‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﻓﻘﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬ ‫رﻣﻀﺎن‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬

‫‪ 2,982 ‬ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ زﻣﺎن ﻣﯿﺒﺮد‬ ‫‪۱‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﺑﻪ روز رﺳﺎﻧﯽ‪۹۵/۰۴/۱۵ :‬‬ ‫• ‪۹۵/۰۴/۱۵‬‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ :‬رﺋﻮف اﺻﻼح ﺟﻮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن در داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮاز ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ ) ع( ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ‪:‬‬
‫ﯿﻢ )‪ / (۸۹‬ﺷﻌﺮاء‬ ‫ﺎل وَ َﻻ َﺑ ُﻨ ﻮنَ )‪ (۸۸‬اﻻ ﻣَ ْﻦ ا َﺗ ﻰ ا َ ِﺑ َﻘ ْﻠ ٍﺐ َﺳ ِﻠ ٍ‬
‫وَ َﻻ ُﺗ ْﺨﺰ ِﻧ ﯽ َﯾ ْﻮمَ ﯾُ ْﺒﻌَ ُﺜ ﻮنَ )‪َ (۸۷‬ﯾ ْﻮمَ َﻻ َﯾ ْﻨ َﻔﻊُ ﻣَ ٌ‬
‫ِ‬
‫) ﭘﺮوردﮔﺎرا ( ﻣﺮا ﺧﻮار ورﺳﻮا ﻣﺪار در روزی ﮐﻪ ) ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺮای ﺣﺴﺎب وﮐﺘﺎب و ﺳﺰا وﺟﺰا ‪ ،‬زﻧﺪه و ( ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬آن روزی ﮐﻪ اﻣﻮال ) ﻧﯿﺮوی ﻣﺎدّ ی ( و اوﻻد ) ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ (ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﻮدی ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ) ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( ﮐﻪ ﺑﺎ دل ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫دﻗﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﻨﮕﺮ وﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﺪﺑّﺮآﻧﻬﺎ را ﺗﻼوت ﮐﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ را ﺟﻠﻮ دﯾﺪﮔﺎن‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ی ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎ ّ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر اورا ﺑﺎ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮد وَ ا ِذ اﺑ َْﺘ ﻠَ ﻰ اﺑ ِ‬
‫ْﺮَاﻫﯿﻢَ رَ ُ‬
‫ﺑﻪ‬
‫ﺎت َﻓﺎ َﺗ ﻤ ُﻬ ﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم آزﻣﻮﻧﻬﺎی اﻟﻬﯽ ﺑﺎﻻ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺮه ی ﻗﺒﻮﻟﯽ را ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ‬
‫ِﺑ ﮑ َﻠِﻤَ ٍ‬
‫وﻗﺘﯽ او را در ﺣﺎﻟﺖ دﻋﺎ و رازو ﻧﯿﺎز ﺑﺎ ﺧﺪاﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﭘﺮ از ﺗﺮس و اﻣﯿﺪ از او ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ در روز‬
‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ او را ﺧﻮار ورﺳﻮا ﻧﮑﻨﺪ و ﺑﻪ او ﺗﻮﻓﯿﻖ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﺳﺎﻟﻢ از ﻫﺮ اﻣﺮاض دروﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺧﺎﻟﻘﺶ‬
‫ﺑﻪ ِﺑ َﻘ ْﻠ ٍﺐ َﺳ ِﻠ ٍ‬
‫ﯿﻢ وﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﺳﺎﻟﻢ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺷﺮک‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدد و ﺧﺪا ﻧﯿﺰدﻋﺎی او ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻧﻤﻮد وﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬ا ْذ ﺟَ َ‬
‫ﺎء رَ ُ‬
‫و رذاﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪاﯾﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺎ را از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮارده ﮐﻪ در ﺣﯿﺎت ﮐﻮﺗﺎه وزود ﮔﺬر اﯾﻦ دﻧﯿﺎی ﻓﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﻗﺘﺪاء ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ‪.‬‬
‫آﻣﯿﻦ ﯾﺎ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ و ﻣﺘﺬ ﮐّﺮ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ی‬
‫ّ‬ ‫ﻏﺮض از اﯾﻦ ﺗﺪﺑّﺮ ﮐﻮﺗﺎه در اﯾﻦ آﯾﺎت و ذﮐﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ) ع ( اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫واﻗﻌﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺮای روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻗﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺷﺮک واﻣﺮاض دروﻧﯽ ﭘﺎﻻﯾﺶ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﺒﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ) ع ( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪا در ﻗﻠﺐ او ﺟﺎی‬
‫در ﻗﻠﺐ او ﻫﯿﭻ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻧﺪارد ‪.‬‬ ‫دارد وﻏﯿﺮ ا‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﻓﺮﺻﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺧﻮد آزﻣﺎﯾﯽ و ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ادّ ﻋﺎ ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
‫ﻼ إﻋﻼن ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻗﻠﺐ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﻬﻮات ﺑﺮای ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺗﻮ ﺧﻮد داری ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و‬
‫اﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﻏﯿﺮ ﺗﻮ را راه ﻧﺪاده اﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻋﻤ ً‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎه ﻓﻄﺮ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ وﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﺶ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻪ ﺑﺤﺚ وﺑﺮرﺳﯽ زﮐﺎه ﻓﻄﺮ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ واز ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨّﺎن ﻣﺴﺌﻠﺖ دارم ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ی‬
‫ﺣﻘﯿﺮ ﻣﻨّﺖ ﻧﻬﺪ وﺗﻮﻓﯿﻖ را رﻓﯿﻖ ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ی ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎ ﺣﺪی ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را اداء ﻧﻤﺎﯾﻢ ‪.‬‬

