Νεκροταφείο Ποταμού1

Στην περιοχή του Ποταμού, άλλοτε γνωστή με το όνομα Χοχλακιάς ή Κουκουναρές,

του Αγίου Νικολάου εκτεινόταν κατά την ύστερη αρχαιότητα ένα από τα τρία
νεκροταφεία της αρχαίας Καμάρας. Οι ανασκαφικές δραστηριότητες στη
συγκεκριμένη θέση, η οποία τοποθετείται μέσα και γύρω από τον σημερινό
ξεροπόταμο, με το όνομα Ποταμός, έχουν αποδώσει τα τελευταία χρόνια τα μέγιστα,
δημιουργώντας αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τον πληθυσμό και το βιοτικό
επίπεδο της αρχαίας πόλης. Κατά κοινή ομολογία στην κοίτη του Ποταμού, ο οποίος
σήμερα εκβάλλει στον κόλπο του Μιραμπέλλου, στα νότια του Αγίου Νικολάου,
τοποθετείται το εν λόγω νεκροταφείο. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, όμως, είναι
πως ο χείμαρρος αυτός κατεβάζει εποχικά νερό από το Οροπέδιο του Λασιθίου και
διαχρονικά κάλυψε τις ταφές διατηρώντας τες ως επί το πλείστων στην αρχική τους
κατάσταση, προστατευμένο από άμεσους κινδύνους και την άρωση του εδάφους από
τους αγρότες.2 Ακόμα και σήμερα είναι φανερό ότι κάποτε η ροή του ποταμού είχε
αλλάξει τεχνητά, καθώς η περιοχή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων,
πλημμύριζε και κατέστρεφε τις καλλιέργειες. Τυχαία κατά καιρούς εμφανίζονται
σποραδικά τάφοι ή επιτύμβιες επιγραφές, αλλά και διάφορα ευρήματα από
περισυλλογές, οι οποίες επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός εκτεταμένου νεκροταφείου
τα όρια του οποίου δεν είναι διακριτά.
Πριν την έναρξη των ανασκαφικών εργασιών στην περιοχή, στις περιγραφές του
Αρχαιολογικού Δελτίου, μπορεί κανείς να εντοπίσει τυχαία ευρήματα, που
επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μιας ταφικής περιοχής. Από τη δεκαετία του 60΄ έως και
σήμερα έχουν εντοπιστεί πάνω από 150 τάφοι, από τους οποίους οι περισσότεροι
άνηκαν σε δύο τύπους, τους απλούς λακκοειδείς και τους κεραμοσκεπείς καλυβίτες.
Πράγματι το 1967 βρέθηκε στη θέση Ποταμός ένας ρωμαϊκός αμφορέας, προφανώς
από κατεστραμμένο τάφο, ενώ την ίδια χρονιά βρέθηκαν διάσπαρτα δύο ληκύθια και
ένας αρύβαλλος. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και ο επιτύμβιος ενεπίγραφος κυβόλιθος,
πιθανώς του 1ου αιώνα π.Χ.,3 που περισυνελέγησε το 1968 επί της διαβρωθείσης
όχθης του ξεροπόταμου, καθώς και τέσσερις αμφορείς, εκ των οποίων οι τρεις είναι
οξυπύθμενοι. Στην δοκιμαστική τομή που πραγματοποιήθηκε εκεί ευρέθη η
1
C. Barker, ”Rhodian Amphorae From Cyprus: A Summary of the evidence and the issues”, in: M.
Lawall & J. Lund (eds), The Transport Amphorae and Trade of Cyprus (Aarhus 2013) 101-110
2
Δαβάρας 1987, 130.
3
ΚρητΧρον 21 (1969), σ. 53Υ ΑΕ 1980, σ. 35-36.
ορθογώνια βάση της στήλης και περαιτέρω μια πτωχή σε ευρήματα κεραμοσκεπής
ταφή.4 Παρόμοια περίπτωση ανασκάφτηκε από τον Κωστή Δαβάρα, το 1971-1972,
έναντι της οικίας επί της οδού Λατούς 27, δύο κεραμοσκεπής τάφοι, οι οποίοι
βρέθηκαν, κατά τις εργασίες εκσκαφής των θεμελίων του οικοπέδου του ιερέα
Καροφυλλάκη Εμμ.. Οι ταφές, βρισκόντανε σε βάθος 2 μέτρων, 5 από την τότε
επιφάνεια του εδάφους, ενώ επίσης περισυνελλέγησαν μια ακεραία κέραμος, μία
πυξίδα, ένα ληκύθιο και τέσσσερις οξυπύθμενοι αμφορείς ακόσμητοι. Την ίδια
χρονική περίοδο, από την ίδια περιοχή παραδόθηκε και ένας σφαιρικός αμφορέας της
Ρωμαϊκής εποχής,6 ακόσμητος, μετά κυλινδρικών υπερυψωμένων λαβών, ενώ πρέπει
επίσης να σημειωθεί, πως στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Παπαδούλη Εμμ., επί της οδού
Λατούς 16, αποκαλύφθηκε ένας άγνωστος αριθμός ρωμαϊκών τάφων.7
Το 1978, ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων Κωστής Δαβάρας, ανέσκαψε μια συστάδα
τάφων, σε μία θέση περίπου 100 μέτρα δυτικά από το μικρό γεφυράκι, το οποίο
τοποθετείται ακριβώς στη συμβολή των οδών Κωνσταντίνου Καραμανλή και
Λατούς.8 Ερευνήθηκαν 21 τουλάχιστον ταφές του 1ου αιώνα μ.Χ. μέσα στην κοίτη
του ξεροποτάμου. Στη σωστική ανασκαφή αποκαλύφθηκαν, πέντε κεραμοσκεπείς
καλυβίτες τάφοι και δεκαπέντε απλοί λακκοειδείς τάφοι, με ακανόνιστα περίπου
ελλειψοειδή περιγράμματα, καθώς και μία χτιστή, εν μέρει ταφή. Οι ταφές βρέθηκαν
σε πολύ μικρό βάθος, στο λασπώδες έδαφος, κάτω από τη σημερινή κοίτη του
ποταμού και ήταν συνήθως παράλληλοι μεταξύ τους, με ποικίλο προσανατολισμό.
Να σημειωθεί πως σχεδόν όλες ταφές οι κεφαλές των νεκρών συχνά αναπαύονταν σε
μια πέτρα ή ένα αγγείο και ήταν κάπως ανορθωμένες, ενώ τα χέρια κατά κανόνα
ακουμπούσαν γύρω στην ηβική χώρα. 9
Τάφος 1.
Ο λακκοειδής τάφος αυτός ήταν ένα απλό όρυγμα μιας γυναικείας ταφής,
προσανατολισμένος περίπου από τα Βορειοδυτικά προς τα Νοτιοανατολικά, με
τελείως ακαθόριστα τα όριά του. Η κεφαλή της νεκρής, τοποθετήθηκε προς τα
Βορειοδυτικά και αναπαυόταν πάνω σε ένα μεγάλο θαλάσσιο ή ποτάμιο βότσαλο,
ενώ το σώμα της ήταν ανορθωμένο, με το σαγόνι στο στήθος. 10 Στο δεξί χέρι, που

4
Αλεξίου 1969, 404. ΠΑΕ 1977, 491 κέ. , πίν. 250α-β.
5
ΠΑΕ 1971. σ. 301.
6
αριθ. Ευρ. 2377.
7
Δαβάρας 1977, 645.
8
Δαβάρας 1987, 130.
9
Δαβάρας 1985, 388-389.
10
Δαβάρας 1987, 132.
σωζόταν σε καλή κατάσταση, η νεκρή κρατούσε ένα δισκοειδές χάλκινο κάτοπτρο,
χωρίς λαβή.11 Στα κοσμήματα-κτερίσματα της νεκρής περιλαμβάνονται ένας
μικροσκοπικός ελλειψοειδής δακτυλιόλιθος από σάρδιο και χρυσό, ο οποίος ήταν
τοποθετημένος στο αριστερό χέρι, με παράσταση στεφανωμένου Απόλλωνος, καθώς
ζεύγος χρυσών συρμάτινων αγκιστροειδών ενωτίων, διακοσμημένα με χάντρες από
φαγεντιανή.12 Ανάμεσα στα κτερίσματα ήταν και διάφορα χάλκινα αντικείμενα, όπως
μια λεκάνη, μία πλεχτή αλυσίδα που διατηρείται εξαιρετικά, και επίσης μια επένδυση
κλειδαριάς, με έκτυπη στιγμωτή διακόσμηση, μαζί με άλλα χάλκινα στοιχεία, τα
οποία αποτελούσαν εξαρτήματα μιας ξύλινης κίστης που δεν έχει διασωθεί. 13 Σε
διάφορες θέσεις γύρω από το σώμα βρέθηκαν και διάσπαρτα τμήματα αγγείων.
Τάφος 2.
Ο λακκοειδής τάφος 2, μήκους 1,67 μέτρα, ήταν παράλληλος και σύγχρονος με τον
προηγούμενο.14 Η ταφή ανήκε επίσης σε μια γυναίκα όπως φανερώνεται από το
χάλκινο δισκοειδές κάτοπτρο, με λαβή, δίπλα στο δεξί χέρι. Στην οξειδωμένη
επιφάνειά του αποτυπώθηκαν ίχνη υφάσματος. 15Και στον τάφο αυτό βρέθηκαν ένα
ζεύγος χρυσών συρμάτινων αγκιστροειδών ενωτίων. Στο αριστερό χέρι υπήρχαν δύο
χρυσοί δακτύλιοι. Ο πρώτος, με ιδιαίτερα προσαρμοσμένη τετράγωνη σφενδόνη, είχε
χάσει το λίθο του, ο δεύτερος όμως είχε δύο δακτυλιόλιθους σε διπλή σφενδόνη από
φατή υαλόμαζα, με ταινία ελισσόμενη στο διάκενο και παράσταση σκύλου και
άγκυρας.16 Ένα χάλκινο νόμισμα στο στόμα, της εποχής του Βεσπασιανού (69-79
μέτραΧ.), αποτέλεσε το Χαρώνειο νόμισμα.17 Δίπλα στο πόδι βρέθηκε ένα χάλκινο
λεβητοειδές τριποδικό αγγείο, και ένας υστεροροδιακός οξυπύθμενος αμφορέας. 18
Μία ξύλινη κίστη ανάλογη με εκείνη του προηγούμενου τάφου φαίνεται ότι υπήρχε
και εδώ, όπως φανερώνουν ορισμένα χάλκινα στοιχεία της που διατηρήθηκαν. 19
Ανάμεσα στα κτερίσματα ήταν και διάφορα ειδώλια, όπως το ειδώλιο που παριστάνει
την Αφροδίτη πάνω σε χήνα, μία περιστερά, ένας μεγάλος πήλινος ανθορόδακας με
ζεύγος οπών ανάρτησης, ένα πήλινο ειδώλιο, σύμπλεγμα Διονύσου και γυμνού
Σατύρου, καθώς και διάφορα αγγεία, όπως ένα ακέραιο δίωτο κύπελλο και μια
11
Δαβάρας 1987, 135.
12
Δαβάρας 1987, 133-134· Πρβλ. R. A. Higgins, Greek and Roman Jewellery, 1961, σ. 184 πίν. 54 Η.
13
Δαβάρας 1987, 138-139.
14
Δαβάρας 1987, 139.
15
Δαβάρας 1987, 149.
16
Δαβάρας 1987, 148.
17
Δαβάρας 1987, 150.
18
Δαβάρας 1987, 140.
19
Δαβάρας 1987, 148.
μόνωτη χύτρα.20 Από τα πιο ενδιαφέροντα κτερίσματα ήταν και τα οχτώ μικρά πήλινα
προσωπεία, με παράσταση γυναικών και ενός Σατύρου τοποθετημένα γύρω στα πόδια
της νεκρής.21
Τάφος 3.
Ο λακκοειδής τάφος βρέθηκε στα Νοτιοανατολικά της ταφής 2, σε απόσταση περίπου
0,70 μέτρα. Τα οστά του νεκρού διατηρήθηκαν σε καλή κατάσταση, εκτός του
κρανίου, το οποίο ήταν τοποθετημένο προς Ανατολή και σε σημείο υψηλότερο από
το υπόλοιπο σώμα. Ο νεκρός ήταν ξαπλωμένος σε μήκος 1,70 μέτρα, ύψος πού
πρέπει να αντιστοιχεί κατά προσέγγιση στο ανάστημα του εν ζωή. 22 Στο στόμα του
βρέθηκε ένα αργυρό νόμισμα της Κρήτης, ως ρωμαϊκής επαρχίας επί Καλιγούλα (37-
41 μ.Χ.).23 Ένας ροδιακός αμφορέας με γωνιώδεις λαβές είχε τοποθετηθεί πλάγια
πάνω στο δεξί ισχίο του νεκρού, ενώ ανάμεσα στο δεξί βραχίονα και το πλευρό
βρέθηκαν δύο στενόμακρα μυροδοχεία (δακρυδόχες) από πράσινο γυαλί, τα οποία
είχαν τοποθετηθεί
παράλληλα, με το στόμιο προς την κεφαλή. 24 Σύμφωνα με το Δαβάρα, ο τάφος ανήκε
μάλλον σε έναν αθλητή, όπως αποκαλύπτουν τα δύο χάλκινα κτερίσματα, μία
στλεγγίδα με έντυπη επιγραφή στη λαβή, και ένας αμφοροειδής αρύβαλλος, με
δισκοειδές πώμα που συνδεόταν με αλυσίδα σε μία από τις λαβές.25
Τάφος 4.
