Προς

Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας &

Σπηλαιολογίας Νότιας Ελλάδας

Κοιν. κ. Καραβάνα Δημήτριο, Δήμαρχο Υπάτης

Αθήνα, 7 Οκτωβρίου 2009

Αρ. Πρωτ. 11049

Θέμα:
Εξερεύνηση σπηλαίων Ανεμότρυπα και Τρύπα στην περιοχή Υπάτης και
Χαραγιόβρυσης στην περιοχή Λίχνου Δήμου Υπάτης.

ΕΠΙΣΥΝΑΠΤΟΝΤΑΙ

• Έκθεση Αποστολής
• Χαρτογράφηση
• Φωτογραφίες

Για την
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία

Πέλη Φιλιππάτου
Έφορος Αρχείου, Ε.Σ.Ε.

1
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Σπήλαιο ΑΝΕΜΟΤΡΥΠΑ, Α.Σ.Μ. 10023

Δήμος Υπάτης, Φθιώτιδα

GPS: Datum wgs84, alt. 429 Ν 38 52 065' Ε 22 14 109'

Στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου 2009 τα μέλη της Ε.Σ.Ε. Σωτήρης Ιωάννης, Καδδάς Παύλος,
Λαμπρακόπουλος Θωμάς, Θεοδώρου Κώστας επισκεφθήκαμε σπήλαια στην περιοχή της
Υπάτης στον Ν. Φθιώτιδος.

Είχε προηγηθεί η πρόσκληση από τον Δήμο Υπάτης και τον Δήμαρχο Κο Καραβάνα Δημήτριο.
Μετά το πέρας των διαδικασιών από την επιτροπή εξερευνήσεων της Ε.Σ.Ε. την ενημέρωση
της αρμόδιας Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας Σπηλαιολογίας και την επικοινωνία με την Κα
Ι.Αλεξοπούλου καθορίστηκε το συγκεκριμένο διήμερο για την έρευνα στο οποίο ο Κος
Δήμαρχος μας επιφύλασσε μία έκπληξη.

Στην Υπάτη φθάσαμε αργά το βράδυ της Παρασκεύης 25/09/2009 και διαμείναμε σε
ξενοδοχείο που είχε ήδη κανονιστεί από τον Δήμο.

Ιστορικό

Το Σάββατο ο Αντιδήμαρχος Κος Παπασταμούλης Βασίλης ο Κος Ζαπαντιώτης Ιωάννης

Δάσκαλος και Κος Σφήκας Γεώργιος Γεωλόγος (και υπεύθυνος για το Δημοτικό Πρόγραμμα
παρακολούθησης και εκμάθησης των άστρων) μας οδήγησαν στην Ανεμότρυπα.

Το όνομα της προέρχεται σύμφωνα με κάποιους από το ρεύμα αέρα που νοιώθεις στην
είσοδο της. Το Σπήλαιο έχει συνδεθεί στην νεώτερη λαϊκή παράδοση με ιστορίες για
μάγισσες για τις οποίες υπάρχουν αναφορές από την αρχαιότητα μέχρι τις αρχές του
προηγούμενου αιώνα.

Οι αναφορές που υπήρχαν στο αρχείο του Δήμου από το 1952 μας οδήγησαν στο
συμπέρασμα ότι υπάρχει πιθανότητα η ονομασία ανεμότρυπα να είχε δοθεί και σε άλλα
σπήλαια της περιοχής. Για το συγκεκριμένο σπήλαιο συμφωνεί με την ονομασία και ο
Προϊστάμενος της 24ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Δρ. Κακαβάς Γεώργιος.

2
Τοποθεσία

Βγαίνοντας από την Υπάτη με κατεύθυνση για Καπνοχώρι και μετά το Γυμνάσιο της περιοχής
στρίβουμε αριστερά σε ανηφορικό χωματόδρομο τον οποίο ακολουθούμε μέχρι ένα αριστερό
πέταλο μετά το οποίο υπάρχουν χαρακτηριστικά βράχια στα δεξιά του δρόμου.

Πάνω στο πέταλο και δεξιά ξεκινάει το μονοπάτι των Φαρμακίδων το οποίο μετά από πέντε
λεπτά σε οδηγεί στην Ανεμότρυπα.

