I

KRATAK SADRŽAJ

1. UVOD 1
2. DESKRIPTIVNA ANALIZA 23
3. OSNOVNI POJMOVI TEORIJE VEROVATNOĆA 63
4. SLUČAJNA PROMENLJIVA I
RASPOREDI VEROVATNOĆA 73
5. IZBOR UZORKA 109
6. UZORAČKI RASPOREDI 123
7. STATISTIČKO OCENJIVANJE 143
8. TESTIRANJE STATISTIČKIH HIPOTEZA 169
9. ANALIZA VARIJANSE 207
10. χ2 TEST 231
11. PROSTA LINEARNA KORELACIONA
I REGRESIONA ANALIZA 249
12. INDEKSNI BROJEVI 293
13. ANALIZA VREMENSKIH SERIJA 313
DODATAK: STATISTIČKE TABLICE T1
LITERATURA L1
INDEKS POJMOVA I1
II

DETALJAN SADRŽAJ
POGLAVLJE 1 UVOD 1
1.1 Nastanak i razvoj statistike 1
1.2 Predmet i značaj izučavanja statistike 4
1.3 Način statističkog istraživanjka i statističke zakonitosti 8
1.4 Primena računara u statistici 12
1.5 Statistički skup 13
1.6 Statističko obeležje 15
1.7 Parametar skupa i statistika uzorka 18

POGLAVLJE 2 DESKRIPTIVNA ANALIZA 24

2.1 Posmatranje, prikupljanje, sređivanje i obrada podataka 24
2.1.1 Metodi posmatranja i prikupljanja podataka 24
2.1.2 Sređivanje, grupisanje i obrada podataka 26
2.2 Prikazivanje podataka 26
2.2.1 Statističke serije 26
2.2.2 Statističke tabele 32
2.2.3 Grafičko prikazivanje statističkih podataka 34
2.2.3.1 Grafičko prikazivanje serija strukture 34
2.2.3.2 Grafičko prikazivanje vremenskih serija 38
2.3 Deskriptivne statističke mere 39
2.3.1 Mere centralne tendencije 41
2.3.1.1 Izračunate srednje vrednosti 41
Aritmetička sredina 41
Osobine aritmetičke sredine 43
Geometrijska sredina 44
2.3.1.2 Pozicione srednje vrednosti 45
Modus 45
Medijana 46
Kvartili 47
2.3.2 Mere disperzije 48
2.3.2.1 Apsolutne mere varijacije 49
Interval (razmak) varijacije 49
Interkvartilna razlika 50
Varijansa 51
Standardna devijacija 52
2.3.2.2 Relativne mere varijacije 54
2.3.3 Mere oblika rasporeda 55
2.3.3.1 Mere asimetrije 56
2.3.3.2 Pokazatelji zaobljenosti rasporeda 57
III

POGLAVLJE 3 OSNOVNI POJMOVI TEORIJE VEROVATNOĆA 63

3.1 Statistički eksperiment i prostor uzorka 65
3.2 Neke operacije sa slučajnim događajima 65
3.3 Različiti koncepti verovatnoće 66
3.3.1 Klasični koncept – verovatnoća a priori 67
3.3.2 Statistički koncept – verovatnoća a posteriori 68
3.3.3 Subjektivna verovatnoća 70
3.3.4 Aksiomatski pristup 70

POGLAVLJE 4 SLUČAJNA PROMENLJIVA I

RASPOREDI VEROVATNOĆA 73
4.1 Slučajna promenljiva 73
4.2 Raspored verovatnoća prekidne slučajne promenljive 77
4.3 Funkcija rasporeda prekidne slučajne promenljive 80
4.4 Očekivana vrednost i varijansa prekidne slučajne
promenljive 82
4.4.1 Očekivana vrednost prekidne slučajne promenljive 82
4.4.2 Varijansa prekidne slučajne promenljive 84
4.5 Modeli prekidnih rasporeda verovatnoće 86
4.5.1 Binomni raspored 88
4.5.2 Hipergeometrijski raspored 89
4.5.3 Poasonov raspored 90
4.5.4 Uniformni raspored 92
4.6 Raspored verovatnoće neprekidne slučajne promenljive 92
4.7 Normalan raspored 95
Osobine normalnog rasporeda 96
Značaj normalnog rasporeda u statističkoj analizi 99
Standardizovan normalan raspored 99

POGLAVLJE 5 IZBOR UZORKA 109

5.1 Uzorkovanje sa i bez ponavljanja 111
5.2 Neslučajni i slučajni uzorci 112
5.3 Neslučajni (namerni) uzorci 113
Pogodan uzorak 113
Uzorak zasnovan na subjektivnom sudu 114
Kvota uzorak 114
Uzorak dobrovoljnih odgovora 114
5.4 Slučajni uzorci 115
5.4.1 Prost slučajan uzorak 115
5.4.2 Kontrolisani slučajni uzorci 117
Stratifikovani uzorak 118
Klaster uzorak 118
Sistematski uzorak 119
5.5 Greške pri izboru uzora 120
Uzoračka greška 120
Neuzoračke greške 121
IV

POGLAVLJE 6 UZORAČKI RASPOREDI 123

6.1 Uzoračka distribucija aritmetičke sredine 123
6.2 Uzorački raspored statistike 131
6.3 Oblik uzoračkog rasporeda X
i Centralna granična teorema 132
6.4 Uzorački raspored proporcije 138