Η λακκοειδής ταφή 4 ήταν παράλληλη με την προηγούμενη και βρισκόταν σε
απόσταση μόνο μισού μέτρου στα Βορειοδυτικά. Ο νεκρό με διατηρημένα οστά
εκτεινόταν σέ μήκος 1,70 μέτρων, με την κεφαλή να γέρνει προς τα δεξιά, ενώ τα
χέρια του είχαν τοποθετηθεί στην ηβική χώρα.26 Τα μοναδικά ευρήματα που
διασώθηκαν από την ταφή ήταν δύο πολύ κατεστραμμένοι οξυπύθμενοι αμφορείς
στην αριστερή κνήμη του νεκρού και ένα γυάλινο μυροδοχείο τοποθετημένο πάνω
στο στομάχι του νεκρού, με το στόμιο να κοιτάει προς την κεφαλή του
αποθανόντος.27
Τάφος 5.
20
Δαβάρας 1987, 140-143.
21
Δαβάρας 1987, 143-147.
22
Δαβάρας 1987, 157.
23
Δαβάρας 1987, 160·Πρβλ. Svoronos, Numismatique de la Crète ancienne, 1890, σ. 335, αριθ. 4, πίν.
32, 4.
24
Δαβάρας 1987, 158.
25
Δαβάρας 1987, 159-160.
26
Δαβάρας 1987, 165.
27
Δαβάρας 1987, 166.
Ο λακκοειδής τάφος 5 ήταν παράλληλος με τον προηγούμενο και βρισκόταν σε
απόσταση 0,30 μέτρα προς τα Βορειοδυτικά. Ο νεκρός εκτεινόταν σε μήκος περίπου
1,50 μέτρα. Η κεφαλή έγερνε προς τα αριστερά, ενώ τα χέρια του, με τους αγκώνες
να εκτείνονται ελαφρά προς τα έξω, ακουμπούσαν στο έδαφος δίπλα στην περιοχή
των γλουτών.28 Στο αριστερό χέρι βρέθηκε ένας αργυρός δακτύλιος με μεγάλη
ελλειψοειδή σφενδόνη και στο στήθος ένα πήλινο ατρακτόσχημο μυροδοχείο.29
Τάφος 6.
Ο κεραμοσκεπής τάφος, πιθανότατα μιας γυναικείας ταφής, ήταν παράλληλος με τον
τάφο 1 και είχε μήκος 1,90 μέτρα και πλάτος 0,80, ενώ το ύψος του έφτανε τα 0,40
μέτρα. Η στέγη είχε σε κάθε πλευρά τέσσερις κεράμους στρωτήρες και στα
ενδιάμεσα καλυπτήρες. Ένας κάθετος στρωτήρας έκλεινε το άνοιγμα προς τη μεριά
της κεφαλής, ενώ τα πόδια του νεκρού βρέθηκαν ακάληπτα. 30 Στο στόμα του νεκρού
είχε τοποθετηθεί ένα αργυρό νόμισμα του 1ου αιώνα μ.Χ..31 Τέσσερα γυάλινα
μυροδοχεία ήταν τοποθετημένα γύρω από τον αριστερό ώμο, με τα στόμια προς τα
κάτω.32 Στα πήλινα κτερίσματα του τάφου περιλαμβάνονται μια ρηχή μαγειρική
λοπάδα από ημιαπολεπισμένη αρρετινή γη στο δεξί της χέρι, μία δίωτη χύτρα, την
οποία είχαν στηρίξει ψηλά σε «περίοπτη θέση» πάνω σε ένα λίθο ανάμεσα στους
μηρούς, ένας αμφορίσκος δίπλα στη δεξιά κνήμη, καθώς και ένα άλλο αγγείο δίπλα
στο αριστερό χέρι.33 Δίπλα στη δεξιά κνήμη, εκτός από δύο σφαιρικές γυάλινες
χάντρες, βρέθηκε και ένα κομμάτι από καλά λειασμένη κίσηρη. Ένας χρυσός
ελλειψοειδής δακτυλιόλιθος από σάρδιο, με παράσταση σκύλου που αρπάζει ένα
λαγό που τρέχει και ένα τμήμα δακτυλίου πού σώζει μόνο τη σφενδόνη,
συγκαταλέγονται στα κτερίσματα της εν λόγω ταφής.34
Τάφος 7.
Ένας κεραμοσκεπής παιδικός τάφος, ο οποίος τοποθετείται στα Βόρεια του τάφου 2,
αλλά προσανατολισμένος από τα Βορειοανατολικά προς τα Νοτιοδυτικά, με μήκος
1,40 μέτρα, πλάτος 0,52 μέτρα και ύψος 0,46 μέτρα. Σε κάθε πλευρά υπήρχαν απο
τρείς κέραμοι στρωτήρες που βρέθηκαν θρυμματισμένοι, χωρίς καλυπτήριες πλάκες
στα ενδιάμεσα.35 Στη στενή πλευρά του τάφου, εκεί που βρισκόταν η κεφαλή του
28
Δαβάρας 1987, 166.
29
Δαβάρας 1987, 167.
30
Δαβάρας 1987, 167.
31
Δαβάρας 1987, 169.
32
Δαβάρας 1987, 168.
33
Δαβάρας 1987, 168, 170.
34
Δαβάρας 1987, 169.
35
Δαβάρας 1987, 170.
νεκρού, έκλεινε με έναν κάθετο κέραμο, ενώ στα πόδια είχαν τοποθετήσει τρεις
μεγάλους λίθους ποτάμιους ή θαλάσσιους στη σειρά. Μέσα στον τάφο βρέθηκε ένας
παιδικός σκελετός που εκτεινόταν σε μήκος 1,07 μέτρα, με την κεφαλή ελαφρά
ανορθωμένη και τα χέρια στην ηβική χώρα. Δύο κατατεμαχισμένα αγγεία έξω από
τον τάφο, στο ύψος της κεφαλής, είχαν τυλιχτεί με ύφασμα, όπως φανερώνουν
ορισμένα ίχνη. Μέσα στον τάφο το μόνο κτέρισμα ήταν ένα γυάλινο φιαλίδιο,
τοποθετημένο στον αριστερό ώμο, στο ύψος του λαιμού.36
Τάφος 8.
Ο κεραμοσκεπής τάφος, με μήκος 1,70 μέτρα, βρισκόταν στα Ανατολικά του τάφου
5, παράλληλα προς αυτόν. Το αντρικό σώμα πού άνηκε σε ένα βραχύσωμο άτομο,
εκτεινόταν σε μήκος 1,43 μέτρα.37 Οι κέραμοι βρέθηκαν περίπου στη θέση τους και
σε κακή κατάσταση, ενώ η ταφή από κάτω παρέμεινε άθικτη. 38 Η ανορθωμένη
κεφαλή του ήταν στεφανωμένη με χρυσό στέφανο, ταφικής χρήσης, από 24 συνολικά
φύλλα,39 τα δε χέρια τοποθετημένα στις αρχές των μηρών., Στα πόδια του νεκρού,
εκτός της κεραμοσκεπούς κατασκευής, βρέθηκαν δύο κατατεμαχισμένα αγγεία, από
τα οποία το ένα ήταν ένας μεγάλος οξυπύθμενος αμφορέας με ασφράγιστες λαβές.
Δίπλα στο νεκρό βρέθηκε μια χάλκινη στλεγγίδα, μικρού μεγέθους, μαζί με ένα δίωτο
σφαιρικό αρύβαλλο με πώμα, σφαιρικό, με τρία επάλληλα δισκάρια από πάνω και
κρίκο όπου στερεωνόταν μια μικρή αλυσίδα. Αξιοσημείωτος είναι και ο μεγάλου
μεγέθους δίωτο σφαιρικό αρύβαλλο με πώμα που βρέθηκε στο αριστερό του χέρι, με
παράσταση μιας όρθιας γυναικείας μορφής, που κρατεί με τα δύο χέρια μία μεγάλη
ασπίδα και την αναρτά σε ένα αράβδωτο κίονα, με κιονόκρανο και βάση. Φαίνεται
ότι η σκηνή αυτή παριστάνει ανάρτηση μιας αναθηματικής ασπίδας στον κίονα ενός
ιερού. Στον τάφο βρέθηκαν τέλος και τρία γυάλινα μυροδοχεία. Στο στόμα, έξω από
το σαγόνι, βρέθηκε το Χαρώνειο νόμισμα. Ένα αργυρό νόμισμα της Πολυρρηνείας,
πόλης της Δυτικής Κρήτης, με κεφαλή Αυγούστου, του α' μισού του 1ου αιώνα
μ.Χ..40
Τάφος 9.
Ο λακκοειδής τάφος 9 ήταν παράλληλος με τον προηγούμενο τάφο σε απόσταση 0,80
μέτρα μεταξύ τους και είχε μήκος 1,90 μέτρα. Τα μόνα κτερίσματα εδώ ήταν ένας
36
Δαβάρας 1987, 171.
37
Πάντως η ύπαρξη φρονιμίτων δείχνει ότι ο νέος ήταν τουλάχιστον δεκαεπτά ετών, ίσως όμως και
μεγαλύτερος αν κρίνουμε από τη φθορά των δοντιών., Δαβάρας 1987, 171.
38
Δαβάρας 1987, 171.
39
Πρβλ. Higgins, ό.π., σ. 158-59.
40
Πρβλ. Svoronos, ό.π., σ. 824 αριθ. 52 πίν. 26, 30.
οξυπύθμενος αμφορεύς από την Κω και ένα μικρό αργυρό δακτυλίδι με πλατιά
έλλειψοειδης σφενδόνη, ενώ ο σκελετός του νεκρού δεν βρέθηκε.41
Τάφος 10.
Η λακκοειδής ταφή 10 ήταν παράλληλη στον τάφο 9 και σε μικρή απόσταση από
αυτήν. Ο νεκρός εκτεινόταν σε μήκος 1.65 μέτρα, με την κεφαλή ελαφρά
ανορθωμένη
προς τα Ανατολικά. Βρέθηκε μόνο ένας οξυπύθμενος αμφορέας με ασφράγιστες
λαβές και η βάση ενός αγγείου δίπλα στη δεξιά κνήμη. Το δεξί χέρι του αποθανόντος
ήταν τοποθετημένο στο έδαφος, δίπλα στο ισχίο, το δε αριστερό στην ηβική χώρα.42
Τάφος 11.
Ο λακκοειδής τάφος 11, περιείχε μια παιδική ταφή σχεδόν επιφανειακή,
τοποθετημένη
κάθετα προς τον προηγούμενο τάφο και σέ απόσταση μόλις 0,20 μέτρα από αυτόν.
Το σώμα εκτεινόταν σε μήκος 1,40 μέτρα και η κεφαλή ήταν ανορθωμένη προς τα
Βόρεια, ενώ τα χέρια του φαίνεται ότι ακουμπούσαν στη λεκάνη. Το δεξί γόνατο
ήταν λυγισμένο προς τα έξω.43 Δίπλα στο δεξί χέρι του νεκρού παιδιού βρέθηκαν δύο
θρυμματισμένα γυάλινα μυροδοχεία και ένα σφαιρικό πεπιεσμένο μυροδοχείο δίπλα
στη δεξιά κνήμη του. Στο σημείο αυτό βρέθηκαν επίσης και δύο ειδώλια στρεφόμενα
προς τόν νεκρό, με παραστάσεις συμπλέγματος γυμνής Λήδας και κύκνου, και μιας
ακέφαλης ημίγυμνης γυναικείας μορφής που κρατεί φιάλη. 44 Να σημειωθεί πως κάτω
από το πρώτο ειδώλιο είχε τοποθετηθεί ένας άβαφής κύαθος, ενώ δίπλα στο δεξί
γόνατο ένα πινάκιο. Ένα χάλκινο νόμισμα στο στόμα, ίσως κρητικής πόλεως, των
αυτοκρατορικών χρόνων του 1ου αιώνα μ.Χ., αποτελούσε το Χαρώνειο νόμισμα.45
Τάφος 12.
Η λακκοειδής ταφή 12 αποτελούσε ένα απλό όρυγμα ελλειψοειδές, μήκους 2,40
μέτρα. Η ταφή ανήκε σε μια γυναίκα, με διατηρημένα οστά και εκτεινόταν σε ύψος
1,60 μέτρα. Η κεφαλή της βρισκόταν προς τα δεξιά γυρισμένη. Το αριστερό της χέρι
ήταν τοποθετημένο δίπλα στο ισχίο, ακουμπώντας το χώμα, ενώ το δεξί της έκαμπτε
σε ορθή γωνία και ακουμπούσε την κοιλιά.46 Από τα ευρήματα του τάφου 12,
ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε ένας χρυσός δακτυλιόλιθος από σάρδιο που βρέθηκε στην
41
Δαβάρας 1987, 190.
42
Δαβάρας 1987, 190.
43
Δαβάρας 1987, 191.
44
Δαβάρας 1987, 191-192.
45
Δαβάρας 1987, 193.
46
Δαβάρας 1987, 193.