‫زﮐﺎت در ﻟﻐﺖ ‪:‬‬

‫‪ ۱‬ـ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﺷﺪ وﻧﻤﻮ و زﯾﺎد ﮐﺮدن آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ :‬زﮐﺎ اﻟﺰرع وﻗﺘﯽ ر ﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ وﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎل زﮐﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن در دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻋﺚ زﯾﺎد ﺷﺪن وﺑﺮﮐﺖ ﻣﺎل و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪ ،‬و در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ وﻋﺪه ﺛﻮاب زﯾﺎد را داده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ ۲‬ـ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﻬﺎرت وﭘﺎﮐﯽ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻗﻄﻌﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﭘﺎﮐﯿﺰه دارد ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ ‪َ :‬ﻗ ْﺪ ا ْﻓ ﻠَ َﺢ ﻣَ ْﻦ َﺗ َﺰﮐ ﻰ ‪.‬‬
‫و ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ اداء ﻧﻤﻮدن اﯾﻦ واﺟﺐ زﮐﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن اﻧﺴﺎن را از ﮔﻨﺎه و ﺑﺨﻞ ﺑﻪ ﻣﺎل ﭘﺎک ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ ‪ُ .‬ﺧ ْﺬ ِﻣ ْﻦ ا ﻣْ ﻮَ ا ِﻟ ِﻬ ْﻢ َ‬
‫ﺻ َﺪ َﻗ ًﻪ ُﺗ َﻄ ﻬﺮُ ُﻫ ْﻢ وَ ُﺗ َﺰﮐ ِ‬
‫ﯿﻬ ْﻢ ِﺑ َﻬﺎ ‪ .‬از اﻣﻮال آﻧﺎن زﮐﺎت ﺑﮕﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ اﯾﺸﺎن را‬
‫ﭘﺎک ﻣﯽ داری و ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮی‪.‬‬