Το Σπηλαιοβάραθρο βρίσκεται σε υψόμετρο 459 μέτρα και το στίγμα του σε WGS 84 είναι:
Ν 38 52 065' - Ε 22 14 109'

3
Περιγραφή

Πρόκειται για διάκλαση με δυο είδη πετρώματος. Το σκέλος της εισόδου με συνολικό μήκος 11
μέτρα αποτελείται από σαθρό πέτρωμα με λατύπες και η κυρίως διάκλαση από ασβεστόλιθο
καλυμμένο με σταλακτιτικό υλικό. Από το σημείο καθόδου μέχρι το βάθος μετρήθηκε με
μετροταινία 9 μέτρα.

Από το πρώτο σημείο καθόδου επιχείρησαν δύο σπηλαιολόγοι αλλά λόγω του πολύ μικρού
πλάτους της διάκλασης δεν μπόρεσαν να πατήσουν στο τέρμα.

Η κατεύθυνση είναι από Δύση προς Ανατολή.

Στην φωτογραφία της εισόδου από αριστερά προς τα δεξιά είναι ο Κος Παπασταμούλης ο Κος
Θεοδώρου ο Κος Λαμπρακόπουλος ο Κος Σφήκας και ο Κος Ζαπαντιώτης.

4
Σκαρίφημα

Μετρήσεις/Αποτύπωση: Σωτήρης Γιάννης

5
Φωτογραφίες

6
Επίσης στην περιοχή…

Επίσης έγινε σύντομη έρευνα στην περιοχή κοντά στο Σπ.Ανεμότρυπα πλησίον και κάτωθεν
της οποίας υπάρχουν τρία νεώτερα τεκτονικά σχίσματα στην ίδια διεύθυνση με την
Ανεμότρυπα με μικρό οριζόντιο βάθος και χωρίς σπηλαιολογικό ενδιαφέρον.

7
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Σπήλαιο ΤΡΥΠΑ, Α.Σ.Μ. 10025

Δήμος Υπάτης, Φθιώτιδα

GPS: Datum wgs84, alt. 715 Ν 38 51 322' Ε 22 13 605'

Κατά την διάρκεια της αποστολής στην Υπάτη ο Κος Καρβέλης συνταξιούχος καθηγητής
φιλολογίας, συγγραφέας και κάτοικος Καπνοχωρίου Υπάτης μας έδειξε το σπήλαιο Τρύπα.

Δυστυχώς είχε ήδη προγραμματιστεί η αναχώρηση μας και δεν προλαβαίναμε να το

προσεγγίσουμε.

Πριν την οργάνωση νέας αποστολής αποφασίσαμε να βρούμε το μονοπάτι για το

σπήλαιο ώστε να διευκολυνθεί η ομάδα.

Στις 01/10/2009 τα μέλη της Ε.Σ.Ε. Σωτήρης Γιάννης και Φύτιζα Ρόζα δοκιμάσαμε την
διαδρομή.

Τοποθεσία

Το σπήλαιο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του φαραγγιού που δημιουργεί το ρέμα Ξεριάς.

Μέσα από το Καπνοχώρι ακολουθούμε χωματόδρομο που οδηγεί στην Δυτική πλευρά του
φαραγγιού. Περνάμε παλιό πέτρινο σπίτι (το πατρικό του Κου Καρβέλη) και μετά στρίβουμε
αριστερά. Λίγο πιο κάτω ο δρόμος σταματάει και συνεχίζουμε με τα πόδια.

Η διαδρομή έχει απότομες σάρες και στο κατέβασμα και στο ανέβασμα και πρέπει να
περάσουμε δύο ρεματιές. Η υψομετρική διαφορά είναι περίπου 150 μέτρα. Αφού διασχίσαμε
και τα σημεία με πυκνή βλάστηση φθάσαμε στη ρίζα της απέναντι πλαγιάς.

Ένα σημείο της διαδρομής χρειάζεται εύκολη αναρρίχηση αλλά το λάθος μπορεί να αποβεί
μοιραίο από τον γκρεμό που παραμονεύει. Μετά από δύο ώρες βρισκόμαστε μπροστά στη
εντυπωσιακή είσοδο και ενώ ετοιμάζω τούς φακούς ακούμε μεγάλη φασαρία από το
εσωτερικό της.