αρχική του θέση, στον παράμεσο του δεξιού χεριού. Απεικονίζονται τρεις μορφές,
προφανώς αντρικές, δύο όρθιες και μία καθισμένη στην άκρη ενός κλινόσχημου
καθίσματος, όπου υπάρχει ένα ογκώδες ακατάστατο ύφασμα και κάτι που μοιάζει με
θεατρικό προσωπείο. Σύμφωνα με το Δαβάρα αποτελεί παράσταση τραγικού
ποιητή.47 Δίπλα στο κρανίο υπήρχε ένας σωρός από 174 αστραγάλους ακέραιους και
αρκετούς τεμαχισμένους, οι οποίοι θα πρέπει να ήταν αποθηκευμένοι σε ένα σακούλι
από φθαρτό υλικό.48 Μερικοί είναι διάτρητοι, και έχει θεωρηθεί ότι πρόκειται για
κάποιου είδος περιδέραιων.49 Στο δεξί χέρι η νεκρή κρατούσε ακουμπισμένη στο
στήθος μια μακριά βελόνα από ελεφαντόδοντο, με γλυφή στην κεφαλή. Ίσως
πρόκειται για μια καλαμίδα του χτενίσματος των μαλλιών, σαν αυτές που βρίσκονται
καμιά φορά σε γυναικείους τάφους.50 Άλλα αντικείμενα από το ίδιο υλικό ήταν δίπλα
στο αριστερό της χέρι, όπως δύο περόνες και μία βελόνα, καθώς και ένα
κολουροκωνικό πυξίδιο, με επίπεδο πώμα. Μαζί βρέθηκε ένα ορθογώνιο χάλκινο
κάτοπτρο. Σε διάφορα σημεία βρέθηκαν τρία γυάλινα μυροδοχεία, σε διάφορα
χρώματα, ένα απιοειδές ακριβώς πάνω στο δεξιό αγκώνα, ένα άλλο σφαιρικό στη
δεξιά κνήμη και ένα απιόσχημο στον αριστερό ώμο.51 Δύο αργυρά νομίσματα όμοια
με εκείνο του Τάφου 3 και ανήκαν στην περίοδο του Καλιγούλα (37-41 μ.Χ.). Ίσως
μόνο το ένα να ήταν τοποθετημένο αρχικά. στο στόμα του νεκρού, ως ο Χαρώνειος
οβολός, ενώ το δεύτερο να ήταν μια προσφορά δώρο προς τον νεκρό. Η ταφή, όμως,
θα πρέπει να χρονολογηθεί με βάση τα υστερότερα γυάλινα μυροδοχεία, τα οποία
τοποθετούνται στα τέλη του δεύτερου μισού του 1ου αιώνα μ.Χ.. 52 Ένα όστρακο
αχιβάδας βρέθηκε δίπλα στο γόνατο, μάλλον προϊόν προσφοράς ή κατάλοιπο
γεύματος.53 Τέλος, ανάμεσα στα κτερίσματα ήταν και δύο μεγάλοι αμφορείς στα
πόδια του νεκροί, ένα σκυφοειδές αγγείο τύπου Κώ/Κνίδου, ανάμεσα στα γόνατα, με
αναδιπλωμένες οριζόντιες υψωμένες λαβές και ίχνη μελανής βαφής, ενώ δίπλα στην
κεφαλή και τον σωρό των αστραγάλων, βρέθηκε μία όρθια μεγάλη αμφοροειδής
πυξίδα.54
Τάφος 13.

47
Δαβάρας 1987, 198-199.
48
Δαβάρας 1987, 201.
49
Δαβάρας 1987, 199.
50
Δαβάρας 1987, 201.
51
Δαβάρας 1987, 202.
52
Δαβάρας 1987, 193.
53
Δαβάρας 1987, 202.
54
Δαβάρας 1987, 202.
Δίπλα στην ταφή 11 και παράλληλη προς αυτήν, βρέθηκε ο λακκοειδής τάφος 13. Η
συγκεκριμένη ταφή βρισκόταν σε όρυγμα ασυνήθιστα βαθύ, βάθους 1,80 μέτρα. Εκεί
θάφτηκε ένα νεκρό παιδί, με την κεφαλή ανορθωμένη προς Βορρά και ο σκελετός
εκτεινόταν σε μήκος l,30 μέτρα. Τα χέρια είχαν τοποθετηθεί στην ηβική χώρα. Η
σχεδόν ακτέριστη ταφή περιείχε μόνο ένα χάλκινο κομβιόσχημο δισκάριο.55
Τάφος 14.
Η λακκοειδής ταφή 14 περιείχε το σκελετό ενός νεκρού και είχε ως μοναδικό
κτέρισμα
ένα μεγάλο αμφορέα με κατεστραμμένο, τοποθετημένο πάνω στο δεξί ισχίο του. Τα
χέρια του νεκρού να αναπαύονταν στις κορυφές των μηρών.56
Τάφος 15.
Ο λακκοειδής τάφος 15 τοποθετούνταν προς Βορειοανατολικά με τον τάφο 11. Πέρα
από το σκελετό περιείχε και δύο οξυπύθμενους αμφορείς. Ο ένας βρισκόταν στα
πόδια με κατεστραμμένο το πάνω τμήμα του και ένας άλλος στον οποίο ανορθωνόταν
ή κεφαλή σχεδόν σε ορθή γωνία με τόν κορμό. Τα χέρια ακουμπούσαν στην ηβική
χώρα.57
Τάφος 16.
Πρόκειται για το μοναδικό κτιστό τάφο του νεκροταφείου. Η συλημένη ταφή απείχε
0,60 μέτρα από τη δυτική γωνία του τάφου 5. Δύο από τις πλευρές του, στα Βόρεια
και Δυτικά, ήταν διαμορφωμένες στο βράχο, ενώ οι άλλες δύο σχηματίζονταν από
τοίχο πάχους 0,26 μέτρα, με μία σειρά χτισμένων λίθων με ασβεστοκονίαμα. Όλος ο
τάφος είχε διαστάσεις 2,25 μέτρα μήκος και l,08 μέτρα πλάτος. 58 Φαίνεται ότι ήταν
ίσως ό παλαιότερος τάφος από όλη την ταφική συστάδα της συγκεκριμένης σωστικής
ανασκαφής, αν κρίνουμε από τόν τύπο του, άλλα και από το νόμισμα που βρέθηκε,
ένα υπόχαλκο δηνάριο της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Επίσης, στα μετάλλινα ευρήματα
συγκαταλέγονται ένα ελασματώδη παιδικός δακτυλίδι από χρυσό, ένα επίμηκες
ρομβοειδές χρυσό έλασμα και ένα χάλκινο ορθογώνιο έλασμα. Στα πήλινα
κτερίσματα ανήκει ένα πολύ φθαρμένο ειδώλιο γυμνής κόρης που κρατεί ίσως
στάμνα, άλλα και δύο ειδώλια Λήδας και δύο όμοια μικρά προσωπεία πού

55
Δαβάρας 1987, 203.
56
Δαβάρας 1987, 203.
57
Δαβάρας 1987, 203.
58
Δαβάρας 1987, 203.
ανασυγκροτήθηκαν από πολλά τεμάχια. Τέλος, στον τάφο βρέθηκαν και τμήματα από
γυάλινο μυροδοχείο.59
Τάφος 16 Α.
Ο τάφος 16 Α ήταν ένας λακκοειδής τάφος, τελείως καταστραμμένος, από τον οποίο
βρέθηκε μόνο ένα χάλκινο νόμισμα Κνωσού της εποχής του Κλαυδίου(41-54 μ.Χ.).60
Τάφος 17.
Αυτός ο τάφος βρισκόταν γύρω στα 50 μέτρα μακρύτερα από τους προηγούμενους
τάφους, πάντοτε μέσα στην κοίτη του ποταμού. Ήταν ένας κεραμοσκεπής τάφος, με
μήκος 1,24 μέτρα, πλάτος 0,60 μέτρα και ύψος 0,55 μέτρα. Τα πόδια του νεκρού ήταν
εξαρχής εκτεθειμένα και η ταφή περιείχε δύο στρωτήρες σε κάθε πλευρά, χωρίς
καλυπτήρες. Από τα μοναδικά ευρήματα, ένας μεγάλος σφαιρικός αμφορέας είχε
τοποθετηθεί δίπλα στην αριστερή κνήμη εξ επαφής με την ακμή του τελευταίου
κεράμου και ένας άλλος τοποθετήθηκε στα πόδια. 61 Τα χέρια ήταν διπλωμένα πάνω
στην ηβική χώρα και τά γόνατα βρέθηκαν ενωμένα, και έτσι τα μηριαία οστά
σχημάτιζαν ένα V.
Τάφος 17 Α.
Ήταν ένας σχεδόν επιφανειακός λακκοειδής παιδικός τάφος, τελείως πρόχειρος και
ακτέριστος, μήκους 1,20 μέτρα, σε ορθή γωνία με τόν προηγούμενο, κοντά στα πόδια
του.62
Τάφος 18.
Σε απόσταση δύο μέτρων στα Ανατολικά του τάφου 17 Α βρέθηκε ο λακκοειδής
παιδικός τάφος 18, μήκους 0,56 μέτρα, με την κεφαλή του νεκρού προς τα
Ανατολικά. Τα πόδια ήταν ίσως τοποθετημένα σταυρωτά το ένα πάνω στο άλλο. Τα
μόνα κτερίσματα ήταν δύο κατατεμαχισμένα αγγεία, μία ελλιπής πρόχους, πού
διακρίνεται δίπλα στον αριστερό μηρό και ένα πήλινο μυροδοχείο, όμοιο με εκείνο
του τάφου 5.63
Τάφος 19.
Ο λακκοειδής τάφος 19 ήταν γειτονικός του τάφου 17 Α, με μήκος 1,70 μέτρα. Ο
σκελετός είχε μήκος 1,48 μέτρα και τα χέρια του ήταν παράλληλα προς το σώμα. 64
Μία ιδιορρυθμία της κατασκευής του τάφου ήταν ότι η κεφαλή του νεκρού
59
Δαβάρας 1987, 206.
60
Δαβάρας 1987, 206.
61
Δαβάρας 1987, 206.
62
Δαβάρας 1987, 207.
63
Δαβάρας 1987, 207.
64
Δαβάρας 1987, 207.
προστατευόταν από δύο μεγάλους επίπεδους λίθους τοποθετημένους σαμαρωτά από
πάνω της, ένα μερικό υποκατάστατο των συνηθισμένων κεράμων. Δίπλα στο
αριστερό πόδι βρέθηκε μία τριφυλλόστομη πρόχους με στρεπτή λαβή και στο δεξί
πόδι μία χάλκινη βελόνα. Τέλος, δίπλα στο δεξί αγκώνα βρέθηκαν όστρακα ενός
μικρού αγγείου. 65
Τάφος 21 και 22.
Δίπλα στον τάφο 19 εντοπίστηκαν δύο ακόμη λακκοειδής τάφοι, τελείως κενοί,
σχεδόν επιφανειακοί και παράλληλοι μεταξύ τους.66
Η ανασκαφική δραστηριότητας στην περιοχή του Ποταμού συνεχίστηκε με την
σωστική ανασκαφή του 1992, στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Κριτσωτάκη Σ., επί της οδού
Λατούς, όπου και αποκαλύφθηκαν ένας συλημένος διπλός κτιστός τάφος, αμελούς
μάλλον κατασκευής, καθώς και δύο ακόμα λαξευτοί στο μαλακό χώμα,
κεραμοσκεπείς τάφοι, επίσης συλημένοι. Οι τάφοι I και II, που αποτελούν τα δύο
τμήματα του κτιστού τάφου, δεν περιείχαν παρά ελάχιστα όστρακα, κομμάτια
κεραμίδων, αναμοχλευμένα οστά των νεκρών και ένα ενώτιο χρυσό από την ταφή II.
Ακολούθως, ο τάφος III βρέθηκε εντελώς κατεστραμμένος, ενώ ανάμεσα στις
σπασμένες κεραμίδες συγκεντρώθηκαν όστρακα αγγείων και ελάχιστο σκελετικό
υλικό. Η ταφή IV, η οποία ήταν λαξευτή και συνάμα κεραμοσκεπής, βρέθηκε προς τα
Δυτικά του διπλού κτιστού τάφου, σε χαμηλότερο επίπεδο, με τμήμα του να
βρίσκεται κάτω από αυτόν. Από το σκελετό του νεκρού βρέθηκε κατά χώραν η
λεκάνη και τα κάτω άκρα, ενώ το υπόλοιπο του τάφου ήταν έντονα αναμοχλευμένο.
Πάνω στα γόνατα του νεκρού βρέθηκαν δύο μυροδοχεία και δύο κύπελλα,
κτερίσματα συνηθισμένα στους τάφους της περιοχής.67
Περνώντας στη δεκαετία του 2000, οι σωστικές ανασκαφές στην περιοχή
επιβεβαίωσαν τις σκέψεις των αρχαιολόγων για ένα εκτενές νεκροταφείο στην
περιοχή του Ποταμού.
Σε κοντινή απόσταση από τη θέση την οποία ανέσκαψε ο Δαβάρας το 1978, στο
οικόπεδο ιδιοκτησίας Λουκάκη - Κοκολάκη - Ζαχαράκη – Μαυρικάκη και επί της
οδού Λατούς, ξεκίνησε με την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων η εκσκαφή των
θεμελίων για την ανέγερση μιας οικοδομής. Κατά τη διάρκεια των εργασιών τον
Νοέμβριο του 2000 και σε μικρό βάθος από την επιφάνεια του οικοπέδου βρέθηκε, 68
65
Δαβάρας 1987, 208.
66
Δαβάρας 1987, 208.
67
Αποστολάκου 1997, 601.
68
Αποστολάκου 2009, 1042-1043.
αρχικά ένας αμφίγραφος επιτύμβιος κυβόλιθος με δύο επιγράμματα 69 και μία
επιτύμβια στήλη με τρίστιχη επιγραφή.70 71 Την επόμενη χρονιά οι σκαπτικές εργασίες
συνεχίστηκαν και στο εν λόγω οικόπεδο αποκαλύφθηκαν 37 τάφοι, οι περισσότεροι
συλημένοι και με προσανατολισμό Ανατολή προς Δύση (16 ήταν απλοί λακκοειδείς,
17 κεραμοσκεπείς, ένας αδιάγνωστου τύπου και τρεις λαξευτοί κιβωτιόσχημοι
πλακοσκεπείς).72 Επίσης, κατά την εκσκαφή του οικοπέδου ιδιοκτησίας Κλώντζα Ε.,
επί της οδού Ικάρου, αποκαλύφθηκαν τον Αύγουστο του 2001, 27 τάφοι (5
κεραμοσκεπείς, 21 λακκοειδείς και ένας αδιάγνωστου τύπου), των οποίων η
αρίθμησή ακολούθησε αυτήν του οικοπέδου ιδιοκτησίας Λουκάκη, Κοκολάκη,
Ζαχαράκη, Μαυρικάκη, αφού ήταν όμορο και ανασκάφηκε την ίδια περίοδο.
