رﺧﺴﺎري ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ روﻳﺖﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺻﺮف ﻓﺮوﻛﺎﺳﺖ( ﺑﺮ ﻣﺎ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻣﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﻧﻪ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪﻫﺎ ﻛﻪ اﺿﻄﺮار ﻏﻴﺮﻳﺖ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻣﺎن ﻣﻲآورد؛ ﻣﻜﺎﻓﺎﺗﻲ دركﻧﺎﺷﺪﻧﻲ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻣﺠﺰا ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺪاﻳﻲ ﻧﺎب و ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﻪ ﻓﺮد از ﻗﺪرت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﺮاﺗﺮ‬
‫ﻣﻲرود‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪي آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ) ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪرت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺎري اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي اﺑﺪاً ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﻔﺮي ﭼﻬﺮه ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ ﻛﻪ‬
‫دﻳﮕﺮي ]‪ [Autrui‬ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰد‪ ،‬ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ از دوردﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ :‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦِ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻦﺳﭙﺮدن ﺑﻪ ﻗﺪرتﻣﻨﺪي ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم ﻣﺮگ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻣﺮﮔﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐِ ﻗﺪرت ارزﻳﺎﺑﻲاش ﻛﺮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺿﺪـ‪-‬‬
‫ﻳﻬﻮديﮔﺮي ﺳﻪ وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ دارد‪ (1) :‬ﻫﻤﻪي ارزشﻫﺎي اﻳﺠﺎﺑﻲ و ﻣﺜﺒﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺖ را‬
‫ﺑﻪ ارزشﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺪل ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦِ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن«‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﻋﺒﻮرﻧﻜﺮدﻧﻲ اﺳﺖ )ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎدﻳﺪهاش ﻣﻲﮔﻴﺮي(؛ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻛﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ )‪ (2‬ﺿﺪﻳﻬﻮدي‪-‬‬
‫ﮔﺮي اﻳﻦ ﻣﻨﻔﻲﺑﻮدن را ﺑﻪ ﺗﻘﺼﻴﺮ‪) 1‬ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺘﻲ اﺧﻼﻗﺎً و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎً ﻣﺤﻜﻮمﻛﺮدﻧﻲ(‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻳﻬﻮدي را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻓﺮو ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ؛ )‪ (3‬ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﻗﻀﺎوت‪ ‬ﻧﻈﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب واﻗﻌﻲ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻓﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫اﺻﻞ ﻃﺮد را ــﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﺎ آن اﻧﺒﺎﺷﺘﻪــ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮ آﻧﺎن اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮدي‬
‫ﭼﻨﺎن ﻣﻄﻠﻖ ﻛﻪ از ﺗﺎﻳﻴﺪﮔﺮي دوﺑﺎرهي‪ 2‬راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻣﺮ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ دﺳﺖ ﻧﻤﻲﻛﺸﺪ؛ اﻣﺮ ﺑﻲ‪-‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖاي ﻛﻪ ﻳﻬﻮديﺑﻮدن ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﺷﻜﻠﻲ از ﻧﻴﺮو ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻛﺮدن آن ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺻﻼً ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آن ﻧﻴﺴﺖ )درﺳﺖ ﻫﻤﺎن‪-‬‬
‫ﻃﻮر ﻛﻪ آدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را ﺑﻜﺸﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد ﺣﻀﻮر را‪،‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 fault ‬‬
‫‪2 reaffirm‬‬

‫‪  ٥٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﻀﻮرِ ﻫﺮﮔﺰـﺣﺎﺿﺮِ ﺗﻬﻲ‪ 1‬را از ﭘﺎي در آورد؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را از ﻧﻈﺮﻫﺎ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﺳﺎزد(‪ .‬ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي ﻛﻪ در ﭼﻨﮕﺎلﻫﺎي اﻣﺮ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﮔﻴﺮ اﻓﺘﺎده ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﺟﻨﺒﺶِ ﺑﻲﺣﺪ و ﻣﺮزِ اﻣﺘﻨﺎع و اﻧﻜﺎر در ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ؛ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻛﻪ ﻃﺮدﻛﺮدنِ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊِ آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را از ﺧﻮد ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺮون ﻛﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را از ﻫﻤﻪي ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ زدود ﻛﻪ از ﺧﻼﻟﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ؛ درﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﺣﻀﻮري را در وﻫﻠﻪي آﺧﺮ ﺳﺘﺮد ﻛﻪ ﻛﻼم را ﺣﻚ و ﺛﺒﺖ ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻛﻼﻣﻲ در ﭘﺲ و ﭘﻴﺶ ﻫﻤﻪي ﻛﺘﺎبﻫﺎ؛ ﻛﻼﻣﻲ ﻛﻪ از ﺧﻼل آن‪ ،‬از دورﺗﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪاي‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﭻ اﻓﻘﻲ درﺑﺮش ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺸﺮ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ رو ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ ــ و در‬
‫ﻳﻚ ﻛﻼم‪» ،‬دﻳﮕﺮي« ]”‪ [“autrui‬را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 empty never‐present presence ‬‬

‫‪  ٥٤‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﺣﻖِ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‬

‫ﻣﺎدﻟﻴﻦ ﺷﺎﭘﺴﺎل‪ :‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ‪ 2‬را اﻣﻀﺎ ﻛﺮدﻳﺪ؟‬

‫ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﻼﻧﺸﻮ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﻛﻨﺸﻲ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺧﻮدـﺑﺴﻨﺪه؛‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻼش ﻓﺮدي ﺑﺮاي ﺷﺮحِ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒاش‪ ،‬ﺗﺨﻔﻴﻒدادن ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و‬
‫آﺛﺎرش‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻬﻲﻛﺮدﻧﺶ از ﺧﺼﻴﺼﻪي ﺟﻤﻌﻲ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي‬
‫ﺗﻤﻴﺰﺑﺨﺶ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺎت‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را اﻣﻀﺎ ﻛﺮدم‪ :‬ﻧﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻛﻪ در ﻧﺰاﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ درﮔﻴﺮ ﺷﺪه؛ ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻘﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻛﺮده ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ درﺑﺎرهي ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ دﻏﺪﻏﻪي وي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻮان‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ در ﺣﺎل ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا از ﺗﻔﻨﮓﻛﺸﻴﺪن ﺑﻪ روي ﻣﺮدم‬
‫اﻟﺠﺰاﻳﺮ اﻣﺘﻨﺎع ﻛﺮده اﻧﺪ؛ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزان اﻟﺠﺰاﻳﺮي ﻛﻤﻚ ﻛﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺳﺎدهاي ﻃﺮﻓﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﺟﻌﻞ ﻧﻜﺮده اﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ در ﻣﻮردﺷﺎن ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ و ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻧﻈﺮي درﺑﺎرهﺷﺎن دارد‪:‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬دادﮔﺎهﻫﺎ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻴﺒﻲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺮ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪي ﺧﻮد‬
‫داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﺖ ﻧﻤﺎﻧﻴﻢ و ﻧﻈﺮ ﺻﺮﻳﺢ و ﻗﺎﻃﻊ ﺧﻮدﻣﺎن را اﺑﺮاز دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ در آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺘﻦ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪاي آﺷﻜﺎرﻛﺮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻪﺧﺼﻮص روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺑﻮد‪ :‬وﻗﺘﻲ ﻧﻈﻢ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Insubordination ‬‬
‫‪2 Manifesto of the 121‬‬

‫‪  ٥٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻳﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ دوش روﺷﻨﻔﻜﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﺮ‬
‫ﻋﻠﻘﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺷﺎن ﭼﻪ ﭼﻴﺰ درﺳﺖ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫و ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺑﻠﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻦ ﻫﻤﻪي زور اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ و ﻗﺪرتاش در ﺑﺮﻫﻢزدن و ﻣﻐﺸﻮش ﻛﺮدن‪ ،‬از‬
‫دل اﻳﻦ اﻗﺘﺪار ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪواﺳﻄﻪي آن ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪي واﺣﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻛﻠﻤﻪي‬
‫ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻚواژهي اﻣﺘﻨﺎعِ ﺣﺪاﻛﺜﺮي را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬ﺣﻖ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‬
‫ﺣﻖ و ﻧﻪ وﻇﻴﻔﻪ ــﻟﻐﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ از آن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻮرتﺑﻨﺪيِ ﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪ از ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﻳﻚ ﺣﻖ ﭘﻴﺸﺘﺮ و‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرود‪ .‬اﻣﺎ ﻗﻀﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬اﺟﺒﺎر ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎﺗﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻲ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ؛ وﻗﺘﻲ وﻇﻴﻔﻪاي در ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ را‬
‫ﺑﺒﻨﺪي و آن را ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﻮري ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﻖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدش واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻤﻞِ آن آزادي ﻛﻪ ﺣﻖ‬
‫ﺗﺠﻠﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻖ ﻗﺪرﺗﻲ آزاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ؛ ﺣﻖ ﻗﺪرﺗﻲ آزاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ را ﻛﺎﻣﻼً و ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﺷﻜﻠﻲ آزاداﻧﻪ ﻣﻘﻴﺪ و ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻲﺳﺎزد‪ :‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﻜﻮه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻖِ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ؛ اﻣﺮي ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢِ ﺷﻬﺮﻳﺎراﻧﻪي ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ‬
‫آن ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود‪ :‬ﺣﻖ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ در ﺟﻨﮓ اﻟﺠﺰاﻳﺮ و‬
‫ــﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖــ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺧﻄﺎﺑﻲ ﺑﻪ آﻧﺎرﺷﻲ و ﻧﻔﻲ و ﻣﺒﺎرزهﮔﺮي ﺑﺎ‬
‫اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ در ﻫﻤﻪي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ آرزو داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ‬
‫ﻗﺎﻃﻊﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺎﻋﺪهاي ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي اﻣﺘﻨﺎع از ﻫﻤﻪي اﺟﺒﺎرﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ را اﻋﻼم ﻛﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫واﻗﻊ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺖآوﻳﺰ و ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻧﻈﺮيِ ﻳﻚ ﺣﻖ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاي وﺟﺪانﻫﺎي ﺧﻮب ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ‬

‫‪  ٥٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻦ ﺣﺮف اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﭼﻨﻴﻦ ــ‪-‬‬
‫ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺎ ﺟﻨﮓ اﻟﺠﺰاﻳﺮ و ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﻜﻞ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮدــ وﻇﺎﻳﻒ ﺳﻨﺘﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪي را دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد‪ .‬و ﺑﻴﺎﻧﻴﻪي‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻧﻴﺰ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره دارد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ از ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻣﻠﺖ را ﺑﻪ ﺳﻮي آﻧﺎرﺷﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ؟‬

‫اﻣﺎ ﺧﻮد اﻳﻦ آﻧﺎرﺷﻲ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ در اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ارﺗﺶ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه ﺗﺎ‬
‫ﺑﺪل ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ در اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ رژﻳﻢ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﻛﻮدﺗﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت آﻣﺪ؛ ﻛﻮدﺗﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻧﻈﻢ آﻣﺮاﻧﻪاي را ﻣﺤﻜﻮم‬
‫ﺑﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲﺑﻮدن ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻣﻨﺶِ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲاش‪ ،‬داﻋﻴﻪي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲاش را دارد و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن ﻣﻪ ‪ 1958‬ﻣﺎ در وﺿﻌﻴﺖ‬
‫آﻧﺎرﺷﻲ ﺑﻮده اﻳﻢ و ﻫﺮﻛﺴﻲ از اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻫﻤﻪ از ﻣﻪ ‪ 1958‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮف ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺣﻖ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎدي ﻣﻬﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲاش را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨﮓ اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورده‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻛﺮدن دوﻟﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻢ‬
‫و ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﻜﻞ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ واﻗﻌﻴﺘﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﺟﺪﻳﺘﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻧﺸﺪه دارد‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﺟﺎري‬
‫اﻣﻮر‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ اﻣﺘﻨﺎع ﻳﻚ ﻓﺮد از اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺤﻮﻟﻪ ﺑﺮ او‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ارﺗﺶ ﺑﺎ ﺑﺮﺣﻖ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﻮد ﺟﻬﺖ داﺷﺘﻦِ ﮔﺮاﻳﺶِ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻋﻮض ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﻮان ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﺪ آﻳﺎ دوﺳﺖ دارد در ﺣﺰﺑﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫اﻋﻀﺎي ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪي ارﺗﺶ دوﺳﺖ دارﻧﺪ از ارﺗﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از‬

