وﻗﺎﻳﻊ راﺳﺘﻴﻦ ﺗﺎﻛٌﺮ ﻧﻮر
)ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ آﻓﺘﺎب ِﮔﻞ اﻧﺪودن ؟(
ﺑﻪ ﻗﻠﻢ:
ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮآﺗﻲ ﻧﻮري
اﻳﻦ ﻣﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ اﺛﺮی ﺟﺎوداﻧﻪ در ادﺑﻴﺎت ﻋﺼﺮ ﺑﻴﺎن
ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮﺁﺕﯽ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ اﻗﺎﻣﻪ دﻻﺋﻞ و
ﺷﻮاهﺪ ﻣﺴﺘﺪل ﺑﺨﻮﺑﯽ زواﻳﺎی ﺕﺎرﻳﮏ ﺕﺎرﻳﺨﯽ را روﺷﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﺑﺨﺼﻮص در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻇﺎهﺮﺱﺎزی ﺕﺎرﻳﺦ ﺕﻮﺱﻂ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﻬﺎﺋﯽ
هﻤﭽﻮن ﻣﻠﮏ ﺥﺴﺮوی .ﺥﺎﻧﻢ ﻣﺮﺁﺕﯽ دروغ هﺎ و ﺕﻘﻠﺐ هﺎی ﺟﺎری در
اﻝﻮاح ﺑﻬﺎءاﷲ و ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺕﺤﻠﻴﻞ و ﺕﻔﺴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ از
ﺥﻮﻳﺸﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺥﺎﻧﻮادﻩ ﻧﻮری ﺑﻮدﻩ و اﺛﺮ او ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮﺛﻖ و ﻣﺴﺘﺪل
ﺕﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
اﻣﻴﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺥﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺕﺰوﻳﺮ و
زﻳﺮﮐﯽ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن در ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺕﺎرﻳﺦ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ.
اهﻞ ﺑﻴﺎن
ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر را ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻨﻈﺮ
اﻳﻦ ﺣﻘﻴﺮ ﺳﺮاﭘﺎ ﺗﻘﺼﻴﺮ ،ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮﺁﺗﯽ ﻧﻮری ،ﺻﺒﻴﻪ ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ
ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ اورﻧﮕﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس
ﻧﻮری ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ،رﺳﻴﺪﻩ.
ﻧﻤﯽ داﻧﻢ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﻣﺆﻟﻒ از ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺗﻌﺼﺐ و ﻏﺮض
ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ؟ در هﺮ ﺻﻮرت ﺑﺮﺧﻮد واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻢ اﻳﻦ ﺁﻧﭽﻪ از ﻧﺰدﻳﮑﺎن
ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎدر ﭘﺪرم – ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا – و ﺑﺎﻧﻮ ﻓﺨﺮﻳﻪ – ﺧﺎﻟﻪ ﺑﻨﺪﻩ – از
ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺟﻮاب ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺰﺑﻮر
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺼﻴﺮ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﺣﻖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ از
ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻨﺪرﺟﺎ ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ.
اوﻻ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ و ﺛﻤﺮﻩ ﺁن ﺷﺠﺮﻩ ﻣﻘﺪس را ﮔﻮاﻩ ﻣﯽ
ﮔﻴﺮم ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺪی ﻏﺮض و ﻟﺠﺎج ﻧﺪارم .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
ﻣﻬﺮ رﺧﺴﺎر ﺗﻮ را ﻣﻴﻨﮕﺮم در هﻤﻪ ﮐﺲ
زان ﻣﺮا ﺑﺎ هﻤﻪ ﮐﺲ ﻣﻬﺮوﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺲ ﮐﻴﻦ اﺳﺖ
ﺛﺎﻧﻴﺎ از ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و اﺳﺎﻣﯽ دهﺎت ﻧﻮر و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ
ﺑﺎﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺪارد ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٩ﺑﻨﻘﻞ از ﺻﺤﻔﻪ ١١٢ﺑﺨﺶ ٣ﻇﻬﻮراﻟﺤﻖ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ:
در ﻝﻮﺣﯽ از ﻗﻠﻢ ﻋﺰ اﺑﻬﯽ در وﺹﻒ ﻣﺎزﻧﺪران چﻨﻴﻦ ﻣﺴﺘﻮر )ﺁن
اراﺿﯽ ﻣﺒﺎرک اﺱﺖ چﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم از ﺱﻤﺖ ﺷﺎهﺮود ﺑﺂن ﺷﻄﺮ
ﺕﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﺕﺎ ﺑﻪ ﮔﺰ وارد ﺷﺪ و اﻃﺮاف ﺁن را ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﻤﻮدﻩ و از ﺁﻧﺠﺎ
ﺑﺎﺷﺮف و ﻗﺒﻞ از ﺁن ﻣﺤﺎل چﺎرﺟﺮﻳﺐ را ﻗﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ
ﺱﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻳﻢ ﺕﺎ ﺑﺎرض ﻧﻮر وارد ﺷﺪﻳﻢ .اﻝﺤﻤﺪاﷲ از اﻧﻮار ﺁﻓﺘﺎب ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﺟﻤﻴﻊ ﺁن ﺟﻬﺎت در ﺁن اﻳﺎم ﻣﻨﻮر و ﻓﺎﺋﺰ ﺷﺪ .ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺁﺛﺎر ﺁن ﻇﺎهﺮ و
هﻮﻳﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد .ﻧﺪای ﻣﺤﺒﻮب از ﺁن ﺟﺒﺎل ﻣﺮﺕﻔﻊ اﺱﺖ چﻪ ﮐﻪ ﺁن اراﺿﯽ
ﺑﻪ ﻗﺪوم ﺣﻖ ﻣﺒﺎرک ﮔﺸﺘﻪ .اﻧﺸﺎءاﷲ ﮐﻞ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺂﻧﭽﻪ ﺱﺰاوار اﻳﺎم
اﷲ اﺱﺖ.
ذﻳﻞ هﻤﺎن ﺻﺤﻔﻪ :١٩
ﺷﻤﻪ ای از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺷﻔﺎهﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء در ﺑﺎب اﻳﺎم اوﻝﻴﻪ ﺟﻤﺎل
اﺑﻬﯽ و اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺮﺣﻮم واﻝﺪﺷﺎن ﺕﻌﻠﻖ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﺎﻳﺸﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻠﺘﻔﺖ
ﺑﺰرﮔﻮاری و ﻋﻠﻮ ﻣﻨﻘﺒﺖ و ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﻣﻘﺪﺱﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻧﺪ و
ﺑﺮهﺎن ﺑﺮاﻳﻨﮑﻪ در ﻣﺎزﻧﺪران در ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﮐﻪ ﺕﻴﻮل اﻳﺸﺎن ﺑﻮد ﻋﻤﺎرت
ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻪ ای ﺕﺎﺱﻴﺲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و چﻮن اﮐﺜﺮ ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﺁﻧﺠﺎ
ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻴﺮزا ﺑﻪ ﺥﻂ ﺥﻮﻳﺶ در ﻣﻮﻗﻌﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ ﺥﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺟﻠﯽ
اﻳﻦ دوﺑﻴﺖ را ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﻧﺪ:
ﺑﺮ درﮔﻪ دوﺱﺖ چﻮن رﺱﯽ ﮔﻮ ﻝﺒﻴﮏ
ﮐﺎﻧﺠﺎ ﺱﻼم راﻩ دارد ﻧﻪ ﻋﻠﻴﮏ
اﻳﻦ وادی ﻋﺸﻖ اﺱﺖ ﻧﮕﻬﺪار ﻗﺪم
اﻳﻦ ارض ﻣﻘﺪس اﺱﺖ ﻓﺎﺥﻠﻊ ﻧﻌﻠﻴﮏ
اﻝﻮاح زﻳﺎدی ﻧﻴﺰ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻮر و ﺕﺎﮐﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن ذﻳﻼ
درج ﻣﯽ ﺷﻮد:
ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﺁﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ ﺟﻨﺎب اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ ﺥﺎن ﺟﻨﺎب اﺑﻮاﻝﺤﺴﻦ ﺥﺎن
ﻋﻠﻴﮏ ﺑﻬﺎءاﷲ اﻻﺑﻬﯽ
هﻮاﷲ
ای دو ﻧﻔﺲ ﻧﻔﻴﺲ ﺥﻄﻪ اﺑﻬﯽ .وادی ﻏﻴﺮذی ذرع و ﺱﻨﮕﻼخ ﺑﻮد چﻨﺎﻧﭽﻪ
ﻧﺺ ﻗﺮﺁن اﺱﺖ از ﻝﺴﺎن ﺣﻀﺮت اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ رب اﻧﯽ اﺱﮑﻨﺖ
ﻣﻦ ذرﻳﺘﯽ ﺑﻮاد ﻏﻴﺮ ذی ذرع .رﻳﮕﺴﺘﺎن ﺑﯽ ﺁب و ﮔﻴﺎﻩ و ﮐﻮهﺴﺘﺎن ﺱﻨﮓ
ﺱﻴﺎﻩ ﺑﻮد .ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻦ چﻮن ﻣﻮﻃﻦ رﺱﻮل اﷲ ﺷﺪ ﻗﺒﻠﻪ ﺁﻓﺎق ﮔﺸﺖ.
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺥﺎک ﺑﻪ ﺱﺒﺐ ﺁن اﻧﺘﺴﺎب ﻣﻄﺎف اﻝﻮاﻻﻝﺒﺎب ﺷﺪ .ﺣﺎل
اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر ﻣﺘﮑﻠﻢ ﻃﻮر اﺱﺖ .دﻳﮕﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در ﻣﻤﺮ اﻋﺼﺎر و
دﻋﻮر چﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﭘﺮﺷﮑﻮﻩ ﺥﻮاهﺪ ﮐﺮد .ﺁﺷﻴﺎن ﻃﻴﻮر ﻣﻠﮑﻮت ﮔﺮدد و ﺑﻴﺸﻪ
ﺷﻴﺮان رب ﻏﻔﻮر .ﻣﻄﺎف ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ ﺷﻮد و ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻋﺎﻝﻤﻴﻦ ﮔﺮدد.
زﻳﺮا ﺷﻌﻠﻪ ﻃﻮر در اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر ﺕﺠﻠﯽ ﮐﺮد وﻧﻴﺮ اﻋﻈﻢ در ﺁن اﻓﻖ ﻣﺒﻴﻦ
ﻃﻠﻮع ﻧﻤﻮد .وﻝﯽ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اهﺎﻝﯽ ﺁن ﮐﺸﻮر هﻨﻮز ﻏﺎﻓﻞ و ﺑﻴﺨﺒﺮ.
ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺑﻴﺪار ﺷﻮﻧﺪ و هﻮﺷﻴﺎر ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺒﺎهﺎت و اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﭘﺲ
ﺷﮑﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﺥﺪا را ﮐﻪ در ﻣﻮﻃﻦ ﻣﻈﻬﺮ ﻇﻬﻮر هﺴﺘﻴﺪ و ﮔﻮی ﺱﺒﻘﺖ در
اﻳﻦ ﻣﻴﺪان رﺑﺎﺋﻴﺪ .از ﺥﺪا ﺥﻮاهﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﮑﺮاﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻮهﺒﺖ ﭘﺮدازﻳﺪ و
ﻋﻠﻴﮏ اﻝﺒﻬﺎء اﻻﺑﻬﯽ ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎس.
ﺷﻌﺎع ﺱﺮاج چﻮن در زﺟﺎج ﺑﺘﺎﺑﺪ اﻃﺮاف روﺷﻦ ﮐﺮدد و ﻋﻠﻴﮑﻤﺎ اﻝﺒﻬﺎء
اﻻﺑﻬﯽ ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎس.
ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اﻋﻀﺎی ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻮر
هﻮاﻻﺑﻬﯽ
ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺁﺱﺘﺎن ﻣﻘﺪس .ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎ رﺱﻴﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺱﺮور دﺱﺖ داد.
اﻝﺤﻤﺪاﷲ در ﻣﻮﻃﻦ دﻝﺒﺮ ﺁﻓﺎق ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﯽ ﺕﺎﺱﻴﺲ و ﺟﻠﻮﻩ ای در
اﺷﺮاق ﻧﻤﻮدﻩ اﻳﺪ .اﻣﻴﺪوار ﮔﺸﺘﻢ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻣﺮهﻮن ﺁﻣﺪ ﺕﺎ در ﺥﻄﻪ ﻧﻮر
ﺷﻌﻠﻪ ﻃﻮر ﺑﺮاﻓﺮوزد و ﻧﻔﻮﺱﯽ ﻣﻨﻌﺒﺚ ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺖ هﺪی و راﻳﺖ ﻣﻼء
اﻋﻠﯽ ﺷﻮﻧﺪ .ای ﻳﺎران روﺣﺎﻧﯽ ﺑﮑﻮﺷﻴﺪ ﺕﺎ ﺱﺒﻘﺖ ﮔﻴﺮﻳﺪ زﻳﺮا ﻳﻘﻴﻦ اﺱﺖ
ﮐﻪ در ﺁن ﺱﺮزﻣﻴﻦ ﺟﻠﻮﻩ ﻧﻮر ﻣﺒﻴﻦ ﻇﺎهﺮ ﺥﻮاهﺪ ﮔﺸﺖ و ﻣﻄﺎف ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ
ﺥﻮاهﺪ ﺑﻮد .وﻝﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﮑﻮﺷﻴﺪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﺱﺒﻘﺖ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﮔﻴﺮﻳﺪ.
واﻻ هﻴﭻ ﺷﺒﻬﻪ ﺋﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر روﺷﻦ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﻓﻴﻮﺿﺎت رب
ﻏﻔﻮر اﺣﺎﻃﻪ ﺥﻮاهﺪ ﻧﻤﻮد .ﺱﻨﮕﺴﺘﺎن ﺕﺎﮐﺮ ﮔﻠﺸﻦ و ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ .از
ﮐﻮﻩ اورﻧﮓ ﺁهﻨﮓ و ﺕﻌﺰﻳﻪ و ﺕﻘﺪﻳﺲ ﺑﻤﻼء اﻋﻠﯽ ﺥﻮاهﺪ رﺱﻴﺪ .اﻳﻦ
ﻣﻘﺮر اﺱﺖ و ﻣﺤﺘﻮم .و ﻋﻠﻴﮑﻢ اﻝﺘﺤﻴﻪ و اﻝﺜﻨﺎء ﻣﻦ ﻣﻠﮑﻮت اﻻﺑﻬﯽ .ذﻳﻘﻌﺪﻩ
١٢٣٩ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎس
راﺟﻊ ﺑﻪ ﺻﺤﻔﻪ اول ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﻣﻠﺘﻔﺖ
ﺑﺰرﮔﻮاری و ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﺸﺎن هﻢ
از اوﻟﻴﺎءاﷲ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ،
ﻣﻮﻋﻮد اﻳﺸﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ .ﺟﻞ اﻟﺨﺎﻟﻖ از اﻳﻦ ﮐﺮاﻣﺖ ! )ﺧﺎرج از
ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎرﻳﺦ(
از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻴﻪ ،ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ" :زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ارواﺣﻨﺎ ﻓﺪاﻩ از ﻣﺎدر ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻧﺪ ،واﻟﺪﻩ اﻳﺸﺎن ﻣﺮﺣﻮم
ﺷﺪ .ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ واﻟﺪﻩ ﺟﻨﺎب ﺑﻬﺎءاﷲ را اﺣﻀﺎر ﻧﻤﻮدﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
ﺧﻮاهﺸﻤﻨﺪم از اﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻮن ﺧﺪﻣﻪ درﺳﺖ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﯽ
ﮐﻨﻨﺪ .اﻳﺸﺎن ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻋﻠﻮ ﻣﻘﺎم ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ .اﺗﻔﺎﻗﺎ هﻤﺎن ﺷﺐ ﺣﻀﺮت
رﺳﻮل اﮐﺮم و ﺷﺎﻩ وﻻﻳﺖ را در ﺧﻮاب دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ در اﻃﺎق ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ
ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﺗﺸﺮﻳﻒ دارﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻮﻟﻮد ﺟﺪﻳﺪ اﻟﻮﻻدﻩ را ﺑﻴﺎورﻧﺪ.
ﻃﻔﻞ را ﺁوردﻩ دادﻧﺪ ﺑﺤﻀﺮت .رﺳﻮل اﷲ ﻃﻔﻞ را ﺑﻮﺳﻴﺪﻩ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ
)ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎدر ﺑﻬﺎءاﷲ( و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ از اﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﺧﻮب ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ زﻳﺮا
ﮐﻪ از ﻣﺎﺳﺖ .ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺧﻮاب ﺑﺤﺪی ﻣﺤﺒﺖ ﺁن ﻃﻔﻞ در ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺟﺎ
ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺑﺪا اوﻻدهﺎی ﺧﻮدم را ﺑﺂن اﻧﺪازﻩ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ".
ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻮارﻳﺦ ﻓﺮﻗﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﭼﻪ در اﻟﻮاح
ﻧﺰوﻟﻴﺸﺎن اﺑﺪا ﻧﺎﻣﯽ از اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻮ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻩ.
ﺻﺤﻔﻪ اول راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻤﺎرت ﺗﺎﮐﺮ .ﺁن ﻋﻤﺎرت را ﺑﺮای ﻣﺎدر ﺣﺎﺟﯽ
ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ،ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺁن دوﺑﻴﺖ را هﻢ ﺑﺮای ﺳﺮدرب
ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺎﮐﺮ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .در زﻣﺎن ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﻣﺤﺮاب ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺮاب
ﺷﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ .اﻳﻦ ﺗﻴﺮ در ﺳﻘﻒ ﻣﺤﺮاب ﭘﻴﺪا ﺷﺪ.
ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎل ﮐﺠﺎﺳﺖ و از ﻣﻔﺎد ﺷﻌﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﺑﺠﻬﺖ ﺑﺎﻻی درﺑﯽ
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ.
ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺗﻴﺮ ﻗﺒﻞ از ﻏﺎرت ﺗﺎﮐﺮ و هﻢ ﺑﻌﺪ
از ﻏﺎرت ،ﺑﺎﻻی درب ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد .در زﻣﺎن ﺣﺎﺟﯽ اﺳﻤﻌﻴﻞ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ
ﺧﺮاب ﺷﺪ و ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻣﺖ ﺁن ﭘﺮداﺧﺖ ،اﻳﻦ ﺗﻴﺮ ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪ .ﻣﻴﺮزا
ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮﺣﻴﮑﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن دادﻧﺪ ﺗﻴﺮ را در ﻣﺤﻞ
اوﻟﻴﻪ ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺁن دو ﻧﻔﺲ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﮐﻪ از ﻗﻮل ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ذﻳﻞ هﻤﺎن ﺻﺤﻔﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ
اﻧﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎن اﻣﻴﺮﻣﺼﺪق و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺎن ﻣﻨﺸﻮراﻟﺴﻠﻄﺎن،
داﻣﺎدهﺎی ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻬﺎﺋﯽ هﻢ ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺪا ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻩ
اﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٣راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻮر .اوﻻ ﻧﻮر هﻴﭻ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺤﻔﻠﯽ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ .اﻟﺒﺘﻪ در زﻣﺎن ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﻣﺒﻠﻐﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و
ﻳﮑﺮوز اهﻞ ﻣﺤﻞ را اﻃﻼع دادﻩ هﻤﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ،ﭘﺲ از ﺻﺮف
ﭼﺎی ﻋﮑﺴﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ در ذﻳﻞ ﺁن ﺑﺪون اﻃﻼع ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﮑﺲ
ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ اﻋﻀﺎی ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻮر.
ﺧﺎرج از ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺒﻠﻐﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻳﮏ
ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﻣﻌﻤﻢ از اهﻞ ﻧﺎﺋﻴﻦ .اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ
ﺑﺮای ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﺁﻣﺪ .در هﻤﺎن ﺳﻔﺮ اول دو ﻧﻔﺮ از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ
ﮔﺰارش دادﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻤﺎم ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﺿﺪ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ اﺳﺖ .در ﺟﻮاب ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎﺷﻴﺪ
ﻓﺘﻨﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﻧﮑﻨﻴﺪ .و اﻋﻤﺎﻟﺶ را ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ از ﻗﻮل ﺧﻮد ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺷﺮح
دادﻧﺪ.
ﮔﻮﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ را ﺑﺮای ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻟﺐ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻩ ﭘﺲ از
ﺻﺮف ﻣﺸﺮوب ﺷﺮح ﺣﺎﻻت ﺧﻮد را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﭘﺪر ﻣﻦ
ﺗﺎﺟﺮ ﺑﻮد و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﮑﻔﯽ داﺷﺖ .ﻣﺎ دو ﺑﺮادر ﺑﻮدﻳﻢ و در ﮐﺎرهﺎی
ﺗﺠﺎری ﺑﻪ ﭘﺪرﻣﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ .ﺗﺼﺎدﻓﺎ ﻳﮑﻮﻗﺖ ﺑﺘﻮر ﺣﻀﺮات ﻳﻌﻨﯽ
ﺑﻬﺎﺋﻴﻬﺎ اﻓﺘﺎدم و ﻣﺮا ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اذﻋﺎن
ﻧﻤﻮدم .ﺑﺮادرم از ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﺰارش داد .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ از
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎی ﺧﻴﻠﯽ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﻴﺪن ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻨﺪﻩ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮد.
ﻣﻦ هﻢ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﻣﺮ ﺷﮑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ اﻧﮑﺎر ﻧﮑﺮدم .ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﻐﻴﺮ
ﻣﺮا از ﻣﻨﺰل اﺧﺮاج ﮐﺮد .دﺧﺘﺮﻋﻤﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﻴﺎﻟﻢ ﺑﻮد و دوﭘﺴﺮ از او
داﺷﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﺸﺪد ﮔﻔﺖ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺘﻮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﻞ داری ﺑﺮو.
ﻣﻦ هﻢ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻞ روﺣﺎﻧﯽ ﺣﻀﺮات ﺑﺮدﻩ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﺋﯽ ﮐﺮدم .ﺁﻧﻬﺎ
ﺷﺮح ﺣﺎﻟﻢ را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ .ﭼﻨﺪی در
ﺧﺪﻣﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻩ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻔﻬﻤﻢ ﻓﻬﻤﻴﺪم .روزی ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
ﻗﻀﻴﻪ ﺑﯽ ﻣﻬﺮی ﭘﺪرت ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪﻩ و ﻣﺮا ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﻦ هﻢ
ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻩ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدم .وﻟﯽ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل رﺳﻴﺪم ﻣﻼﺣﻈﻪ
ﮐﺮدم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳﺖ و ﻓﻮرا ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ اﺣﻮال ﻣﺮا ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﻣﺮا
از ﻣﻨﺰل راﻩ ﻧﺪادﻧﺪ .ﻧﺎﭼﺎر ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻞ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﮔﻔﺘﻢ ﺣﻀﺮت
ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺑﻨﺪﻩ را ﻣﺮﺧﺺ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﯽ ﻣﻬﺮی ﭘﺪرت ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪﻩ،
ﺑﺎور ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻨﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﮕﺬارﻳﺪ .ﺑﻌﺪ از ﺷﻮر و
ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ هﻢ ،ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺮای ﻣﻦ ﻣﻌﻴﻦ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺮا
ﺑﺮای ﺗﺒﻠﻴﻎ اﻣﺮ ﺑﻬﺎء ﮐﻪ ﺧﻮدم اﻳﻤﺎن ﺑﺂن ﻧﺪارم ﺑﺎﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﻣﯽ
ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ .ﻣﻦ هﻢ ﭼﺎرﻩ ای ﻧﺪارم ﺗﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﻣﺮدم را ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﺪﻳﻦ
ﺑﻬﺎء داﺧﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ.
ﺳﻔﺮ اﺧﻴﺮ ﮐﻪ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ از ﺗﺎﮐﺮ رﻓﺖ و دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ .ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ
ﺗﺎﮐﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮد ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻣﻨﺼﻮری و ﺁدم ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮد .از
اﻳﻦ اﻣﺮ اﻃﻼع داﺷﺖ وﻟﯽ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﻮد .ﺁﻣﺪ ﻣﻨﺰل ﭘﺪرم و ﺑﺎﺗﻔﺎق رﻓﺘﻨﺪ.
ﭘﺪرم زود ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮد و ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد .ﺣﺲ ﮐﺮدم از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺒﻠﻎ
اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ .ﺷﺐ رﻓﺘﻢ ﻣﻨﺰل ﺁﻗﺎی ﻣﺪﻳﺮ ﺳﺌﻮال ﮐﺮدم ﮐﻪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ
اﻓﺘﺎدﻩ ﮐﻪ ﭘﺪرم ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ؟ اول ﺑﻨﺪﻩ را ﻗﺴﻢ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪرم
ﭼﻴﺰی ﻧﮕﻮﻳﻢ .ﺑﻌﺪ ﺷﺮح داد اﻳﻦ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ )ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻨﺎب ﻣﺒﻠﻎ( ﺟﻤﻠﻪ هﺎی
ﺗﺤﻘﻴﺮﺁﻣﻴﺰ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎﺳﺰا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ و ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ دﻳﻮار
ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد .ﻣﻦ اﻳﺸﺎن را ﺑﺮای اﻃﻼع ﺑﺮدم ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻳﻦ
اﺷﺨﺎص ﺑﯽ وﺟﺪان اﻳﻨﻘﺪر اﺣﺘﺮام ﻧﮑﻨﻨﺪ .ﭘﺮﺳﻴﺪم ﭘﺪرم در ﺟﻮاب ﺷﻤﺎ
ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش اﻳﻦ از ﻣﺒﻠﻎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎر
ﻣﻐﺮﺿﻴﻦ اﺳﺖ .ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز دﻳﮕﺮ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻣﻨﺰل ﭘﺪرم ﺑﻮدم و
ﻣﺪﻳﺮ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺪرم وارد ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد ﺁﻗﺎی ﻣﻨﺼﻮری ،ﺁن
ﻣﺒﻠﻎ ﺑﯽ دﻳﻦ ﺑﻮدﻩ زﻳﺮا هﻤﺎن ﺟﻤﻼت را روی ﮐﺎﻏﺬی ﻧﻮﺷﺘﻪ و زﻳﺮ
ﮐﺎﻏﺬهﺎی ﻣﻴﺰ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد.
ﻣﻦ ﺗﺎ اﻣﺮوز اﻇﻬﺎر اﻃﻼﻋﯽ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻗﺴﻢ دادن ﺁﻗﺎی ﻣﺪﻳﺮ ﻧﮑﺮدم ﺗﺎ
اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺼﻮری ﺁﻣﺪ ﺗﻬﺮان .ﻳﮑﺮوز ﭘﺪرم ﺑﺎ ﺗﺸﺪد ﺑﻤﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻓﺮﻗﻪ
ﺑﻬﺎﺋﻴﻬﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﺎ ﺧﺮج ﮔﺰاف ﺑﺮای ﺗﺮوﻳﺞ اﻣﺮ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
ﺑﺎﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ .ﺷﻤﺎ ازﻟﯽ هﺎ ﺑﺮای ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻣﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ
ﮐﻨﻴﺪ؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم ﭘﺪرﺟﺎن اوﻻ ﻣﺎل ﻧﺪارﻳﻢ ﮐﻪ در ﺳﺮ هﺮ ﮐﻮی و ﺑﺮزن
ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻴﻢ :داﻏﻪ ﻟﺒﻮ .ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﺟﻮاهﺮی اﺳﺖ ﮔﺮان ﺑﻬﺎ و ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ
ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺁن ﺑﺎ ﻣﺎل ﺷﻮق ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ اﺻﻠﯽ
ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ .ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻣﺮ ﺑﻬﺎءاﷲ اﮐﺜﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻗﺎی ﻣﻴﺮزا
اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﺎﺋﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮدش را در دﻳﻮار ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ
و ﻣﻴﺰ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺷﻤﺎ ﻳﺎدﮔﺎر ﮔﺬاﺷﺖ .اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺧﺪاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر
ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻮﺷﺶ اﻣﺮ ﺑﻬﺎءاﷲ را از هﻤﺖ ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ ﺑﻪ رخ
اﻣﺜﺎل ﻣﺎهﺎ ﺑﮑﺸﻨﺪ .از ﮐﻮزﻩ هﻤﺎن ﺗﺮاود ﮐﻪ در اوﺳﺖ .اﺑﺪا ﭘﺪرم ﺟﻮاﺑﯽ
ﺑﻪ ﻋﺮاﻳﺾ ﺑﻨﺪﻩ ﻧﺪادﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻮاﺑﯽ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢۴ﺗﺎرﻳﺦ
ﺕﺎﮐﺮ ﺟﻨﺎب ﻧﻈﺎم اﻝﻤﻤﺎﻝﮏ
هﻮاﻻﺑﻬﯽ
ای ﻣﻨﺴﻮب ﺷﺠﺮﻩ ﻣﺒﺎرﮐﻪ و ﻣﺤﺒﻮب ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک .ﻧﺎﻣﻪ ای از ﻋﺰﻳﺰاﷲ
ﺥﺎن رﺱﻴﺪ .ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺱﺘﺎﻳﺶ را از هﻤﺖ و ﻋﺰت ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻮدﻩ ﮐﻪ اﻝﺤﻤﺪاﷲ
ﻗﺪر اﻧﺘﺴﺎب ﺑﺂﺱﺘﺎن ﻣﻘﺪس ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ .اﻣﻴﺪم از
اﻝﻄﺎف اﻝﻬﻴﻪ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﯽ ﻣﺆﻳﺪ ﮔﺮدی و ﺷﺨﺼﯽ ﻣﻮﻓﻖ و ﺑﻪ ﺣﺴﺐ
ﻇﺎهﺮ هﻢ ﻣﻤﺘﺎز از دﻳﮕﺮان .ﻗﺪر اﻳﻦ اﻝﻄﺎف ﺑﺪان و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد
دﺷﻤﻨﺎن از هﺮﻃﺮف ﺑﺎز ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺌﻮن هﺴﺘﯽ .ﺑﺎﻳﺪ ﺁن ﻗﺮﻳﻪ –
ﺑﺼﻮن ﻋﻨﺎﻳﺖ اﻝﻬﻴﻪ از ﺟﻤﻴﻊ ﻗﺮی اﻃﺮاف اﻣﺘﻴﺎز ﻳﺎﺑﺪ و ﻣﺮﮐﺰ ﺱﻄﻮﺣﺎت
رﺣﻤﺎﻧﻴﻪ ﮔﺮدد .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺱﻨﮕﺴﺘﺎن ﺑﺴﺒﺐ اﻳﻨﮑﻪ وﻃﻦ
ﺣﻀﺮت رﺱﻮل ﺑﻮد ﻗﺒﻠﻪ ﺁﻓﺎق ﮔﺸﺖ .از ﺟﻤﻴﻊ اﻗﺎﻝﻴﻢ روی ﺑﻪ ام اﻝﻘﺮاء
ﻳﻌﻨﯽ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ .اﻳﻦ در زﻣﺎن ﺣﻀﺮت ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر
رﺱﻴﺪ .ﺣﺎل ﻧﻴﺰ ﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﻗﺪرش در اﻧﻈﺎر ﻣﺠﻬﻮل .ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ واﺿﺢ و
ﻣﺸﻬﻮد ﮔﺮدد و ﺑﻨﻴﺎن اﻝﻬﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و اﻧﻮار ﻋﺰت اﺑﺪﻳﻪ ﺑﺮﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﺑﺘﺎﺑﺪ.
ﺁرزوی ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺕﻮ وﻇﻬﺮ ﺕﺎﺋﻴﺪ ﮔﺮدی ﺕﺎ هﺮروز ﺁن
ﮐﺸﻮر روﺷﻦ ﺕﺮ ﮔﺮدد و ﺟﻤﻴﻊ اهﻞ ﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺟﻠﻴﻞ اﮐﺒﺮ
ﺷﻮﻧﺪ .و ﻋﻠﻴﮏ اﻝﺘﺤﻴﻪ و اﻝﺜﻨﺎء ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎس.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٧ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎرک ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺟﻠﺪ ﺛﺎﻧﯽ ﺻﺤﻔﻪ ١٢٩
ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ:
ﺑﻌﺪ ﺣﮑﺎﻳﺘﯽ از اﻳﺎم ﻣﺒﺎرک در ﻣﺎزﻧﺪران ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در
ﻋﻨﻔﻮان ﺟﻮاﻧﯽ روزی در ﻗﺼﺒﻪ ﻳﺎﻝﺮود وارد ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺕﻘﯽ
ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪﻧﺪ .در ﺣﺎﻝﺘﻴﮑﻪ چﻬﺎرﻧﻔﺮ از ﺕﻼﻣﺬﻩ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ
ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻃﻼب دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺠﻔﻬﺪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را از
ﺕﻼﻣﺬﻩ ﻗﺮﻳﺐ اﻻﺟﺘﻬﺎد ﺥﻮد ﻣﯽ ﭘﺮﺱﺪ ﮐﻪ ﮐﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ اﻝﻔﺎﻃﻤﻪ ﺥﻴﺮ اﻝﻨﺴﺎء
اﻝﻌﺎﻝﻤﻴﻦ اﻻ ﻣﺎ وﻝﺪ اﻝﻤﺮﻳﻢ .ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻧﺎن دﻧﻴﺎﺱﺖ
ﻣﮕﺮ ﺁﻧﺮا ﮐﻪ ﻣﺮﻳﻢ ﺕﻮﻝﻴﺪ ﻧﻤﻮد .و ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮﻳﻢ دﺥﺘﺮی را ﺕﻮﻝﻴﺪ ﻧﻨﻤﻮد
ﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺚ او را ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .هﺮﻳﮏ در ﺟﻮاب ﺕﻔﺴﻴﺮی ﻧﻤﻮد
و ﺕﻮﺟﻴﻬﯽ ﮐﺮد ﻣﻠﯽ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ هﻴﭽﻴﮏ را ﻗﺒﻮل ﻧﻨﻤﻮد .در
ﺁن ﻣﻴﺎن ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺕﻌﻠﻴﻖ ﺑﺎﻣﺮ ﻣﺤﺎل اﺱﺖ .ﻳﻌﻨﯽ
ﺟﺰﺁﻧﮑﻪ از ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺘﻮﻝﺪ ﺷﺪ دﻳﮕﺮ ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﺱﻼم اﷲ از هﻤﻪ
زﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺱﺖ و چﻮن ﻣﺮﻳﻢ دﺥﺘﺮی ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺲ ﻣﺜﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺤﺎل
اﺱﺖ .اﻳﻦ ﺕﺎﮐﻴﺪ ﺑﻴﺎن اﺑﺘﺪای ﺣﺪﻳﺚ اﺱﺖ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻓﻼن
ﺱﻠﻄﺎن اﻋﻈﻢ ﺱﻼﻃﻴﻦ روی زﻣﻴﻦ اﺱﺖ ﻣﮕﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﮐﻪ از ﺁﺱﻤﺎن
ﺑﻴﺎﻳﺪ .ﻳﻌﻨﯽ چﻮن از ﺁﺱﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ اﻳﻦ ﺱﻠﻄﺎن ﻣﺜﻞ و ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارد و
ﺁﻣﺪن از ﺁﺱﻤﺎن ﺕﺎ ﺕﻮﻝﻴﺪ از ﻣﺮﻳﻢ در اﻳﻨﻤﻘﺎم دﻝﻴﻞ ﺑﺮ اﻣﺮ ﻣﺤﺎل اﺱﺖ.
ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﺱﮑﻮت ﻧﻤﻮد .چﻮن ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻴﺮون ﺕﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ
ﺕﻼﻣﺬﻩ ﺥﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮدم ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﻼﻩ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺪﻳﺚ را
چﻨﺎن ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻔﻮس ﻗﺮﻳﺐ اﻻﺟﺘﻬﺎد ﺑﺎ ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻝﺒﺎس ﻋﻠﻢ ﭘﯽ
ﺑﺂن ﻧﺒﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٩ﺗﻠﺨﻴﺺ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻋﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻓﻮق ﻣﺬﮐﻮر
اﺳﺖ:
ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﺎب اﻇﻬﺎر اﻣﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﺥﻄﻪ
ﻧﻮر ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .در ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﻮری در
ﺁن ﺹﻔﺤﺎت ﺷﻬﺮت ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺖ .ﻋﻠﻤﺎﺋﻴﮑﻪ در ﻣﺠﻠﺲ درس او ﺣﺎﺿﺮ
ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و از ﻣﺤﻀﺮش اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺒﺎهﺎت را داﺷﺘﻨﺪ و
ﺥﻮد را از داﻧﺸﻤﻨﺪان واﻗﻌﯽ و ﻋﺎﻝﻢ ﺑﺮ رﻣﻮز و اﺱﺮار اﺱﻼم ﻣﯽ
ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ .روزی در ﻣﺠﻠﺲ درس ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻗﺮﻳﺐ ٢٠٠ﻧﻔﺮ از
ﺷﺎﮔﺮدان ،ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺕﻮری ﻳﮑﯽ از اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺸﮑﻠﻪ ﻣﺮدﻳﻪ از اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر را
ﻣﻄﺮح ﺱﺎﺥﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺕﻮری درﺑﺎرﻩ ﺁن ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﻨﺪ و
ﻧﻈﺮ ﺥﻮﻳﺶ را اﻇﻬﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .در ﺑﻴﻦ درس ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎ چﻨﺪ ﻧﻔﺮ
از هﻤﺮاهﺎن ﺥﻮد وارد ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺠﺜﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮔﻮش ﻣﯽ
دادﻧﺪ .هﻴﭽﻴﮏ از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﻮری ﺟﻮاب ﻣﻘﺮون ﺑﺼﻮاب ﻧﺪاد.
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻧﯽ ﺱﺎدﻩ ﺷﺮح ﺁن ﺣﺪﻳﺚ را ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﻣﺠﺘﻬﺪ
ﻧﻮری از ﻋﺠﺰ ﺷﺎﮔﺮدان ﺥﻮد درﺑﺎرﻩ ﺷﺮح ﻣﻌﻨﺎی ﺣﺪﻳﺚ ﺥﻴﻠﯽ ﺥﺴﺘﻪ
ﺥﺎﻃﺮ و ﻣﮑﺪر ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻝﺤﻦ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺥﺸﻢ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ چﻨﺪ ﺱﺎل اﺱﺖ ﻣﻦ
زﺣﻤﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﺎﻝﻴﻪ اﺹﻮل ﻣﺤﮑﻤﻪ دﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ
اﺱﻼم ﺁﺷﻨﺎ ﮐﻨﻢ ﺕﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ رﻣﻮز را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﺸﮑﻼت را ﺁﺱﺎن
ﺱﺎزﻳﺪ .اﻣﺮوز ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﻳﮏ ﺟﻮان ﮐﻼهﯽ از ﺣﻴﺚ داﻧﺶ و ﻋﻠﻢ ﺑﺮهﻤﻪ
ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺪم اﺱﺖ .اﻳﻦ ﺟﻮان در هﻴﭻ ﻣﺪرﺱﻪ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ و از ﻣﻌﺎرف
ﻋﻠﻮم ﺷﻤﺎ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارد .ﻣﻌﺬﻝﮏ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻧﯽ ﺱﻬﻞ ﻓﺮﻣﻮد و
ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ از چﻨﺪﻳﻦ ﺱﺎل زﺣﻤﺖ از ﻣﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪﻳﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٣ﺗﺎرﻳﺦ راﺟﻊ ﺑﻪ دو رؤﻳﺎی ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻮری:
وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ از ﺥﻄﻪ ﻧﻮر ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﻮری
ﺑﺮای ﺷﺎﮔﺮدان ﺥﻮﻳﺶ دو ﻓﻘﺮﻩ رؤﻳﺎﺋﯽ را ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺥﻴﻠﯽ ﺑﺂﻧﻬﺎ اهﻤﻴﺖ ﻣﯽ داد ﺑﻴﺎن ﮐﺮد .ﺥﻮاب او اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ
ﮔﻔﺖ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺮدم اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدم دﻳﺪم هﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝﯽ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ
ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺣﻀﺮت ﺹﺎﺣﺐ اﻝﺰﻣﺎن در ﺁﻧﺠﺎ ﺕﺸﺮﻳﻒ دارﻧﺪ .ﻣﻦ
ﺥﻴﻠﯽ ﺥﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم و ﺑﺎ ﺱﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺁن ﻣﻨﺰل رﻓﺘﻢ ﮐﻪ زودﺕﺮ ﺥﻮد
را ﺑﺤﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﺑﺮﺱﺎﻧﻢ .درب ﻣﻨﺰل ﮐﻪ رﺱﻴﺪم ﻣﺮا ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ وارد
ﺷﻮم .ﺕﻌﺠﺐ ﮐﺮدم و ﺱﺒﺐ ﭘﺮﺱﻴﺪم .ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﻀﺮت ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﻣﺸﻐﻮل
ﻣﺬاﮐﺮﻩ هﺴﺘﻨﺪ .هﻴﭽﮑﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺤﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﺑﺮود .ورود اﮐﻴﺪا
ﻣﻤﻨﻮع اﺱﺖ .ﻣﻦ ﺥﻮاﺱﺘﻢ ﺑﺪاﻧﻢ چﻪ ﮐﺴﯽ در ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
از هﻴﺌﺖ و ﺥﺼﻮﺹﻴﺎت ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﯽ ﮐﻪ درب ﻣﻨﺰل اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ چﻨﻴﻦ
اﺱﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺁن ﺷﺨﺼﯽ ﺟﻠﻴﻞ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﺱﺖ .ﻣﺮﺕﺒﻪ دﻳﮕﺮ
در ﺥﻮاب دﻳﺪم ﮐﻪ چﻨﺪ ﺹﻨﺪوق در ﻣﺤﻠﯽ دور ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ .ﻳﮑﯽ ﺑﻤﻦ
ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺹﻨﺪوﻗﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﺱﺖ .ﺹﻨﺪوﻗﻬﺎ را ﺑﺎز
ﮐﺮدم دﻳﺪم هﻤﻪ ﭘﺮ از ﮐﺘﺎب اﺱﺖ .ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮدم دﻳﺪم ﮐﻠﻤﺎت
ﺣﺮوﻓﺶ ﺑﺎ ﺟﻮاهﺮ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺕﺎﺑﺶ ﺁﻧﻬﺎ چﺸﻢ را ﺥﻴﺮﻩ ﻣﯽ
ﮐﻨﺪ .ﻧﻮراﻧﻴﺖ و ﺕﺎﺑﺶ ﺁن ﺟﻮاهﺮ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﺪت ﺣﻴﺮت و
ﺕﻌﺠﺐ ﺑﻐﺘﺘﺎ از ﺥﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﺪم.