Τάφος 1.
Η εν λόγω ταφή ήταν μια απλή λακκοειδής με μορφή ελλειψοειδούς ορύγματος.
Εκατέρωθεν της κεφαλής του νεκρού, η οποία όμως δεν βρέθηκε, είχαν τοποθετηθεί
κάθετες πλάκες σε επαφή με το όριο του τάφου. Τμήματα οστών διάσπαρτα σε όλο
τον τάφο μαρτυρούσαν την έντονη σύλησή του. Κατά χώραν βρέθηκαν σε κακή
κατάσταση διατήρησης μόνο τα οστά των ποδιών και του δεξιού πήχη, από τη θέση
των οποίων φάνηκε ότι ο νεκρός είχε τοποθετηθεί με την κεφαλή του στα ανατολικά.
Δίπλα στο νότιο όριο του τάφου βρέθηκε ένα πώμα πυξίδας, ενώ στο ανατολικό όριό
του μια χάλκινη βελόνα, ένας ακέραιος λύχνος και τμήμα ειδωλίου. Δίπλα στη δεξιά
κνήμη είχαν τοποθετηθεί σε σειρά ένας αμφορέας, που βρέθηκε σπασμένος, μία
πυξίδα και ένα μυροδοχείο ακέραιο. Δίπλα στο μυροδοχείο βρέθηκε ένα ειδώλιο σε
κακή κατάσταση διατήρησης. Μέσα στην πυξίδα βρέθηκαν ελεφαντοστέινες ψήφοι
περιδέραιου με μορφή δελφινιού, ελέφαντα, άκρου χεριού, ιππόκαμπου, ανδρικών
γεννητικών οργάνων, αστραγάλου και μικκύλου αγγείου.
Τάφος 2.
Η ταφή αποκαλύφθηκε βορειοδυτικά του τάφου 1. Πρόκειται για ένα συλημένο
κεραμοσκεπή καλυβίτη τάφο μήκους 1,80 μέτρων και πλάτος 0,80 μέτρα. Τρεις
πήλινοι στρωτήρες, οι οποίοι στηρίζονταν εξωτερικά με αργούς λίθους, σχημάτιζαν
κάθε μακρά πλευρά του τάφου, ενώ στις τριγωνικές στενές πλευρές του έκλεινε με
μια κατακόρυφα τοποθετημένη κέραμος. Κατά μήκος της ένωσης των κεράμων των

69
(MAN 13348)
70
(MAN 13141)
71
Apostolakou - A. Martinez Fernandez, Dos nuevos epigramas funerarios de Λατώ προς Καμάρα,
Creta, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 150 (2004), σ. 43-47.
72
Αποστολάκου 2012, 477-486.
μακρών πλευρών, στην κορυφή δηλαδή του «σαμαριού», είχαν τοποθετηθεί πήλινοι
καλυπτήρες. Στη βορειοδυτική γωνία του τάφου αποκαλύφθηκε ένας αμφορέας
σπασμένος και μέσα σε αυτόν όστρακα πυξίδας, ενώ στο ανατολικό άκρο του
βρέθηκαν διάσπαρτα όστρακα αγγείου. Μετά την αφαίρεση των κεράμων
αποκαλύφθηκε ότι ο τάφος χρησιμοποιήθηκε για δύο επάλληλες ταφές. Από τους
νεκρούς σώθηκαν κατά χώραν μόνο τα οστά των κνημών και των άκρων ποδιών του
ανώτερου και τα οστά των κνημών και το μηριαίο του δεξιού ποδιού του κατώτερου
νεκρού. Στο ανατολικό μισό του τάφου βρέθηκαν διάφορα οστά αναμοχλευμένα,
ανάμεσα στα οποία βρέθηκε ένα χρυσό δακτυλίδι με δακτυλιόλιθο, τμήματα γυάλινου
αγγείου και ενός πήλινου ειδωλίου σε κακή κατάσταση διατήρησης. Λιγοστά
κτερίσματα διέφυγαν από τη σύληση, όπως δύο γυάλινα αγγεία, ένα μικρό χάλκινο
δισκόμορφο κάτοπτρο με λαβή, μία ελεφαντοστέινη περόνη, δύο επιμήκη οστά με
χάλκινο ήλο στο μέσον του μήκους τους και ένα νόμισμα.
Τάφος 3.
Εντοπίστηκε ανατολικά του τάφου 2, συλημένος με διάσπαρτα οστά σε όλη την
επίχωσή του και ιδιαίτερα στο ανατολικότερο τμήμα του. Δεν είναι βέβαιος ο τύπος
του τάφου, πιθανόν όμως να ήταν κεραμοσκεπής, αφού μέσα στην επίχωση
αποκαλύφθηκαν και τμήματα κεράμων. Στα επιφανειακά στρώματα βρέθηκε τμήμα
μιας χάλκινης περόνης, ενώ στα κατώτερα τμήματά του ένας αμφορέα, τμήματα μιας
πήλινης μάσκας, τμήματα ειδωλίου κακής όπτησης, τμήμα ενός σιδερένιου ήλου, ένα
χάλκινο νόμισμα και αρκετά όστρακα.
Τάφος 4.
Παράλληλα προς τον τάφο 3 και με όμοιο προσανατολισμό εντοπίστηκε αυτή η απλή
λακκοειδής ταφή. Περιείχε το σκελετό ενός νεκρού. Από τα οστά, μόνο αυτά των
ποδιών βρέθηκαν στην αρχική τους θέση. Τα υπόλοιπα ήταν διασκορπισμένα στον
τάφο. Ανάμεσα στα οστά των ταρσών βρέθηκαν τμήματα από κελύφη αυγών, ενώ
ελάχιστα όστρακα ήταν τα μοναδικά ευρήματα.
Τάφος 5.
Ανατολικά του τάφου 3, με όμοιο προσανατολισμό και με δυσδιάκριτα μεταξύ τους
όρια, αποκαλύφθηκε ο συλημένος απλός λακκοειδής τάφος. Κατά την αφαίρεση της
επίχωσης βρέθηκαν τμήματα αμφορέα, αρκετά όστρακα αγγείων, η βάση ενός
οξυπύθμενου αμφορέα, μια λαβή αμφορέα, ένα χάλκινο αντικείμενο, τμήματα
αγγείου, τμήμα υφαντικού βάρους και αρκετά οστά διάσπαρτα.
Τάφος 6.
Η απλή λακκοειδής ταφή εντοπίστηκε βόρεια και παράλληλα προς τον τάφο 5. Από
την επίχωσή της συγκεντρώθηκαν τμήματα ενός πήλινου μυροδοχείου, μιας πυξίδας,
τμήμα ενός γυάλινου αγγείου, καθώς και τα διάσπαρτα οστά του νεκρού. Πάνω στο
δάπεδο του τάφου, το οποίο ήταν διαμορφωμένο στο φυσικό βράχο, βρέθηκαν
τμήματα του κρανίου ανάμεσα σε διάφορα οστά του σκελετού και όστρακα ενός
αμφορέα.
Τάφος 7.
Βόρεια και παράλληλα προς τον τάφο 6 αποκαλύφθηκε ο συλημένος τάφος 7 που
πιθανόν να ήταν κεραμοσκεπής, αφού δίπλα του βρέθηκαν πεταμένα πολλά τμήματα
κεράμων. Στην επίχωσή του βρέθηκαν αρκετά όστρακα, ένα πινάκιο σπασμένο,
όστρακα ενός κύπελλου και ενός μυροδοχείου, καθώς και ένα όστρεο. Από το
σκελετό του νεκρού βρέθηκαν κατά χώραν τα οστά των ποδιών από το μέσο των
μηριαίων, ενώ τα υπόλοιπα ήταν διάσπαρτα σε όλο το μήκος του τάφου.
Τάφος 8.
Αποκαλύφθηκε νότια, σχεδόν παράλληλα και σε μικρή απόσταση από τον τάφο 2.
Πρόκειται για απλό λακκοειδή συλημένο τάφο, όπου στο δυτικό του άκρο βρέθηκε
ένας αμφορέας σπασμένος, ενώ σε όλο το μήκος του τάφου βρέθηκαν όστρακα
διάφορων αγγείων, λαιμός ενός μυροδοχείου, τμήματα πινακίου, ένα όστρεο και
διάσπαρτα οστά. Ανάμεσα στα όστρακα του αμφορέα βρέθηκε και ένα σπασμένο
εξάλειπτρο.73
Τάφος 9.
Αποκαλύφθηκε δυτικά του τάφου 2 και έχει προσανατολισμό από τα
Βορειοανατολικά προς τα Νοτιοδυτικά. Πρόκειται για ένα λαξευμένο στο φυσικό
βράχο και εν μέρει κτιστό και συνάμα πλακοσκεπή τάφο (μήκος κατασκευής 2,15
μέτρα και πλάτος 0,90 μέτρα) με μήκος 1,46 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Πάνω από
το σχεδόν ορθογώνιο λάξευμα είχε τοποθετηθεί μια σειρά ορθογώνιων λίθων, από
τους οποίους είχαν αφαιρεθεί αυτός της στενής βορειοανατολικής πλευράς και ο
αμέσως γειτονικός της νοτιοανατολικής μακράς πλευράς του. Πάνω στους λίθους
αυτούς εδράζονταν οι καλυπτήριες πλάκες, από τις οποίες βρέθηκε στην αρχική της
θέση μόνο η νοτιοδυτική. Φαίνεται πως οι υπόλοιπες είχαν αφαιρεθεί κατά τη

73
I. Scheibler, Exaleiptra, Jdl 79 (1964). σ. 72-108. Σ. Πινγιάτογλου, Ελληνιστικά εξάλειπτρα, ΑΕ 1982,
σ. 14-18. Δ. Χατζή-Βαλλιάνου, Δείγματα ελληνιστικής κεραμικής από ταφικά σύνολα της κεντρικής
Κρήτης, Ε' Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική, Αθήνα 2000, σ. 100. Κ. Τζανακάκη,
Ομάδες κεραμικής από το νεκρο- ταφείο της αρχαίας Τάρρας, Ε' Επιστημονική Συνάντηση για την
Ελληνιστική Κεραμική, Αθήνα 2000, σ. 20-21.
σύληση. Ο τάφος ήταν γεμάτος με χώμα, από τον καθαρισμό του οποίου
συγκεντρώθηκαν λίγα όστρακα και τμήματα κεράμων, πιθανώς από άλλους
γειτονικούς συλημένους τάφους. Στο δάπεδό του βρέθηκαν ελάχιστα τμήματα
μακρών οστών.
Τάφος 10.
Ο τάφος ήταν κεραμοσκεπής καλυβίτης, όπου το τριγωνικής διατομής στέγαστρο
(«σαμάρι») σχηματιζόταν από δύο κεράμους στρωτήρες κορινθιακού τύπου σε κάθε
μακρά πλευρά, οι οποίες βρέθηκαν σπασμένες στη θέση τους, εκτός από τη
βορειοδυτική που ήταν ακέραια. Εξωτερικά οι κέραμοι στερεώνονταν με αργούς
λίθους και κροκάλες. Το στέγαστρο είχε μήκος 1,03 μέτρα και πλάτος 0,56 μέτρα,
ενώ το ύψος του έφτανε τα 0,50 μέτρα. Το συνολικό μήκος του τάφου έφτανε τα 1,80
μέτρα. Ο τάφος περιείχε το σκελετό ενός νεκρού ενταφιασμένου σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα ανατολικά. Στη θέση τους βρέθηκαν μόνο το αριστερό μηριαίο και
τα οστά των κνημών με τα δάκτυλα του αριστερού άκρου ποδιού. Δίπλα στο μηριαίο
οστό βρέθηκαν λίγα όστρακα. Στην ανατολική πλευρά προς τη νότια γωνία του, σε
εσοχή, βρέθηκαν ένα πήλινο θυμιατήριο ακέραιο, του τύπου της Λατούς, και ένα
μυροδοχείο σπασμένο.
Τάφος 11.
Ανατολικά του τάφου 5 και νότια και παράλληλα προς τον τάφο 26 εντοπίστηκε ο εν
λόγω συλημένος κεραμοσκεπής τάφος. Τμήματα κεράμων και λίθοι, οι οποίοι
προφανώς τις στήριζαν στην αρχική τους θέση, βρέθηκαν στα δύο άκρα του τάφου.
Στο δυτικό άκρο του αποκαλύφθηκε σπασμένος ένας αμφορέας και όστρακα ενός
άλλου αγγείου. Από την επίχωσή του συγκεντρώθηκαν αρκετά όστρακα και οστά,
ιδίως από το δυτικό άκρο του, όπου βρέθηκαν κατά χώραν κάτω από
συσσωρευμένους λίθους τα οστά των κνημών. Στο δυτικό άκρο του τάφου βρέθηκε
ένα ασημένιο νόμισμα.
Τάφοι 12 και 13.
Οι ταφές αποκαλύφθηκαν δίπλα στο δυτικό όριο του οικοπέδου με δυσδιάκριτα
μεταξύ τους όρια και με προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο. Στην επίχωση των
τάφων και ανάμεσα στα αναμοχλευμένα οστά των νεκρών βρέθηκαν μια οστέινη
περόνη και βελόνα, ένα χάλκινο εργαλείο, τμήματα ειδωλίων, όστρεα, ένα χάλκινο
νόμισμα, καθώς και όστρακα διαφόρων αγγείων.
Τάφος 14.
Αποκαλύφθηκε βορειοανατολικά των τάφων 12 και 13, ενωμένος με αυτούς στο
νοτιοδυτικό του άκρο, με μήκος 1,80 μέτρα και πλάτος τα 0,70 μέτρα. Σε αυτόν είχε
ενταφιαστεί ένας νεκρός σε ύπτια θέση με τα χέρια διπλωμένα στο στήθος. Στα
ευρήματα του τάφου περιλαμβάνονται ένα χάλκινο νόμισμα, ένας μεγάλου μεγέθους
σιδερένιος ήλος, προφανώς από ξύλινο φορείο ή φέρετρο, καθώς και όστρακα
διαφόρων αγγείων.
