Southeastern Baptist Theological Seminary

OTS5120.PERS-FA2022 OT Intro & Interp II: Ltr Proph & Wrtngs

‫طﺒﯿﻌﺖ و داوری اﻻھﯽ‬

‫ﻓﺮاز داﻧﺸﻮر‬

‫ ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻮاﺟﮫﭘﻮر‬:‫اﺳﺘﺎد‬

٢٠٢٣ ‫ژاﻧﻮﯾﮫ‬
‫‪1‬‬

‫ﺳﺨﻦ آﻏﺎزﯾﻦ‬
‫زﻟﺰﻟﮫھﺎی وﯾﺮاﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺳ ـﻮﻧﺎﻣﯽھﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻓﻨﺪھﺎی ﭘﺮﻗﺪرت اﻗﯿﺎﻧﻮﺳ ـﯽ‪ ،‬ﮔﺮدﺑﺎدھﺎی ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﺳ ـﯿﻞ‪ ،‬ﺧﺸ ـﮑﺴ ـﺎﻟﯽ‪ ،‬ھﺠﻮم ﻟﺸ ـﮑﺮ‬
‫ﭘﺮﺷـﻤﺎر ﻣﻠﺦھﺎ‪ ،‬آﺗﺶﺳـﻮزی ﺟﻨﮕﻞھﺎی ﺗﻤﺎم ﻗﺎرهھﺎ؛ ھﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ اﺳـﺎﻣﯽ و ﻋﺒﺎرات‪ ،‬ﻧﻤﻮدی آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ دارﻧﺪ و ﺗﺼـﻮﯾﺮی‬
‫از ﺗﺒﺎھﯽ و ﻧﯿﺴـﺘﯽ را ﺑﮫ ذھﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻟﻄﻒ رﺳـﺎﻧﮫھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻋﺼـﺮ ﺑﯽﺣﺠﺎب و ﺑﯽﻓﺎﺻـﻠﮫ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬اﺧﺒﺎر‬
‫اﯾﻦ ﻓﺠﺎﯾﻊ و ﺑﻼﯾﺎی طﺒﯿﻌﯽ ﺑﮫ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺗﻤﺎم طﺒﯿﻌﺖ در اﯾﻦ ﺑﺤﺮانھﺎ رﻧﺞ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺣﺴ ـﺎﺳ ـﯿﺖ و آﮔﺎھﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴ ـﺘﯽ ﻣﺎ زﯾﺎد ﺷ ـﺪه اﺳ ـﺖ‪ .‬ھﻤﮫ دﻧﺒﺎل ﻣﻘﺼ ـﺮ و راھﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺴ ـﯿﺎر ھﻢ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ھﻤﮫ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺸـﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑﺮای ﺑﺎورﻣﻨﺪان ﺑﮫ ﺧﺪای ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﺧﺪا را آﺷـﮑﺎرا‬
‫درﮔﯿﺮ ﺑﺴـﯿﺎری از اﯾﻦ ﺣﻮادث ﻧﺸـﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸـﮭﻮرﺗﺮﯾﻦ رواﯾﺖھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﯿﻞ ﺑﺰرگ )ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪،(٨ -۶‬‬
‫ﺳﺪوم و ﻋﻤﻮره )ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪ (١٩-١٨‬ﯾﺎ ﺑﻼﯾﺎی ﻣﺼﺮ )ﺧﺮوج ‪ (١٢-٧‬ﺿﻤﻦ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن رﻓﺘﺎرھﺎی ﮔﻨﺎهآﻟﻮد اﻧﺴﺎن و ﻧﻘﺶ آن در‬
‫ﺑﺤﺮانھﺎی اﮐﻮﺳﯿﺴﺘﻤﯽ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻋﻤﯿﻘﺎ ً درﮔﯿﺮ آﻧﮭﺎ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﺶ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺧﺪا ﭼﮕﻮﻧﮫ در اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﻣﺸـﺎرﮐﺖ دارد و ﺑﮫ ﭼﮫ ﻣﻨﻈﻮری اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﭘﺎﺳـﺦ ﺳـﺎده و‬
‫روﺷﻦ‪ ،‬داوری اﻻھﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬در اﺑﻌﺎد ﺑﺴﯿﺎری ﭼﺎﻟﺶﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﻻھﯿﺎت و ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮫ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﮫ ﻣﺘﻌﮭﺪ ﺑﮫ ﺣﻔﺎظﺖ از ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧﻮد در ﺗﺨﺮﯾﺐ آن ﺳـﮭﻢ دارد؟ در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان از‬
‫ﭘﯿﺮوان ﭼﻨﯿﻦ ﺧـﺪاﯾﯽ ﮐـﮫ ﺑـﮫ واﺳــــﻄـﮫ آﺗﺶ ﺧﺸــــﻢ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺘﺶ را ﻧـﺎﺑﻮد ﻣﯽﺳــــﺎزد )ارﻣﯿـﺎ ‪ ،(٢۶ :۴‬اﻧﺘﻈـﺎر ﺣﻔـﺎظـﺖ از اﯾﻦ‬
‫زﯾﺴﺖﺑﻮم را داﺷﺖ؟‬
‫داوری ﺧﺪا را ﺑﮫ ﮔﻮﯾﺎﺗﺮﯾﻦ ﺷــﮑﻞ ﺑﯿﺎﻧﯽ و اﻻھﯿﺎﺗﯽ آن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان در ﮐﺘﺎبھﺎی ﻧﺒﻮﺗﯽ دﯾﺪ؛ ﭼﮫ داوری ﺗﺤﻘﻖﯾﺎﻓﺘﮫ و ﭼﮫ‬
‫داوری ﻣﻮﺳـ ـﻮم ﺑﮫ »روز ﺧﺪاوﻧﺪ« ﯾﺎ ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ‪ ،‬داوری آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ داوری ﺑﮫ ﭼﮫ ﻣﻌﻨﺎﺳـ ـﺖ؟ آﯾﺎ ﺻـ ـﺮﻓﺎ ً ﺗﻨﺒﯿﮭﯽ ﺑﺮای‬
‫ﺷـﺮارت و ﺟﺮﯾﻤﮫای ﺑﺮای ﮔﻨﺎه و ﺳـﺮﮐﺸـﯽ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ؟ ﭼﺮا طﺒﯿﻌﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺮاﺳـﺘﺎی ﮔﻨﺎھﮑﺎران ﺑﮭﺎی آن را‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؟ در اﯾﻦ ﺟﺴـﺘﺎر‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﮫ ﭘﺮﺳـﺶھﺎی ﻣﻄﺮوﺣﮫ و رﻓﻊ اﺑﮭﺎم در ﻣﻮﺿـﻮﻋﯽ ﭼﻮن روﯾﮑﺮد‬
‫ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﺑﮫ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴ ـﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﺑﺮرﺳ ـﯽ ﻣﻔﮭﻮم »داوری ﺧﺪاوﻧﺪ« ﭘﺮداﺧﺘﮫ ﺷ ـﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑرای درک درﺳــت داوری اﻻھﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾد‬
‫ﺳﺎﺧﺗﺎر آﻓرﯾﻧش را ﻣورد ﺑررﺳﯽ ﻗرار داد‪.‬‬