ﻣﻌﻠﻮم و واﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ اوﻝﻴﻦ ﺱﻔﺮی ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺮای ﻧﺸﺮ
ﺕﻌﺎﻝﻴﻢ ﺣﻀﺮت ﺑﺎب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ در ﺱﺎل ١٢۶٠ﺑﻪ ﺥﻄﻪ ﻧﻮر ﺑﻮدﻩ )ﺑﮑﻠﯽ
اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻃﻠﻮع ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ در اﻳﻦ ﺳﻨﻪ ﺑﻮدﻩ( ﻳﻌﻨﯽ اوﻝﻴﻦ
ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ در ﻋﺎﻝﻢ اﻣﺮ ﺑﺴﺎط ﺕﺒﻠﻴﻎ و هﺪاﻳﺖ ﻧﻔﻮس ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﻧﻔﻮﺱﯽ
ﺑﻨﻮر اﻳﻤﺎن ﺣﻴﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ در ﻧﻮر ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ ﻗﺮاء ﻣﻘﺪﺱﻪ
ﺕﺎﮐﺮ و دارﮐﻼ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ و ﺁن ﻧﻔﻮس ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻣﻘﺪﺱﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از
ﻣﻼﻓﺘﺎح و ﻣﻼﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎی ﺑﺰرگ ،ﻣﻼﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎی ﮐﻮچﮏ ،ﻣﻼزﻳﻦ
اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻋﻤﻮی ﻣﺒﺎرک ،ﮐﺮﺑﻼﺋﯽ زﻣﺎن ﻋﻤﻮی ﻣﺒﺎرک ،ﺁﺣﺴﻦ و ﺁﻋﻠﯽ
ﭘﺴﺮان ﻣﻼزﻳﻦ اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ،ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﺥﺎن ﺷﻬﻴﺪ ،ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب ﺑﻴﮏ ﺷﻬﻴﺪ،
ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ ﺕﻘﯽ ،ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ،ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﻴﺪْ ،ﺁﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ
اﺥﻮی ﻣﺒﺎرک ،ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ وزﻳﺮ ﭘﺴﺰﻋﻤﻪ ﻣﺒﺎرک و ﻋﺪﻩ ای دﻳﮕﺮ از
رﺟﺎل و ﻧﺴﺎء ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﻳﻢ ،ﺣﻮا ،ﻃﻼن ﺥﺎﻧﻢ ،ﺱﺎرﻩ ﺥﺎﻧﻢ ،ﺥﺎﻧﻢ ﺟﺎن و
ﻏﻴﺮﻩ .ﮔﻮﻳﻨﺪ هﻤﻴﻨﮑﻪ در اول ﺕﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺕﺒﻠﻴﻎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ از هﻤﻪ واﺟﺒﺘﺮﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻝﺬا ﺑﻪ ﺱﻤﺖ ﻧﻮر ﺕﻮﺟﻪ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و در ﺕﺎﮐﺮ ﺑﺴﺎط ﺕﺒﻠﻴﻎ را ﺑﯽ ﭘﺮوا داﺋﺮ و ﺟﻤﻌﯽ را در ﻇﻞ اﻣﺮ
درﺁوردﻧﺪ .و در ﺱﻨﻮات ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ روﻳﻪ را ﻣﻌﻤﻮل ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ ﺑﻌﺪ از واﻗﻌﻪ ﺑﺪﺷﺖ ﺑﺴﺎل ١٢۶۴ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺕﻔﺮﻗﻪ اﺹﺤﺎب
ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک از ﺱﻤﺖ ﺷﺎهﺮود ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران ﺕﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ
ﺕﺎﮐﺮ )ﺟﻨﻮب ﺑﻨﺪر ﮔﺰ( ورود و از اﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺱﻤﺖ ﻣﻐﺮب ﻳﻌﻨﯽ اﺷﺮف
)ﺑﻬﺸﻬﺮ اﻣﺮوزی( و از اﺷﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از
ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻮر ﺑﺮﺱﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ اﻓﺮا ﮐﻪ ﻗﺮب ﻣﺰار ﺷﻴﺦ ﻃﺒﺮﺱﯽ اﺱﺖ ﻣﻨﺰل
ﻧﻈﺮﺥﺎن ﺕﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻩ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﺕﻔﺎق ﻧﻈﺮﺥﺎن ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺱﯽ رﻓﺘﻪ
اﻧﺪ و ﭘﺲ از دﺱﺘﻮرات ﻻزم ﺑﺎ اﺹﺤﺎب )ﺑﺎ ﺗﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻦ ﺣﻀﺮت
ﻗﺪوس و ﺣﻀﺮت ﺑﺎب اﻟﺒﺎب ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﻮارﻳﺸﺎن در ﺗﻮارﻳﺦ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ.
اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات اﻳﺸﺎن ﻧﺒﻮدﻩ( وداع ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﺥﺎن و ﺷﻴﺦ
اﺑﻮﺕﺮاب اﺷﺘﻬﺎدری ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ اﻓﺮا ﻣﺮاﺟﻌﺖ و ﺱﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﻮر ﺣﺮﮐﺖ و در
دارﮐﻼ و ﺕﺎﮐﺮ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﻴﺮی ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﻮﻗﻦ ﮔﺸﺘﻨﺪ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻬﺮان
ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .و ﭘﺲ از چﻨﺪﻣﺎﻩ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻩ و
ﺑﺮای ﻧﺼﺮت اﺹﺤﺎب ﺕﻬﻴﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻗﻠﻌﻪ را ﻓﺮاهﻢ و ﺑﺎﺕﻔﺎق ﻋﺪﻩ ای
ﻣﻼزﻳﻦ اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ،ﻣﻼ ﺑﺎﻗﺮ ،ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﯽ ،ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ و چﻨﺪ ﻧﻔﺮ
دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺱﻤﺖ ﻗﺸﻼق ﻧﻮر ﺣﺮﮐﺖ و ﺑﻪ دارﮐﻼ ﮐﻪ ﺕﻴﻮل اﺑﺎء و اﺟﺪادﺷﺎن
ﺑﻮدﻩ ورود ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﺟﻤﻌﯽ از رﺟﺎل و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ و ﻋﻠﻤﺎی ﻧﻮر در
دارﮐﻼ ﺣﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﻣﺸﺮف ﺷﺪﻩ و چﻨﺪﻳﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺴﺎط ﺕﺒﻠﻴﻎ داﺋﺮ
ﺑﻮدﻩ و ﻋﺪﻩ ﺋﯽ ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ چﻬﺎرﻧﻔﺮ از ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﮔﺸﺘﻨﺪ .از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ
ﻣﻼﻋﺒﺎس ﭘﺪر ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﷲ ﻧﻮری و ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﮐﻪ هﺮ دو
داﻣﺎدهﺎی ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ .ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻳﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی
ﻣﺸﻬﻮر اﺱﻼم ﮐﻪ در ﻧﻮر ﺱﮑﻮﻧﺖ داﺷﺖ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺕﻘﯽ )ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ
ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻮری ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ( ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰ
درﺱﺶ ﻗﺮﻳﺐ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻃﻠﺒﻪ درس ﻣﯽ ﺥﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺷﻬﺮت ﻋﻈﻴﻤﯽ در
اﻳﺮان ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ در ﺹﺤﻔﻪ ﻣﺎزﻧﺪران و ﻧﻮر داﺷﺖ .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ را ﻣﻴﺮزا
ﺑﺰرگ )واﻝﺪ ﻣﺒﺎرک( وﺹﯽ ﺥﻮد ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻣﻴﺮزاﺑﺰرگ
ﺹﻌﻮد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻧﻈﺎرت در ﮐﺎرهﺎی اﻳﺸﺎن داﺷﺘﻪ و
اﻣﻮال را ﺑﻨﺤﻮی ﺑﻴﻦ وراث ﺕﻘﺴﻴﻢ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ در اوﺿﺎع ﺁﻧﻬﺎ داﺷﺖ.
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ در ﺱﺎل ١٢۵٩ﻓﻮت ﮐﺮدﻩ و داﻣﺎدش ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺕﻨﮑﺎﺑﻨﯽ
ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﮔﺮدﻳﺪ .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻣﺮﮐﺰ درﺱﺶ در ﻳﻴﻼق ﻗﺼﺒﻪ ﻳﺎﻝﺮود در
ﻗﺸﻼق ﺱﻌﺎدت ﺁﺑﺎد ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ دارای ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ و ﭘﻨﺞ دﺥﺘﺮ ﺑﻪ
ﺷﺮح ذﻳﻞ ﺑﻮدﻩ :ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا هﺎدی ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺘﻬﺪ،
ﺁﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﺁﻣﻴﺮزا ﻗﺎﺱﻢ ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﺑﺎﻧﻮ ﺁﺱﻴﻪ ﻋﻴﺎل ﻣﻼﻋﺒﺎس ﭘﺪر
ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﷲ ،ﺥﺎﻧﻢ ﺁﻗﺎ ﺑﺎﺟﯽ ﻋﻴﺎل ﺁﻗﺎ اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ ،ﺥﺎﻧﻢ ﻣﺮﻳﻢ ﻋﻴﺎل ﻣﻼﻓﺘﺢ
اﷲ ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﺥﺎﻧﻢ زهﺮا ﻋﻴﺎل ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﺁﻣﻨﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﻋﻴﺎل
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺕﻨﮑﺎﺑﻨﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ .از ﺕﻤﺎم داﻣﺎدهﺎی ﻋﻼﻣﻪ ،ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺕﻨﮑﺎﺑﻨﯽ
ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﺰﺑﻮر در ﺱﻨﻪ ١٢۶٠اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ.
او ﻧﻴﺰ در اواﻳﻞ ﻳﻴﻼﻗﺶ ﻳﺎﻝﺮود و ﻗﺸﻼﻗﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ دورﻩ ﻗﺒﻞ ﺱﻌﺎدت ﺁﺑﺎد
ﺑﻮد وﻝﯽ در اواﺥﺮ اﻳﺎم از ﻳﺎﻝﺮود ﺑﻪ ﺑﻠﺪﻩ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻧﻤﻮد .ﺥﻼﺹﻪ ﺑﺎﺹﻞ
ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ در ﺱﻄﺮ ١١ﺹﺤﻔﻪ ٣۵ذﮐﺮ ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﺎل
ﻣﺒﺎرک در اﻳﻦ ﺱﻔﺮ چﻨﺪﻳﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز در دارﮐﻼ ﺑﺼﺤﺒﺖ و ﮔﻔﺘﮕﻮ
ﭘﺮداﺥﺘﻪ و ﻋﺪﻩ ﺋﯽ از ﻋﻠﻤﺎء و رﺟﺎل ﺑﻪ ﺁﺋﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺮوﻳﺪﻩ و از ﻓﻴﻮض
ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ .اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺱﺮ و ﺹﺪاﺋﯽ در اﻃﺮاف ﻧﻮر
و ﺁﻣﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد .ﺱﺒﺐ ﺣﻘﺪ و ﺣﺴﺪ ﻣﻌﺎﻧﺪﻳﻦ ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ
ﺕﺎﮐﺮی ﻋﻤﻮی ﻣﺒﺎرک ﮔﺮدﻳﺪ .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﻣﺮﺕﺒﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺕﻔﺘﻴﻦ ﺑﻮد و
ﻣﺮاﺱﻼت ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎء و رﺟﺎل و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻣﺮدم را ﺑﺮ ﺿﺪ
ﺟﻤﺎل ﻣﻘﺼﻮد ﺕﺤﺮﻳﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٧از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ درس ﻋﻼﻣﻪ و
هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺻﺤﻔﻪ ٢٩ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ در ﺻﺤﻔﻪ ٨) ۶
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ( ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ ﭼﻮن اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارم .وﻟﯽ در
ﺻﺤﻔﻪ ٣١راﺟﻊ ﺑﻪ دو رؤﻳﺎی ﻋﻼﻣﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺧﺎرج از ﺣﻘﻴﻘﺖ
اﺳﺖ .زﻳﺮا از ﺗﻼﻣﺬﻩ اﻳﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ .اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ
رؤﻳﺎﺋﯽ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺖ ﻣﺮﻳﺪان ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ اﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ زﻳﺮا ﺑﻴﺎﻧﺎت
ﻋﻼﻣﻪ را وﺣﯽ ﻣﻨﺰل ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اهﻞ ﻧﻮر ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻮاری
ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ.
ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ اﻳﻤﺎن
داﺷﺘﻪ و ﺷﺮﺣﺶ هﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ .زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺧﺒﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﻗﻠﻌﻪ ﺷﻴﺦ
ﻃﺒﺮﺳﯽ را ﺷﻨﻴﺪ ﻳﮑﻨﻔﺮ از داﻣﺎدهﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮای اﻃﻼع از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ
اﺟﺘﻤﺎع ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺁن ﺷﺨﺺ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺁﻧﭽﻪ را دﻳﺪﻩ و
ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺷﺮح داد .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﻣﻮﻗﻦ ﺷﺪ و ﻣﯽ
ﮔﻔﺖ ﮐﺮاﻣﺖ اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﻦ دﻳﻮ رﻓﺖ و ﺳﻠﻴﻤﺎن
ﺑﺮﮔﺸﺖ .وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﮐﺸﺘﺎر ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮد.
ﻧﻘﻞ ﻗﻮل از ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﭘﺪر اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﻋﻴﺎل اﻳﺸﺎن هﻢ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ
زﻳﺮا زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ اﺳﺮای ﺗﺎﮐﺮ را ﺑﻌﺰم ﺗﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ دادﻧﺪ در ﻳﺎﻟﺮود ﺑﻪ
دﺳﺘﻮر اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن )ﮐﻪ رﻳﻴﺲ دﺳﺘﻪ اﺷﺮار ﺑﻮد و ﻣﺨﺮب ﺗﺎﮐﺮ( هﻤﻪ
را در ﺧﺮاﺑﻪ ای ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺮای ﮐﺮﺑﻼ ﻣﻨﺰل دادﻧﺪ .ﻋﻴﺎل ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﻔﺮدا
ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﺑﺮای دﻟﺠﻮﺋﯽ اﺳﺮا ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﻪ رﻓﺖ .ﭘﺲ از ﮔﺮﻳﻪ
زﻳﺎد ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪﺗﺮ از اهﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ
رﻓﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ .ﺷﻤﺎهﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺮای ﮐﺮﺑﻼ هﺴﺘﻴﺪ .اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻤﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ
ﺑﻪ ﻧﻴﮑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﻳﻦ اﺳﻢ ﻣﺮدم ﺑﺪﺗﺮ از اهﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﻟﻌﻦ و
ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد.
اﺳﺮا هﻤﻪ ﻣﺮد ﺑﻮدﻧﺪ و دو ﺣﺮم ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﻨﺎم ﺑﺎﻧﻮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺎدر
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی اﺑﻘﯽ و ﻳﮏ ﭘﺴﺮ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ هﻢ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ راﻩ
ﺗﻠﻒ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻟﺒﺎس او را دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ،و ﺑﺎﻧﻮی دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎم ﻧﺮﮔﺲ ﺧﺎﺗﻮن.
اﻳﻦ ﮔﺰارش را ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﭘﺪرم از ﻗﻮل ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪهﺎدی ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد.
در ﺻﺤﻔﻪ ٣٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻣﺮﺗﺒﺎ در ﻓﮑﺮ ﺗﻔﺘﻴﻦ ﺑﻮدﻩ.
ﺿﺪﻳﺖ و ﺗﻔﺘﻴﻦ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻀﺮوب ﺷﺪن از ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
ﺷﺮوع ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﺣﺶ ﺑﻌﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
در ﺻﺤﻔﻪ ٣۵از اﺟﺘﻤﺎع دارﮐﻼ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ و در ﺻﺤﻔﻪ ١٠ﻧﻮﺷﺘﻪ
ﺷﺪﻩ .اوﻻ اﺟﺘﻤﺎع دارﮐﻼ ﺑﻌﺪ از ﺣﺒﺲ ﺁﻣﻞ ﺑﻮد .و ﺛﺎﻧﻴﺎ در ﺁن ﻣﺠﻠﺲ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ هﻢ ﺗﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ و از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت اﻳﺸﺎن
ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺻﻐﺮ ﺳﻦ هﻤﻪ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ .و دو ﻧﻔﺮ از ﻋﻠﻤﺎء هﻢ اﻳﻤﺎن
ﺁوردﻧﺪ )از ﻗﻮل ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ( و در ﻣﻮاﻗﻊ دﻳﮕﺮی در دارﮐﻼ
اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺸﺪ.
)ﻧﻘﻞ از ﺹﺤﻔﻪ ٣٩ﺕﻠﺨﻴﺺ ﺕﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﮔﺮ زﻣﺎﻣﺪاران
اﻣﻮر اﻳﻦ ﻧﺪای اﻝﻬﯽ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ اﻗﺒﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﯽ
ﺷﻤﺎری ﺑﺮای ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﻣﻠﺖ ﺥﻮاهﺪ داﺷﺖ .از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎت
ﻣﺮدم هﻤﻪ ﺕﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ چﺮا اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ و
ﻣﻘﺎم و ﺟﻮاﻧﯽ و ﮐﻤﺎﻝﯽ ﮐﻪ دارد ﺑﺎﻣﻮری ﺕﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻧﺸﺮ ﻣﻄﺎﻝﺒﯽ
ﭘﺮداﺥﺘﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ از وﻇﺎﻳﻒ ﻋﻠﻤﺎی دﻳﻦ و ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن روﺣﺎﻧﯽ اﺱﺖ.
وﻗﺘﯽ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻣﺒﺎرک را ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ و دﻻﺋﻞ و ﺑﺮاهﻴﻦ ﻣﺤﮑﻢ و ﻣﺘﻘﻦ را
اﺱﺘﻤﺎع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺥﻮد را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل و اﻗﺮار ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و اﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ
ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺲ از اﺱﺘﻤﺎع ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻣﺒﺎرﮐﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ درﺟﻪ اهﻤﻴﺖ
ﺟﻠﻮخ ﻣﯽ ﮐﺮد .از وﺱﻌﺖ اﻃﻼﻋﺎت و ﮐﺜﺮت ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و
ﻣﺘﺎﻧﺖ اﻓﮑﺎر و ﺷﺪت اﻧﻘﻄﺎع و ﺕﻮﺟﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺁن ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ
روﺣﺎﻧﻴﻪ هﻤﻪ در ﺷﮕﻔﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺸﺎهﺪﻩ اﻳﻦ اﻣﻮر ﺕﺎﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺒﯽ در
وﺟﻮد ﺁﻧﻬﺎ داﺷﺖ .هﻴﭽﮑﺲ را ﺟﺮات ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺣﻀﺮت ﻧﺒﻮد.
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﻗﻴﺎم ﮐﺮد ﻋﻤﻮی ﺁن ﺣﻀﺮت ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﻧﺎم
داﺷﺖ .ﭘﻴﻮﺱﺘﻪ راﻩ ﺟﺪل ﻣﯽ ﺱﭙﺮد و ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎﻳﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎت
ﻣﺒﺎرک را ﺑﺨﻴﺎل ﺥﻮد رد ﻣﯽ ﮐﺮد .ﻧﻔﻮﺱﻴﮑﻪ در ﺣﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﻣﺸﺮف
ﺑﻮدﻧﺪ چﻮن ﺟﺪل و ﻝﺠﺎﺟﺖ او را ﻣﻴﺪﻳﺪﻧﺪ ﻣﯽ ﺥﻮاﺱﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺘﺶ اﻗﺪام
ﮐﻨﻨﺪ و او را از اﻳﻦ رﻓﺘﺎر زﺷﺖ ﺑﺎز دارﻧﺪ .وﻝﯽ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﻤﯽ
ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻴﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﺎری ﺑﺎو ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ .او را ﺑﺨﺪا واﮔﺬارﻳﺪ.
ﻋﺰﻳﺰ چﻮن ﺥﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﺣﻀﺮت ﺣﻘﻴﺮ و ﻧﺎچﻴﺰ دﻳﺪ ﻧﺰد
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ رﻓﺖ و از او ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺥﻮاﺱﺖ و ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺥﺪا را
ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ .چﻪ ﺥﻄﺮی ﻣﺘﻮﺟﻪ دﻳﻦ اﺱﻼم ﺷﺪ .ﺑﺒﻴﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﺠﺎ رﺱﻴﺪﻩ ﮐﻪ
ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻝﺒﺎس درﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﻮر ﺁﻣﺪﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺼﻦ ﺣﺼﻴﻦ اﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ
و دﻳﻦ اﺱﻼم را ﻣﻨﻬﺪم ﻣﯽ ﺱﺎزد .ﺑﺮﺥﻴﺰ اﺱﻼم را ﻧﺼﺮت ﮐﻦ .ﺟﻠﻮی او
را ﺑﮕﻴﺮ و هﺠﻮﻣﺶ را ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﺎ .هﺮﮐﺲ ﻧﺰد او ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪام
ﺱﺤﺮش ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻣﻨﺠﺬب ﮔﻔﺘﺎر ﻓﺼﻴﺢ او ﮔﺮدﻳﺪﻩ .ﻧﻤﯽ داﻧﻢ
چﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ را ﺑﺨﻮد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺱﺎزد .از دو ﺣﺎل ﺑﺮون
ﻧﻴﺴﺖ .ﻳﺎ ﺱﺎﺣﺮ و ﺷﻌﺒﺪﻩ ﺑﺎز اﺱﺖ ﻳﺎ دواﺋﯽ ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ
چﻮن ﮐﺴﯽ ﺁﻧﺮا ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ او ﻣﯽ ﮔﺮدد .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﻧﺎﻓﻬﻤﯽ
ﺥﻮد ﺑﺒﻄﻼن ﮔﻔﺘﻪ هﺎی ﻋﺰﻳﺰ ﭘﯽ ﺑﺮد و از روی ﻣﺰاح ﺑﺎو ﮔﻔﺖ ﺁﻳﺎ ﺕﻮ هﻢ
از ﺁن چﺎﺋﯽ ﺥﻮردﻩ ای و ﮔﻔﺘﺎر او را اﺱﺘﻤﺎع ﻧﻤﻮدﻩ ای .ﻋﺰﻳﺰ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﯽ
.ﻝﮑﻦ ﮐﺜﺮت ارادت و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺪﻳﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دارم ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﺱﺤﺮان
ﺟﻮان در ﻣﻦ ﺕﺎﺛﻴﺮ ﮐﻨﺪ .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺕﻮاﻧﺪ
ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ وادار ﮐﻨﺪ و چﻨﺎن ﺷﺨﺺ ﺟﻠﻴﻠﯽ را
ﮐﻪ ﺑﺪون ﺥﻮف و ﺑﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺸﺮﺕﻌﺎﻝﻴﻢ ﺟﻴﺪﻩ اﻗﺪام ﻧﻤﻮدﻩ از اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ
ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺟﻮاب ﺱﺨﻨﺎﻧﻴﮑﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺎو ﮔﻔﺖ چﻨﺪ ﺱﻄﺮ ﻋﺮﺑﯽ
ﻧﻮﺷﺖ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﺮاﻳﻨﮑﻪ ای ﻋﺰﻳﺰ از هﻴﭽﮑﺲ ﻧﺘﺮس .هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ
ﺕﻮاﻧﺪ ﺑﺘﻮ ﺿﺮری ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ .اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻘﺪری ﻏﻠﻂ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ
ﻣﻘﺼﻮدی از ﺁن ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻤﯽ ﺷﺪ .ﺑﻌﻀﯽ اﻋﻴﺎن ﺕﺎﮐﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ را دﻳﺪﻧﺪ.
ﮐﺎﺕﺐ و ﻣﮑﺘﻮب هﺮدو را ﻣﻮرد اﺱﺘﻬﺰاء ﻗﺮار دادﻧﺪ .ﺑﺎری هﺮﮐﺲ
ﺑﺤﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺸﺮف ﻣﯽ ﺷﺪ و اﻋﻼن اﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ را اﺱﺘﻤﺎع
ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﺎﻧﺪازﻩ ای ﻣﺘﺎﺛﺮ و ﻣﻨﺠﺬب ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ اﺥﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﺕﺒﻠﻴﻎ اﻣﺮ
ﻗﻴﺎم ﻣﯽ ﮐﺮد .ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ چﻨﺪ ﻣﺮﺕﺒﻪ ﺥﻮاﺱﺘﻨﺪ او را وادار ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺸﺮف ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ دﻋﻮت ﺟﺪﻳﺪ
ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮدد .ﻣﻘﺼﺪ و ﻣﻨﻈﻮر اﺹﻠﯽ ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ وﻝﯽ
ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺎﻳﻨﮑﺎر ﺕﻦ در ﻧﻤﯽ داد و از ﺟﻮاب ﻃﻔﺮﻩ ﻣﻴﺮﻓﺖ .هﺮچﻪ
ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ زﻳﺎدﺕﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺮ اﻧﮑﺎر ﻣﯽ اﻓﺰود .ﺷﺎﮔﺮدان در
ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺱﺨﺖ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﻌﺎذﻳﺮ او را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻩ و ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻨﺪ
ﻣﺮﺕﺒﻪ و ﻣﻘﺎم ﺷﻤﺎ اﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﻦ اﺱﻼم را ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .اﻳﻦ
اوﻝﻴﻦ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﺷﻤﺎﺱﺖ .ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺘﺮﺹﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ .از هﺮﮔﻮﺷﻪ و
ﮐﻨﺎر هﺮ ﺁوازی ﮐﻪ در اﻃﺮاف دﻳﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﻣﻮرد ﺕﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار دهﻴﺪ و
ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺪﻋﯽ را ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ .ﻣﺒﺎدا ﺿﺮری ﺑﺪﻳﻦ اﺱﻼم ﺑﺮﺱﺪ .ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺕﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ دوﻧﻔﺮ از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﺒﺮز ﺥﻮد را
ﺑﺤﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﺑﻔﺮﺱﺘﺪ .ﺑﺮای اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻼﻋﺒﺎس و ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ را
ﮐﻪ هﺮدو داﻣﺎد ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺱﺎﺑﻖ ﻧﻮر ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد.
ﺑﺂﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ ﻣﯽ روﻳﺪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ را ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ از ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﻣﻨﻈﻮر او و اﺹﻞ دﻋﻮت اﻳﺸﺎن ﺑﺎﺥﺒﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ .هﺮچﻪ ﺷﻤﺎ ﺕﺸﺨﻴﺺ
ﺑﺪهﻴﺪ از ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ و ﺑﺮهﺎن ﻣﻦ ﺑﺪون ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺒﻮل ﺥﻮاهﻢ ﮐﺮد .ﺕﺸﺨﻴﺺ
ﺷﻤﺎ ﺕﺸﺨﻴﺺ ﻣﻦ اﺱﺖ .ﺁﻧﺪوﻧﻔﺮ ﭘﺲ از وﺹﻮل ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت
ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﻗﺸﻼق ﺕﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ رﻓﺘﻨﺪ .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر
ﻣﺒﺎرک رﺱﻴﺪﻧﺪ اﻳﺸﺎن ﺱﻮرﻩ ﻓﺎﺕﺤﻪ ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ را ﺕﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻣﺒﺎرک را ﮔﻮش دادﻧﺪ دﻳﺪﻧﺪ ﻋﺒﺎرات ﻓﺼﻴﺢ و ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺘﻴﻦ
و دﻻﻳﻞ ﻣﺤﮑﻢ و ﺑﺮاهﻴﻦ ﻣﺘﻘﻦ را ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ اﻧﮑﺎر ﮐﺮد.
ﻣﻼﻋﺒﺎس ﺑﯽ اﺥﺘﻴﺎر از ﺟﺎ ﺑﺮﺥﻮاﺱﺖ و رﻓﺖ درب اﻃﺎق ﺑﺎ ﮐﻤﺎل
ﺥﻀﻮع و ﻋﺒﻮدﻳﺖ اﻳﺴﺘﺎد .ﺑﺎ ﻝﺮزﻩ و ﮔﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ رﻓﻴﻘﺶ
ﮔﻔﺖ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ چﻪ ﺣﺎﻝﯽ هﺴﺘﻢ .هﺮﺱﺆاﻝﯽ را ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم
از ﻣﺤﻀﺮ ﻣﺒﺎرک ﺑﭙﺮﺱﻢ از ﻧﻈﺮم ﻣﺤﻮ ﺷﺪ .ﺕﻮ ﺥﻮد ﻣﯽ داﻧﯽ اﮔﺮ ﻣﯽ
ﺕﻮاﻧﯽ ﺱﺌﻮال ﺑﮑﻨﯽ ﺑﮑﻦ ﺕﺎ ﺟﻮاب ﺑﺸﻨﻮی .ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﺮو ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺥﺒﺮ
ﻣﺮا ﺑﺪﻩ و ﺑﺎو ﺑﮕﻮ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ ﻣﻦ از اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮار دﺱﺖ ﺑﺮﻧﻤﻴﺪارم و
دﻳﮕﺮ ﻧﺰد ﺕﻮ ﻧﺨﻮاهﻢ ﺁﻣﺪ .ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻝﻘﺎﺱﻢ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ هﻢ ﻣﺜﻞ ﺕﻮ هﺴﺘﻢ ﻣﺮا
ﺑﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﮐﺎری ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﺎ ﺥﺪای ﺥﻮد ﻋﻬﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺕﺎ ﺁﺥﺮ ﻋﻤﺮ از
ﻣﻼزﻣﺖ ﺁﺱﺘﺎن اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﻮم .ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﻮﻻی ﻣﻦ ﺣﻀﺮت
ﺑﻬﺎءاﷲ اﺱﺖ .داﺱﺘﺎن اﻳﻤﺎن اﻳﻨﺪو ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺱﺮﻋﺖ ﻋﺠﻴﺐ
در ﺑﻴﻦ ﻗﻠﻤﺮو ﻧﻮر ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ .ﻣﺮدم از هﺮ ﺹﻨﻒ و رﺕﺒﻪ دﺱﺘﻪ دﺱﺘﻪ از
هﺮﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺕﻮﻗﻒ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺕﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﺪﻩ
زﻳﺎدی ﺑﺎﻣﺮ ﻣﺒﺎرک ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺪﻧﺪ .ﻳﮑﯽ از ارادﺕﻤﻨﺪان ﺁن ﺣﻀﺮت ﮐﻪ در
زﻣﺮﻩ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﺑﻮد روزی ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﻋﺮض ﮐﺮد ﻣﺮدم
ﻧﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارادت ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ .ﺁﺛﺎر ﺑﻬﺠﺖ و ﺱﺮور از ﻧﺎﺣﻴﻪ
ﺟﻤﻴﻊ ﺁﺷﮑﺎر اﺱﺖ .اﮔﺮ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ هﻢ در ﺟﺮﮔﻪ ارادﺕﻤﻨﺪان ﮔﺮاﻳﺪ و ﺑﺎﻣﺮ
ﺟﺪﻳﺪ اﻗﺒﺎل ﮐﻨﺪ ﺑﺮای ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻣﺮ ﻣﺒﺎرک ﺕﻮﺟﻪ و اﻗﺒﺎل او اﺛﺮ ﮐﺎﻣﻞ
ﺥﻮاهﺪ داﺷﺖ .ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﻧﻮر
اﻋﻼی اﻣﺮاﻝﻬﯽ و ﺕﺒﻠﻴﻎ ﻧﻔﻮس و هﺪاﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ اﺱﺖ .ﻣﻨﻈﻮر دﻳﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻪ
و ﻧﺪارم .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﺸﻨﻮم ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻃﺎﻝﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺱﺖ و در
ﺹﺪﻓﺮﺱﻨﮕﯽ ﻣﻨﺰل دارد و ﻧﻤﯽ ﺕﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺱﺮور و ﻧﺸﺎط ﺑﺪون هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺕﺎﺥﻴﺮ و ﺱﻬﻞ اﻧﮕﺎری ﻓﻮرا ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت او
ﻣﯽ روم و اﻣﺮاﻝﻬﯽ را ﺑﺎو اﺑﻼغ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻢ .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ در ﺱﻌﺎدت ﺁﺑﺎد
ﻣﻨﺰل دارد ﺕﺎ ﺁﻧﺠﺎ چﻨﺪان ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻦ ﺥﻮد ﺑﺪﻳﺪن او ﻣﻴﺮوم و ﮐﻠﻤﻪ
اﷲ را ﺑﺎو اﺑﻼغ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻢ .ﺣﻀﺮا ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎ چﻨﺪﺕﻦ اﺹﺤﺎب ﺑﻪ ﺱﻌﺎدت
ﺁﺑﺎد ﺕﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺥﻮﺷﺮوﺋﯽ از اﻳﺸﺎن ﭘﺬﻳﺮاﺋﯽ ﮐﺮد.
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﻼﻗﺎت رﺱﻤﯽ ﻧﻴﺎﻣﺪم .ﻣﻘﺼﻮدم دﻳﺪ
و ﺑﺎزدﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ .ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﻳﻦ ﺁﻣﺪم ﮐﻪ ﻇﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺸﺎرت
دهﻢ .اﻳﻦ اﻣﺮ از ﻃﺮف ﺥﺪاﺱﺖ .ﻣﻮﻋﻮد اﺱﻼم ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ .هﺮﮐﻪ
ﭘﻴﺮوی اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺒﺎرک ﮐﻨﺪ ﺕﻮﻝﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺥﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ .ﺣﺎل ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻢ
درﺑﺎرﻩ ﻗﺒﻮل اﻳﻦ اﻣﺮ چﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ دارﻳﺪ .ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻋﺮض ﮐﺮد ﻣﻦ
هﻴﭽﻮﻗﺖ ﺑﺎﻣﺮی اﻗﺪام ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ و ﺕﺼﻤﻴﻤﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮم ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از
اﺱﺘﺨﺎرﻩ از ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ .ﻗﺮﺁن را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﻢ .در اول ﺹﺤﻔﻪ هﺮ ﺁﻳﻪ ای
ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻀﻤﻮن را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁورم و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻢ.
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﻤﺎﻧﻌﺘﺶ ﻧﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﻮری ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺥﻮاﺱﺖ و ﺑﺎز
ﮐﺮد و ﻓﻮرا ﻗﺮﺁن را ﺑﺴﺖ و ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﺪام ﺁﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﻀﻤﻮن
ﺁن چﻪ ﺑﻮدﻩ ﮔﻔﺖ اﺱﺘﺨﺎرﻩ راﻩ ﻧﺪاد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺑﺤﺚ و ﻣﺬاﮐﺮﻩ وارد
ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻳﻢ .ﺑﻌﻀﯽ از ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ راﺱﺖ ﻣﯽ
ﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ اﻳﻦ ﻗﻔﺘﺎر ﻣﺠﺘﻬﺪ
ﻧﺎﺷﯽ از ﺕﺮس ﺑﻮد .ﺑﺎﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺥﻮد را از ﺁن ورﻃﻪ
ﺥﻼص ﮐﻨﺪ .ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﺣﻴﺮت و ﺥﺠﻠﺖ او را
ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺤﺒﺖ از او ﺥﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدﻩ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
ﺥﻼﺹﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﺥﻄﻪ ﻧﻮر ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻈﻴﻤﻪ در ﺑﺮداﺷﺖ .ﻗﻠﻮب
ﻣﺮدم ﺁن دﻳﺎر ﺑﻪ ﻧﻮر ﻋﺮﻓﺎن روﺷﻦ ﺷﺪ .ارواﺣﺸﺎن ﺑﺎهﺘﺰاز درﺁﻣﺪ .در
ﻇﻞ راﻳﺖ دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ درﺁﻣﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮهﺒﺖ ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﻃﻬﺎرت دات و ﺑﻴﺎن
ﺟﺬاب ﻓﺼﻴﺢ و ﻣﺘﺎﻧﺖ و وﻗﺎر و ﺑﺮاهﻴﻦ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺪﻳﺪی
ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ دﻳﺪﻩ و ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺕﺎﺛﻴﺮ ﮐﻠﻤﻪ و رﻓﺘﺎر و
ﮔﻔﺘﺎر ﺁن ﺣﻀﺮت ﺑﻘﺪری ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ ﺷﺠﺮ و ﺣﺠﺮ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر از
اﻣﻮاج ﻗﻮﻩ روﺣﺎﻧﻴﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺣﻴﺎت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻴﻎ اﺷﻴﺎء از ﻓﻴﺾ
ﺣﻀﺮﺕﺶ ﺣﻠﺐ ﻗﻮت و ﮐﺴﺐ ﺣﻴﺎت ﺕﺎزﻩ ﻧﻤﻮدﻩ و از ذرات ﻣﻮﺟﻮدات
اﻳﻦ ﻧﺪا ﺑﮕﻮش ﺟﺎن ﻣﯽ رﺱﺪ:
ای اهﻞ ﻋﺎﻝﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل اﻝﻬﯽ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ ﭘﺮدﻩ و ﺣﺠﺎب ﻇﺎهﺮ و
ﺁﺷﮑﺎر و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﺠﺪ ﭘﺪﻳﺪار ﮔﺸﺘﻪ.
ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺮدم ﻧﻮر ﺑﺎﻧﺘﺸﺎر اﻣﺮ ﻣﺸﻐﻮل و ﺑﻪ
ﺕﺤﮑﻴﻢ اﺱﺎس اﻣﺮ اﻝﻬﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ .ﻋﺪﻩ ای از ﺁﻧﻬﺎ در راﻩ ﻧﺼﺮت
اﻣﺮاﷲ ﻣﺸﻘﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﺕﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺱﺮور ﺟﺎم ﺷﻬﺎدت
ﮐﺒﺮی ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ .اﻝﯽ ﺁﺥﺮ
در ﮐﻠﻴﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﻮر ﺑﺨﺼﻮص ﺕﺎﮐﺮ ﺟﻤﻊ زﻳﺎدی از ﻋﻠﻤﺎء و رﺟﺎل و
ﻣﻌﺎرﻳﻒ و ﺑﺴﺘﮕﺎن و ارادت ﮐﻴﺸﺎن ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻩ و ﺷﻬﺮت زﻳﺎدی
هﻢ داﺷﺘﻨﺪ .و ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﺱﻌﺎدت ﺁﺑﺎد ﺑﻪ دارﮐﻼ ﺕﻬﻴﻪ ﺱﻔﺮ ﻗﻠﻌﻪ
را دﻳﺪﻩ و در اواﻳﻞ ﻣﺤﺮم ١٢۶۵ﺑﺎﺕﻔﺎق ﻋﺪﻩ ای ﺑﺴﻤﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﻴﺦ
ﻃﺒﺮﺱﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .و ﺁن ﻣﻮﻗﻊ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﺿﺎع ﻗﻠﻌﻪ ﺱﺨﺖ
و راهﻬﺎﺋﻴﮑﻪ ﺑﺴﻤﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺱﯽ ﻣﯽ رﻓﺖ ﺕﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻝﺖ
و ﻣﻌﺎﻧﺪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ و ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﻗﺼﺪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ را داﺷﺘﻨﺪ
دﺱﺘﮕﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .در چﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎﺕﻔﺎق ﻣﻼزﻳﻦ
اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ از ﺑﻴﺮاهﻪ وﺱﻂ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻪ ﺱﻤﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﻧﻮرﻳﻬﺎ
ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻣﻞ اﻃﻼع دادﻧﺪ .ﻝﺬا ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﺑﻴﻦ راﻩ
ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺎﻣﻮر ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺁﻣﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ .چﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء در
ﻝﻮح اﺣﺒﺎی ﺑﻨﺪرﺟﺰ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ )ای ﻳﺎران اﻝﻬﯽ اﻳﺎﻣﻴﮑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک
رو ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺱﯽ ﺕﺸﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪﺕﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ ﻣﻴﺎﻻ ﮐﻪ ﻗﺮب ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮد
رﺱﻴﺪﻧﺪ .ﺣﺎﮐﻢ ﺁﻣﻞ ﮐﻪ ﺑﺮادرزادﻩ ﻋﺒﺎﺱﻘﻠﻴﺨﺎن ﺑﻮد چﻮن ﺥﺒﺮ ﺟﻤﺎل
ﻣﺒﺎرک را ﺷﻨﻴﺪ ﻳﻘﻴﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺕﺸﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﻗﻠﻌﻪ
ﻣﺤﺎﺹﺮﻩ ﺑﻮد .ﻝﺬا ﺟﻤﻊ ﻏﻔﻴﺮا از ﻝﺸﮑﺮ و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ
اﻃﺎﻗﻴﮑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﺎﺹﺮﻩ ﻧﻤﻮد و از در ﺷﻠﻴﮏ ﮐﺮدﻧﺪ
وﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک را ﺑﺎ ﻳﺎزدﻩ ﺱﻮار ﺑﻪ ﺁﻣﻞ ﺁوردﻧﺪ .ﭘﺲ از دﺱﺘﮕﻴﺮی
ﺣﻀﺮﺕﺶ ﻣﻊ هﻤﺮاهﺎن ﺑﻪ ﺕﮑﻴﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻴﺎﮐﻴﻬﺎ واﻗﻊ در ﺁﻣﻞ ﺑﺮدﻧﺪ و
اهﺎﻝﯽ ﺁﻣﻞ هﺠﻮم ﮐﺮدﻩ ﻗﺼﺪ ﮐﺸﺘﻦ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک و هﻤﺮاهﺎن را )ﮐﻪ
ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﻣﻼﺑﺎﻗﺮ ﺕﺒﺮﻳﺰی ﺣﺮف ﺣﯽ ،ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﯽ ﮐﺎﺷﯽ،
ﻣﻼزﻳﻦ اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ،ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ( داﺷﺘﻨﺪ .ﭘﺲ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک را ﺑﻪ چﻮب
ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻘﺪری زدﻧﺪ ﮐﻪ از ﭘﺎهﺎی ﻣﺒﺎرک ﺥﻮن ﺟﺎری ﮔﺮدﻳﺪ .ﻣﻼزﻳﻦ
اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻋﻤﻮی ﻣﺒﺎرک ﺥﻮد را روی ﭘﺎهﺎی ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ اﻧﺪاﺥﺖ.