‫‪  ٥٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻘﻴﻪ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ :‬از اﻳﻦ رو‪،‬‬
‫اﻣﺘﻨﺎع آﻧﻬﺎ ﺣﻘﻲ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻛﻨﺸﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﻨﻴﺪ و‬
‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ زﻧﺪﮔﻲِ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد؟‬

‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻋﻼم ﻛﻨﻴﻢ ﺟﻨﮓ اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺟﻨﺎﻳﺖﻛﺎراﻧﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻫﻤﻪي آﻧﭽﻴﺰي را ﺑﺮ زﺑﺎن آورده اﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ‪ ‬اﻣﺘﻨﺎع از ﺷﺮﻛﺖﺟﺴﺘﻦ‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ژﻧﺮال دوﮔﻞ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ ،‬رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫و ﺟﻨﮕﻴﺪن در اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺑﻴﻬﻮده و ﭘﻮچ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﺸﺪار ﻻزم را‬
‫داده ﺑﻮد )و اﻻ ﻛﻠﻤﺎﺗﺶ ﺑﺎﻟﻜﻞ ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ( و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺟﺴﺘﻦ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﻛﺎري ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻪ ﭼﻴﺰي ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ﻧﻪ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻴﻔﺰاﻳﻢ‪ :‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻧﺴﻪ در‬
‫اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺐﻫﺎﻳﺸﺎن ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﻋﺪﻻﻧﻪ و دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻴﻬﻮده و ﭘﻮج اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺒﻬﻤﻲ از اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﻳﺪه را ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮد و دوﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭘﺴﺮاﻧﺸﺎن را در اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ــﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﺳﺮﺷﺖ‪ ‬اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﻪﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪــ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻲ‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻫﻤﺪﺳﺘﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻴﻮه ارﺗﺶ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻛﻨﺘﺮل دارد‪ :‬ﺑﺮ ﭘﺴﺮان ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﺎن ﻫﻢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺴﺮاﻧﺸﺎن اﺣﺴﺎس اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺪﺳﺖ‪-‬‬
‫ﺑﻮدن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦْ دام اﺳﺖ؛ ﺧﻮ ‪‬د ارﺗﺶ دام اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﻪ ﺣﺪ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﮔﻮﺷﺰد ﻳﺎ اﻓﺸﺎ و ﺗﻘﺒﻴﺢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪  ٥٨‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ اﻣﻀﺎي ﭼﻨﺎن ﺑﻴﺎﻧﻴﻪاي ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟‬

‫ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن در اﺻﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪﺗﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻲﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﻧﻈﺮم ﭘﺎﺳﺦ ازا ﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺳﻮداي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻮري ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫دﻗﻴﻖﺗﺮ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻋﻤﻠﻲ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ را ــﻣﺜﻼً ﺳﺎزﺷﻜﺎري ﺑﺮ ﺳﺮ اﻟﻔﺎﻇﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﺮدم را ﺟﺬب‬
‫ﻛﻨﺪــ ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﻛﻨﺶِ ﻗﻀﺎوتﻛﺮدن اﺳﺖ‪ :‬اﻫﻤﻴﺖ و ﻗﻮتاش ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎﻧﻴﻪي ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺘﻲ ﺑﺮاي اﻋﺘﺮاض ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻴﺎﻧﻴﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻏﻴﺎب ﻫﺮ اﻗﺘﺪار ﻣﺸﺮوﻋﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ در ﻣﻘﺎم »ﺣﻖ«‪ ،‬از ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﻣﺘﻨﺎع ﻛﺮد و ﭼﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﻣﺸﺘﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻗﺒﻮل‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ واﺟﺪ اﻗﺘﺪار آن اداء ﺑﺎﺷﻜﻮﻫﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺮ‬
‫زﺑﺎن آورد‪ ،‬ﭘﺲ از آن دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و آﻣﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺎرغ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و‬
‫ﻋﻮاﻗﺒﺶ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻮار و ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪  ٥٩‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫ﺿﻤﻴﻤﻪ‬

‫‪  ٦٠‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫دﻋﻮي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬
‫ﻻرس ايﻳﺮ‬

‫ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪي »اﺟﺘﻤﺎع« ﻫﺮﮔﺰ از ﭘﺲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت زﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ ﺑﺮﻧﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫آﺳﺎﻧﻲ در ﻟﻔﺎﻇﻲﻫﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺒﺘﺬل ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻛﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺳﻤﺖوﺳﻮي‬
‫ﭼﭗ و ﻫﻢ ﮔﺮاﻳﺶِ راﺳﺖ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﭼﻨﺎن ﺑﺎز و ﮔﺸﻮده‪ ،‬ﻛﻪ دﺳﺖ‪ ‬آﺧﺮ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺧﻮدش را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺳﭙﺎرد ﻛﻪ در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻋﻼﺟﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ارزشﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻟﻲ ازدﺳﺖرﻓﺘﻪاي ﻛﻪ ﻣﻴﺰانِ ﺳﻨﺠﺶ اﻳﻦ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻟﻔﻆ‬
‫»اﺟﺘﻤﺎع« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﻐﺰﻟﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪاي را ﺑﺮآورد ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﻫﻮﻳﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﻓﺮاد آن را ﭘﻴﻮﻧﺪ داده ﺑﻮد )ﺷﻬﺮ آﺗﻦ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري روم‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﻛﻤﻮن(‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫اﺗﺤﺎد اﺧﻼﻗﻲاي ﻣﺤﻮﺷﺪه‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و وﺣﺪت ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﺎر ﺷﺪﻳﺪ و‬
‫ﺗﻌﺎون ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه و‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﻛﻨﻨﺪهي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ‬ﻓﺮدي‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻣﺪﻧﻲ‪ .‬ﻳﺎ در ﺳﻨﺘﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ اﻣﺮ ﭘﻴﺸﺮوﻳﻲ درآﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮان را ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي ﺳﻮژهـﻣﻮﺿﻊاي ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎ اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮﮔﻲﺷﺎن در ﻣﻘﺎم ﺳﻮژهي ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ‬
‫ﺿﻤﻴﺮِ دومﺷﺨﺺِ »ﺷﻤﺎ« ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪي در راه‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﺮ‬
‫دو ﺳﻨﺖ ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ اﺧﺘﻼف‪ ‬ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ ﻣﻴﺎنِ »ﺳﻮم ﺷﺨﺺِ ﺟﻤﻊ« و اﺗﺤﺎد و ﺗﻚ‪-‬‬
‫ﺻﺪاﻳﻲِ »ﻣﺎ« وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﺑﺮﻗﺮارﺳﺎﺧﺘﻦِ آن ﻫﻤﺪﻟﻲِ ازدﺳﺖرﻓﺘﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪  ٦١‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ازدﺳﺖرﻓﺘﻦِ ﻣﻌﻨﺎيِ اﻣﺮ ﺟﻤﻌﻲ و وﺣﺪت‪» ‬ﻣﺎ« ﻣﺎﺗﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻞ‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪﺷﺪنِ ﻫﻤﺎن اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺮﺳﺎزﻧﺪهي اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪي‬
‫ﺳﻮﮔﻮاري اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﻧﺴﻲ در ﺳﻄﻮر آﻏﺎزﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻛﻪ واﻣﺪار ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﻬﻤﮕﻴﻦﺗﺮﻳﻦ و دردﻧﺎكﺗﺮﻳﻦ ﮔﻮاه‪ ‬ﺟﻬﺎنِ ﻣﺪرن‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮاهاي ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻫﻤﻪي‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﻮاهﻫﺎﻳﻲ را در ﺑﺮ دارد ﻛﻪ اﻳﻦ دوران ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ]‪ [...‬ﮔﻮاه اﻧﺤﻼل‪،‬‬
‫ْ‬ ‫ﺧﻄﺮ‬ ‫ﻓﺴﺦ‪ ،‬ازﺟﺎدررﻓﺘﮕﻲ و ﺑﻪآﺗﺶﻛﺸﻴﺪن اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ «.‬ﻧﺎﻧﺴﻲ درﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪﺷﺪن ﺑﺎزيِ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﻳﺶ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬راﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﻲ آن ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬اﻧﺤﻼل ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪي ﺷﻴﻮع ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺿﻤﺤﻼل ارزشﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﻮ ﺑﺪان اﻋﻄﺎ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ »ﻣﺎ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪن ﺟﻤﻌﻲاش ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ ﻫﻤﻪي اﺷﻚﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﺎﻓﻲِ ﺣﻀﻮر ﻧﻮﻋﻲ ﭼﭗ ﻣﻌﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﭼﭙﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎي اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺸﻮده و ﭘﺬﻳﺮا اﺳﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت آن را ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﺧﺎرج از دﻳﮕﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻫﻤﺎنﻫﺎ‬
‫ﺳﻜﻨﻲ ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮزﮔﺮدي ﻏﻴﺮﻛﺎرﻛﺮدﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ آﻫﺴﺘﻪﻛﺮدنِ روﻧﺪ ﻛﺎريِ‬
‫اﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲﺳﺎزي ﭘﻴﻮﻧﺪ زده ﺷﻮد‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪاي از ﻋﺪمﺗﻌﻴﻦ ارﺟﺎع ﻣﻲ‪-‬‬
‫دﻫﺪ ﻛﻪ از ﺗﻌﻴﻦﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻫﺮ ﮔﺮوه ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻓﺮاروي ﻛﺮده و ﺑﻴﺶ از آن دوام ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻛﺎرﻧﻜﺮدن ﺳﺴﺖﻛﺮدن ﻓﻌﺎﻻﻧﻪي ﭘﻴﻮﻧﺪ درونِ اﺟﺘﻤﺎع را اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫آن را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻔﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﻘﺎم ﻧﺎﺣﻴﻪاي از ﻋﺪم ﺗﺠﺎﻧﺲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﻏﻴﺮﻋﻤﻠﻲ درون اﺟﺘﻤﺎعﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎ در ﻫﻢ ﺗﻨﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ؛ و ﻳﻚ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻏﻴﺮﻛﺎري ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪  ٦٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲاي را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪواﺳﻄﻪي اﻣﺘﻨﺎع ﺳﺎده از ﻛﺎر و ﺑﺮ زﻣﻴﻦﻧﻬﺎدن‬
‫اﺑﺰارﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻗﺪرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﻚ ﺑﻪ‪-‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ از ﻗﺪرت‪ ‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺗﺤﻘﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ رﺧﺪادي ﻣﺪاوم اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻮد‪ ‬ﻣﻔﺼﻞﺑﻨﺪي ﺑﺎﻫﻢﺑﻮدن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع در ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺑﻴﻜﺎرﺑﻮدﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺮون از ]ﺳﺎﺣﺖ[ ﻛﺎر و ﻛﻨﺎرهﮔﻴﺮي‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ از آن ﺣﻀﻮر دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﻌﺎرف ﺟﻔﺖ و ﺟﻮر‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺮﮔﺰ رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع در ﻣﻘﺎم رﺧﺪادي ﻣﺪاوم روي‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و روي ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺪﻓﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و از ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻧﻔﻊِ ﮔﺮوه ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﻣﻜﺮراً اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ اﻣﺎ ﺧﻮدش را ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎزي ﺧﻮﻳﺶ را در ﺣﻔﺮه‪-‬‬
‫ﻫﺎي وﺟﻮد‪ ‬ﺑﺎﻫﻢدﻳﮕﺮِ اﻧﺴﺎﻧﻲ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد آن ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺳﺎزد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﻇﻴﻔﻪاي ﻣﺸﺘﺮك ﺳﺴﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫دﻗﺎﻳﻖ‪ ،‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن‬
‫دﻓﺎعاي ﻣﺸﺘﺮك ]‪ [com‐munis‬ﻳﺎ ﻗﺮاردادي در اﻣﺮ ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ درﻣﻘﺎمِ واﺣﺪ‬
‫]‪ [commune‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻣﺎ در ﻫﻤﺎن »ﻣﻜﺎﻧﻲ« ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را ﺑﺮﺳﺎزد‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻳﺎ ﻟﻐﺰﺷﻲ در ﻛﺎر اﻳﻨﻬﻤﺎﻧﻲﺳﺎزي ﺣﻀﻮر دارد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻔﺼﻞﺑﻨﺪي آن ﭼﻪ را ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر‬
‫در اﻳﻦ دﻗﺎﻳﻖ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻦ اﺟﺘﻤﺎع را از ﺑﻴﺮون ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﻴﻦ ﻫﺮ‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﻋﺪمﺗﻌﻴﻨﻲ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺧﻮد‪ ‬ﺣﺮﻛﺖ‪ ‬ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲ دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﻜﺎرﺑﻮدن از اﺟﺘﻤﺎع ﻓﺮاروي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ آن ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ و‬
‫ﺗﻤﻨﺎيِ ﻫﻮﻳﺖﻳﺎﺑﻲ دارد‪ ،‬ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از ﺳﻨﺠﻴﺪهﺷﺪن ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﮔﺮﻳﺰد‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺎﻳﺪ‬