Τάφος 15.
Ο εν λόγω τάφος ήταν κεραμοσκεπής καλυβίτης, με προσανατολισμό από Βορρά
προς Νότο. Το τριγωνικής διατομής στέγαστρο, συνολικού μήκους 1,80 μέτρα,
πλάτος 0,70 μέτρα και ύψος 0,50 μέτρα, σχηματιζόταν από τρεις κεράμους
στρωτήρες κορινθιακού τύπου σε κάθε μακρά πλευρά του. Από αυτές βρέθηκαν
σπασμένες, αλλά στη θέση τους, μόνον αυτές της βόρειας πλευράς και η νοτιοδυτική.
Η ζεύξη των κεράμων καλυπτόταν αρχικά από αντίστοιχες καλυπτήρες, τμήματα των
οποίων βρέθηκαν πεταμένα δίπλα. Εξωτερικά οι κέραμοι στερεώνονταν με αργούς
λίθους και κροκάλες. Ο τάφος περιείχε το σκελετό ενός νεκρού ενταφιασμένου σε
ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά. Κατά χώραν βρέθηκαν τα οστά των
ποδιών, αυτά του δεξιού χεριού, που λυγισμένο στον αγκώνα ακουμπούσε την
παλάμη στη λεκάνη, και ο αριστερός βραχίονας. Διαταραγμένα ήταν τα οστά του
θώρακα και της λεκάνης, ενώ δεν βρέθηκαν οστά του κρανίου.
Τάφος 16.
Ο κεραμοσκεπής καλυβίτης τάφος βρέθηκε δίπλα και ανατολικά του τάφου 15. Είχε
όμοιο προσανατολισμό με αυτόν, με μήκος 2,15 μέτρα και πλάτος 0,90 μέτρα. Από το
τριγωνικής διατομής στέγαστρό του σωζόταν κατά χώραν μόνον το βορειότερο τμήμα
του με κεραμίδες σπασμένες από μία σε κάθε μακρά πλευρά. Οι υπόλοιπες κεραμίδες
βρέθηκαν σπασμένες και διάσπαρτες σε όλο το μήκος του τάφου. Κροκάλες μεσαίου
μεγέθους φαίνεται πως στήριζαν εξωτερικά τις κεραμίδες. Μία οστέινη περόνη, ένα
τμήμα μετάλλινου αντικειμένου και ένα νόμισμα μαζί με αρκετά όστρακα ήταν τα
μοναδικά ευρήματα του συλημένου αυτού τάφου. Ελάχιστα οστά αναμοχλευμένα
βρέθηκαν διάσπαρτα στον τάφο.
Τάφος 17.
Κάθετα στους τάφους 15 και 16, στο νότιο άκρο τους, αποκαλύφθηκε ο απλός
λακκοειδής τάφος 17, με μήκος 2,10 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Στο δυτικό άκρο
του βρέθηκε σπασμένος ένας αμφορέας, ενώ στο υπόλοιπο του τάφου
αποκαλύφθηκαν αρκετά όστρακα και τμήμα ενός ειδωλίου κακής όπτησης. Από το
σκελετό του νεκρού, που είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή του στα
ανατολικά, βρέθηκαν κατά χώραν μόνον τα οστά των ποδιών, από τα μηριαία μέχρι
τα δάκτυλα, στο δυτικό μισό του τάφου.
Τάφος 18.
Κάθετα στους τάφους 15 και 16 και παράλληλα προς τον τάφο 17 στα δυτικά του
αποκαλύφθηκε ο τάφος 18, με μήκος 1,20 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Πρόκειται
για έναν λακκοειδή τάφο με επενδεδυμένο, όμως, το ανατολικό του άκρο με δύο
κάθετα τοποθετημένες πλάκες. Από το σκελετό του νεκρού αποκαλύφθηκε κατά
χώραν το τμήμα από το θώρακα μέχρι τα γόνατα του. Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε
ύπτια θέση με την κεφαλή ανάμεσα στις δύο κατακόρυφες πλάκες. Τα χέρια του,
λυγισμένα στους αγκώνες, ενώνονταν πάνω στην κοιλιά. Τα πόδια του περίπου στο
ύψος των γονάτων βρέθηκαν κομμένα λοξά, πιθανόν από την κατασκευή των τάφων
16 και 18, οι οποίοι έπονται χρονικά. Τα μοναδικά ευρήματα του τάφου ήταν αρκετά
όστρακα.
Τάφος 19.
Αποκαλύφθηκε στο δυτικό όριο του οικοπέδου και κοντά στη βορειοδυτική γωνία
του, βόρεια του τάφου 14. Έχει σχήμα σχεδόν ορθογώνιο. Κάποιοι αργοί λίθοι που
βρέθηκαν στις παρειές του δείχνουν πως ίσως πρόκειται για έναν κτιστό τάφο. Στα
επιφανειακά στρώματα της επίχωσής του βρέθηκε ένα αγγείο και οστά. Στο δυτικό
του όριο βρέθηκε μια ψήφος από υαλόμαζα, ενώ στη βορειοδυτική γωνία του τρεις
σιδερένιοι ήλοι, προφανώς από το ξύλινο φορείο ή φέρετρο, καθώς και τμήμα
γυάλινου αγγείου. Στη βορειοανατολική γωνία βρέθηκαν, επίσης, τέσσερις σιδερένιοι
ήλοι και αρκετά όστρακα. Άλλοι δύο ήλοι βρέθηκαν στη νοτιοανατολική γωνία του
τάφου, ενώ αρκετά κομμάτια του συγκεντρώθηκαν από το ανατολικό τμήμα του.
Τάφος 20.
Ο απλός λακκοειδής τάφος, με μήκος 1,75 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα,
αποκαλύφθηκε νοτιοανατολικά του τάφου 10. Στο δυτικό του άκρο βρέθηκε ένας
αμφορέας και ένας λύχνος. Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή
στα ανατολικά. Από το σκελετό βρέθηκαν κατά χώραν μόνο τα οστά των ποδιών από
τα μηριαία μέχρι τα δάκτυλα. Το ανατολικό τμήμα του τάφου ήταν έντονα
αναμοχλευμένο. Σε αυτό βρέθηκαν διάσπαρτα οστά του κορμού και των χεριών.
Τάφος 21.
Η ταφή αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 19 και έχει προσανατολισμό από
Βορειοανατολικά προς τα Νοτιοδυτικά. Πρόκειται για έναν κεραμοσκεπή καλυβίτη
τάφο, με μήκος 1,70 μέτρα και πλάτος 0,70 μέτρα, με τρεις στρωτήρες κεράμους σε
κάθε μακριά πλευρά. Οι τριγωνικές στενές πλευρές κλείνονταν με κάθετες κεράμους,
από τις οποίες ακέραια βρέθηκε αυτή της δυτικής πλευράς. Στο σημείο ζεύξης των
κεράμων των μακρών πλευρών είχαν τοποθετηθεί κέραμοι καλυπτήρες. Από τις
κεράμους του βορειοανατολικού άκρου του τάφου βρέθηκε κατά χώραν μόνο το
κατώτερο τμήμα τους, γεγονός που αποδεικνύει τη σύλησή του. Οι υπόλοιπες
βρέθηκαν σπασμένες, αλλά όχι μετακινημένες. Όλες στηρίζονταν εξωτερικά από
αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους. Δεν βρέθηκαν κτερίσματα.
Τάφος 22.
Ο απλός λακκοειδής τάφος, με μήκος 1,35 μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα,
αποκαλύφθηκε νοτιοδυτικά του τάφου 21. Το σχετικό μικρό μήκος του, ίσως μας
υποδεικνύει πως η ταφή ήταν παιδική. Στην επίχωσή της βρέθηκαν διάσπαρτα
όστρακα, ορισμένα οστέινα κοχλιάρια, οστέινες περόνες, ένα γυάλινο εργαλείο και
τμήμα ενός μετάλλινου αντικειμένου. Από τα οστά του σκελετού βρέθηκαν κατά
χώραν μόνον αυτά των κνημών, ενώ κάτω από τα οστά της αριστερής κνήμης
βρέθηκε μια οστέινη περόνη.
Τάφος 23.
Ο κεραμοσκεπής καλυβίτης τάφος αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 9 και έχει μήκος
1,20 μέτρα και πλάτος 0,70 μέτρα, με τρεις στρωτήρες κεράμους σε κάθε μακρά
πλευρά, οι οποίες βρέθηκαν σπασμένες κατά μήκος του τάφου και εν μέρει στην
αρχική τους θέση, κυρίως το κατώτερο τμήμα τους. Ο καθαρισμός του τάφου
απέδωσε αρκετά αναμοχλευμένα τμήματα του κρανίου, των πλευρών και των μακρών
οστών του νεκρού, δίχως όπως κτερίσματα.
Τάφος 24.
Αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 21 και παράλληλα με αυτόν. Πρόκειται για έναν
πλακοσκεπή λαξευτό στο βράχο συλημένο τάφο (εξωτερικό μήκος 2,45 μέτρα και
πλάτος 1,20 μέτρα), με εσωτερικό μήκος 2,14 μέτρα και πλάτος 0,69 μέτρα. Η
βορειοανατολική του πλευρά, καθώς ο βράχος βρισκόταν σε χαμηλότερο επίπεδο,
συμπληρώθηκε στην κορυφή με μικρού μεγέθους λίθους από σχιστόλιθο, ώστε να
έρθει στο ίδιο επίπεδο με τις υπόλοιπες και να μπορούν να στηριχθούν οι τέσσερις
καλυπτήριες πλάκες, ενώ επίσης ασβεστοκονίαμα είχε χρησιμοποιηθεί για τη
σφράγιση του τάφου. Πάνω από αυτές υπήρχε σωρός από πέτρες, χώμα και τμήματα
κεράμων πιθανόν από άλλους κατεστραμμένους τάφους. Έξω από τον τάφο στα
δυτικά βρέθηκε ένα νόμισμα ασημένιο και τμήματα ενός γυάλινου αγγείου, καθώς
και στα βόρεια τμήμα μιας επιτύμβιας στήλης με αετωματική επίστεψη. Στα
νοτιοδυτικά του τάφου και πάνω από τις καλυπτήριες πλάκες αποκαλύφθηκαν ένα
χάλκινο δακτυλίδι, ένα όστρακο με ανάγλυφη διακόσμηση, ένα κύπελλο σπασμένο,
ένα πώμα πυξίδας, ένα μικρό αγγείο με πόδι, μια μικρή όλπη, δύο σταμνοειδείς
πυξίδες σπασμένες, ένα μικρό αγγείο, ένα χρυσό δακτυλίδι χωρίς το δακτυλιόλιθο του
και ένα χάλκινο αντικείμενο. Στα βορειοανατολικά είχαν αφαιρεθεί τμήματα των δύο
καλυπτήρων πλακών, προφανώς κατά τη σύληση του τάφου. Στο εσωτερικό του και
στα χώματα της επίχωσής βρέθηκαν διαταραγμένα οστά, ένας πεσσός, τμήματα ενός
γυάλινου αγγείου, ένα χάλκινο νόμισμα, τμήματα ενός χάλκινου, ενός σιδερένιου και
ενός οστέινου αντικειμένου, τμήματα ειδωλίου σε κακή κατάσταση διατήρησης, μια
οστέινη περόνη και αρκετά όστρακα.
Τάφοι 25 και 27.
Αποκαλύφθηκαν νότια του τάφου 24. Οι τάφοι, με μήκος 2 μέτρα και πλάτος 1,10
μέτρα, βρέθηκαν ενωμένοι κατά μήκος της νότιας μακράς πλευράς του τάφου 25.
Τουλάχιστον ο ένας από τους δύο και πιθανόν ο τάφος 25 να ήταν κεραμοσκεπής με
εντελώς κατεστραμμένο το στέγαστρο και διάσπαρτα τα τμήματα των κεράμων του.
Στην επίχωση του τάφου και μεταξύ των κεράμων βρέθηκαν όστρακα λύχνου, τμήμα
ενός χάλκινου αντικειμένου, μια σιδηρόμαζα αρκετά μεγάλου μεγέθους, τμήματα
γυάλινων αγγείων και αρκετά όστρακα. Κάτω από λίθους και τμήματα κεράμων στο
δυτικό άκρο του τάφου βρέθηκαν σπασμένοι δύο αμφορείς προφανώς στην αρχική
τους θέση, τμήμα ενός σιδερένιου αντικειμένου, καθώς και η κάθετη κέραμος που
έκλεινε το τριγωνικό άνοιγμα του στεγάστρου. Από το σκελετό του νεκρού βρέθηκαν
κατά χώραν οστά των άκρων ποδιών και των κνημών. Από το νεκρό του τάφου 27, ο
οποίος είχε τοποθετηθεί, όπως και αυτός του τάφου 25, σε ύπτια θέση με την κεφαλή
στα ανατολικά, βρέθηκαν μόνον τα οστά του αριστερού ποδιού, μηριαίο και κνήμη,
το αριστερό τμήμα της λεκάνης, τμήμα του βραχίονα, ο πήχης και το αριστερό άκρο
χέρι πάνω στη λεκάνη. Το υπόλοιπο του σκελετού φαίνεται ότι καταστράφηκε από
τον τάφο 25 ή κατά τη σύληση και των δύο.
Τάφος 26.