POGLAVLJE 7 STATISTIČKO OCENJIVANJE 143

7.1 Ocene i njihove osobine 144
7.1.1 Osobine ocena 146
Nepristrasna ocena 147
Efikasna ocena 148
Konzistentna ocena 149
Dovoljna ocena 150
7.2 Interval poverenja za aritmetičku sredinu skupa
μ kada je poznata standardna devijacija skupa σ 150
Izbor nivoa pouzdanosti 152
Ocenjivanje agregata 154
Pravilna interpretacija intervala pouzdanosti 155
7.3 Interval poverenja za aritmetičku sredinu skupa
μ kada nije poznata standardna devijacija skupa 155
Studentov t raspored 156
Broj stepeni slobode 157
Osobine Studentovog rasporeda 158
Interval poverenja za aritmetičku sredinu skupa μ 159
7.4 Interval pouzdanosti za proporciju populacije π 162
Ocena agregata 164

POGLAVLJE 8 TESTIRANJE STATISTIČKIH HIPOTEZA 169

8.1 Klasifikacija testova i izbor optimalnog testa 171
8.2 Postupak testiranja statističkih hipoteza 172
8.2.1 Postavljanje nulte i alternativne hipoteze 174
8.2.2 Greške pri testiranju i nivo značajnosti testa 177
8.2.3 Izbor testa 179
8.2.4 Logika statističkog testiranja hipoteza 181
8.2.5 p-vrednost 183
8.3 Testiranje hipoteze zasnovano na jednom uzorku 185
8.3.1 Testiranje hipoteze o aritmetičkoj sredini
osnovnog skupa 186
Z test 186
Studentov t test 189
8.3.2 Testiranje hipoteze o proporciji osnovnog skupa 191
8.4 Testiranje hipoteze zasnovano na dva uzorka 194
8.4.1 Testiranje hipoteze o jednakosti aritmetičkih
sredina dva skupa 195
Z test 195
Studentov t test 198
V

POGLAVLJE 9 ANALIZA VARIJANSE 207

9.1 Studentov t test u slučaju dva uzorka i analiza varijanse 207
9.2 Osnovni elementi eksperimentalnog plana 209
9.3 Jednofaktorska analiza varijanse 211
9.3.1 Nulta i alternativna hipoteza u jednofaktorskoj
analizi varijanse 211
9.3.2 Model analize varijanse sa jednim faktorom 214
9.3.3 Razlaganje ukupnog varijabiliteta 215
9.3.4 Pretpostavke i robusnost analize varijanse 217
9.3.5 Izračunavanje statistike testa u analizi varijanse 218
Logika jednofaktorske analize varijanse 218
Faktorska i rezidualna varijansa 220
Statistika F testa i Snidekorov F raspored 222

POGLAVLJE 10 χ2 TEST 231

10.1 Logika χ2 testa 232
10.2 χ2 raspored i vrste χ2 testa 233
10.3 Uslovi za primenu χ2 testa 235
10.4 Test prilagođenosti 236
10.5 Test nezavisnosti dva obeležja 239

POGLAVLJE 11 PROSTA LINEARNA KORELACIONA I

REGRESIONA ANALIZA 249
11.1 Funkcionalna i stohastička veza 250
11.2 Razlika između regresione i korelacione analize 252
11.3 Dijagram raspršenosti 253
11.4 Prosta korelaciona analiza 256
11.4.1 Koeficijent proste linearne korelacije 256
Testiranje značajnosti ocene koeficijenta
proste linearne korelacije 260
Interpretacija koeficijenta proste linearne
korelacije 262
11.5 Prosta linearna regresija 264
11.5.1 Jednačina prave linije i linija regresije 264
11.5.2 Prost linearni regresioni model 266
Karakteristike i pretpostavke regresionog modela 269
11.5.3 Ocenjivanje regresionog modela: metod
najmanjih kvadrata 271
Interpretacija i kvalitet ocena dobijenih
metodom najmanjih kvadrata 275
Gaus-Markovljeva teorema 276
11.5.4 Mere reprezentativnosti regresionog modela 277
Standardna greška regresije 279
Koeficijent determinacije 281
VI
11.5.5 Testiranje značajnosti regresione veze 283
11.5.6 Predviđanje vrednosti zavisne promenljive 285
Problemi ekstrapolacije u regresiji 285
11.5.7 Interval ocene prosečne vrednosti Y i
interval predviđanja individualne vrednosti Y 286

POGLAVLJE 12 INDEKSNI BROJEVI 293

12.1 Individualni indeksi 294
12.1.1 Izbor baznog perioda 297
12.2 Prosečna stopa rasta 298
12.3 Grupni indeksi 299
14.3.1 Metod srednjih vrednosti i metod agregata 300
14.3.2 Ponderisanje grupnih indeksa 302
12.4 Interpretacija i primena indeksnih brojeva 308

POGLAVLJE 13 ANALIZA VREMENSKIH SERIJA 313

13.1 Klasična dekompozicija vremenskih serija 314
13.2 Godišnje vremenske serije: trend i ciklična i
komponenta 317
13.2.1 Linearni trend 320
Ekstrapolacija trenda 323
13.2.2 Eksponencijalni trend 326
13.2.3 Ciklična komponenta 329
13.3 Mesečne i kvartalne vremenske serije:
sezonske varijacije 329
13.3.1. Izračunavanje sezonskih indeksa 329
13.3.2. Desezoniranje − otklanjanje sezonskih uticaja 335

DODATAK:
1. STATISTIČKE TABLICE
Tablica 1 Standardizovan normalan raspored T2
Tablica 2 Studentov t raspored T4
Tablica 3 Snidikorov F raspored T5
Tablica 4 χ2 raspored T9
2. LITERATURA L1
3. INDEKS POJMOVA P1