‫ﺧﻠﻘت راﺑطﮫﻣﻧد‬
‫ﯾﮑﯽ از وﯾژﮔﯽھﺎی اﺳـﺎﺳـﯽ در آﻓرﯾﻧش ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧوﻋﯽ ﻣﮭمﺗرﯾن وﯾژﮔﯽ آن اﺳـت‪ ،‬راﺑطﮫﻣﻧدی ﺧﻠﻘت ﻧﯾﮑوی ﺧداﺳـت‪.‬‬
‫ﺑﻧﺎ ﺑر ﺑﺎور ﻣﺳ ـﯾﺣﯽ‪-‬ﯾﮭودی ﺧدا ﮐﻧﺗرل ھﻣﮫﭼﯾز را در دﺳ ـت دارد‪ .‬او ﭘﺎدﺷ ـﺎه اﺳ ـت و ﺑر ھﻣﮫﭼﯾز ﺑﺎ ﻗدرت ﻣطﻠق ﺣﮑﻣراﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻧد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑرﺧﻼف ﺧدای دوراﻓﺗﺎده و ﻏﯾِر راﺑطﮫﻣﻧد ﺧداﺑﺎوری ﮐﻼﺳ ـﯾﮏ‪ ،‬در ھﻣﺎن ﺣﺎل ﻣراﻗب ھﻣﮫﭼﯾز اﺳ ـت و ﺑﮫ ﺧﻠﻘت‬
‫ﺧوﯾش اھﻣﯾت ﻣﯽدھد‪ ١.‬ﭘوﻟس رﺳـول ﺑﺎ ﺑﮫ ﭼﺎﻟش ﮐﺷـﺎﻧدن ﺗﻔﮑر ﻓﻠﺳـﻔﯽ ﯾوﻧﺎن ﺧطﺎب ﺑﮫ ﺣﺎﺿـران ﻣﺟﻣﻊ آرﯾوﭘﺎﮔوس ﻣﯽﮔوﯾد‪:‬‬
‫»زﯾرا در اوﺳـت ﮐﮫ زﻧدﮔﯽ و ھﺳـﺗﯽ و ﺣرﮐت دارﯾم‪» ٢«.‬ھﻧری ﻧﯾوﻣن« در ارﺗﺑﺎط ﺑﺎ ﺧداﯾﯽ ﺣﺎﺿـر و دﺧﯾل در ﺧﻠﻘتاش‬
‫ﻣ ﯽﻧوﯾﺳد‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪John S. Feinberg, No One Like Him: The Doctrine of God (Illinois: Crossway Books, 2006), 32.‬‬
‫‪ ٢‬اﻋﻤﺎل رﺳﻮﻻن ‪ ،٢٨ :١٧‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﻼم‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫»ﺧدا ﭼﻧﺎن در اﯾن ﺟﮭﺎن دﺧﯾل اﺳــت و ﺑﺎ ﺣﺿــورش در آن‪ِ ،‬اﻋﻣﺎل ﻣﺷــﯾتاش ﺑر آن‪ ،‬و ﺗﺎﺛﯾر‬
‫ﮔذاﺷـﺗن ﺑر آن‪ ،‬طوری آن را در آﻏوش ﮔرﻓﺗﮫ ﮐﮫ ﺑﮫ راﺳـﺗﯽ ﺑدون ژرفاﻧدﯾﺷـﯽ در ﺟﻧﺑﮫھﺎﯾﯽ از‬
‫‪٣‬‬
‫ﺧدا‪ ،‬ﻧﻣﯽﺗواﻧﯾم در ﻣورد ﺟﮭﺎن ﺑﮫ ﺗﻌﻣق و ﺗﻔﮑر ﺑﭘردازﯾم‪«.‬‬
‫اﯾن ﻣﻔﮭوم اﻻھﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺳـــﺎدﮔﯽ ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی دﺧﯾل ﺑودن ﺧدا در ھﻣﮫ ﺟﻧﺑﮫھﺎ و روﯾدادھﺎی آﻓرﯾﻧش اﺳـــت‪ ٤،‬ﻣوﺟب‬
‫ﻣﯽﺷـود ﮐﮫ ﺑرﺧﯽ از ﻣﺳـﯾﺣﯾﺎن ﻣﻌﺗﻘد و ﻧﯾﮑﺧواه ﺑر اﯾن ﺑﺎور ﺑﺎﺷـﻧد ﮐﮫ اﮔر ﺧدا در ﮐﺎر اﺳـت و ﮐﻧﺗرل ھﻣﮫﭼﯾز را در دﺳـت‬
‫دارد‪ ،‬ﭘس ﻣﺎ ﻧﺑﺎﯾد در ﻣﺳــﺎﯾل ﻣﺣﯾط زﯾﺳــﺗﯽ دﺧﺎﻟت داﺷــﺗﮫ ﺑﺎﺷــﯾم و ﺑﺎﯾد ﺑﮕذارﯾم ﺧدا ﮐﺎر ﺧود را ﺑﮑﻧد‪ .‬ﻣﺷــﮑل اﯾن ﺗﻔﺳــﯾر‬
‫ﻧﺎدرﺳــت‪ ،‬ﻋدم ﺷــﻧﺎﺧت ﮐﺎرﮐرد آﻓرﯾﻧش و راﺑطﮫﻣﻧدی آن اﺳــت‪» .‬ﺑراﯾﺎن واﻟش« ﺗوﺿــﯾﺢ ﻣﯽدھد ﮐﮫ ﺧﻠﻘت ﺧدا ﭼﻧدوﺟﮭﯽ‬
‫اﺳــت و ھﻣﮫ ﻣوﺟودات در واﺑﺳــﺗﮕﯽ ﻣﺗﻘﺎﺑل و ﻣﻧﺳــﺟم ﻋﻣل ﻣﯽﮐﻧﻧد‪ .‬اﯾن ﻧﮫﺗﻧﮭﺎ در راﺑطﮫ ﻣوﺟودات دﯾده ﻣﯽﺷــود‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ در‬
‫‪٥‬‬
‫ﺗﻣﺎم اﺑﻌﺎد ﺣﯾﺎت ﺑﺷری ﻧﯾز ﺻﺎدق اﺳت‪.‬‬
‫طﺑﯾﻌﯽ اﺳــ ـت ﮐﮫ اﺛرات اﻋﻣﺎل اﻧﺳــ ـﺎنﻣﺣوراﻧﮫ و ﺑتﭘرﺳــ ـﺗﺎﻧﮫ ﺑر ﺗﻣﺎﻣﯽ ﺧﻠﻘت اﺛر ﺑﮕذارد‪» .‬ﻣوﻟﺗﻣن« ﺑﮫ زﯾﺑﺎﯾﯽ‬
‫اﺳـ ـﺗدﻻل ﻣﯽﮐﻧد ﮐﮫ اﮔر اﻧﺳـ ـﺎن ﺧود ﺑﺧﺷـ ـﯽ اﻧﻔﮑﺎکﻧﺎﭘذﯾر از طﺑﯾﻌت اﺳـ ـت‪» ،‬ﭘس ھر ﺗﺧرﯾﺑﯽ در طﺑﯾﻌت‪ ،‬ﻧﺎﮔزﯾر ﺷـ ـﺎﻣل‬
‫ﻋﻧﺻ ـری از ﺧودوﯾراﻧﮕری اﻧﺳ ـﺎن ﺧواھد ﺑود‪ ٦«.‬اﻧﺳ ـﺎن ﺑﮫ ﻗدری در ﺑﺎﻓت ﺧﻠﻘت ﮔره ﺧورده ﮐﮫ »دﻧﯾس ادوارد«‪ ،‬اﻻھﯾﺎت‬
‫ﻣﻌﺎﺻـر را اﻻھﯾﺎت »اﻧﺳـﺎن در راﺑطﮫ ﺑﺎ ﺳـﺎﯾر ﻣﺧﻠوﻗﺎت« ﻣﯽداﻧد‪ ٧.‬از اﯾنرو‪ ،‬ﺟﮭﺎنﺑﯾﻧﯽ ﮐﺗﺎبﻣﻘدﺳـﯽ ﺑرﺧﻼف ﺑﺳـﯾﺎری از‬
‫ﻧظﺎمھﺎی دﯾﮕر ﮐﺎﻣﻼ ﺧداﻣﺣور‪ ٨‬اﺳ ـت‪ .‬ھر ﭼﻧد در ﺳ ـﺎﺧﺗﺎر ﻋﮭد ﻋﺗﯾق و ﻋﮭد ﺟدﯾد اﻧﺳ ـﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺳ ـﯾﺎر وﯾژهای در ﺧﻠﻘت‬
‫‪٩‬‬
‫ﺧدا دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑر اﺳﺎس اﯾن دﯾدﮔﺎه ﺧداﻣﺣوراﻧﮫ او ﻣرﮐز ﻋﺎﻟم ﻧﯾﺳت‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﻋﺿوی در ﺟﺎﻣﻌﮫ آﻓرﯾﻧش اﺳت‪.‬‬
‫از ﻣﮭمﺗرﯾن اﯾن ﺗﺎﺛﯾرات‪ ،‬اﺛراﺗﯽ اﺳــت ﮐﮫ ﺑر اﺳــﺎس زﺑﺎن ﮐﺗﺎبﻣﻘدس‪ ،‬ﻣﺑﺗﻧﯽ ﺑر ﻋﮭد ְבּ ִרית )‪ (Berith‬ﻣﯽﺑﺎﺷــﻧد‪.‬‬
‫رواﯾت ﻋﮭد ﻋﺗﯾق‪ ،‬ﻧﻣوداری ﺳـــﯾﻧوﺳـــﯽ از راﺑطﮫ ﻗوم ﺧدا ﺑﺎ ﺧداﺳـــت و در ھﻣﺎن ﺣﺎل‪ ،‬رواﯾﺗﯽ از وﺿـــﻌﯾت زﻣﯾن ֶאֶרץ‬
‫)‪ (Eretz‬ﻣﯽﺑﺎﺷــﺪ‪» .‬ﮐرﯾﺳــﺗوﻓر راﯾت« درﺑﺎره ﺗﺛﻧﯾﮫ ‪ ٣٠-٢٨‬ﮐﮫ ﻣﻌرف ﻋﮭد ﻣوﺳــﺎﯾﯽ اﺳــت‪ ،‬ﻣﯽﻧوﯾﺳــد‪» :‬ﺧود زﻣﯾن‪ ،‬ھم‬
‫ﻋرﺻـــﮫ و ھم ﻋﺎﻣل ﺑرﮐت ﯾﺎ ﻟﻌﻧت ﺧداوﻧد ﺧواھد ﺑود«‪ ١٠.‬ﮐﺗﺎبﻣﻘدس ﺑﺎرھﺎ در ﺻـــﺣﺑت از زﻣﯾن‪ ،‬از ﻓﻌل ﻣﻌﻠوم اﺳـــﺗﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻧد و اﯾن ﮔواھﯽ ﺑر ﻓﻌﺎل داﻧﺳــــﺗن ﺧود زﻣﯾن اﺳــــت‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻧوان ﻣﺛﺎل‪ ،‬در ﻣزﻣور ‪ ۴ :٩٨‬و ‪ ،٨-٧‬از زﻣﯾن و ﻧﮭر ﭼﻧﺎن‬
‫ﺻـﺣﺑت ﻣﯽﺷـود ﮐﮫ ﮔوﯾﯽ ﺧود ﻣوﺟودی زﻧده اﺳـت‪ .‬زﻣﯾن ﻧﮫﺗﻧﮭﺎ ﺑﮫ اﻋﻣﺎل ﻣﮭرﺑﺎﻧﺎﻧﮫ ﺧدا واﮐﻧش ﻣﺛﺑت دارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﮫ ھﻧﮕﺎم‬
‫ﻧﺎﻓرﻣﺎﻧﯽ ﻗوم ﺧدا و ﺑتﭘرﺳﺗﯽ اﻧﺳﺎن ﻧﯾز واﮐﻧش ﻣﻧﻔﯽ دارد‪.‬‬
‫اﯾن ﻣوﺿ ـوع ﺑﮫ ﻓراواﻧﯽ در ﻧوﺷ ـﺗﮫھﺎی ﻧﺑوﺗﯽ دﯾده ﻣﯽﺷ ـود؛ ھوﺷ ـﻊ ‪ ٣-١ :۴‬ﭘﯾﺎﻣدھﺎی ﻓﺎﺟﻌﮫﺑﺎر ﻣﺣﯾط زﯾﺳ ـﺗﯽ را‬
‫ﻧﺗﯾﺟﮫ ﻣﺳـﺗﻘﯾم ﺷـﮑﺳـت اﺧﻼﻗﯽ ﻗوم ﻣﻌرﻓﯽ ﻣﯽﮐﻧد‪» .‬دﯾو ﺑوﮐﻠس« ﺑر اﺳـﺎس رواﯾت ﭘﯾداﯾش‪ ،‬راﺑطﮫ اﻧﺳـﺎن ﺑﺎ ﺧدا و راﺑطﮫ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻠﻘت را ﺑﮫ ﺷــﮑل ﻣﺛﻠث ﺗﺻــوﯾر ﻣﯽﮐﻧد‪ .‬ﺧدا در راس اﯾن ﻣﺛﻠث اﺳــت و اﻧﺳــﺎن و دﯾﮕر ﻣﺧﻠوﻗﺎت‪ ،‬دو راس دﯾﮕر را‬
‫ﺗﺷـﮑﯾل ﻣﯽدھﻧد‪ .‬ھر ﻧوع ﺧﻠل و ﺷـﮑﺳـﺗﯽ در ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﯾﮫھﺎی اﯾن ﻣﺛﻠث‪ ،‬ﺑر دﯾﮕری ﻧﯾز اﺛر ﻣﺳـﺗﻘﯾم دارد‪ ١١.‬اﯾن ﺗﺻـوﯾر ﮐﮫ‬

‫‪ ٣‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪٧١ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪ ٤‬ھﻤﺎن‪٧٢ ،‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Brian Walsh & Richard J. Middleton, The Transforming Vision: Shaping a Christian Worldview (Illinois: Intervarsity Press, 1984), 153.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Jurgen Moltmann, in foreword to Sigurd Bergmann, Creation Set Free: The Spirit as Liberator of Nature, trans. Douglas Scott (Grand Rapid:‬‬
‫‪Eerdmans, 2005), vii.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Denis Edwards, Ecology at the Heart of Faith (New York: Orbis, 2006), 7.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Theocentric‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Jurgen Molmann, God in Creation: A New Theology of Creation and the Spirit of God (San Francisco: Harper & Row, 1985), 31.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Christopher. J. H. Wright, Living as the People of God (Grand Rapid: InterVarsity Press,1983). 48.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Dave Bookless, Planetwise: Dare to Care for God's World (Nottingham: Intervarsity press, 2008), 47.‬‬
‫‪3‬‬