ﺑﻘﺪری چﻮب ﺥﻮرد ﮐﻪ از ﺣﺎل رﻓﺘﻪ ﺑﻴﻬﻮش ﮔﺮدﻳﺪ )اﻳﻦ واﻗﻌﻪ در اواﻳﻞ
ﺱﺎل ١٢۶۵ﻗﻤﺮی واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺱﺖ( و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ در ﺁﻣﻞ
ﻋﺒﺎﺱﻘﻠﻴﺨﺎن ﺱﺮدار ﻻرﻳﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻣﺮ ﻧﺎﺹﺮاﻝﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و دﺱﺘﻮر
ﻣﻬﺪﻳﻘﻠﯽ ﻣﻴﺮزا ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺹﺮﻩ و ﺟﻨﮓ در ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺱﯽ
رﻓﺘﻪ و ﺑﺮادرزادﻩ ﺥﻮد ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎون ﻳﺎ ﻧﺎﺋﺐ اﻝﺤﮑﻮﻣﻪ ﺑﻮد ﺑﺠﺎی
ﺥﻮد ﮔﻤﺎردﻩ ﺑﻮد .واﻗﻌﻪ دﺱﺘﮕﻴﺮی ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک و زﺟﺮ و اذﻳﺖ ﺑﮕﻮش
ﻋﺒﺎﺱﻘﻠﻴﺨﺎن رﺱﻴﺪ .ﻓﻮری ﻣﺎﻣﻮری ﺑﻪ ﺁﻣﻞ ﻓﺮﺱﺘﺎد ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ ﺥﺎن
دﺱﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻃﻮری ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺋﯽ از ﺱﺮ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﻧﻮری
ﮐﻢ ﺷﻮد .ﻧﻮر و ﻻرﻳﺠﺎن دو ﻣﻨﻄﻘﻪ هﻤﺴﺎﻳﻪ اﻧﺪ .اﮔﺮ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﻧﻮرﻳﻬﺎ ﺥﻮﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺥﻮﻧﺒﻬﺎی اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻻرﻳﺠﺎن ﻗﺸﻮن
ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺟﺪال و ﻧﺰاع ﺑﺮﭘﺎ ﺥﻮاهﻨﺪ ﻧﻤﻮد .ﺑﻬﺮوﺱﻴﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ اﻳﺸﺎن را
از اﻳﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﺠﺎت دهﻴﺪ .ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ ﺥﺎن هﻤﺎن ﻗﺴﻤﻴﮑﻪ ﺱﻔﺎرش ﺷﺪﻩ
ﺑﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﺮد و ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک را از ﺁن ﻣﻌﺮﮐﻪ ﻧﺠﺎت داد و چﻨﺪروز در
ﻣﻨﺰل ﺥﻮد ﮐﺪﺥﺪا ﮐﻪ ﺕﻘﺮﻳﺒﺎ ﭘﻴﺎدﻩ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﻗﺪم از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺎﺹﻠﻪ
ﻧﺪاﺷﺖ ﻧﮕﻬﺪاری و ﺱﭙﺲ ﮐﻠﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮر ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ رﻓﺘﻦ
ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ را ﻧﻤﻮد .و ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک هﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻮر ﺑﻪ ﻃﻬﺮان ﻣﺮاﺟﻌﺖ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺪارد .اوﻻ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺒﻞ
ﻧﻮﺷﺘﻢ در ﻓﮑﺮ ﺗﻔﺘﻴﻦ ﻧﺒﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﻣﻀﺮوب ﺷﺪن .ﺛﺎﻧﻴﺎ هﻴﭽﮑﺲ ﺑﺎ
ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ای ﻧﮑﺮد .ﺛﺎﻟﺜﺎ ﭼﻨﺪﻧﻔﺮی ﻓﻘﻂ دو روز در دارﮐﻼ ﺑﻮدﻧﺪ
و در ﺟﺎی دﻳﮕﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺒﻮد .ﻧﻤﯽ داﻧﻢ اﻳﻦ ﻧﻔﻮس در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ
ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ را اﺳﺘﻤﺎع ﻧﻤﻮدﻧﺪ .اﮔﺮ
در اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﻼﻗﺎت هﺎ ﻣﻪ اﻓﺮاد ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮا در ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ
ﻃﺒﺮﺳﯽ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻣﻨﺴﻮﺑﻴﻦ هﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺧﻮب ﻓﺮﻣﻮدﻩ
اﻣﻴﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ:
ﮔﻔﺘﻢ ﻧﺒﻴﻼ ﮐﻴﺴﺘﯽ اﺳﮑﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﮔﻮ ﻧﻴﺴﺘﯽ
ﻣﻬﺪی ﻣﺠﻨﻮن ﺁﻣﺪﻩ ای ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺑﺸﺮی ﻟﮑﻢ
در ﺻﺤﻔﻪ ۴٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺮدم ﻧﻮر ﺑﺎﻧﺘﺸﺎر
اﻣﺮاﷲ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ در ﺹﺤﻔﻪ ١٨ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ.
اوﻻ در ﻧﻮر در هﻴﭻ ﻣﻮﻗﻊ و ﺗﺎﮐﻨﻮن هﻢ از اهﺎﻟﯽ ﻧﻮر ﺑﺮای ﺗﺒﻠﻴﻎ اﻳﻦ
اﻣﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺮﻓﻬﺎی ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ هﻢ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ .ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ اهﻞ
ﻧﺞ و ﻳﺎﻟﺮود و در هﻴﭻ ﻣﻮﻗﻊ هﻢ در اﻳﻦ راﻩ ﮐﺴﯽ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﺸﺪﻩ ﻣﮕﺮ
دوﻧﻔﺮ در زﻣﺎن ﻏﺎرت ﺗﺎﮐﺮ ﮐﻪ ﺷﺮﺣﺶ ﺑﻌﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
در ﺻﺤﻔﻪ ۴٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻋﺪﻩ زﻳﺎدی از ﻧﻮر اﻳﻤﺎن ﺑﺎﻣﺮ ﺁوردﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ۵٠ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺴﻤﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ
ﻧﻮرﻳﻬﺎ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﺁﻣﻞ اﻃﻼع دادﻧﺪ ﻝﺬا ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﺑﺎ هﻤﺮاهﺎن دﺱﺘﮕﻴﺮ
ﺷﺪﻧﺪ.
ﻧﻤﯽ داﻧﻢ اﻳﻦ دو رواﻳﺖ ﮐﺪام ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭽﮑﺪام .و ﺷﺮح
ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ .ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﻃﺒﺮﺳﯽ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻣﺎزﻧﺪران ﺷﻬﺮت
ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻋﻠﻤﺎی ﺑﺎﺑﻞ و ﺁﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪاﻟﻌﻠﻤﺎء ﻣﻌﺮوف اﻧﺘﺸﺎر دادﻧﺪ ﮐﻪ
اﻳﻦ اﺷﺨﺎص ﻣﺨﺮب ﺁﺋﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺣﮑﻢ ﺟﻬﺎد هﻢ دادﻩ
ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻋﻮام هﻢ ﺑﺘﺼﻮر اﻳﻨﮑﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ اﺷﺨﺎص را اذﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮاب
ﻋﻈﻴﻤﯽ ﻧﺎﺋﻞ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ ﻳﮑﻌﺪﻩ از رﻋﺎﻳﺎی اﻃﺮاف را دﺳﺘﮕﻴﺮ .ﮐﺮدﻩ
ﺑﺂﻣﻞ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺁﻣﻞ دادﻧﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ هﻤﻪ را
در ﺗﮑﻴﻪ ﻧﻴﺎﮐﻴﻬﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮد.
و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﻧﺒﻮد و ﻳﮑﺸﺐ ﻣﻨﻔﺮدا در ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺴﺮ ﺑﺮدﻧﺪ.
روز ﮐﻪ روﺷﻦ ﺷﺪ رﻋﺎﻳﺎی اﻃﺮاف اﻳﺸﺎن را دﻳﺪﻩ ﺑﺤﺎﮐﻢ ﺁﻣﻞ اﻃﻼع
دادﻧﺪ .ﺣﺎﮐﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﻮار ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺣﻀﺮت را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮ
ﺑﺮهﻨﻪ ﺳﻮار ﮐﺮد ﺑﺎ ﮐﻮس و ﮐﺮﻧﺎ وارد ﺁﻣﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و اهﻞ ﺁﻣﻞ ﺳﻨﮓ و
ﺧﺎک ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﺸﺎن رﻳﺨﺘﻪ ﺣﺘﯽ ﺁب دهﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ .و ﺑﻌﺪ
در ﻣﺤﺒﺲ ﺑﻪ رﻓﻘﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
روز ﺑﻌﺪ هﻤﻪ را ﺑﺎﺻﻄﻼح ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺷﺮﻋﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﮑﯽ از دﻳﮕﺮی هﻤﻪ
را ﭼﻮﺑﮑﺎری ﮐﺮدﻧﺪ .ﭼﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ رﺳﻴﺪ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا
ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ )اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺮزﮔﻮاری ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ( اﻳﻦ ﻃﻔﻞ اﺳﺖ و
ﻃﺎﻗﺖ ﭼﻮب را ﻧﺪارد و در ﻋﻮض اﻳﺸﺎن ﻣﺠﺪدا ﻣﺮا ﺑﺰﻧﻴﺪ .اﻳﺸﺎن را
ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﭼﻮب ﺑﺴﺘﻪ اﻳﻨﻘﺪر زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺤﺎل اﻏﻤﺎء اﻓﺘﺎد .ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ
ﻋﻤﻮ ﺧﻮدش را روی ﭘﺎهﺎی اﻳﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ او را هﻢ اﻳﻨﻘﺪر زدﻧﺪ ﮐﻪ
ﺑﻴﺤﺎل ﺷﺪ و ﺑﺎ هﻤﺎن ﺣﺎل ﻣﺠﺪدا هﻤﻪ را ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ ﺑﺮدﻧﺪ.
روز ﺑﻌﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﺁﻣﻞ ﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﻴﺨﺎن )ﮐﻪ در ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ ﺳﺮﮔﺮم
ﺟﺪال ﺑﺎ اهﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮد( ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻧﻔﺮ از اهﺎﻟﯽ ﻧﻮر ﻋﺎزم ﻗﻠﻌﻪ
ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻳﻢ .ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻴﻢ؟ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﻴﺨﺎن در ﺟﻮاب
ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻬﺎی ﺧﻮد ﺑﺮوﻧﺪ .اﮔﺮ
ﺁﻧﻬﺎ را اذﻳﺖ ﮐﻨﻴﺪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪاوت ﻣﺎﺑﻴﻦ اوﻻدهﺎی ﻣﺎ و ﺁﻧﻬﺎ
ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ از رﺳﻴﺪن ﮐﺎﻏﺬ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﻴﺨﺎن ﺣﻀﺮت را رواﻧﻪ ﻣﻨﺰل
ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﭼﻮن ﺑﻬﺎءاﷲ از ﺁن ﺻﺪﻣﻪ ﮐﺴﺎﻟﺖ
داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ روزی ﻣﻨﺰل ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
ﻳﮑﺸﺐ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎن از ﻗﺮارﻳﮑﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﺧﻂ
ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ .ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺒﺮ ﺧﻮاهﺶ ﮐﻦ ﺑﺘﻮ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﺪهﻨﺪ .ﭘﺴﺮ
ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ ﺑﺪﺳﺘﻮر ﭘﺪر ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺮد ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ ﭼﻮن ﺑﺰرﮔﺘﺮ
ﺑﻮدﻧﺪ .اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺧﻂ ﻣﻦ ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪهﻴﺪ ﺑﻪ اﺧﻮی )ﻳﻌﻨﯽ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( .ﭘﺴﺮ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻩ ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ را ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ
ﺧﺪﻣﺖ اﻳﺸﺎن .ﺣﻀﺮت هﻢ اﻳﻦ دو ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮ را ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ:
ﺷﺐ ﻓﺮاق ﻣﺮا روز وﺻﻞ ﭘﻴﺪا ﻧﻴﺴﺖ
ﻋﺠﺐ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ درﻳﻦ ﺷﺐ اﻣﻴﺪ ﻓﺮدا ﻧﻴﺴﺖ
ﻏﻢ ﻣﻼﻣﺖ دﺷﻤﻦ ز هﺮ ﻏﻤﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ
ﻣﺮا ﻣﻼﻣﺖ هﺠﺮان دوﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ
اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺣﻘﻴﺮ در اواﺧﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﺶ درﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮم
ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮای دﻳﺪار ﻋﻤﻪ ﺧﻮدم ﺷﻤﺴﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺁﻣﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم .ﮔﺰارش
ﻓﻮق را ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ هﻢ ﺑﻮد ﺑﺮای ﺑﻨﺪﻩ ﺷﺮح داد .در
ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﭼﻬﺎردﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ را هﻢ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻪ .ﮔﻔﺖ
هﻤﻴﻨﻘﺪر ﻣﯽ داﻧﻢ دو ﺑﺮادر ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁن ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻤﻢ هﻢ ﻋﻤﻮی ﺁﻧﻬﺎ
ﺑﻮد.
ﺻﺤﻔﻪ ۵۶
ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺠﺎت ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﻣﺘﻮن ﺕﺎرﻳﺦ اﻣﺮ ﻣﺴﻄﻮر اﺱﺖ و هﻤﻪ
اﺣﺒﺎ از ﺁن ﻣﺴﺘﺤﻀﺮﻧﺪ .اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻣﺠﺪد ﻧﻴﺴﺖ .وﻝﯽ از هﻤﻪ
ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺣﻀﺮا ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع رﻣﯽ ﺷﺎﻩ در ﻧﻴﺎوران و
دﺱﺘﮕﻴﺮی ﺣﻀﺮﺕﺶ در ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻣﺠﻴﺪ ﺁهﯽ واﻗﻊ در زرﮔﻨﺪﻩ )ﻗﺮب
ﺱﻔﺎرت روس( و ﺣﺒﺲ چﻬﺎرﻣﺎهﻪ اﻳﺸﺎن در ﺱﻴﺎهﭽﺎل در اواﺥﺮ ﺱﺎل
١٢۶٨و اواﻳﻞ ﺱﺎل ١٢۶٩ﻗﻤﺮی و ﺕﺼﺮف اﻣﻼک ﻣﺒﺎرک و ﻧﻔﯽ از
اﻳﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ اﺣﺒﺎی اﻝﻬﯽ از ﺁن ﻣﺴﺘﺤﻀﺮ هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺎ
ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻦ ﺁﻧﭽﻪ در ﺕﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﺹﺤﻔﻪ ۶۵٢ﺕﻠﺨﻴﺺ درج اﺱﺖ ذﻳﻼ ﻣﯽ
ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ.
ﻧﺎﺹﺮاﻝﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ چﻮن داراﺋﯽ و ﻣﺴﺘﻤﻠﮑﺎت ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﻣﺎزﻧﺪران
را ﺕﺼﺮف ﮐﺮد و ﻋﺪﻩ ای از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ در هﺮﻧﻘﻄﻪ و دﻳﺎر دچﺎر اﺷﺮار
ﮔﺸﺘﻨﺪ .از ﺟﻤﻠﻪ در ﻧﻮر ﻣﺎزﻧﺪران دوﻧﻔﺮ از اﺹﺤﺎب ﺑﺎوﻓﺎ ﻳﮑﯽ
ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﺥﺎن و دﻳﮕﺮی ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب در اﻳﻦ ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺱﻴﺪﻧﺪ.
ﺕﻤﺎﻣﯽ ﺑﺪﺥﻮاهﺎن و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻔﺴﺪاﻧﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ از ﺣﺒﺲ ﺥﻼص ﺷﺪﻧﺪ ﺱﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﻀﺐ ﺷﺎﻩ را ﺕﺤﺮﻳﮏ
ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺪﺥﻮاهﺎن از ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺁن ﻧﺎدان ﺑﻪ اﻣﻴﺪ
رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺼﺐ و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺑﺪﺥﻮاهﺎن هﻤﺮاﻩ ﺷﺪ و اﺥﺒﺎر دهﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑﻪ
هﻤﺪﺱﺘﯽ او از ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﯽ دادﻧﺪ .ﻧﺎﺹﺮاﻝﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ از
وزﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺑﺸﺪت ﻣﺆاﺥﺬﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ چﺮا ﺕﺎ ﻳﺎﻳﻦ ﺣﺪ در ﺣﺼﻮل اﻣﻨﻴﺖ
ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺕﮑﺎهﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و رﻳﺸﻪ ﻓﺴﺎد را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﺹﺪراﻋﻈﻢ از
اﻳﻦ ﺕﻮﺑﻴﺦ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪ .ﺕﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎو اﻣﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺠﺮی
دارد .ﺷﺎﻩ ﻓﺮﻣﻮد ﻓﻮرا ﻝﺸﮑﺮی ﺟﺮار ﺑﻪ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر اﻋﺰام ﺱﺎزد ﮐﻪ اﺱﺎس
ﻧﺎ اﻣﻨﯽ را ﺑﺮاﻧﺪازد .ﻧﺎچﺎر ﺑﺮﻳﺎﺱﺖ ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺷﺎهﺴﻮن ﺱﺮﺑﺎزان را ﺑﻪ
ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﻓﺮﺱﺘﺎد .رﻳﺎﺱﺖ را ﺑﻪ ﭘﺴﺮﻋﻤﺶ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ واﮔﺬار ﮐﺮد
)ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﺑﺮادرزادﻩ اش ﺑﻮد( ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻧﺴﺒﺖ داﺷﺖ )ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺷﻮهﺮﺥﻮاهﺮ اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺑﻮد(
و ﺑﺎو ﻧﺼﻴﺤﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اهﺎﻝﯽ ﺕﺎﮐﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ و ﻣﺒﺎدا ﺥﻮاهﺮ
ﺥﻮد و ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺷﻮهﺮﺥﻮاهﺮش را ﮔﺮﻓﺘﺎر و اذﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺮای
اﺣﺘﻴﺎط ﺹﺪراﻋﻈﻢ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺥﺎن را ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﻣﻴﺮزا
اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ او راا از ﻝﻐﺰش و ﺕﻄﺎول ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻣﻴﺮزا
اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ چﻮن ﺑﻪ ﺕﺎﮐﺮ رﺱﻴﺪ ﺑﺮﺥﻼف ﻧﺼﺎﻳﺢ وزﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﻏﺎرت
ﻋﻤﻮﻣﯽ داد .ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺥﺎن و ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ ﺷﻮهﺮ ﺥﻮاهﺮ
اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎد .ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﺮا اﻣﺮ ﮐﺮد ﺟﻤﻴﻊ
ﻣﺮدان را ﻣﻘﺘﻮل و زﻧﺎن را اﺱﻴﺮ و ﺁﺑﺎدی را ﺑﺎ ﺥﺎک ﻳﮑﺴﺎن ﮐﻨﻢ .ﻓﻘﻂ
زﻧﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺥﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﻣﺤﻔﻮﻇﻨﺪ .ﺥﻼﺹﻪ ﻣﺮدم ﺕﺎﮐﺮ
هﺮچﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﻮﻩ و دﺷﺖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ .ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﻓﺮﻣﺎن
ﺕﺎراج داد .ﻣﺴﮑﻦ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺥﺮاب ﮐﺮد و ﺱﻘﻒ ﺑﻴﺖ را
ﻓﺮورﻳﺨﺖ و هﺮچﻪ از ﻧﻔﺎﻳﺲ و اﺛﺎث ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد ﺑﻴﻐﻤﺎ ﺑﺮد و ﺁﻧﭽﻪ را
ﻧﻤﯽ ﺕﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺒﺮد ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺿﺎﻳﻊ ﺱﺎﺥﺖ.
ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻐﺎرت ﺥﺎﻧﻪ هﺎی ﻣﺮدم ﭘﺮداﺥﺖ و ﭘﺲ از ﺕﺎراج هﻤﻪ را ﺁﺕﺶ
زد و ﺑﺎ ﺥﺎک ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻤﻮد و چﻮن ﮐﺴﯽ را ﻧﻴﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﺱﻴﺮ ﺱﺎزد ﺑﻪ
ﺟﺴﺘﺠﻮ در اﻃﺮاف ﭘﺮداﺥﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از چﻮﭘﺎﻧﺎن و ﭘﻴﺮﻣﺮدان را ﮐﻪ
ﺕﺎب ﻓﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺱﺎﺥﺖ و ﺑﻌﻀﯽ را ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻝﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺱﺎﻧﺪ .در
ﺑﻴﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﮔﻮدال ﺁﺑﯽ رﺱﻴﺪﻧﺪ .درﺁن ﻃﺮف ﮔﻮدال ﺑﺮق اﺱﻠﺤﻪ
ای دﻳﺪﻧﺪ و دوﻧﻔﺮ ﺥﻔﺘﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﮔﻠﻮﻝﻪ ای ﺑﻄﺮف ﺁﻧﻬﺎ اﻧﺪاﺥﺘﻨﺪ .اوﻝﯽ ﮐﻪ
ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب ﺑﻮد ﻓﻮرا ﺟﺎن ﺱﭙﺮد .دوﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺕﻘﯽ ﺥﺎن ﺑﻮد ﻣﺠﺮوح
ﺷﺪ .ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ اﻣﺮ ﮐﺮد ﺕﺎ ﺟﺮاﺣﺖ او را ﻣﺮهﻢ ﻧﻬﻨﺪ و او را ﺑﻪ
ﻃﻬﺮان ﺑﺒﺮد و ﮔﺮﻓﺘﺎری هﻤﭽﻮن ﺱﻮار دﻝﻴﺮی را ﺱﺒﺐ اﻓﺘﺨﺎر ﺥﻮد
ﺱﺎزد .وﻝﯽ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﻧﺮﺱﻴﺪ زﻳﺮا ﺑﻌﺪ ازدو روز ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ وﻓﺎت
ﻳﺎﻓﺖ .ﺑﻘﻴﻪ اﺱﺮاء را ﮐﻪ ﻣﻌﺪودی ﺑﻮدﻧﺪ در ﺱﻴﺎهﭽﺎل ﻃﻬﺮان ﺑﺮدﻩ ﺑﻪ
زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻼﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎ ﮐﻪ از ﻧﻔﻮس ﻣﻘﺪﺱﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺱﺎﻳﺮﻳﻦ در
ﺱﻴﺎهﭽﺎل ﺹﻌﻮد ﮐﺮد .در ﺱﺎل ﺑﻌﺪ اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻃﺎﻋﻮن ﺷﺪ .او را
ﺑﻪ ﺷﻤﻴﺮان ﺑﺮدﻧﺪ .هﻤﻪ ﺥﻮﻳﺸﺎن و ﻳﺎران از او دور ﺷﺪﻧﺪ .ﻓﻘﻂ
ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ از او ﺕﻔﻘﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد .ﺑﺎاﻳﻨﮑﻪ در ﻏﺎرت ﻧﻮر از ﻣﻴﺮزا
اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺱﺨﺘﯽ و ﻓﺸﺎر ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪﻩ ،زﺥﻤﻬﺎی او را ﻣﺮهﻢ ﻣﯽ ﻧﻬﺎد.
روزی ﺹﺪراﻋﻈﻢ ﺑﺪﻳﺪن او ﺁﻣﺪ .او را ﺕﻨﻬﺎ و ﺑﯽ ﭘﺮﺱﺘﺎر دﻳﺪ .ﻓﻘﻂ
ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ ﺑﺮ ﺑﺎﻝﻴﻨﺶ ﺑﻮد ﺕﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺣﺴﺮت و اﻓﺴﻮس ﺁرزوهﺎی ﺥﻮد
را ﺑﻪ ﮔﻮر ﺑﺮد .داﻣﻨﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﻃﻬﺮان و ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﺱﺮﺕﺎﺱﺮ اﻳﺮان ﮐﺸﻴﺪ.
ﺑﻌﺪ از ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺴﻴﺎر در ﻧﺰد ارﺑﺎب دوﻝﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
را در واﻗﻌﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ دﺥﺎﻝﺘﯽ ﻧﺒﻮدﻩ.
در ﺻﺤﻔﻪ ۵۶از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ و در ﺻﺤﻔﻪ ٢۴ﻧﻮﺷﺘﻪ
ﺷﺪﻩ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺴﺘﻤﻠﮑﺎت ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺗﺼﺮف ﻧﻤﻮد.
اوﻻ ﺷﺎﻩ ﻣﺴﺘﻤﻠﮑﺎﺗﯽ ﺗﺼﺮف ﻧﻨﻤﻮد.
و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ از ﺣﺒﺲ ﺧﺎرج ﺷﺪ ﺑﺪﺧﻮاهﺎن ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا
ﻳﺤﻴﯽ هﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻩ و ﺳﺒﺐ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﻧﻮر را ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻧﺪ.
زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻮر ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺷﺪ ﺑﻬﺎءاﷲ در ﺳﻔﺎرت روس ﺑﻮدﻧﺪ و
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ هﻢ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﻳﺎ در ﺑﻐﺪاد ﺑﻮدﻧﺪ.
ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻬﺎءاﷲ را هﻢ ﺧﺮاب ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ زﻳﺮا ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻨﺰل ﺧﻮاهﺮش ﺑﻮد و
ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﺟﺮار در هﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺰل داﺷﺘﻨﺪ .و ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
در ﻧﻮر اﺛﺎﺛﻴﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻏﺎرت ﮐﻨﻨﺪ .اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ در ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ.
هﺮوﻗﺖ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﺑﺮادر ﺧﻮد
ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ.
ﺷﻬﺎدت ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب هﻢ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ .ﻣﻔﺼﻼ ﺑﻌﺪ
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ.
ﭘﺮﺳﺘﺎری ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ از اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن هﻢ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ .زﻳﺮا ﮐﻪ
ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻌﺪ از ﻏﺎرت ﺗﺎﮐﺮ ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ ﺧﻮد ﻣﺮاودﻩ را ﻗﻄﻊ
ﮐﺮد .ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻴﺎل ﺧﻮد هﻢ ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺎﺑﻖ را ﻧﺪاﺷﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ۶١از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ در ﻝﻮح اﺣﺒﺎی
ﺟﺎﺱﺐ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻗﻮﻝﻪ اﻝﻌﺰﻳﺰ ﻗﺮﻳﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک را در ﻣﺎزﻧﺪران ١٣
هﺰار ﺱﭙﺎﻩ ﻇﺎﻝﻢ هﺠﻮم ﻧﻤﻮد .چﻨﺎن ﺕﺎراج ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺛﺮی از اﻣﺘﻌﻪ و
اﻣﻮال ﺣﺘﯽ ﻏﻠﻪ از ﺑﺮای اهﻞ ﻗﺮﻳﻪ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ .ﮔﺎو را ﻧﻴﺰ ﺁﺕﺶ زدﻧﺪ و
ﻧﻔﺖ را ﺱﻮزاﻧﻴﺪﻧﺪ و ﻧﻔﻮس ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ را ﺷﻬﻴﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﻤﻴﻊ رﻋﺎﻳﺎ را اﺱﻴﺮ
زﻧﺠﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻬﺮان ﺁوردﻧﺪ و ﺑﺰﻧﺪان اﻧﺪاﺥﺘﻨﺪ .ﺣﻀﺮت روح
اﻻرواح ﻣﻼﻋﺒﺪاﻝﻔﺘﺎح را رﻳﺶ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ و ﭘﺎهﺎی ﭘﻴﺎدﻩ ﺕﺎ
ﻃﻬﺮان ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ .ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﺮی ﻧﺎﺕﻮان ﺑﻮد ﻝﺬا رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ .وﻝﯽ ﺁن
روح ﻣﺠﺮد در ﺕﺤﺖ ﺱﻼﺱﻞ و اﻏﻼل ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﯽ ﻗﻔﺖ و ﺥﻮن از ﻣﺤﺎﺱﻦ
ﺑﺮﻳﺪﻩ ﻣﯽ رﻳﺨﺖ .ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻦ ﺕﺎ ﻧﻔﺲ ﺁﺥﺮ ﺁن اﺱﻴﺮ ﺑﻪ ﺹﻮﺕﯽ ﺟﻬﻴﺮ
ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺷﮑﺮ رب اﻵﻳﺎت ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﺱﺒﻴﻞ ﺟﺎﻧﺎن ﻣﻮرد
ﺕﺎراج و ﺕﺎﻻن ﮔﺸﺖ و اﺱﻴﺮ ﮐﻨﺪ و زﻧﺠﻴﺮ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺱﻦ ﺑﻪ ﺥﻮن
رﻧﮕﻴﻦ ﻃﯽ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﻮﺹﻮب ﻃﻬﺮان در زﻧﺪان ﺟﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺎن
داد و ﻗﺮﺑﺎن ﻳﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن ﮔﺸﺖ و ﻣﺴﺮور و ﺥﻨﺪان ﻓﺪای ﺁن ﻣﻪ ﺕﺎﺑﺎن
ﮔﺮدﻳﺪ .ﻧﻌﻢ ﻣﺎ ﻗﺎل اﻝﺸﺎء
ﻣﺎﻧﺪ ﺁن ﺥﻨﺪﻩ ﺑﺮ او وﻗﻒ ﺁﻳﺪ
هﻤﻪ و ﺟﺎن ﭘﺎک اﺣﻤﺪ ﺑﺎ اﺣﺪ
ﺑﺎری ﻳﺎران ﺑﺎﻳﺪ ﺷﮑﺮ ﺣﻀﺮت رﺣﻤﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﻼﻳﺎ ﺑﻬﺮﻩ و ﻧﺼﻴﺐ
ﺑﺮدﻧﺪ و ﺹﺒﺮ و ﺕﺤﻤﻠﯽ ﻋﺠﻴﺐ ﮐﺮدﻧﺪ .اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺷﺎم ﻇﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺹﺒﺤﯽ
ﻧﻮراﻧﯽ در ﭘﯽ و اﻳﻦ اﺑﺮ ﮐﺜﻴﻒ را اﻓﻘﯽ ﻝﻄﻴﻒ از ﻋﻘﺐ .اﻳﻦ ﺱﻢ ﻧﻘﻴﻊ را
ﺷﻬﺪی ﻓﺎﺋﻖ و اﻳﻦ زﺥﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ را ﻣﺮهﻤﯽ ﻧﺎﻓﻊ .در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻪ ﻋﻮن و
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﻀﺮت رﺣﻤﻦ .و ﻋﻠﻴﮑﻢ اﻝﺒﻬﺎءاﻻﺑﻬﯽ ع ع
و ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ
چﻨﺪﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺕﺎﮐﺮ ﮐﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺕﺒﻠﻴﻎ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .ازﺟﻤﻠﻪ
ﻣﻼﻋﺒﺪاﻝﻔﺘﺎح ﭘﻴﺮﻣﺮد هﺸﺘﺎدﺱﺎﻝﻪ .ﺁﻳﺖ هﺪی ﺑﻮد .ﻣﻼﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎی ﺑﺰرگ
هﻔﺘﺎدﺱﺎل داﺷﺖ و ﻣﻼزﻳﻦ اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ .در ﺁن وﻗﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ دوازدﻩ هﺰار
ﻝﺸﮑﺮ ﻓﺮﺱﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺕﺎﮐﺮ را وﻳﺮان ﮐﻨﻨﺪ .اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﺥﺎن و ﺑﺎﺑﺎﺥﺎن
و ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻻی ﮐﻮﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﺕﺎﮐﺮ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ.
ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﺥﺎن ﮔﻔﺖ رﻓﻘﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻝﺸﮑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﻣﻌﻠﻮم اﺱﺖ
چﻪ ﺥﻮاهﺪ ﮐﺮد .ﺷﻤﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻣﻦ ﻣﻴﺮوم .اﻳﻦ اﺣﺒﺎی ﺣﻘﻴﻘﯽ را ﻣﯽ
ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ،ﻣﺎ ﺟﺎن درﺑﺮﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد .هﺮچﻪ اﻳﻨﻬﺎ اﻝﺤﺎح ﮐﺮدﻧﺪ
ﻧﺸﺪ .ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﯽ روم هﺮچﻪ ﺱﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺱﺮ ﻣﻦ هﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ .ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب
ﮔﻔﺖ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﯽ ﺁﻳﻢ .ﺑﺎو ﮔﻔﺖ ﺕﻮ اهﻞ و ﻋﻴﺎل داری ﺑﻌﻼوﻩ از اهﻞ ﺕﺎﮐﺮ
ﻧﻴﺴﺘﯽ .ﺑﺎری چﻮن ﻝﺸﮑﺮ اردو زدﻧﺪ ،هﺮ ﺱﻪ ﻧﻔﺮ از ﮐﻮﻩ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻧﺪ .اﻳﻦ
دوازدﻩ هﺰار ﻝﺸﮑﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﮐﻮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺱﭙﺎهﯽ ﺣﻀﺮات را دﻳﺪﻧﺪ .ﻣﺘﺤﻴﺮ
ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﮐﯽ هﺴﺘﻨﺪ .چﻮن ﻧﺰدﻳﮏ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺷﻨﺎﺥﺘﻨﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻧﻨﺪ )ﺁن
زﻣﺎن ﻧﺎم ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮد( ﻳﮑﺪﻓﻌﻪ ﻓﻮج ﺷﻠﻴﮏ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ
ﺥﺎن و ﻋﺒﺪاﻝﻮهﺎب ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎﺑﺎﺥﺎن ﺥﻮد را ﺑﻪ رودﺥﺎﻧﻪ اﻧﺪاﺥﺖ و
ﺷﻨﺎ ﮐﺮد ﭘﺎﺋﻴﻦ رودﺥﺎﻧﻪ ،دور از ﻝﺸﮑﺮ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ .ﺑﻪ ﻳﺎری اﻳﻦ ﻝﺸﮑﺮ
هﻤﻪ دﻩ را ﺕﺎﻻن و ﺕﺎراج ﮐﺮدﻧﺪ و اﺣﺒﺎب را اذﻳﺖ هﺎی زﻳﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ٣۵ .
ﻧﻔﺮ اﺱﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺸﺎن اﻧﺪاﺥﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻬﺮان ﺑﺮدﻧﺪ .اهﻞ و
ﻋﻴﺎل ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ﺥﺎن ﺑﯽ ﺱﺮ و ﺱﺎﻣﺎن ﺷﺪﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﺪرﺷﺎن.
در ﺻﺤﻔﻪ ۶٧از ﻗﻮل ﻧﺒﻴﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
ﺑﺪﺥﻮاهﺎن از ﻧﺎداﻧﯽ ﻳﺤﻴﯽ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ )زهﯽ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ( و ﺁن ﻧﺎدان
ﺑﺎﻣﻴﺪ رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺼﺐ ﺑﺎ ﺑﺪ ﺥﻮاهﺎن هﻤﺮاﻩ ﺷﺪ )ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ
ﺧﺴﺮوی ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﺁﻓﺘﺎب ﮔﻞ اﻧﺪودن؟(
و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ از ﺣﺒﺲ ﺥﺎرج ﺷﺪﻧﺪ ﺱﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺁن ﻝﺸﮑﺮ ﺟﺮار
را ﺑﻨﻮر ﻓﺮﺱﺘﺎد و ﺁن ﻗﺮﻳﻪ را وﻳﺮان ﮐﺮدﻧﺪ .ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی و
ﻳﺎراﻧﺶ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ .وﻗﺎﻳﻊ ﺳﺎﺑﻖ و ﮐﺮﺑﻼ
را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﻴﺎورﻳﺪ ،ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻧﻮر ﺣﺴﻴﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ را روﺷﻦ ﮐﺮد – اﻟﺒﺘﻪ
ﺑﺮای ﺁﻧﻬﺎﺋﻴﮑﻪ ﻗﻠﺒﺸﺎن روﺷﻦ ﺑﻮد .اﻣﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﺗﻴﺮهﺎﺋﻴﮑﻪ از دﺳﺖ
ﺷﻤﺎ و ﻣﺮادﺗﺎن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﺒﺎرک ﺣﻖ زﻣﺎن از ﻧﻴﺶ ﻗﻠﻢ وارد ﺷﺪ ﺻﺪ
ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻤﻴﻘﺘﺮ و ﺟﺮاﺣﺎﺗﺶ اﻓﺰوﻧﺘﺮ از ﺟﺮاﺣﺎت ﺟﺴﻢ ﺷﺮﻳﻒ ﺣﺴﻴﻦ
اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﺸﮑﺮ ﺟﺮار ﮐﻮﻓﻪ و ﺷﺎم ﺑﺮ ﺑﺪن ﺷﺮﻳﻒ ﺁن ﺳﺮور وارد
ﺷﺪ.
اﻣﺎ ﺧﺮاﺑﯽ ﺗﺎﮐﺮ و ﺣﺒﺲ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﻓﻀﻞ
اﷲ اورﻧﮕﯽ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ:
اﻏﻠﺐ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ و ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ
ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎﮐﺮ و ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺁن ﺳﺎل ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا
ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﻔﺮدا ﺁﻣﺎدﻩ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﻧﺪ .روز ﺣﺮﮐﺖ اهﻞ ﻣﺤﻞ ﺑﺎﺗﻔﺎق
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺮای ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ اﻳﺸﺎن ﺗﺎ اواﺳﻂ
زراﻋﺘﮕﺎﻩ رﻓﺘﻨﺪ .زﻣﺎن ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادرهﺎ روی هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﯽ
ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ :ﺁﻗﺎ داداش ﻣﺠﺪدا ﺧﻮاهﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ
ﺷﻤﺎ از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻨﺼﺮف ﺷﻮﻳﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﺑﺎ ﺗﺒﺴﻢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
دﻳﮕﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ .و ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺁن هﻢ ﺳﻮار
ﺑﻮد ﺑﻄﺮف ﻃﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ ﻣﺠﺪد ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ
ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ هﻢ اﻳﺸﺎن را از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از
اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ
ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ.
هﻤﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﻣﻴﺮزا ﻧﺎراﺣﺘﻨﺪ ﭼﻮن هﻤﻴﺸﻪ
ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﻴﺎوردﻧﺪ و ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ .اﻣﺎ ﺣﺒﺲ ﺟﻨﺎب
ﻣﻴﺮزا .ﺑﻌﺪ از ﺳﻮءﻗﺼﺪ ﺷﺎﻩ ﺿﺎرب را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و او ﺗﻤﺎم
ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ را ﺻﻮرت داد .هﻤﻪ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺷﻬﻴﺪ
ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺗﻮارﻳﺦ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ .و ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ
در ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻌﺠﻼ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت روس ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ .ﭼﻮن ﻣﻴﺮزا
ﻣﺠﻴﺪ ﺁهﯽ ﺷﻮهﺮﺧﻮاهﺮ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ – ﻧﺴﺎ ﺧﺎﻧﻢ – ﻣﻨﺸﯽ ﺳﻔﺎرت روس
ﺑﻮد .ﺧﻴﻠﯽ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﺮد .و ﺑﻪ رواﻳﺘﯽ ﺿﺎرب
ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﺳﻠﺤﻪ را ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻤﻦ داد .در اﻳﻨﺼﻮرت ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ
ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻮدﻩ.
ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا را از ﺳﻔﺎرت روس
ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﻘﺼﺮ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺴﺖ اﻳﺸﺎن را ﭘﻨﺎﻩ ﻧﺪهﻴﺪ.
ﻗﻨﺴﻮل روس ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﻮاهﺶ و اﺻﺮار ﻣﻴﺮزا ﻣﺠﻴﺪ از دوﻟﺖ اﻟﺘﺰام
ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﺗﺤﻮﻳﻞ دوﻟﺖ
دادﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ.
ﺷﺮح ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدن ﺣﻀﺮت از ﺗﺎﮐﺮ و ﻓﺘﻨﻪ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ:
ﺑﻌﺪ از ارﺗﺤﺎل ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻴﻦ وراث ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ .ﭼﻮن
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻃﻔﻞ ﺑﻮدﻧﺪ اﺷﻴﺎء ﻧﻔﻴﺲ ﺳﻬﻢ اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ اﺟﺎزﻩ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﻋﻼﻣﻪ
ﻧﻮری ﮐﻪ وﺻﯽ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ دﺳﺖ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻋﻤﻮ
ﺳﭙﺮدﻧﺪ .اﻳﻦ اﺷﻴﺎء از ﻗﺒﻴﻞ ﻳﮏ رﺷﺘﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻣﺮوارﻳﺪ ٢۴ ،ﺗﮑﻪ
اﻟﻤﺎس ،ﺳﺮدﺳﺖ ارﺧﺎﻟﻖ زﻧﺎﻧﻪ و ﭼﻨﺪﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ از ﻗﺒﻴﻞ اﺷﻴﺎء ﺗﺮﻣﻪ و
ﭼﻴﺰهﺎی دﻳﮕﺮ.
ﭼﻮن ﭼﻨﺪروز از ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺒﺮی از
ﺗﻬﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ،ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻋﺎزم ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪﻧﺪ .ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻣﺎﻧﺎت ﺑﻨﺪﻩ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻳﺪ ﻧﺰد ﻋﻤﻮ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ اﺳﺖ اﮔﺮ
ﺻﻼح ﻣﯽ داﻧﻴﺪ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ از ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺪهﻴﺪ.
ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻮ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﺠﺎل دارﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪﻩ
اﺷﻴﺎء اﻣﺎﻧﺘﯽ ﺣﻀﺮت را ﺑﺎﻳﺸﺎن ﺑﺪهﻴﺪ.