‫‪  ٦٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲ ــﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻫﻮﻳﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ ﻫﺪﻓﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖــ‬
‫ﺑﻲﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻮاره وﺳﻮﺳﻪي ﻛﺎر ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻲﻛﺎرﺑﻮدن ﺣﻀﻮر دارد‪،‬‬
‫زﻳﺮا اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺎ ﺗﻤﻨﺎيِ ﺑﺴﺘﻦ و ﻣﺤﺪودﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺒﺮانِ ﻓﻘﺪان ﻫﻮﻳﺖ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ و ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢﺷﺪه و ﺗﺼﻤﻴﻢﻧﺎﭘﺬﻳﺮش اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪» ،‬ﻣﺸﺘﺮك« ﺑﺮاي‬
‫اﻋﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺠﺮﺑﻪاي از درﻣﻌﺮضﻗﺮاردادن‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢﺷﺪن و اﺳﺘﻴﻀﺎح اﺳﺖ؛ آن‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻛﻪ درون ﺧﻮد اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮض‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻔﻬﻮمِ ﭘﻴﺶﭘﺎاﻓﺘﺎدهي اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﺑﻴﻔﺘﺪ؛ اﻣﺎ اﻳﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲِ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪي آﻧﭽﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻔﺼﻞﺑﻨﺪي‬
‫اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﻔﺎوتﮔﺬاري آن ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺳﻮي رخدادنِ ﻧﺎب اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﻛﺎخ‬
‫زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ‪ 1‬دﻳﮕﺮ ﻳﺎ رﻳﺨﺘﻦ و اﺷﻐﺎل ﻛﺮدنِ ﺑﺎﺳﺘﻴﻞ‪2‬اي ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫اﺻﻼح ﺳﻴﺎﺳﻲِ دﻳﮕﺮ ﺷﺒﻴﻪ ﻫﻤﻪي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ »ﻧﺘﻴﺠﻪ«ي ﺳﻴﺎﺳﻲِ ﺑﻪ‪-‬‬
‫دﺳﺖآﻣﺪﻧﻲاي را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻬﺎدتدادن ﺑﺮ ﺗﻔﺎوتﮔﺬاري ﻣﻮﺟﻮد در دلِ‬
‫ﺑﺎﻫﻢﺑﻮدنِ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎديِ ﺑﻼﻧﺸﻮ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎن دادن ﺗﺠﺮﺑﻪاي‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪاي داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﻲاش ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و‬
‫اﺑﻬﺎمآﻟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﺮﺣﻲ ﺟﺪﻳﺪ از اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ زﻳﺮا‬
‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻗﺎبﮔﺮﻓﺘﻦِ دوﺑﺎرهي اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻮ اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺪونِ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺪل ﺑﻪ اﺑﮋهي ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻮ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺣﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ارزشاش در‬
‫ﻛﺎرﻛﺮدداﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲﺑﻮدناش ﺣﻤﻞ‪-‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪ 1 ‬ﻛﺎخ ﺗﺰار ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﺑﻠﺸﻮﻳﻚ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﺪ‬
‫‪ 2 ‬ﻗﻠﻌﻪي ﺑﺎﺳﺘﻴﻞ ﻛﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻪ درﻫﺎﻳﺶ را ﮔﺸﻮدﻧﺪ‬

‫‪  ٦٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﺮدنِ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺪونِ ﻛﺎرﺑﻮدﻧﻲ ﺑﺮﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎمِ اﺟﺘﻤﺎعِ ﺑﺪون ﻛﺎر رخ ﻣﻲ‪-‬‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮض ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎ اﺛﺮ ژان ﻟﻮك ﻧﺎﻧﺴﻲ‪» ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﻏﻴﺮﻋﻤﻠﻲ«‪،‬‬
‫ﻫﻢﭘﻮﺷﺎﻧﻲ دارد؛ اﺛﺮي ﻛﻪ اﻳﺪهي ﺑﺎﺗﺎي از اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺴﻂ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻧﺴﻲ ﺑﻼﻧﺸﻮ را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و در ﻛﺎر وي ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻐﻔﻮلﻣﺎﻧﺪه از ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴﺎت ﭘﻴﻮﻧﺪ دارد‪ .‬ﻧﺎﻧﺴﻲ در اﻧﮕﺸﺖﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع در ﺗﺎﻣﻼت ﺑﻼﻧﺸﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ و ادﺑﻴﺎت ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻫﺮﮔﺰ ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮح‬
‫ﻧﻈﺮي اﻳﻦ اﻳﺪه ﮔﺎهﺑﻪﮔﺎه ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﺴﻂ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻼﻧﺸﻮ »در اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‬
‫ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع واﻗﻌﺎً ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ ﺻﺮﻳﺢ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﺒﻮد )ﺣﺘﻲ اﮔﺮ‬
‫»ﺻﺮﻳﺢ« و »ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ« ﺻﺮﻓﺎً اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻘﻮﻻﺗﻲ ﺷﻜﻨﻨﺪه و ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺎﺷﻨﺪ(«‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎً‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي در ﺣﻮزهي ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ﺗﺤﺸﻴﻪﻧﻮﻳﺴﻲﻫﺎﻳﺶ راﺟﻊ‬
‫ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﺑﺴﻂ داد‪ ،‬ﺑﻪ وي اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻧﻮﻋﻲ رخدادن ﻣﺸﺨﺺِ اﺟﺘﻤﺎع ﺻﺤﻪ‬
‫ﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺤﻪﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‪ ‬اﻧﺪﻳﺸﻪي وي اﺷﺎره ﻧﺪارد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ اﺧﻼق ﻳﺎ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪي اوﻟﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ ﻳﺎ ﻫﺴﺘﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺛﺎﻧﻮي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻔﺼﻞﺑﻨﺪي اﻧﺪﻳﺸﻪي ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺗﺤﺸﻴﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮ‬
‫آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﻳﺎ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶِ ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻃﺮح‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎن در ﺑﺎب آﻧﭽﻪ وي اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻨﺠﺎري ﻳﺎ ﻫﻨﺠﺎرﮔﺬاراﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ در رخدادناش‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده اﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻦﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ از ﺑﻴﺮون ﺑﺮ ﻣﺎ وارد ﻣﻲآﻳﺪ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﺠﺪدي ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺎ ﻛﺸﻒ‪ ‬دﻋﻮيِ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ در‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮهﺗﺮﻳﻦ »اﺑﮋهﻫﺎ« اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪«.‬‬

‫‪  ٦٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻧﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻜﻤﻞ ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺮداﺧﺖ‪» ‬ﺻﺮﻳﺢ« ﻳﺎ »ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ«ِ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع را اراﺋﻪ دﻫﺪ ــ ﻛﺎري ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﻧﺴﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺶ ﺧﻮد از ﺑﻼﻧﺸﻮ را ﻧﺎﺗﻤﺎم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد و ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﺑﻲﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﻣﻲﻧﻬﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺗﺎﻣﻞ درﺑﺎب اﺟﺘﻤﺎع در ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ »ﺻﺮﻳﺢ« و‬
‫»ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ« ﻧﺒﻮدــﭼﺮا ﻫﺮﮔﺰ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺴﺎﻟﻪْ ﺑﺮ ﺳﺮِ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺮﻳﺢﺷﺪن و ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲﺷﺪن ﻧﻴﺴﺖ )ﺧﻮاه اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ داﺧﻞ ﮔﻴﻮﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ(‪ .‬آﻳﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢِ اﻣﺮ‬
‫ﺻﺮﻳﺢ و اﻣﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ در ﺗﻼش ﻧﺎﻧﺴﻲ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮدن ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪي اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ؟ آﻳﺎ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻫﻤﺎن ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺷﺮح ﻇﺎﻫﺮاً‬
‫ﺻﺮﻳﺢ و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﺎﻧﺴﻲ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع را ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؟‬

‫‪‬‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﺎﻧﺴﻲ در اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺎﻣﻌﻬﻮد ﻣﺪﻋﻲِ »اﺗﺨﺎذ‪ ‬ﺗﺎﻣﻞورزياي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ در واﻗﻊ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮد اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪي‬
‫اﺿﻄﺮار ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را دارد‪ ،‬دﻏﺪﻏﻪي ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﻴﺎن آن اﺿﻄﺮار و ﻣﻤﻜﻦﺑﻮدن ﻳﺎ‬
‫ﻣﺤﺎلﺑﻮدن ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع در ﻳﻚ دوران را دارد‪ ،‬در دوراﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲِ ﻓﻬﻢِ اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ «.‬دﻏﺪﻏﻪي اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ در ﺑﺤﺚ ﺑﻼﻧﺸﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﻄﻴﺮِ ﺧﻮاﻧﺶ در ﻓﻀﺎي ادﺑﻴﺎت را ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪ .‬وي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎعاي از ﻫﻤﻪي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد ــ ﺑﻪ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻌﻴﻦ از درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ آﺛﺎر ادﺑﻲ را‬
‫»ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺑﺎلﻫﺎي ﺑﻪﻫﻢﭘﻴﭽﻴﺪه« در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺶ ﺟﺪﻳﺪي ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﺟﺪﻳﺪ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻌﻨﺎي ﻳﻚ ﻣﺘﻦِ ﻣﺸﺨﺺ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻳﻚ اﺛﺮ ادﺑﻲ در دﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻞ اﻳﻨﻜﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ــﻛﻪ از ﺗﻌﻴﻨﻲ ﺧﺎص از اﺛﺮ ادﺑﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪــ‬

‫‪  ٦٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻼم آﺧﺮ را ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪاي دﻳﮕﺮ از اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬از ﺧﻮاﻧﺶ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻦ آﻧﻬﺎ از ﻛﺎر را‬
‫ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬

‫ﭼﻪﻃﻮر ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻓﻬﻤﻴﺪ؟ ﺗﻴﻤﻮﺗﻲ ﻛﻼرك‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺳﺘﺎﻳﺶﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‪،‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ را ﺑﺎ روﻣﻦ اﻳﻨﮕﺎردن ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﺎردن ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه در‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬ﻣﺜﻼً »رﻳﻴﺲِ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ«‪ ،‬آن را ﺑﺎ رﺑﻂدادن ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮﻳﺶ اﻧﻀﻤﺎﻣﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﻮي ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺟﻤﻠﻪاي از اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺲ ﻫﺮﮔﺰ اﻧﻀﻤﺎﻣﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪاي از دﺳﺖ ﻫﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﺧﺎﺻﻲ ــﻛﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاش را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮدــ ﻣﻲﮔﺮﻳﺰد‪ .‬اﻣﻜﺎن ﺧﻮاﻧﺪهﺷﺪن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ‬
‫ﻫﻨﺮي اﺟﺎزهي وﺟﻮد داﺷﺘﻦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺤﺎلﺑﻮدنِ ﺳﺎﺧﺘﺎريِ ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ از‬
‫ﺧﻼل اﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻠﻮي ﻛﺎﻣﻞﺷﺪن اﺛﺮ ﻫﻨﺮي را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ وراي ﺗﺠﺮﺑﻪي او داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﭘﺬﻳﺮياش در ﭼﻨﮓ وي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺶْ ﺟﻬﺸﻲ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎعِ درﻳﺎﻓﺖ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ــ ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻨﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ اﻧﻮاﻋﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﺎ آﻛﺎدﻣﻲ ﻳﺎ ﺧﻮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻟﻮن ﻧﻤﺎﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺧﻮاه ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺎه ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻳﺎ ﺧﻮاه ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮْ ﻛﺎر ﻫﻨﺮي را ﺑﻪ‬
‫اﻧﺰواﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺶ در ﻛﻨﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎي ﺳﺎﻟﻮن‪ ،‬ﻳﺎ آرﻣﻴﺪن ﻛﻨﺎر دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎب‪-‬‬
‫ﻫﺎ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﮔﻨﺠﻴﻨﻪي ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ ،‬آﻣﻮزﻧﺪه ﻳﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﻄﻴﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺛﺮ رﺳﻮا‪ ،‬ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪي‬
‫ﺷﻌﻠﻪﻫﺎي آﺗﺶ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰد آﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺒﻮل اﻓﺘﺎد؛ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲاش‬
‫را در ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻧﻬﺎد ﺳﭙﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﭘﺮدازي ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪  ٦٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫آﻳﺎ ﺳﻘﻮط ﻗﺪرت و ﭘﺮﺳﺘﻴﮋ درﺑﺎر و ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ اﻗﺘﺪار ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻫﻨﺮ را آنﻃﻮر ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺋﻲ ﻣﻲﺳﺎزد؟ ﺑﻠﻪ؛ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻌﺒﺪ و ﭘﺮﺗﺮه ﺧﺎرج از زﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻳﺸﺎن و ﺟﺪا از ﺟﻬﺎنﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ در آن ﺳﺎﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﺎﻳﻴﺪﮔﺮِ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي در‬
‫ﻣﻮزه ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ زﻳﺒﺎ در ﭘﺲ ﭘﺎﻧﻞﻫﺎي ﺷﻴﺸﻪاي ﺣﻔﻆ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻳﻤﻠﻚ ﻣﻠﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ در‬
‫اﻧﺤﺼﺎرِ ﺳﺮﻛﺮدهﻫﺎي ﺻﻨﻌﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ارزش اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎري دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺬب اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫»واﻗﻌﻴﺖ«ِ زﻣﻴﻨﻪي اﺻﻴﻞ آن را ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻤﻮد ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ )ﻳﺎ ﺣﺘﻲ‪،‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً آﻣﻮﺧﺘﻪ اﻳﻢ ﻛﻪ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ(‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﻣﻞ ﺑﺮ راﺑﻄﻪي‬
‫ﻣﻴﺎن اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪي اﺻﻴﻞ آن ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد ﺗﺎ‬
‫ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻣﺸﺘﺮﻛﺸﺎن را در ﻣﻨﺎﺳﻚ دﻳﻨﻲ و آﻳﻴﻦﻫﺎي ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﺎ‬
‫را وادار ﺑﻪ ﺗﺮكﻛﺮدن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﺑﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﻪﻗﻮل‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﺠﺒﻮرﻣﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ »ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮهي ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﻚ ﮔﺬﺷﺘﻪاي دور ﭘﺲروي ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان زﺑﺎن اﺛﺮي ﻫﻨﺮي را در زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﺎد آورد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺧﻠﻖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﻜﺴﺎن زﻳﺴﺘﻨﺪ ــ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ اﺛﺮ در آن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﮔﺸﻮدﮔﻲاش ﻣﺠﺎل وﻗﻮع ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫آﻳﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻫﺮﮔﺰ از زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺨﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺑﻪوﺟﻮدآﻣﺪﻧﺶ ﺑﺪان‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد؟ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺎرﻳﺨﻲاي ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه‬
‫ﻧﺪاد ﺑﺮ آن ﮔﻮاﻫﻲ دﻫﺪ‪ :‬ﺑﺪونِ ﻛﺎر ﺑﻮدنِ اﻫﺮﻳﻤﻨﻲاي ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻧﻤﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖﻣﺎن را ﭘﺲ‬
‫از اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي وﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺎ را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد؛ اﻣﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪاي را ﻓﺎش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را در ﻗﻠﺐ »ﻣﺎ« ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﺮْ‬

‫‪  ٦٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺿﻤﻴﻤﻪي درﺑﺎر ﻳﺎ روﺣﺎﻧﻴﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‪ 1‬را در ﻧﺎم‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮدش ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻲآورد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻈﻢ ﻛﻬﻦ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ در ﻣﻘﺎم اﺛﺮ‬
‫ﻫﻨﺮي ﺑﺪان ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي راه ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻳﻲ زاده‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻓﻦورز ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻲﻧﺎم ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﻮرد ﺗﻤﺠﻴﺪ و ﺗﻜﺮﻳﻢ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺰﺑﻮر آن را ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫زودي‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻫﻨﺮ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ و ﻓﺮمﻫﺎي ﺗﻬﻲِ‬
‫ﻫﻨﺮيِ ﻛﻬﻦﺗﺮ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺟﺴﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮوﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻼش ﻣﺨﺎﻃﺒﻲ را اﺑﺪاع‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ رﺳﻤﻲ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪﺷﺪه ﻣﻲﮔﺮﻳﺰد‪ .‬ﺧﻮد‪ ‬اﻳﺪهي ﻫﻨﺮ ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﭘﻴﺸﺮوﻫﺎ را ارﺿﺎء ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؛ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪه و در‬
‫وﺟﻮدش اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻮزه ﺗﻦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻴﻞ ﺳﻮررﺋﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ و‬
‫ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن ﺑﻪ آزادﺳﺎﺧﺘﻦِ ﻫﻨﺮ از ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻫﻨﺮ را ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺑﺪون ﻧﺎم و ﺑﺪون ﻋﻘﺒﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫داد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و ﻋﻤﻞ ﻛﻠﻲﺗﺮ وﺟﻮد را واژﮔﻮن ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن ﻛﺎر‬
‫و وﺟﻮد ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮو ﺑﭙﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮم ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ آوانﮔﺎردﻫﺎ را ﺟﺬب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد؛‬
‫رﺳﻮاﻳﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي آواﻧﮕﺎرد را ﺑﺪﻧﺎم ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻳﺎد رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و آﻧﻬﺎ اﻛﻨﻮن‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﮔﺎﻟﺮيﻫﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺟﺬب‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮﻳﺶ را در ﻣﻮزه ﻳﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬
‫ﺷﮕﻔﺘﻲ زﻳﺮ و ﺑﻢ ﻳﺎ ﭘﺮﻃﻨﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ در اﻧﺘﻈﺎر آﻣﻮﺧﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻲ ﺗﻦ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎلﻫﺎﻳﺸﺎن آن را در آﻏﻮش ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﺎ ﻫﺮ‬
‫ﺗﻌﻴﻦ رﺳﻤﻲ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺷﻴﻮه‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎعاي از ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن زاده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫آﻧﻬﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺗﺠﺴﻢ ﻗﻮاﻋﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻨﮕﻲ اﺛﺮ در ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ‪.‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 sovereignty ‬‬

‫‪  ٦٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺻﺮﻓﺎً اﻣﺮ ﻣﺪرنِ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه دﻫﺪ روﺷﻲ را درﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻣﺒﺎرزهي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮْ ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورد و از ﻫﻢ ﻣﻲﭘﺎﺷﺎﻧﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺣﺎﻣﻲ‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮﺗﺮهاش را ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﻳﺎ آن ﻧﻈﻢ دﻳﻨﻲ را ارزﺷﻤﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪارش اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﺪرن ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﺸﺎن را ﺷﮕﻔﺖزده ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫زﻳﺮا از ﻗﻮاﻋﺪي ﺗﺨﻄﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ذاﺋﻘﻪي ﻣﺸﺘﺮك ﺳﺎﻟﻮن ﻳﺎ آﻛﺎدﻣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺮ ﻣﺪرن ﻧﻪ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﻠﻤﺎت در اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ از ﭘﺮﻃﻨﻴﻨﻲ و ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺻﺪا ﻳﺎ رﻧﮓ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در‬
‫ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﺪرن ﻳﺎ ﻗﻄﻌﻪاي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ زﻳﺮ و ﺑﻢ و ﻃﻨﻴﻦ آن رﻧﮓ و ﺻﺪا‬
‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﺪرن ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻣﻌﻴﻨﻲ از راﺑﻄﻪي ﻣﻴﺎن ﻣﺎده و ﻓﺮم را‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﻛﻼﺳﻴﺴﻴﺰمْ ﻧﺎم اﻧﻘﻴﺎد ﻣﺎده ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻨﻲ ﺧﺎص از ﻫﻨﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻘﻴﺎد ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺳﺎدهدﻻﻧﻪي آﻏﻮش ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﺷﻮرش ﻣﺎده ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻓﺮم و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺳﻘﻮطﻛﺮده ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﻢ ﺑﻬﺸﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ ﻓﺮم را ﻳﻜﺴﺮه‬
‫رد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲ ﻓﺮﻣﺎل آن ﻣﺒﺎرزه ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ و در اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮاﺟﻬﻪي ﻣﺎ ﺑﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻲ را ﺑﺮاي ﺷﮕﻔﺖزده ﻛﺮدن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻫﺮ آوانﮔﺎردﻳﺴﻢ ﺑﻪﺧﺼﻮﺻﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و از آن‬
‫ﭘﻴﺸﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖﻫﺎي ﻫﻨﺮ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي و اﻧﺤﻼل‬
‫ﻣﻜﺮر آوانﮔﺎردﻫﺎ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪﺣﺮﻛﺖاﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ وﻳﮋه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ‬
‫ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﻃﺮﻓﺪاران دوآﺗﺸﻪي آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲداد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ارزش اﺛﺮ ﻫﻨﺮي آوانﮔﺎرد ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲاش در ﮔﺮﻳﺨﺘﻦ از ﻣﻮزه و ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻛﻼﺳﻴﺴﻴﺰم ــﻛﻪ در آن ﻫﻨﺮ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻗﻮاﻋﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪــ در ﻣﻌﻨﺎيِ ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﻮزهﻫﺎ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪  ٧٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﺜﻞ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎﺗﻢ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي از ﮔﺎﻟﺮياي ﺑﻪ‬
‫ﮔﺎﻟﺮيِ دﻳﮕﺮ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ زﻏﺎلﺳﻨﮓﻫﺎي ﻧﺎﺣﻴﻪي روﻫﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ ﭘﺸﺘﻪﻛﺮدنِ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺷﻌﺮ ﻫﻮﻟﺪرﻟﻴﻦ ﻣﺜﻞ روي ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻧﺒﻮه‪ ‬ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪،‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوﻫﺎ ﻧﭙﻴﻮﺳﺖ؛ ﭘﻴﺸﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ اﻳﺪهﻫﺎي ﻗﺎبﺑﻨﺪي‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻣﻨﺪي و ﺣﻤﺎﻳﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور او‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺑﺎلﻫﺎي‬
‫ﮔﺸﻮدهي ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻣﺘﻨﺎع ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻧﻪ از ﺑﺎزار دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻪ از ﻣﻮزه؛ و اﻳﺪهي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻫﻨﺮ در ﺳﻴﺎﺳﺖ را‬
‫ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ از ﺗﺮكﮔﻔﺘﻦِ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﻪﻧﻔﻊ ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻠﻲﺗﺮ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وي وﻗﻮعِ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي را در ﻣﻘﺎم ﮔﺸﻮدهﺷﺪن آن ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎعاي از درﻳﺎﻓﺖﮔﺮان‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ﺑﺪون ﻛﺎر ﺑﻮدن ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﺮحاش از وﻗﻮع اﺛﺮ‬
‫ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وي اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ اﻳﺪهاش از اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﭙﺮوراﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد )اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ( وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎعاي از درﻳﺎﻓﺖ‪-‬‬
‫ﮔﺮان آن را درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ رويدادن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮهاي ﻣﺘﻔﺎوت از ﺑﺎر ﭘﻴﺶ روي ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺗﻜﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﻮاﺟﻬﻪاي‬
‫ﻣﻨﺰوي ﺑﺎ اﺛﺮ‪ .‬اﻣﺎ دﻗﻴﻘﺎً ﭼﻪ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ؟ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺠﺎﻟﺘﺎً آن را ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺎدﻳﺖ اﺛﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﺎ ﺗﺠﺎوزﻛﺮدن از آﻧﭽﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﺶ‬
‫از ﻣﺎده اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﺎدﻳﺖ‪ ‬ﺧﻮﻳﺶ »ﻫﺴﺖ«‪ .‬اﻣﺎ درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﮔﺮه ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺪون ﻛﺎر ﺑﻮدن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﺎر ﮔﺮه ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺪون ﻛﺎر‬
‫ﺑﻮدن ﮔﺴﺴﺘﻲ ﻧﺎب ﻳﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﻤﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺧﺘﻼل ﻳﺎ ﮔﺴﺴﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎم رﺧﺪادي ﻣﺎدي و ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺣﺪ ﻛﻪ از ﻣﻴﻞ ﻣﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺶ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﻴﺪﺳﺎﺧﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺎر را ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻣﺸﺨﺺ از وﻇﺎﻳﻒ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﺬران زﻧﺪﮔﻲ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ام‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻋﺎمﺗﺮ ﻫﻤﺎن ﺟﻨﺒﺶِ ﻫﻮﻳﺖﻳﺎﺑﻲ‪/‬اﻳﻦﻫﻤﺎنﺳﺎزي داﻧﺴﺖ‬