‫ﮐﺎﻣﻼً ھﻣﺳـو ﺑﺎ ﻣﺑﺎﺣث دﯾﮕر ﻣطروﺣﮫ در اﯾن ﺳـرﻓﺻـل ﻣﯽﺑﺎﺷـد‪ ،‬ﻧﺷـﺎن ﻣﯽدھد ﮐﮫ ﭼطور ﺷـﮑﺳـﺗﮫﺷـدن راﺑطﮫ اﻧﺳـﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻟق‪،‬‬
‫ﺑﮫ طور ﻣﺳﺗﻘﯾم ﺑر ﭘﺎﯾداری اﯾن ﻣﺛﻠث‪ ،‬ﯾﻌﻧﯽ ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺧﻠﻘت ﻧﯾز اﺛر ﻣﯽﮔذارد‪.‬‬
‫در اﺷـﻌﯾﺎ ‪ ۵ :٢۴‬آﺷـﮑﺎرا ﺑﺧش ﺑزرﮔﯽ از ﻣﺷـﮑل زﻣﯾن را ﺷـﮑﺳـﺗن »ﻋﮭد ﺟﺎوداﻧﯽ« ﺗوﺳـط ﺳـﺎﮐﻧﺎن زﻣﯾن ﻣﯽداﻧد‪.‬‬
‫ھرﭼﻧد اﻧﺳـﺎن ﻣﻘﺻـر اﺻـﻠﯽ اﺳـت‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﮫ ﻧظر ﻣﯽرﺳـد ﻧﮫ ﻓﻘط ﺑﮫ ﻋﮭد ﻣوﺳـﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻋﮭد ﺧدا ﺑﺎ ﺗﻣﺎم ﺳـﺎﮐﻧﺎن زﻣﯾن در ﻋﮭد‬
‫ﻧوح ﻧﯾز اﺷـــﺎره دارد‪ ١٢.‬ھﻣﭼﻧﯾن در ﻣﯾﮑﺎه ‪ ١۵-١۴ :۶‬و ﺣّﺟﯽ ‪ ١١-١٠ :١‬ﻣﯽﺗوان ﺗﺷـــﺎﺑﮫ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘذﯾری ﺑﯾن اﯾن ﻧﺑوتھﺎ و‬
‫داوریھﺎ و ﻋﮭد ﻣوﺳﺎﯾﯽ ﻣﺷﺎھده ﻧﻣود‪.‬‬
‫»ﺗرﻧس ﻓرﺗﺎﯾم« در ﺑررﺳـﯽ ارﻣﯾﺎ از اﺳـﺗﻌﺎره ﺗﺎرﻋﻧﮑﺑوت اﺳـﺗﻔﺎده ﻣﯽﮐﻧد‪ .‬ﮔوﯾﯽ ﺟﮭﺎن‪ ،‬ﺗﺎرﻋﻧﮑﺑوﺗﯽ ﻏولآﺳـﺎﺳـت‬
‫ﮐﮫ ھر ﻋﻣﻠﯽ در آن ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽﯾﺎﺑد و ﺑﺎ ارﺗﻌﺎش ﺗﺎر‪ ،‬ﺗﻣﺎم ﺟﮭﺎن ﺑﺎ درﺟﺎت ﻣﺧﺗﻠف ﺑﮫ ارﺗﻌﺎش درﻣﯽآﯾد‪ .‬ارﻣﯾﺎ ﻧﺷـــﺎن ﻣﯽدھد‬
‫ﮐﮫ ﭼطور ﮔﻧﺎه اﻧﺳــﺎن ﻧﮫ ﻓﻘط ﺑر زﻣﯾن ﮐﮫ ﺑر ﮐل ﮐﯾﮭﺎن اﺛر ﻣﯽﮔذارد؛‪ ١٣‬ﺑﮫ ﻋﻧوان ﻣﺛﺎل‪ ،‬ﺑﺎران ﺑﺎزداﺷــﺗﮫ ﻣﯽﺷــود )‪،(٣ :٣‬‬
‫ﺣﯾواﻧﺎت و ﭘرﻧدﮔﺎن از ﺑﯾن ﻣﯽروﻧد )‪.(۴ :١٢‬‬

‫ﺧﻠﻘت ﻧظمﯾﺎﻓﺗﮫ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎھﯾم ﻣﮭم در ﺗﻔﮑر ﺑﺎﺳـﺗﺎن و ﺑﮫ وﯾژه اﻗوام و ﺗﻣدنھﺎی ﺑﯾناﻟﻧﮭرﯾﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺿـﺎد ﺑﯾن ﻧظم و ﺑﯽﻧظﻣﯽ اﺳـت‪ .‬اﯾن‬
‫ﻣوﺿـ ـوع ﺗﺻـ ـوﯾری ﻣﮭم در ﻣﻔﺎھﯾم آﻓرﯾﻧش و ھﻣﭼﻧﯾن ﺑﺣث ﺷـ ـرارت در اﯾن ادﯾﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷـ ـﻧد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻧوان ﻧﻣوﻧﮫ‪ ،‬ﻣﯽﺗوان ﺑﮫ‬
‫اﺳـطوره اوﮔﺎرﯾﺗﯽ »ﺑﻌل« ﮐﮫ اﺣﺗﻣﺎﻻً ﺑرای اﺳـراﺋﯾﻠﯾﺎن آﺷـﻧﺎ ﺑود‪ ،‬اﺷـﺎره ﻧﻣود‪ .‬ﺑﮫ اﻋﺗﻘﺎد »روﻧﺎﻟد ﺳـﯾﻣﮑﯾن« اﺳـطوره ﺑﻌل ﺑﮫ‬
‫روﺷــــﻧﯽ ﺑـﮫ ﺳـــ ـﺎﺧﺗـﺎرھـﺎ و ﻧظم ﺟﮭـﺎن ﻣﯽﭘردازد‪ .‬در اﯾن اﺳــــطوره‪ ،‬اﺑﺗـدا »درﯾـﺎ« ﮐـﮫ ﻣﯽﺗوان آن را ﻣﺗرادف ﺧـدای ﺑـﺎﺑﻠﯽ‬
‫»ﺗﯾﺎﻣت« و ﻧﻣﺎد ھرجوﻣرج ﯾﺎ ﺑﯽﻧظﻣﯽ داﻧﺳـت‪ ،‬ﻗدرت »ِال« را ﮐﮫ ﭘدر ﺧداﯾﺎن و ﺑﮫ ﻧوﻋﯽ ﺧﺎﻟق ﻣﺧﻠوﻗﺎت اﺳـت‪ ،‬در ﺟﮭﺎن‬
‫ﮐﺑﯾر ﺑﮫ ﭼﺎﻟش ﻣﯽﮐﺷـد و از او ﻣﯽﺧواھد ﮐﮫ »ﺑﻌل« را ﺗﺳـﻠﯾم او ﮐﻧد‪ .‬اﻣﺎ »ﺑﻌل« ﺑﺎ ﺷـﮑﺳـت دادن »درﯾﺎ«‪ ،‬ﻧظم را ﺑﮫ ﺟﮭﺎن‬
‫‪١٤‬‬
‫ﮐﺑﯾر ﺑﺎزﻣﯽﮔرداﻧد و ﺧود را ﻓرﻣﺎﻧروای ﺟﮭﺎن ﺻﻐﯾر اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻧد‪.‬‬
‫ھﻣﯾن ﻣوﺿـوع را ﻣﯽﺗوان ﺑﮫ ﺷـﮑل ﻣﺷـﺧﺻـﯽ در ﺗﻣﺎم رواﯾت ﻋﮭد ﻋﺗﯾق ﻧﯾز دﻧﺑﺎل ﻧﻣود‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﺎھﯾم‬
‫ﺑﺳـﯾﺎر ﻣﮭم در ﺗﻌرﯾف ﺧﻠﻘت ﭼﻧﺎنﮐﮫ در ﭘﯾداﯾش ‪ ٢۶-٢ :١‬ﻣطرح ﻣﯽﺷـود و در ﻣﺎﺑﻘﯽ ﻋﮭد ﻋﺗﯾق ﻧﯾز ﺟﺎری و ﺳـﺎری اﺳـت‬
‫)اﯾوب ‪١۵-۴ :٣٨‬؛ اﻣﺛﺎل ‪ ٢٣-٢٢ :٨‬و ‪٣٠-٢٧‬؛ ﻣزﻣور ‪١۵-١٣ :٧۴‬؛ ﻣزﻣور ‪ ،(١٠۴‬ﺑﮫ ﻧظم درآوردن ﺑﯽﻧظﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯽﺷﮑﻠﯽ‬
‫ﺑﮫ ﺷ ـﮑل‪ ،‬ﺑﯽﺳ ـﺎﻣﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﺳ ـﺎﻣﺎﻧﯽ و ﺑﮫ ﻋﺑﺎرﺗﯽ ﺳ ـﺎﺧﺗﺎر و ﺟﮭت دادن ﺑﮫ ھر ﭘدﯾده و ﭘدﯾداری اﺳ ـت‪ .‬اﻟﺑﺗﮫ ﭘرواﺿ ـﺢ اﺳ ـت ﮐﮫ‬
‫رواﯾت ﭘﯾداﯾش ﺗﻔﺎوتھﺎی ﺑﻧﯾﺎدﯾﻧﯽ ﺑﺎ اﺳـﺎطﯾر اوﮔﺎرﯾﺗﯽ و ﺑﺎﺑﻠﯽ دارد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻧوان ﻣﺛﺎل‪ ،‬ﺑرﺧﻼف اﺳـطوره ﺑﺎﺑﻠﯽ »اﻧوﻣﺎآﻟﯾش«‪،‬‬
‫ھﯾوﻻھﺎی درﯾﺎ ﻧﻣﺎدی از ھرجو ﻣرجھﺎی اوﻟﯾﮫ ﻧﯾﺳﺗﻧد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺻرﻓﺎ ً ﻣوﺟوداﺗﯽ ھﺳﺗﻧد ﮐﮫ در روز ﭘﻧﺟم ﺗوﺳط ﺧدا و ﺑﮫ ﻓرﻣﺎن‬
‫او ﺧﻠق ﺷــــدﻧـد‪ ،‬ﯾـﺎ »درﯾـﺎ« ﮐـﮫ ﻣﯽﺗواﻧـد ﻧﻣـﺎد ھرجوﻣرج ﻗﻠﻣـدادش ﻧﻣود‪ ،‬ھرﮔز در ﻣﺧـﺎﻟﻔـت ﺑـﺎ ﺧـدا ﻧﯾﺳــــت‪ ،‬ﺑﻠﮑـﮫ ﮐـﺎﻣﻼ ﺗﺣـت‬
‫‪١٥‬‬
‫ﻓرﻣﺎن اوﺳت‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Jonathan A. Moo, Douglas J. Moo, Creation Care: A Biblical Theology of the Natural World (Michigan: Zondervan, 2018), 106.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Terence E. Fretheim, God and World in Old Testament: A Relational Theology of Creation (Nashville: Abingdon Press,2005), 231.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Ronald A. Simkins, Creator and Creation: Nature in the Worldview of Ancient Israel (MA: Hendrickson Publishers ,1994), 51-54.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪Ibid, 56.‬‬
‫‪4‬‬