ﻋﻤﻮی ﺑﯽ ﺷﺮم در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯽ از رﻋﺎﻳﺎ ﺑﺎ وﻗﺎﺣﺖ ﮔﻔﺖ ﭘﺪر ﻓﻼن
ﺷﻤﺎ ﭼﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺑﺴﭙﺎرد؟ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ اﻳﻦ
اهﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮارش در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯽ از رﻋﺎﻳﺎی ﻣﺤﻞ
ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ .ﺑﺎ ﻋﺼﺎﺋﻴﮑﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﻋﻤﻮی ﺑﯽ ﺷﺮم را
ﻣﻀﺮوب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﺮش ﺷﮑﺴﺖ و ﺧﻮن ﺟﺎری ﺷﺪ .ﺣﻀﺎر ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ ﺷﺪﻩ
ﺷﻴﺦ ﺧﺒﻴﺚ را از ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن زﻳﺎد ﻧﺠﺎت دادﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺮدﻧﺪ )ﺣﻀﺮت
ﺛﻤﺮﻩ از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧﺪ و از درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮای
اﺷﻴﺎء ﻣﻮروﺛﯽ هﻢ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ( .ﺑﺎری ﺷﻴﺦ ﻧﻴﻤﻪ هﻤﺎن ﺷﺐ ﻳﮏ
راس اﺳﺐ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ را دزدﻳﺪﻩ ﺑﺮای ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﺳﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ
ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮐﺮد و اﻣﺎﻧﺎت را هﻢ ﺑﻠﻌﻴﺪ .و در ﺗﻬﺮان ﭼﻮن اوﺿﺎع
را ﺁﺷﻔﺘﻪ دﻳﺪ – زﻳﺮا ﻣﻘﺎرن ﺑﻮد ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ – ﻓﺮﺻﺖ را ﻣﻐﺘﻨﻢ
ﺷﻤﺮدﻩ ﺁن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺬا را ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺖ.
ﺑﻌﺪ از دﻋﺎ و ﺛﻨﺎی ﺷﺎﻩ و اﻇﻬﺎر ﺑﻨﺪﮔﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح داد:
اﺳﺎﻣﯽ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺿﺎﻟﻪ ﺑﺎﺑﻴﻪ ﮐﻪ ﻗﺘﻠﺸﺎن ﺑﺮای اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﮏ و ﻣﻠﺖ واﺟﺐ
اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺮار ذﻳﻞ اﺳﺖ -١ :ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ازل -٢ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻬﺎء
-٣ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻇﻬﻮر ﻣﺎﻟﮏ -۴ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ -۵ﻣﻼ زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻋﻤﻮی ازل ﻣﻈﻬﺮ
اﻣﺎم زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ -۶ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﻣﻈﻬﺮ اﻣﻴﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ -٧ﻣﻼﻋﻠﯽ
ﺑﺎﺑﺎی ﺑﺰرگ ﻣﻈﻬﺮ ﺳﻠﻤﺎن -٨ﻣﻼﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻈﻬﺮ اﺑﺎذر -٩
ﻣﻼ ﻓﺘﺎح ﻣﻈﻬﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ -١٠ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺑﻴﮏ ﻣﻈﻬﺮ ﻣﺨﺘﺎر -١١ﻣﻼ
اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﻈﻬﺮ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ -١٢ﻣﻴﺮزا رﻓﻴﻊ ﻣﻈﻬﺮ ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﯽ -١٣ﺣﺴﻦ
ﻣﻈﻬﺮ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ -١۴ﻣﻼ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺰﻳﺪی ﻣﻈﻬﺮ اﺑﻮﻟﺆْﻟﺆ -١۵ﻋﻠﯽ ﭘﺴﺮ
ﻣﻴﺮزا ﺧﺪاوردی -١۶ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ -١٧ذواﻟﻔﻌﻠﯽ -١٨ﻋﺒﺪاﷲ -١٩ﻋﻠﯽ
ﺑﺎﺑﺎی ﺣﻤﺎﻣﯽ -٢٠رﻣﻀﺎن -٢١اﺑﺮاهﻴﻢ ﺷﻴﺮازی -٢٢ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪ -٢٣
ﻋﻠﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮑﯽ -٢۴ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق -٢۵ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن -٢۶ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ
-٢٧ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺑﻴﮏ اهﻞ ﻧﻴﻮل -٢٨اﺳﺘﺎدﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ -٢٩ﻃﻬﻤﺎس ﻗﻠﯽ
ﺑﻴﮏ ﭼﻠﻴﺞ -٣٠ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺑﻴﮏ
در ﺧﺎﺗﻤﻪ ای ﻧﺎﺻﺮ دﻳﻦ ،ﻧﺎﺻﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ.
در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺗﺎﮐﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و از وﻗﺎﻳﻊ ﺗﻬﺮان ﺑﯽ ﺧﺒﺮ .ﻟﺬا
ﺑﻌﺰم ﺗﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﻧﺎهﺎر را ﻣﻨﻔﺮدا در وﻻﺷﻪ ﮐﻪ ﻧﻴﻢ
ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺗﺎﮐﺮ اﺳﺖ در ﻣﻨﺰل دﺧﺘﺮﻋﻤﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺻﺮف ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺷﺐ
در ﻗﺮﻳﻪ ﭼﻞ ﻣﻨﺰل ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﯽ ﺑﻴﮏ ﮐﻪ ﺧﻮدش و ﻋﻴﺎﻟﺶ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ
ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .روز ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﻋﺎزم ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﻴﺎل ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ
ﻗﻠﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد :روز ﻗﺒﻞ ﭼﺎﭘﺎردار ﻣﻦ از ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪ .ﻣﯽ
ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮای ﺷﺎﻩ ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺷﻬﺮت داﺷﺘﻪ ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ را ﻣﻴﺮزا
ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻪ ﺿﺎرب دادﻩ .در هﺮﺻﻮرت ﻋﺪﻩ زﻳﺎدی از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ را در
ﺧﺎﻧﻪ هﺎﻳﺸﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا هﻢ در ﺳﻔﺎرت روس
ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﺎ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺻﻼح ﻧﻴﺴﺖ
)ﺁن ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻧﺴﺒﺖ داﺷﺘﻪ( .ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺗﺎﺳﻒ ﺁور
اﺳﺐ را در هﻤﺎن ﻗﺮﻳﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .از
ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ و اهﻞ ﺗﺎﮐﺮ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﺘﻮﺣﺶ
ﺷﺪﻧﺪ.
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻤﺎع اﺧﺒﺎر ﻓﻮق ﻓﻮرا ﻳﮑﻨﻔﺮ را ﺑﺮای ﮐﺴﺐ
ﺧﺒﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺗﺎﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮود ﻣﻨﺰل ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺰرگ
از اﻳﺸﺎن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﺮدﻩ زود ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ .ﻗﺎﺻﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ اﺧﺒﺎر
ﻓﻮق را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮐﺮد و ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺰرگ ﺑﺠﻬﺖ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﭘﻴﻐﺎم
ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻮرا ﺣﻀﺮت را ﺑﻬﺮ ﻧﻘﻄﻪ ای ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ اﻣﻦ اﺳﺖ
ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ .در ﺗﺎﮐﺮ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻴﻦ اﻳﺎم دوﻟﺖ ﺑﺮای وﻳﺮان ﮐﺮدن ﺁن ﻗﺮﻳﻪ
ﻋﺪﻩ زﻳﺎدی ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ.
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺎﺻﺮار ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻋﻤﻮ
ﮐﻪ ﺻﻤﻴﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ دوﺳﺖ و ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻮد و دو ﻧﻔﺮ از رﻋﺎﻳﺎی
ﺗﺎﮐﺮ ﺑﻨﺎم ﮐﺮﺑﻼﺋﯽ رﻣﻀﺎن و ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺪی ﭘﻴﺎدﻩ از راﻩ ﺟﻨﮕﻞ ﺣﺮﮐﺖ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﺁن دوﻧﻔﺮ را از ﻟﺐ درﻳﺎ ﻣﺮﺧﺺ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻣﻼزﻳﻦ
اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ از ﻃﺮﻳﻖ درﻳﺎ ﺑﻪ رﺷﺖ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ
ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﺎ اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﺣﺴﻦ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁوردﻧﺪ .ﻋﻤﻮ را ﺑﺮای ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ
اوﺿﺎع ﺗﻬﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ .ﻣﺠﺪدا ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﺧﻮاهﺮ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﺎم
دادﻧﺪ وارد ﺷﻬﺮ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﻣﻪ ﺑﺮای وﺟﻮد ﻣﺒﺎرک ﺧﻄﺮ دارد.
ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﭘﻴﺎم از اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﺣﺴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺗﺎ هﻤﺪان و
ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ هﻤﺴﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .از ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﻋﻤﻮ را ﺑﺎ
اﺻﺮار زﻳﺎد رواﻧﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻌﺰم ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ )ﺣﺮﮐﺖ ﺣﻀﺮت از
ﺗﺎﮐﺮ را ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻧﻮ
ﻓﺨﺮﻳﻪ از ﻗﻮل ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺎﻳﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ(.
ﺑﻌﺪ از ﺣﺮﮐﺖ از ﺗﺎﮐﺮ ﺗﺎ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ را از ﻗﻮل ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ
ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :ﺑﺪﺥﻮاهﺎن و اﻗﺪاﻣﺎت
ﻣﻔﺴﺪاﻧﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ از ﺣﺒﺲ ﺥﻼص ﺷﺪﻧﺪ
ﺱﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﻀﺐ ﺷﺎﻩ را ﺕﺤﺮﻳﮏ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺱﺒﺐ ﻓﺮﺱﺘﺎدن
ﻋﺪﻩ ای ﺑﺮای ﺥﺮاﺑﯽ ﺕﺎﮐﺮ ﺷﺪ) .ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ،دروﻏﮕﻮ ﮐﻢ
ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ .ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮﺳﺘﺎدن
اردو ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﻣﺮاد ﺷﻤﺎ در ﻣﺤﺒﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ هﻢ ﻳﺎ در ﺑﻴﻦ
راﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ در ﺑﻐﺪاد .ﺷﺮح اﺳﺘﺨﻼص ﺑﻬﺎءاﷲ هﻢ ﺑﻌﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ
ﺷﻮد(.
ﺷﺎﻩ وزﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ را ﻣﺆاﺥﺬﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ چﺮا رﻳﺸﻪ ﻓﺴﺎد را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ و
ﻓﺮﻣﻮد ﻝﺸﮑﺮی ﺟﺮار ﺑﻪ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر ﺑﻔﺮﺱﺖ ﮐﻪ اﺱﺎس ﻧﺎاﻣﻨﯽ را ﺑﺮاﻧﺪازد.
و ﺹﺪراﻋﻈﻢ ﻧﺎچﺎر ﺑﺮﻳﺎﺱﺖ ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺷﺎهﺴﻮن ﺱﺮﺑﺎزان ﺷﺎهﺴﻮن را ﺑﻪ
ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﻓﺮﺱﺘﺎد و رﻳﺎﺱﺖ را ﺑﺎﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن داد و ﺑﺎو ﻧﺼﻴﺤﺖ ﮐﺮد
ﮐﻪ ﺑﺎ اهﺎﻝﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ .و ﺑﺮای اﺣﺘﻴﺎط ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺥﺎن را
ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ او را از ﺕﻌﺮض و
ﺕﻄﺎول ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ .اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن در ورود ﺑﻪ ﻳﺎﻝﺮود از ﻣﻴﺮزا ﺥﻠﻴﻞ
ﺟﺪ ﺑﻬﺰادﻳﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﺥﻮاﺱﺖ .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﺑﺎ ﻋﺪﻩ ای از رﻋﺎﻳﺎ ﻳﺎﻝﺮود و
ﺣﻄﺮ هﻤﺮاﻩ ﺷﺪ و از اهﻞ ﺥﻮاﺟﻮﻧﺪ هﻢ ﺥﻮاﺱﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ هﻢ از ﮐﺠﻮر و
ﮐﻼردﺷﺖ ْﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺑﻪ ﺱﻤﺖ ﺕﺎﮐﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﺎ ورود ﺕﺎﮐﺮ
ﺑﺮﺥﻼف ﻧﺼﺎﻳﺢ وزﻳﺮ اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن ﮐﻼﻩ از ﺱﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ٢ﻣﺮﺕﺒﻪ ﺑﺎ
ﺹﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ :ﻳﻐﻤﺎ ﻳﻐﻤﺎ .ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺥﺎن ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎد .ﻣﯽ ﮔﻔﺖ
ﺷﺎﻩ ﺑﻤﻦ اﻣﺮ ﮐﺮد ﻋﻤﻮم ﻣﺮدان اﻳﻦ ﻗﺮﻳﻪ را ﺷﻬﻴﺪ و زﻧﺎن را اﺱﻴﺮ و
ﺁﺑﺎدی را ﺑﺎ ﺥﺎک ﻳﮑﺴﺎن ﮐﻨﻢ.
ﺥﻼﺹﻪ اهﻞ ﺕﺎﮐﺮ هﺮ چﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺪﺷﺖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ .اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ
ﺥﺎن اﻣﺮ ﺑﻪ ﺕﺎراج داد .ﺑﻐﻴﺮ از ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ و ﭘﺴﺮش ﻣﻴﺮزا
ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ هﻴﭽﮑﺲ در ﺁﺑﺎدی ﻧﺒﻮد .اﺷﺮار ﭘﺲ از ﻏﺎرت ﮐﻪ ﺣﺘﯽ چﻔﺘﻬﺎی
ﺁهﻨﯽ درﺑﻬﺎ را ﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﮔﺎوهﺎی ﻣﺤﻞ را ﻳﮑﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻝﻪ از
ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ در ﮐﻮهﻬﺎی اﻃﺮاف ﺑﺠﺴﺘﺠﻮی اهﻞ ﻣﺤﻞ ﭘﺮداﺥﺘﻨﺪ .ﺑﯽ
ﻧﻮاﻳﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺱﺮا ﺑﻪ ﻃﻨﺎب ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ذﻝﺖ و ﺥﻮاری و ﺷﻼق زدن ﺑﻪ
ﺣﻀﻮر اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ اﺑﻦ زﻳﺎد ﺛﺎﻧﯽ ﺑﺮدﻩ .ﺁن ﺷﻘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎی ﻓﺤﺎﺷﯽ
را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻌﺪ هﻤﻪ را در ﻣﻨﺰل ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮد.
ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﯽ ﻧﺎم اهﻞ اﻳﻮا ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن اﻃﻼع داد ﮐﻪ ٣ﻧﻔﺮ از
ﺑﺎﺑﯽ هﺎ در ﮐﻮهﻬﺎی ﺕﻴﻮل ﻣﻮﺱﻮم ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ )دﻟﻴﻞ ﺗﻔﺘﻴﻦ
ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﯽ ﻃﻤﻊ ﺑﻮد .زﻳﺮا ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ ﺧﺎن و رﻓﻴﻖ راهﺶ
ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺑﻴﮏ و ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ در ﮐﻮهﻬﺎ ﻣﺘﻮاری ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻘﺪار
زﻳﺎدی ﭘﻮل ﻧﻘﺪ و ﺟﻮاهﺮ ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﻣﺒﺮدﻩ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ
ازﻳﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮدﻳﻢ ،اﻳﻦ اﺷﻴﺎء و ﭘﻮل را ﺑﺮادروار ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ
ﮐﻨﻴﻢ واﻻ هﻤﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ .ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻨﻬﺎ
ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﺼﻒ اﻳﻦ ﺛﺮوت از دﺳﺖ او ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ
ﻣﺤﻞ اﺧﺘﻔﺎی ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ اﻃﻼع داد .و ﺁن ﺷﻘﯽ هﻢ ﻓﻮرا ﭼﻨﺪ
ﺳﻮار ﺑﻪ راهﻨﻤﺎﺋﯽ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﺑﻪ ﺗﻴﻮل ﺑﺮای دﺳﺘﮕﻴﺮی ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد .ﭼﻮن
ﺣﻀﺮات را در ﻗﻠﻪ ﮐﻮﻩ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻠﻴﮏ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺁن ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن
ﻓﺮﻳﺎد زدﻧﺪ "ﻣﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻳﻢ".
اﺷﺮار ﺗﻴﺮاﻧﺪازی را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﮑﺮدﻧﺪ .ﻳﮑﯽ از ﺁن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ
ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن ﮐﻪ ﻧﻮﮐﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺑﻴﮏ ﺑﻮد ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮد .ﺁن دو
ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺑﻴﮏ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ.
ﺁن ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن را ﺑﺎ ﺟﺮاﺣﺎت زﻳﺎد ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮ ﺑﺮهﻨﻪ ﺳﻮار ﮐﺮدﻩ ﺣﻀﻮر ﺁن
ﻣﻠﻌﻮن ﺗﺒﻬﮑﺎر اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن ﺑﺮدﻧﺪ.
ﺁن ﺷﻘﯽ از ﺧﺪا ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﻃﺎق دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪ .ﻣﻴﺮزا ﺧﻠﻴﻞ
ﺟﺒﻴﻦ ﺑﺮ ﺧﺎک ﻧﻬﺎدﻩ ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﺮد .ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﺑﺎ هﻤﺎن ﺣﺎل ﻧﺰار از
هﻤﺮاهﯽ هﺎی ﺧﻮد و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺷﺮح داد و
اﻋﻤﺎل رذﻳﻠﻪ او را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻟﺸﮑﺮ ﺟﺮار هﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد .ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ
ﺳﺮ ﺧﻮد را هﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﺟﻮاﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺁن ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺪهﺪ – اﻟﺒﺘﻪ
ﺟﻮاﺑﯽ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ – ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﺎ ﺣﺎل ﺗﺎﺳﻒ ﮔﻔﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻮاﻧﯽ را
ﮐﺴﯽ ﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ؟ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻧﺰد ﻣﺎدرهﺎﻳﺸﺎن.
هﺮدو را ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﻨﺰل ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن )ﮐﻪ اﻟﺤﺎل ﺁن ﻣﻨﺰل در ﺗﺼﺮف
ورﺛﻪ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ( .ﻣﺎدرهﺎ و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﺁن ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن را ﺑﺎ ﺁن
ﺣﺎل دﻳﺪﻧﺪ ﻳﮑﻤﺮﺗﺒﻪ ﻓﺮﻳﺎد و ﺷﻴﻮن ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺳﻴﻨﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ.
دﺳﺖ و ﭘﺎی ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ .ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن هﻤﻪ را
ﻧﻮازش ﮐﺮد و دﻟﺪاری داد و ﺳﺮ ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﻴﺪﻩ ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎهﺎ ﺑﺎﻳﺪ
ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺷﻬﺎدت در راﻩ ﺣﻖ را دارﻧﺪ و ﺁﻧﮕﻬﯽ
ﻣﻦ ﭼﻬﺎر ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮردﻩ ام .اﻳﻦ زﺧﻤﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﺮد ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ
اﺳﺖ.
ﺑﺎری ﺁن دو ﻣﺠﺮوح را از هﻢ ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ – اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮدن ﺟﺪاﺋﯽ
ﺁﻧﻬﺎ را هﻢ ﺟﺰو ﺻﻮاب ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﮑﻪ واهﻤﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﺤﺎل
ﻗﻴﺎم ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮای ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ – ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺑﻴﮏ را در اﻃﺎق ﺟﻨﺐ
ﻃﺎﻻر ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن را در ﻃﺎﻻرﻳﮑﻪ هﻨﻮز ﺑﻪ هﻤﺎن ﺣﺎل
ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ .ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺗﻘﯽ ﺟﺎن ،ﺟﻮاب ﻣﻴﺸﻨﻴﺪ
ﺟﺎن.
ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺁن ﺷﻬﻴﺪ راﻩ ﺣﻖ ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ و
دﻳﮕﺮ ﺻﺪاﺋﯽ از او ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻧﺸﺪ .ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ رﻓﻴﻖ
ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ را در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺮهﻴﺎهﻮ ﻧﺨﻮاهﺪ دﻳﺪ و دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ و رﻓﻴﻖ
ﻃﺮﻳﻘﺖ را از دﺳﺖ دادﻩ ،ﻋﻨﺎن اﺧﺘﻴﺎر از دﺳﺘﺶ رﻓﺖ و ﺑﻨﺎی ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ
و ﺿﺠﻪ را ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ را ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ و ﺷﻴﻮن اﻧﺪاﺧﺖ .ﺟﻨﺎزﻩ
ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب را ﻣﺎدرش ﺑﺪر ﻓﻴﻮل )در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ وﻗﺘﯽ ﺗﻴﺮ ﺧﻮردﻧﺪ
وﺻﻴﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ هﺮدو را در ﻳﮏ ﻗﺒﺮ دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ( .ﻣﺤﻞ ﻗﺒﺮش در اﻳﺮان
اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﻓﻴﻮل ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ.
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن دوروز ﺑﻌﺪ از ﻏﺎرت ﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ ای ﻓﺮاﻗﺖ
ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ از ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ
ﻣﺆاﺧﺬﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﺗﻮ ﺑﻮدم ﭼﺮا ﺑﻪ دﻳﺪن ﻣﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪی؟ ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺎ ﺗﺎﺛﺮ و اﻧﺪوﻩ ﮔﻔﺖ ﻋﺠﺐ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ .ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ اﻗﻮام
و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺮا ﺧﺮاب ﮐﺮدﻩ اﻣﻮال ﺁﻧﻬﺎ را ﻏﺎرت و ﻋﻴﺎل ﺁﻧﻬﺎ را اﺳﻴﺮ
ﮐﺮدﻩ ای .در اﻳﻨﺼﻮرت اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﻣﻬﻤﯽ هﺴﺘﯽ .وﻟﯽ ﺑﺮای
ﻣﻦ ﭼﻴﺰی ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﻻﻳﻖ ﺗﻮ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺎﺷﺪ.
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﻧﺸﺪ و ﺑﺎ ﺗﺸﺪد ﮔﻔﺖ ﺗﻮ
ﻣﻘﺼﺮی ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻔﺮﺳﺘﻤﺖ ﺗﻬﺮان .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ زﺣﻤﺖ ﻧﮑﺸﻴﺪ ﻣﻦ
ﺧﻮدم ﺧﻮاهﻢ رﻓﺖ .ﺑﻘﻮل ﺗﻮ ﻣﻦ ﻣﻘﺼﺮم .ﺟﺮم اهﺎﻟﯽ ﺗﺎﮐﺮ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ
اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻏﺎرت و ﺧﺎﻧﻪ هﺎﻳﺸﺎن را ﺧﺮاب ﮐﺮدی؟
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا
ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﭘﺴﺮ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺁرام و ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ
هﻤﺮاﻩ ﻣﻦ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮدﻩ ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮای ﺗﻮ درﺳﺖ ﮐﻨﻢ.
ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻢ .ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﻴﺴﺘﻢ .ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد رﻓﺖ و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
روز ﺑﻌﺪ ﻣﻨﻔﺮدا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮐﺮد .ﺑﻌﺪ از ورود ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ
ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﭘﻴﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺪون ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺪﺳﺘﻮر اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ
ﺧﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ ام .ﺑﺮای ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻦ ﭼﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ؟
ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺟﻮاب داد اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن ﻏﻠﻂ ﮐﺮد .ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﮐﺎری ﻧﺪارد.
اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻮرا ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﻴﺪ .اﻣﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ در ﺗﻬﺮان
ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اردوی دوﻟﺘﯽ از ﺗﺎﮐﺮ ﺑﻄﺮف ﺑﻠﺪﻩ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد .ﺁﻧﻮﻗﺖ از ﺑﯽ
راهﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮرش ﺑﻪ ﻳﺎﻟﺮود و ﺑﻠﺪﻩ ﻧﻴﻔﺘﺪ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ و ﻣﺸﻘﺖ زﻳﺎد ﺑﻪ
ﺗﺎﮐﺮ وارد ﺷﺪ.
زﻧﻬﺎی ﺑﯽ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻣﺼﻴﺒﺖ دﻳﺪﻩ را ﺑﺪور ﺧﻮد ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ
ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮد و از دهﺎت اﻃﺮاف ﻣﻘﺪاری ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻪ
ﺗﻌﺪاد هﺮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺟﻴﺮﻩ ﺑﻨﺪی ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮑﺮد .اهﺎﻟﯽ ﺁن زﻣﺴﺘﺎن را
از ﻗﺮارﻳﮑﻪ ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﭘﺪرم ﺷﺮح ﻣﯽ داد ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ
ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ زراﻋﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﺳﺨﺘﯽ ﺁذوﻗﻪ ﺟﺒﺮان ﺷﺪ .وﻟﯽ اﻧﺪوﻩ از
دﺳﺖ دادن اﻗﻮام و ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﺟﺒﺮان ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد.
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﺤﻤﺪ
ﺗﻘﯽ ﺧﺎن را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻓﺮﻳﺎد زد اﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس هﺮﮐﺲ ﻗﺎﺗﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ
ﺧﺎن اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺣﻖ اوﺳﺖ .ﻧﺒﯽ ﻧﺎﻣﯽ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺁرﻳﺞ اهﻞ ﺣﺼﺎر
ﻧﺰدﻳﮏ ﻳﺎﻟﺮود ﺗﻌﻈﻴﻤﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺗﻴﺮ ﮐﺎری را ﻣﻦ زدم .اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن
ﮔﻔﺖ ﻏﺮﺿﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﺗﻞ اهﻞ ﺑﻠﺪﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ.
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن زﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺧﺎن را اﺣﻀﺎر ﮐﺮد .ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺁن
ﻣﻈﻠﻮم ﻣﺠﺮوح را ﺑﺎ ﺣﺎل ﺿﻌﻒ ﺑﺪوش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺤﻀﻮر ﺁن ﻣﻠﻌﻮن ﺁورد.
ﺁن ﺧﺪاﻧﺸﻨﺎس ﺑﻨﺎی ﻓﺤﺎﺷﯽ و ﻋﻄﺎب و ﺧﻄﺎب را ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ﭼﺮا
ﻳﺎﻏﯽ ﺷﺪی ﮐﻪ ﺑﺎﻳﻦ روز ﺑﻴﺎﻓﺘﯽ؟ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ
ﺣﺎل ﭼﺮا او را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ ای؟ و ﮔﻔﺖ او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻧﺰد
ﻣﺎدرش .و او را ﺑﺎ هﻤﺎن ﺣﺎل ﻧﺰار ﺑﺮدﻧﺪ .دو روز ﺑﻌﺪ ﮐﻪ اردو هﻨﻮز
در ﺑﻠﺪﻩ ﺑﻮد ﺁن ﻣﻈﻠﻮم ﺳﺮ را در داﻣﺎن ﻣﺎدرش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺟﺎن را ﺑﺠﺎن
ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺮد و از ﻇﻠﻢ اﺷﻘﻴﺎء راﺣﺖ ﺷﺪ.
ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻓﻮت ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﺪﻩ رﺳﻴﺪ ﺁن ﺷﻘﯽ ﻳﻌﻨﯽ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ دو
ﺳﻮار ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺟﺴﺪ ﺁن ﻣﻈﻠﻮم را از ﻗﺒﺮ ﺑﻴﺮون ﺁوردﻩ ﻣﻘﺎﻟﺐ ﭼﺸﻢ
اﺷﮑﺒﺎر ﻣﺎدر داﻏﺪﻳﺪﻩ ﺳﺮ از ﺑﺪن ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﺮای ﺁن ﻣﻠﻌﻮن ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺗﺎ
وﻗﺎﻳﻊ ﮐﺮﺑﻼ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﻮد .وﻟﯽ ﻣﺎدر ﺁن ﺷﻬﻴﺪ ﻣﻈﻠﻮم اﻳﻨﻘﺪر ﮔﺮﻳﻪ ﮐﺮد و
زﻧﺎن ﻣﺤﻞ ﺑﺎ ﺷﻴﻮن و زاری دﺳﺖ و ﭘﺎی ﺁن دو را ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ و اﻟﺘﻤﺎس
ﮐﺮدﻧﺪ ،ﮐﻪ ﺁن دو ﻣﺎﻣﻮر ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪﻩ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ۵٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺥﺮاب ﮐﺮد و
ﺱﻘﻒ ﺑﻴﺖ را ﻓﺮو رﻳﺨﺖ و ﺁﻧﭽﻪ از اﺱﺎس و ﻧﻔﺎﺋﺲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد ﺑﻪ ﻳﻐﻤﺎ
ﺑﺮد و ﺁﻧﭽﻪ را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺒﺮد ﺿﺎﻳﻊ ﺱﺎﺥﺖ.
اوﻻ ﺳﻘﻒ ﺑﻴﺖ را ﺧﺮاب ﻧﮑﺮد زﻳﺮا ﻣﻨﺰل ﺧﻮاهﺮش ﺑﻮد و ﺁن زﻣﺎن هﻢ
ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ﻣﺒﺎرک ﻧﺒﻮد .اﺛﺎﺛﻴﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ هﻢ در ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد زﻳﺮا
اﺛﺎﺛﻴﻪ ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻮد.
اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن ﺑﻮرود ﺑﻠﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻋﻴﺎل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
ﺑﻮد ﭘﻴﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ از ﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد .ﺁن ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻓﺮزﻧﺪ
ﺧﻮد ﺑﻨﺎم ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ و ﮐﻠﺜﻮم و ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﻋﺒﺪاﷲ اﺛﺎﺛﻴﻪ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ
ﺑﻪ ﺧﺮﺗﺎب رودﺑﺎر رﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﭘﺴﺮ ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺁﻧﭽﻪ
اﺻﺮار ﮐﺮد ﺑﺮای هﻤﺮاهﯽ ﺧﻮد ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد .ﮔﻔﺖ ﻣﻦ در اﻳﻦ
ﻣﻮﻗﻊ ﭘﺪر را ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارم .اﮔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ هﻢ ﮐﺸﺘﻪ
ﺷﻮﻳﻢ .ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ از ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮد .هﻤﺎن ﺳﺎل
ﻓﻮت ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٧۶از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :ﺣﻀﺮا ﻃﺎهﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺖ
ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﻧﻮر رﻓﺘﻪ و ﻳﮑﯽ از زﻧﺎن ﻧﻮری هﻤﺮاﻩ اﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻩ ﻣﻮﺱﻮم ﺑﻪ
ﻗﺎﻧﺘﻪ .و اهﻞ ﺑﻠﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪا ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ازدواج ﮐﺮد.
اوﻻ ﺣﻀﺮت ﻗﺎﻧﺘﻪ اهﻞ ﻧﻮر ﻧﺒﻮد و اهﻞ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد .ﻋﻴﺎل ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء
ﺑﺮادرزادﻩ ﺣﻀﺮت ﻗﺎﻧﺘﻪ ﺑﻮد .از ازدواج ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ.
ﺁن ﺧﺎﻧﻤﻴﮑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺣﻀﺮت ﻃﺎهﺮﻩ ﺑﻮد ﺑﺎﻧﻮ ﺧﺪﻳﺠﻪ و ﺧﻮاهﺮ ﻣﻴﺮزا
زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ دﻳﻦ ﮐﻮهﯽ ﺑﻮد و ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻣﻬﺮدار ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد.
ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺣﻀﺮت ﻃﺎهﺮﻩ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ و ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ
رﻓﺘﻨﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٨۴از دﻳﻮان ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰی ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :ﻧﻮر ﻧﻮر از ﻧﻮر ﺕﻮ و
ﺁن را ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ روﺷﻨﺎﺋﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﺎء .ﻳﮑﯽ از اﺳﺎﻣﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ
ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ ﻧﻮر اﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺒﻴﻞ ﻗﺒﻞ از
اﻧﺤﺮاف در اﺷﻌﺎری ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :ﻧﻮر و ﺛﻤﺮ و وﺣﻴﺪ و ﻣﺮﺁت و ازل ﺗﺎ
ﺁﺧﺮ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٨٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﺕﺎﮐﺮ از ﺱﻨﻪ ١٢۶٨هﺠﺮی ﻗﻤﺮی ﺑﺒﻌﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﺕﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﮐﻨﺘﺮل
ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻝﺖ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﻣﺎن ﺹﺎدرﻩ ﺷﺎهﯽ در ﺱﻨﻪ ١٢٩٢
هﺠﺮی ﻧﻈﺎرت در ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﺎ اﻣﻴﻦ ﺱﻠﻄﺎن ﻣﺤﻮل ﮔﺮدﻳﺪﻩ و
ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﺷﺨﺼﯽ را از ﺟﺎﻧﺐ ﺥﻮد ﺑﺮای ﻣﻮاﻇﺒﺖ اهﺎﻝﯽ ﺕﺎﮐﺮ ﮔﻤﺎردﻩ
ﺑﻮد و اﻳﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮاﺱﻄﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا اهﺎﻝﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﺎﺑﻖ ﺑﻪ دﻳﺎﻧﺖ
ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻴﺮوی ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و اﻳﻦ روﻳﻪ ﺕﺎ اواﺥﺮ ﺱﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺹﺮ اﻝﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ اداﻣﻪ
داﺷﺖ .ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻓﺮد ﻓﺮد اهﺎﻝﯽ ﺕﺎﮐﺮ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ و ﺑﺎزرﺱﯽ دوﻝﺖ وﻗﺖ
ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ.
اوﻻ ﺑﻌﺪ از ﻏﺎرت ﺗﺎﮐﺮ هﻴﭽﮑﺲ ﻣﺮاﻗﺐ ﺁن ﻗﺮﻳﻪ ﻧﺒﻮدﻩ .ﺛﺎﻧﻴﺎ از ﻃﺮف
اﻣﻴﻦ ﺳﻠﻄﺎن در ﺗﺎﮐﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد .رﻳﺎﺳﺖ ﺗﺎﮐﺮ ﻗﺒﻞ از ﻏﺎرت و هﻤﭽﻨﻴﻦ
ﺑﻌﺪ ار ﻏﺎرت ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻮدﻩ .ﺑﻌﺪ از ارﺗﺤﺎل ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﺎ
ﭘﺴﺮداﺋﯽ اﻳﺸﺎن ﺣﺎﺟﯽ اﺳﻤﻌﻴﻞ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ﻏﺎرت ﻧﻪ اهﻞ ﺗﺎﮐﺮ زﻳﺮ
ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ از ﮐﺴﯽ ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٩٨ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ،ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻧﺎﻇﺮ اﻣﻮر ﺥﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻴﺮزا
ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻩ و ﺕﺼﺮﻓﺎﺕﯽ در اﻣﻮال ورﺛﻪ ﮐﺮدﻩ .ﺑﺮادرزادﻩ هﺎ ﺑﺮ ﺱﺮ اﻳﻦ
ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﻋﻤﻮی ﺥﻮدﺷﺎن ﺱﻮاﺑﻖ ﺥﻮﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻣﺤﻘﻖ
ﮔﺸﺘﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﺮادران ﻣﻔﺼﻼ او را ﮐﺘﮏ
زدﻩ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺱﺒﺐ ﮐﻴﻨﻪ ﺷﻴﺦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرزادﻩ هﺎ ﺷﺪ .و ﺁن
ﮐﻴﻨﻪ را در دل داﺷﺘﻪ ﺕﺎ ﻇﻬﻮر اﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ
ﺑﺮادرزادﻩ هﺎ ﺑﺎﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺮوﻳﺪﻩ و ﻋﻠﻨﺎ ﺕﺒﻠﻴﻎ و ارﺷﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .اﺑﺘﺪا ﺑﻪ
ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺘﻮﺱﻞ ﮔﺸﺘﻪ و هﻤﻴﻨﮑﻪ داﻧﺴﺖ ﺷﺎﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ دارد
ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺥﻮﺑﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﻋﺮاﻳﻀﯽ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ و ﺹﺪراﻋﻈﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺁن
ﻓﺘﻨﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺱﺖ.
اوﻻ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻧﺎﻇﺮ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﻧﺒﻮدﻩ .زﻳﺮا
اوﻻدهﺎی ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ )ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎی ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( هﻤﻪ ﮐﺒﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﻴﻢ
ﻻزم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﺛﺎﻧﻴﺎ ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن از ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ هﻢ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در
ﺻﺤﻔﻪ ٢٩ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺮای اﺷﻴﺎء ﺳﻬﻢ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ دﺳﺖ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺳﭙﺮدﻩ ﺑﻮد .ﺛﺎﻟﺜﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
ﻣﻨﻔﺮدا ﺷﻴﺦ را ﻣﻀﺮوب ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ هﻴﭽﻴﮏ از ﺑﺮادرهﺎ ﺑﺠﺰ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ در ﺗﺎﮐﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٠٠راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻩ.
اوﻻ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﻮد .ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﺗﺎﮐﺮ ﺑﻌﺰم ﻗﻠﻌﻪ ﻳﮏ
ﻋﺪﻩ ای ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁن زﻣﺎن هﻨﻮز ﻧﺎم ﺑﻬﺎء ﻳﺎ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺒﻮد
و هﻤﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٠٢ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﻪ ﻣﻼزﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻣﺮی ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺪی .ﺣﺘﯽ ﺕﺮک وﻃﻦ ﻧﻤﻮدی.
در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﺑﺠﺰ ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاهﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺗﺎ
ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ رﻓﺖ در هﻴﭻ ﻣﻮﻗﻊ از ﺗﺎﮐﺮ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد هﻢ ﻧﺮﻓﺖ.
وﻟﯽ ﻟﻄﻤﻪ ﺷﺪﻳﺪی ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮد و ﺁن ﻣﺮگ دو ﭘﺴﺮ
ﺟﻮاﻧﺶ ﺑﻨﺎم ﺁﻗﺎ ﻋﻠﯽ و ﺟﻌﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺑﺮای ﺧﺮﻳﺪ اﺷﻴﺎء ﻋﺮوﺳﯽ ﺁﻗﺎ
ﻋﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ در ﻣﺮاﺟﻌﺖ دﭼﺎر ﻃﻮﻓﺎن ﺷﺪﻩ هﺮدو ﺗﻠﻒ ﺷﺪﻧﺪ.
اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺑﻬﺎء ﺑﻮدﻩ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٠٣راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻤﻮﻣﺤﻤﺪزﻣﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ:
اﻳﺸﺎن هﻢ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ.
اﻳﺸﺎن هﻢ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ .زﻳﺮا اواﻳﻞ ﮐﻪ ﺑﻬﺎء در ﺑﻐﺪاد ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﻣﯽ از
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻧﺒﻮد .ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ را هﻢ ﮐﺴﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﮑﺮد .اﻳﺸﺎن هﻢ دو
ﭘﺴﺮ ﺟﻮان را ﻳﮑﯽ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮی از دﺳﺖ دادﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﻋﻠﯽ و رﺿﺎ.
ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻋﻤﻮ زﻣﺎن اﻳﻨﻘﺪر اﻇﻬﺎر
هﻤﺪردی و ﻗﻠﻢ ﻓﺮﺳﺎﺋﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ در ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻬﺎی ﺑﻪ ﻋﻤﻮهﺎ ﮐﻪ هﺮﻳﮏ دو
ﺟﻮان را از دﺳﺖ دادﻧﺪ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻧﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﺟﻮان ﮐﻪ از
ﻧﺰدﻳﮑﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺎرک اﻳﺸﺎن ﺑﻘﺪر ﻳﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ هﻢ ارزش
ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٠٨و ١٠٩راﺟﻊ ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ ،ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ
ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
ﺑﺮای دﻳﺪن ﭘﺪرم ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ رﻓﺘﻢ ﮐﻪ از ﭘﻠﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ رﻓﺘﻢ ﺹﺪای ﻣﺒﺎرک را
ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﻃﻔﻞ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ ﺥﻮب ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ اﻳﻨﺠﺎ .ﺑﺮای
او ﺥﻄﺮ دارد .ﻣﺮا ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺕﻮی ﺣﻴﺎط ﻣﺤﺒﺲ .ﻇﻬﺮ ﻣﺤﺒﻮﺱﻴﻦ
را ﺑﺮای ﺕﻨﻔﺲ از ﻣﺤﺒﺲ ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ .ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﻮد هﻤﺰﻧﺠﻴﺮ
ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺒﺎرک زﻧﺠﻴﺮ ﻗﺮﻩ ﮐﻤﺮی ﺑﻮد .ﺑﺮ ﺱﺮ ﻣﺒﺎرک ﮐﻼهﯽ
ﻧﻤﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﻪ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺼﻌﻮﺑﺖ ﻣﺸﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﻣﻦ ﮐﻪ ﺁن
وﺿﻊ را دﻳﺪم ﺑﻴﻬﻮش ﺷﺪم .ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ او را ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻣﻨﺰل .ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻐﻞ
ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ وﻝﯽ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻧﺸﺪم .در ﺥﺎﻧﻪ ﺑﻬﻮش ﺁﻣﺪم.
ﻣﻮرخ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر در ﺻﺤﻔﻪ ٢۴٢ﺗﻮﻟﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء را ١٢۶٠ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ.
ﻣﺤﻘﻘﺎ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ .ﺗﻮﻟﺪ اﻳﺸﺎن ) ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ( داﺷﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎ
ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﮐﻪ در زﻣﺎن اﻳﻦ ﺣﻘﻴﺮ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮﺁﺗﯽ در ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎت ﺑﻮدﻩ
ﻣﮑﺮرا ﺷﺮح ﻣﯽ داد ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ در ﺗﺎﮐﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﺷﮑﺎر ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ ،ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﮐﻮﻩ ﭘﻴﻤﺎﺋﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ .ﺑﻪ
ﻗﺴﻤﯽ در ﮐﻮﻩ ﻣﯽ دوﻳﺪﻧﺪ و از ﺳﻨﮕﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺮت ﻣﯽ
ﮐﺮدم و در واﻗﻊ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪم ﮐﻪ از ﮐﻮﻩ ﭘﺮت ﺷﺪﻩ اﺳﺒﺎب ﺧﺠﻠﺖ ﻣﻦ
ﺷﻮد.