‫زﮐﺎت در ﺳﺎل دوم ﻫﺠﺮی ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣّ ﺎ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از زﮐﺎت اﻣﻮال واﺟﺐ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬‬
‫ﺻﻠﻰ ا ُ‬ ‫َأن رَ ُﺳ َ‬
‫ﻮل ا ِ َ‬ ‫دﻟﯿﻞ واﺟﺐ ﺑﻮدن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﻗﺒﻞ از اﺟﻤﺎع اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ‪ :‬ﻋَ ْﻦ ا ْﺑ ِﻦ ﻋُ ﻤَﺮ ّ‬
‫ﺎس ‪ .‬ﻣﺘّ ﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ض َزﮐَﺎ َه ْاﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ ِﻣ ْﻦ رَ ﻣَ َ‬
‫ﻀﺎنَ ﻋَ ﻠَ ﻰ اﻟﻨ ِ‬ ‫ﻋَ ﻠَ ْﯿ ِﻪ وَ َﺳ ﻠﻢَ َﻓﺮَ َ‬
‫ً‬
‫ﻇﺎﻫﺮا اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺑﺎره ی زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺮاد از آﯾﻪ ‪َ :‬ﻗ ْﺪ ا ْﻓ ﻠَ َﺢ ﻣَ ْﻦ َﺗ َﺰﮐ ﻰ ‪.‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬اﻣّ ﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬ﭼﻮن اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣ ﮑّﯽ اﺳﺖ و زﮐﺎت ﻓﻄﺮ در ﻣﺪﯾﻨﻪ واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻮل ا ِ َﺻﻠﻰ ا ُ ﻋَ ﻠَ ْﯿ ِﻪ َو َﺳﻠ َﻢ َز ﮐَﺎ َه ْاﻟﻔِ ْﻄ ِﺮ ُﻃﻬْ َﺮ ٌه ﻟِﻠﺼﺎﺋ ِِﻢ ِﻣ ْﻦ اﻟﻠ ْﻐ ِﻮ َواﻟﺮ َﻓ ِﺚ ‪،‬‬ ‫ﺎل ‪َ } :‬ﻓ َﺮ َض َر ُﺳ ُ‬ ‫ﺎس َﻗ َ‬ ‫َوﻋَ ْﻦ اﺑ ِْﻦ ﻋَ ﺒ ٍ‬
‫ﺎﺟﻪْ ( ‪.‬‬ ‫ْ‬
‫ﯿﻦ ……{ ‪َ .‬ر َوا ُه اﺑُﻮ دَ اوُ د َواﺑ ُْﻦ َﻣ َ‬ ‫َو ُﻃ ﻌْ َﻤﻪً ﻟِﻠ َﻤ َﺴﺎﮐِ ِ‬

‫از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ) رض ( رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ) ص ( زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ) واﺟﺐ ( ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ روزه دار در ﺣﺎل روزه ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻟﻐﻮ وﯾﺎ ﮐﺎر زﺷﺘﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اورا ﭘﺎک ﮐﻨﺪ ‪ ،‬وﺗﺎ ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای‬
‫ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ‪.‬‬
‫وﮐﯿﻊ اﺑﻦ ﺟﺮّ اح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﺠﺪه ی ﺳﻬﻮ ﻧﻘﺺ ﻧﻤﺎز را ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺺ روزه را‬
‫ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ زﮐﺎت ﺑﻪ ﻓﻄﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ ۱‬ـ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﻄﺮﺗﺎ اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎل ﺑﺨﯿﻞ اﺳﺖ وﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ اﯾﻦ زﮐﺎت ﺑﺎ ﺻﻔﺖ‬
‫ﺑﺨﻞ ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و درون ﺧﻮد را از آن ﭘﺎک ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ ۲‬ـ ﭼﻮن اﯾﻦ زﮐﺎت ﺑﺎ اﺗﻤﺎم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و وارد ﺷﺪن ﺷﺐ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ واﺟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﺎوردی ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد زﮐﺎت اﻟﻔﻄﺮ و زﮐﺎت اﻟﻔﻄﺮه ‪ ،‬آﻧﮑﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ زﮐﺎت اﻟﻔﻄﺮ‪ ،‬آﻧﺮاﺑﺎ‬
‫اﻓﻄﺎر)ﭘﺎﯾﺎن(ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن واﺟﺐ ﻣﯽ داﻧﺪ ‪ .‬وآﻧﮑﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ زﮐﺎت اﻟﻔﻄﺮه آن را ﺑﺮ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽ داﻧﺪ ‪ /.‬ج ‪ ۴‬اﻟﺤﺎوی ص ‪۳۷۶‬‬