‫‪  ٧١‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺧﻮدﻫﻮﻳﺖﻳﺎﺑﻲ‪/‬ﺧﻮدـﺎﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲ و ﻫﻮﻳﺖ‪/‬اﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲِ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ‪ ‬ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺟﺘﻤﺎع درﻳﺎﻓﺖﮔﺮانِ ﭘﻴﺶِ رويِ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﺑﻪواﺳﻄﻪي وﻇﻴﻔﻪاي‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪواﺳﻄﻪ‪-‬‬
‫ي ﺑﺎزدﻳﺪ از ﻳﻚ ﻣﻮزه ﻳﺎ آﻏﺎزﻛﺮدن ﻛﻠﻮب ﻛﺘﺎبﺧﻮاﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪي ﻣﺸﺘﺮك را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮهي ﺑﺎﺗﺎي از ﺧﻮاﻧﺪنِ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ دوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻤﭙﻮزﻳﻮم‪ ،‬در ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﻲ ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﻤﻊﺷﺪن ﺟﻬﺖ‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻦِ ﭼﻴﺰي از ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﭘﺮوژهاي ﻣﺸﺘﺮك اﺧﺘﺼﺎص ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻧﺶ‪‬‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در آن را ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺨﺶﺷﺎن ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻲ ﺟﻬﺖ ﺷﮕﻔﺖزدهﻛﺮدن را ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد‪.‬‬

‫ﺷﺮح ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺮ اﻣﺘﻨﺎع ﺷﻬﺮﻳﺎراﻧﻪي ذاﺗﻲِ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي در ﮔﻔﺖوﮔﻮﻫﺎي ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﺻﺮﻳﺤﺎً‬
‫ﺑﻪ ﺣﻴﻄﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﺪهي ﻧﻮﺷﺘﺎر ادﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻧﻮع‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪي ﻣﻬﻢْ ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪهاي ﺗﻌﻴﻦﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫»اﺑﮋه«اش در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﺎرف در آن ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ ﻣﻘﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ رواﺑﻂ ﻣﺎ ﺑﻪ درون آﻧﻬﺎ زور ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮاﺟﻬﺎت ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻬﻴﺎ و ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮي ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ و زﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﺑﺪل ﺳﺎزﻳﻢ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻌﻴﻨﻲ آﺷﻨﺎ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ‬
‫از ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻴﻢ‪ :‬ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮد اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ و ﺗﺮكﮔﻔﺘﻦِ ﻫﻤﻪي‬
‫رﺳﻢ و رﺳﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮا ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ از ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺷﻜﻠﻲ »ﻣﺪرن« اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻳﻚ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﻌﻴﻦ؛ زﻳﺮا آن ﻫﻢ ﻣﺎدﻳﺖ ﺑﺪون ﻛﺎر‬
‫ــﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺞ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮدــ را ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﭼﻪ‬

‫‪  ٧٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟ ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ درﺑﺎرهي ﻣﻪ ‪ ،68‬راﺑﻄﻪي ﻣﻴﺎن راهﭘﻴﻤﺎﻳﺎن را ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﺳﻼم اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﻣﺘﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﮔﻤﻨﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ْ‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﻪي ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﻣﻀﺎي ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻛﻠﻤﺎت اﺧﻼلﮔﺮ« ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺘﻨﺎع از ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﻴﺮي راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ درون ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺴﻠﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻗﺪرت در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي آﻧﻬﺎ از‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮد از ﺧﻮد‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮد )از ﻫﻤﻪي آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ وي را در ﻣﻘﺎم »درـدرونـﺑﻮدن« ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ(‪ :‬از‬
‫دﻳﻦ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻮاده و از دوﻟﺖ‪ «.‬و از ﻟﻨﻴﻦ ﻫﻢ‪» :‬روح ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺗﺤﻤﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و رامﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲﺳﺎزد« ﺗﺎ وﺟﻮد »ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺳﺎزشﻛﺎر«ي را‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي داراي ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ آﺷﺘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﻃﻦ‪ ،‬ﺑﻪ آﻏﻮش ﺧﺎﻧﻮاده و‬
‫ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ دﻳﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬رامﻧﺸﺪﻧﻲﺑﻮدن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ در ﻋﺪماﻳﻨﻬﻤﺎﻧﻲ‪-‬‬
‫ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﻴﻦ ﺧﺎﺻﻲ از اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬از دﻳﻦ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻮاده و از دوﻟﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺪون ﻣﻴﺮاﺛﻲ‪ ،‬ﺑﻲوﻗﻔﻪ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦِ ﺑﺪن ﻫﺮ دﻛﺘﺮﻳﻨﻲ‪ ،‬از ﺗﺜﺒﻴﺖ‪-‬‬
‫ﻛﺮدن ﺧﻮﻳﺶ در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻲزﻧﺪ؛ و در ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺪونﻛﺎرﺑﻮدن ”‪ ،“cum‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻫﻢﺑﻮدنِ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶ ‪ 68‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ »ﻋﺪمِ آراﻳﺶ« ﻳﺎ »ﻋﺪمِ ﺗﺮﺗﻴﺐﺑﻨﺪي«اش‬

‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن رﺧﺪادﻫﺎ را از راه ﻧﻘﺪ ﻧﻘﻄﻪي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞِ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﻧﻘﻼب »ﺳﻨﺘﻲ« ارزشﮔﺬاري ﻛﺮد و ﺷﻜﻮه ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا ﻫﻴﭻ‬
‫ﺑﺎﺳﺘﻴﻞ ﻳﺎ ﻛﺎخ زﻣﺴﺘﺎﻧﻲاي در آﻧﻬﺎ اﺷﻐﺎل ﻧﺸﺪه اﻧﺪ و ﻫﻴﭻ رژﻳﻢ ﻛﻬﻨﻪاي را ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﻧﻜﺮده اﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻔﻬﻤﻴﺪن ﻧﻘﺶ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ و زودﮔﺬر ﺷﻮراﻫﺎ و ﻏﻴﺎبِ‬

‫‪  ٧٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻳﻚ ارادهي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﻌﻴﻦ اﺳﺖ؟ ﺑﻪدور از ﺟﺴﺘﺠﻮي اﺻﻼحِ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺷﻮراﻫﺎ‬
‫در ﻛﺜﺮت ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪار و ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﻗﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻲ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﮔﺬراي آن ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﻏﻴﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻛﻪ اﺟﺎزه داد ﺗﺎ اﻳﻦ اﻣﺘﻨﺎعْ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را در ﻣﻘﺎم ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲِ ﭘﻮﻳﺎ و ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲِ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن در ﻧﻬﺎدﻫﺎ ــﻛﻪ ﻧﻈﺎرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪــ آﺷﻜﺎر ﺳﺎزد؟ اﻣﺎ ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬رامﻧﺸﺪﻧﻲﺑﻮدن و ﺗﺤﻤﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢاي‪ ،‬و اﻣﺘﻨﺎع ﺑﻲﺗﺎﺑﺶ از ﻗﺪرت‪‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶ را آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲِ ﻣﺮاﺟﻊ اﻗﺘﺪار ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﻮرد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﻜﺴﺘﺶ‪ ،‬در درﺧﺸﺶ ﺗﺎﺑﻨﺎك آن رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﻫﻠﻪاي اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎنِ در آن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪاي ﺑﻲﻧﺎم ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ؛‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻪي ﺑﻲﻧﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي »ﻛﻠﻤﺎت‬
‫اﺧﻼلﮔﺮ« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻓﺮدا‪ ،‬ﻣﻪ ﺑﻮد‪ 1«.‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮدا ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺮدد و‬
‫ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻟﺤﻈﻪاي‬
‫ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ از زﻣﺎنِ ﺣﺎل ﺑِﺒ‪‬ﺮد‪.‬‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﺑﻲﺗﺎبِ »ﻛﻠﻤﺎت اﺧﻼلﮔﺮ« رﻓﻴﻖِ ﺷﻔﻴﻖِ ﺻﺒﻮرﺗﺮي دارد؛ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪنِ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻻت و اﻋﻼﻧﻴﻪﻫﺎ ﭘﺲ از آن رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ‬
‫ﭼﻪ ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت‪ ‬ﻓﺸﺮده و ﺑﻲﻗﺮار را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻤﻪﺷﺎن را در ﺳﻴﺮِ‬
‫ﻛﺎري ﻣﻮﻟﻔﺶ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻨﻜﺎشﮔﺮ و ﻃﺮف ﺑﺤﺚ ﻣﺘﻦﻫﺎ و ﺷﺎرح‬
‫دﻗﻴﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و از ﺧﻼل ﺧﻮاﻧﺶاش از ﻣﺘﻦﻫﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮش از‬
‫روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﺿﺮورتﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎع ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در رﺧﺪادﻫﺎي ‪ ،68‬ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻪي ﻓﻮرﻳﺖﻫﺎي آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻣﻔﺴﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪاش را از ﺧﻼل ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎﻳﺶ ﻣﻔﺼﻞ‪-‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Tomorrow, it was May. ‬‬

‫‪  ٧٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪدادن و روﺷﻦﺳﺎﺧﺘﻦِ‬
‫»ﻣﻮﺿﻊ«اش ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻧﺪﻳﺸﻪي ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻟﺤﻈﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﺗﺤﺖ ﻧﺎم »ﻛﻠﻤﺎت اﺧﻼلﮔﺮ« ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و رادﻳﻜﺎﻟﻴﺰه ﻛﺮدن ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻧﻈﺮي‪-‬‬
‫اش ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ و ﺿﻤﻨﻲ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ رﺧﺪادﻫﺎي ﻣﻪ ‪ 68‬را ﺗﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻳﺪهآﻟﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﻲ و ﭘﻴﺶاﻟﮕﻮي ﻛﻨﺶِ‬