‫ﺷـ ـﺎﯾد در ﻧﮕﺎه اول ﺑﮫ ﻧظر ﺑرﺳـ ـد ﮐﮫ اﯾن ﺟﮭﺎنﺑﯾﻧﯽ ﯾﺎ دﯾدﮔﺎه ﺑﺎ ﺗﻌرﯾف اﻻھﯾﺎﺗﯽ ﻣﺳـ ـﯾﺣﯾت از ﭘﯾداﯾش ﺗﻔﺎوت دارد‪.‬‬
‫اﻻھﯾﺎت ﻣﺳـﯾﺣﯽ راﺳـتدﯾن‪ ،‬ﺧﻠﻘت را آﻓرﯾﻧش از ﻧﯾﺳـﺗﯽ‪ ١٦‬ﺗوﺳـط ﺧدا ﺗﻌرﯾف ﻣﯽﮐﻧد‪ ١٧.‬ﭘرﺳـش اﯾن اﺳـت ﮐﮫ آﯾﺎ ﻣﯽﺗوان اﯾن‬
‫ﻣﻔﮭوم را از ﻋﮭد ﻋﺗﯾق ﻧﯾز ﺑﮫ روﺷ ـﻧﯽ اﺳ ـﺗﻧﺑﺎط ﻧﻣود؟ ﻓﻌل ﻋﺑری ָבָּרא )'‪ (bara‬ﮐﮫ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪ ١‬آﻣﺪه‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺮای ﮐﺎر ﺧﺪا ﺑﮫ‬
‫ﮐﺎر رﻓﺘﮫ اﺳﺖ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ واژهھﺎی دﯾﮕﺮ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺷﮑﻞ ﻣﻮازی ﺑﺎ اﯾﻦ واژه در ﮐﺘﺐ ﻧﺒﻮﺗﯽ ﯾﺎ ﻣﺰاﻣﯿﺮ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺮای ﻋﻤﻞ ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ‬
‫ﯾﺎ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﯽ اﻧﺴـ ـﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ؛ اﻓﻌﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ָﬠָשׂה ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی »ﺳـ ـﺎﺧﺘﻦ ﯾﺎ اﻧﺠﺎم دادن« )اﺷـ ـﻌﯿﺎ ‪٢٠ :۴١‬؛ ﻋﺎﻣﻮس ‪:۴‬‬
‫‪ (١٣‬و ָיַצר ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﺷ ـﮑﻞ دادن )اﺷ ـﻌﯿﺎ ‪ .(١ :۴٣‬از ﻧﻈﺮ »ﮐﺎرل ھﺎﯾﻨﺰ ﺑﺮﻧﮭﺎرت« اﯾﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﮑﺴ ـﺎنﺳ ـﺎزی ﻣﻌﻨﺎی ָבָּרא ﺑﺎ‬
‫اﻓﻌﺎل دﯾﮕﺮی ﻣﯽﺷ ـﻮد ﮐﮫ در ﯾﮏ آﯾﮫ ﺑﮫ ﮐﺎر رﻓﺘﮫاﻧﺪ‪ ١٨.‬ﺷ ـﺎﯾﺪ اﯾﻦ واژه ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ »ﻣﯿﻼرد ارﯾﮑﺴ ـﻮن« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﯾﮏ اﺑﮋه ﻣﻮﺟﻮد اﺷـ ـﺎره داﺷـ ـﺘﮫ ﺑﺎﺷـ ـﺪ و ﺧﺎﻟﻖ روی آن ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺷـ ـﮑﻠﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ظﺎھﺮ ﻧﻤﯽﺷـ ـﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻗﻄﻌﯿﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ از ﻧﯿﺴﺘﯽ را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در واﻗﻊ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه اﻻھﯿﺎﺗﯽ در دوران ﮐﻠﯿﺴـﺎ و در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﮫ ﺑﺪﻋﺘﯽ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﮫ ﺑﺮآﻣﺪه از ﻓﻠﺴـﻔﮫ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ٢٠.‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻔﮭﻮم اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳـﻂ اﻓﻼطﻮن ﻣﻄﺮح ﺷـﺪ‪ .‬او در ﯾﮑﯽ از ﺑﺨﺶھﺎی ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎی »ﺗﯿﻤﺎﺋﻮس« ﺑﮫ ﺻـﻨﻌﺘﮕﺮی اﻻھﯽ اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎر ﺑﺮ روی ﻣﺎدهای ازﻟﯽ و ﻧﺎﻣﺨﻠﻮق‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﯽ اﯾﻦ ﺟﮭﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸـ ـﮫ ﺑﻌﺪھﺎ ﺗﻮﺳـ ـﻂ ﻧﻮﯾﺴـ ـﻨﺪﮔﺎن و ﻓﻼﺳـ ـﻔﮫ‬
‫ﻧﺎﺳــﺘﯿﮑﯽ ﺗﻮﺳــﻌﮫ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﺴــﯿﺤﯿﺖ اﺛﺮ ﮔﺬاﺷــﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ اﻓﺮادی ھﻤﭽﻮن »ﺗﺌﻮﻓﯿﻠﻮس اﻧﻄﺎﮐﯿﮫای« و »ژوﺳــﺘﯿﻦ« و ﺣﺘﺎ‬
‫»اورﯾﺠﯿﻦ« ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸـﮫ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺳـﻌﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ وﺟﻮد ﺷـﺮ را ﺑﮫ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮدن و ﺿـﻌﻒ اﯾﻦ ﻣﺎده‬
‫ازﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ دھﻨﺪ‪.‬‬
‫»اﯾﺮﻧـﺎﺋﻮس« در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ اﯾﺴــــﺘـﺎد و ﺗـﺎﮐﯿـﺪ ﮐﺮد ﮐـﮫ ﺧـﺪا ھﻤـﮫﭼﯿﺰ را از ﻋـﺪم آﻓﺮﯾـﺪه و آﻓﺮﯾﻨﺶ ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ و ﺧﯿﺮ ذاﺗﯽ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬از ﺳـﻮی دﯾﮕﺮ‪» ،‬ﺗﺮﺗﻮﻟﯿﺎن« در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺳـﻨﺖ ﻓﻠﺴـﻔﯽ دﯾﮕﺮی ﮐﮫ ﺑﺮآﻣﺪه از ﻓﻠﺴـﻔﮫ ارﺳـﻄﻮﯾﯽ ﺑﻮد و‬
‫ﺟﮭﺎن را ﺧﻮدﺑﺴــﻨﺪه و ﺑﮫ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺪون اﺗﮑﺎ ﺑﮫ ﺗﮑﯿﮫﮔﺎھﯽ ﻣﯽداﻧﺴــﺖ‪ ،‬اﻋﻼن ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﺟﮭﺎن ﻣﺨﻠﻮق ﮐﺎﻣﻼ واﺑﺴــﺘﮫ ﺑﮫ اﺧﺘﯿﺎر و‬
‫ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﺧﺪاﺳــﺖ‪ ٢١.‬اﯾﻦ ﺗﻌﺎرﯾﻒ اﻻھﯿﺎﺗﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﮑﯿﮫ ﺑﺮ آﯾﺎت ﻋﮭﺪﺟﺪﯾﺪی ﺑﮫ روﺷــﻨﯽ ﺑﯿﺸــﺘﺮی اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻮد و آن را‬
‫‪٢٢‬‬
‫ھﻢراﺳﺘﺎ ﺑﺎ آﯾﮫ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺪاﯾﺶ داﻧﺴﺖ‪ .‬آﻧﭽﮫ در ﺟﻤﻠﮫ ﻧﺨﺴﺖ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺎﻣﮫ ﻧﯿﻘﯿﮫ آﻣﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد آﻧﭽﮫ ﮐﮫ از آﯾﺎت دوم ﺑﮫ ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺑﺎب ﻧﺨﺴـﺖ و در ﺳـﺮﺗﺎﺳـﺮ ﻋﮭﺪﻋﺘﯿﻖ دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺧﻠﻘﺘﯽ‬
‫ﻧﻈﻢﯾﺎﻓﺘﮫ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ ﺧﺪا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯽﺷـﮑﻞ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ از ﭘﯿﺶ آﻓﺮﯾﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﮫ ﺑﺴـﯿﺎری‬
‫از اﻻھﯿﺎتداﻧﺎن‪ ،‬آن را آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺛﺎﻧﻮی ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ٢٣.‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ »ﯾﻮﺟﯿﻦ ﭘﯿﺘﺮﺳـﻮن«‪» ،‬آﺷـﻔﺘﮕﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺶﺷـﺮط ﺧﻠﻖ و ﺧﻼﻗﯿﺖ‬
‫اﺳ ـﺖ«‪ ٢٤.‬آﻧﭽﮫ در اﺑﺘﺪای ﺷ ـﮑﻞﮔﯿﺮی زﻣﯿﻦ رخ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺗﺼ ـﻮﯾﺮی آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ اﺳ ـﺖ؛ ﺷ ـﮑﻞﮔﯿﺮی ﮐﻮهھﺎ و درﯾﺎھﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ‬
‫طﻮﻓﺎنھﺎ و زﻟﺰﻟﮫھﺎ و آﺗﺸﻔﺸﺎنھﺎی ﺑﺰرگ ﮐﮫ آن را اﻣﺮوزه ﺑﻼﯾﺎی طﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ھﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﯿﺎن ھﻤﯿﻦ آﺷﻔﺘﮕﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺞ ﻋﺸﻖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ و آراﻣﺶ در اﻓﻘﯽ ﮐﮫ روح ﺧﺪا ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪Creato ex nihilo‬‬
‫‪17‬‬
‫‪Millard J. Erickson, Christian Theology (Michigan: Baker Academic, 2013), 342.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪Ibid, 340.‬‬
‫‪19‬‬
‫‪Ibid, 340-341.‬‬
‫‪ ٢٠‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪١٩ ،‬‬
‫‪ ٢١‬آﻟﯿﺴﺘﺮ ﻣﮏ ﮔﺮاث‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن‪ ،‬درﺳﻨﺎﻣﮫ اﻻھﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ )ﺗﮭﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ادﯾﺎن و ﻣﺬاھﺐ‪۴٣٩ ،(١٣٩٢ ،‬‬
‫‪ ٢٢‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ آﯾﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺘﺎ ‪٣۵ :١٣‬؛ روﻣﯿﺎن ‪١٧ :۴‬؛ ﻋﺒﺮاﻧﯿﺎن ‪٣ :۴‬؛ ‪ ١٣ :١١‬و اول ﭘﻄﺮس ‪ ٢٠ :١‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪٢٣‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪١٩ ،‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Eugene Peterson, Under the Unpredictable Plant: An Exploration in Vocational Holiness (Grand Rapid: Eerdmans, 1994), 63.‬‬
‫‪5‬‬