Εντοπίστηκε νότια του τάφου 27. Στην επίχωσή του κεραμοσκεπούς τάφου βρέθηκαν
διάσπαρτα αρκετά τμήματα κεράμων του κεραμοσκεπούς. Συγκεντρώθηκαν αρκετά
όστρακα, μεταξύ των οποίων ενός αμφορέα, ένα δισκοειδές υφαντικό βάρος, τμήματα
ενός γυάλινου αγγείου και τμήμα ενός σιδερένιου αντικειμένου. Από το σκελετό του
νεκρού βρέθηκαν κατά χώραν τμήμα του κρανίου στα ανατολικά, τμήμα του θώρακα,
ο αριστερός βραχίονας και τα οστά της αριστερής κνήμης. Τμήματα των υπόλοιπων
οστών βρέθηκαν διάσπαρτα σε όλο το μήκος του τάφου.
Τάφος 28.
Αποκαλύφθηκε βορειοανατολικά του τάφου 24 και πρόκειται για έναν κεραμοσκεπή
καλυβίτη τάφο, με μήκος 1,80 μέτρα και πλάτος 0,70 μέτρα και τρεις στρωτήρες
κεράμους σε κάθε μακρά πλευρά. Οι τριγωνικές στενές πλευρές κλείνονταν με
κάθετες όμοιες κεράμους. Όλες βρέθηκαν σπασμένες στην κορυφή τους, προφανώς
από τη σύ- ληση, ενώ έλειπαν οι δύο ανατολικότερες της βόρειας μακράς πλευράς.
Εξωτερικά στηρίζονταν από αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους. Στη νοτιοδυτική γωνία
του τάφου βρέθηκε στην αρχική του θέση ένας αμφορέας σπασμένος, στην ανατολική
πλευρά ένας λύχνος ακέραιος, κρητικού τύπου. Στον τάφο είχαν ενταφιαστεί δύο
νεκροί. Από αυτούς βρέθηκαν κατά χώραν και επάλληλα μόνο τα οστά των μηριαίων,
της λεκάνης και των πήχεων. Το δεξί χέρι είχε τοποθετηθεί παράλληλα προς το σώμα,
ενώ το αριστερό λυγισμένο στον αγκώνα ακουμπούσε πάνω στη λεκάνη. Από τον
ανώτερο σκελετό απουσίαζαν και τα οστά των κνημών. Τα οστά του ανώτερου
τμήματος των σκελετών βρέθηκαν εξαιρετικά αναμοχλευμένα. Κάτω από το δεξί πόδι
του κατώτερου νεκρού βρέθηκε ακέραιο ένα θυμιατήρι.
Τάφος 29.
Αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 25. Το ανατολικότερο τμήμα του τάφου
εισχωρεί στο παρακείμενο οικόπεδο ιδιοκτησίας Ρουμπελάκη. Πρόκειται για έναν
κεραμοσκεπή συλημένο τάφο, όπως φάνηκε από τα τμήματα κεράμων που βρέθηκαν
στην επίχωσή του, μήκους 2 μέτρων και πλάτος 0,60 μέτρα. Στο δυτικό άκρο του, στη
νοτιοδυτική γωνία βρέθηκε τοποθετημένος ένας όρθιος σπασμένος αμφορέας, ο
οποίος ως πώμα φαίνεται ότι είχε έναν λίθο. Στα χώματα της επίχωσης στο δυτικό
τμήμα του τάφου βρέθηκαν ένα δισκοειδές υφαντικό βάρος, ένα χάλκινο έλασμα, ενώ
στο ανατολικό τμήμα ενός μυροδοχείο, ένα χάλκινο νόμισμα στη βορειοανατολική
του γωνία, μια σιδηρόμαζα, ένα χάλκινο άγκιστρο και ένα χάλκινο έλασμα. Αρκετά
όστρακα από αγγεία μικρού και μεγάλου μεγέθους συγκεντρώθηκαν από όλο το
μήκος του τάφου. Από το σκελετό του νεκρού που είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα ανατολικά, σώθηκαν κατά χώραν τμήμα του κρανίου, τμήματα των
μηριαίων και τα οστά των κνημών και των άκρων ποδιών. Δίπλα στην κεφαλή προς
τα Βόρεια βρέθηκε ένα γυάλινο μυροδοχείο.
Τάφος 30.
Αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 11. Ο τάφος είναι λακκοειδής και εν μέρει
πλακοσκεπής, μήκους 2,10 μέτρα και πλάτος 0,65 μέτρα. Το δάπεδό είναι
διαμορφωμένο στο φυσικό βράχο. Στο ανατολικό του άκρο βρέθηκε μια κατασκευή
από δύο κάθετες λίθινες πλάκες, μάλλον επένδυση των τοιχωμάτων του τάφου, πάνω
στις οποίες πρέπει να ακουμπούσε μια τρίτη πλάκα, σχηματίζοντας μια κατασκευή σε
σχήμα Π, η οποία στέγαζε την κεφαλή του νεκρού. Τμήματα κεράμων και λίθοι
συγκεντρώθηκαν από την επίχωση του τάφου, προερχόμενοι πιθανόν, από άλλους
συλημένους τάφους. Από το εσωτερικό του συγκεντρώθηκαν διάσπαρτα τμήματα
οστών, αρκετά όστρακα, τμήματα ενός αμφορέα, τμήματα ενός μυροδοχείου, μια
σιδηρόμαζα, ένα θαλάσσιο όστρεο και τμήματα ενός γυάλινου αγγείου. Στο δυτικό
άκρο του τάφου βρέθηκαν τμήματα μιας οινοχόης και τμήμα μιας σιδερένιας
στλεγγίδας. Δίπλα στα ελάχιστα οστά των άκρων ποδιών, που φαίνεται ότι είχαν
παραμείνει ανέπαφα, βρέθηκαν τμήματα κελύφους αυγών.
Τάφος 31.
Δίπλα και βορειοδυτικά από τον τάφο 30 αποκαλύφθηκε ο τάφος 31, με μήκος 1,90
μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα. Στην επίχωσή του βρέθηκαν αρκετά τμήματα κεράμων
στρωτήρων, όστρακα, τμήματα ενός γυάλινου αγγείου και διάσπαρτα τμήματα
οστών. Στο ανατολικό άκρο του τάφου αποκαλύφθηκε και ένα αρυβαλλοειδές
ληκύθιο.
Τάφος 32.
Πρόκειται για έναν κιβωτιόσχημο τάφο, με μήκος 1,90 μέτρα και πλάτος 0,45 μέτρα,,
ο οποίος αποκαλύφθηκε αμέσως νότια του τάφου 30. Οι μακρές πλευρές του ήταν
επενδεδυμένες με λεπτές λίθινες πλάκες από δύο σε κάθε πλευρά, ενό στο κενό που
έμενε ανάμεσά τους είχε σφηνωθεί μια άλλη μικρότερη. Στις στενές πλευρές δεν
βρέθηκαν αντίστοιχες πλάκες. Ο τάφος θα πρέπει αρχικά να ήταν πλακοσκεπής με
ανάλογες πλάκες, οι οποίες αφαιρέθηκαν κατά τη σύληση. Στο εσωτερικό του
βρέθηκαν διάσπαρτες πέτρες μικρού μεγέθους και τμήματα οστών. Στον τάφο
φαίνεται ότι ενταφιάστηκε ένας νεκρός με την κεφαλή στα ανατολικά. Από το
σκελετό, στην αρχική τους θέση βρέθηκαν τα οστά της κνήμης του αριστερού ποδιού
και τμήμα της περόνης του δεξιού ποδιού στο δυτικό άκρο του τάφου, καθώς και
τμήματα των πήχεων, στο μέσον περίπου του μήκους του τάφου.
Τάφος 33.
Αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 28 με μήκος 1,60 μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα.
Πρόκειται για έναν απλό λακκοειδή τάφο, στον οποίο είχε ενταφιαστεί ένας νεκρός
σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά. Από το σκελετό βρέθηκαν κατά χώραν
μόνο τμήμα του κρανίου και οι βραχίονες. Το μοναδικό εύρημα του τάφου ήταν
τμήμα μια λεπίδα οψιδιανού, προερχόμενο όμως από την επίχωση.
Τάφος 34.
Ο τάφος αυτός ήταν λαξευτός λακκοειδής και εν μέρει πλακοσκεπής, με μήκος 2,05
μέτρα και πλάτος 0,70 μέτρα, ο οποίος βρέθηκε νότια του τάφου 32. Στο ανατολικό
του άκρο είχαν τοποθετηθεί δύο κάθετες λεπτές πλάκες ως επένδυση του
ανατολικότερου τμήματος των μακρών πλευρών, οι οποίες στήριζαν την οριζόντια
πλάκα. Η κατασκευή κάλυπτε το κρανίο και το άνω τμήμα του κορμού του νεκρού
(ύψος σκελετού 1,60 μέτρα), ο οποίος είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή
γυρισμένη προς τα δεξιά, το δεξί χέρι παράλληλο προς το σώμα και το αριστερό
λυγισμένο στον αγκώνα να αναπαύεται στο στήθος. Δίπλα στη βόρεια κάθετη πλάκα
βρέθηκε ένας λύχνος, δύο πυξίδες με τα πώματά τους και στην άκρη των δακτύλων
του δεξιού χεριού ένα σιδερένιο δακτυλίδι. Στη δυτική άκρη του τάφου, στη βάση
των ποδιών βρέθηκαν ένας αμφορέας με λίθο ως πώμα και μία πρόχους, και γύρω
από τα πόδια διάσπαρτοι 17 αστράγαλοι, καθώς και κελύφη αυγών.
Τάφος 35.
Ο τάφος, με μήκος 2,14 μέτρα και πλάτος 0,90 μέτρα, εντοπίστηκε αμέσως
βορειοανατολικά των τάφων 19 και 21. Έχει προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο
και ήταν εν μέρει κεραμοσκεπής, με το τριγωνικής διατομής στέγαστρο να
εντοπίζεται μόνο στο βόρειο άκρο για να στεγάζει την κεφαλή του νεκρού. Ελάχιστα
οστά βρέθηκαν διασκορπισμένα σε όλο το μήκος του τάφου.
Τάφος 36.
Αποκαλύφθηκε αμέσως βορειοανατολικά του τάφου 35 με προσανατολισμό από
Βορρά προς Νότο. Πρόκειται για έναν συλημένο κεραμοσκεπή καλυβίτη τάφο,
μήκους 2 μέτρων και πλάτος 0,70 μέτρα, με τρεις στρωτήρες κεράμους σε κάθε
μακρά πλευρά. Βρέθηκε κατά χώραν μόνο το κάτω μισό αυτών της δυτικής πλευράς
και οι δύο του βόρειου άκρου, ενώ από τις υπόλοιπες βρέθηκαν τμήματα κατά μήκος
του τάφου. Όλες στηρίζονταν εξωτερικά από αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους. Από
το νεκρό βρέθηκαν στην αρχική τους θέση τμήμα του κρανίου στη νότια άκρη του
τάφου, τα οστά του δεξιού χεριού που ήταν λυγισμένο στον αγκώνα και τμήμα του
δεξιού μηριαίου οστού.
Τάφος 37.
Ο κεραμοσκεπής καλυβίτης τάφος αποκαλύφθηκε βορειοδυτικά του τάφου 29 και
είχε μήκος 1,45 μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα. Το ανατολικότερο τμήμα του
συνέπιπτε με το δυτικότερο τμήμα του τάφου 29, ο οποίος μάλλον κατά τη διάνοιξή
του κατέστρεφε μέρος του τάφου 37. Από το στέγαστρο διατηρήθηκαν κατά χώραν
δύο κέραμοι που κάλυπταν τον κορμό και τους μηρούς του νεκρού. Εξωτερικά είχαν
στηριχθεί με πλάκες πωρόλιθου. Πάνω στις δύο αυτές κεράμους βρέθηκαν τμήματα
άλλων, πιθανόν αυτών που κάλυπταν την κεφαλή του νεκρού. Φαίνεται πάντως ότι οι
κνήμες και οι άκροι πόδες είχαν αφεθεί ακάλυπτοι. Ο νεκρός είχε ενταφιαστεί σε
ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά. Ο τάφος ήταν συλημένος μόνο στο
ανατολικότερο τμήμα του και γι' αυτό βρέθηκαν διαταραγμένα στην επίχωσή του
αρκετά τμήματα οστών. Από το σκελετό σώθηκαν κατά χώραν τμήμα του κρανίου,
των χεριών, τα μηριαία και τα οστά των κνημών. Στα οστά των δακτύλων του δεξιού
χεριού βρέθηκαν δύο ασημένια δακτυλίδια, ενωμένα μεταξύ τους με λεπτή αλυσίδα,
ενώ συγκεντρώθηκε και ένας μικρός αριθμός οστράκων.
Τάφος 38. Αποκαλύφθηκε στη βορειοδυτική γωνία του οικοπέδου με
προσανατολισμό Α.-Δ. Πρόκειται για συλημένο κεραμοσκεπή καλυβίτη τάφο, μήκος
2,10, πλάτος 0,70 μέτρα, με τρεις στρωτήρες κεράμους σε κάθε μακρά πλευρά, από
τις οποίες βρέθηκε μόνον το κατώτερο μισό του ύφους τους τμήμα (Π ί ν. 86 β).
Εξωτερικά στηρίζο- νταν από αργούς λίθους μεσαίου μεγέθους. Στο εσωτε- ρικό του
βρέθηκαν διάσπαρτα τμήμα χάλκινου αντικει- μένου και τμήματα ειδωλίου κακής
όπτησης. Στο ανατολικότερο τμήμα του βρέθηκαν κελύφη αυγών και ένα θαλάσσιο
όστρεο και τμήμα άλλου. Μεγάλη συγκέντρωση κελυφών αυγών εντοπίστηκε γύρω
από το κρανίο του νεκρού. Εκτός στεγάστρου βρέθηκαν στη νοτιοδυτική γωνία του
τάφου τμήμα μεγάλου μεγέθους αγγείου και στη βορειοανατολική ένα σπασμένο
κύπελλο. Στον τάφο είχε ενταφιαστεί ένας νεκρός σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα
ανατολικά. Από το σκελετό σώθηκαν κατά χώρανν τμήμα του κρανίου, τα οστά των
βραχιόνων, τμήμα του δεξιού πήχη, τμήμα του δεξιού μηριαίου και τα οστά των
κνημών. Τα υπόλοιπα οστά διαταράχθη- καν ή καταστράφηκαν κατά τη σύληση.