‫آﻳﻨﺪه ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل او در »ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮان«‪ ،‬رﺧﺪادﻫﺎي ‪ 68‬ﻳﻚ‬
‫»اﺳﺘﺜﻨﺎء« ﺑﻮد و از اﻳﻦ ﻗﺮار »ﻫﻴﭻ راهﺣﻠﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﺪهي اﻧﻘﻼﺑﻲ را‬
‫ﭘﻴﺶ ﻛﺸﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﺑﺨﺸﻴﺪن ﻳﺎ دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﺎرغ از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ دوام ﺑﻴﺎورد ﻳﺎ ﻧﻴﺎورد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﻏﺪﻏﻪي‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺪارد ــ اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺟﺒﺮان ﻣﻲﺷﻮد‪ «.‬ﻳﻚ اﻧﻘﻼب ﺳﺮﻛﺶ‬
‫و رامﻧﺎﺷﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﺮاي ﮔﺎم ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون‪ ،1‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦِ ﻫﻤﻮاره ﭘﻴﺸﻴﻨﻲِ‬
‫ﺷﺨﺺِ دﻳﮕﺮ‪ ،2‬و ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻣﺎن‪ :‬ﻫﻤﻪي اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫*‬

‫در ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎع و دوﺳﺘﻲ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻢﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻫﻤﺎن راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و‬
‫ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺸﺘﺮك آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻤﻲزد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮد‪» ‬ﻣﺴﺎﻟﻪي دوﺳﺘﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎع« ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎع در ﻛﺎر ﺑﻼﻧﺸﻮ را آوردم‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺷﻴﻮهي ﺑﺴﻂ ﻳﺎﻓﺘﻦِ آﻧﻬﺎ را در ﻣﺘﻮن ﺑﻼﻧﺸﻮ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 outside‬‬
‫‪2 The other person‬‬

‫‪  ٧٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﮔﺎه اﻳﻦ ﻋﺠﻮلﺑﻮدن ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮح‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺮ آﺛﺎر دوﺳﺘﺎﻧﺶ ژرژ ﺑﺎﺗﺎي و اﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﻟﻮﻳﻨﺎس را ﻧﻴﺰ ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﺪهﻫﺎي‬
‫دوﺳﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ دﻗﻴﻘﺎً‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺤﺮﻛﻪ و ﺟﻬﺖﮔﻴﺮيِ ﺧﻮد‪ ‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺳﺎل ‪ 1924‬ﺑﺎ ﻟﻮﻳﻨﺎس در داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ دﻳﺪار ﻛﺮد؛ ﻫﺮ دو داﻧﺸﺠﻮي‬

‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﻲِ آﻧﻬﺎ از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺗﺎ ﻣﺮگ ﻟﻮﻳﻨﺎس در ‪ 1995‬ﺑﻪ ﻗﻮت‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دوﺳﺘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ از دل ﻧﻮﻋﻲ‬
‫دوﺳﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ دوﺳﺘﻲِ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﺎدآورِ ﻫﺴﺘﻲ و زﻣﺎن ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو زﻣﺎنِ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻟﻮﻳﻨﺎس ﺑﺮ ﺧﻼف ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﻲ و ﺑﻪ اﺧﻮت ــﻫﻤﺎن راﺑﻄﻪي ﺑﺎ ﺷﺨﺺ‬
‫دﻳﮕﺮ در ﻣﻘﺎم ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ اﺧﻼﻗﻲ و ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاــ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﻪ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ دﺳﺖﻛﻢ ﻣﺒﻬﻢﺗﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم را در‬
‫ردﮔﻴﺮي ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ‪ ‬ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪي ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ‬
‫درﺑﺎب ﻧﺰاعﻫﺎي ﻧﻈﺮيِ ﺑﻼﻧﺸﻮ و ﻟﻮﻳﻨﺎس را ﺗﻨﻬﺎ آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻢ داد ﻛﻪ‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻋﻴﻦِ ﺣﻔﻆ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ از ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺺِ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺷﺮح ﺧﻮﻳﺶ از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن دﻏﺪﻏﻪاش درﺑﺎرهي اﺳﻢ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﻫﻤﺎن اﺳﻢ ﺧﻨﺜﻲﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻼف ﻟﻮﻳﻨﺎس ﻫﻤﻴﺸﻪ »آﻧﻬﺎي ﻧﻜﺮه‪ ،‬ﻛﺴﻲِ‪ 1‬ﻣﻬﻴﺐ و ﺑﻲﭼﻬﺮه« اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫آن را ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻴﺮ و اﻣﺮ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ رو ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ را ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺰﻧﺪ و از ﺷﺮح ﻟﻮﻳﻨﺎﺳﻲ از اﻣﺮ اﺧﻼﻗﻲ دور‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً آن را ﺗﺮك ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ آن در‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‪.‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Somebody‬‬

‫‪  ٧٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﮔﻔﺖو‪-‬‬
‫ﮔﻮﻛﻨﻨﺪهاش ﭘﺮﺳﺶ از دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ از اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻜﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﭘﺮﺳﺶِ "دﻳﮕﺮي ﻛﻴﺴﺖ؟" ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺶ دﻳﮕﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪" :‬وﻗﺘﻲ ‘اﺟﺘﻤﺎع’ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ راﺑﻄﻪي‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲِ ﻣﻴﺎنِ ﺑﺸﺮ و ﺑﺸﺮ ــراﺑﻄﻪاي ﺑﻴﺮون از اﻧﺪازه‪ ،‬راﺑﻄﻪاي ﺑﺪونِ ﻣﻴﺰانِ ﻣﺸﺘﺮكــ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي زﺑﺎنْ ﻓﺮد را ﺑﻪ ﺣﺲﻛﺮدنِ آن وا ﻣﻲدارد‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﻴﺰي از‬
‫اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﺲ ﻣﻲﺷﻮد؟« ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﻛﻪ دﻳﮕﺮي‪،1‬‬
‫دﻳﮕﺮي‪ ،2‬اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ در راﺑﻄﻪاي ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﺤﺖ اﺟﺒﺎر و در ﺣﺎلِ درـﻤﻌﺮضـﻗﺮارـﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻢ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ داري‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﻋﻲ راﺑﻄﻪي دوﺳﻮﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا راﺑﻄﻪي‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن و ﺗﻚﺳﻮﻳﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﻃﻌﻲ زﻳﮕﺰاﮔﻲ از رواﺑﻂ ﻃﺮﻓﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪي اﺟﺘﻤﺎع در ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺟﻬﺖ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن آن ﭼﻴﺰي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮد وي از زﺑﺎن ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﮔﻔﺖوﮔﻮﻛﻨﻨﺪهاش ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎمﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻀﺎﻋﻒﺳﺎﺧﺘﻦِ اﻳﻦ ﻋﺪمِ دوﺳﻮﻳﮕﻲ«‪» ،‬ﻋﺪمِ ﺗﻘﺎرﻧﻲ ﻣﻀﺎﻋﻒ«‪» ،‬ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲاي‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ« و »اﺑﺪﻳﺘﻲ دوﺑﺎر ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاريﺷﺪه«‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮِ ﭘﺮﺳﺶِ »دﻳﮕﺮي ﻛﻴﺴﺖ؟« ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ از اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﻼش ﻛﻠﻲﺗﺮ ﺑﻼﻧﺸﻮ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺸﻮدﮔﻲِ ﻣﺸﺨﺺِ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﺎ از ﺧﻮد و‬
‫دﻳﮕﺮان ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ”‪ “cum‬اي از ﺑﺎﻫﻢـﺑﻮدنِ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻳﺎدآورِ‬
‫دﮔﺮﮔﻮنﺷﺪنِ ﭘﻴﺸﻴﻨﻲِ ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲﺗﺮ ﺟﻬﺖ ﻃﺮد‬
‫ﻫﺮ ﺗﻼﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ راﺑﻄﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﻴﺮون‪ 3‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 autrui‬‬
‫‪2 the Other ‬‬
‫‪3 The outside‬‬

‫‪  ٧٧‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در اداﻣﻪي ﺑﺎﺗﺎي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻟﻮﻳﻨﺎس دﻏﺪﻏﻪي‬
‫ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي را دارد‪ ،‬اﻣﺎ از ﺗﻌﻴﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﺸﻮدﮔﻲ در ﻣﻘﺎم‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﻴﺮ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺳﺎل ‪ 1940‬ﺑﺎﺗﺎي را ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو دوراﻧﻲ ﻣﺘﻼﻃﻢ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺑﺎﺗﺎيِ ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ و ﻣﻮﻟﻒ ﻣﺘﻦ‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪوارِ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪيِ ﺿﺪاﻻﻫﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ از ﻫﻤﻪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﺗﺎي ﻧﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ از ﺗﺎﻣﻞ درﺑﺎب زﻧﺪﮔﻲ اﺷﺘﺮاﻛﻲ و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،1‬ﻛﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﺸﺪﻳﺪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﻮ ﺑﺎﺗﺎي درﺗﺠﺮﺑﻪي دروﻧﻲ ادﻋﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬آزار ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ زﻣﺎن "ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ"اي ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ در آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎل‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﺻﻠﺢ ﺑﺮاي وادار ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮدم ﺟﻬﺖ دﺳﺖﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﺎران ﺳﭙﺮي ﻛﺮده ام‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ را ﻣﻲدادم‪ .‬ﺧﻠﺴﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﻪﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد ﻳﻜﻪ‬
‫در ذﻫﻦ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ و ﭘﻮچ اﺳﺖ‪ «.‬اﻣﺎ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» ،‬ﻫﺮﭼﻪ وي ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ــﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﺑﺨﺸﻲ از آن‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲآوردــ ﭘﻴﺶدرآﻣﺪ ﺑﺴﻂﻧﻴﺎﻓﺘﻪاي درﺑﺎب اﺿﻄﺮار ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻮد؛ "ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ"اي ﻛﻪ در آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﺎدام ادواردا ﻳﺎ ﻟﻮ ﭘﺘﻲ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺸﻮدﮔﻲ راﺑﻄﻪاي‬
‫ﺗﻚﺳﻮﻳﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻦ و ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﻛﻲ از "دوﺳﺘﺎن"‪" ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪهـﺷﺎﻫﺪ"ﻫﺎ راه ﺑﺮد‪ ،‬ﻛﻪ در‬
‫"ارﺗﺒﺎط ادﺑﻲ" ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ «.‬اﻣﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎرِ ﺑﻼﻧﺸﻮ از اﻳﻦ ﻣﺘﻮن‬
‫ﺑﺎﺗﺎي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎيِ ﻣﻌﺎدل ﮔﺮﻓﺘﻦِ دوﺳﺘﻲِ وي ﺑﺎ ﺑﺎﺗﺎي ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻮﻋﻲ ﺳﺘﺎﻳﺶِ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ از دوﺳﺘﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي واﻗﻌﻲِ‬
‫ﻛﻮﺗﺎه را ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻲآورد ﻳﺎ درﺑﺎرهي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﺎﻣﻞ ﻧﻤﻲﭘﺮدازد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن‬
‫ﭼﻴﺰي را در دوﺳﺘﻲ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺳﭙﺮد ﻛﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﻴﻨﻲ ﻣﺸﺨﺺ را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 communal ‬‬