‫اﯾﻦ ﺻــﺤﻨﮫ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ ﻧﻘﺎﺷــﯽ ﺗﺸــﺒﯿﮫ ﮐﺮد ﮐﮫ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻨﺪ ﮐﺎردک‪ ،‬رﻧﮓھﺎ را در ھﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺑﻮم‬
‫ﻧﻘﺎﺷـ ـﯽ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﺳـ ـﭙﺲ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ‪ ،‬رﻧﮓھﺎ را در ﺟﮭﺖھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﮫ ﺣﺮﮐﺖ واﻣﯽدارد‪ .‬ھﻤﮫﭼﯿﺰ در ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮﻣﺎنھﺎی ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ‬
‫اوﺳـﺖ‪ .‬آنﭼﮫ در اﺑﺘﺪا ﺑﮫ ﻧﻈﺮ آﺷـﻔﺘﮕﯽ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶزﻣﯿﻨﮫ ﻧﻈﻤﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺟﻼل و ﺷـﮑﻮه را ﺑﮫ رخ ﻣﯽﮐﺸـﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »واﻟﺘﺮز«‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴــــﺪ‪» :‬ﺧـﺪا ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﻓﺮﻣـﺎن ﺧﻼﻗـﺎﻧـﮫ ﺧﻮد ﺑـﮫ زﻣﯿﻦ ﺑﯽﺷــــﮑـﻞ‪ ،‬ﺷــــﮑـﻞ ﻣﯽدھـﺪ و آن را ﺑـﮫ ﺻــــﻮرت ﺷــــﺎھﮑـﺎری ھﻨﺮی‬
‫‪٢٥‬‬
‫درﻣﯽآورد‪«.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﺶ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﻈﻢ و ﺧﻠﻘﺖ ﻧﻈﻢﯾﺎﻓﺘﮫ در ﻣﻔﮭﻮم داوری ﭼﯿﺴـﺖ؟ »ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ« و »ﮔﻮھﯿﻦ« ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﮐﻼم ﺧﺪا در ﺑﺮﻗﺮاری و ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﮫ »ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﺑﮫ ﺗﺼــﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸــﺪ ﮐﮫ‬
‫ﭘﯿﻮﺳــﺘﮫ و ﻣﺪاوم در ﺣﺎل ﭘﺎﺳــﺦ دادن ﺑﮫ ﮐﻼم ﺧﺪاﺳــﺖ و ﺳــﺮ ﺑﮫ ﻓﺮﻣﺎن ﮐﻼم ﺳــﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﻧﮕﮭﺪارﻧﺪه و ﺣﮑﻢراﻧﻨﺪه او دارد‪ ٢٦«.‬در‬
‫وھﻠﮫ ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﺳـﮫ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﮭﻢ ﺑﺮای »ﮐﻼم« ָדָבר )‪ (debar‬ﯾﺎ ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﺮﺧﯽ از زﺑﺎنﺷـﻨﺎﺳـﺎن »ﻓﺮﻣﺎن«‪ ٢٧‬ﺧﺪا در اﯾﻨﺠﺎ دﯾﺪه‬
‫‪٢٨‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻼم ﺧﺪا‪ ،‬ھﻢ ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﺖ و ھﻢ ﻧﮕﮭﺪارﻧﺪه؛ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮای آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻏﯿﺮﺑﺸﺮی اﻟﺰامآور اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺰﻣﻮر ‪ ١۴٧‬و ‪ ١۴٨‬اﺷـﺎراﺗﯽ آﺷـﮑﺎر ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ‪» :‬ای آذرﺧﺶ و ﺗﮕﺮگ و ﺑﺮف و اﺑﺮ‪،‬‬
‫و ای ﺑﺎدھﺎی طﻮﻓﺎﻧﯽ ﮐﮫ اﻣﺮ او را ﺑﮫ ﺟﺎ ﻣﯽآورﯾﺪ!« )ﻣﺰﻣﻮر ‪ ٢٩.(٨ :١۴٨‬ﭘﯿﺶ از ھﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫ اﺳـــﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪهھﺎ‬
‫ﮐﮫ در ﻣﻮارد ﺑﺴـﯿﺎری ﺑﻼﯾﺎی طﺒﯿﻌﯽ ﻧﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳـﺎس دﻋﻮت ﻣﺰﻣﻮرﻧﻮﯾﺲ‪ ،‬ﻗﺮار اﺳـﺖ ﺧﺪا را ﺑﺴـﺘﺎﯾﻨﺪ‪ ٣٠.‬در ﮐﺘﺎب اﯾﻮب‬
‫دو ﻋﺎﻣﻞ از ﭼﮭﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺨﺴ ـﺖ ﻣﺼ ـﯿﺒﺖ اﯾﻮب‪ ،‬ﺑﻼﯾﺎی طﺒﯿﻌﯽ ھﺴ ـﺘﻨﺪ؛‪ ٣١‬در ارﻣﯿﺎ ‪ ١۴ :٢١‬در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺷ ـﺮارت اﻧﺴ ـﺎن ﺧﺪا از‬
‫آﺗﺶﺳــــﻮزی ﺟﻨﮕـﻞ ﺑﺮای داوری ﻗﻮم ﺑﮭﺮه ﻣﯽﺑﺮد؛ ھﺠﻮم ﻣﻠﺦھـﺎ در ﯾﻮﺋﯿـﻞ ‪ ١‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ ﮐﺸـــ ـﺎورزی و ﻏـﺬاﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد؛ ارﻣﯿﺎ ‪ ٢٧‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﺒﻮﮐﺪﻧﺼـﺮ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻣﻮر داوری اﻻھﯽ ﺑﺮای ﻗﻮمھﺎﺳـﺖ‪ ،‬در آﯾﮫ ‪ ٧‬ﺧﺪا ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﺧﻮد وی‬
‫وﺣﻮش ﺻﺤﺮا را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ و ﻣﺎﻣﻮر داوری در ﮐﻨﺎر ﻧﺒﻮﮐﺪﻧﺼﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﮫ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ در ﺑﺎﻻ ﻋﻨﻮان ﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن از ﻧﻘﺶ ﺧﻠﻘﺖ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻣﻮراﻧﯽ ﺑﺮای داوری اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫اﻟﺰامآور ﺧﺪا ھﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮ اﺳــﺎس وﯾﮋﮔﯽ ﮐﻼم ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻼم در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺳــﺎزﻧﺪه و ﻧﮕﮭﺪارﻧﺪه اﺳــﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان‬
‫وﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺎھﯽ و ھﺮجوﻣﺮﺟﯽ ﮐﮫ در ﭘﺲ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن وﺟﻮد دارد را ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد؟ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﭘﺎﺳـﺦ‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﻘﺶ اﻧﺴـﺎن و راﺑﻄﮫ او ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻼم ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﻼم اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻼم ﺑﺮای ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺸـﺮی ﻏﯿﺮاﻟﺰامآور اﺳـﺖ‪ .‬واﮐﻨﺶ اﻧﺴـﺎن ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﻼم‬
‫ﻧﻘﺸﯽ ﻣﮭﻢ در ﻧﻈﻢ آﻓﺮﯾﻨﺶ دارد‪» .‬ﺟﯿﻤﺰ داون« در ﺑﺮرﺳﯽ روﻣﯿﺎن ﺑﺎب ‪ ٨‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا ھﻤﮫﭼﯿﺰ را ﺗﺴـﻠﯿﻢ اﻧﺴـﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﺴـﻠﯿﻢ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﮫ آدم ﺳـﻘﻮط ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺮای ﺷـﺮﯾﮏ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺷﺪن در ﺳﻘﻮط او ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺳ ـﻘﻮط و ﮔﻨﺎه زﻣﯿﻨﮫ ﺑﺴ ـﯿﺎری از ﺑﯽﻧﻈﻤﯽھﺎﺳ ـﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﭘﯿﺸ ـﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬ﺧﺸ ـﮑﺴ ـﺎﻟﯽ و زﻣﯿﻦھﺎی‬
‫وﯾﺮان در اﺷـﻌﯿﺎ ‪۵ :٢۴‬؛ ﮔﻨﺎه اﻧﺴـﺎن و ﺷـﮑﺴـﺘﻦ ﻋﮭﺪ ﻋﻨﻮان ﺷـﺪ‪» .‬ﻋﮭﺪ« ﭼﻨﺎنﮐﮫ دﯾﺪه ﺷـﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻨﮫ ﺣﻔﻆ راﺑﻄﮫ ﻣﺨﻠﻮق و ﺧﺎﻟﻖ ﯾﺎ‬
‫ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪی اﺳـﺖ ﮐﮫ ﻧﻈﻢ اﻻھﯽ را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳـﺎزد‪ .‬ﺷـﮑﺴـﺘﻦ ﻋﮭﺪ‪ ،‬ﭘﺎرهﮐﺮدن اﯾﻦ ﺑﻨﺪ اﺳـﺖ؛ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‬

‫‪ ٢٥‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اﺻﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ‪) ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪٢٠ ،‬‬
‫‪ ٢٦‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ‪) ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪٧۵ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪ ٢٧‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺰﻣﻮر ‪ ١٨ :١۴٧‬را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﮫ در ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره اﯾﻦ واژه »ﮐﻼم« ﺗﺮﺟﻤﮫ ﺷﺪه و در ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻣﮋده »ﻓﺮﻣﺎن«‪.‬‬
‫‪ ٢٨‬ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ‪ .‬ﮔﻮھﯿﻦ و ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‪ ،‬راﻣﯿﻦ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‪٧۵ ،(٢٠١٨ ،‬‬
‫‪ ٢٩‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﻼم‬
‫‪ ٣٠‬ﻣﺰﻣﻮر ‪٧ :١۴٨‬‬
‫‪» ٣١‬آﺗﺶ ﺧﺪا« )‪ ،(١۶ :١‬ﺗﻨﺪﺑﺎد )‪(١٨ :١‬‬
‫‪32‬‬
‫‪James D. G. Dunn, Word Biblical Commentary: Roman 1-8, 38A (Nashville: Thomas Nelson, 1988), 471.‬‬
‫‪6‬‬