‫زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺑﺮﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ ۱‬ـ ﺑﺮ ﮐﻮﭼﮏ وﺑﺰرگ و زن وﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﭼﻮن زﮐﺎت ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﺑﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﻠﻮغ وﻋﻘﻞ ﺷﺮط وﺟﻮب آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﮑﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن را دارﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮ وﻟﯽ آﻧﻬﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﯾﺎ اﻣﻮال آﻧﻬﺎ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ ۲‬ـ از ﻗﻮت ﺷﺐ وروز ﻋﯿﺪ ﺧﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻘﻪ ﺷﺎن ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ ) رح ( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ داراﯾﯽ او ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب زﮐﺎت ـ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ ۲۰۰‬درﻫﻢ ﻧﻘﺮه ﯾﺎ ‪ ۲۰‬ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ اﺳﺖ ـ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب اﻟﺒﯿﺎن در ﻣﺬﻫﺐ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ) رح ( ﮐﻪ ﺷﺮﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻬﺬب ‪،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬دﻟﯿﻞ ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب زﮐﺎت در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ) رض ( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪:‬‬
‫أنّ اﻟﻨّﺒﯽ ) ص ( ﻓﺮض زﮐﺎه اﻟﻔﻄﺮ ِﻣﻦ رﻣﻀﺎن ﻋﻠﯽ اﻟﻨّﺎس ‪ .‬وﺣﻀﺮت ﻓﺮﻗﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﻮال ﻓﺮد ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪّ ﻧﺼﺎب رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺷﺮﻋﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺻﺪﻗﺎت و زﮐﺎت ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل دﺳﺖ دراز ﻧﮑﻨﻨﺪ واز دﯾﮕﺮان‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪﻗﺎت درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﻔﺎق ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﺧﯿﺮ ﺑﺮﮐﺎت اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮای ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺮوم ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬و درﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل ا‬