Σίγουρα δεν το περιμέναμε και μάλλον ησυχάσαμε βλέποντας έναν τράγο να βγαίνει
τρέχοντας από μέσα. Δεν ξέρω ποιός τρόμαξε πιο πολύ εμείς ή ο τράγος.

Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο 715 μέτρα και το στίγμα του σε WGS84 ΜΕΤΡΙΚΟ είναι :

Ν 38 51 322' - Ε 22 13 605'
8
Περιγραφή

Μπαίνοντας στο εσωτερικό του σπηλαίου είχαμε στο μυαλό μας την διήγηση του Κου Καρβέλη
για την μάχη που είχε λάβει μέρος στην περιοχή κατά τον εμφύλιο πόλεμο αλλά το μέγεθος του
σπηλαίου μας συνεπήρε.

Μετρώντας με βήματα υπολόγισα πάνω από 80 μέτρα βάθος. Το πλάτος και το ύψος σε
κάποια σημεία είναι πάνω από 15 μέτρα.

Υπάρχει σταλακτιτικός διάκοσμος και υπάρχει και βάραθρο στο τέλος του σπηλαίου για να
μην έχω άλλη επιλογή από το να ξαναπάω.

Υπάρχουν ίχνη από κεραμικά και μέσα στο σταλακτιτικό υλικό και στο δάπεδο. Χωρίς να είμαι
ειδικός πιστεύω ότι ήταν από διαφορετικές περιόδους. Υπάρχουν πολλές νυχτερίδες και
περίεργοι σχηματισμοί στον διάκοσμο πιθανότατα από την διάβρωση που έχει προκαλέσει το
γουανό (περιττώματα νυχτερίδων).

Το πιο σημαντικό νομίζω ότι είναι ένα κομμάτι μάλλον απολιθωμένο οστό (βαρύ σαν πέτρα)το
οποίο ήταν ανοιγμένο στη μέση για να φάει κάποιος το μεδούλι.

9
Μετά την φωτογράφιση τα αντικείμενα επανατοποθετήθηκαν με προσοχή στην αρχική τους
θέση.

Κοντά στο σπήλαιο Τρύπα υπάρχουν και άλλα σπήλαια τα οποία θέλουν καθαρά
αναρριχητική προσέγγιση και μας περιμένουν.

ΣΥΜΠΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ

Στις 14/11/2009 στις 09.30 το πρωί ξεκινήσαμε την πορεία για το Σπήλαιο. Νωρίτερα είχε
προηγηθεί ο έλεγχος και ο καταμερισμός του εξοπλισμού ώστε να υπάρχουν τα πάντα χωρίς
να χρειαστεί να μεταφερθεί κάτι διπλό και να έχουν όλοι μερίδιο στο βάρος του κοινών
υλικών. Στην έρευνα συμμετείχαν οι Λιακόπουλος Ηλίας Αρχαιολόγος της Εφορείας
Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Ν.Ελλάδος και μέλος της Ε.Σ.Ε., Γεωργιάδης
Γιάννης μέλος της συντονιστικής επιτροπής της ομάδας σπηλαιοδιάσωσης, Γκαρλαούνη Χαρά
Γεωλόγος, Λαμπρακόπουλος Θωμάς μέλος της Ε.Σ.Ε., Σωτήρης Ευάγγελος Φοιτητής και
Σωτήρης Γιάννης μέλος της Ε.Σ.Ε.

Λόγω του βάρους που μεταφέραμε ο χρόνος προσέγγισης που χρειάστηκε ήταν
περισσότερος από τον προγραμματισμένο.

Η διάσχιση των ορμητικών χειμάρρων ήταν μια επιπλέον καθυστέρηση. Η ασφάλιση σε

απότομα σημεία της διαδρομής κρίθηκε απαραίτητη λόγω του φορτίου που έπρεπε να
μεταφερθεί.

Ο τράγος όπως αποδείχτηκε ήταν άγρια γίδα αλλά ήταν εκεί και μας περίμενε.

10
Μετά την πρώτη επαφή με το σπήλαιο όλοι επιταχύναμε για να προλάβουμε όσο το δυνατό
περισσότερα.