در ﺻﺤﻔﻪ ١١٨و ١١٩و ١٢٠ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ از ﺗﻠﺨﻴﺺ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺒﻴﻞ ﻣﯽ
ﻧﻮﻳﺴﺪ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺑﻬﺎءاﷲ:
وزﻳﺮ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻨﺰﻝﯽ ﻋﺎﻝﯽ داﺷﺘﻨﺪ )چﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ﺥﻮاﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ( ﺟﻨﺎب ﻣﺰﺑﻮر
ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﺛﺮوت زﻳﺎد و ﻧﺠﺎﺑﺖ ﻧﺴﺐ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﺴﺐ و ﮐﺮاﻣﺖ و رﺕﺒﻪ
ﺑﻠﻨﺪی ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ و ﺹﺤﺖ و ﺱﻼﻣﺖ و وﺱﻌﺖ ﻋﻴﺶ
روزﮔﺎر ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ .ﺑﺮﮐﺖ اﻝﻬﯽ ﺑﺮای ﻋﺎﺋﻠﻪ در ﺁن ﻣﺪت ﻧﺎزل ﺑﻮد و
از هﻴﭻ ﺟﻬﺖ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﭘﺲ از ﺑﻴﺴﺖ ﺱﺎل ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺁن ﺥﻮﺷﺒﺨﺘﯽ
ﺑﻪ ﺑﻠﻴﺎت ﺕﺒﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺖ و وﺱﻌﺖ ﻋﻴﺶ و ﺛﺮوت ﺑﻀﻴﻖ ﻣﻌﻴﺸﺖ و ﺕﻨﮕﺪﺱﺘﯽ
ﻣﺒﺪل ﺷﺪ .اوﻝﻴﻦ ﺥﺴﺎرﺕﯽ ﮐﻪ وارد ﺷﺪ ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﺱﻴﻞ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در
ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ .ﺑﺎ ﺷﺪت ﺕﻤﺎم ﻣﻬﺎﺟﻢ ﮔﺸﺖ و ﻧﺼﻒ ﺥﺎﻧﻪ وزﻳﺮ را
ﺥﺮاب ﮐﺮد .ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ اﺱﺎس اﻳﻦ ﺑﻨﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ درﺟﻪ اﺱﺘﺤﮑﺎم ﺑﻮد زﻳﺎن
ﺱﻴﻞ ﺑﺪﻧﻪ زﻳﺒﺎی ﺁن را ﻣﻨﻬﺪم ﺱﺎﺥﺖ .هﺮچﻪ اﺛﺎث و اﻣﺘﻌﻪ ﻓﺎﺥﺮ و ﺛﻤﻴﻦ
ﺑﻮد ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺖ .دﺷﻤﻨﺎن ﺟﻨﺎب وزﻳﺮ و ﻧﻔﻮﺱﻴﮑﻪ ﺑﺎﻳﺸﺎن ﺣﺴﺮت
ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺱﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﺐ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻧﻴﺰ از اﻳﺸﺎن ﻣﺴﻠﻮب ﺷﺪ.
اﻳﺸﺎن در درﺑﺎر اﻳﺮان ﺕﺎ ﺁﻧﻮﻗﺖ دارای ﻣﻨﺎﺹﺐ ﻋﺎﻝﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .وﻝﯽ ﻓﺴﺎد
اﻋﺪاء و ﺕﻔﺘﻴﻦ ﺣﺴﻮدان ﺱﺒﺐ ﺑﺮﮐﻨﺎری اﻳﺸﺎن از وﻇﺎﻳﻒ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ
ﮔﺮدﻳﺪ .اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎی ﻣﺘﺘﺎﺑﻊ وﺑﻠﻴﺎت ﻣﮑﺮر اﺛﺮی در رﻓﺘﺎر ﺟﻨﺎب وزﻳﺮ
ﻧﮑﺮد.اﻳﺸﺎن در زﻣﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎری ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﻣﺘﺎﻧﺖ و وﻗﺎر و ﺑﺨﺸﺶ و
اﺣﺴﺎن دورﻩ وﺱﻌﺖ و ﺛﺮوت را داﺷﺘﻨﺪ .ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﯽ وﻓﺎﻳﺎن و دوﺱﺘﺎن
ﻝﺴﺎﻧﯽ ﺥﻮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺕﺎ ﺁﺥﺮﻳﻦ
دﻗﻴﻘﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺛﺒﺎت و اﺱﺘﻘﺎﻣﺖ ﺕﺤﻤﻞ هﺮﮔﻮﻧﻪ رﻧﺞ و زﺣﻤﺖ را
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
اوﻻ ﻋﺰل ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ از درﺑﺎر ﺑﺮای ازدواج ﺑﺎ ﺿﻴﺎءاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻮدﻩ.
زﻳﺮا ﺑﯽ اﻃﻼع ﺷﺎﻩ اﻳﻦ ازدواج ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ .ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﻄﻠﻊ
ﺷﺪ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ را از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮد و ﻋﻤﺎرت ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﻳﺸﺎن را ﮐﻪ در
ﻣﺤﻠﻪ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺑﻮد ﺑﺎ اﺛﺎﺛﻴﻪ از ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺿﻴﺎءاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮐﻪ هﻔﺖ هﺰار
ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮد ﺿﺒﻂ ﮐﺮد و او را ﺑﻪ ﺟﺒﺮﻩ ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺖ .ﺑﻌﺪ از ﺿﺒﻂ ﻣﻨﺰل،
ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﺎدر ﻋﻴﺎل ﺧﻮد ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ در ﺑﺎزارﭼﻪ ﮐﻨﺎر
ﺧﻨﺪق ﺑﻮد ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮای اﺳﺘﺮداد ﺧﺎﻧﻪ هﻢ اﺑﺪا اﻗﺪام ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ.
ﻋﻼﻣﻪ هﻢ اﮔﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﺮد ﻻﺑﺪ ﺑﺮای ﺛﻠﺚ ﺑﻮد .ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﭼﻮب ﮐﺎری
اﻳﺸﺎن هﻢ ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد.
ﻗﻮچ ﺣﺼﺎر را هﻢ ﺟﻨﺎب ﺑﻬﺎءاﷲ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ از ﻣﺤﺒﺲ ﺧﻼص ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮای
ﻣﺨﺎرج راﻩ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ .ﻳﮏ ﺷﺎهﯽ هﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ وراث ﻧﺪادﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٢۶و ١٢٧و ١٢٨راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁﺣﺴﻦ ﭘﺴﺮ ﻣﻼ زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ
ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ :ﺁﺣﺴﻦ ﭘﺴﺮﻋﻤﻮی ﻣﺒﺎرک از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮد و
ﮐﺮارا ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺣﻀﻮر ﻣﺒﺎرک ﻣﺸﺮف ﺷﺪ .اﻳﺸﺎن از ارض
ﻣﻘﺼﻮد ﺣﺎﻣﻞ اﻝﻮاﺣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺣﺒﺎی ﻣﺎزﻧﺪران و ﺕﻬﺮان ﻧﺎزل
ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻬﺎدت ﻏﺼﻦ اﷲ اﻻﻃﻬﺮ )ﻣﻴﺮزا ﻣﻬﺪی( در
ﻋﮑﺎ ﺑﻮد و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﺎل از ﻏﺴﻞ دادن ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﻮد ﺁﺣﺴﻦ
ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ و ﺣﻀﺮﺕﺶ را ﻏﺴﻞ دادﻩ اﺱﺖ.
ﻣﻴﺮزا ﻣﻬﺪی از ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ای ﮐﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ﺑﻪ ﻗﺴﻤﯽ ﻣﺘﻼﺷﯽ
ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد .ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻏﺴﺎل اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮد .و ﺷﺮح
ﺳﻘﻮﻃﺶ ﺑﻌﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﺁﺣﺴﻦ ﺱﻔﺮ ﺁﺥﺮﻳﮑﻪ از ﺑﻐﺪاد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک هﻔﺘﺎد ﻝﻮح
ﺑﻮﺱﻴﻠﻪ اﻳﺸﺎن ارﺱﺎل داﺷﺘﻪ اﻧﺪ .چﻮن ﺹﻌﻮد واﻗﻊ ﺷﺪ ﺁن اﻝﻮاح ﺑﻪ
ﺹﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﻧﺮﺱﻴﺪ .و ﺑﻤﻮﺟﺐ ﺹﺤﻔﻪ ١٩٩ﻝﻮح اﺑﻦ ذﺋﺐ چﺎپ ﺕﻬﺮان
ﺟﻤﺎل ﻗﺪم ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺑﻴﮑﯽ از اﺥﺖ هﺎی اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم ﮐﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮﺟﻬﺖ
اﻋﺮاض ﻧﻤﻮدﻩ ﺱﭙﺮدﻧﺪ .و هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺹﺤﻔﻪ ١٠١اﺷﺮاﻗﺎت ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ
ﻳﮑﯽ از ﻣﻨﺘﺴﺒﻴﻦ ﺱﻤﯽ ﺑﻤﺤﻤﺪ ﻗﺒﻞ ﺣﺴﻦ ﺑﺎﻳﻦ ارض ﺁﻣﺪ و در ﻣﺮاﺟﻌﺖ
ﺣﺎﻣﻞ هﻔﺘﺎد ﻝﻮح ﺑﻮد از ﺑﺮای ﻋﺒﺎداﷲ .ﺑﻌﺪ از ورود در ارض ﻃﺎ ﺣﺒﺴﺶ
ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ او را ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ )ﻳﻌﻨﯽ ﺕﺎﮐﺮ( ﻓﺮﺱﺘﺎدﻧﺪ و در ﺁن ﻣﺤﻞ
ﺹﻌﻮد ﻧﻤﻮد .و ﺁن اﻝﻮاح را ﻳﮑﯽ از ﻧﺴﺎء ﺁن ارض ﺱﺮﻗﺖ ﻧﻤﻮدن ﻧﺰد
اﺥﺖ ﮐﻪ در ارض ﻃﺎ ﺱﺎﮐﻦ اﺱﺖ ﻓﺮﺱﺘﺎدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﺣﻖ ﻋﺎﻝﻢ اﺱﺖ ﮐﻪ
ﺁﻧﻬﺎ را چﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎﺱﻢ ﺥﻮد ﻳﺎ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم دادﻩ .ﻝﻌﻤﺮاﷲ او ﺑﺎ
ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻩ و از اﻳﻦ اﻣﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻪ.
راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁﺣﺴﻦ ،اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺳﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد و ﻋﮑﺎ رﻓﺘﻪ .هﻔﺘﺎد
ﻟﻮﺣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎب ﺑﻬﺎءاﷲ در ﻟﻮح اﺑﻦ ذﺋﺐ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻳﺸﺎن
ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻴﮑﯽ از اﺧﺘﻬﺎی اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم ﺳﭙﺮدﻩ و در ﺻﺤﻔﻪ ١٠١
اﺷﺮاﻗﺎت ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺁن اﻟﻮاح را ﻳﮑﯽ از ﻧﺴﺎء ﺁن ارض )ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎﮐﺮ(
ﺳﺮﻗﺖ ﻧﻤﻮد ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﺰد اﺧﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎد.
ﻣﺼﺪق ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ از هﻤﻴﻦ هﻔﺘﺎد ﻟﻮﺣﯽ ﮐﻪ در ﺧﻴﺎل
ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﺒﻴﻦ و واﺿﺢ اﺳﺖ .اوﻻ در ﺗﺎﮐﺮ از اﺑﺘﺪاء ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎء
هﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ .ﺁن ﻋﺪﻩ ای ﮐﻪ در اواﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ
روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻧﺪ در ﻣﺤﺒﺲ از دﻧﻴﺎ رﻓﺘﻨﺪ.
ﺛﺎﻧﻴﺎ اﮔﺮ ﺁن اﻟﻮاح ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻢ داﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ اﺧﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ
ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ .ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺧﺪا ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن اﻟﻮاح را
ﺑﺎﺳﻢ ﺧﻮد ﻳﺎ ﺑﺎﺳﻢ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ﺑﻤﺮدم دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ.
اوﻻ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ اﻟﻮاح ﻧﺎزل ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎﺳﻢ ﺧﻮد ﺑﻤﺮدم
ﺑﺪهﻨﺪ .ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن اﻃﻼع دارﻧﺪ در اﺑﺘﺪاء ﮐﻪ هﻨﻮز اﻣﺮ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ واﻗﻊ ﻧﺒﻮد ﺗﻤﺎم اﻟﻮاح ﻧﺰوﻟﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ را ﮔﺮﻓﺘﻪ از روی ﺁن
ﺑﺨﻂ ﻣﺒﺎرک ﺧﻮدش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد.
ﺁﺣﺴﻦ را هﻢ هﻴﭽﻮﻗﺖ در ﺗﻬﺮان ﺣﺒﺲ ﻧﮑﺮدﻧﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ از ﻗﺮار
ﻃﻮﻣﺎرهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓﻮﺗﺶ در ﺟﻌﺒﻪ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺗﺶ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﺳﻪ ﺳﻔﺮ
ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد و ﻋﮑﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد .اﻳﻦ ﻃﻮﻣﺎرهﺎ ﺻﻮرت اﺷﻴﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای
اﻗﻮام ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﺣﺮﻳﺮ و ﭼﻨﺪ ﻃﺎﻗﻪ ﭼﻬﺎرﻗﺪ و
دﺳﺘﻤﺎل اﺑﺮﻳﺸﻤﯽ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺨﻂ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ.
اﻳﻦ اﺷﻴﺎء را ﺑﻨﺎم ﺣﻮا ﺧﺎﻧﻢ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی اﺑﻘﯽ
و رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﻇﻬﺎر اﻣﺮ ﻋﻠﻨﯽ
ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻮدﻩ .و ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ اﻳﻦ اﺷﻴﺎء در ﻃﻮﻣﺎر ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد.
و ﺷﺮح ﮐﺸﻒ اﻳﻦ ﻃﻮﻣﺎرهﺎ هﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ .زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺁﺣﺴﻦ
ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ )ﮐﻪ دو ﭘﺴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﺁﻋﻠﯽ و زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ و
دو دﺧﺘﺮ ﺑﻨﺎم ﻓﺮوﻏﻴﻪ و اﺷﺮاﻗﻴﻪ( ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ را ﺑﺮای
ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻣﻮاﻟﺶ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﺻﻐﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻋﻴﺎﻟﺶ ﻧﺒﺎت ﺧﺎﻧﻢ
دﻋﻮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ .در ﺟﻌﺒﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺟﺎﺗﺶ ﺑﺮای ﻳﺎﻓﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ
ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮدﻧﺪ .اﻳﻦ ﻃﻮﻣﺎرهﺎ در ﺟﻌﺒﻪ ﮐﺎﻏﺬش ﺑﻮد .ﺗﺎ ﺁن دﻗﻴﻘﻪ
هﻴﭽﮑﺲ از اﻳﻦ اﺷﻴﺎء اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺖ .ﺣﺎل ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﺣﻀﺮت
ﻋﺰﻳﻪ را ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺳﻔﺮ ﺁﺧﺮﻳﮑﻪ ﺁﺣﺴﻦ از ﻣﺴﺎﻓﺮت هﻤﻴﺸﮕﯽ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد،
ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ داﺋﯽ ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ )ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﻮد( از
ﻗﻠﻪ ﮐﻮﻩ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ را دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﮐﻮﻟﻪ ﺑﺎر ﺑﻄﺮف دﻩ رهﺴﭙﺎر اﺳﺖ.
ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﭘﺎی ﺳﻨﮕﯽ ﭼﻴﺰی را ﺑﺰﻳﺮ ﺧﺎک ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد .ﺑﻌﺪ از رﻓﺘﻦ
ﺁﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺤﻞ رﻓﺘﻪ ﮐﺎوش ﻧﻤﻮد دﻳﺪ ﻟﻮﻟﻪ ﺁهﻨﯽ ﺑﺰرگ را زﻳﺮ ﺧﺎک
ﮐﺮدﻩ .ﺁن را ﺑﺮد ﻣﻨﺰل و ﺑﺎز ﮐﺮد .ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﻤﻮد هﻤﻪ ﻗﻄﻌﻪ هﺎی ﺧﻄﯽ
اﺳﺖ .ﭼﻮن هﻴﭻ ﺳﻮاد ﻧﺪاﺷﺖ ﺁﻧﺮا ﺑﺮد ﻣﻨﺰل اورﻧﮕﯽ و او ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮ
ﺧﻮد ﻣﺎدر ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ داد.
در ﺻﺤﻔﻪ ١۴٢راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺒﺮ ﺑﺎﻧﻮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی ﻣﯽ
ﻧﻮﻳﺴﺪ در اﻳﻮان ﺱﺮ ﻗﺒﺮ ﺁﻗﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﻗﺒﺮ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی در اﻳﻮان
ﺳﺮﻗﺒﺮ ﺁﻗﺎ هﺴﺖ .ﺳﻨﮓ هﻢ داﺷﺖ .ﺧﺪا ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺳﻨﮓ را
ﺑﺮداﺷﺘﻪ .وﻟﯽ ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ )دﺧﺘﺮ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ
ﻋﻤﻮی ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( را ﺧﻮاهﺮش ﺣﻮا ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﺑﻬﺎﺋﯽ
ﺑﻮد ،وی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻴﻠﯽ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻮد .ﻣﻨﺰﻟﺶ هﻢ در ﻓﻴﻮل ﺑﻮد.
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﻋﺪﻩ ای ﺑﺮای ﺧﺮاﺑﯽ
ﺗﺎﮐﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ،ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﻢ اﺷﻴﺎء ﻧﻔﻴﺴﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ
ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﻠﻤﺪان و ﺳﻮﻏﺎت هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ ﺑﺮای
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻊ ﻋﺒﺎی ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺑﻪ
ﺧﻮاهﺮ ﺧﻮد ﺳﭙﺮد .ﭘﺲ از ﺧﺘﻢ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ از ﺧﻮاهﺮش اﻣﺎﻧﺖ
را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮد .در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ ﻣﻦ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ ﺳﺮ ﭘﻞ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم
هﻤﻴﻦ اﺷﻴﺎء ﺳﺒﺐ وﻳﺮاﻧﯽ ﺗﺎﮐﺮ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ اهﻞ ﺗﺎﮐﺮ ﺷﺪﻩ .ﺁﻧﻬﺎ را
اﻧﺪاﺧﺘﻢ در رودﺧﺎﻧﻪ هﻤﻪ را ﺁب ﺑﺒﺮد.
ﺣﻮا ﺧﺎﻧﻢ در هﺮﺣﺎل ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ را در اﻳﻮان ﺗﮑﻴﻪ ﺗﺎﮐﺮ اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬاﺷﺖ.
ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دﺧﺘﺮ ﺑﺰرگ ﺣﻮا ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻋﺮوس ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻮری ﺑﻮد
ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺪ .ﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻨﺎزﻩ زا ﺑﺒﺮد ﻗﻢ ،ﺟﻨﺎزﻩ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ را هﻢ از
اﻣﺎﻧﺖ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻩ ﺑﺮد ﻗﻢ و ﻣﺤﻠﺶ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ.
در اواﺧﺮ هﻤﻴﻦ ﺻﺤﻔﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ رﻗﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﺥﻮاهﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ
هﻤﺮاﻩ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺖ .ﺑﮑﻠﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ
ﻧﺎﻣﺰد ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻮد .ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ
ﻣﻴﻞ داﺷﺖ از اﻗﻮام ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻮاﺟﻮﻳﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ زن ﺑﻴﺎورد.
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﺳﺎﺑﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﻦ اﻣﺮ راﺿﯽ ﻧﺒﻮد و
هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ .هﺮ دو هﻢ زﻳﺎد
ﺑﻬﻢ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻣﺮﺳﻮم ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﯽ اﺟﺎزﻩ واﻟﺪﻳﻦ اﻳﻦ
اﻣﺮ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد.
ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ از ﻧﺞ )ﮐﻪ در ﻧﻴﻢ ﻓﺮﺳﻨﮕﯽ ﺗﺎﮐﺮ اﺳﺖ( دﺧﺘﺮ
ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺮﺿﺎی ﺑﺰرگ ،ام ﺳﻠﻴﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ را ﺑﺮای ازدواج ﻣﻴﺮزا
ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد .ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻋﺮوﺳﯽ رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد
و اﻏﻠﺐ وﻗﺖ را ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ )ﻣﺎدر ﭘﺪرم ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﯽ ﮔﻔﺖ در
ﺷﺐ ﻋﺮوﺳﯽ ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ﻻﻳﻨﻘﻄﻊ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و هﻤﭽﻨﻴﻦ رﻗﻴﻪ
ﺧﺎﻧﻢ(.
ﭼﻮن زﻣﺎن اﺳﺘﺨﻼص ﻣﺎدر ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی از ﻣﺤﺒﺲ از ﺣﺎﺟﯽ
ﻣﻴﺮزا رﺿﺎ ﻗﻠﯽ اﻟﺘﺰام ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺎدر و ﭘﺴﺮ )ﻳﻌﻨﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ و
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی( از اﻳﺮان ﺧﺎرج ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻣﻘﺼﻮد اذﻳﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت
ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﻋﻴﺎل و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ رﻧﺞ ﺑﺒﺮﻧﺪ )اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اذﻳﺖ را ﺑﺎ
اذﻳﺖ هﺎی ﺑﻌﺪی ﮐﻪ از ﺑﺮادرهﺎ دﻳﺪﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺒﻮد( .در هﺮ ﺻﻮرت
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ از اﻧﺪوﻩ و ﺗﺎﺛﺮ رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ از
اﺟﺎزﻩ از ﺣﻀﺮت ،او را ﺑﻪ هﻤﺮاهﯽ ﻋﻤﻮ ﻣﺤﻤﺪ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻓﺮﺳﺘﺎد.
و اﻳﻦ ازدواج در ﺑﻐﺪاد ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ.
و ﻣﺤﺘﺮم ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ رﻓﻌﺘﻪ اﷲ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن
ﺑﻪ ﺑﺎغ رﺿﻮان رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در هﻤﺎن ﺑﺎغ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم او را اول
هﺠﺮﻳﻪ ﮔﺬاردﻧﺪ .و در هﻤﺎن ﺑﺎغ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﭘﺮدﻩ از رﺧﺴﺎر ﺑﺮداﺷﺘﻪ
ﻋﻠﻨﺎ اﻇﻬﺎر اﻣﺮ ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﺧﻮد را ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺷﺮﺣﺶ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ
ﺳﺮﻳﺮ اﻳﺸﺎن را در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﺎغ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف ﮔﻞ ﻣﻌﺮوف ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪی
ﺑﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ،ﺷﺐ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺧﺎدم اﷲ ﺷﺎﺧﻪ هﺎی ﮔﻞ اﻃﺮاف را روی
ﺗﺨﺖ رﻳﺨﺘﻪ .ﻋﻠﯽ اﻟﺼﺒﺎح ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮﺁورد ﮐﻪ ﻇﻬﻮر ﺷﺪﻩ و ﮔﻞ هﺎ ﺑﻪ ﭘﺎی
ﻣﺒﺎرک ﺳﺠﺪﻩ ﮐﺮدﻧﺪ )ﺑﺮای هﻴﭽﻴﮏ از اﻧﺒﻴﺎء و اوﻟﻴﺎء ﺑﺎﻳﻦ واﺿﺤﯽ
ﻣﻌﺠﺰﻩ ای ﻧﺸﺪﻩ ﺟﻞ اﻟﺨﺎﻟﻖ( و ﻋﻴﺪ ﮔﻞ رﺿﻮان هﻢ ﮐﻪ ﺣﻀﺮات ﻣﯽ
ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺳﺠﺪﻩ درﺧﺘﻬﺎی ﮔﻞ ﺑﻪ ﭘﺎی ﻣﺒﺎرک در ﺑﺎغ رﺿﻮان
اﺳﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١۴٣ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ و ﺥﺎن ﻧﻨﻪ ﺑﺮادر ارﺷﺪ اﺑﯽ
ﻣﺒﺎرک ،اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﺎن و ﺟﻤﺎل اﻗﺪس اﺑﻬﯽ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ و در
ﻗﺮﻳﻪ ﺕﺎﮐﺮ ﺱﺎﮐﻦ و ﺷﻐﻠﺸﺎن ﺣﺸﻢ داری و زراﻋﺖ ﺑﻮدﻩ .ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن را در
ﺕﺎﮐﺮ و ﻓﺼﻮل دﻳﮕﺮ در دارﮐﻼ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﮔﻬﮕﺎهﯽ هﻢ در ﺕﻬﺮان
ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ .وﻝﯽ از درﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و اﻃﻼﻋﺎت اﻳﺸﺎن ﺁﺛﺎری در دﺱﺖ
ﻧﻴﺴﺖ .در واﻗﻌﻪ ١٢۶٨هﺠﺮی ﻗﻤﺮی ﮐﻪ در ﺕﺎﮐﺮ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و ﮐﺸﺖ
و ﮐﺸﺘﺎر ﺑﻮد ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ و ﺹﺪﻣﺎﺕﯽ را از اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺥﺎن ﺑﺮادر و
ﻋﻴﺎﻝﺸﺎن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮرد
ﻋﻨﺎﻳﺖ و اﺣﺘﺮام ﺟﻤﺎل ﻗﺪم ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و زﻳﺎرت ﻧﺎﻣﻪ ای از ﻗﻠﻢ
ﻣﺒﺎرک ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء روﺣﯽ ﻝﻤﺮﺕﺒﻪ اﻃﻬﺮ ﻓﺪا در ﺷﺎن اﻳﺸﺎن ﻧﺎزل
ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺱﺖ .ﻗﻮﻝﻪ اﻻﺣﻠﯽ
ﻃﻬﺮان ﺕﺎﮐﺮ ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ ﺱﻠﻴﻞ ﺷﺨﺺ ﺟﻠﻴﻞ ﻣﺮﺣﻮم ﺁﻗﺎ
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻋﻤﻮ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﺑﻬﺎءاﷲ اﺑﻬﯽ
هﻮاﷲ
ای ﺑﻨﺪﻩ ﺁﺱﺘﺎن ﻣﻘﺪس .اﻝﺤﻤﺪاﷲ ﺱﻠﻴﻞ ﻧﺒﻴﻞ ﺁن ﺷﺨﺺ ﺟﻠﻴﻠﯽ ﮐﻪ از ﺑﺪاﻳﺖ
ﺣﻴﺎت ﺕﺎ ﻳﻮم ﻣﻤﺎت ﻣﻈﻬﺮ اﻝﻄﺎف ﺟﻤﺎل ﻗﺪم ﺑﻮد و در ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻮارد ﺛﺎﺑﺖ
و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ .هﺮچﻨﺪ ﻋﻠﻮ ﻣﻨﺰﻝﺖ و ﺱﻤﻮ ﻣﻨﻐﺒﺖ ﺁن ﺑﺰرﮔﻮار اﻝﯽ اﻵن
ﻣﺠﻌﻮل .وﻝﯽ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﻇﺎهﺮ و ﻣﺸﻬﻮد ﮔﺮدد .اﻳﻦ از ﺱﻨﻦ اﻝﻬﻴﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ
ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺒﺎرک ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻋﻠﻢ ﺑﺮاﻓﺮازﻧﺪ و ﻋﺰت اﺑﺪﻳﻪ رخ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ و ﺷﻬﻴﺮ
ﺁﻓﺎق ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .در دورﻩ ﺣﻀﺮت رﺱﻮب ﻋﻠﻴﻪ اﻝﺼﻠﻮﻩ و اﻝﺴﻼم اﺋﻤﻪ
اﻃﻬﺎر و ﺥﺎص اﺥﻴﺎر اﻋﻠﻮﻳﺖ در ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻝﺖ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮد .ﺣﺎل
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ چﻪ ﺥﺒﺮ اﺱﺖ .ﻗﻨﺒﺮ ﻧﻮﮐﺮ و ﻏﻼم ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻴﻪ
اﻝﺴﻼم ﺑﻪ چﻪ ﻋﺰﺕﯽ ﺷﻬﻴﺮ و ﺁﺷﮑﺎر ﺷﺪ .اﻣﺎ در اﻳﺎم ﺥﻮﻳﺶ ﻧﻪ ﻧﺎﻣﯽ ﻧﻪ
ﻧﺸﺎﻧﯽ و ﻧﻪ ذﮐﺮی و ﻧﻪ ﺛﻨﺎﺋﯽ .و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻮارﺋﻴﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ ﻋﻠﻴﻪ
اﻝﺼﻠﻮﻩ و اﻝﺴﻼم اﺷﺨﺎﺹﯽ ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و در زﻣﺎن ﺥﻮﻳﺶ ﺑﯽ ﻧﺎم و
ﺣﻘﻴﺮ .ﺣﺎل ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ از اﻓﻖ ﻋﺰت اﺑﺪﻳﻪ چﮕﻮﻧﻪ روﺷﻦ و ﻣﻨﻴﺮ.
ﺑﺎری زﻳﺎرﺕﯽ ﺑﺮای ﺁن ﻝﻄﻴﻔﻪ ﻧﻮراﻧﻴﻪ از ﻗﻠﻢ ﻣﻴﺜﺎق ﺹﺎدر و از ﻗﺒﻞ ﻣﻦ
اﻳﻦ زﻳﺎرت را ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﻣﻄﻬﺮ او ﺕﻼوت ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ.
زﻳﺎرت ﺣﻀﺮت ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ اﻝﺬی ﺹﻌﺪ اﻝﯽ اﻻﻓﻖ اﻻﻋﻠﯽ
ﻋﻠﻴﮏ اﻝﺘﺤﻴﻪ و اﻝﺜﻨﺎء و ﻋﻠﻴﮏ ﻃﺒﻘﺎت اﻝﻨﻮر اﻝﻨﺎزﻝﻪ ﻣﻦ اﻝﺴﻤﺎء .اﻳﻬﺎ
اﻝﻤﻨﺘﺴﺐ اﻝﯽ اﻝﺸﺠﺮﻩ اﻝﻤﺒﺎرﮐﻪ اﻝﺜﺎﺑﺖ ﻣﻦ ﺱﺪرﻩ اﻝﺮﺣﻤﺎﻧﻴﻪ .ﻃﻮﺑﯽ ﻝﮏ و
ﻻﻧﺘﺴﺎﺑﮏ اﻝﯽ اﻝﻌﺘﺒﻪ اﻝﺮﺑﺎﻧﻴﻪ .اﺷﻬﺪ اﻧﮏ ﺁﻣﻨﺖ ﺑﺎﻝﺮب اﻻﻋﻠﯽ و اﻝﻨﻘﻄﻪ
اﻻوﻝﯽ اﻝﮑﻴﻨﻮﻧﻴﺘﻪ اﻝﺼﻤﺪاﻧﻴﺘﻪ و اﻝﺤﻘﻴﻘﺘﻪ اﻝﻨﻮراﻧﻴﻪ اﻝﻌﻠﯽ اﻻﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻝﻪ
اﻝﻔﺪاء ﻣﻦ ﺑﺸﺮ اﻝﻨﺎس ﺑﻄﻠﻮع ﺷﻤﺲ ﺑﻬﺎء ﻓﯽ اﻝﻘﻴﺎﻣﻪ اﻝﮑﺒﺮی و ﺑﺴﺖ ﺑﮑﻞ
ﺹﺪق و ﺹﻔﺎ ﻝﻤﺎ ارﺕﻔﻊ اﻝﻨﺪاء ﻣﻦ اوج اﻝﻌﻠﯽ ﺷﻤﺲ اﻝﺤﻘﻴﻘﺘﻪ ﻧﻴﺮ اﻝﻤﻼء
اﻻﻋﻠﯽ ﻣﺮﮐﺰ اﻻﻧﻮار ﻣﺤﻴﻂ اﻻﺱﺮار ﺑﻬﺎء اﻻﺑﻬﯽ روﺣﯽ ﻻﺣﺒﺎﺋﻪ اﻝﻔﺪاء.
و ﺛﺒﺖ و ﻧﺒﺖ ﻣﻦ ﺷﺠﺮ ﻗﻄﺒﻴﻪ و ﺕﻔﺮﻗﺖ ﺑﺎﻓﻨﺎن ﺕﺜﻨﺎء ﺕﻤﻨﻮ ﺑﺎﻝﻄﺎف ﻣﻦ اﷲ
اﻝﯽ اﺑﺪ اﻵﺑﺎد .ﻋﻠﻴﮏ ﺛﻨﺎءاﷲ و ﻋﻠﻴﮏ ﺑﻬﺎء اﷲ و ﻋﻠﻴﮏ اﻝﺮﺣﻤﺘﻪ ﻣﻦ رب
اﻵﺥﺮ و اﻻوﻝﯽ .ﻃﻮﺑﯽ ﻝﻤﻦ زار ﻗﺒﺮک اﻝﻤﻄﻬﺮ وﺟﻬﺘﮏ اﻝﻨﻮر و ﻧﺎﺟﯽ
رﺑﻪ ﺑﻘﻠﺐ ﺥﺎﻓﻖ و دﻣﺢ واﻓﻖ ﻓﯽ رﻣﺴﮏ اﻝﻤﻄﻌﺮ و ﻋﻠﻴﮏ اﻝﺒﻬﺎء اﻻﺑﻬﯽ.
ﻣﺤﺮم ١٣٣٩ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎس
ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ در ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﻌﻈﻴﻢ اﻳﻮان ﺟﻠﻮی
اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﺣﻤﺰﻩ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻣﻴﺮزا ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ و ﺑﺎﻧﻮ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ و ﮐﻠﺜﻮم
ﺥﺎﻧﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١۴٣راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ و ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ.
اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻨﺪ .ﻣﮋدﻩ اﻣﺮ
اﺧﻮی ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ را اول اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁوردﻩ
وﺳﺒﺐ ﺣﻴﺮت ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ .اﺧﺒﺎر ذﻳﻞ را ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﭘﺪرم و ﺑﺎﻧﻮ
اﻓﺘﺨﺎراﻟﺤﺎﺟﻴﻪ ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮاهﺮزادﻩ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ از ﻟﺴﺎن ﻣﺒﺎرک
ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ هﺮﺳﺎل زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺮای دﻳﺪن ﺑﺮادران و ﺧﻮاهﺮان ﺑﻪ
ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ .در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺎرﻳﺨﺶ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ
ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ هﻢ
ﻣﻨﺰل ﺑﻮدﻧﺪ وارد ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻧﺪ هﻤﻪ ﻧﺎراﺣﺖ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻨﺪ .ﺳﺒﺐ
را ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻋﺰﻳﻪ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻨﺎی ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ را ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ
ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ .ﺳﺒﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ را ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ .ﺑﺎ ﺗﺎﺛﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮔﻮﻳﺎ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺻﻌﻮد ﮐﺮدﻩ زﻳﺮا ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ هﺮﭼﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻴﻢ
ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ .ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺻﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻣﻦ هﻤﻴﻦ
روزهﺎ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﯽ روم و ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻣﮋدﻩ ﺻﺤﺖ ﺣﻀﺮت را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ
ﺧﻮاهﻢ ﺁورد .زﻳﺮا ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺻﻌﻮد ﺣﻀﺮت ﮔﻮاهﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ .و
ﻧﺮﺳﻴﺪن ﺟﻮاب ﺷﻤﺎ ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ روز
ﺑﻌﺪ ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﭼﻮن از ﻣﺎوﻗﻊ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا وارد ﺷﺪﻧﺪ و
ﺟﻮﻳﺎی ﻣﻨﺰل ﺣﻀﺮت ﺷﺪﻧﺪ .در ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﺸﺎن ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ اﺟﺎزﻩ
ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﺑﺮﺳﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ اﺗﻔﺎق ﻏﻴﺮ
ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ای اﻓﺘﺎدﻩ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ هﻴﭽﮑﺲ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﺮﺳﺪ .و
ﺁﻧﭽﻪ ﻋﺠﺰ و اﻟﺤﺎح ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ از اﻳﺮان ﺑﺮای زﻳﺎرت اﻳﺸﺎن ﺁﻣﺪم و ﺗﺎ
ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﻧﺮﺳﻢ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﺨﻮاهﻢ ﮐﺮد زﻳﺮا از ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ از ﺣﻀﺮت
ﻋﺪﻩ ای ﻧﺎراﺣﺖ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻨﺪ .ﺧﻮاهﺸﻤﻨﺪم ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﻋﺮض ﮐﻨﺪ و
ورود ﺣﻘﻴﺮ را ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎﻃﻼع اﻳﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ اﺟﺎزﻩ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ و
ﺑﺮادری ﮐﻪ از اﻳﺮان ﺑﺮای زﻳﺎرﺗﺸﺎن رهﺴﭙﺎر اﻳﻦ دﻳﺎر ﺷﺪﻩ ﻣﺤﺮوم
ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﺷﺎﻳﺪ ﻓﺮﻗﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻣﻦ و دﻳﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ .اﻃﻤﻴﻨﺎن دارم ﺑﻮاﺳﻄﻪ
ﻟﻄﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻤﻦ اﺟﺎزﻩ ﺧﻮاهﻨﺪ داد.
ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻩ ﮔﺮم ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ در ﺁهﻦ ﺳﺮد ﺁن ﮔﺮوﻩ اﺛﺮ ﻧﻨﻤﻮد )و ﺿﻤﻨﺎ
ﺑﺮای ﻣﺮاﺟﻌﺘﺶ ﺳﻌﯽ ﺑﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ( و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ ﭼﺎ
اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ .اﻳﻦ ﻗﻮم هﻢ ﻣﺘﻔﻖ اﻟﮑﻼم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ
ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﺧﻼﺻﻪ در دل ﺑﻪ درﮔﺎﻩ اﺣﺪﻳﺖ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺴﺘﻪ
را ﺑﺮوی او ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮهﺎی ﺧﻮد در ﺗﻬﺮان
دادﻩ ﺑﻮد ﻣﮋدﻩ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺣﻀﺮت را ﺑﺮای ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺒﺮد.
ﭼﻨﺪروزی ﺑﺎ ﺣﺎل ﭘﺮﻳﺸﺎن در ﺑﻐﺪاد ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .ﻳﮑﺮوز ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا
و ﭘﺴﺮش ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺎس و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﺻﺤﺎب ﺧﺎص
ﺑﺮای ﮔﺮدش از ﻣﻨﺰل ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و از اﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻬﻤﺎن و
ﺑﺮادری را ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻠﻮل ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﺎز هﻢ ﻣﻠﺘﺠﯽ ﺑﺪرﮔﺎﻩ اﺣﺪﻳﺖ
ﺷﺪ ﮐﻪ از ﻓﻴﺾ زﻳﺎرت ﻣﺤﺮوم ﻧﺸﻮد .در هﻤﻴﻦ اﺛﻨﺎ ﭼﺸﻤﺶ اﻓﺘﺎد ﺑﻪ
هﻴﮑﻞ ﻣﺒﺎرک ﺣﻀﺮت ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺪم دورﺗﺮ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﻔﺮدا ﻗﺪم ﻣﯽ زدﻧﺪ
و ﻣﺒﻬﻮت و ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪ و از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎز اﻳﺴﺘﺎد .ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﺣﻀﺮت ﺑﻪ
ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ اﻓﺘﺎد ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ دﺳﺖ ﺑﺮادر ﻣﺸﺘﺎق را ﻧﺰد ﺧﻮﻳﺶ
ﺧﻮاﻧﺪ .دﻳﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .دﺳﺖ
ﻣﻴﺮزا را رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻄﺮف ﺣﻀﺮت رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮوی
ﻗﺪﻣﻬﺎی اﻳﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺖ ) و ﺁن ﮔﺮوﻩ راﺳﺘﮕﻮ را ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺑﺠﺎی ﺧﻮد
ﮔﺬاﺷﺖ(.
ﭘﺲ از ﮔﺮﻳﻪ و دﺳﺖ ﺑﻮﺳﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﻣﻨﺰل ﺣﻀﺮت و ﺣﻀﺮت ﺗﻤﺎم ﻣﺎوﻗﻊ
را از اول ﺗﺎ ﺁن دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺮای ﺑﺮادر ﺷﺮح دادﻧﺪ .ﺗﺎ ﺁن دﻗﻴﻘﻪ هﻢ از ﺁﻣﺪن
اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﻋﺮض ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ.
ﺑﻌﺪ از ﮐﺴﺐ اﺟﺎزﻩ از ﺟﻨﺎب ﺑﻬﺎء هﻢ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﺮاﺟﻌﺖ
ﮐﺮدﻧﺪ .و ﺧﺒﺮ اﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﻋﻈﻤﯽ را ﮐﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا و ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﻮارش
ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ )ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺁﺋﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﺑﻴﺎن و رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﺑﻨﺎ ﺣﻖ
ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اوﻟﻴﻪ ﺑﺪﺳﺖ اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ و ﺷﻘﺎق و ﻧﻔﺎق ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اش ﺗﻤﺎم
اﻳﺮان را ﻣﺸﺘﻌﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ هﻨﻮز هﻢ ﺷﻌﻠﻪ ﺁن ﺧﺎﻣﻮش ﻧﮕﺸﺘﻪ و ﻧﺨﻮاهﺪ
ﮔﺸﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻳﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺖ( ﺑﻪ اﻳﺮان وارد و ﻣﮋدﻩ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺣﻀﺮت را
ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮهﺎی ﺧﻮد داد .از اﻳﻦ ﻣﮋدﻩ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺧﻮﺷﺤﺎل و از اﺧﺒﺎر
اﻣﺮ دﻋﻮی ﺧﺪاﺋﯽ اﺧﻮی ﺑﺰرگ ﻧﺎراﺣﺖ و ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١١٠ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ
ﺑﻬﺎءاﷲ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺱﺎل داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺱﻴﻠﻪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪﻧﺪ.
در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺣﻀﺮا ﺑﻬﺎءاﷲ ﺳﻢ در ﻃﻌﺎم رﻳﺨﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت را
ﻣﺴﻤﻮم ﮐﻨﻨﺪ .ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ )ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ورﻗﻪ ،دﺧﺘﺮ ﺑﻬﺎءاﷲ( ﮐﻪ
در ﺁن زﻣﺎن هﻨﻮز ﺑﻪ ﻋﻢ ﺑﺰرﮔﻮارش ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮد اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﺁن ﻏﺬا را
ﻣﻴﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ .ﭼﻮن ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﺑﺮای ﺗﻨﺎول ﺁن ﻏﺬا اﺻﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و
ﺣﻀﺮت اﻣﺘﻨﺎع ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ،ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮء ﻧﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﯽ
ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ .ﻟﺬا ﺑﺮای رﻓﻊ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ از ﺁن ﻏﺬا ﻣﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻩ ﻓﻮرا
ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ .ﺣﻀﺮت ﺁن ﻏﺬا را ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﮕﯽ در ﺣﻴﺎط
ﺑﻮد ﺁن ﻏﺬا را ﺧﻮرد و ﺑﺤﺎل ﻣﺮگ اﻓﺘﺎد.