‫زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ؟‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻓﺘﻮای اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ ‪،‬ﺛﻮری وﻗﻮل ﺟﺪﯾﺪ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ‪،‬ﺑﺎﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﯿﺪ آﺧﺮﯾﻦ روز ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و‬
‫ﺷﺐ ﻋﯿﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد اﮔﺮ ﻧﻮزادی ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻮد زﮐﺎت ﻓﻄﺮش واﺟﺐ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪ ،‬واﮔﺮ ﺧﺎﻧﻤﯽ ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻣﺮدی درآﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮش ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ی زوج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ روز ﻋﯿﺪ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ّ‬
‫اﻟﻤﻬﺬب آﻣﺪه‬ ‫اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ) رض ( ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮدن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ دو روز ﻗﺒﻞ از ﻋﯿﺪ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از اول ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﭘﺮداﺧﺖ آن ﺟﺎﯾﺰاﺳﺖ ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن آن را اداء ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﻣﻨﺰل ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ ی ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮ داود‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ َﻣ ْﻦ ا داﻫَﺎ َﻗ ْﺒ َﻞ اﻟﺼ َﻼ هِ َﻓ ِﻬ َﯽ َز ﮐَﺎ ٌه َﻣ ْﻘ ُﺒﻮﻟَﻪٌ َو َﻣ ْﻦ ا داﻫَﺎ ﺑَﻌْ ﺪَ اﻟﺼ َﻼ هِ َﻓ ِﻬ َﯽ َﺻ ﺪَ َﻗﻪٌ ِﻣ ْﻦ اﻟﺼ ﺪَ َﻗ ِ‬
‫ﺎت‪.‬‬
‫ﻫﺮﮐﺲ زﮐﺎت ﻓﻄﺮش را ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ اﻣﺎ ﭘﺮداﺧﺖ آن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎزﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ادای زﮐﺎت‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد ‪ ،‬ﯾﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد وزﮐﺎت ﻓﻄﺮ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻀﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫************‬
‫ﺟﻨﺲ ‪ ،‬ﻣﯿﺰان و ﻧﺤﻮه ی ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬
‫ﻋَ ْﻦ اﺑ ِْﻦ ﻋُ َﻤ َﺮ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻮل ا ِ َﺻﻠﻰ ا ُ ﻋَ ﻠ ْﯿ ِﻪ َو َﺳﻠ َﻢ ﻓ َﺮض َز ﮐﺎ َه اﻟﻔِ ْﻄ ِﺮ ِﻣ ْﻦ َر َﻣﻀ َ‬ ‫ان َر ُﺳ َ‬
‫اﻟﻨﺎس َﺻﺎﻋً ﺎ ِﻣ ْﻦ ﺗ ْﻤ ٍﺮ ا ْو َﺻﺎﻋً ﺎ ِﻣ ْﻦ َﺷ ﻌِ ٍ‬
‫ﯿﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎن ﻋَ ﻠﻰ‬
‫ﯿﻦ ‪ / .‬رواه ﻣﺴﻠﻢ ‪.‬‬ ‫ﻋَ ﻠَﻰ ﮐُﻞ ُﺣﺮ ا ْو ﻋَ ْﺒ ٍﺪ َذ ﮐ َ ٍﺮ ا ْو ا ْﻧﺜَ ﻰ ِﻣ ْﻦ ْاﻟ ﻤُ ْﺴﻠ ِِﻤ َ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪:‬‬
‫‪ ۱‬ـ ﻣﯿﺰان ﭘﺮداﺧﺘﯽ زﮐﺎت ﻓﻄﺮﯾﮏ ﺻﺎع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻔﺼﻞ دﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﯾﻢ زﯾﺪان و در ﻓﻘﻪ آﺳﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ی دﮐﺘﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺻﺎع‬
‫ﺑﺮاﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ۲۱۷۶‬ﮔﺮم ‪.‬‬
‫‪ ۲‬ـ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ و در اﺣﺎدﯾﺚ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ در ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ در ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد‬
‫ﻓﻘﯿﺮ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻓﺮﻗﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺑﺎﺑﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫) ص ( ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫‪ ۳‬ـ آﻧﭽﻪ از ﻇﺎﻫﺮ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ وارد ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﯿﻢ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ا‬
‫ﻣﺨﺘﺎر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻗﻮﺗﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮش را ﺑﭙﺮدازد ‪،‬‬
‫وﺑﻬﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮف ) او ( ﻋﻄﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ّ‬
‫وﺳﻠﻢ أنّ زﮐﺎه اﻟﻔﻄﺮ ﻣﻤّﺎ ﯾﻘﺘﺎت اﻟﺮّﺟﻞ و‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ّ‬
‫ﺻﻠﯽ ا‬ ‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ) رح ( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬وﻣﻦ ﺳﻨّﻪ رﺳﻮل ا‬
‫وأی ﻗﻮت ﮐﺎن اﻷﻏﻠﺐ ﻋﻠﯽ رﺟﻞ أدّ ی ﻣﻨﻪ زﮐﺎت اﻟﻔﻄﺮ ‪ / .‬اﻷم ج ‪ ۲‬ص ‪۷۲‬‬
‫ﻣﻤّﺎ ﻓﯿﻪ زﮐﺎه ‪ .‬ﻗﺎل ) اﻟﺸﺎﻓﻌﯽ ( ّ‬
‫از ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ از آن ) ﻗﻮﺗﯽ ( ﮐﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و از آن زﮐﺎت داده ﻣﯽ ﺷﻮد ) ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آن زﮐﺎت ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ( زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ‪ .‬ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬ﻗﻮت ﻏﺎﻟﺐ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ از آن زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب اﻟﻤﺠﻤﻮع ج‪ ۶ /‬ص‪ ۶۱ /‬ـ ‪ ۶۲‬ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﯿﻮه ﺟﺎﺋﺰ ﻣﯽ داﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ ۱‬ـ رأی ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ از ﻗﻮت ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪ ۲‬ـ ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ رأی اﻣﺎ م ﺷﺎﻓﻌﯽ در اﻷم ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ۳‬ـ در ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﻗﻮﺗﻬﺎ ﻣﺨﺘﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ واز ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬
‫ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ أﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری آن را رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ودر ﻫﻤﺎن آدرس رأی اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ ) رح ( اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻟﺴﻨﻪ ‪ .‬وﻗﺎل ﻓﯽ اﻟﻮﺟﯿﺰ‬
‫ﻗﺎل اﻟﻐﺰاﻟﯽ ﻓﯽ اﻟﻮﺳﯿﻂ ‪ :‬اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻮت اﻟﺒﻠﺪ وﻗﺖ وﺟﻮب اﻟﻔﻄﺮ ﻻ ﻓﯽ ﺟﻤﯿﻊ ّ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﻗﻮت اﻟﺒﻠﺪ ﯾﻮم اﻟﻌﯿﺪ ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﻗﻮت ﻣﺼﺮﻓﯽ در وﻗﺖ ﻓﻄﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ .‬ودر ﮐﺘﺎب اﻟﻮﺟﯿﺰ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪاز ﻗﻮت ﻏﺎﻟﺐ آن ﺷﻬﺮ در روز ﻋﯿﺪ ‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮ ‪ ،‬ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ و ﮐﺸﻤﺶ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ آﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻨﺪم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮدن ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ واﺟﺐ را از او ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫در آن زﻣﺎن در ﺑﯿﻦ ﺣﺒﻮﺑﺎت ‪،‬ﮔﻨﺪم از ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ ﻓﺘﻮی داده اﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﮔﻨﺪم ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻔﺮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮔﻨﺪم از ﺗﻤﺎم ﺣﺒﻮﺑﺎت از ﺟﻬﺖ ﻗﯿﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫اﻣّ ﺎ در اﯾﻦ ﻋﺼﺮ‬
‫ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮدن اﯾﻦ اﺻﻞ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ اﻣّ ﺎ ﻓﺘﻮی ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ زﻣﺎن وﻣﮑﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ رأی اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ در آن ﻋﺼﺮ ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارزش ﮔﻨﺪم در ﺑﯿﻦ ﺣﺒﻮﺑﺎت ـ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در ﻓﺘﻮای اﻣﺎم آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﻘﺮاء ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه از ﻓﺘﻮای‬
‫اﻣﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻣﺎم در اﯾﻦ زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﻘﺮاء ﻧﺎﻓﻊ ﺗﺮﺑﻮد‬
 ‫ً‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻗﻮت ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻣﺮدم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ در‬ ‫ﻓﺘﻮا ﻣﯽ دادﻧﺪ ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﺮﻧﺞ و ﮔﻨﺪم ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻮع آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﻘﺮاء ﻧﺎﻓﻊ ﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ ‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮ آﻧﺴﺖ از ﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ اﺳﺖ زﮐﺎت‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﻓﺘﻮای اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ ﻗﻮت را ﺑﺎﺑﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء داد ﻧﻪ ﻗﯿﻤﺖ آن را ‪.‬‬
‫اﻣّ ﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﯾﺰ ) رح ( ﻗﯿﻤﺖ ﻗﻮت را ﺑﻪ ﺟﺎی‬
‫زﮐﺎت از ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬و ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ) رض ( ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﺒﺎس را از ﯾﻤﻨﯿﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی زﮐﺎت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬و اﻣﺎم‬
‫اﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ) رح ( ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺣﺒﻮﺑﺎت اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ روح ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن ﺑﺮﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ وﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ آن را درﻗﺎﻟﺐ ﺷﻌﺎﺋﺮ) ﻧﻤﺎز‪ ،‬زﮐﺎت ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ّ‬
‫روزه و ﺣﺞ ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﯿﻢ ‪ ،‬واﮔﺮ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮدن را از ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻣﻨﻬﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﯽ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺷﻌﺎﺋﺮ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮﺳﯿﻢ ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮدی اداء ﻧﻤﻮدن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ واﺟﺐ را از ﻓﺮد ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ اﻣّ ﺎ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻫﺴﺖ در ﻧﻤﺎز ﻓﺮدی وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ ،‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﻃﺄ اﻣﺎم‬
‫ﻣﺎﻟﮏ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ :‬ان ِا ْﺑ ﻦَ ﻋُ ﻤَﺮَ ﮐَﺎنَ َﯾ ْﺒﻌَ ُﺚ َزﮐَﺎ َه ْاﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ اﻟَ ﻰ اﻟ ِﺬ ی ﯾُ ْﺠ ﻤَ ﻊُ ِﻋ ْﻨ َﺪ ُه َﻗ ْﺒ َﻞ ْاﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ ِﺑ َﯿ ْﻮ ﻣَ ْﯿ ِﻦ ا ْو َﺛ َﻼ َﺛ ٍﻪ ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪا اﺑﻦ ﻋﻤﺮ دو ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ از ﻋﯿﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ آن را ﺟﻤﻊ آوری ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻠﻪ و ﯾﺎ روﺳﺘﺎﺋﯽ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ وزﮐﺎت و ﺻﺪﻗﺎت ﺟﻤﻊ آ وری ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ در ﺑﯿﻦ‬ ‫ّ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ آﻧﺴﺖ در ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ؟‬