‫آﺷـﻔﺘﮕﯽ دوﺑﺎره ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺎزﺗﺎبھﺎی اﯾﻦ رواﯾﺖ ﺧﻠﻘﺖ را ﻣﯽﺗﻮان در ارﻣﯿﺎ ‪ ۴‬دﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ داوری ھﻤﭽﻮن‬
‫ﻣﻌﮑﻮسﺷــﺪن ﻧﻈِﻢ ﺑﺮﻗﺮارﺷــﺪه در ﺧﻠﻘﺖ ﺑﮫ ﺗﺼــﻮﯾﺮ ﮐﺸــﯿﺪه ﻣﯽﺷــﻮد‪ ٣٣.‬در آﯾﮫ ‪ ٢٣‬از زﺑﺎن ﻧﺒﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻈﺮ‬
‫اﻓﮑﻨﺪم‪ ،‬و اﯾﻨﮏ ﺑﯽﺷـﮑﻞ و ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد؛ و ﺑﺮ آﺳـﻤﺎن‪ ،‬و ھﯿﭻ ﻧﻮر ﻧﺪاﺷـﺖ«‪ ٣٤،‬ھﻤﺎن ﺗﺼـﻮﯾﺮی اﺳـﺖ ﮐﮫ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪ ٢ :١‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ﺑﯿﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺑﮫ ھﻤﺎن آﺷﻔﺘﮕﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﮫ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ از داوری ﺧﺪا در ﺧﺸـﮑﺴـﺎﻟﯽ و وﯾﺮاﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﮐﮫ در اﺷـﻌﯿﺎ و ارﻣﯿﺎ‪ ٣٥،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮی از وﺿـﻌﯿﺖ اﺳـﻔﺒﺎر‬
‫ﮐـﻞ زﻣﯿﻦ در زﻣـﺎﻧﯽ اﺳــــﺖ ﮐـﮫ ﻣﺮدم در ﺑﯽﻋـﺪاﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺸــــﻮﻧـﺖ‪ ،‬ﮔﻨـﺎه و ﺣﺘـﺎ ﮔﻨـﺎھـﺎن ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴــــﺘﯽ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪» ٣٦.‬واﻟﺘﺮ‬
‫ﺑﺮوﮔﻤﻦ« در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ارﻣﯿـﺎ ‪ ٢۶-۴:٢٣‬ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد ھﻤﯿﻦ آﺷــــﻔﺘﮕﯽ ﺻــــﺤﺒـﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ؛ اﻣـﺎ ﻧﮑﺘـﮫ ﻣﮭﻤﯽ را در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ آﯾـﮫ ‪٢٧‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﮫ در ﺑﺤـﺚ داوری اھﻤﯿـﺖ زﯾـﺎدی دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ آﻏـﺎزﯾﻦ آﯾـﮫ ‪ ٢٧‬اﯾﻦ وﯾﺮاﻧﯽ را ﻣﻮرد ﺗـﺎﮐﯿـﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدھـﺪ‪» :‬زﯾﺮا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﯾﮑﺴـﺮه وﯾﺮان ﺧﻮاھﺪ ﺷـﺪ ‪ ،« ...‬اﻣﺎ ﺑﯽدرﻧﮓ ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ ﻣﮭﻢ ﺑﮫ آن اﺿـﺎﻓﮫ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ...» :‬اﻣﺎ آن‬
‫را ﺑﮫ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد«‪ ٣٧.‬ﺑﮫ اﻋﺘﻘﺎد »ﺑﺮوﮔﻤﻦ« اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺘﻀــﻤﻦ اﯾﻦ ﻣﻔﮭﻮم اﺳــﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎﯾﺎن و وﯾﺮاﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﮭـﺎن را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﺤﻤـﻞ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﯾﮭﻮه ﻋﻤﯿﻘـﺎ در ﻣﻮرد آﯾﻨـﺪه ﺟﮭـﺎن ﻣﺘـﺎﺛﺮ اﺳــــﺖ؛ او ﺑـﮫ ﺑﮭـﺎﯾﯽ ﮔﺰاف ﮐـﮫ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﻓﯿﺾ ﻧـﺎﻣﯿـﺪ‪،‬‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﻣﺼﻤﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻠﻘﺖ را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮﮐﺖ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫آنﭼـﮫ »ﺑﺮوﮔﻤﻦ« ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬زﯾﺮﺑﻨـﺎی اﻻھﯿـﺎت ﻧﺒﻮﺗﯽ و ﺑـﮫ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ‪ ،‬اﺳــــﺎس رواﯾـﺖ ﮐﻼن آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺟﮭـﺎنﺑﯿﻨﯽ‬
‫ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳـﯽ اﺳـﺖ‪» .‬ﺑﺮوﮔﻤﻦ« آن را »ﻧﻮﺳـﺎزی آﻓﺮﯾﻨﺶ از دل ﻧﺎاﻣﯿﺪی« ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ‪ ٣٩.‬ﺑﺎب دوم ﮐﺘﺎب ھﻮﺷـﻊ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳـﺖ از اﯾﻦ‬
‫ﺗﻀـﺎد ﻋﺠﯿﺐ‪ .‬اﺑﺘﺪا وﯾﺮاﻧﯽ و آﺷـﻔﺘﮕﯽ و ﺧﺸـﻢ ﻋﺎدﻻﻧﮫ ﺧﺪا در داوری دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد و ﻧﺎﮔﺎه از دل آن ﺳـﯿﺎھﯽ و ﺳـﺘﺮوﻧﯽ‪ ،‬رﺣﻤﺖ‬
‫و اﺣﯿﺎ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در آﯾﮫ ‪ ،١٨‬ﺧﺪا ﺑﮫ ﺧﺎطﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن اﺳ ـﺮاﺋﯿﻞ ﺑﮫ راﺑﻄﮫ ﭘﯿﺸ ـﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮐﮫ ﯾﮑﺴ ـﺮ ﻧﺎﺷ ـﯽ از‬
‫ﻓﯿﺾ و رﺣﻤﺖ اوﺳـﺖ )آﯾﮫ ‪ ،(١۴‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻـﺮی از ﺧﻠﻘﺖ ﻋﮭﺪ ﻣﯽﺑﻨﺪد ﮐﮫ ھﺮ ﮐﺪام در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺑﺮآﻣﺪه از ﮔﺴـﺴـﺖ راﺑﻄﮫ‬
‫ﻋﮭﺪ اﻧﺴـﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﺪت آﺳـﯿﺐ دﯾﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﮫ اﯾﻦ اﺣﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاری ﻧﻈﻢ ﺧﻠﻘﺖ اﺳـﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺪ اﯾﻦ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺧﻠﻘﺖ ﺑﮫ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﺑﺎروری اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺷــﻌﯿﺎ ‪ ،١٩-١٨ :۴۵‬ﺧﺪا دو ﺑﺎر ﺑﮫ ֹתּהוּ )‪ (tohu‬اﺷــﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن واژهای اﺳــﺖ ﮐﮫ در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪ ٢ :١‬ﺑﮫ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﮐﺎر رﻓﺘﮫ و اﺷ ـﺎره ﺑﮫ »ﺑﯽﺷ ـﮑﻠﯽ« ﯾﺎ »آﺷ ـﻔﺘﮕﯽ« دارد‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ در اﯾﻦﺟﺎ ﻣﯽﺗﻮان »ﻋﺒﺚ«‪» ،‬ﺑﺎﯾﺮ و ﺗﮭﯽ« ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫او ھﺮ دو ﺑﺎر ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﺧﻠﻘﺖ را ﺑﺮای »آﺷﻔﺘﮕﯽ«‪» ،‬ﺗﮭﯽ و ﺑﺎﯾﺮ ﺑﻮدن« و »ﺑﯽﺛﻤﺮی« ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﯽ‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺪ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬
‫را ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺘﺮادف ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و ﺷـﺮاﯾﻂ ﺗﺒﻌﯿﺪ را ﺑﮫ ﺧﺎطﺮ داوری‪ ،‬ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ در آﺷـﻔﺘﮕﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﭘﺎﺳـﺦ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮی ﻣﺘﻀـﺎد اﺳـﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻠﻘﺘﯽ ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﭘﺮﺛﻤﺮ و ﺑﺮﮐﺖﯾﺎﻓﺘﮫ ﮐﮫ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﭘﯿﺎم اﻣﯿﺪﺑﺨﺶ ﻧﺒﯽ در‬
‫دﺳـﺘﺮس ﻗﻮم و ﺟﮭﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ را در اﺷـﻌﯿﺎ ‪ ۵-۴ :۶٢‬ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ آﺷـﮑﺎرﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ؛ ﺟﺎﯾﯽﮐﮫ »ﻣﺘﺮوک« و »وﯾﺮاﻧﮫ« در‬
‫‪٤٢‬‬
‫رﺣﻤﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ »اﺷﺘﯿﺎق ﻣﻦ« و »ﻣﺘﺎھﻞ«‪٤١‬ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Jonathan A. Moo, Douglas J. Moo, Creation Care: A Biblical Theology of the Natural World (Michigan: Zondervan, 2018), 106.‬‬
‫‪ ٣٤‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﻼم‬
‫‪ ٣٥‬ارﻣﯿﺎ ‪ ١٣ :١٢‬ﻧﻤﻮﻧﮫای از ﺗﺠﺮﺑﮫ ﻗﻮم و ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻟﻌﻨﺖھﺎی ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪه در ﻋﮭﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﭘﯿﺸﺘﺮ ھﺸﺪار آن در ﺗﺜﻨﯿﮫ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪Jonathan A. Moo, Douglas J. Moo, Creation Care: A Biblical Theology of the Natural World (Michigan: Zondervan, 2018), 106-108.‬‬
‫‪ ٣٧‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬
‫‪38‬‬
‫‪Walter Brueggemann, Theology of the Old Testament: Testimony, Dispute, Advocacy (Minneapolis: Fortress Press, 2005), 545.‬‬
‫‪39‬‬
‫‪Ibid, 546.‬‬
‫‪ ٤٠‬اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﮫھﺎ در ھﺰاره ﻧﻮ و ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻣﮋده ﺑﮫ ﮐﺎر رﻓﺘﮫاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٤١‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﮫ ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬
‫‪42‬‬
‫‪Walter Brueggemann, Theology of the Old Testament: Testimony, Dispute, Advocacy (Minneapolis: Fortress Press, 2005), 547.‬‬
‫‪7‬‬