ﻣﻴﺮزا ﭼﻮن ﺁن ﻣﻨﻈﺮﻩ را دﻳﺪﻧﺪ ﻓﻮرا از ﺧﺠﻠﺖ ﺑﻪ اﻧﺪرون رﻓﺘﻪ دﮐﺘﺮ
ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ .ﭘﺲ از ﺑﻬﺒﻮدی ﺷﻬﺮت دادﻧﺪ ﺣﻀﺮت ازل ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﻨﺎب
ﻣﻴﺮزا را ﻣﺴﻤﻮم ﮐﻨﻨﺪ .ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ .هﻴﭽﮑﺲ ﻧﮕﻔﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن
ﻣﺤﺘﺮم ،ﺁﺷﭙﺰ و ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ در ﺗﺼﺮف ﺷﻤﺎ ﺑﻮد ،ﺷﻤﺎ ﻟﻄﻒ ﻓﺮﻣﻮدﻩ
ﺣﻀﺮت را ﺑﻪ ﻧﻬﺎر دﻋﻮت ﮐﺮدﻳﺪ .ﺁﻳﺎ اﻳﺸﺎن ﺳﻢ در ﺁﺳﺘﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در
ﻃﻌﺎم رﻳﺨﺘﻨﺪ )اﻣﺎن از ﻧﻴﺮﻧﮓ و ﺧﺪﻋﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﻳﺪاﻧﺸﺎن هﻢ اﻳﻦ
ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ(.
و ﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ دﺳﺘﻤﺎل ﺳﻔﻴﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﮔﻮﺷﻪ ﺁن ﺑﺎ ﻧﻘﺪﻩ ﻳﺎ ﺑﻬﯽ اﻻﺑﻬﯽ
دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدو ﮔﻮﺷﻪ دﻳﮕﺮش ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ از ﺣﻠﻖ ﻣﺒﺎرک ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ
ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﺒﺎرک ﻣﻨﻘﻮش ،ﺑﻪ اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﺑﺮای اﺣﺒﺎب
ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺣﺒﺎب روی ﺁﺑﻨﺪ ،ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ .و ﻧﺎﻣﻪ ﺷﮑﻮاﺋﻴﻪ ﺑﺎﻃﺮاف ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ
ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﺸﺎن را ﻣﺴﻤﻮم ﮐﻨﻨﺪ .ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ دﺳﺘﻤﺎل هﺎ را
ﮐﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ داﺷﺘﻨﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺮاﻣﺎت ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ
اﺳﺖ ﭼﺮا ﺁن ﻏﺬا را ﻣﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ؟ ﺧﻴﻠﯽ ﻣﺤﻞ ﺣﻴﺮت اﺳﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٧٧ﻣﻮرخ از ﻣﻴﺮزا ﻣﻮﺳﯽ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﮐﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
چﻮن در زﻣﺎن ﺱﮑﻮﻧﺖ در ادرﻧﻪ راﺋﺤﻪ ﺥﻼف از ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ اﺱﺘﺸﻤﺎم
ﮐﺮد ﺷﺐ و روز ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و دﻻﻝﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد وﻝﯽ ﺕﺎﺛﻴﺮی
ﻧﺪاﺷﺖ .ﺑﻠﮑﻪ وﺱﺎوس ﺱﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﻢ ﻣﻬﻠﮏ ﺕﺎﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺐ داﺷﺖ.
ﺣﻀﺮت ﮐﻠﻴﻢ ﻣﺎﻳﻮس ﺷﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺁرام ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻏﺒﺎر
را ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻬﻮد را ازﻳﻦ ورﻃﻪ ﻣﻬﻠﮏ ﺑﺮهﺎﻧﺪ و از ﺷﺪت
ﻏﻤﻮم و هﻤﻮم در ﺁﺕﺶ ﺕﺎﺱﻒ ﻣﯽ ﮔﺪاﺥﺖ .چﻮن ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪ ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺖ.
ﮔﻔﺖ ای ﺑﺮادر اﮔﺮ دﻳﮕﺮان ﭘﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﺒﺮدﻩ ،اﻣﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ و ﺕﻮ
ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁن اﻝﻄﺎف ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدی ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺕﻮ
هﺮدو را ﺕﺮﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؟ چﻘﺪر ﻣﻮاﻇﺐ درس و ﻣﺸﻖ ﺕﻮ ﺑﻮد؟ ﺷﺐ و
روز اﻧﺸﺎء و اﻣﻼء ﺕﻌﻠﻴﻢ ﻣﯽ دادﻧﺪ و هﺮدم ﺑﻪ ﺥﻄﻮط ﻣﺘﻌﺪدﻩ ﺕﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ
دادﻧﺪ .ﺟﻤﻴﻊ ﺥﻠﻖ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ چﻪ درﺟﻪ ﻣﻮرد اﻝﻄﺎف ﺑﻮدی و چﮕﻮﻧﻪ
ﺕﻮ را در ﺁﻏﻮش ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺕﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .اﻳﻦ ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﺁن اﻝﻄﺎف اﺱﺖ ﮐﻪ
ﺑﺎ ﺱﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﺪاﺱﺘﺎن ﺷﻮی و از ﻇﻞ ﻣﺒﺎرک ﺥﺎرج ﮔﺮدی؟ اﻳﻦ اﺱﺖ
ﺷﺮط وﻓﺎ و اﻳﻦ اﺱﺖ ﭘﺎس ﻧﻌﻤﺖ ﺑﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ؟ اﺑﺪا ﺕﺎﺛﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻠﮑﻪ روز
ﺑﺮوز ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻬﻮد ﺿﻤﻴﺮ ﺥﻮﻳﺶ را ﺁﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺕﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺪاﺋﯽ
ﺣﺎﺹﻞ ﮔﺸﺖ.
ﺁﻗﺎی ﻣﻮرخ ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر:
ﻣﻴﺮزا ﻣﻮﺳﯽ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺮای اﻃﺎﻋﺖ اﻣﺮ ﺑﻬﺎءاﷲ در
ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﻳﮑﻤﺮﺗﺒﻪ هﻢ ﺑﺎ ﺗﺸﺪد ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎﻳﺪ
ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورﻳﺪ .ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﻪ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورم؟ ﺑﻪ
ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اواﻣﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ و
زﻳﺮﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ؟ و ﺁﺋﻴﻨﯽ ﺟﻌﻞ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪارد؟ ﻣﻴﺮزاﻣﻮﺳﯽ
ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ ﺳﻴﻠﯽ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺼﻮرت
ﺣﻀﺮت ﻧﻮاﺧﺘﻪ و از اﻃﺎق ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﻌﺪ هﻢ هﻴﭽﻮﻗﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت
ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﺪ.
ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﺪ وﺳﻮﺳﻪ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﺑﺎوﺣﻴﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ
ﻧﺼﺎﻳﺢ ﻣﻴﺮزا ﻣﻮﺳﯽ اﺛﺮ ﻧﮑﺮد! ﻣﺘﺤﻴﺮم از اﺷﺘﺒﺎهﺎت و ﺣﻖ ﮐﺸﯽ اﻳﻦ
ﻓﺮﻗﻪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻻﻃﺎﺋﻼت را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ.
اﻟﻮاح و ﺁﺛﺎر ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ روﺣﯽ ﻓﺪاﻩ را راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺣﻀﺮت
ﺛﻤﺮﻩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ اﻧﺎ اﻧﺖ و اﻧﺖ اﻧﺎ و در ﻟﻮﺣﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻬﺎءاﷲ
ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻩ و ﺳﻔﺎرش اﮐﻴﺪ در ﺣﻔﻆ ﻣﺮﺁت ازﻟﻴﻪ ﺑﻮدﻩ هﻤﻪ را از ﻳﺎد
ﺑﺮدﻩ و ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺧﻮدﺷﺎن را ﮐﻪ ﭘﺸﻴﺰی ارزش در ﻧﻈﺮ اهﻞ ﺣﻖ ﻧﺪارد
در ﮐﺘﺎب هﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﻮام اﻟﻨﺎس ﻣﺜﻞ ﺧﻮد ﻣﯽ دهﻨﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٨٨راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ازﻝﯽ هﺎ اﻳﺸﺎن را
ﻋﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻦد .در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ اﻳﻦ ﻟﻘﺐ از ﻟﺴﺎن ﻣﺮﺁت اﻻزﻟﻴﻪ ﻧﺎزل
ﺷﺪﻩ و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ اﻳﺸﺎن ﺟﺰﺋﯽ ﺱﻮاد ﻓﺎرﺱﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺕﻨﺒﻴﻪ اﻝﻨﺎﺋﻤﻴﻦ را
ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ اﻣﻴﻦ اﻻﻃﺒﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ.
ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ هﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻓﺎرﺳﯽ داﺷﺘﻨﺪ و هﻢ ﻋﺮﺑﯽ .ﺷﺎهﺪ ﺗﻮﻗﻴﻌﺎت
ﺣﻀﺮت ﻃﺎهﺮﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺴﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﻳﺸﺎن ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .اﮔﺮ
ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .دو ﺗﻮﻗﻴﻊ ﺑﺨﻂ ﺣﻀﺮت ﻃﺎهﺮﻩ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺰﻳﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ اﻟﺤﺎل ﻧﺰد ﺑﻨﺪﻩ )ﻣﺮﺁﺗﯽ( ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ .ﺗﻨﺒﻴﻪ
اﻟﻨﺎﺋﻤﻴﻦ را ﺧﻮد ﻋﺰﻳﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ و ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ
ﺑﻨﺎ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺶ ﺧﻮد ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﺎﺻﻄﻼح ﭘﺎک ﻧﻮﻳﺲ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺑﻪ ﻟﻮح ﻋﻤﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﺪ .ﺑﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﺗﻨﺒﻴﻪ اﻟﻨﺎﺋﻤﻴﻦ
ﺟﻮاب هﻤﺎن ﻟﻮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء را
ﻧﻮﺷﺘﻪ و اﻏﻼط ﺁن را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮدﻩ ﺟﻮاب ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢١٠ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﻟﻮح اﺑﻦ ذﺋﺐ ﺻﺤﻔﻪ ١٠٠ﭼﺎپ
ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
و ﻝﮑﻦ از اﺥﺖ از ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮﺟﻬﺖ ﺁﺛﺎر ﻋﻨﺎد ﻇﺎهﺮ .اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم
ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺱﺨﻨﯽ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﻻ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻨﺖ اﺥﻮی ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ و ﺱﻼﻣﻪ و رﺣﻤﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﻮﺑﻪ ﻏﺼﻦ اﻋﻈﻢ ﺑﻮدﻩ او را
اﺥﺖ اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم از ﻧﻮر ﺑﻪ ﺥﺎﻧﻪ ﺥﻮد ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﻘﺮ دﻳﮕﺮ ﻓﺮﺱﺘﺎد.
ﺟﻤﻌﯽ از اﺹﺤﺎب و دوﺱﺘﺎن از اﻃﺮاف ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ چﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ
ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد .ﻣﻮاﻓﻖ رای هﻴﭽﻴﮏ از اوﻝﻴﺎی ﺣﻖ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ .ﻋﺠﺐ
در اﻳﻨﮑﻪ اﺥﺖ او را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺥﻮد ﺑﺮد و ﺕﺮﺕﻴﺒﺎت دادﻩ ﺑﻤﻘﺎم دﻳﮕﺮ
ﻓﺮﺱﺘﺎد.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢١١ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
ﺥﻄﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ از او ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ اﻳﻨﮑﻪ ورﻗﻪ ﺋﯽ ﮐﻪ از دوﺱﺖ ﺑﻮدﻩ و
ﺑﺎو ﻣﻨﺴﻮب ،ﻻﺟﻞ ﻋﺰت ﻇﺎهﺮﻩ ﺑﻪ ﺥﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ ﻓﺮﺱﺘﺎد و ﺑﻌﺪ اﻋﺮاض
ﻧﻤﻮد و ﺑﻐﻴﺮ ﺕﻤﺴﮏ ﺟﺴﺖ.
و در ﻝﻮﺣﯽ دﻳﮕﺮ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ درﺑﺎرﻩ ﮐﻴﻔﻴﺖ اﻳﻦ ازدواج و ﺑﻴﺎن
ﮐﺮاهﺖ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن چﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ :ﻣﻼﺣﻈﻪ در ﺷﺨﺺ
ﻣﻌﻬﻮد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻣﻊ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ او و دون او واﺿﺢ و ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎل ﺑﺎﻃﻨﻪ
و ﺟﻤﺎل ﻇﺎهﺮﻩ در ﺣﻖ ﻣﻮﺟﻮد ،ﻣﻌﺬﻝﮏ ﻧﺴﺒﺖ اﷲ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﻪ
ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺕﻤﺴﮏ ﺟﺴﺖ و ذﻳﻞ اﻝﻬﯽ را از دﺱﺖ داد و ﺑﺬﻳﻞ
ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺕﺸﺒﺚ ﻧﻤﻮد .ﺑﮑﻞ اﻝﻤﺎس از رب اﻝﻨﺎس اﻋﺮاض ﻧﻤﻮدﻩ و از
ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻤﺎل و ﺟﻤﺎل دوری ﺟﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﻴﻤﻮن ﭘﻴﻮﺱﺖ .و از ﻝﻘﺎی او
ﻣﻤﻨﻮن و ﻣﺴﺮور .و اﮔﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻠﮏ ﻋﺎﻝﻢ را ﺑﻨﻔﺴﯽ از اهﻞ ﺑﺼﺮ ﺑﺪهﻨﺪ
ﮐﻪ ﺷﺒﯽ ﺑﺎ ﻣﺜﻞ او در ﻓﺮاش ﺑﺴﺮ ﺑﺮد اﻝﺒﺘﻪ اﻗﺒﺎل ﻧﮑﻨﺪ .ﻣﻌﺬﻝﮏ ﺑﺰﺥﺎرف
دﻧﻴﺎ و اﺱﺒﺎب ﺁن از ﻏﺼﻦ اﻝﻬﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻗﺒﺢ ﺹﻮر ﻋﺎﻝﻢ ﻣﺎﻧﻮس
ﺷﺪ.
و در ﻝﻮح دﻳﮕﺮ ﺥﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﻗﺒﻞ اﮐﺒﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
ان اﻧﻈﺮ ﺛﻢ اذﮐﺮ ﻓﯽ اﻣﻪ رﺣﻤﺖ اﻝﯽ ﻣﻘﺮهﺎ اﻧﻬﺎ ﺑﺪﻝﺖ اﻝﻨﻮر ﺑﺎﻝﻨﺎر و
ﺑﺎﻋﺖ ﻣﻠﮏ اﻝﻨﺎس ﺑﻘﻄﻌﻪ ﻣﻦ اﻻﻝﻤﺎس ﻣﻊ ﮐﻤﺎل ﻣﺤﺒﺖ و اﻗﺒﺎل و ادﻋﺎی
ﻋﺮﻓﺎن دﻋﻴﻪ ﺑﻴﮏ ﮐﻞ اﻝﻤﺎس او را ﻓﺮﻳﺐ داد .از ﺣﻖ ﻣﻌﺮض و ﺑﻐﻴﺮ او
ﻣﻘﺒﻞ .اﻳﻦ اﺱﺖ ﺷﺎن دﻧﻴﺎ و اهﻞ ﺁن .از اول ﻣﻌﺮض ﺑﻮدﻩ و اﺑﺪا اﻃﻼع
ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد .چﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺥﻀﻮع و ﺥﺸﻮع ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ
ﺣﻀﺮات ﺁن ﻧﻔﻮس را ﺑﺮﺁن داﺷﺖ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر اﻳﻤﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .اﻧﻪ ﻳﻌﻠﻢ ﻣﺎ ﻓﯽ
اﻝﻌﺪور و ﻣﺎ ﻓﯽ اﻝﻘﻠﻮب و هﻮ اﻝﻌﻠﻴﻢ اﻝﻐﺒﻴﺮ.
ﺹﺤﻔﻪ ٢١٣ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء در ﻝﻮح ﻗﻤﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻗﻮﻝﻪ اﻻﻋﻠﯽ.
ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺎت اﻋﻤﺎم از ﺹﻐﺮ ﺱﻦ ﺑﺎرادﻩ ﻣﺒﺎرک ﻧﺎﻣﺰد اﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻮد.
چﻮن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻋﻢ ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻪ ﺱﺎﺣﺖ اﻗﺪس ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﮔﺮﻳﻪ ﮐﻨﺎن
رﺟﺎی ﺕﺤﮑﻴﻢ و ﺕﻮﻓﻴﻖ اﻳﻦ ارﺕﺒﺎط ﻧﻤﻮد .وﻝﯽ اﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد و
ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺎﻣﺮ ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺒﺎرک ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮدم .ﻣﻌﺬﻝﮏ هﻤﻮارﻩ ْﺁرزوی ﺕﺠﺮد
داﺷﺘﻢ ﺕﺎ ﺑﻪ ادرﻧﻪ ﺁﻣﺪﻳﻢ .و در ادرﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﻋﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﺑﺰرگ چﻮن
ارﺕﺒﺎط ﺑﻪ ﻳﺤﻴﯽ داﺷﺖ ﻣﺤﺾ ﺱﺮور ﺥﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻮﺷﻴﺪ ﺕﺎ ﺁن ﺑﻴﭽﺎرﻩ را ﺑﻪ
ﭘﺴﺮﺹﺪراﻋﻈﻢ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن داد .از ﻗﺮار ﻣﺬﮐﻮر ﮔﺮﻳﻪ ﮐﻨﺎن و هﺮاﺱﺎن
و ﻝﺮزان زﻓﺖ و اﻳﺎم ﻣﻌﺪود ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺮض ﺱﻞ ﻣﺒﺘﻠﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و
ﻣﺴﻠﻮﻻ وﻓﺎت ﻧﻤﻮد رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ.
ﻣﺮﺣﻮم ﻧﻈﺎم اﻝﻤﻤﺎﻝﮏ در ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎی ﺥﻮد ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ ﺟﻤﺎل
ﻣﻘﺼﻮد در ادرﻧﻪ ﺕﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ ﺷﺮﺣﯽ ﺑﺎﻋﺰاز زﻳﻦ اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻋﻤﻮ
ﻣﺮﻗﻮم ﮐﻪ ﻓﻮرا ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺥﺎﻧﻢ را از ﺕﺎﮐﺮ ﺑﻪ ﺕﻬﺮان ﺣﺮﮐﺖ دادﻩ و در
ﺕﻬﺮان ﻣﺨﺎرج ﺱﻔﺮ را از ﻓﺮوش اﺛﺎث اﻝﺒﻴﺖ ﺕﺎﻣﻴﻦ و ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ
ﮐﻨﻴﺪ .هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﺱﻴﺪﻳﺪ ﻧﺰد ﻓﻼن ﺷﺨﺺ رﻓﺘﻪ وﺟﻮهﯽ درﻳﺎﻓﺖ
دارﻳﺪ و ﺑﻪ ادرﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .و در ﺿﻤﻦ ﺕﺎﮐﻴﺪ ﺹﺮﻳﺢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ
ﻓﻮری ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻴﺪ و ﺕﺎﺥﻴﺮ در ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻼ زﻳﻦ
اﻝﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺥﺎﻧﻢ هﻤﺸﻴﺮﻩ را در ﺱﻨﻪ ١٢٨٩ﺣﺴﺐ اﻻﻣﺮ اﻃﻬﺮ
اﻗﺪس از ﺕﺎﮐﺮ ﺣﺮﮐﺖ داد ﺑﻪ ﺕﻬﺮان ورود ﻧﻤﻮدﻧﺪ و درﺹﺪد ﺣﺮﮐﺖ
ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻪ از ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺒﻮق ﺷﺪﻩ و او را ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺥﻮد ﺑﺮدﻩ و
ﺑﺎﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﺣﻴﻞ هﻤﺸﻴﺮﻩ را ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺎدر ﺑﺎ ﺹﺪراﻋﻈﻢ ﻧﺴﺒﺖ
داﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ و ازدواج ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن در ﻣﻴﺎورد.
و در ﺿﻤﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻝﻮح ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ چﻨﺪﺱﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ
ﺟﻨﺎب ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ دادم.
ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻃﻔﻞ ﺑﻮدم .روزی از ﺕﺎﮐﺮ ﺑﻪ ﺕﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮای
دﻳﺪن هﻤﺸﻴﺮﻩ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺥﺎﻧﻢ .ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن ﭘﺴﺮ ﺹﺪراﻋﻈﻢ
رﻓﺘﻢ .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ در ﺣﻴﺎط ﻗﺪم ﻣﯽ زد و ﻣﻦ رﻓﺘﻢ در ﻃﺎﻻر دﻳﺪﻧﺶ.
هﻤﺸﻴﺮﻩ ﻣﺮا ﺑﻮﺱﻴﺪ .ﭘﺲ از ﺕﻌﺎرف و ﺹﺮف ﻏﺬا ﻋﺼﺮی ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ
داداش ﺟﺎن ﺕﻮ ﻃﻔﻠﯽ و ﮔﻨﺎهﯽ ﻧﺪاری .ﻣﻦ دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﺕﻮ ﺁﻣﻴﻦ ﺑﮕﻮ.
اﻣﻴﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺥﺪاوﻧﺪ دﻋﺎی ﻣﺮا ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﺁﻣﻴﻦ ﺕﻮ ﻣﺴﺘﺠﺎب ﮐﻨﺪ .و دﺱﺖ
ﺑﻪ ﺁﺱﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ ﺥﺪاﻳﺎ اﻳﻦ ﻧﻨﮓ ﮐﻪ ﻣﻦ هﻤﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن
هﺴﺘﻢ ﻣﺮا ﺑﺲ اﺱﺖ .ﺥﺪاﻳﺎ ﻣﺮگ ﻣﺮا ﺑﺮﺱﺎن ﮐﻪ از اﻳﻦ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻧﻨﮕﻴﻦ
راﺣﺖ ﺷﻮم .ﻣﻦ هﻢ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩ ﺁﻣﻴﻦ ﮔﻔﺘﻢ و ﺁن روز در ﺥﺪﻣﺘﺶ ﺑﻮدم و
ﻣﺮﺥﺺ ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺕﺎﮐﺮ رﻓﺘﻢ .وﻝﯽ ﭘﺲ از ﻣﺪت ﻗﻠﻴﻠﯽ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ هﻤﺸﻴﺮﻩ
ﻓﻮت ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ.
در ﺿﻤﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺥﺎﻧﻢ ﻳﮑﺴﺎل زن ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ
و ازﻳﻦ وﺹﻠﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺟﻮاﻧﻤﺮگ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﺁﻗﺎی ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﺧﺮ دﻋﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ "ﺧﺪاﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯽ داﺋﯽ
)ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺎﺟﯽ ﻳﺤﻴﯽ ﺧﺎن( دردی ﺑﺪﻩ ﮐﻪ درﻣﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ" ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ.
زﻳﺮا واﺿﺢ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ازدواج ﺣﺎﺟﯽ ﻳﺤﻴﯽ ﺧﺎن ﺑﻮدﻩ ﻧﻪ ﻋﺰﻳﻪ.
و اﻣﺎ ﺷﺮح ازدواج ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﻓﻀﻞ اﷲ
اورﻧﮕﯽ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ :ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻌﺪ از ارﺗﺤﺎل ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ،
ﺣﺎﺟﯽ ﻳﺤﻴﯽ ﺧﺎن ﺑﻌﻨﻮان دﻳﺪن ﺧﻮاهﺮزادﻩ هﺎی ﺧﻮد ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ و
ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﺁﻣﺪ و ﭼﻨﺪروزی ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد .ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﮐﺖ
ﺑﺴﻮی ﺗﻬﺮان ﻣﺎ ﺻﺪای ﻓﺮﻳﺎد ﺣﺎﺟﯽ را ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ .ﺑﺮای اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﺑﻪ
ﺳﻤﺖ درب اﻃﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﯽ و ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺰاع ﺑﻮدﻧﺪ
ﺷﺘﺎﻓﺘﻢ .هﻤﻴﻨﻘﺪر ﺻﺪای ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ را ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ
اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ .ﻣﻦ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﭘﺪرم ازدواج ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ .وﻟﯽ ﺣﺎﺟﯽ ﺑﻪ
زور و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ.
روز ﺑﻌﺪ دﺳﺘﻮر داد ﻗﺎﻃﺮی ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻩ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ را ﺑﺎ اﻧﺪوﻩ و
ﮔﺮﻳﻪ ﺳﻮار ﻗﺎﻃﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮد .ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻮﻗﻊ
ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﺑﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﮔﻔﺖ دﻋﺎ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺰودی ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻣﺮا ﺑﺮای ﺷﻤﺎهﺎ
ﺑﻴﺎورﻧﺪ .و ﺑﺎ ﺗﺎﺛﺮ و اﻧﺪوﻩ ،اﺷﮏ رﻳﺰان از او ﺟﺪا ﺷﺪﻳﻢ .و ﺑﻌﺪا ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ
ﮐﻪ ﺣﺎﺟﯽ ﻳﺤﻴﯽ ﺧﺎن ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ را ﺑﻤﻨﺰل ﺧﻮد ﺑﺮدﻩ ﺑﻪ زور ﺑﻌﻘﺪ
ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن ﭘﺴﺮ ﺻﺪراﻋﻈﻢ درﺁورد .ﭼﻨﺪروز ﺑﻌﺪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ
ﺑﺮای ﻋﻤﻪ هﺎی ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻧﺎﻣﻪ ای ﻧﻮﺷﺘﻪ و
ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺎﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﮐﻪ "داﺋﯽ ﻣﺮا ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﺑﺪﺑﺨﺖ ﮐﺮد ،ﺷﻤﺎهﺎ هﻢ از
ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻳﺪ .ﻣﯽ داﻧﻢ از ﺳﻮاﺑﻖ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺎ از اﻳﻦ
ازدواج رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪارﻳﺪ وﻟﯽ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﺗﻘﺪﻳﺮ از ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻦ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﮐﺠﺎ
روم ﺑﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻢ ﺷﮑﺎﻳﺖ از ﻏﻢ دوران؟ ﻋﻤﻪ هﺎی ﻋﺰﻳﺰ ﭼﺮا اﺣﻮال ﻣﻦ
ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ؟"
ﻋﻤﻪ هﺎی ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺁن ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺮ ﺳﻮز و ﮔﺪاز از ﺧﺒﺮ
ﺁﻣﺪن ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ازدواج او.
در هﺮ ﺣﺎل ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺒﺎرک ﺑﺎد هﺪﻳﻪ ای ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﻴﺮزا
ﻋﻠﻴﺨﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮادرزادﻩ ﻋﺰﻳﺰ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻧﺪوﻩ و ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻼﻗﺎت
ﻧﻤﻮدﻧﺪ و او را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﮐﺮدﻩ دﻟﺪاری دادﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ
ﮔﺬﺷﺘﻪ .اﻳﻨﻘﺪر ﺧﻮدت را اذﻳﺖ ﻧﮑﻦ .اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻮدﻩ.
ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻘﺪری از ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ
ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ .اﻳﺸﺎن ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﺑﺮادرهﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻴﺶ از
هﻤﻪ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻨﺪ و اﻳﻦ دﺧﺘﺮ هﻤﺎن ﺑﺮادر ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻮدﻩ .راﻩ ﺣﻠﯽ هﻢ
ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺑﺮادرزادﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪ زﻳﺮا ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد.
ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻨﻬﻤﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و رﻧﺠﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ دﻳﺪﻧﺪ ،ﺑﻬﺎءاﷲ
ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ اﺧﺖ اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ازدواج ﺑﻮدﻩ )اﻣﺎن از اﻳﻦ
ﻣﻈﻠﻮم!(.
ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ رﻓﺖ اﻓﺠﻪ و ﺑﺮای ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﮐﻪ
ﻋﻴﺎل ﭘﺪرش ﺑﻮد و ﺧﻴﻠﯽ هﻢ ﺑﺸﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ ﭘﻴﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد
"ﻣﻦ از ﺧﺠﻠﺖ اﻳﻦ ازدواج روی ﺁﻣﺪن ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ را ﻧﺪارم .ﺑﺮادر ﻣﺮا
ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ اﻓﺠﻪ او را ﺑﺒﻴﻨﻢ ".ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ ﮐﻪ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻃﻔﻞ
ﺑﻮد ﺑﺎ ﻳﮑﻨﻔﺮ را رواﻧﻪ اﻓﺠﻪ ﮐﺮد و ﭼﻨﺪروزی در اﻓﺠﻪ ﻧﺰد ﺧﻮاهﺮ ﺧﻮد
ﺑﻮد .ﺁن دﻋﺎ و ﺁﻣﻴﻦ ﮐﻪ در ﺻﺤﻔﻪ ۴٢ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪﻩ در اﻓﺠﻪ اﻧﺠﺎم
ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻪ در ﺗﻬﺮان.
ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺴﻠﻮل ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﻗﻊ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺗﻠﻒ ﺷﺪ .ﻣﻮﻟﻮد هﻢ
دﺧﺘﺮﺑﻮد .ﺑﺎﺳﻢ ﻣﺎدر ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪ و در ﺳﻦ هﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ درﮔﺬﺷﺖ .ﺣﺎﺟﯽ
ﻳﺤﻴﯽ ﺧﺎن را هﻢ ﭘﻴﺸﮑﺎری ﺑﻀﺮب ﮔﻠﻮﻟﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد.
ﻣﺎدر ﭘﺪرم ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا از ﻧﺎﻣﺰدی ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪهﺎدی اﺑﻘﯽ
ﺑﺎرهﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .وﻟﯽ از ﻧﺎﻣﺰدی ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺧﺎﻧﻢ و ﻣﻴﺮزا
ﻋﺒﺎس از اﻳﺸﺎن ﺧﺒﺮی ﻧﺸﻨﻴﺪم .ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎ
ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﺎدر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ .و ﺑﻄﻴﺐ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ
ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﺨﺎن ازدواج ﮐﺮد و از هﻴﭽﮑﺲ هﻢ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﮑﺮد.
ﺷﺮﺣﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﻟﻮح ﺷﻴﺦ ﻗﻤﯽ ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻢ ﺑﺰرﮔﻮار
ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺮای ﺗﺤﮑﻴﻢ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﻌﻨﯽ ازدواج ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺑﻪ
ﺑﻐﺪاد ﺁﻣﺪ و در ﺻﺤﻔﻪ ۴٢ﺷﺮﺣﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ – ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ
ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮای اﻃﻼع از ﺳﻼﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﮐﻪ
ﺷﺮﺣﺶ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ .دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢١٧راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
اﻳﺸﺎن چﻬﺎر ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﺱﺎل از ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ از ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﻧﻪ
ﺳﺎل ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﻨﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا در ﻣﻮﻗﻊ ﻏﺎرت ﺗﺎﮐﺮ ١۴
ﺳﺎل داﺷﺘﻨﺪ .ﺗﻤﺎم وﻗﺎﻳﻊ زﻣﺎن ﻏﺎرت و ﻗﺒﻞ از ﻏﺎرت ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ
و ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﺗﺎﮐﺮ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ
ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ .و از ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ
ﺗﻮﻗﻴﻌﺎﺗﯽ ﺑﻨﺎم اﻳﺸﺎن ﻧﺰد ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ .اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻮام ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺮف
زﺷﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻧﻤﯽ زدﻧﺪ و ﺑﻬﺎءاﷲ را "ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا" ﻣﯽ
ﮔﻔﺘﻨﺪ.
روزی از اﻳﺸﺎن ﺳﺌﻮال ﮐﺮدم ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺳﻮاد ﻧﺪارﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ را ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ از ﻣﺸﺎهﺪات ﺧﻮدم .ﭼﻮن ﺟﻨﺎب
ﻣﻴﺮزا از ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و زﻳﺎد ﺑﺎﻳﺸﺎن اﺣﺘﺮام ﻣﯽ
ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﺣﺲ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﻘﺎم اﻳﺸﺎن )ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( ﺑﺎﻻﺗﺮ از
ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻌﺪ ﺷﺮح دادﻧﺪ ﻳﮑﺮوز داﺋﯽ ﻣﻦ )ﻣﻼ ﻋﻠﯽ ﺑﺎﺑﺎی
ﺑﺰرگ( ﺁﻣﺪ ﻣﻨﺰل ﻣﺎ .ﻣﺎدرم ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﭘﺪرت رﻓﺘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا،
ﺑﺮو ﺑﺎو ﺑﮕﻮ ﻣﻬﻤﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﻣﻨﺰل .ﻣﻦ رﻓﺘﻢ در هﻤﺎن ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ در
ﺗﺼﺮف ورﺛﻪ ﺣﻮا ﺧﺎﻧﻢ اﺳﺖ )و دو داﻧﮓ ﺁن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺿﻴﺎء اﺑﻘﯽ ﻣﯽ
ﺑﺎﺷﺪ( در اﻃﺎﻗﻴﮑﻪ دو درب رو ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ )و ﺣﺎل رو ﺑﻪ
وﻳﺮاﻧﯽ اﺳﺖ( .دﻳﺪم ﭘﺪرم اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻗﺪم ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﺁهﺴﺘﻪ
ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﻣﻦ ﭘﺲ از ﺳﻼم ﭘﻴﻐﺎم ﻣﺎدرم را ﺑﭙﺪرم ﮔﻔﺘﻢ .در ﺟﻮاب
ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻟﺤﺎل ﺧﻮاهﻢ ﺁﻣﺪ.
در ﻃﺎﻗﭽﻪ هﺎی اﻃﺎق ﺑﻪ ﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻳﮏ ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻤﻦ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ زهﺮا ﺟﺎن اﻳﻦ ﺑﻪ را از ﻃﺮف ﻣﻦ ﺑﺪﻩ زن ﻋﻤﻮ )ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎدرم(
و ﺳﻼم ﻣﺮا ﺑﺮﺳﺎن .ﺑﻌﺪ ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺨﻮری .ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﺎ اﻳﻦ
ﺳﻔﺎرش ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ را ﺧﻮرد .ﺁﻣﺪم ﺗﻮی ﺣﻴﺎط ﻣﻘﺎﺑﻞ درب اﻃﺎق
اﻳﺴﺘﺎدم .هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﭼﺸﻤﺸﺎن ﺑﻤﻦ اﻓﺘﺎد ،ﮔﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرم.
ﻓﻮری ﺑﻪ را ﮔﺎز زدم .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا از اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻦ ﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺪرم اﺧﻢ
ﮐﺮد .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ ﮔﻔﺘﻨﺪ اذﻳﺘﺲ ﻧﮑﻦ و ﻳﮏ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻤﻦ دادﻩ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﻳﻦ را ﺑﺪﻩ ﺑﻪ زن ﻋﻤﻮ.
در اﻳﻦ اﺛﻨﺎء ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﻐﻮل اﻳﻦ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﺣﻀﺮت ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁوردﻧﺪ
ﻣﻨﺰل ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﮐﻔﺶ ﺑﭙﺎ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺷﺘﺎﺑﺎن
ﺑﺎﺳﺘﻘﺒﺎل دوﻳﺪﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺣﻀﺮت ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا دﺳﺖ ﺑﺴﻴﻨﻪ
ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻳﺸﺎن و ﭘﺪرم ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا وارد اﻃﺎق ﺷﺪﻧﺪ .در
ﺑﺎﻻی اﻃﺎق ﻳﮏ ﺗﺸﮏ و دو ﻣﺘﮑﺎ ﺑﺮای ﭘﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺣﻀﺮت
ﺛﻤﺮﻩ روی ﺁن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ "ﺁﻗﺎ داداش
ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ" .ﭘﺪرم هﻨﻮز اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد .ﻣﻦ رﻓﺘﻢ ﻣﻨﺰل .ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﻪ ﭘﺪرم
هﻢ اذن ﺟﻠﻮس دادﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﮐﻪ ﺑﯽ اﺟﺎزﻩ در ﺣﻀﻮراﻳﺸﺎن
ﻧﻤﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ .و ﺣﺎل ﮐﻪ اﻳﻦ دﻋﻮی را از اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﻨﻮم ﻣﺘﺤﻴﺮم .در
ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻣﻦ ﻋﻮاﻣﻢ ،ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺮم اﻳﻦ دﻋﻮی ﺑﯽ اﺳﺎس اﺳﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٩٠ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ و ﮐﻠﺜﻮم ﺥﺎﻧﻢ )اﺥﻮی ﻣﺒﺎرک( ﻧﻪ ﺑﻪ
ﻧﻘﻄﻪ اوﻝﯽ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻗﺪم ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﻮدﻩ .چﻨﺎچﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺱﺖ از ﻧﺴﺒﺖ
ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک هﻢ اﺱﺘﻴﺤﺎش داﺷﺘﻪ وﻝﯽ ﻏﺮﺿﯽ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺱﺖ .ﺟﻤﺎل
ﻣﺒﺎرک ﭘﺲ از اﺱﺘﺨﻼص از ﺱﻴﺎﻩ چﺎل ﻣﺪت ﻳﮑﻤﺎﻩ ﻣﻨﺰل اﻳﺸﺎن ﺑﺴﺘﺮی
و ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدﻧﺪ .ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ اﻳﻨﻘﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺱﺖ ﺷﻐﻠﺸﺎن ﻃﺒﺎﺑﺖ
ﺑﻮد و چﻮن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ هﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ اﻳﺸﺎن را ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا
رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺣﮑﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ .ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ دو ﻋﻴﺎل اﺥﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻧﺪ .اول ﻣﺮﻳﻢ ﮐﻪ
ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ورﻗﻪ اﻝﺤﻤﺮاء ﺑﻮد .دوم ﻗﻤﺮ ﺥﺎﻧﻢ دﺥﺘﺮ ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﷲ ﺥﺎن از
ﻣﺮﻳﻢ ﻳﮏ اوﻻد داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺴﻤﺎ ﺑﻪ زهﺮا ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺛﻤﺮﻩ .از ﻗﻤﺮ ﺥﺎﻧﻢ دو
اوﻻد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻠﺜﻮم ﺥﺎﻧﻢ و ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ ﺣﮑﻤﯽ .ﻗﺒﺮ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺑﺎ
ﺑﺮادرش ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ ﭘﺮﻳﺸﺎن و ﻣﺎدرش ﮐﻠﺜﻮم ﺥﺎﻧﻢ در ﻧﺠﻒ اﺷﺮف ﻣﻘﺒﺮﻩ
ﻧﻮرﻳﻬﺎﺱﺖ.
اوﻻ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﻃﺒﻴﺐ ﻧﺒﻮد .ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ اﻳﺸﺎن را
ﺣﮑﻴﻢ ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻨﺪ و هﺮﺳﺎل
روز ﻧﻬﻢ ﺟﻤﺎدی اﻻوﻟﯽ ﮐﻪ روز ﻃﻠﻮع ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ
ﺟﺸﻦ ﻣﻔﺼﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻨﻮان روز ورود از ﻣﮑﻪ( و ﻋﺒﺎﺋﯽ ﮐﻪ
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺠﻬﺖ اﻳﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﻘﻂ در هﻤﺎن روز از ﺁن ﻋﺒﺎ
اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ.
وﻟﯽ از ﺗﺮس ﺧﻴﻠﯽ ﺗﻘﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﺟﻬﺖ هﻢ اﻳﻨﮑﻪ در ﺳﻌﺎدت ﺁﺑﺎد ﻧﻮر
در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺰاداری ﺳﻴﺪاﻟﺸﻬﺪاء ﻧﺰاﻋﯽ ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ اهﺎﻟﯽ ﻳﺎﻟﺮود و ﺗﺎﮐﺮ
اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد .در ﺁن زد و ﺧﻮرد دوﻧﻔﺮ از اهﻞ ﻳﺎﻟﺮود ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ.
ﻣﺤﻤﺪوﻟﯽ ﺳﺮاج اﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ اهﻞ ﻳﺎﻟﺮود ﺑﻮد و ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا
رﺿﺎﻗﻠﯽ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ درﺑﺎر ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﻼ ﺟﺰﺋﯽ اﺧﺘﻼف
ﺑﺎهﻢ داﺷﺘﻨﺪ .ﺳﺮاج اﻟﺪوﻟﻪ ﭘﺲ از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﻧﺰاع ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ دو
ﻧﻔﺮ ﻳﺎﻟﺮودی ﺷﺪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮدﻩ ﺑﺤﻀﻮر ﺷﺎﻩ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ
ﻣﺠﺪدا در ﺗﺎﮐﺮ ﺑﺎﺑﯽ هﺎ ﺑﻨﺎی اﻏﺘﺸﺎش را ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻨﺪﻧﻔﺮ از اهﻞ
ﻳﺎﻟﺮود را ﮐﻪ در ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮای دﺳﺘﮕﻴﺮی ﺑﺎﺑﯽ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻪ
ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ .ﺷﺎﻩ ﭼﻮن ﻣﺼﻤﻢ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ
ﺑﺮای ﺷﮑﺎر ﺑﻮد اﻣﺮ ﮐﺮد ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ را ﺣﺒﺲ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﺷﮑﺎر
ﺣﮑﻢ اﻋﺪاﻣﺶ ﺻﺎدر ﺷﻮد.
