INDUSTRIJSKA I KOMUNALNA TERMOENERGETSKA POSTROJENJA –

PREDAVANJE BR. 6 prof. dr Branislav Savić

1. TOPLOTNI ZAHTEV ZA GREJANJE I KLIZNI DIJAGRAM

REGULACIJE TOPLOTNOG ZAHTEVA
1.1 TOPLOTNI ZAHTEV KOMUNALNOG GREJANJA

Toplotni zahtev komunalnog grejanja menja se u zavisnosti od spoljnjih atmosferskih

uslova, pre svega spoljne temperature vazduha, ali se i uticaj vetra mora uzeti u obzir
kada on utiče značajno na povećanje gubitaka toplote u zgradama. No, najčešće se
toplotni zahtev definiše samo sa promenom spoljne temperature vazduha, kao na sl. 1. Pri
tome se uspostavlja linearna zavisnost toplotnog zahteva sa spoljnom temperaturom uz
uslov konstantne projektne ambijentalne temperature u prostorijama (19oC) i koeficijenta
prolaza toplote kroz spoljne zidove zgrada.

Sl. 1 Promena toplotnog zahteva za grejanjem i sanitarnom toplom vodom u zavisnosti od

spoljne temperature

Za projekat sistema za grejanje neophodno je da se tačno zna trajanje određenih nivoa

toplotnih zahteva u sezoni grejanja. Zbog toga je potrebno poznavanje krive učestanosti
spoljnih temperatura za razmatrano lokalno područje komunalnog grejanja usrednjene u
dugogodišnjem vremenskom periodu - sl. 2.

Sl. 2 Učestanost spoljne temperature vazduha

Koristeći oba prethodna dijagrama može se definisati kriva kumulativnog trajanja

toplotnog zahteva koja se primenjuje kao kriterijumska karakteristika za projektovanje
sistema grejanja - sl. 3. Ova kriva zavisi od klimatskog područja.
INDUSTRIJSKA I KOMUNALNA TERMOENERGETSKA POSTROJENJA –
PREDAVANJE BR. 6 prof. dr Branislav Savić

Sl. 3 Kriva kumulativnog trajanja toplotnog zahteva

1.2 KLIZNI DIJAGRAM REGULACIJE TOPLOTNOG ZAHTEVA

Izbor načina regulacije toplotnog zahteva utiče značajno na uštedu energije u okviru
kombinovane proizvodnje. Na sledećim šemama su prikazana dva moguća rešenja za
regulaciju toplotnog zahteva u okviru sekundarnog ciklusa toplodalekovoda.

Sl. 4 Različite šeme sekundarnog ciklusa grejne vode

Prva šema pod A. je prvenstveno predviđena za kvantitativnu regulaciju toplotnog

zahteva promenom protoka grejne vode bz promene temperature odlazne grejne vode i
ona može da bude pogodna za velike dužine toplodalekovoda kada se smanjenjem
protoka pri manjim toplotnim opterećenjima od nominalnog postiže znatno smanjenje
utroška energije na pumpanje. Druga šema pod B: je pre svega namenjena za kvalitativnu
regulaciju toplotnog zahteva promenom temperatura, mada se može koristiti i u
kombinaciji sa promenom protoka grejne vode. U ovom slučaju klizni dijagram
regulacije toplotnog zahteva se dobija iz karakteristike razmenjivača toplote (u
podstanicama kod direktnog sistema grejanja, ili u izmenjivačkoj stanici kao veza između
primarnog i sekundarnog kruga grejanja kod indirektnog sistema grejanja) sa promenom
njegovih uslova rada.
INDUSTRIJSKA I KOMUNALNA TERMOENERGETSKA POSTROJENJA –
PREDAVANJE BR. 6 prof. dr Branislav Savić

Kod primene kvalitativne regulacije pri najmanjim toplotnim zahtevima ne ide se sa

temperaturom odlazne grejne vode ispod određene minimalne vrednosti, pa se za
najmanje toplotne zahteve regulacija ostvaruje promenom protoka - najefikasnije
promenom brzine cirkulacionih pumpi. Na sl. 5 je prikazan dijagram promene
temperatura odlazne i povratne grejne vode u odnosu na spoljnu temperaturu. Ovaj
dijagram je poznat u praksi kao klizni dijagram regulacije toplotnog zahteva.