Ο Κος Λιακόπουλος μετά από εξέταση των επιφανειακών ευρημάτων κατέληξε στο ότι το
σπήλαιο έχει αρχαιολογική αξία και μας δήλωσε ότι θα συντάξει ο ίδιος τις επόμενες μέρες
σχετική αναφορά για τα αρχαιολογικά ευρήματα στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-
Σπηλαιολογίας Ν.Ελλάδος .Για τον λόγο αυτό δεν θα κάνω καμία εικασία για το απώτατο
παρελθόν του Σπηλαίου.

Ο Κος Γεωργιάδης παράλληλα με την φωτογράφηση βοήθησε με το αρμάτωμα του

σπηλαίου.

Η Κα Γκαρλαούνη μετά από πρόχειρο έλεγχο ανακάλυψε απολιθώματα στα τοιχώματα του
σπηλαίου. Ο απολιθωματοφόρος ασβεστόλιθος του σπηλαίου σε μερικά σημεία είναι τόσο
σαθρός από την επίδραση του γουανό ώστε να είναι αδύνατο το αρμάτωμα.

Το βάραθρο στο τέλος του σπηλαίου παρά το εντυπωσιακό στόμιο είχε συνολικό βάθος
λιγότερο από 15 μέτρα.

Στο βάθος του και περιμετρικά υπάρχουν έξι κοιλώματα βάθους έως 4 μέτρα και μήκους έως 7
μέτρα. Το ένα εξ' αυτών διακλαδίζεται σε τρείς υποθαλάμους δημιουργώντας έναν μικρό
λαβύρινθο.

Το δάπεδο του βαράθρου είχε απίστευτες ποσότητες γουανό και για το λόγο αυτό ήταν
αδύνατη η περαιτέρω έρευνα για συνέχειες.

Η διαμόρφωση των τοιχωμάτων θύμιζε διάβρωση από νερά και περιμέναμε μεγάλη συνέχεια
την οποία δεν ανακαλύψαμε .

Δεν είναι όμως απίθανο οι περίεργοι σχηματισμοί στον ασβεστόλιθο να προήλθαν

μακροπρόθεσμα από την αθροιστική διάβρωση του γουανό και της υγρασίας .

Η γεωλόγος της παρέας μας θα προσπαθήσει να βρει στοιχεία που θα βοηθήσουν να έχουμε
μία άποψη για τον ρυθμό διάβρωσης του εδάφους στην περιοχή και για τη θέση του σπηλαίου
σε σχέση με την κοίτη του ρέματος.

Νωρίς το απόγευμα προχωρήσαμε στο μάζεμα των υλικών και στην αναχώρηση. Το σκοτάδι
μας βρήκε στην μέση της διαδρομής και χάσαμε για λίγο το ανύπαρκτο μονοπάτι
ολοκληρώνοντας την μέρα με νυχτερινή πορεία.

Μετά από έντεκα ώρες από την αναχώρηση φθάσαμε πάλι στα οχήματα.

Θέλω να ευχαριστήσω όλα τα άτομα που πήραν μέρος σε αυτή την δύσκολη έρευνα διότι με
τα υλικά τους τις γνώσεις τους την εμπειρία τους την υπομονή τους και την απίστευτα καλή
τους διάθεση είχε αίσιο αποτέλεσμα αυτή η έρευνα.

Το οικονομικό βάρος της αποστολής μοιράστηκε εξίσου σε όλους.

11
Για την διεξαγωγή της ενημερώθηκε η επιτροπή εξερευνήσεων της Ε.Σ.Ε. το Δ.Σ. και οι
αρμόδιοι φορείς.

Το βράδυ είχε επίσκεψη σε τοπικό χάνι και την επομένη το πρωί λουτρό στις Θερμοπύλες.

Φωτογραφίες

12
13
14
Αξιοσημείωτο είναι το παρακάτω εύρημα

15
16
Φωτογραφίες από την συμπληρωματική εξερεύνηση

17
18
19
 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Σπήλαιο Χαραυγιόβρυση, Α.Σ.Μ. 10024

Λύχνος, Δήμος Υπάτης, Φθιώτιδα

GPS: Datum wgs84, alt. 715 Ν 38 51 690' Ε 22 12 230'

Τοποθεσία

Το Σάββατο μετά την επίσκεψη μας στο Σπήλαιο Ανεμότρυπα ο Κος Αντιδήμαρχος με οδηγό
τον Κο Σακκά Δημήτριο μας οδήγησαν στο Σπήλαιο Χαραυγιόβρυσης.