‫ﺖ اﯾﻦ اﺣﯿﺎ و اﺷـﺘﯿﺎق ﺑﮫ اﺣﯿﺎ ﯾﺎ ﺑﮫ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﻈﻢ درآوردن ﻣﺠﺪد ھﻤﮫﭼﯿﺰ در ﺧﻠﻘﺖ را در ﯾﮑﯽ از ﻣﺸـﮭﻮرﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﮭ ﺎ ﯾ ِ‬
‫ﻓﺼـﻮل اﺷـﻌﯿﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺸـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪» :‬ھﺎن ﻣﻦ آﺳـﻤﺎﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪ و زﻣﯿﻨﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻮاھﻢ آﻓﺮﯾﺪ‪) «....‬اﺷـﻌﯿﺎ ‪ ٤٣.(١٧ :۶۵‬وﯾﮋﮔﯽ اﯾﻦ‬
‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻧﻈﻤﯽ اﺳ ـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﮐﺖ ﻧﯿﺰ ﺷ ـﻨﺎﺧﺘﮫ ﻣﯽﺷ ـﻮد؛ ﻧﻈﻤﯽ ﮐﮫ ﭘﺲ از آﺷ ـﻔﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ھﻤﭽﻮن ﮐﺎر‬
‫ﺧﻼﻗﺎﻧﮫ و ﻣﻨﺤﺼـﺮﺑﮫﻓﺮد ﺧﺎﻟﻖ در آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﻠﻘﺖ ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﻣﮭﻢ اﺳـﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﮫ ﮐﻼم‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﯾﺎ ﮔﻔﺘﮫ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬آﯾﮫ واﭘﺴـﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت در ﺗﺮﺟﻤﮫھﺎی ﻓﺎرﺳـﯽ ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳـﺪ‪» :‬اﯾﻦ اﺳـﺖ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻓﻌﻞ ָאַמר )'‪ (aw-mar‬ﯾﺎ »ﮔﻔﺘﻦ«‪ ،‬ھﻤﺎن ﻓﻌﻠﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ اﺳـﺎس آن در ﭘﯿﺪاﯾﺶ ‪ ٢۶ ،٢۴ ،٢٢ ،٢٠ ،١۴ ،١١ ،٩ ،۶ ،٣ :١‬و‬
‫در ﻧﮭﺎﯾﺖ در ﻓﺮﻣﺎن ‪ ٢٩-٢٨ :١‬ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﯽ ﺷﺎھﮑﺎر ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﯿﮑﻮی او ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ دﯾﺪه ﺷـﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﻢ در ﭘِﺲ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺣﺎدث ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﺧﻠﻘﺖ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺳـﺎن ﺧﻠﻘﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﮫ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از ﺗﻤﺎم ﻣﺼ ـﺎﻟﺢ ﭘﯿﺸ ـﯿﻦ ﺷ ـﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای رﺳ ـﯿﺪن ﺑﮫ اﯾﻦ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﺣﺬف ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاری ﯾﺎ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺿ ـﺮوری اﺳ ـﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳـﺖ ﮐﮫ در رﺳـﺎﻟﮫ دوم ﭘﻄﺮس ‪ ١٣-١٠ :٣‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺟﮭﺎن ﺑﮫ طﻮر ﮐﺎﻣﻞ در آﺗﺶ ﺧﻮاھﺪ ﺳـﻮﺧﺖ و‬
‫وﯾﺮان ﺧﻮاھﺪ ﺷـــﺪ؟ آﺗﺶ در ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس‪ ،‬ھﻢ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺗﺨﺮﯾﺐﮔﺮ اﺳـــﺖ و ھﻢ ﭘﺎکﮐﻨﻨﺪه‪ .‬ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ »وﯾﻠﯿﺎم ادﮔﺎر« ﺗﻮﺿـــﯿﺢ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺑﻮدی ﮐﯿﮭﺎﻧﯽ ﻧﮫ ﻧﺎﺑﻮدی ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﮐﮫ آﺷـﮑﺎرﺳـﺎزی ﮔﻨﺎه زﻣﯿﻦ اﺳـﺖ و ﻗﻀـﺎوت ﺑﺸـﺮ در ﻋﺮﯾﺎنﺗﺮﯾﻦ ﺻـﻮرت آن‪.‬‬
‫ھﺪف از داوری‪ ،‬ﺣﺬف ﻋﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎه اﺳـﺖ ﮐﮫ راﺳـﺘﺎ و ﺟﮭﺖ ﺧﻠﻘﺖ را دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺳـﺎزد و ﺑﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﺳـﺎﺧﺘﻦاش از ﻣﺴـﯿﺮ اﺻـﻠﯽ‪،‬‬
‫‪٤٦‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼل در ﻧﻈﻢ آن و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺳﺘﺮوﻧﯽ و ﭘﻮﭼﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺎھﯿﺖ داوری‬
‫ﺗﺎ اﯾﻦﺟﺎ‪ ،‬داوری از ﻣﻨﻈﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﻣﺎھﯿﺖ ﺧﻠﻘﺖ ﺧﺪا ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺸـﺎھﺪه ﺷـﺪ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ‬
‫ﺑﮫ راﺑﻄﮫﻣﻨﺪی ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ھﺮ ﺗﺼــﻤﯿﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﮫای اﺧﻼﻗﯽ دارد و ﺑﺮ ھﻤﮫ ﺧﻠﻘﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و دوم‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد داوری ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ‬
‫ﻧﻈﻢﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﺳـــﺎزی و درﻧﮭﺎﯾﺖ ﺣﺬف ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ و اﺣﯿﺎ و ﺳـــﺎزﻧﺪﮔﯽ اﺳـــﺖ‪ ،‬ﻧﮫ ﺗﺨﺮﯾﺐ‪ .‬اﮔﺮﭼﮫ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ‬
‫ﻣﻮﺿـﻮع ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﻨﺎه و اﺛﺮات آن‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر وﯾﺮاﻧﮕﺮ اﺳـﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺧﻠﻘﺖ ﺑﮫ دوران ﭘﯿﺸـﺎﻧﻈﻢ آن اﻣﯽﺷـﻮد؛‬
‫ﺷ ـﺮاﯾﻄﯽ ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮان در آن ﺑﺴ ـﯿﺎری از ﺟﻨﺒﮫھﺎی آﺷ ـﻔﺘﮕﯽ را ﻣﺸ ـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﻧﮫ ﻓﻘﻂ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺧﻠﻘﺖ ﻏﯿﺮ ﺑﺸ ـﺮی را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﮫ ﮔﺎه آن را ﺑﮫ ﺷﺪت در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺸﺮی ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻨﺎﺳ ـﺐ اﺳ ـﺖ ﺑﮫ ﻣﺎھﯿﺖ داوری از ﺟﻨﺒﮫای دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺮداﺧﺘﮫ ﺷ ـﻮد‪ .‬زﺑﺎن ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس ﺑﺮای داوری‪ ،‬در‬
‫ﺟﮭﺘﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از دادﮔﺎهھﺎی اﻧﺴـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ آن ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷـﺖ ﮐﮫ اﺳـﺘﻌﺎره داور ﯾﺎ ﻗﺎﺿـﯽ ﺑﺮای ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﮫﺳـﺎن ﺑﺎﻗﯽ‬
‫اﺳـﺘﻌﺎرهھﺎی اﻧﺴـﺎناﻧﮕﺎراﻧﮫ‪ ،‬دارای ﻧﻘﺎﯾﺼـﯽ اﺳـﺖ‪» .‬ﻓﺮﺗﺎﯾﻢ« ﺳـﮫ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه را در اﯾﻦ اﺳـﺘﻌﺎره ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽﺷـﻮد؛ ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻗﻀ ـﺎوت ھﺮﮔﺰ ﺑﮫ ﺷ ـﮑﻠﯽ ﺳ ـﺎدهاﻧﮕﺎراﻧﮫ ﻋﺎدﻻﻧﮫ ﻧﯿﺴ ـﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻔﺎوت ذاﺗﯽ ﺧﺪا ﺑﺎ اﻧﺴ ـﺎن اﺳ ـﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺨﺸ ـﻨﺪه‪ ،‬ﻣﮭﺮﺑﺎن‪،‬‬
‫ﺻـﺒﻮر و آھﺴـﺘﮫ در ﺧﺸـﻢ اﺳـﺖ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﮫ ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻈﺮش آﻣﺎده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮرد را ﺑﮫطﻮر ﻣﺸـﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮان در داﺳـﺘﺎن‬
‫ﯾﻮﻧﺲ ﻣﺸـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﻨﺼـﺮفﺷـﺪن ﺧﺪا از ﺑﻼﯾﯽ ﮐﮫ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻧﯿﻨﻮا ﻧﺎزل ﮐﻨﺪ )‪ ،(١٠ :٣‬ﯾﻮﻧﺲ ﻧﯿﺰ وﯾﮋﮔﯽھﺎی‬

‫‪ ٤٣‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬

‫‪٤٤‬اﺷﻌﯿﺎ ‪ ،٢۵ :۶۵‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬
‫‪45‬‬
‫‪William Edgar, Created and Creating: A Biblical Theology of Culture (Illinois: InterVarsity Press, 2016), 130.‬‬
‫‪ ٤٦‬آﻟﺒﺮت واﻟﺘﺮز‪ ،‬روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‪ ،‬اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اطﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ )اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس(‪۵۴-۵١ ،‬‬
‫‪8‬‬