‫‪  ٧٨‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻮﻋﻲ آزادي درون ﻫﮋﻣﻮﻧﻲ اﻣﺮ ﻳﻜﺴﺎن و ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﺧﻮﻳﺶ و اﻳﺪهﻣﺎن از ﺳﻴﺎﺳﺖ راﺿﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ‪ ،‬ﺑﺎﺗﺎي ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرش ﮔﻮاﻫﻲدادن ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ اﺳﺖ ﺑﻲآﻧﻜﻪ آن‬
‫را ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﻜﻠﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺘﻌﺎرف ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎر در واﻗﻊ راﺑﻄﻪاي ﺑﺎ ﺑﺪون‪-‬‬
‫ﻛﺎرﺑﻮدن دارد ﻛﻪ ﻫﺮاسﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻮِ آن راﺑﻄﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ اﺻﻼً از‬
‫اﻳﻦ رو ﻫﺮاسﻫﺎي زﻣﺎﻧﻪي ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻮ آن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺎ« ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻠﺴﻮن ﻣﺎﻧﺪﻻ ــﺑﻪ وﻳﺮاﺳﺘﺎري درﻳﺪا و ﺗﻠﻴﻠﻲــ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد‪ ،‬در ﺟﻮاب ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮد‬
‫»روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﻧﻮﺷﺘﻦ از ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺳﻴﺎﻫﺎن و ﺳﻔﻴﺪﻫﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟«‪،‬‬
‫ﭘﺎي ﻛﺸﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻳﻬﻮديﻫﺎ را ﺑﻪ وﺳﻂ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬او ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ »ﺟﻠﻮي‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺳﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ« و »ﻣﺎ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ‪ ،‬رﻧﺞ و ﻗﺘﻞﻫﺎ و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺑﻲﺷﻤﺎر ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎ ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺖﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‬
‫و ﺷﺐ و روز ﺧﻮدﻣﺎن را‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ ذرهاي دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺟﻠﻮي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺳﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻇﻬﻮر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺠﺎﻋﻲ اﻧﺒﻮه ﺳﺮﻛﻮب‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﺟﺘﻤﺎع را ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﻴﺮون ﮔﺬاﺷﺖ و ﻃﺮد ﻛﺮد؛ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺑﺎزيِ‬
‫ﺑﺪونِﻛﺎرﺑﻮدن ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺷﻴﻮه‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﮔﺸﻮدﮔﻲِ اﺟﺘﻤﺎع درﺳﺖ‪ ‬وﺳﻂ‪‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺳﺒﻌﻴﺖﻫﺎ روي ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻧﺘﻠﻢ از آﮔﺎﻫﻲ ﻓﺮّار ﻣﺎﻣﻮران اساس ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪﺷﺎن ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ــﭘﻴﻮﻧﺪي ﻛﻪ از ﻧﮋاد اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮدــ و‬
‫از داﻧﺶ ﻣﺒﻬﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎزي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اردوﮔﺎه را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻧﻜﺎر ﮔﺸﻮدﮔﻲ اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﺮاﺳﻮي ﺗﻌﻴﻨﺎت آن ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  ٧٩‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﻧﺎﻣﻪاي از دﻫﻪي ‪ 60‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ آﮔﺎهﺷﺪن ﺧﻮدش از اﻫﻤﻴﺖ اﺧﺮاج و ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
‫ﻳﻬﻮديﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻬﻢ ﺧﻮﻳﺶ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﻛﻪ ﻳﻬﻮديﻫﺎ ﺑﺮادران ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ دﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻨﻴﺎن راﺑﻄﻪي ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮي ]‪ [autrui‬ﺑﻮد‪ «.‬ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺑﺎ ﺑﻪﻣﻴﺎن ﻛﺸﻴﺪن ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﺑﻪ‬
‫وﻓﺎداري و ﺗﺒﻌﻴﺖ ﺧﻮدش از ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﺧﻮدش اﻋﺘﺮاف‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﻓﺮم ﻗﻄﻌﻪاي از رﻧﻪ ﺷﺎر ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ از ﻳﺎد ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺮد‬
‫ﻛﻪ وادار ﺷﺪه ﺑﻮدم ﺑﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﻮﻻي ﻋﺪاﻟﺖ و ﻧﺎﺑﺮدﺑﺎري‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮدي ﺳﻄﺤﻲﺳﺎز و‬
‫ﭘﺎدرﺑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﻋﻤﻴﻘﺎً ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺑﺪل ﮔﺮدم ــﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﺪت؟ــ ﻛﻪ اﺑﺪاً ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﺎﻧﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ در ﺟﺒﻬﻪي ﺧﻮدش ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺳﮓﻫﺎي‬
‫دوزﺧﻲِ از ﻗﻼده رﻫﺎ را ﺑﻜُُﺸﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊآوري ﻳﻬﻮديﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻨﺪنِ ﭘﻮﺳﺖ‪ ‬ﺳﺮ در اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻳﻮرشﻫﺎي ﺗﺮورﻳﺴﺘﻲ ﭘﻠﻴﺲ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎي وﺣﺸﺖزده‪ ،‬ﻣﺮا از زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ آﻫﻦ ﮔﺪاﺧﺘﻪْ ﺳﻴﻠﻲ داغ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺸﻜﻲزده ام ﻣﻲﻛﻮﻓﺖ‪«...‬‬
‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﺷﺮح اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺎل ‪ 1943‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪...‬آن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦِ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺳﺮﻫﺎي ﻣﺎ آوﻳﺰان اﺳﺖ و ﺗﺎب ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺎزﮔﺸﺖاش ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪﻧﻈﺮم ﻫﻤﺎن ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ اﻣﻴﺪ ﻣﺤﻮﺷﺪن و ﭘﺲ ﻧﺸﺴﺘﻨﻲ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪهﺷﺪن و ﻋﺬابِ ﺑﻪﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪن از روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪«.‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﺎﺑﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺎن رخدادن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ــﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ روي ﻣﻲدﻫﺪــ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮض‪ ،‬در ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻨﺶ ﺧﻮدﺗﺨﺮﻳﺐﮔﺮي‪ ‬اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺳﭙﺎرد؛‬
‫ﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ در ﺗﻜﻴﻨﮕﻲِ ﺧﻮﻳﺶ و در اﻣﺘﻨﺎعاش از ﺣﻀﻮر‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﺘﺰاعﻳﺎﻓﺘﻦ و ﻧﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻀﻤﺎﻣﻲﺷﺪن دارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﻴﺶﻓﺮض ﻣﻲﺗﻮان از اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ آﻳﺎ ﺳﻜﻮت ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ؟ اﻣﺎ ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺻﺮار دارد ﻛﻪ رخدادن اﺟﺘﻤﺎع »ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي‬

‫‪  ٨٠‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻗﻴﻖ و ﻣﺸﺨﺺ« دارد؛ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ؟« ﺑﺎ‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﻴﺎن ﻇﻬﻮر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﭘﺮوﺳﻪي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻜﻲ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﺧﻼل آن ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻇﻬﻮر را ﮔﻮاﻫﻲ داد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ در ﺧﻮد دارد؛ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻟﻴﻮﺗﺎر ﺑﻪ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺧﻮﻳﺶ در »ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم‪،‬‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮق‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ «.‬ﻟﻴﻮﺗﺎر ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﻠﻲﺳﺎزي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺣﺴﺎس ﻏﺮور ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻲﺳﺎزيِ اﻧﺪﻳﺸﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺻﺮاﺣﺘﺎً و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ْ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟«؛ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪي درﺑﺮدارﻧﺪهي آن‪ ،‬ﻣﺘﻦِ‬
‫»ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲِ روﺷﻨﻔﻜﺮان« را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻟﻴﻮﺗﺎر »ﭼﻨﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪاي دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﻴﻦ‬
‫وﺣﺪت ﺗﻤﺎﻣﻴﺖﺳﺎز و ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻠﻴﺖ را از اواﺳﻂ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻛﻢ دارد‪ «.‬و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻣﻲﺗﻮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻼﻧﺸﻮ و در واﻗﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻴﻮﺗﺎر اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ وﺣﺪت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﻧﻮﺷﺘﺎري ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺪﻳﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل‬
‫آﺳﺎن و ﺑﻲدردﺳﺮِ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺧﻮدش در ﻣﻘﺎم ﻋﺪم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪-‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮي ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺑﺮاي دﻓﺎع از آﻧﭽﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺨﻮاﻫﺪ؟ اﻳﻨﺠﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺤﻜﻮم‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺧﻂ ﺳﻴﺮي ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ از ﺑﻲواﺳﻄﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﺶ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪ‪ ‬ﻋﺮﺿﻪي ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻳﺎ ﻋﺪم ﻓﻌﻠﻴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﺗﺠﻮﻳﺰي ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﺎﻣﻞِ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ‪-‬‬
‫ي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ژرﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  ٨١‬‬
‫‪ ‬‬
‫از ﻫﻤﻴﻦ رو ﻛﺎر ﺑﺎﺗﺎي در ﻣﺘﻮن ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻲ‬
‫»ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻧﺎـاﻟﻬﻴﺎﺗﻲ«‪ 1‬ﮔﺮد آورد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺑﺮاي ﺑﻼﻧﺸﻮ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺗﺎي ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻣﻌﺮضِ ﺑﺨﺖ‪ ‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎعاي از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﺑﺎﺗﺎي‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪي اﺧﻼق را ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﺗﻼش ﺑﺮاي ﮔﺴﺴﺘﻦ وﺣﺪت‬
‫ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻣﺎ ﺟﺪا داﻧﺴﺖ؛ ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺮ اﻟﮕﻮي وﺣﺪت و اﻳﻦ‪-‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻲ ﺳﻮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﻛﻴﺪ وي ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪي دروﻧﻲ ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻲآﻳﺪ ــ ﻣﺤﻜﻤﻪ‪-‬‬
‫اي ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي آن »ﻣﻦِ« در ﺣﺎل ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫ﺷﺪن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﺗﺎي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ »ﺑﻴﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪي دروﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي از اﻧﺤﺎء در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ و‬
‫ﺟﻨﺒﺶِ آن ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪«.‬؛ ﻣﺘﻦ وي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ از ﺗﺰﻫﺎ درون‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﭘﺎ دارد ﻳﺎ از ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ‪ ‬ﭘﻴﻐﺎم ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺷﻚﮔﺮاﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮﺳﺎﺧﺘﻦِ ﻫﺮ اﺻﻞ ﻳﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲورزد ــ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﻚﮔﺮاﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺧﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﻓﻬﻢ ﻣﺎ از »ﻧﻮﺷﺘﻦِ ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪ« ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺳﺎده و ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺗﺎي ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻔﺴﺮان روﻳﻪﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻮ را ﺗﺮك ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﺘﻮا را ﺑﻪ‬
‫دﻻﻟﺘﻲ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ از اﻣﺮ ﻧﺎﮔﻔﺘﻨﻲ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻗﻤﺎر ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﻏﻠﺘﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ‪ ‬اﻫﺪاف و ﻏﺎﻳﺎت و ﻳﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﭘﺮوژه‬
‫را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن زﺑﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻬﺖ ﺑﺤﺚﻛﺮدن و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺿﺮوري‬
‫اﺳﺖ؛ اﻣﺎ آﺷﻜﺎرﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺷﻴﻮهاي ﻛﻪ زﺑﺎن از اﻳﻦ ﺳﺎﺣﺖ ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻓﻀﺎﻳﻲ را ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺸﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻒ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻫﺮ دو در آن ﻣﺤﻮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺗﺎي ﻣﻲ‪-‬‬
‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 the atheological summa‬‬

‫‪  ٨٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﺪ »ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ ﻛﻪ آﻧﻄﻮر ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻣﻦ وارد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﻪ‬
‫دورن ﺣﻔﺮهاي ﺳﻘﻮط ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﺣﻔﺮه ﺑﻴﺮون ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ«؛ اﻣﺎ‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎم ﻛﺴﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ اﻳﻦ ﺣﻔﺮه ﺳﻘﻮط ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻚﮔﺮاﻳﻲ ﺧﻮدش ﻧﻮﻋﻲ »ﻧﺘﻴﺠﻪ« ﻳﺎ »ﻣﺎﺣﺼﻞ« ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﻳﻜﺒﺎر‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ آن را ﻫﻢرﺳﺎﻧﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﺑﺪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ؛ ﻣﺒﺎرزهاي ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﺶ »ﺗﺠﺮﺑﻪي دروﻧﻲ« اﺳﺖ‪» .‬ﺳﺮﮔﻴﺠﻪي دواري« ﻛﻪ ﺑﺎﺗﺎي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ و‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را در آن ﮔﻴﺮ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزهاي ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﺗﻘﻠﻴﻞﮔﺮاي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺳﺖ؛ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺮ اﻧﻘﻴﺎد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﺮوژه ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺗﺎبآوردنِ ﻣﺴﻴﺮي‬

‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ و اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﺣﻮل آﻧﭽﻪ واﻗﻌﺎً ﻗﺼﺪ ﮔﻔﺘﻨﺶ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ از‬
‫ﻧﺎﻧﺴﻲ اﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل را آورده ام‪ » :‬ﺳﻬﻤﮕﻴﻦﺗﺮﻳﻦ و دردﻧﺎكﺗﺮﻳﻦ ﮔﻮاه‪ ‬ﺟﻬﺎنِ ﻣﺪرن‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮاهاي ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻫﻤﻪي دﻳﮕﺮ ﮔﻮاهﻫﺎﻳﻲ را در ﺑﺮ دارد ﻛﻪ اﻳﻦ دوران ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ]‪ [...‬ﮔﻮاه اﻧﺤﻼل‪ ،‬ﻓﺴﺦ‪ ،‬ازﺟﺎدررﻓﺘﮕﻲ و ﺑﻪآﺗﺶﻛﺸﻴﺪن اﺟﺘﻤﺎع‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬

‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ رودررو ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮاهﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﺠﻮﻳﺪ ﻳﺎ‬
‫ﮔﺴﺘﺮهي ﭘﺪﻳﺪارﻫﺎي ذﻳﻞ واﻛﺎويِ ﻧﻈﺮي را وﺳﻌﺖ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ رﺳﺎﻟﺖ وي اﺳﺘﺤﺎﻟﻪي‬
‫ﻫﻤﻴﻦ واﻛﺎوي ﺑﺎ ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺮ ازﺟﺎدررﻓﺘﮕﻲِ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي راﺳﺖﮔﺮاﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ و ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪنِ ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻤﺸﺪهاي از ارزشﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻼﻧﺸﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺸﻮدﮔﻲ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺪمﺗﻌﻴﻦ ﻛﻪ از ﻓﺮوﺑﺴﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﺻﻠﺒﻴﺖ‪ ‬ذات‪ ‬ﻫﺮ ﻧﻮﻋﻲ از اﺟﺘﻤﺎع ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﭼﭗ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﺎﺣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت از راﺳﺖ ﺑﺮاي ﭼﭗ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺑﮋهي ﻳﻚ‬

‫‪  ٨٣‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺷﻜﻞ ﺑﺨﺸﺪ؛ ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﻏﺎﻳﺘﻲ داﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻫﺪاف‪‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮك‪ ‬اﻋﻀﺎي آن اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﻳﺎ آن را ﺑﺪﻳﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از‬
‫ﻣﺮدم را در ﻣﻘﺎم ﻳﻚ ﮔﺮوه ﮔﺮد ﻣﻲآورد‪ .‬ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﺪﻳﻞِ ﺳﻬﻴﻢﺷﺪن‪ ،‬اﺷﺘﺮاك داﺷﺘﻦ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶِ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺸﻮدﮔﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺟﻤﻌﻲ ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ آن ﺟﺪا از اﻳﻨﻬﺎ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ آﻳﻨﺪهي ﻫﻤﻪ‪-‬‬
‫ي اﻧﻮاع ﻫﻢﺑﺎﺷﻲ‪ 1‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﺸﻮدﮔﻲاي واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺎم ﻣﻲﻧﻬﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﻨﺪه‪ ،‬اﻳﻦ آريﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺗﻌﻴﻦﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬و آريﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﺪونﻛﺎرﺑﻮدن در ﻣﻘﺎم‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻛﺎر را از دور ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ در ﺳﻨﺘﻲ ﺧﺎص ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺧﺎص ﺣﻔﻆ‬
‫ﺷﻮد و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻼﻧﺸﻮ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻛﻨﺸﻲ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻠﻮي روي دادن اﺟﺘﻤﺎع را‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻇﺎﻫﺮﺷﺪن در ﻣﻘﺎم رﺧﺪادي واﺟﺪ اﻫﻤﻴﺖ و دﻻﻟﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع رﺳﻴﺪ؛ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻏﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم اﺟﺘﻤﺎع در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻻﺑﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاي‬
‫اﺻﻼح ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻤﭙﻴﻦ راه اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﻪي ﻣﺮاﺟﻊ اﻗﺘﺪار و ﺗﻤﺎﻣﻲِ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﻮرﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻤﺎع را در ﻣﻘﺎمِ اﺑﮋهي اﺻﻼﺣﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻌﻴﻦ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺗﻌﻴﻦﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺗﻌﻴﻨﻲ ﺟﺰﺋﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮي‬
‫ﺧﺎص از اﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺷﺒﺎع ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻳﻚ ﺷﻮرش دﺳﺖ زد‪ .‬اﮔﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺑﻼﻧﺸﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ دوﮔﻞ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ در آن ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﻪ آﻧﺎرﺷﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻘﻼﺑﻲﺳﺎزيِ ﺑﻲوﻗﻔﻪي‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ؛ دﻟﻴﻞ ﻓﺮاﺧﻮان او ﺑﻪ ﻛﻨﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺎريِ اﻣﻮر‬

‫‪                                                            ‬‬
‫‪1 Association‬‬

‫‪  ٨٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻴﭻ اﻧﺘﺨﺎب دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻋﻼنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ آن رﺧﺪادﻫﺎ در‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻧﺎم در ‪ comite‬اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﻳﻚ ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ ﺑﺮﻧﻤﻲاﻧﮕﻴﺰاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺧﺎص و ﻣﺸﺮوط ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻫﻤﻮاره داد و ﺳﺘﺪ‪ ‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﻜﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻫﻤﻪي ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﺗﺨﺎذ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬روي ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ رويدادن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻬﺎدت دادن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎي آزاديْ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﻨﺶﮔﺮي را‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ؛ ﻫﺪﻓﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞِ ﺗﺮﺟﻤﻪ و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‬
‫را در زﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻞ اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻼﻧﺸﻮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪاي را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ :‬ﻧﺠﺎتدادن رﺧﺪادﻫﺎ از‬
‫ﻫﻴﺎﻫﻮي اﻳﻦ رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻜﻴﻨﮕﻲﺷﺎن ﻓﺮﺻﺖ داد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﻜﻴﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ رﺧﺪادﻫﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺮﺳﺎزيِ‬
‫ﻧﻈﺮي دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻦﻧﺎﭘﺬﻳﺮيِ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻬﻴﺎ ﻛﻨﺪ‪ :‬ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﺗﺤﺸﻴﻪ ﻳﺎ ﺷﺮحﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ دﻗﻴﻖ و ﺻﺒﻮراﻧﻪي‬
‫رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻦﻫﺎ‪ ،‬رويدادنﻫﺎ‪ ،‬و ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دﻳﮕﺮ رﺧﺪادﻫﺎي آن ﭼﻨﺎﻧﻲ در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺎ ﺷﻬﺎدت داد و آﻧﻬﺎ را ﻛﺸﻒ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ؛ ﻛﻪ آﻳﻨﺪه از آن رو ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻂ ﺳﻴﺮش از ﭘﻴﺶ ﺗﺠﻮﻳﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻜﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮ ﺗﻌﻴﻦﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬راه ﮔﺮﻳﺰ و آزاديِ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎ و‬
‫ﺿﺮورت اﺟﺘﻤﺎع ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ رويدادن اﺟﺘﻤﺎع آزاداﻧﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ روﻳﺪاد ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺠﺴﻢ آزادي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺮاي آزادي ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ؛ آزادي ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً اﮔﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ از‬

‫‪  ٨٥‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻴﺮون‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ از واژهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم »ﺗﺼﻤﻴﻢ« اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ رودررو ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻳﺶ را‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻼﻧﺸﻮ در اواﺧﺮ ﻧﻮﺷﺘﺎرِ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺑﻴﺎﻣﻮز ﻛﻪ ﺑﺎ درد ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻲ«‪ .‬اﻣﺎ آﻳﺎ در‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ادﻋﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را از درد آزاد ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫رو ﺑﻪ ﺳﻮي آﻳﻨﺪهاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻳﺎدآوردن ]و ﻛﻨﺎرﻫﻢﮔﺬاﺷﺘﻦ دوﺑﺎرهي ﻗﻄﻌﺎت‪[‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺠﺎﻋﺖ آﻣﻮﺧﺘﻦ اﻳﻦ را ﻫﻢ داﺷﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺳﺮﺧﻮﺷﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن؛ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺎز ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪون ﻛﺎر ﺑﻮدن‪ .‬رويدادن اﺟﺘﻤﺎع »ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻴﻢ؛ زﻣﺎناي ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪي‬
‫آزادي‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺎﺑﺖ رواﺑﻄﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻲﺳﺎزد؛ رواﺑﻄﻲ ﻫﻤﻮاره در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻴﻢ و ﻣﻴﺎن آﻧﭽﻪ ﻛﺎر و آﻧﭽﻪ ﺑﺪونﻛﺎرﺑﻮدن ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬آدم ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣﺎل را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ؛ ﻫﻮﺷﻴﺎري و‬
‫ﺑﻴﺪاري ﺿﺮوري اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ دوﺑﺎره اﺗﻔﺎﻗﺎت وﺣﺸﺘﻨﺎك ‪1943‬‬
‫ﺗﻜﺮار ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪﻋﻼوه ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﻬﻮر اﻣﺮ ﻧﻮ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻗﺖ و ﻫﻮﺷﻴﺎري‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻜﺸﻴﻢ؛ ﻳﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻤﺎن »ﻓﻀﺎﻫﺎي آزادي« ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ آزاد ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻌﻴﻦ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺪم ﺗﻌﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ آن ﺷﻬﺎدت داد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺧﻮﺷﺎﻧﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﻨﺪه ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﻧﺸﻮد‪  .‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬

‫‪  ٨٦‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫واژهﻧﺎﻣﻪ‬
Anti‐Semitism  ‫ﺿﺪﻳﻬﻮديﮔﺮي‬ 
Apparatus   ‫دﺳﺘﮕﺎه‬ 
Autrui  ‫دﻳﮕﺮي‬ 
Break  ‫ﮔﺴﺴﺖ‬ 
Chance  ‫ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ـ ﺑﺨﺖ‬ 
Communication  ‫ارﺗﺒﺎط‬
Community‐communal  ‫اﺟﺘﻤﺎع – ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ‬ 
Exile  ‫ﺗﺒﻌﻴﺪ‬ 
Exodus  ‫ﺧﺮوج دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ‬ 
Exteriority   ‫ﺧﺎرجﺑﻮدﮔﻲ‬ 
Identity  ‫اﻳﻦﻫﻤﺎﻧﻲ ـ ﻫﻮﻳﺖ‬ 
Indeterminacy  ‫ﻋﺪم ﺗﻌﻴﻦ‬
Inoperative  ‫ﻏﻴﺮﻋﻤﻠﻲ‬ 

Insubordination  ‫ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‬ 
Man of want  ‫اﻧﺴﺎنِ ﺧﻮاﺳﺖ‬ 
Non‐presence  ‫ﻧﺎـﺣﻀﻮر‬ 
Process  ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ـ ﭘﺮوﺳﻪ‬ 
Refusal  ‫اﻣﺘﻨﺎع‬ 
Somebody  ‫آﻧﻬﺎي ﻧﻜﺮه‬
Sovereignty  ‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬ 
Speech  ‫ﻛﻼم ـ ﮔﻔﺘﺎر‬ 
Testimony   ‫ﮔﻮاه‬
The infinite  ‫اﻣﺮ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن‬
The Kingdom  ‫ﻣﻠﻜﻮت‬
The Outside  ‫ﺑﻴﺮون‬ 
The transcendence  ‫اﻣﺮ ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ‬ 
The Unknown  ‫اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬

  ٨٧
 
Uinversal  ‫ﻛﻠﻲ‬ 
Value  ‫ارزش‬
Witness   ‫ﺷﺎﻫﺪ‬
Worklessness  ‫ﺑﺪون ﻛﺎر ﺑﻮدن‬ 
 

  ٨٨