‫در ﮐﺘﺎب اﻷم ج ‪ ۲‬ص ‪ ۷۴‬آﻣﺪه اﺳﺖ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮ ﺷﺶ ﺻﻨﻒ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ ،‬و ﺳﻬﻢ ﻋﺎﻣﻠﯿﻦ و ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻟﻘﻠﻮب را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﯿﻦ‪ .‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺖ‬ ‫ْ‬ ‫اﻣّ ﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬وَ ُﻃﻌْ ً‬
‫ﺎﮐ ِ‬‫ﻤَﺴ ِ‬‫ﻤَﻪ ِﻟ ﻠ َ‬
‫ﻮﻫ ْﻢ ِﻓ ﯽ َﻫ َﺬا ْاﻟ َﯿ ْﻮ ِم ﻋَ ْﻦ ْاﻟ ْ‬
‫ﻤَﺴﺎﻟَ ِﻪ ‪ .‬وآﻧﻬﺎ ) ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ( را از در روز‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ودر ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ا ْﻏ ُﻨ ُ‬
‫ﻋﯿﺪ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﮐﻨﯿﺪ ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﺳﻬﻢ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎم اﺑﻦ ﻗﯿﻢ در زاد اﻟﻤﻌﺎد ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ) ص ( و اﺻﺤﺎب زﮐﺎت ﻓﻄﺮ را در ﺑﯿﻦ ﻓﻘﺮاء ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ :‬ﻋﻨﺪﻧﺎ أﻧﻪ ﻻ ﯾﺠﻮز إﺧﺮاﺟﻬﺎ إﻻّ ﻋﻠﯽ اﻟﻤﺴﺎﮐﯿﻦ ‪.‬‬ ‫و‬
‫اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ ۱‬ـ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‬
‫‪ ۲‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮ داود‬
‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ‬ ‫‪۳‬ـ اﻷم‬
‫اﻣﺎم ﻧﻮوی‬ ‫‪۴‬ـ اﻟﻤﺠﻤﻮع‬
‫ﺻﻨﻌﺎﻧﯽ‬ ‫‪۵‬ـ ﺳﺒﻞ اﻟﺴﻼم‬
‫اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ‬ ‫‪۶‬ـ ﻣﻮﻃﺄ‬
‫ﻗﯿﻢ‬
‫اﺑﻦ ّ‬ ‫‪۷‬ـ زاد اﻟﻤﻌﺎد‬
‫دﮐﺘﺮ زﯾﺪان‬ ‫اﻟﻤﻔﺼﻞ‬
‫ّ‬ ‫‪۸‬ـ‬
‫ﻣﺎوردی‬ ‫‪۹‬ـ اﻟﺤﺎوی اﻟﮑﺒﯿﺮ‬