‫ﺧﺪا را ھﺮﭼﻨﺪ ﺑﮫ زﺑﺎﻧﯽ اﻋﺘﺮاﺿ ـﯽ ﮐﮫ ﻧﺸ ـﺎن از داوری اﻧﺴ ـﺎﻧﯽ دارد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽﺷ ـﻤﺮد‪ ...» :‬ﻣﯽداﻧﺴ ـﺘﻢ ﮐﮫ ﺗﻮ ﺧﺪاﯾﯽ ھﺴ ـﺘﯽ‬
‫ﻓﯿّﺎض و رﺣﯿﻢ و دﯾﺮﺧﺸـﻢ‪ ،‬ﮐﮫ ﻣﺤﺒﺘﺖ را ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴـﺖ و از ﻓﺮﺳـﺘﺎدن ﺑﻼﻣﻨﺼـﺮف ﻣﯽﺷـﻮد« )‪ ٤٧.(۴:٢‬آﻧﭽﮫ در واﭘﺴـﯿﻦ آﯾﮫ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ دﻟﺴﻮزی ﺧﺪا ﺑﺮ ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﮫ اﻧﺴﺎن و ﭼﮫ ﺣﯿﻮان‪.‬‬
‫ﻣﻮرد دوم‪ ،‬ﺿـــﺮورت ادراک داوری اﻻھﯽ ﺑﮫ ﺻـــﻮرت راﺑﻄﮫای اﺳـــﺖ‪ .‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﮫ ﭘﯿﺶزﻣﯿﻨﮫ اﯾﻦ داوری ﺑﮫ‬
‫ﺧﺎطﺮ راﺑﻄﮫای اﺳــ ـﺖ ﮐﮫ در ﺧﻄﺮ اﺳــ ـﺖ‪ ،‬ﻧﮫ ﯾﮏ ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﮫای از ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ .‬ﻋﮭﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ راﺑﻄﮫ اﺳــ ـﺖ ﻧﮫ‬
‫ی داوری ﮐﮫ ﺗﺎ اﻧﺪازهای ﻣﺸـﺎﺑﮫ راﺑﻄﮫ واﻟﺪ‪-‬ﻓﺮزﻧﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﺪت ﺑﺮ درک ﻣﺤﺪود و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻗﺮارداد‪ .‬اﯾﻦ ﺑُﻌِﺪ ﺷـﺨﺼـﯽ‪-‬راﺑﻄﮫا ِ‬
‫ﯾـﺎ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻗﻀــــﺎوت اﺛﺮ ﮔـﺬاﺷــــﺘـﮫ و آن را ﻣﺸــــﺮوط ﻣﯽﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬وﯾﮋﮔﯽ ﭼﻨﯿﻦ داوری‪ ،‬ﻧـﮫ ﻗﮭﺮی و ﺣـﺬفﮐﻨﻨـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑـﮫ اﺣﯿـﺎﮔﺮ‪،‬‬
‫اﺻـﻼحﮐﻨﻨﺪه و ﺟﮭﺖدھﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﺷـﻌﯿﺎ ‪ ١۵ :۴٩‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺻـﮭﯿﻮﻧﯽ ﮐﮫ در اﺛﺮ داوری اﺣﺴـﺎس طﺮدﺷـﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﺎدر ﺑﺮ ﮐﻮدک ﺷـﯿﺮﺧﻮاره و ﭘﺴـﺮ ﺧﻮد ﺑﮫ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸـﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺣﺴـﺮتآﻣﯿﺰ ﺧﺪا در اﺷـﻌﯿﺎ ‪ ۴٨‬از‬
‫روﯾﮑﺮد ﺳﺮﮐﺸﺎﻧﮫ ﻗﻮﻣﺶ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﺎﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﭘﺪری ﺑﮫ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﺳـ ـﻮم‪ ،‬ﻋﺪم ﺑﯽطﺮﻓﯽ ﺧﺪاﺳـ ـﺖ‪ .‬ﺧﺪا در داوری ھﺮﮔﺰ ﺳـ ـﻮی ﺑﯽطﺮف در ﯾﮏ دادﮔﺎه ﻣﺴـ ـﺘﻘﻞ ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری‬
‫ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﻣﮑﺘﻮب ﻧﯿﺴ ـﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﻓﺮﺗﺎﯾﻢ« ﺗﻮﺿ ـﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﺪا ھﻤﭽﻮن واﻟﺪی اﺳ ـﺖ ﮐﮫ آﺷ ـﮑﺎرا ﻧﮕﺮان اﺳ ـﺖ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻮدک ﺧـﺎطﯽ ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧـﮫ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨـﺪ‪ .‬ھﻮﺷــــﻊ ‪ ۴ :۶‬و ﺑـﮫوﯾژه ﻓﺼــــﻞ ‪ ١١‬آﯾـﺎت ‪ ٩-١‬ﮐـﺎﻣﻼ ﻣﻌﺮف اﯾﻦ وﺟـﮫ داوری اﻻھﯽ‬
‫اﺳـﺖ‪ ٤٨.‬اﻣﺎ ﻣﻮرد ﭼﮭﺎرم ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺤﺚ اﻧﺪوه ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻋﯿﻨﯽ و ﺑﯿﺮوﻧﯽ‬
‫در ﺗﻤﺎم داوریھﺎی اﻻھﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﻀـﺎوت ﻓﺎﺟﻌﮫﺑﺎر اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ دروﻧﯽ و ذھﻨﯽ اﻧﺪوه ﺧﺪاﺳﺖ‪ ٤٩.‬ﺣﺰن و اﻧﺪوه ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬
‫ﺟﺪاﯾﯽﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺟﻨﺒﮫ اﻻھﯽ داوری اﺳـــﺖ‪ .‬در ارﻣﯿﺎ ‪ ١٠ :٩‬ﺧﺪا ﭼﻨﺎن از ﺧﺮاﺑﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮد در اﺛﺮ داوری ﻣﺘﺎﺛﺮ اﺳـــﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ آن‬
‫ﮔﺮﯾﮫ و ﺷﯿﻮن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻮن ﻋﺎﺷﻘﯽ ﻣﺤﺰون‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ وﯾﺮاﻧﮫھﺎﯾﺶ ﻣﺮﺛﯿﮫ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﻓﺮﺗﺎﯾﻢ« ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﻮﻧﺪ داوری اﻻھﯽ و اﺷـﮏھﺎی ﺧﺪا اھﻤﯿﺖ اﻻھﯿﺎﺗﯽ زﯾﺎدی دارﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ وی‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪاﯾﯽ‬
‫را ﺑﮫ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﮐﺸـﯿﺪ ﮐﮫ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ و در واﻗﻊ ﺗﻤﺎم ﺟﮭﺎن ﺑﺎ او ارﺗﺒﺎط دارﻧﺪ؛ »ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺮای او داوری‪ ،‬ﻧﮫ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ واژه اﺳـﺖ و‬
‫ﻧﮫ آﺧﺮﯾﻦ‪ ٥٠«.‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﺎﯾﮫ اﻣﯿﺪ اﺳـــﺖ؛ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﮫ ھﺮﭼﻨﺪ اﻧﺴـــﺎن و در ﭘﯿﻮﻧﺪ آن ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ را ﺑﺮای ﮔﻨﺎه و ﻧﺘﯿﺠﮫاش ﮐﮫ‬
‫‪٥١‬‬
‫ﺗﺒﺎھﯽ و ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬داوری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﮭﺎﯾﺖ ھﺮﮔﺰ از آن دﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺨﻦ واﭘﺴﯿﻦ‬
‫ھﺮﭼﻨـﺪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘـﺎر ﮐﻮﺗـﺎه اﻣﮑـﺎن ﺑﺮرﺳــــﯽ ﮐﺮانھـﺎی داوری اﻻھﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ ھﻤﯿﻦ درک ﻣﺤـﺪود ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑـﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻣﻨـﺎن ﺑـﮫ ﺧـﺪای ﮐﺘـﺎبﻣﻘـﺪس‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﺘﻘـﺪاﻧﯽ ﮐـﮫ داوری ﺧـﺪا را ﻏﯿﺮﻋـﺎدﻻﻧـﮫ و ﻧـﺎھﻤﺴــــﻮ ﺑـﺎ ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴـﺖدوﺳـﺘِﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎورھﺎ ﯾﺎ ﺣﺘﺎ ﻧﺎﺑﺎوران ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺑﮫ دﻓﺎع ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬طﺒﯿﻌﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﻨﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺮگ و وﯾﺮاﻧﯽ اﺳـﺖ و داوری ﮔﻨﺎه‪ ،‬اﻣﺮی ﻗﻄﻌﯽ‪ .‬اﻣﺎ آﮔﺎھﯽ از ﻣﺎھﯿﺖ اﯾﻦ داوری‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﯾﺮﺑﻨﺎی اﻣﯿﺪ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻔﮭﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﻤﭽﻮن ﭘﻮدی در ﺗﺎری ﺑﮫ ﻧﺎم داوری ﺗﻨﯿﺪه ﺷﺪه و در ﺑﺎﻓﺖ ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺐ ﻧﺒﻮﺗﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ٤٧‬ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬

‫‪48‬‬
‫‪Terence E. Fretheim, Creation Untamed: The Bible, God, and Natural Disasters (Grand Rapid: Baker Academic, 2010), 47-48.‬‬
‫‪49‬‬
‫‪Ibid, 59.‬‬
‫‪50‬‬
‫‪Ibid, 60.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪Ibid 60-61.‬‬
‫‪9‬‬

‫داوری ﺧﺪا‪ ،‬ھﻤﯿﺸــﮫ در ﺧﺪﻣﺖ اراده ﻏﺎﺋﯽ او ﺑﺮای ﻧﺠﺎت اﺳــﺖ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬ﺧﺪا از ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻗﻀــﺎوﺗﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮای‬
‫اھﺪاف ﭘﺎﻻﯾﺸ ـﯽ‪ ،‬روﺷ ـﻨﮕﺮاﻧﮫ و اﻧﻀ ـﺒﺎطﯽ اﺳ ـﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷ ـﺎھﺪ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ‪ ،‬ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ و آﺷ ـﻔﺘﮕﯽ ھﺴ ـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻋﻠﺖ را ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﺷ ـﮑﺴ ـﺘﻦ راﺑﻄﮫای ﯾﺎﻓﺖ ﮐﮫ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ و ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺮﻗﺮار اﺳ ـﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »دﯾﻮ ﺑﻮﮐﻠﺲ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاھﺎن دﯾﺪن ﺷ ـﻔﺎی‬
‫زﻣﯿﻦ و ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ھﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺳـﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را واﮐﺎوی ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﺷـﺎﯾﺴـﺘﮫ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻻھﯽ ﺑﮭﺮه ﮔﯿﺮﯾﻢ«‪ ٥٢.‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﮭﻢﺗﺮ از ھﻤﮫ‪ ،‬اﻣﯿﺪ و اﯾﻤﺎن ﺑﮫ ﺧﺪاﯾﯽ اﺳـــﺖ ﮐﮫ از درون ﺑﯽﻧﻈﻤﯽھﺎ‪ ،‬ﺑﺎز ﺷـــﺎھﮑﺎری ﺧﻮاھﺪ آﻓﺮﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻋﻼن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺧﻮش اﺳﺖ ﺑﮫ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﻧﺎاﻣﯿﺪ و در ورطﮫ آﺷﻔﺘﮕﯽ و وﯾﺮاﻧﯽ‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫‪Dave Bookless, Planetwise: Dare to Care for God's World (Nottingham: Intervarsity press, 2008), 73.‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

.‫ اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﺠﻤﻦھﺎی ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس‬.‫ ﺗﺮﺣﻤﮫ ﻣﮋدھﺒﺮای ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ‬.‫ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس‬-

.‫ اﻧﺘﺸﺎرات اﯾﻼم‬.‫ ﺗﺮﺟﻤﮫ ھﺰاره ﻧﻮ‬.‫ ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪس‬-

.٢٠١٨ ،‫ اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‬.‫ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺎطﻊ‬.‫ ﮐﺮﯾﮓ ﺟﯽ‬،‫ ﻣﺎﯾﮑﻞ دﺑﯿﻠﯿﻮ و ﺑﺎرﺗﻮﻟﻮﻣﯿﻮ‬.‫ ﮔﻮھﯿﻦ‬-

‫ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ادﯾﺎن و‬.‫ ﻣﻔﺎھﯿﻢ اﺻﻠﯽ اﻟﮭﯿﺎت‬:‫ ﺑﺨﺶ دوم‬:‫ درﺳﻨﺎﻣﮫ اﻟﮭﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ‬.‫ ﮔﺮوه ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن‬.‫ آﻟﯿﺴﺘﺮ‬،‫ ﻣﮏﮔﺮاث‬-
.١٣٩٢ ،‫ﻣﺬاھﺐ‬

‫ اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرس‬.‫ ﺑﻨﯿﺎدھﺎی ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳﯽ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ اﺻﻼحﮔﺮاﯾﺎﻧﮫ‬:‫ اﺣﯿﺎی آﻓﺮﯾﻨﺶ‬.‫ روﺑﺮت آﺳﺮﯾﺎن‬.‫ آﻟﺒﺮت‬،‫ واﻟﺘﺮز‬-

- Bookless, Dave. Planetwise: Dare to Care for God's World. Nottingham: Intervarsity Press,
2008.

- Brueggemann, Walter. Theology of the Old Testament: Testimony, Dispute, Advocacy.

Minneapolis: Fortress Press, 2005

- Dunn, James D. G. Word Biblical Commentary: Roman 1-8, 38A. Nashville: Thomas Nelson,
1988.

- Edgar, William. Created and Creating: A Biblical Theology of Culture. Illinois: InterVarsity
Press, 2016.

- Erickson, Millard J. Christian Theology. Michigan: Baker Academic, 2013.

- Feinberg, John S. No One Like Him: The Doctrine of God. Illinois: Crossway Books, 2006.

- Fretheim, Terence E. Creation Untamed: The Bible, God, and Natural Disasters. Grand Rapid:
Baker Academic, 2010.
- Fretheim, Terence E. God and World in Old Testament: A Relational Theology of Creation.
Nashville: Abingdon Press, 2005.

- Moltmann, Jurgen. in "foreword to Sigurd Bergmann". Creation Set Free: The Spirit as
Liberator of Nature. trans. Douglas Scott. Grand Rapid: Eerdmans, 2005.

- Moltmann, Jurgen. God in Creation: A New Theology of Creation and the Spirit of God. San
Francisco: Harper & Row, 1985.

- Moo, Jonathan A & Moo, Douglas J. Creation Care: A Biblical Theology of the natural World.
Michigan: Zondervan, 2018.

- Peterson, Eugene. Under the Unpredictable Plant: An Exploration in Vocational Holiness.

Grand Rapid: Eerdmans, 1994.

- Simkins, Ronald A. Creator and Creation: Nature in the Worldview of Ancient Israel. MA:
Hendrickson Publishers, 1994.

- Walsh, Brian & Middleton, Richard J. Middleton. The transforming Vision. Illinois:
Intervarsity Press, 1984.

- Wright, Christopher J. H. The Mission of God's People: A Biblical Theology of Church's

Mission. Michigan: Zondervan, 2010.