از ﻗﻀﺎﻳﺎی اﺗﻔﺎﻗﻴﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ ﻳﮏ دﺧﺘﺮ داﺷﺖ .هﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﻪ
درد دل ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺒﺘﻼ و ﺻﺒﺢ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪ .ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ
ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ را ﺑﺮ ﺑﯽ ﮔﻨﺎهﯽ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﺮاج
اﻟﺪوﻟﻪ ﮔﻔﺖ ﮔﻨﺎﻩ را ﺗﻮ ﮐﺮدی وﻟﯽ ﮐﻔﺎرﻩ را ﻣﻦ دادم .ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ
ﺷﺎﻩ از ﺷﮑﺎر ﻓﻮرا ﺑﻪ ﺣﻀﻮر رﻓﺘﻪ ﻋﺮض ﮐﺮد ﻗﺮﺑﺎن اﻳﻦ ﺁﺗﺶ را
ﺳﺮاج اﻟﺪوﻟﻪ روﺷﻦ ﮐﺮد )ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺴﺒﺐ ﺣﺒﺲ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎ ﻗﻠﯽ او
ﺑﻮد( .اﻓﺴﻮس ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺳﻮﺧﺘﻢ .اﻟﺒﺘﻪ در ﻧﻮر ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ
اهﻞ ﺗﺎﮐﺮ و ﻳﺎﻟﺮود ﻧﺰاﻋﯽ ﺷﺪﻩ و دوﻧﻔﺮهﻢ از اهﻞ ﻳﺎﻟﺮود ﺑﻪ ﻗﺘﻞ
رﺳﻴﺪﻧﺪ .وﻟﯽ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ از اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﮑﻠﯽ ﺑﯽ اﻃﻼع اﺳﺖ
و اﺳﻢ ﺑﺎﺑﻴﺖ هﻢ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮد و ﺳﺮاج اﻟﺪوﻟﻪ ﭼﻮن از ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺟﺰﺋﯽ
ﮐﺪورت داﺷﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺑﺎﻣﺮ ﻗﺒﻠﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﻗﻠﯽ را
دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ اﻧﺪاﺧﺘﻢ .ﻣﺎدر ﭘﻴﺮش ﻧﻔﺮﻳﻦ ﮐﺮد ،ﻣﻦ ﻳﮕﺎﻧﻪ
دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﻢ را از دﺳﺖ دادم .از ﮔﺮﻳﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ اﻟﻤﻤﺎﻟﮏ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪ
و ﻓﻮرا اﻣﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﻼص ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﻧﻤﻮد .ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ از ﻣﺤﺒﺲ
ﺧﺎرج ﺷﺪ – از اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ هﻤﺸﻴﺮﻩ زادﻩ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﮐﻪ در
زﻣﺎن اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻮدﻧﺪ.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٢٨راﺟﻊ ﺑﺎوﻻدهﺎی ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
اوﻻدان ﻣﺮﺣﻮم ﻧﻈﺎم اﻝﻤﻤﺎﻝﮏ ،ﺣﺴﻦ اورﻧﮕﯽ و ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﻣﻨﺘﺼﺮﻩ ﺑﻪ
ﭘﺪر ﺕﺎﺱﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺥﺎﻧﻢ و زﻳﻨﺖ ﺥﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺕﺎﺱﯽ
ﻧﻤﻮدﻩ ازﻝﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .اﻳﺮان ﺥﺎﻧﻢ و ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﺥﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن ﭘﻴﺮوی
ﮐﺮدﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن هﺴﺘﻨﺪ.
اوﻻ ﺣﺴﻦ اورﻧﮕﯽ ﭘﺴﺮ ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ در ﺳﻨﻴﻦ ﺟﻮاﻧﯽ ازﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ.
ﭘﺪرم ﻣﻴﻞ داﺷﺖ از ﺑﻬﺎﺋﻴﻬﺎ ﺑﺮاﻳﺶ زن ﺑﻴﺎورد .وﻟﯽ اﻳﺸﺎن ﻗﺒﻮل
ﻧﮑﺮدﻧﺪ .ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎ ﻣﻴﻤﻨﺖ ﺧﺎﻧﻢ دﺧﺘﺮداﺋﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ از ﻧﻮادﻩ ﺣﻀﺮت
ﺛﻤﺮﻩ اﺳﺖ ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ ﭘﺪرم ازدواج ﮐﺮد .روزی در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺪرم ﺑﺎ
ﺧﻮاهﺮهﺎ و ﺑﺮادرم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم .ﭘﺪرم راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺧﻴﻠﯽ ﺻﺤﺒﺖ
ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﺎ هﻢ ﺳﺮاﭘﺎ ﮔﻮش ﺑﻮدﻳﻢ .ﭼﻮن ﺟﻮاﺑﯽ از ﮐﺴﯽ ﻧﺸﻨﻴﺪ ،ﺑﺎ ﺗﺸﺪد
ﻓﺮﻣﻮد "اﻣﻴﺪوارم هﺮﻳﮏ از اوﻻدهﺎی ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺟﻮاﻧﻤﺮگ
ﺷﻮﻧﺪ" .ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻨﺪﻳﺪم ﻳﻌﻨﯽ از اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺪرم ﺧﻨﺪﻩ ام ﮔﺮﻓﺖ .ﺁﻗﺎی ﻋﺒﺎس
ﺷﺎﻳﺎن ﭘﺴﺮﻋﻤﻪ ام ﮐﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﭼﺮا ﻣﯽ ﺧﻨﺪی؟ ﮔﻔﺘﻢ از
ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ ﭘﺪرم ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدن ﻳﺎ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺎرادﻩ ﺑﻨﺪﮔﺎن
اﺳﺖ و ﻏﺎﻓﻞ از اﻳﻨﮑﻪ هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺮگ ﻳﺎ
ﺣﻴﺎت دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺮادرم ﮔﻮﻳﺎ از ﺗﺮس ﺟﻮاﻧﻤﺮگ ﺷﺪن ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ
ﺗﻬﺪﻳﺪ ،ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺷﺪ.
ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ .اﻳﺮان ﺗﺎج ﺧﺎﻧﻢ و ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﺧﺎﻧﻢ و زﻳﻨﺖ
ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﻮدﻩ و هﺴﺘﻨﺪ.
ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮﺁﺗﯽ هﻢ از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺑﺎﻧﻮ زهﺮا ﻣﺎدر ﭘﺪرم در ﺑﻴﻦ ﺧﻮف
و رﺟﺎ ﺑﻮدم )در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت اﻳﺸﺎن ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﺪﻩ و
ﺷﻔﺎهﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ( .ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻴﺎن را زﻳﺎرت ﮐﺮدم و ﺑﺮ
ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ و ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻳﻘﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ .ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ
در دﻻﺋﻞ ﺳﺒﻌﻪ "ﻧﻮرا ﻣﺸﺮق ﻣﻦ ﺻﺒﺢ اﻻزل" را زﻳﺎرت ﮐﺮدم ﺷﺒﻬﻪ
ای ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ.
از ﺻﺤﻔﻪ ١٩٣ﺗﺎ ﺻﺤﻔﻪ ١٩۶راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﮐﻮچﮑﺘﺮﻳﻦ ﭘﺴﺮان ﻣﻴﺮزاﺑﺰرگ ﻧﻮری ﺑﻮد و ﻣﺎدرش
ﺕﺮﮐﻤﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ .ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک )اﺥﻮﻳﺸﺎن( اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ
داﺷﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﻠﺺ و در ﻣﺼﺎﺋﺐ و ﻧﻔﯽ و ﺱﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮادر ﺷﺮﻳﮏ
ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ .در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت دو ﻋﻴﺎل اﺥﺘﻴﺎر ﮐﺮد .اول ﺥﺎﻧﻢ ﺟﺎن
دﺥﺘﺮﻋﻤﻪ ﺥﻮدﺷﺎن ﺑﻮدﻩ و اوﻻدان او ﻣﻴﺮزا ذﮐﺮاﷲ – ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﻝﺮﺋﻮف
– ﻝﻘﺎﺋﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ – ﻗﺪﺱﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﻋﻴﺎل ﺣﺴﻴﻦ اﻓﻨﺪی )ﻧﻮﻩ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک از
ﺣﺮم ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ( .دوم زن ﺑﻐﺪادﻳﻪ اوﻻداﻧﺶ ﮐﺎﻣﻞ اﻓﻨﺪی – ﻣﻴﺮزا وﺣﻴﺪ –
اﺷﺮاﻗﻴﻪ – ﻣﻴﺮزا ﻣﻨﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﻳﺖ
ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻩ و ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﺷﺮح ﺣﺎل اﻳﺸﺎن را در ﺕﺬﮐﺮﻩ
اﻝﻮﻓﺎ در ﺹﺤﻔﻪ ١١٣چﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﺑﺮادر ﺹﺎدق ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک .اﻳﻦ ﺷﺨﺺ
ﺑﺰرﮔﻮار از ﺁﻏﺎز ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺂزادﮔﯽ ﻣﻌﺮوف و در وﻗﺖ ﻋﺮوج ﺣﻀﺮت
واﻝﺪ ﺕﺎزﻩ ﺕﻮﻝﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻝﻬﺬا از ﺁﻏﺎز ﺕﺎ اﻧﺠﺎم اﻳﺎم ﺥﻮﻳﺶ را در ﺁﻏﻮش
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﮔﺬراﻧﺪ .از هﺮ ﻓﮑﺮی در ﮐﻨﺎر ﺑﻮد و از هﺮذﮐﺮی ﺟﺰ اﻣﺮ ﻣﺒﺎرم
ﺑﺮی و ﺑﻴﺰار .در اﻳﺮان در ﻣﻬﺪ اﻝﻄﺎف ﭘﺮورش ﻳﺎﻓﺖ و در ﻋﺮاق
ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺮ ﺁﻓﺎق ﺑﻮد .در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺱﺎﻗﯽ چﺎی ﺑﻮد و
در ﻣﺮور ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﻼزم ﻝﻴﻞ و ﻧﻬﺎر .داﺋﻤﺎ ﺱﺎﮐﺖ و ﺹﺎﻣﺖ ﺑﻮد و
ﺑﺮﻋﻬﺪ اﻝﺴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺛﺎﺑﺖ .ﻣﺸﻐﻮل ﻋﻮاﻃﻒ ﺑﻮد و ﻣﺼﺪر ﻝﻄﺎﺋﻒ.
ﺷﺐ و روز ﺑﺸﺮف ﺣﻀﻮر ﺣﺼﻮل ﻳﺎﻓﺖ و در ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻮارد ﺹﺒﻮر و
ﺣﻤﻮل ﺕﺎ ﺑﺎوج ﻗﺒﻮل رﺱﻴﺪ .ﺑﺮ ﻳﮏ ﺕﻴﺮﻩ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و در رﮐﺎب
ﻣﺒﺎرک ﺱﻔﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد .از ﻋﺮاق در ﻣﻮﮐﺐ اﺱﻢ اﻋﻈﻢ ﺕﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺱﻼﻣﺒﻮل
ﻧﻤﻮد و در اﺛﻨﺎی راﻩ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﺥﻴﻤﻪ و ﺥﺮﮔﺎﻩ ﺑﻮد .در ﺥﺪﻣﺖ ﺑﯽ
ﻧﻬﺎﻳﺖ هﻤﺖ ﻣﯽ ﭘﺮداﺥﺖ و ﻣﻼل و ﮐﻼل ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ .و هﻤﭽﻨﻴﻦ در
اﺱﻼﻣﺒﻮل و ارض ﺱﺮ هﻤﻴﺸﻪ او را ﺣﺎل ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﻨﻮال ﻣﯽ ﺑﻮد .ﺕﺎ ﺁﻧﮑﻪ
وﺹﻴﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﻴﻌﻮن ﺱﺮﮔﻮن ﺑﻪ ﺱﺠﻦ اﻋﻈﻢ ﮔﺮدﻳﺪ .و در ﻓﺮﻣﺎن
ﻣﺆﺑﺪا اﺱﻴﺮ زﻧﺪان ﺑﻮد و راﺣﺖ و زﺣﻤﺖ و ﺱﺨﺘﯽ و ﺱﺴﺘﯽ و ﺑﻴﻤﺎری و
ﺕﻨﺪرﺱﺘﯽ در ﺣﺎﻝﺖ واﺣﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺸﮑﺮاﻧﻪ اﻝﻄﺎف ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک در ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺑﻼﻏﺖ ﻧﺎﻃﻖ و ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﻓﺎرغ و رﺥﯽ ﺑﺎزغ ﺑﺤﻤﺪ و ﺱﺘﺎﻳﺶ ﻣﺎﻝﻮف و در
ﺹﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﺤﻀﻮر ﻣﺸﻤﻮل ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ .و ﺑﺸﺮف ﻝﻘﺎء ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﺮزوق
و ﺑﺼﻤﺖ و ﺱﮑﻮت ﻣﺎﻝﻮف .چﻮن دﻝﺒﺮ ﺁﻓﺎق ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﺷﺮاق ﺹﻌﻮد
ﻓﺮﻣﻮد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﻋﻬﺪ و ﻣﻴﺜﺎق و ﺑﻴﺰار از ﻣﮑﺮ و ﻧﻔﺎق در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺕﺒﻠﺒﻞ و
ﺕﻀﺮع اﻳﺎم ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و هﺮ ﻣﺴﺘﻤﻌﯽ را وﻋﻆ و ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻴﮑﺮد و
اﻳﺎم ﻣﺒﺎرک را ﻣﺘﺬﮐﺮ و از ﺑﻘﺎی در اﻳﻦ ﻋﺎﻝﻢ ﻣﺘﺎﺛﺮ .ﺑﻌﺪ از ﺹﻌﻮد ﻧﻔﺴﯽ
راﺣﺖ ﻧﻨﻤﻮد و ﺑﺎ ﻧﻔﺴﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻧﮑﺮد .اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﺕﻨﻬﺎ در
ﻻﻧﻪ و ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﺥﻮﻳﺶ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و از ﻓﺮاق در اﺣﺘﺰاز ﺑﻮد .روزﺑﺮوز
ﺑﺮ ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺕﻮاﻧﯽ اﻓﺰود ﺕﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﻬﺎن اﺑﻬﯽ ﭘﺮواز ﮐﺮد و ﻋﻠﻴﻪ
اﻝﺴﻼم و ﻋﻠﻴﻪ اﻝﺜﻨﺎء و ﻋﻠﻴﻪ اﻝﺮﺣﻤﻪ ﻓﯽ ﺣﺪﻳﻘﻪ اﻝﺮﺿﻮان .رﻣﺲ ﻣﻨﻮرش
در ﻧﻘﻴﺐ ﻋﮑﺎ ﺑﺮﭘﺎﺱﺖ.
ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﺥﻮد و اوﻻدان ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﻣﻴﺜﺎق ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدﻧﺪ.
ﻝﻮح ﻣﺒﺎرک ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺰاز اﻳﺸﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ ﺷﺎﺥﺼﻪ ﻋﻼﻗﻪ واﻓﺮ ﺣﻀﺮت
ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء ﺑﺎﻳﺸﺎن اﺱﺖ.
ﻗﻮﻝﻪ اﻻﻋﻠﯽ ﻋﻤﻮی ﻋﺰﻳﺰ ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ اﻻﺑﻬﯽ.
ای ﻋﻤﻮی ﻋﺰﻳﺰ ﻧﻮراﻧﯽ .ﺑﻈﻬﺮ و ﺷﺐ )ﺑﺎﻗﯽ ﻝﻮح ﻧﺎﺥﻮاﻧﺎﺱﺖ(
ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻩ و ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻣﻴﺮزا ﭘﻴﺮو
وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ او و ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﺑﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺑﺴﺒﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ
ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﺎ وﻗﺎﻳﻊ ﺻﻌﻮد ﻣﻴﺮزا رﺑﻄﯽ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻴﺮزا ﻓﻀﻞ اﷲ اورﻧﮕﯽ ﮐﻪ در ﺳﻨﻪ ١٣٣٠ﺑﻌﮑﺎ رﻓﺘﻪ
ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻴﻞ داﺷﺘﻢ اوﻻدهﺎی ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﯽ را
ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ .ﻣﮑﺮرا از اﺣﺒﺎب ﺟﻮﻳﺎ ﻣﯽ ﺷﺪم ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ از ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ
ﻧﺪارﻳﻢ ﮐﺠﺎ هﺴﺘﻨﺪ و ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﮔﻮﻳﺎ دو ﭘﺴﺮ و ﻳﮏ دﺧﺘﺮ از اﻳﺸﺎن
در ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎت هﺴﺘﻨﺪ.
راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ و اوﻻدهﺎ و ﻋﻴﺎل هﺎی اﻳﺸﺎن از ﻗﻮل
ﺑﻬﺎءاﷲ و ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻣﻴﺮزاﻳﺤﻴﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺹﺒﺢ ازل ﭘﺪرش ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ )ﻣﺎدرش ﮐﻮچﮏ
ﺥﺎﻧﻢ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﺑﺮوﺟﺮدی ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ( .ﻣﺸﺎراﻝﻴﻪ در
ﻣﻮﻗﻊ ﻓﻮت ﭘﺪر ﺹﻐﻴﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﺮای ﺕﺮﺑﻴﺖ و ﺱﺮﭘﺮﺱﺘﯽ او
هﻤﻪ ﻧﻮع زﺣﻤﺎت را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺁن زﺣﻤﺎت هﻤﺎن ﺑﻮدﻩ
اﺱﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻩ و در ﺕﻮارﻳﺦ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺁﺕﺶ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ هﺎی او ﺑﻪ
ﺕﻔﺼﻴﻞ ﻣﺬﮐﻮر اﺱﺖ و ﻝﻮح ذﻳﻞ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺰاز ﺱﻠﻤﺎن ﻧﺎزل ﮔﺸﺘﻪ ﮔﻮاﻩ اﻳﻦ
ﻣﻮﺿﻮع اﺱﺖ.
ﻗﻮﻝﻪ اﻻﻋﻠﯽ .ای ﺱﻠﻤﺎن ﺑﻼﻳﺎﻳﻢ ﻋﻠﯽ اﻝﻈﺎهﺮ از ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ ﺑﻮدﻩ و
ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺎم ﻣﺪان .ﻧﻔﺴﯽ را ﮐﻪ در ﺷﺐ و روز ﺱﻨﻴﻦ ﺑﻴﺪ رﺣﻤﺖ
ﺕﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮﻣﻮدم ﺑﺮ ﻗﺘﻠﻢ ﻗﻴﺎم ﻧﻤﻮد .اﮔﺮ از اﺱﺮار ﻗﺒﻞ ذﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ
ﺷﻮی ﮐﻪ ﻝﻢ ﻳﺰل ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﺒﺎد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ اﻣﺮﻳﻪ ﺥﻠﻖ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﻖ
ﺑﻤﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺮﺥﻮاﺱﺘﻪ اﻧﺪ و از ﺑﺪاﻳﻊ اﻣﺮش ﺕﺨﻠﻒ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﻣﻼﺣﻈﻪ در
هﺎروت و ﻣﺎروت ﻧﻤﺎ ﮐﻪ در ﻋﺒﺪ ﻣﻘﺮب اﻝﻬﯽ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻏﺎﻳﺖ ﺕﻘﺪﻳﺲ
ﺑﻤﻠﮏ ﻣﻮﺱﻮم ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﺑﺎرادﻩ ﻣﺤﻴﻂ از ﻋﺪم ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﻠﮑﻮت
ﺱﻤﻮات و ارض ذﮐﺮﺷﺎن ﻣﺬﮐﻮر و ﺁﺛﺎرﺷﺎن ﻣﺸﻬﻮر و ﺑﺸﺎﻧﯽ ﻋﻨﺪاﷲ
ﻣﻘﺮب ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻝﺴﺎن ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺬﮐﺮﺷﺎن ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻮد ﺕﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﯽ رﺱﻴﺪﻧﺪ
ﮐﻪ ﺥﻮد را اﺕﻘﯽ و اﻋﻠﯽ و ازهﺪ از ﻋﺒﺎد ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﻧﺴﻴﻤﯽ از
ﺷﻄﺮ اﻣﺘﺤﺎن وزﻳﺪ و ﺑﺎﺱﻔﻞ ﻧﻴﺮان راﺟﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺕﻔﺼﻴﻞ اﻳﻦ دو ﻣﻠﮏ
ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻧﺎس ﻣﺬﮐﻮر اﺱﺖ اﮐﺜﺮی ﮐﺬب و از ﺷﺎﻃﯽ ﺹﺪق ﺑﻌﻴﺪ اﺱﺖ
و ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻋﻠﻢ ﮐﻞ ﺷﺊ ﻓﯽ اﻝﻮاح ﻋﺰ ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﻌﺬﻝﮏ اﺣﺪی ﺑﺮ ﺣﻖ
اﻋﺘﺮاض ﻧﻨﻤﻮد از اﻣﻢ ﺁن ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺟﻞ ﮐﺒﺮﻳﺎﺋﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﻠﻮغ اﻳﻦ دو
ﻣﻠﮏ ﺑﻤﻘﺎﻣﺎت ﻗﺪس ﻗﺮب ﮐﻪ چﺮا اﻳﻦ ﻣﻘﺎم را اﺥﺬ ﻓﺮﻣﻮد(.
ﺱﺎل ﺕﻮﻝﺪش در ﺱﻨﻪ ١٢۴٧ﻗﻤﺮی در ﺕﻬﺮان و ﻣﻮﻗﻊ ﺹﻌﻮد ﺟﻨﺎب
ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ٨ﺱﺎل داﺷﺘﻪ .وﻓﺎت در ﻳﻮم دوﺷﻨﺒﻪ ١٧ﺟﻤﺎدی اﻻوﻝﯽ
١٣٣٠هﺠﺮی ﻗﻤﺮی از ﺷﻬﺮ ﻣﺎﻏﻮﺱﺎ در ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس در ﺱﻦ ٨۴
ﺱﺎﻝﮕﯽ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ .ﻣﻴﺮزاﻳﺤﻴﯽ در ﻗﺒﺮس در ﮐﻮچﻪ ﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﮐﻮچﻪ
ازل ﻣﻌﺮوف اﺱﺖ ﻣﻨﺰل ﻣﺤﻘﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮچﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﺁن زﻧﺪﮔﯽ و
ﺥﻮد را در ﻣﺪت ﺣﻴﺎت ﺑﻨﺎم ﺷﺎﻋﺮ اﻳﺮاﻧﯽ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد.
ﻗﺒﺮس ﺑﺎﺁﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦ اﻝﻤﻠﻞ اول ﺟﺰو ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اﻧﮕﻠﻴﺲ درﺁﻣﺪ
و ﺣﺮﻳﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ در ﺁن ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد ﻣﻊ اﻝﻮﺹﻒ ﺥﻮدش ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ و
چﻪ اوﻻدان و ﭘﻴﺮوان او ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﺮات اﻳﻨﮑﻪ ﺥﻮد را ﺑﺎﺑﯽ و ﻳﺎ
ازﻝﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮدم ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻨﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ
و اﮐﻨﻮن هﻢ ﻧﻮﻩ او ﻣﻴﺮزا ﺟﻼل ﮐﻪ ﺹﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای اﺱﺖ در ﻗﺒﺮس
و ﻣﻌﺮوﻓﻴﺘﯽ دارد ﺑﻨﺎم ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻧﻮﻩ ﻳﮏ ﻣﺮد ﺷﺎﻋﺮ اﻳﺮاﻧﯽ
ﺑﺎﺱﻢ ازل ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺱﻨﺪ .ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ را ﺷﺎﻋﺮ اﻳﺮاﻧﯽ و ﺷﺨﺼﯽ
ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ .ﺑﻬﻤﻴﻦ
ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ ﭘﺲ از ﻓﻮت او اوﻻدان او را در ﻗﺒﺮﺱﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺪﻓﻮن
ﺱﺎﺥﺘﻪ اﻧﺪ .وﻝﯽ ﻣﻴﺮزا ﺟﻼل ﻧﻮﻩ او اﺥﻴﺮا ﺟﺴﺪ اﻳﺸﺎن را ﺑﺠﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻘﻞ
ﻧﻤﻮدﻩ اﺱﺖ .اﻳﻦ ﻣﺤﻞ در ٢٠ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮی ﺥﺎرج ﺷﻬﺮ ﻓﺎﻣﺎﮔﻮﺱﺘﺎ
)ﻣﺎﻏﻮﺱﺎ( در ﺱﺮ راﻩ اﺱﻔﺎﻝﺘﻪ ﻧﻴﮑﻮزﻳﺎ ﮐﻪ ﺕﻘﺮﻳﺒﺎ ١۵٠ﻣﺘﺮ از ﺟﺎدﻩ
ﻣﺰﺑﻮر دور اﺱﺖ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ و اﻃﺮاف ﺁن اهﺎﻝﯽ ﻗﺒﺮس ﺱﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ.
ازل ﺑﺎ اﻳﻨﮑﻪ از ﮐﻮدﮐﯽ در ﻇﻞ ﺕﺮﺑﻴﺖ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﻮدﻩ ﻣﻊ اﻝﻮﺹﻒ
ﺑﻮاﺱﻄﻪ ﺣﺐ ﺟﺎﻩ و ﻣﻘﺎم ﻣﺨﺼﻮﺹﺎ ﺑﺘﺤﺮﻳﮏ ﺱﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺒﺖ
هﺎی ﺑﺮادر را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺷﺮح ﺁن در
ﻣﺘﻮن ﺕﺎرﻳﺦ اﻣﺮ ﻣﺪون و ﻣﻨﺪرج اﺱﺖ .ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮزا اﺱﺪاﷲ دﻳﺎن ﮐﻪ از
ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اوﻝﻴﻪ ﺑﻮد ﺑﻔﺘﻮای او در ﺑﻐﺪاد ﺑﺪﺱﺖ ﻧﻮﮐﺮش ﻣﻴﺮزا
ﻣﺤﻤﺪﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺖ .ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﺒﻬﺎء در ﻝﻮح ﺟﻨﺎب ﻧﺎﻇﻢ
اﻝﻌﻠﻤﺎء چﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ :وﻝﯽ ﻋﺠﺐ در ﺁن ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اهﻞ اﻳﺮان
هﻨﻮز در زاوﻳﻪ ﻧﺴﻴﺎن ﻣﻌﺘﮑﻒ و در ﺥﻮاب ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺴﺘﻐﺮق .ﺑﺎ وﺟﻮد
اﺷﺮاق ﺷﻤﺲ در ﺱﻤﺎء ﺱﺮا ﻧﺰد ﺑﯽ ﺥﺒﺮان ذﮐﺮ ﻳﺤﻴﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ چﻨﻴﻦ
اﺱﺖ و چﻨﺎن .ﺑﺎوﺟﻮد ﺁﻧﮑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﺸﻬﻮد اﻗﻼ ﻃﺎﻝﺒﺎن
ﻗﺪم رﻧﺠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﺒﺮس ﺷﺘﺎﺑﻨﺪ ﺕﺎ ﺑﻪ دﻳﺪﻩ ﺥﻮد ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ در چﻪ ﺣﺎل
و اوﻻد در چﻪ اﻃﻮار و ﺑﻪ ﮔﻮش ﺥﻮﻳﺶ ﺷﻨﻮﻧﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن اﻝﮑﻦ و ﺑﻴﺎن ﺑﯽ
ﺕﺒﻴﺎن .ﻧﻪ ﻧﻄﻘﯽ ﻧﻪ ﺑﻴﺎﻧﯽ ﻧﻪ ﺣﮑﻤﺘﯽ ﻧﻪ اﺱﺮاری ﻧﻪ ﺑﺪﻳﻊ اذﮐﺎری .و اﮔﺮ
ذهﺎب و اﻳﺎب ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از اهﻞ ﻗﺒﺮس اﺱﺘﻔﺴﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن ﻧﻔﺲ ﻣﻮهﻮم ﺑﺎ
وﺟﻮد ﺣﺮﻳﺖ ﻣﻌﻠﻮم چﻬﻞ ﺱﺎل در ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺁﻳﺎ ﻧﻔﺲ واﺣﺪی را ﺕﺒﻠﻴﻎ و
ﺕﻘﻠﻴﺐ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻳﺎ اﺛﺮی از اﻗﺘﺪار در اﻣﺮی از او ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻮدﻩ؟ ﺟﻤﻴﻊ
اهﺎﻝﯽ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ اﻝﮑﻦ و اﺑﮑﻢ اﺱﺖ ﻝﮑﻦ ﻧﻔﻮﺱﯽ از اهﻞ
اوهﺎم در اﻳﺮان او را ﻃﻮﻃﯽ ﺷﮑﺮﺷﮑﻦ ﺥﻮاﻧﻨﺪ و ورﻗﺎء ﻣﺨﻤﻮش اﻝﺤﺎن
ﻧﺎﻣﻨﺪ .ﻓﺒﺌﺲ ﻣﺎ ﻇﻨﻮ ﻓﺒﺌﺲ ﻣﺎ اﻋﺘﻘﺪوا ﺑﺎری ذرهﻢ ﻓﯽ ﺣﻮﺿﻬﻢ ﻳﻠﻌﺒﻮن.
ﻣﻴﺮزاﻳﺤﻴﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﺮات ازﻝﯽ هﺎ او را ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻣﯽ ﺥﻮاﻧﻨﺪ زﻧﻬﺎی
زﻳﺎدی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ و اوﻻدان او از زﻧﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪدﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺱﺖ.
ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدن ﺣﻀﺮت رب اﻋﻠﯽ از ﻃﻬﺮان ﺑﻪ ﺕﺎﮐﺮ رﻓﺘﻪ و در ﺱﻦ ١٩
ﺱﺎﻝﮕﯽ ﺑﺎ دﺥﺘﺮﻋﻤﻮی ﺥﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ هﻢ
ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ )دﺥﺘﺮ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ و ﻃﻼن ﺥﺎﻧﻢ( ازدواج ﻧﻤﻮد و از اﻳﻦ
وﺹﻠﺖ ﻳﮏ اوﻻد ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم او ﻣﻴﺮزا هﺎدی اﺑﻘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ .اﻳﻦ
ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪ ﺱﺎﮐﻦ ﺕﺎﮐﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ.
از رﻗﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﺥﻮاهﺮ ﺣﺎﺟﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﭘﻨﺞ اوﻻد :ﻣﺤﺘﺮم ﺥﺎﻧﻢ – ﻣﻴﺮزا وﺣﻴﺪ
– ﻣﻴﺮزا ﺕﻘﯽ – ﻣﺮﻳﻢ ﺥﺎﻧﻢ – ﻓﺆاداﷲ )اﻳﻦ دوﻧﻔﺮ ﺥﻮاهﺮان ﺣﻮا ﺑﻮدﻧﺪ(.
از ﭘﺪر ﺟﻬﺎن ﺥﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺕﻔﺮﺷﯽ ﺑﻮدﻩ دو اوﻻد داﺷﺖ .ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ او
را ﺑﻴﺎن اﷲ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻃﻠﻌﺖ ﺥﺎﻧﻢ ﻋﻴﺎل ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ روﺣﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﺴﺮ
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺹﺎﺣﺐ هﺸﺖ ﺑﻬﺸﺖ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻴﺎن و ﺕﺮﺟﻤﻪ
ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺟﯽ ﺑﺎﺑﺎ.
از ﻋﻴﺎل ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﻳﮏ اوﻻد ﻣﻴﺮزا ﻧﻮراﷲ و اﻳﻦ ﻣﻴﺮزا ﻧﻮراﷲ
دﺥﺘﺮی دارد ﻣﺴﻤﺎﻩ ﺑﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﮔﻞ ﮐﻪ زوﺟﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ هﻤﺎﻳﻮن اﺱﺖ .ﻣﺘﺮﺟﻢ
هﻤﺎﻳﻮن ﮔﺎهﮕﺎهﯽ در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﺮﺿﺪ اﻣﺮ ﻣﻘﺎﻻﺕﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺱﺖ.
از ﻣﻠﮑﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﺷﻴﺮازی ۴اوﻻد :ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺑﻬﺎج – ﻣﻴﺮزا
ﻋﺒﺪاﻝﻌﻠﯽ – ﻧﻮروزﻋﻠﯽ – ﺹﻔﻴﻪ ﺥﺎﻧﻢ ﻋﻴﺎل ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺥﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ
ﺹﺎﺣﺐ ﺹﺪﺥﻄﺎﺑﻪ ،ﺁﺋﻴﻦ اﺱﮑﻨﺪری ،ﺱﻪ ﻣﮑﺘﻮب ،رﺱﺎﻝﻪ هﻔﺘﺎد و دو ﻣﻠﺖ
و ﺥﻼﺹﻪ اﻝﺒﻴﺎن اﺱﺖ .ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪ اواﺥﺮ اﻳﺎم ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﺆﻣﻦ
ﺷﺪﻩ ﺕﺎ دم ﺁﺥﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪ.
از ﻋﻴﺎل ﺑﻐﺪادی ﻳﮏ ﭘﺴﺮ رﺿﻮاﻧﻌﻠﯽ.
دﺥﺘﺮ ﻣﻼﻋﺒﺪاﻝﻔﺘﺎح ﻣﻌﺮوف و ﺑﻘﻮﻝﯽ دﺥﺘﺮ ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻝﻐﻨﯽ زن دﻳﮕﺮ ﮐﻪ
دﺥﺘﺮ ﻣﻴﺮزا ﺣﻴﺪرﻗﻠﯽ ﻧﻤﺪﺱﺎب و ﺥﻮاهﺮ ﺥﺎﻧﻢ ﺟﺎن ﺑﻮدﻩ ﺣﺎل ﻣﻌﻠﻮم
ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺥﻮاهﺮ اﻣﯽ ﺑﻮدﻩ ﻳﺎ اﺑﯽ و ﺷﺎﻳﺪ اﺱﻢ او ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ.
زن ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﻣﻌﻠﻢ ﻧﻮری ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺒﺮﺱﯽ ﺷﻬﻴﺪ ﮔﺸﺘﻪ.
رﻗﻴﻪ دﺥﺘﺮ اﻋﺮج اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ.
ﻧﺴﺎء ﺥﺎﻧﻢ ﻃﻬﺮاﻧﯽ.
ﻗﺎﻧﺘﻪ ﮐﻪ اهﻞ ﺑﻠﺪﻩ و در ﺹﺤﻔﻪ ﻧﻮرهﻤﺮاﻩ ﺣﻀﺮت ﻃﺎهﺮﻩ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ.
ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ دﺥﺘﺮ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ روﺿﻪ ﺥﻮان اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ.
هﻤﺸﻴﺮﻩ ﻣﻼرﺟﺒﻌﻠﯽ ﻗﻬﻴﺮ ﮐﻪ ﺣﺮم ﻣﻨﻘﻄﻌﻪ ﺣﻀﺮت ﻧﻘﻄﻪ اوﻝﯽ ﺑﻮدﻩ.
ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ در اواﺥﺮ اﻳﺎم از دوچﺸﻢ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ و ﻗﺒﺮش در اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﻣﻌﺼﻮم
اﺱﺖ .ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺥﺎﻧﻢ در ﻏﻴﺒﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ درﺁﻣﺪ.
از ﺹﺎﺣﺐ ﺟﺎن اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ ﻳﮏ ﭘﺴﺮ ﺑﻨﺎم ﻣﻴﺮزا روح اﷲ.
ﻣﻴﺮزا ﻳﺤﻴﯽ در ﺱﺎل ١٢۶٨ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮﻃﺎﻝﺐ ﺑﺎ ﻗﺸﻮن ﺑﻪ ﻧﻮر ﻣﯽ
رود در ﺕﺎﮐﺮ ﺑﻮدﻩ .زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻓﺮار ﺑﺴﻤﺖ ﻗﺸﻼق ﻧﻮر
ﻣﺎزﻧﺪران و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻠﺒﺎس دروﻳﺸﯽ ﺑﻪ رﺷﺖ و ﻗﺰوﻳﻦ و ﺱﭙﺲ ﺑﻪ
ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ و ﻣﻮﻗﻌﻴﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﺑﻐﺪاد ﺕﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد
ﻣﯽ رود .در اﻳﻦ ﻣﺪت هﻤﻴﺸﻪ از ﺕﺮس ﺟﺎن ﺑﺎ ﻝﺒﺎش ﻣﺒﺪل ﺑﺤﺎل اﺥﺘﻔﺎء
ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٩۶راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﺑﺮای
ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او هﻤﻪ ﻧﻮع زﺣﻤﺎت را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﮔﺸﺘﻪ در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ
زﺣﻤﺎت اﻳﺸﺎن را ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻮﺷﺘﻴﻢ از ﺳﻨﻴﻦ ﺷﻴﺮﺧﻮارﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺑﻬﺎءاﷲ
ﺑﻮدﻩ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺁن ﺑﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻼ رﻓﺘﻪ و در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪ .ﮔﻮﻳﺎ دو ﻳﺎ
ﺳﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ ﺑﻮدﻩ .ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت
ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﺤﺒﺖ داﺷﺘﻨﺪ ،ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﻟﻄﻔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﺷﺎهﺪ ﮔﻔﺘﺎر
ﺑﻨﺪﻩ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺁن ﺑﺎﻧﻮ در ﺁﺛﺎر و اﻟﻮاح ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁن ﺑﺎﻧﻮ هﻢ
ﭼﻮن ﺑﯽ ﻣﻬﺮی ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﻮار را دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد
ﻣﻴﺮزا ﻣﻬﺪی ،ﺳﻬﻢ ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ را از ﻣﻮروث ﭘﺪر از ﺑﻬﺎءاﷲ ﮔﺮﻓﺘﻪ
زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ در ﻏﺮﺑﺖ را ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ در ﺟﻮار اوﻻد ﺑﯽ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ
ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ رهﺴﭙﺎر ﮐﺮﺑﻼ ﺷﺪﻩ و در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﺳﺎل ﻃﻠﻮع
ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺑﻤﺮض ﻃﺎﻋﻮن درﮔﺬﺷﺘﻨﺪ.
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﺮوا ﻣﻊ اﻻدﻳﺎن ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻣﺤﺒﺖ
ﻣﺎدرش ﺑﺤﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ از ﻣﻬﺮ ﻣﺎدری ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ .ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ
ﮐﻪ ﺑﻴﺪ رﺣﻤﺖ او را )ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ را( ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﻮدم و ﺑﺮ ﻗﺘﻠﻢ
ﻗﻴﺎم ﻧﻤﻮد.
اﻣﺎ ﺷﺮح اﺳﺘﺨﻼص ﺑﻬﺎءاﷲ را ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ وﻋﺪﻩ دادن ذﻳﻼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ.
ﭼﻮن ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ و دو دﺧﺘﺮش ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ واﺳﻄﻪ
اﺳﺘﺨﻼص ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ از ﻣﺤﺒﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی از ﺗﻮﺿﻴﺢ
ﺁن ﺧﻮدداری ﮐﺮدﻩ .و ﺷﺮﺣﺶ را ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ از ﻗﻮل ﺑﺎﻧﻮ ﻋﺰﻳﻪ ﻣﯽ
ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ اﺳﺖ:
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ در ﻣﺤﺒﺲ ﺑﻤﺮض اﺳﻬﺎل ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﻴﺪ ﺷﻔﺎ
ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻧﺒﻮد .و در ﺁن اوان هﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ دوﺋﻴﺖ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮد .ﺧﻮاهﺮهﺎ
ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﻪ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﭼﻮن از ﮐﺴﺎﻟﺖ اﻳﺸﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ
ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﺎ ﺗﻀﺮع ﻣﺎدر ﺧﻮد ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ را راﺿﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎ ﺑﺎﺗﻔﺎق
ﺑﺮای ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺰد ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺑﺮوﻧﺪ )ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ در دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﺧﻴﻠﯽ
ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻮد و هﻴﭽﻮﻗﺖ ﺑﺎ ﻣﺮد ﻧﺎﻣﺤﺮم ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﺣﺘﯽ از ﭘﺴﺮهﺎی
ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد رو ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ( .درهﺮﺻﻮرت ﺑﺎ ﻋﺠﺰ و اﻟﺘﻤﺎس اﻳﺸﺎن را
راﺿﯽ ﮐﺮدﻩ رﻓﺘﻨﺪ ﻧﺰد ﺻﺪراﻋﻈﻢ و ﻳﮏ ﻃﺎﻗﻪ ﺷﺎل ﮐﺸﻤﻴﺮی و ﺻﺪ
ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل و ﻳﮏ ﺟﻠﺪ ﮐﻼم اﷲ ﻣﺠﻴﺪ ﺑﺨﻂ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ )ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻮﻟﺪ
هﻤﻪ اوﻻدهﺎی ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ در ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد( ﺑﺮای ﺻﺪراﻋﻈﻢ
ﺑﺮدﻧﺪ.
ﺧﻮاهﺮهﺎ دور ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﮔﺸﺘﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎی او را ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ .ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ
ﺑﻪ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ در زﻣﺎن ﺻﺪارت ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اهﻞ ﻧﻮر هﺴﺘﻴﺪ
ﻳﮑﻨﻔﺮ از اﻋﻴﺎن زادﻩ هﺎی ﻧﻮر در ﺣﺒﺲ ﺑﯽ ﻃﺒﻴﺐ و ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺗﻠﻒ ﺷﻮد
ﺑﻌﺪا ﻣﺮدم درﺑﺎرﻩ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ؟ ﺑﻬﺮزﺑﺎن و ﺗﺪﺑﻴﺮی ﺑﻮد
ﺻﺪراﻋﻈﻢ را ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺰد ﺷﺎﻩ ﺑﺮود و ﻧﺰد ﺷﺎﻩ
رﻓﺘﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﺮد .ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﻧﻮری را ﺑﻪ ﻧﻮری ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻢ وﻟﯽ ﭘﺲ از
ﺑﻬﺒﻮدی ﻧﺒﺎﻳﺪ در اﻳﺮان ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﻮد.
ﺑﻌﺪ ﺟﻨﺎب ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺁوردﻩ ﺧﻮاهﺮهﺎ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ زاﻳﺪاﻟﻮﺻﻒ
از اﻳﺸﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎری ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﺎ ﺑﮑﻠﯽ ﻣﺮﺿﺶ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺻﺤﺖ ﻣﺰاج
ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺴﻤﺖ ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد .ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺼﻴﻼت ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ
ﺧﺴﺮوی ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻣﺮﻳﻢ از اﻳﺸﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎری ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﺣﺎﺻﻞ
ﮐﺮدﻧﺪ .در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ در زﻣﺎن ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ،ﻣﺮﻳﻢ در ﺁن ﺧﺎﻧﻪ اهﻤﻴﺘﯽ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻨﺰل هﻢ ﻣﺎل ﺷﺨﺺ ﮐﻠﺜﻮم ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮدﻩ و ﺑﯽ اﺟﺎزﻩ اﻳﺸﺎن
هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎورد.
از ﺻﺤﻔﻪ ١٩۶ﺗﺎ ٢٠٩راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻣﻊ اوﻻدان و ﺣﺮم
اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ.
اوﻻ ﻣﻮﻗﻊ ارﺗﺤﺎل ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ،ﺣﻀﺮت ﺳﻪ ﺳﺎل داﺷﺘﻨﺪ.
ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺻﻌﻮد اﻳﺸﺎن ١٢ﺟﻤﺎدی اﻻوﻟﯽ ١٣٣٠ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﯽ
ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ
ﺑﺮج اول دوم ﻋﺸﺮ وﺳﻂ
وﻗﺖ ﻃﻠﻮع ﺁﻓﺘﺎب ﮔﺸﺖ ﻏﺎرب در ﺟﻬﺎن ﺷﻤﺲ
و ازل ﺷﺪ در ﺣﺠﺎب
ﺳﺎل هﻔﺘﺎد ﺑﻴﺎﻧﯽ ﺑﻮد اﻳﻦ اﻋﻈﻢ ﺻﻌﻮد
هﻢ ز هﺠﺮت ﺳﺎل ﻧﻐﻔﺮاﻳﺪ او اﻧﺪر ﺣﺴﺎب
اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ازل در ﻗﺒﺮس در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻘﺮی زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد
ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ .وﻟﯽ ﺑﺎ ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻘﺮ ﻧﺎﻟﻪ و ﻧﺪﺑﻪ ﻧﮑﺮد ﮐﻪ در اﺧﺮب
اﻟﺒﻼد ﻣﺴﮑﻦ دارم ﺑﺎ ﺁن ﻗﺼﺮ ﭘﺎﺷﺎ و ﺑﻬﺠﻴﻪ.
اﻳﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ازل ﺧﻮدش را ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺷﺎﻋﺮ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ
ﮐﺮد ،ﮔﻮﻳﺎ ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﮐﺘﺎب ﻧﻘﻄﻪ اﻟﮑﺎف ﻣﺴﺘﺮ ادوارد ﺑﺮاون
اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﻧﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﺼﻼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ و ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ رﻓﺘﻦ ﺑﻌﮑﺎ
و ﻗﺒﺮس را ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار:
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﻴﺮوت ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ ﺑﺮوم ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻴﺮوت ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ
اﺟﺎزﻩ ﺑﮕﻴﺮی .ﺗﻠﮕﺮاﻓﯽ اﺟﺎزﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ،ﺟﻮاب ﺁﻣﺪ ﻳﺘﻮﺟﻪ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﺴﺎﻓﺮ
)ﻋﻴﻦ هﻤﻴﻦ ﺟﻮاب ﺗﻠﮕﺮاﻓﯽ ﺑﺮای اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻴﮓ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻌﮑﺎ
ﺑﺮود ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد( .ﻓﻮرا ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم .ﭼﻮن وارد ﻋﮑﺎ ﺷﺪم در ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ
ای ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻬﺎﺋﯽ هﺎ ﻣﻨﺰل ﮐﺮدم .روز ﺑﻌﺪ ﺑﺎ راهﻨﻤﺎﺋﯽ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺑﻬﺎﺋﯽ
ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺸﺮف ﺷﺪم .ﺑﻌﺪ از ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ زﻳﺎد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﻳﺪ اﻳﻦ
ﻣﺴﺠﻮن را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ .ﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻳﻢ و ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰی
ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻢ .ﻣﯽ ﮔﻮﺋﻴﻢ ﺻﻠﺢ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﺷﻮد .هﻤﻪ ﺑﺎر ﻳﮏ دارﻳﺪ و ﺑﺮگ
ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺴﺎر .ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻋﻴﺒﯽ دارد )ﺑﻠﯽ ﻋﻴﺐ در اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ
ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺣﻀﺮت ﺻﻠﺢ دوﺳﺖ ،اﮐﺜﺮ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اوﻟﻴﻪ را ﺷﻬﻴﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و
ﺣﺎل اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻄﻖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺻﻠﺢ ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎرج از
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ( .ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﻣﺸﺮف ﺷﺪم و هﻤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت
روز ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻮد.
ﺑﻌﺪ از اﺟﺎزﻩ ﺑﻪ ﺑﻴﺮوت ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺪون ﺗﻠﮕﺮاف اﺟﺎزﻩ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺘﻢ .ﭼﻮن
ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻣﻨﺰل ﺣﻀﺮت ازل را داﺷﺘﻢ روز ﺑﻌﺪ ﺑﺪون واﺳﻄﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺒﺢ
ازل رﺳﻴﺪم .ﭘﺎﻧﺰدﻩ روز در ﻗﺒﺮس ﻣﺎﻧﺪم .روزی ﻳﮑﻤﺮﺗﺒﻪ ﻣﺸﺮف ﻣﯽ
ﺷﺪم ،ﻳﮑﺴﺎﻋﺖ در ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم و ﺑﺎ ﻳﮏ دﻧﻴﺎ ﻋﻠﻢ و
ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدم .ﻳﮑﺮوز از اﺗﻔﺎق ﻧﻔﺎق ﻣﺎﺑﻴﻦ ازﻟﯽ و ﺑﻬﺎﺋﯽ
از اﻳﺸﺎن ﺳﺌﻮال ﮐﺮدم .ﺧﻴﻠﯽ اﻓﺴﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺪادﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﻌﺪ از
اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺳﺌﻮاﻟﯽ ﻧﮑﺮدم .ﻳﮑﺮوز هﻢ ﺑﺎدارﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ رﻓﺘﻢ .در دﻓﺘﺮ
ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺁﻧﭽﻪ از روز ورود ﺻﺒﺢ ازل ﺑﻪ ﻗﺒﺮس ﺗﺎ ﺁن روز ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد
اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮدم .اﻧﺸﺎءاﷲ ﺑﻌﺪا در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺷﺮح ﺧﻮاهﻢ داد.
اﻣﺎ اﺳﻢ ﺷﺎﻋﺮی در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﯽ ادوارد ﺑﺮاون در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص
ﭼﻴﺰی ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ .اﻟﺒﺘﻪ اﺷﻌﺎر زﻳﺎدی از ﺣﻀﺮت ازل ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﺎم
ﺷﺎﻋﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.
ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی -ﭼﺮا اﻳﻦ هﻤﻪ ﮐﺘﺐ ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺣﻀﺮت ﺻﺒﺢ
ازل را ﻧﺪﻳﺪﻳﺪ؟ ﻓﻘﻂ اﺷﻌﺎر را دﻳﺪﻳﺪ؟ ﮐﺘﺎب ﻧﻮر ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮﺁن و
ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ )و ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻤﺮﻓﻮع ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﻧﺮاﻗﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ
ﺷﺮﺣﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﺎﻳﻦ ﻋﺒﺪ در ﮐﺘﺎب ﻧﻮر ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺧﻮد را ﻻﻳﻖ ﺁن
ﻣﻘﺎم ﻧﻤﯽ داﻧﻢ(.
و ﺷﺮﺣﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ دﻓﻦ ﻋﺮش ﻣﻘﺪس ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺪ ﮐﻪ در
ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دﻓﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺎزﮔﯽ ﺁﻗﺎ ﺟﻼل ﮐﻪ از ﻧﻮادﻩ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ
ﺑﻤﺤﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮدﻩ اﻃﺎﻗﯽ ﺑﻨﺎم ﻣﻘﺒﺮﻩ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻩ.
اوﻻ هﺮﮐﺠﺎ ﺁن ﻋﺮش ﻣﻘﺪس را دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﻋﺮش اﷲ اﺳﺖ .ﺁﻗﺎ ﺟﻼل
ﺗﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﻗﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎ ﻧﮑﺮدﻩ ﮐﻪ ﺟﺴﺪ ﺧﺎک ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ را
ﺑﻪ ﻋﮑﺎ ﺑﺒﺮد .ﺁﻳﺎ در ﻗﺒﺮ ﻣﻴﺮزا ﺑﺰرگ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪﺳﺎل ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﺠﺎوز،
اﺳﺘﺨﻮان ﺧﻮردﻩ ﺋﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﮑﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ؟
ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﻋﺮش ﻣﻘﺪس ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ از اول در هﻤﺎن ﻣﮑﺎن ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ
اﻟﺤﺎل هﺴﺖ .هﻴﭽﮑﺲ ﺁن ﻋﺮش ﻣﻘﺪس را ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺪادﻩ .اﻳﻦ
ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﻮرخ اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻮر ﻳﺎ از ﻏﺮض اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ از ﺟﺮﻳﺎن
اﻣﻮر.
ﺷﺮح ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ:
ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻨﺎم ﻳﺎﺣﻘﯽ از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اروﻣﻴﻪ ﺳﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﺮای زﻳﺎرت ﺣﻀﺮت
ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺖ .در دﻓﻌﻪ اول در هﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻘﺮی ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ
ﺧﺴﺮوی ﺑﻄﻮر ﺷﻤﺎﺗﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪ .ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ
ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ از ﺑﻴﻦ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺁن ﺳﺎﻣﺎن ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﺣﻖ اﷲ ﺟﻤﻊ ﺁوری
ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪی ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺘﻪ زﻣﻴﻨﯽ ﮐﻪ اﻟﺤﺎل ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﺁن
ﻋﺮش ﻣﻘﺪس اﺳﺖ را ﺧﺮﻳﺪاری ﮐﺮد و ﻗﺒﺎﻟﻪ را ﺑﻨﺎم ﺣﻀﺮت ﺗﻨﻈﻴﻢ و
ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻀﺮت و ﺁﻗﺎزادﻩ هﺎ ﻧﺰدﻳﮏ هﻢ
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﻮد .ﺣﻀﺮت ﭼﻮن ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ دﻳﺪﻧﺪ هﻴﭻ ﻧﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ.
ﭼﻮن ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اﺻﻔﻬﺎن از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺮﻳﺪ زﻣﻴﻦ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ
ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻓﻴﻤﺎﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺮای ﺁﻗﺎی ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا هﺎدی دوﻟﺖ
ﺁﺑﺎدی اﻋﻠﯽ اﷲ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮای
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺁن زﻣﻴﻦ .ﻣﺮﻓﻮع دوﻟﺖ ﺁﺑﺎدی ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﮐﺘﺒﺎ ﺧﺪﻣﺖ
ﺣﻀﺮت ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .ﭼﻮن ﺧﻂ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻦ
در ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎل دﻧﻴﺎ ﺁﻟﻮدﻩ ﮐﻨﻢ .ﺷﻤﺎ ﺁن وﺟﻪ را
ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﭘﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ .اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﺘﺤﻘﻴﻦ
ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻴﺪ.
ﺑﻌﺪ از ﺻﻌﻮد ﺣﻀﺮت ﻳﮑﯽ از دﺧﺘﺮهﺎی اﻳﺸﺎن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ رﻓﻌﺖ اﷲ
ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ اﻟﺤﺎل ﻣﺎل وراث اﺳﺖ و ﺁن ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﻣﻦ ﻣﯽ
ﺷﻮد ﻋﺮش ﺣﻀﺮت را ﺁﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮐﻨﻴﺪ .و ﺑﮕﻔﺘﻪ اﻳﺸﺎن ﻋﻤﻞ ﺷﺪ.
ﺳﻔﺮ ﺳﻮم ﮐﻪ ﻳﺎﺣﻘﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺖ ﺑﻌﺪ از ﺻﻌﻮد ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ از ورود
ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺣﻀﺮت ﻗﺒﻞ از ﺻﻌﻮد ﺑﻪ واﻟﺪﻩ ﺧﺎﻧﻢ )ﺑﺪر ﺟﻬﺎن( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
اﻳﻦ روزهﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ از اﻳﺮان ﺑﺎﻳﻦ ارض ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ .ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب ﺟﺪا
ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام ﺑﺎ ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﻣﻦ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺪهﻴﺪ .ﺑﺪر ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ
ﺑﻔﺮﻣﻮدﻩ ﺣﻀﺮت ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﻟﺒﺎس را ﺑﻪ ﻳﺎﺣﻘﯽ دادﻧﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺑﺎ وﺟﻬﯽ
ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺖ ﺟﺰﺋﯽ ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﺤﻞ دﻓﻦ ﺁن ﻋﺮش ﻣﻘﺪس
را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﺮهﺎی ﻋﺎدی درﺳﺖ ﮐﺮد و ﻳﮏ ﺟﺰﺋﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ هﻢ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﺋﯽ
ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ و ﺳﻴﻢ ﺧﺎردار ﮐﺸﻴﺪ.
در ﺳﺎل ١٣٢٨ﺑﺎﻧﻮان دوﻟﺖ ﺁﺑﺎدی ﻓﺨﺮﺗﺎج و ﻗﻤﺮﺗﺎج ﮐﻪ ﺑﻌﺰم زﻳﺎرت
ﺑﻪ ﻗﺒﺮس رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺁﻗﺎی ﺟﻼل اﻃﺎﻗﯽ در ﺁن ﻣﺤﻞ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﻌﺪا
ﺑﺎﻧﻮ ﻋﻄﻴﻪ روﺣﯽ هﻢ ﺑﻪ زﻳﺎرت رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺗﻬﺮان و
اﺻﻔﻬﺎن و ﻧﻄﻨﺰ ﻗﺮار ﺣﺼﺎر دور زﻣﻴﻦ را ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺁﻗﺎی ﺟﻼل ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ.
ﺣﻘﻴﺮ ﭼﻮن ﺳﻌﺎدﺗﻢ هﻨﻮز ﻳﺎر ﻧﮑﺮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺰﻳﺎرت ﺁن ﻋﺮش ﻣﻘﺪس )ﮐﻪ
ﺁﻣﺎل هﻤﻪ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﺮاﺗﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ( ﻣﺸﺮف ﺷﻮم ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ
ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺷﺮح ﺑﺪهﻢ .اﮔﺮ ﮔﻮش ﺷﻨﻮا و وﺟﺪان ﺳﻠﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ هﻤﻴﻦ
اﻧﺪازﻩ در ﺟﻮاب ﻣﻌﺘﺮﺿﺎت ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ .وﻟﯽ ﮔﻮش
ﺳﺨﻦ ﺷﻨﻮ ﮐﺠﺎ دﻳﺪﻩ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﻮ؟
ﺷﺮح رﻓﺘﻦ ﻳﺎﺣﻘﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﺮس و ﺧﺮﻳﺪ زﻣﻴﻦ و زﺣﻤﺎت ﻳﺎﺣﻘﯽ را ﺑﺎﻧﻮ
ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ از ﺑﺎﻧﻮان رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ و ﺑﺪرﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺻﻌﻮد
ﺣﻴﺎت داﺷﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
ﺁﻧﭽﻪ را ﻣﺆﻟﻒ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻴﺎل و اوﻻدهﺎی ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻏﻠﺐ
اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ.
دﻓﻌﻪ اول در ﺗﺎﮐﺮ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﻮی ﺧﻮدﺷﺎن ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﻧﻢ
ازدواج ﮐﺮدﻧﺪ .ﺛﻤﺮﻩ اﻳﻦ ازدواج دو ﭘﺴﺮ ﺑﻮد ﺑﻨﺎم ﻣﺤﻤﺪهﺎدی و
ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ .ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ در ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺎرت در ﺑﻴﻦ راﻩ ﺗﻠﻒ ﺷﺪ.
و ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻣﻴﺮزا ﺣﻴﺪرﻗﻠﯽ هﻢ در ﺗﺎﮐﺮ ازدواج ﮐﺮدﻧﺪ و از اﻳﺸﺎن اوﻻد
ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.
ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻗﺎﻧﺘﻪ )ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ اهﻞ ﺑﻠﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﻗﺒﻼ ﺷﺮح دادم
اﻳﺸﺎن اهﻞ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮدﻧﺪ( و ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻧﻮراﷲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺁﻗﺎی ﻧﻮر
اوﻻد اﻳﺸﺎن اﺳﺖ.
از ﻣﻠﮏ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ ،ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ و ﻣﻴﺮزا اﺣﻤﺪﺑﻬﺎج و ﻣﻴﺮزا
رﺿﻮان اﷲ و ﺑﻴﺎن اﷲ.
از رﻗﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ دﺧﺘﺮ ﻣﻴﺮزاﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﺣﺶ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ،ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺗﻘﯽ
اﻟﺪﻳﻦ و ﻋﺒﺪاﻟﻮﺣﻴﺪ و ﻓﺆاداﷲ و ﺑﺎﻧﻮان رﻓﻌﺖ اﷲ و ﻣﺮﻳﻢ ﺳﻠﻄﺎن.
از ﺑﺪر ﺟﻬﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ واﻟﺪﻩ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد دو دﺧﺘﺮ ﺑﻨﺎم ﻃﻠﻌﺖ
اﻟﻞ و ﺻﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ.
ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎن اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ هﻢ ﻋﻴﺎل ﺁﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻧﻮراﷲ ﺑﻮدﻩ .ﻣﻴﺮزا روح اﷲ
هﻢ ﭘﺴﺮ ﺁﻗﺎی ﻧﻮر اﺳﺖ.
اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﺷﺮح دادﻩ اﻧﺪ اﺑﺪا در ﺧﺎﻧﻮادﻩ
ﺣﻀﺮت ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﮑﻠﯽ ﺑﯽ اﺳﺎس اﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ ﻣﻼرﺟﺒﻌﻠﯽ ﻗﻬﻴﺮ هﻢ ازدواج ﻧﮑﺮدﻧﺪ .ﺁن ﺑﺎﻧﻮ ﭼﻨﺪﺳﺎل ﺁﺧﺮ
ﻋﻤﺮ در ﻣﻨﺰل ﻓﺨﺮﻳﻪ ﺧﺎﻧﻢ هﻤﺸﻴﺮﻩ زادﻩ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﻮد .در هﻤﺎن
ﻣﻨﺰل هﻢ ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺪ .از ﻗﺮارﻳﮑﻪ ﺧﻮدش ﺷﺮح دادﻩ ﺑﻮد ﺣﻀﺮت
ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺮای ازدواج ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺧﻴﻠﯽ ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﻣﺸﺎراﻟﻴﻬﺎ ﺧﺪﻣﺖ
ﺣﻀﺮت ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮد .ﺣﻀﺮت ﺑﻮاﺳﻄﻪ رﻓﻊ ﻏﺎﺋﻠﻪ او را ﺑﻌﻘﺪ اﺑﺎوﺣﻴﺪ
درﺁورد .ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻣﻦ ﺷﻮهﺮ ﻧﮑﻨﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
ﻓﺴﺎد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ .و اﮔﺮ ﺣﻀﺮت هﻢ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ازدواج ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ در
ﮐﺎرهﺎی اﻳﺸﺎن ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺟﺎﻳﺰ ﻧﺒﻮد.
ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء در ﻟﻮح ﻧﺎﻇﻢ اﻟﺤﮑﻤﺎء ﻗﻠﻢ را ﺟﺮﻳﻦ دادﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺁت
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻴﻠﯽ ﺗﻨﺪ ﻣﯽ رود و ﺷﺮﺣﺶ ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ .اوﻻ از اﺷﺮاق
ﺷﻤﺲ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ )ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺎءاﷲ اﺳﺖ( در هﻴﭻ دورﻩ در ﻳﮏ
زﻣﺎن دو ﺷﻤﺲ ﻃﺎﻝﻊ ﻧﺸﺪ .در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺷﻤﺲ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ
ﺑﻮدﻩ .ﺑﺮای ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻌﺪ هﻢ دوهﺰار و ﻳﮏ ﺳﺎل ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .و ﺛﺎﻧﻴﺎ
هﻤﺎن ﻳﺤﻴﯽ اﻳﮑﻪ ﺑﻔﺮﻣﻮدﻩ ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء اﻟﮑﻦ و اﺑﮑﻢ ﺑﻮدﻩ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ
ﻋﻠﻤﺎی درﺟﻪ اول ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﻣﻼﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﻧﺮاﻗﯽ و
ﻣﻼ رﺟﺒﻌﻠﯽ ﻗﻬﻴﺮ و ﺣﺎﺟﯽ ﻣﻴﺮزا هﺎدی دوﻟﺖ ﺁﺑﺎدی و ﺁﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪی
ﺳﺮﻟﺘﯽ و ﺁﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ )ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻗﺎﻧﺘﻪ
ﺗﻮﺷﺘﻪ و در ﮐﺘﺎب اﻟﻮاح ﮔﺮاور ﺷﺪﻩ ﺷﺎهﺪ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( و ﺁﻗﺎ ﺷﻴﺦ هﺎدی ﻧﺠﻢ ﺁﺑﺎدی )ﮐﻪ در ﺑﻐﺪاد
ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻬﺎءاﷲ هﻢ رﺳﻴﺪﻩ و در ﻣﺮاﺟﻌﺖ در رد ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ
ﺑﻨﺎم ﺗﺤﺮﻳﺮاﻟﻌﻘﻼء( و ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ هﺎ درﺳﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ )ﻧﻪ ﻣﺜﻞ
ﺣﻀﺮت ﺑﻬﺎءاﷲ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻻک ﺑﺎﺷﯽ و ﺳﻘﺎ ﺑﺎﺷﯽ و ﻗﻬﻮﻩ ﭼﯽ و
ﺻﺎﺑﻮن ﭼﯽ و ﻗﻨﺎد و ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ( و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ در
ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ ﺗﻮﻗﻴﻌﻴﮑﻪ ﺑﺎﻳﺸﺎن ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از اهﻞ ﺑﻴﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮ ﺧﻮدت را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ.
اﻳﺸﺎن ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺗﺨﻄﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺴﺎط ﺗﺒﻠﻴﻎ
ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﻨﺪ.
و اﻳﻨﮑﻪ راﺟﻊ ﺑﺎوﻻدهﺎی اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ،اﻟﺒﺘﻪ اﻳﺸﺎن اوﻻدی ﺗﺮﺑﻴﺖ
ﻧﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﺑﺮای ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻼﻗﺎت دﺧﺘﺮ هﻤﺴﺎﻳﻪ رﻓﺘﻪ
ﺳﻘﻮط ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﺎ ﺳﻮز و ﮔﺪاز ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﺮای ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم
رﻓﺘﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد.
ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻀﺮات ﺗﻤﺎم ﻧﺎس را ﻧﺎدان ﺗﺼﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ هﺎی اﻳﻦ
ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ هﺮﮐﺲ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﺤﺎﺟﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ درب اﻃﺎق
را ﺑﺴﺘﻪ و ﭼﺮاغ را ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﮐﻤﺎل ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع ﺑﻬﺮ
ﻣﺒﺪﺋﻴﮑﻪ اﻳﻤﺎن دارد رو ﺑﻬﻤﺎن ﻣﺒﺪء ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .ﺑﻪ ﭘﺸﺖ
ﺑﺎم ﻧﻤﯽ رود ﮐﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻩ ﺑﻘﺴﻤﯽ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻏﺴﺎل از ﺗﻐﺴﻴﻞ
اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ .وﺁﻧﮕﻬﯽ ﺷﺒﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﺤﺎﺟﺎﺗﺘﺎن )ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﺎءاﷲ( ﻧﺰد
ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻮد .ﺑﺮای ﭼﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم رﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻩ ﭘﺪر
ﺑﺰرﮔﻮارت را ﻣﺤﺰون و ﻣﺘﺎﻟﻢ و ﺑﺮادر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﺳﻮز و ﮔﺪاز
واداری ﮐﻪ در ﺳﻮگ ﺗﻮ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎدر ﻋﺰﻳﺰت ﺗﺴﻠﻴﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ؟
ﻳﺎﻟﻠﻌﺠﺐ از اﻳﻦ ﺷﻌﺒﺪﻩ ﺑﺎزی هﺎ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﺶ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١٩٩ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
ﺑﺎ ﺣﺮﻳﺖ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻗﺒﺮس ﻧﻪ ﺥﻮد ازل و اوﻻد و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺟﺮﺋﺖ اﻳﻨﮑﻪ
ﺥﻮد را ﺑﺎﺑﯽ ﻳﺎ ازﻝﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ
ﮐﻪ ﺷﺮح ﺁن ﻗﺒﻼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ .ﻣﮕﺮ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اوﻟﻴﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻼرﺟﺒﻌﻠﯽ ﻗﻬﻴﺮ
و ﺑﺮادرش ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮاج و ﺟﻨﺎب ﺁﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﺑﺎ وﺣﻴﺪ ﻣﻴﺮزا
اﺣﻤﺪ ﮐﺎﺷﯽ و ﺳﻴﺪ اﺳﻤﻌﻴﻞ و دو ﺑﺮادر ﺑﺪرﺟﻬﺎن )ﻋﻴﺎل ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ(
و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ اﺳﺎﻣﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺪارم ﺑﺪﺳﺘﻮر
ﺣﻀﺮت ﻣﺮاد ﺷﻤﺎ ﻳﮑﯽ در ﮐﺮﺑﻼ و دو ﻧﻔﺮ در ﺑﻐﺪاد و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ در ﻋﮑﺎ
ﻳﺎ ادرﻧﻪ ﺑﻘﺘﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ؟ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺮﺋﺖ داﺷﺘﻨﺪ
ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻋﻠﻨﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٠٠راﺟﻊ ﺑﻘﺘﻞ دﻳﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺑﻔﺘﻮای ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ در
ﺑﻐﺪاد ﺑﺪﺱﺖ ﻧﻮﮐﺮش ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺖ .دﻳﺎن را
ﺣﻀﺮت اﻋﻠﯽ ﺟﻞ ذﮐﺮﻩ ﮐﺎﺗﺐ ﺁﺛﺎر ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .از
ﺷﺶ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﺎب ﻣﻴﺮزا اﻇﻬﺎر اﻳﻦ اﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ را ﻧﻤﻮدﻧﺪ اوﻟﯽ
دﻳﺎن ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ راﺟﻊ ﺑﻪ دﻳﺎن ﭘﺲ از ﻟﻌﻦ ﻣﯽ
ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﺳﻴﻈﻬﺮ ﻣﺤﻤﺪا ﻋﻦ اﻟﻐﻤﺎن و ﻳﻀﺮﺑﮏ ﺑﺎﻟﺴﻴﻒ اﻳﻬﺎ اﻟﺪﻧﯽ اﻻدﻧﺎ.
ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ از ﻣﺮدان ﺧﻮدش
ﺑﻮدﻩ او را ﺑﺎ ﺳﻴﻒ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻌﺪا هﻢ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺘﮕﺎﻩ
ﺑﻬﺎءاﷲ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮدﻩ و ﮐﺴﯽ هﻢ ﺑﺮای ﻗﺘﻞ دﻳﺎن از او ﻣﺆﺧﺬﻩ
ﻧﮑﺮد.
در ﺻﺤﻔﻪ ٢٠٣ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
ﻣﻴﺮزا ﺑﻬﺎج ﭘﺴﺮ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ اواﺥﺮ اﻳﺎم ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرک ﻣﺆﻣﻦ و ﺕﺎ
دم ﺁﺥﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪ.
ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ دو دﺧﺘﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺑﻴﺮوت ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺁﻗﺎی ﺑﻬﺎج
ﺑﺮای دﻳﺪن دﺧﺘﺮهﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻴﺮوت ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ .ﭼﻮن ﺁﻗﺎﺟﻼل در ﮔﻤﺮک
ﻋﮑﺎ ﮐﺎرﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮای دﻳﺪار اﻳﺸﺎن از ﺑﻴﺮوت ﺑﻪ ﻋﮑﺎ رﻓﺘﻨﺪ .ﻳﮑﺮوز
ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء اﻳﺸﺎن را دﻋﻮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﻋﮑﺎﺳﯽ را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﻧﻮادﻩ
هﺎی ﺧﻮد ﻋﮑﺴﯽ از اﻳﺸﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ و ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ
ﭘﺴﺮ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮع ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺷﺪﻩ .ﺑﺮﻓﺮض هﻢ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻟﻄﻤﻪ ای
ﺑﻪ اﻣﺮ ﺣﻀﺮت وارد ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ .ﻣﮕﺮ ﭘﺴﺮ ﺣﻀﺮت ﻧﻮح ﺑﺎ ﺑﺪان ﻧﺸﺴﺖ،
ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻮﺑﺘﺶ ﮔﻢ ﺷﺪ؟ اﻳﺸﺎن هﻢ ﭼﻨﺪروزی ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﺒﻬﺎء
ﻣﻌﺎﺷﺮ ﺑﻮدﻧﺪ.
ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻮاﺳﺸﺎن ﮐﺠﺎ
ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻨﻘﺪر ﭘﺮت و ﭘﻼ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ از
اﻳﺮان ﻳﮑﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺧﺎن وارد ﺗﺎﮐﺮ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس
دروﻳﺸﯽ زن و ﻓﺮزﻧﺪ زا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻓﺮار ﮐﺮد ،ﻳﮑﺠﺎ از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺑﻬﺎءاﷲ
ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺥﻮاﺱﺘﻢ از ﺕﻬﺮان ﺑﻌﺰم ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ
اﺥﻮی هﻢ ﺥﻮاﺱﺖ )ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ( هﻤﺮاﻩ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺱﻔﺮ ﮐﻨﺪ ﻣﻦ
ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻘﺼﺮ دوﻝﺖ ﻣﻨﻢ ﻣﺮا ﺕﺒﻌﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺕﻮ چﺮا ﻣﯽ ﺁﻳﯽ؟
ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ وارد ﺑﻐﺪاد ﺷﺪم چﻮن ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺕﻮاﻧﺴﺖ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ
در ﺑﻐﺪاد ﺑﻤﻦ ﭘﻴﻮﺱﺖ.
ﻳﮑﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ
زﻣﺎن اﺱﺘﺨﻼص ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن هﻤﮑﺎری ﮐﺮدﻩ ﺁن ﻝﺸﮑﺮ ﺟﺮار را ﺑﻪ
ﻧﻮر ﻓﺮﺱﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺥﺮاﺑﯽ ﺕﺎﮐﺮ ﺷﺪﻧﺪ.
ﺁﻗﺎی ﻣﻠﮏ ﺧﺴﺮوی ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﺮ ﮐﺬب ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﺮادﺗﺎن و ﺧﻮدﺗﺎن
را اﻣﻀﺎء ﮐﺮدﻳﺪ .در ﻗﺪﻳﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺒﺮ اﮔﺮ دو ﺗﺎ ﺷﺪ ﮐﺬب اﺳﺖ .اﻳﻨﺠﺎ
ﺳﻪ ﺷﺪﻩ.
در ﺻﺤﻔﻪ ١۶٠رﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎءاﷲ را ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﺘﺸﺎن
را ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ وﻟﯽ ﻧﻪ دﻟﻴﻞ رﻓﺘﻦ را ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ و ﻧﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮاﺟﻌﺖ
را.
ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺸﺎن ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد .ﭼﻮن هﻨﻮز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎهﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ
ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﺧﻮد ﭼﻴﺰی ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﮔﻮﺷﺰد اﺻﺤﺎب ﺧﺎص
ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ .ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﺼﻴﺮ ﮐﻪ اﻃﻼع از اﺣﮑﺎم ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ
از ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت اﻳﺸﺎن ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻃﺎﻗﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ ﻳﮑﺮوز ﻳﮑﯽ
از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻋﺮض ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻀﺮت رب اﻋﻠﯽ ﺟﻞ
ذﮐﺮﻩ ﺑﺸﺎرت ﻣﻮﻋﻮد ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎﻳﻦ زودی هﺎ ﻧﺪادﻧﺪ .اﮐﻨﻮن ﺑﻬﺎءاﷲ
زﻣﺰﻣﻪ هﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻴﺮت هﻤﻪ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اﺳﺖ.
ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﺑﻬﺎءاﷲ را اﺣﻀﺎر ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻌﺪ از ﻧﺼﻴﺤﺖ زﻳﺎد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ
دﺳﺖ ازﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺑﺮدارﻳﺪ .ﺑﻨﻈﺮم ﺧﻴﺎل دارﻳﺪ اﻋﻤﺎل ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﻳﻦ را
ﺗﺠﺪﻳﺪ ﮐﻨﻴﺪ .ﺑﻬﺎءاﷲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﺧﺮ ﮐﺪر ﺷﺪﻩ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻗﻬﺮا ﺑﻄﺮف ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ
ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﭼﻮن وﺟﻮهﯽ ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻤﺎم
ﺷﺪ ﻋﺮﻳﻀﻪ ای ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﺮای ﻣﺮاﺟﻌﺖ اﺟﺎزﻩ
ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ .ﻋﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺸﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻓﺴﺒﺤﺎﻧﮏ اﻟﻠﻬﻢ ﻳﺎ اﻟﻬﯽ
ﺑﻤﺎ ﻃﺮدﻧﯽ ﻣﻦ ﻗﺮﺑﮏ اﻣﺎﮐﻨﺖ ﺑﻌﻮﺿﺘﻪ ﻓﯽ ﺑﺎﺑﮏ اﻣﺎﮐﻨﺖ ﻃﻴﺮت ﻓﯽ ﺑﺮک
ﻓﺎرﺣﻢ اﺑﻦ اﻣﺘﮏ .ﺑﻌﺪ ﺣﻀﺮت ﺛﻤﺮﻩ اﺟﺎزﻩ ﻣﺮاﺟﻌﺖ اﻳﺸﺎن را ﻣﯽ دهﻨﺪ.
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اواﺧﺮ اﻳﻘﺎن ﺧﻮدﺷﺎن )ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﺎءاﷲ( ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺷﺎهﺪ
ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ:
اﻳﻦ ﻋﺒﺪ در اول ورود ﺑﺎﻳﻦ ارض چﻮن ﻓﯽ اﻝﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮ اﻣﻮرات ﻣﺤﺪﺛﻪ
ﺑﻌﺪ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻢ از ﻗﺒﻞ ﻣﻬﺎﺟﺮت اﺥﺘﻴﺎر ﮐﺮدم و ﺱﺮ در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻓﺮاق
ﻧﻬﺎدم ﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﺥﺘﻼف اﺣﺒﺎب ﻧﺸﻮم و ﻣﺼﺪر اﻧﻘﻼب اﺹﺤﺎب ﻧﮕﺮدم و
ﺱﺒﺐ ﺿﺮ اﺣﺪی ﻧﺸﻮم و ﻋﻠﺖ ﺣﺰن ﻗﻠﺒﯽ ﻧﮕﺮدم .ﺑﺎری دو ﺱﺎل وﺣﺪﻩ
در ﺹﺤﺮای هﺠﺮ ﺑﺴﺮ ﺑﺮدم .ﻗﺴﻢ ﺑﻤﺮﺑﯽ ﮐﻞ وﺟﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت را
ﺥﻴﺎل ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﺒﻮد و اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮت را اﻣﻴﺪ ﻣﻮاﺹﻠﺖ ﻧﻪ .ﺕﺎ ﺁﻧﮑﻪ از
ﻣﺼﺪر اﻣﺮ ﺣﮑﻢ ﺹﺎدر ﺷﺪ و ﻻﺑﺪا ﺕﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮدم و راﺟﻊ ﺷﺪم.
ﺑﺘﺎرﻳﺦ ١٣۴٩/٧/٢ﺑﺎ ﺑﺪی ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ .از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن
ﻣﻠﺘﻤﺲ دﻋﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻢ .ﻃﺎﻟﺐ ﺣﻖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ – ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻣﺮﺁﺗﯽ
**************************************
ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداری از روی اﺻﻞ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اوت ٢٠٠۴ﺗﻮﺳﻂ
ﮐﺎﺗﺐ رﺣﻴﻢ ﺛﻤﻴﻢ؛
اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺒﻮل درﮔﺎﻩ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ
You might also like
- Badi A Mirati - Vaqaye Rastin - BayanDocument44 pagesBadi A Mirati - Vaqaye Rastin - BayancoldplaylionNo ratings yet
- تحقیقی پیرامون زکات فطرDocument5 pagesتحقیقی پیرامون زکات فطرmis107046No ratings yet
- خشنود ساختن خداDocument139 pagesخشنود ساختن خداکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- پایان جهان- محمد العریفی PDFDocument355 pagesپایان جهان- محمد العریفی PDFMehrüllah AziziNo ratings yet
- Quran MohammadiDocument319 pagesQuran Mohammadimassimo1978100% (1)
- WifeDocument38 pagesWifePooyan RanjNo ratings yet
- مردانِ وحشت - مهدی استعدادی شادDocument29 pagesمردانِ وحشت - مهدی استعدادی شادmypersianbooksNo ratings yet
- گزینگویههایی درباره دین و بیدینیDocument18 pagesگزینگویههایی درباره دین و بیدینیکتابخانه خرد100% (11)
- Zan Dar Dolate Khial-زن در دولت خیالDocument81 pagesZan Dar Dolate Khial-زن در دولت خیال00farah00No ratings yet
- مردان و زنان پیروزمندDocument74 pagesمردان و زنان پیروزمندکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- آتش بیداری روحانیDocument94 pagesآتش بیداری روحانیکلیسای انجیلی تبریز50% (2)
- Moghaddame Masnavi 3Document12 pagesMoghaddame Masnavi 3api-3786268No ratings yet
- چند حرف درباره ی شناختDocument39 pagesچند حرف درباره ی شناختJonbeshEnghelabiNo ratings yet
- 4 625468218936396708Document96 pages4 625468218936396708iman alaviNo ratings yet
- چهار مقالهDocument34 pagesچهار مقالهکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- سازمان اکثریت و رژیم اسلامیDocument172 pagesسازمان اکثریت و رژیم اسلامیMai_Others_329No ratings yet
- انسان 1 نوشته چگواراDocument10 pagesانسان 1 نوشته چگواراFahim ShahiNo ratings yet
- دعوت مسیح به شاگردیDocument158 pagesدعوت مسیح به شاگردیکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- QuranDocument113 pagesQuranasdfghjkl_aNo ratings yet
- An Introduction To Shi I IslamDocument52 pagesAn Introduction To Shi I Islammassimo1978No ratings yet
- Monajat PDFDocument78 pagesMonajat PDFAbdulla IslamiNo ratings yet
- Divan HahDocument104 pagesDivan Hahhaseeb4evaNo ratings yet
- احکام سو گواری PDFDocument109 pagesاحکام سو گواری PDFMosawer EhsanNo ratings yet
- در جستجوی شکافDocument5 pagesدر جستجوی شکافMashNo ratings yet
- در جستجوی شکافDocument5 pagesدر جستجوی شکافMashNo ratings yet
- کتاب «کاروان اسلام» نوشته «صادق هدایت» بکوشش و ویرایش «بهرام چوبینه«Document21 pagesکتاب «کاروان اسلام» نوشته «صادق هدایت» بکوشش و ویرایش «بهرام چوبینه«Mai_Others_329No ratings yet
- نجات کامل و چگونگی دریافت آنDocument27 pagesنجات کامل و چگونگی دریافت آنکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- شرحی بر جملاتی از مرحوم ملکی تبریزی پیرامون دحو الارضDocument5 pagesشرحی بر جملاتی از مرحوم ملکی تبریزی پیرامون دحو الارضfor protonNo ratings yet
- خلفای راشدین و اصحابDocument56 pagesخلفای راشدین و اصحابHanif KhurasaniNo ratings yet
- محمد ﷺ پیامبر بشریتDocument21 pagesمحمد ﷺ پیامبر بشریتM Jamshid ShahNo ratings yet
- Zendegani Payambaran PDFDocument174 pagesZendegani Payambaran PDFمحمد رفعتNo ratings yet
- امتناع تفكر در فرهنگ دينيDocument54 pagesامتناع تفكر در فرهنگ دينيmaktabraziNo ratings yet
- 1396-1-20 نگاهی به مقالات فصلنامۀ بهائی شناسی ــ قسمت دوم کتاب ایقانDocument24 pages1396-1-20 نگاهی به مقالات فصلنامۀ بهائی شناسی ــ قسمت دوم کتاب ایقانکامران شمزنیانیNo ratings yet
- انقلابی که به آن خیانت شد - اتحاد شوروی چیست و به کجا میرود؟Document371 pagesانقلابی که به آن خیانت شد - اتحاد شوروی چیست و به کجا میرود؟آرشیو ادبیات چپNo ratings yet
- GolistanDocument76 pagesGolistanblizzard12345No ratings yet
- انسان در جستجوی معناDocument159 pagesانسان در جستجوی معناMarmarin safiNo ratings yet
- انسانیDocument95 pagesانسانیZai MalNo ratings yet
- معرفی صادق هدایت وآثارشDocument27 pagesمعرفی صادق هدایت وآثارشSpatzNo ratings yet
- Ahmad ZaherDocument14 pagesAhmad ZaherNawid HakimiNo ratings yet
- هجدهم برومر لئی بناپارتDocument211 pagesهجدهم برومر لئی بناپارتJonbeshEnghelabiNo ratings yet
- Fire From WithinDocument140 pagesFire From WithinRocRiderNo ratings yet
- Farooq Azam PDFDocument51 pagesFarooq Azam PDFreza.dn2022No ratings yet
- پدر و مادر نوازی از شعار تا واقعیت Document15 pagesپدر و مادر نوازی از شعار تا واقعیت Abdul Khaliq BalkhiNo ratings yet
- Padar Va Madarnavazi Az Shaar Ta Vagheat PDFDocument14 pagesPadar Va Madarnavazi Az Shaar Ta Vagheat PDFYor RozikovNo ratings yet
- Sistani Azam Aiene Mitra Dar SistanDocument9 pagesSistani Azam Aiene Mitra Dar SistanhasibNo ratings yet
- Bedat Va Taseer Nagovare An PDFDocument71 pagesBedat Va Taseer Nagovare An PDFhabib sahebzadaNo ratings yet
- میراث مسایلDocument137 pagesمیراث مسایلEhsan DawaryNo ratings yet
- شخصیت روحانیDocument98 pagesشخصیت روحانیکلیسای انجیلی تبریزNo ratings yet
- Sayre Dar Sirat Hakamayn Va Majaray Hakamyat PDFDocument57 pagesSayre Dar Sirat Hakamayn Va Majaray Hakamyat PDFBarialay MohammadiNo ratings yet
- نقد برنامهی گوتا و دو نامهDocument72 pagesنقد برنامهی گوتا و دو نامهآرشیو ادبیات چپNo ratings yet
- انسان و سوسیالیسم در کوباDocument26 pagesانسان و سوسیالیسم در کوباآرشیو ادبیات چپNo ratings yet
- سادات افغانستانDocument117 pagesسادات افغانستانElias Jawid100% (4)
- Haft GoftarDocument16 pagesHaft Goftaromi221No ratings yet
- نقد برنامه گوتاDocument61 pagesنقد برنامه گوتاJerremyLNo ratings yet
- Kodakani Dar Mahzare Payambar PDFDocument35 pagesKodakani Dar Mahzare Payambar PDFNajeemNo ratings yet
- سردار سپه: سفرنامه خوزستانDocument107 pagesسردار سپه: سفرنامه خوزستانcoffee mateNo ratings yet