‫‪ / ۶‬رﻣﻀﺎن ‪۱۴۲۸ /‬‬ ‫رﺋﻮف اﺻﻼح ﺟﻮ‬

‫‪#‬ﻓﻄﺮ‬ ‫‪#‬زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬ ‫‪#‬رﻣﻀﺎن‬ ‫‪#‬ﺣﮑﻢ زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‬

‫‪#‬ﻓﻄﺮﻳﻪ‬
 ‫ﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه‬

‫ﻧﺎﺷﻨﺎس‬
‫‪ ۸۶/۰۷/۱۵‬در ‪ ۳:۳۰‬ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ‬

‫ﺑﺎ ﺳﻼم ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ و آرزوی ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻃﺎﻋﺎت و ﻋﺒﺎدﺗﺘﻮن‬

‫ﺟﺪوﻟﯽ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ روز ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫اﮔﺮﭼﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﻠﯽ و ﻣﺮاﮐﺰ رؤﯾﺖ ﻫﻼل در ﺻﺪد ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮ آﻣﺪه اﻧﺪ اﻣﺎ اﻣﺴﺎل‬
‫ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ روال ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺎﻟﻬﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﻇﻬﺮ از ﺻﺪا و ﺳﯿﻤﺎ رؤﯾﺖ ﻫﻼل و آﻏﺎز ﻣﺎه‬
‫روزه داری ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺷﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ و رﻧﺠﺶ ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ داﺧﻠﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی رؤﯾﺖ ﻫﻼل ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻨﻮای ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﻤﺠﻮار‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل اﯾﻦ ﻣﺎه ﺑﺮوﻧﺪ و ﭘﺎﯾﺎﻧﺶ را ﻋﯿﺪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ‪.‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺟﺪوﻟﯽ ﻣﯽ‬
‫روﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺮدوخ روﺣﺎﻧﯽ آﻧﺮا ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻞ روﯾﺖ ﻫﻼل در رﻣﻀﺎن و دﯾﮕﺮ ﻣﺎه ﻫﺎی‬
‫ﻗﻤﺮی اراﺋﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ…‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﯽ ﺗﻮﻧﯿﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‬
‫‪http://www.sarpolzahab.blogfa.com/post-469.aspx‬‬