Τάφος 39.
Ο κεραμοσκεπής τάφος εντοπίστηκε νότια από τον τάφο 38 και είχε μήκος 1,30
μέτρα και πλάτος 0,70 μέτρα. Πέρα από το πλήθος των κεράμων στρωτήρων, στα
όριά του, βρέθηκαν όστρακα πυξίδων και διάφορων άλλων αγγείων, καθώς και μία
οστέινη χάνδρα.
Τάφος 40.
Αποκαλύφθηκε αμέσως νότια και παράλληλα προς τον τάφο 38. Πρόκειται για μια
απλή λακκοειδής ταφή, με δύο νεκρούς, μήκους 1,75 μέτρα και πλάτος 1 μέτρο, στα
όρια του οποίου περιλαμβάνεται και ο τάφος 42. Στα ψηλότερα στρώματα του τάφου
βρέθηκαν ένα ακέραιο πήλινο μυροδοχείο και αρκετά όστρακα άλλων αγγείων. Στο
σχετικά αβαθές όρυγμα του τάφου βρέθηκαν κατά χώραν τα οστά των ποδιών και
αυτά του αριστερού πήχη ενός νεκρού, που είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με την
κεφαλή στα ανατολικά. Αμέσως δίπλα του στα νότια και στο ίδιο όρυγμα
αποκαλύφθηκαν τα οστά του αριστερού ποδιού και του αριστερού πήχη ενός άλλου
νεκρού, που είχε ενταφιαστεί ακριβώς παράλληλα με τον προηγούμενο και πιθανόν
να προηγούνταν. Από τον κορμό του νοτιότερου νεκρού βρέθηκε τμήμα του θώρακα,
κυρίως του δεξιού τμήματος. Τα οστά του κορμού του δεύτερου νεκρού δεν
βρέθηκαν στην αρχική τους θέση. Τα διάσπαρτα στο ανατολικότερο τμήμα του τάφου
οστά (τμήματα κρανίου, οστών βραχιόνων και πήχεων) δεν στάθηκε δυνατόν να
αποδοθούν σε κάποιον από τους δύο. Τμήματα ειδωλίου κακής όπτησης και ένα
σιδερένιο καρφί, δύο φυσικοί αστράγαλοι και κελύφη αυγών στο μέσον περίπου του
μήκους του τάφου, καθώς και ένα ασημένιο νόμισμα στο ανατολικό άκρο του ήταν τα
μοναδικά ευρήματα.
Τάφος 41.
Βόρεια του τάφου 39 αποκαλύφθηκε ο λακκοειδής τάφος 41, μήκους 1,80 μέτρα,
πλάτος 0,72 μέτρα. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν διάσπαρτοι αργοί λίθοι, αλλά και
δύο πλάκες στο ανατολικότερο τμήμα του που δεν είναι βέβαιο ότι αποτελούσαν
μέρος κατασκευής σχετικής με τον τάφο. Ο ισοπεδωμένος φυσικός βράχος
αποτελούσε το δάπεδο του τάφου. Από το σκελετό του νεκρού στην αρχική τους θέση
εντοπίστηκαν μόνο τα οστά των κνημών και των άκρων ποδιών στα δυτικά, καθώς
και τμήματα των οστών του αριστερού χεριού. Στο δυτικό άκρο του τάφου, δίπλα
στην αριστερή κνήμη, βρέθηκε μια πήλινη οινοχόη σπασμένη. Από την επίχωση του
τάφου συγκεντρώθηκαν τμήματα μιας σιδερένιας στλεγγίδας, ένα θαλάσσιο όστρεο
και ένα πήλινο μυροδοχείο.
Τάφος 42.
Αμέσως δίπλα και νότια του τάφου 40 εντοπίστηκε ένα μικρότερο σε μήκος όρυγμα,
που ουσιαστικά φάνηκε ως διαπλάτυνση του ορύγματος του τάφου 40, εν τέλει όμως
αποτελούσε μια παιδική ταφή, όπου το νεκρό παιδί είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα ανατολικά και τα χέρια παράλληλα προς το σώμα. Δεν στάθηκε
δυνατό να τοποθετηθεί χρονικά σε σχέση με τους νεκρούς του τάφου 40. Στο δυτικό
άκρο του τάφου βρέθηκαν αστράγαλοι, το πώμα μιας πήλινης πυξίδας, τμήματα
γυάλινων αγγείων, σιδερένια καρφιά, ένα θαλάσσιο όστρεο, ένα οστέινο αντικείμενο,
δύο βάσεις αγγείων και δύο οστέινα πλακίδια με ανάγλυφες παραστάσεις.
Τάφος 43.
Αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 41 με προσανατολισμό Βορρά-Νότου.
Πρόκειται για έναν λακκοειδή και εν μέρει πλακοσκεπή τάφο, μήκους 1,60 μέτρα και
πλάτος 0,50 μέτρα. Στο βόρειο πλακοσκεπές άκρο του τοποθετήθηκε μια οριζόντια
λίθινη πλάκα, η οποία στηριζόταν σε μια όμοια κατακόρυφη πλάκα δίπλα στη δυτική
παρειά του ορύγματος και στο φυσικό έδαφος στα ανατολικά, από όπου πιθανότατα
να προερχόταν μία δεύτερη πλάκα που βρέθηκε πεταμένη μέσα στον τάφο. Η
κατασκευή αυτή σε σχήμα Π στέγαζε την κεφαλή του νεκρού. Από το σκελετό κατά
χώραν αποκαλύφθηκαν μόνον τα οστά του αριστερού ποδιού και τμήμα του δεξιού
μηριαίου. Από την επίχωση του τάφου συγκεντρώθηκαν η βάση μιας πυξίδας και
αρκετά όστρακα, ενώ δίπλα στα οστά των ποδιών βρέθηκαν κελύφη αυγών. Στη
νοτιοδυτική γωνία βρέθηκε τμήμα ενός μεγάλου μεγέθους αγγείου και βώλοι ρόδινου
χρώματος, καθώς και σιδερένια καρφιά και ένα χάλκινο αντικείμενο.
Τάφος 44.
Αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 43 με προσανατολισμό Βορρά-Νότου. Ο τάφος είναι
λαξευμένος στο φυσικό χώμα ως απλός λακκοειδής. Στη βόρεια όμως άκρη του
βρέθηκε ένας στρωτήρας σπασμένος, ο οποίος φαίνεται ότι αρχικά στηριζόταν
οριζόντια σε δύο κάθετες λίθινες πλάκες. Η όλη κατασκευή σε σχήμα Π, μήκους 1,60
μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα, στέγαζε την κεφαλή και το άνω μέρος του κορμού του
νεκρού και απαντά για πρώτη φορά σε τάφο της Καμάρας, όπου συνήθως
αποτελούνταν μόνο από λίθινες πλάκες. Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα βόρεια, στραμμένη ελαφρώς προς τα δεξιά και τα χέρια παράλληλα
προς το σώμα. Στην άκρη των ποδιών του βρέθηκε ένας όρθιος, αλλά σπασμένος
οξυπύθμενος αμφορέας, ενώ δίπλα στο αριστερό μηριαίο οστό μια σταμνοειδής
πυξίδα με το πώμα της. Γύρω από την πυξίδα βρέθηκαν κελύφη αυγών και τέσσερα
θαλάσσια όστρεα. Βόρεια της κεφαλής στις δύο γωνίες του τάφου βρέθηκαν ένα
ακέραιο μυροδοχείο στα ανατολικά και μια οινοχόη με καπάκι πυξίδας ανάποδα
τοποθετημένο ως πώμα στα δυτικά.
Τάφος 45.
Ο απλός λακκοειδής αυτός τάφος αποκαλύφθηκε βορειοανατολικά των τάφων 43 και
44 και έχει προσανατολισμό Βορρά-Νότο, με μήκος 1,80 μέτρα και πλάτος 0,60
μέτρα. Σε αυτόν είχε ενταφιαστεί μια γυναίκα, όπως φάνηκε από τα κτερίσματα, σε
ύπτια θέση με τα χέρια παράλληλα προς το σώμα και την κεφαλή στραμμένη
ελαφρώς προς τα αριστερά της. Στο νότιο άκρο του τάφου, σχεδόν πάνω στα άκρα
των ποδιών της, είχαν τοποθετηθεί μια όλπη με λίθο ως πώμα, ένα μυροδοχείο και
μια σταμνοειδής πυξίδα. Κελύφη αυγών βρέθηκαν ανατολικά της όλπης, δίπλα στην
πυξίδα, στον αριστερό βραχίονα και κοντά στο δεξί κάτω άκρο της νεκρής. Πάνω
στον αριστερό της ώμο βρέθηκε ένα χάλκινο πτυκτό κάτοπτρο, ενώ γύρω από την
κεφαλή και δίπλα στον αριστερό της βραχίονα επτά πήλινα μυροδοχεία, από τα οποία
το ένα βρέθηκε πάνω στο κάτοπτρο και άλλο πάνω στο δεξιό ώμο της, καθώς και
ένας αμφορίσκος. Μεταξύ των μυροδοχείου και του κατόπτρου σώθηκαν ίνες ξύλου
ή υφάσματος. Στην ανατολική παρειά του σκάμματος και στο ύφος του αριστερού
μηριαίου οστού βρέθηκαν δύο μυροδοχεία και πάνω σε αυτά ένα γυναικείο ειδώλιο
σε ύπτια θέση. Στο μέσο του δεξιού χεριού βρέθηκε ένα χάλκινο δακτυλίδι και κοντά
στη λεκάνη ένα δεύτερο με μορφή ελισσόμενου φιδιού.
Τάφος 46.
Ο απλός λακκοειδής τάφος, μήκους 1,55 μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα,
αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 38. Στο ανατολικό άκρο του δύο λεπτές πλάκες
επενδύουν τμήμα των μακρών πλευρών του τάφου και θα πρέπει να στήριζαν μια
όμοια οριζόντια πλάκα. Στο εσωτερικό του συλημένου τάφου βρέθηκαν κατά χώραν
μόνον τμήματα των μηριαίων οστών του νεκρού, ενώ διάσπαρτα ελάχιστα τμήματα
άλλων οστών. Από τη θέση των κατακόρυφων πλακών και από αυτήν των μηριαίων
οστών φαίνεται ότι ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα
ανατολικά. Από τα κτερίσματα βρέθηκαν διάσπαρτα τμήμα μιας σταμνοειδούς
πυξίδας με πόδι, η βάση ενός οξυπύθμενου αμφορέα, ενώ στην αρχική τους θέση στο
δυτικό άκρο του τάφου σώθηκε ένας ακέραιος λύχνος, οινοχόη, τμήμα ενός μεγάλου
λύχνου και σπασμένα κελύφη αυγών.
Τάφος 47.
Ο απλός λακκοειδής και εν μέρει πλακοσκεπής τάφος 47, μήκους 1,55 μέτρα και
πλάτος 0,50 μέτρα, βρέθηκε βορειοανατολικά του τάφου 45 και έχει προσανατολισμό
Βορρά-Νότο. Στο νότιο άκρο του βρέθηκε η μια από τις δύο κατακόρυφες πλάκες
που μαζί με την ανάλογη οριζόντια θα στέγαζαν την κεφαλή του νεκρού. Από το
σκελετό του νεκρού, κατά χώραν, βρέθηκαν μόνο τα οστά των ποδιών (μηριαία και
κνήμες). Μια σιδερένια στλεγγίδα είχε τοποθετηθεί ανάμεσα στα γόνατα. Από το
εσωτερικό του τάφου συγκεντρώθηκαν ελάχιστα όστρακα.
Τάφος 48.
Ο απλός λακκοειδής τάφος 48, μήκους 1 μέτρων και πλάτος 0,40 μέτρα, βρέθηκε
συλημένος στην ανατολική γωνία του οικοπέδου και έχει προσανατολισμό από
βορειοανατολικά προς τα Νοτιοδυτικά. Από την ταφή βρέθηκαν μόνο αναμοχλευμένα
τμήματα οστών και τμήματα μιας οστέινης περόνης.
Τάφος 49.
Πρόκειται για έναν κεραμοσκεπή καλυβίτη τάφο, μιας παιδικής ταφής, που
αποκαλύφθηκε βορειοανατολικά του τάφου 48. Αποτελείται από μια κέραμο
στρωτήρα και τμήμα μιας άλλης σε κάθε μακρά πλευρά. Τμήμα όμοιας έκλεινε τις
στενές τριγωνικές του πλευρές. Έχει προσανατολισμό Βορειοανατολικά-Νοτιοδυτικά
και μήκος 1 μέτρο και πλάτος 0,50 μέτρα. Έξω από το «σαμάρι» του τάφου βρέθηκε
τμήμα ενός σιδερένιου καρφιού, τμήμα ενός χάλκινου αντικειμένου, καθώς και
ελάχιστα όστρακα. Από τα οστά του μικρού παιδιού που είχε ενταφιαστεί στον τάφο
σε καλύτερη κατάσταση βρέθηκε το κρανίο στο νοτιοδυτικό άκρο του και τμήματα
των μακρών οστών στα βορειοανατολικά.
Τάφος 50.
Εντοπίστηκε νοτιοδυτικά του τάφου 39 με προσανατολισμό Βορρά-Νότο. Είναι ένας
απλός λακκοειδής τάφος, μήκους 1,60 μέτρα και πλάτος 0,40 μέτρα Από το σκελετό
του νεκρού βρέθηκαν μόνο τα οστά των κάτω άκρων στο βόρειο τμήμα του τάφου.
Συνεπώς ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή στο νότιο άκρο του
τάφου, το οποίο καταστράφηκε από τον τάφο 51. Τα μοναδικά ευρήματα ήταν λίγα
όστρεα.