Συνεχίζοντας από την Υπάτη φθάνουμε στο χωριό Λύχνος. Από εκεί στρίβουμε αριστερά προς
Καστανιά. Λίγο μετά την έξοδο του χωριού μπαίνουμε αριστερά σε δασικό δρόμο την έναρξη
του οποίου σηματοδοτεί παρεκκλήσι ο δρόμος οδηγεί στην Χαραυγιόβρυση .Λίγο πάνω από
το σημείο συλλογής νερού στην ρίζα ενός μεγάλου πλάτανου βρίσκεται η είσοδος του μικρού
σπηλαίου.

Η καταγραφή του στίγματος έγινε πίσω από τον πλάτανο σε τσιμεντένιο φρεάτιο υδάτων διότι
ήταν το μόνο κοντινό σημείο που δεν είχε σκιά από την απίστευτα πυκνή βλάστηση του
μαγικού Βουνού της Οίτης.

Περιγραφή

20
Το Σπήλαιο είναι οριζόντιο και μετά την στενή είσοδο υπάρχει θάλαμος με μέγιστο ύψος 2,5
μέτρα. Στην συνέχεια στενεύει αρκετά ώστε δεν ήταν δυνατή η περαιτέρω εξερεύνηση. Το
συνολικό μήκος φθάνει τα 9 μέτρα. Δεν υπήρχαν ίχνη οστών ούτε κεραμικών που να
προδίδουν ανθρώπινη παρουσία. Ήταν εμφανής η παρουσία τρωγλόφιλων εντόμων.

Παρά το μικρό μέγεθος του Σπηλαίου τα τοιχώματα του είναι στολισμένα με σταλακτιτικό
υλικό.

Βρίσκεται σε ύψος 715 μέτρα και το στίγμα σε WGS 84 Μετρικό είναι:

Ν 38 51 690'

Ε 22 12 230'

Σκαρίφημα

Μετρήσεις/Αποτύπωση: Σωτήρης Γιάννης

21
Φωτογραφίες

22
23
Η Μαγεία στην Ιστορία στην Τέχνη και στην Παράδοση

Το απόγευμα του Σαββάτου είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε τις αναφορές και τις
παρουσιάσεις από διακεκριμένους επιστήμονες σε θέματα σχετικά με την Μαγεία στην ιστορία
στην Τέχνη και στην Παράδοση. Την Ημερίδα είχε οργανώσει ο Δήμαρχος σε συνεργασία με
την 24η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Ημερών
Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2009.

Ήταν πραγματική έκπληξη για όλους μας να ακούσουμε τόσο σπουδαίους επιστήμονες όσο
και τα όσα μάθαμε στην ημερίδα.

Την Κυριακή με οδηγό τον ακούραστο Αντιδήμαρχο πήγαμε στο χωριό Πύργος όπου και
υπήρχαν αναφορές για 4 σπήλαια.

Δυστυχώς στο δρόμο για το πρώτο το όχημα μας έπαθε σοβαρή βλάβη και
υποχρεωτικά ξεκίνησε η αναχώρηση.

Κατά την επιστροφή εκμεταλλευόμενοι πληροφορία που συνέλεξε ο Π. Καδδάς εντοπίσαμε με

τη βοήθεια του Κου Καρβέλη την θέση μεγάλου σπηλαίου το οποίο κατά δήλωση του είχε
επισκεφθεί και ο Κος Πετρόχειλος.

Η περιοχή έχει μεγάλο σπηλαιολογικό ενδιαφέρον και πρέπει να οργανωθούν κι' άλλες
αποστολές.

Πρέπει να ευχαριστήσω θερμά τον Δήμαρχο Κο Καραβάνα και όλους όσους

προαναφέρθηκαν όχι μόνο για την άψογη φιλοξενία διαμονή και διατροφή αλλά και για την
φιλία που μας έδειξαν και για το πάθος και την αγάπη για τη περιοχή τους την οποία μας
μετέδωσαν.

Υπεύθυνος Αποστολής

24
 Σωτήρης Γιάννης

25