Sl. 5 Klizni dijagram kvalitativne regulacije toplotnog zahteva

Na osnovu kliznog dijagrama regulacije toplotnog zahteva i dijagram kumulativnog

trajanja toplotnog zahteva može se definisati dijagram kumulativnog trajanja
temperaturskih režima grejne vode – sl. 6.

Sl. 6 Dijagram kumulativnog trajanja temperaturskih režima grejne vode

Izbor načina regulacije toplotnog zahteva, odnosno promene temperature pre svega
odlazne grejne vode, vrši se na osnovu tehnoekonomske (energetske i ekonomske)
optimizacije celog sistema za grejanje koji uključuje izvor, odnosno proizvodnju,
transport i potrošnju. Složenost izbora i potreba optimizacije se ogleda u činjenici da sa
jedne strane temperatura odlazne grejne vode treba da bude što niža da bi se proizveo
najveći rad u turbini parom koja se oduzimanja za potrebe zagrevanja grejne vode, a sa
druge strane treba da bude viša da bi se smanjio protok grejne vode radi smanjenja cene
toplovoda i gubitaka energije na pumpanje. Temperatura povratne grejne vode iz
projektnih razloga (gubici toplote u transportu, veće temperaturske razlike između
INDUSTRIJSKA I KOMUNALNA TERMOENERGETSKA POSTROJENJA –
PREDAVANJE BR. 6 prof. dr Branislav Savić

odlazne i povratne grejne vode, kao i iz razloga projektovanja grejnih tela) treba da bude
što niža.

1.3 KOEFICIJENT TOPLIFIKACIJE

Koeficijent toplifikacije, kojim se definiše stepen pokrivenosti maksimalnog toplotnog

zahteva od strane jedinice za kombinovanu proizvodnju energije, odnosno predstavlja
odnos projektnog toplotnog kapaciteta za grejanje jedinice TE-TO i maksimalnog
toplotnog zahteva potrošača. On je važna karakteristika za definisanjee kapaciteta
jedinice za kombinovanu proizvodnju energije, koja treba da bude predmet energetske i
ekonomske optimizacije. Uticaj koeficijenta toplifikacije na moguću uštedu primarne
energije goriva jedinice za kombinovanu proizvodnju energije je prikazan na dijagramu -
sl. 7.

Sl. 7 Ušteda primarne energije u funkciji koeficijenta toplifikacije

1.4 UTICAJ DUŽINE TOPLODALEKOVODA

Uticaj dužine toplovoda, odnosno rastojanja izvora od potrošača toplote, na smanjenje

uštede primarne energije je prikazan na dijagramu sl. 8.

Sl. 8 Uticaj rastojanja TE-TO na uštedu primarne energije za =0.5

Očigledno je da sa velikim rastojanjem izvora ušteda primarne energije se znatno

smanjuje i efekti kombinovane proizvodnje energije za veoma velike dužine toplovoda
mogu da se izgube.
INDUSTRIJSKA I KOMUNALNA TERMOENERGETSKA POSTROJENJA –
PREDAVANJE BR. 6 prof. dr Branislav Savić

Generalno se može reći da za manja rastojanja izvora od potrošača najpovoljnije je

primeniti kvalitativnu regulaciju toplotnog zahteva (konstantan protok grejne vode), a za
najveća rastojanja kvantitativnu regulaciju (konstantna temperatura odlazne grejne vode)
radi smanjenja velikog utroška energije na pumpanje, dok za srednja rastojanja može biti
najpovoljnija kombinovana regulacija.