Τάφος 51.
Αποκαλύφθηκε νοτιοδυτικά του τάφου 39 και νότια του τάφου 50, με
προσανατολισμό Βορρά-Νότο. Είναι ένας απλός λακκοειδής τάφος, με μήκος 1,80
μέτρα και πλάτος 0,55 μέτρα Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή
στα νότια, στραμμένη στο πλάι και τα χέρια παράλληλα προς το σώμα. Σε σχετικά
καλή κατάσταση διατηρήθηκαν τα οστά των κάτω άκρων, της λεκάνης και ορισμένοι
σπόνδυλοι. Ελάχιστα όστρακα και ένα χάλκινο νόμισμα ήταν τα μοναδικά ευρήματα.
Τάφος 52.
Ανατολικά του τάφου 51 εντοπίστηκε ο λακκοειδής τάφος 52, με προσανατολισμό
Βορειανατολικά-Νοτιοδυτικά και μήκος 1,20 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Κατά
χώραν βρέθηκαν τα οστά του μηρού και της κνήμης του αριστερού ποδιού και τμήμα
του μηριαίου οστού του δεξιού ποδιού. Στην αρχική τους θέση βρέθηκαν ένας
αμφορέας σπασμένος, ένας άλλος μικρότερου μεγέθους με πήλινο πώμα και μια
σπασμένη σιδερένια στλεγγίδα. Αρκετά όστρακα ήταν διάσπαρτα σε όλο το μήκος
του τάφου.
Τάφος 53.
Ο απλός λακκοειδής τάφος αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 52 με
προσανατολισμό Βορρά-Νότο και μήκος 1,70 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Στην
επίχωσή του βρέθηκε μόνο ένα σιδερένιο αντικείμενο. Ο νεκρός είχε ενταφιαστεί σε
ύπτια θέση με την κεφαλή του στο νότιο άκρο. Από το σκελετό βρέθηκαν κατά χώραν
το κρανίο στραμμένο προς την ανατολή, τμήμα του βραχίονα του αριστερού χεριού, ο
αντίστοιχος πήχης και το άκρο χέρι που αναπαυόταν πάνω στο σωζόμενο αριστερό
τμήμα της λεκάνης, καθώς και τα οστά των κάτω άκρων, κνήμες και μηροί.
Τάφος 54.
Αποκαλύφθηκε ανατολικά του τάφου 53, και μαζί με τον τάφο 56, αποτελούν μια
ολοκληρωμένη ταφή, με προσανατολισμό Βορρά-Νότο και μήκος 2,10 μέτρα και
πλάτος 0,60 μέτρα. Η Κάθετη πλάκα που βρέθηκε δίπλα στον αριστερό βραχίονα του
νεκρού υποδηλώνει πως πρόκειται για έναν τάφο εν μέρει πλακοσκεπή. Το υπόλοιπο
της κατασκευής φαίνεται πως καταστράφηκε κατά τη σύληση. Στην επίχωση του
τάφου βρέθηκαν τμήματα οστών του νεκρού, που είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα βόρεια, μαζί με ελάχιστα όστρακα και τρία όστρεα. Στο βόρειο άκρο
του τάφου και κάτω από την κάθετη πλάκα βρέθηκαν δύο πήλινα μυροδοχεία. Από το
σκελετό αποκαλύφθηκαν τμήμα του κρανίου, τα οστά του θώρακα και οι βραχίονες.
Πάνω στα οστά του θώρακα βρέθηκε ένα χρυσό περίαπτο με ρόδακα και γοργόνειο.
Τάφος 55.
Αποκαλύφθηκε νότια του τάφου 42. Πρόκειται για έναν κεραμοσκεπή καλυβίτη
τάφο, με μήκος 1 μέτρο και πλάτος 0,50 μέτρα και με μια κέραμο στρωτήρα σε κάθε
μακρά πλευρά του στεγάστρου, το οποίο κάλυπτε την ταφή ενός ατόμου μικρής
ηλικίας. Έξω από το στέγαστρο, στο δυτικό άκρο του τάφου, βρέθηκε μια σιδερένια
στλεγγίδα. Από το σκελετό του νεκρού βρέθηκαν τμήματα του σπασμένου κρανίου,
τα οστά των χεριών παράλληλα προς το σώμα, τα οστά των μηρών και της δεξιάς
κνήμης και τμήματα άλλων οστών. Διάσπαρτα σε όλο τον τάφο βρέθηκαν πέντε
αστράγαλοι, μια οστέινη χάνδρα, μια χάνδρα λίθινη και υαλόμαζα.
Τάφος 56.
Αποκαλύφθηκε νότια και αποτελεί συνέχεια του τάφου 54. Στο νότιο άκρο του τάφου
βρέθηκε το κρανίο του νεκρού που φαίνεται ότι είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με
την κεφαλή στα νότια, και τμήμα των οστών του θώρακα. Το υπόλοιπο του τάφου
πιθανόν καταστράφηκε κατά τη σύληση ή κατά τη διάνοιξη του τάφου 54.
Τάφος 57.
Νότια του τάφου 41 αποκαλύφθηκε ο απλός λακκοειδής τάφος 57, με μήκος 1,80
μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Ο νεκρός είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με την
κεφαλή στα ανατολικά, τα χέρια του παράλληλα προς το σώμα και με την αριστερή
παλάμη πάνω στη λεκάνη. Στη νοτιοανατολική γωνία του τάφου και δίπλα στην
αριστερή κνήμη του νεκρού βρέθηκε ένας σπασμένος αμφορέας με τμήμα υαλόμαζας
ανάμεσα στα όστρακά του, και μια λάγυνος με πώμα. Ένα εξάλειπτρο με πώμα
βρέθηκε δίπλα στο δεξί βραχίονα, ενώ μια σιδερένια στλεγγίδα βρέθηκε δίπλα στον
αριστερό μηρό. Από το χώρο ανάμεσα στα οστά των ποδιών συγκεντρώθηκαν
σπασμένα κελύφη αυγών. Στο δεξί χέρι βρέθηκε ένα σιδερένιο δακτυλίδι και
ανάμεσα στα δόντια του νεκρού ένα ασημένιο νόμισμα. Από την επίχωση του τάφου
συγκεντρώθηκαν όστρεα.
Τύφος 58.
Ένας απλός λακκοειδής τάφος λαξευμένος εν μέρει στο βράχο, βρέθηκε βορειοδυτικά
του τάφου 57 και παράλληλα προς αυτόν, με μήκος 1,50 μέτρα και πλάτος 0,50
μέτρα. Σε αυτόν είχε ενταφιαστεί ένας νεκρός σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα
ανατολικά, όπως φαίνεται από τα μοναδικά σωζόμενα κατά χώραν οστά των ποδιών,
κνήμες και μηρούς. Δεν βρέθηκαν οστά του υπόλοιπου σώματος εκτός από τμήμα του
αριστερού βραχίονα και οστά των δακτύλων του δεξιού χεριού. Στη βορειοδυτική
γωνία του τάφου βρέθηκε το κάτω τμήμα ενός αγγείου στην αρχική του θέση.
Τάφος 59.
Αποκαλύφθηκε αμέσως δυτικά του τάφου 58 με τον οποίο είχε τον ίδιο
προσανατολισμό. Πρόκειται για απλό λακκοειδή τάφο με μήκος 1,80 μέτρα και
πλάτος 0,90 μέτρα. Ο νεκρός είχε τοποθετηθεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα
ανατολικά και τα χέρια να ακουμπούν στη λεκάνη. Πιθανότατα στην ίδια περίπου
θέση υπήρχε ένας παλαιότερος τάφος, αφού βρέθηκε τμήμα ενός δεύτερου κρανίου,
οστά του δεξιού τμήματος του θώρακα και σε χαμηλότερο επίπεδο τμήματα μακρών
οστών ενός ακόμη νεκρού. Αρκετά όστρακα ήταν τα μοναδικά ευρήματα του τάφου.
Τάφος 60.
Ο απλός λακκοειδής τάφος αποκαλύφθηκε βόρεια του τάφου 59, με μήκος 1,75 μέτρα
και πλάτος 0,65 μέτρα. Από τον τάφο συγκεντρώθηκαν αρκετά όστρακα, ελάχιστα
τμήματα οστών και ένα πώμα αγγείου από τη βορειοδυτική του γωνία.
Τάφος 61.
Αμέσως δυτικά του τάφου 60 αποκαλύφθηκε ο απλός λακκοειδής τάφος 61, με μήκος
1,40 μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα. Σε αυτόν είχε ενταφιαστεί άτομο μικρής ηλικίας
σε ύπτια θέση με την κεφαλή να βρίσκεται στα ανατολικά, όπως φάνηκε από τα
σωζόμενα κατά χώραν οστά των ποδιών. Το άνω μέρος του σκελετού δεν βρέθηκε,
κατεστραμμένο προφανώς κατά τη σύληση του τάφου. Στο δυτικό άκρο του είχαν
τοποθετηθεί όρθια μια λάγυνος με λίθο ως πώμα και μια όλπη, επίσης με λίθο ως
πώμα, πάνω στο οποίο ακουμπούσε μια σπασμένη σιδερένια στλεγγίδα. Στη
βορειοανατολική γωνία του τάφου βρέθηκαν πέντε ψήφοι υαλόμαζας, τμήμα ενός
αργυρού αντικειμένου και τμήματα ενός άλλου σιδερένιου. Από την περιοχή των
οστών των ποδιών συγκεντρώθηκαν 107 φυσικοί αστράγαλοι, ενώ από την επίχωση
του τάφου αρκετά όστρακα.
Τάφος 62.
Αποκαλύφθηκε δυτικά του τάφου 51, με προσανατολισμό Βορρά-Νότο. Πρόκειται
για συλημένο κεραμοσκεπή καλυβίτη τάφο, με μήκος 1,60 μέτρα και πλάτος 0,40
μέτρα. Σε αυτόν αποκαλύφθηκαν κατά χώραν μόνον τα οστά των ποδιών του νεκρού,
οι κνήμες και τα μηριαία. Ο νεκρός είχε ενταφιαστεί σε ύπτια θέση με την κεφαλή
στα νότια. Στη βάση των ποδιών βρέθηκε σπασμένη μια όλπη, ενώ αρκετά όστρακα
συγκεντρώθηκαν από την επίχωση του τάφου.
Τάφος 63.
Ο απλός λακκοειδής τάφος 63 αποκαλύφθηκε βόρεια του τάφου 62 και μήκος 1,60
μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα Από τα οστά του νεκρού, ο οποίος είχε ενταφιαστεί σε
ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά, βρέθηκαν κατά χώραν τα οστά του δεξιού
πήχη και τμήμα του θώρακα. Στη νοτιοδυτική γωνία του τάφου βρέθηκαν όρθιοι δύο
σπασμένοι αμφορείς.
Τάφος 64.
Αποκαλύφθηκε δίπλα στον τάφο 63 με προσανατολισμό Βορρά-Νότο και μήκος 1,60
μέτρα και πλάτος 0,50 μέτρα Πρόκειται για απλό λακκοειδή τάφο, στον οποίο είχε
ενταφιαστεί ένας νεκρός σε ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά. Από το
σκελετό βρέθηκαν τα οστά του αριστερού χεριού που ακουμπούσε πάνω στη λεκάνη,
αυτά του δεξιού άκρου χεριού πάνω στο αντίστοιχο ισχίο, καθώς και τα οστά της
λεκάνης και των ποδιών.
Την ίδια χρονική περίοδο πέρα από τις ανασκαφές στα προαναφερθείσα οικόπεδα,
πραγματοποιήθηκε μια σωστική ανασκαφή στο οικόπεδο του Δήμου Αγίου
Νικολάου, με σκοπό την ανέγερση του κτιρίου των Τεχνικών Υπηρεσιών, επί της
οδού Λατούς. Εκεί αποκαλύφθηκαν δύο τάφοι, ένας κεραμοσκεπής και ένας απλός
λακκοειδής τάφος, σε βάθος 4,50 μέτρα περίπου από το οδόστρωμα της
παρακείμενης οδού.
Τάφος 1.
Στη βορειοανατολική γωνία του οικοπέδου αποκαλύφθηκε ένας κεραμοσκεπής
καλυβίτης τάφος με προσανατολισμό Ανατολή-Δύση και μήκος 1,70 μέτρα και
πλάτος 0,70 μέτρα. Κάθε μακρά πλευρά του στεγάστρου αποτελείται από δύο
κεράμους στρωτήρες κορινθιακού τύπου. Ακέραιες σώθηκαν μόνο οι δύο
δυτικότερες, ενώ στη νοτιοδυτική γωνία του τάφου και έξω από το στέγαστρο
βρέθηκε ένας όρθιος σχεδόν ακέραιος αμφορέας. Ακολούθως, στη βορειοδυτική
γωνία βρέθηκε ένα πήλινο ακέραιο μυροδοχείο. Ένα χρυσό περίαπτο με ρόδακα και
γοργόνειο, καθώς και ένα ζευγάρι χρυσά ενώτια συνόδευαν την ταφή.
Τάφος 2.
Ο τάφος 2 είναι ένας απλός λακκοειδής τάφος με προσανατολισμό Ανατολή-Δύση,
μήκους 1,70 μέτρα και πλάτος 0,60 μέτρα. Σε αυτόν είχε ενταφιαστεί ένας νεκρός σε
ύπτια θέση με την κεφαλή στα ανατολικά. Από το σκελετό σώθηκαν κατά χώραν
τμήμα του κρανίου, ο δεξιός βραχίονας, τα μηριαία οστά και η δεξιά κνήμη. Στη
νότια πλευρά του βρέθηκαν η βάση μιας λεκανίδας, ένα μυροδοχείο και ένα
δισκοειδές υφαντικό βάρος. Από την επίχωσή του συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός
οστράκων.