1

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΠΜ 61

Πολιτιστική επικοινωνία

ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ: Ανάλυση επικοινωνιακών δράσεων στους πολιτιστικούς

οργανισμούς

ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ:
ΚΙΚΗ ΤΣΟΚΚΟΥ
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια :
ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΜΥΛΩΝΑ
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2018
 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Περίληψη:.................................................................................................................................3
Λέξεις κλειδιά...........................................................................................................................3
Εισαγωγή..................................................................................................................................3

ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Επικοινωνία: Έννοια, διαδικασία, παράγοντες και μοντέλα

1.1Ορισμός επικοινωνίας .........................................................................................................4
1.2 Πολιτιστική επικοινωνία.....................................................................................................6
1.3 Διαδικασία, Παράγοντες επικοινωνίας...............................................................................6
1.4 Μοντέλα επικοινωνίας........................................................................................................8

ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Μελέτη περίπτωσης- Επικοινωνιακή δράση και μοντέλα επικοινωνίας:

Μουσείο Ακρόπολης
2.1 Μουσείο Ακρόπολης..........................................................................................................10
2.2 Περιοδική έκθεση «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα του
Qianlong» ................................................................................................................................11
2.3 Η επικοινωνιακή δράση της εκθεση «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά
διαμερίσματα του Qianlong»...................................................................................................11
2.4 Ανάλυση δράσης με βάση επικοινωνιακά μοντέλα
2.4.1 Μοντέλο Lasswell……………………………………………….….….14
2.4.2 Μοντέλο Gerbner………………………………………………………15
2.5 Μοντέλα επικοινωνίας- παραλειπόμενα στοιχεία..............................................................16
2.6 Ύπαρξη διαφόρων μοντέλων επικοινωνίας.......................................................................17

Επίλογος..................................................................................................................................17

Βιβλιογραφία..........................................................................................................................18

Περίληψη
 3

Η παρούσα εργασία επιχειρεί αρχικά να παρουσιάσει συνοπτικά την έννοια τόσο της
επικοινωνίας γενικά όσο και της πολιτιστικής επικοινωνίας ειδικότερα. Ακολούθως,
εξετάζεται η διαδικασία και οι παράγοντες της επικοινωνίας, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται
στην ανάλυση, ορισμένων, μοντέλων επικοινωνίας. Στοχεύοντας στην πρακτική αναγωγή
των θεωρητικών εννοιών στο πραγματικό περιβάλλον, παρουσιάζεται και αναλύεται η
επικοινωνιακή δράση του Μουσείου Ακροπόλεως, αναφορικά με την περιοδική έκθεσή του
«Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα του Qianlong», και
επιχειρείται, παράλληλα, μια ανάλυση αυτής με βάση το μοντέλο επικοινωνίας του Lasswell
(1948) και του Gerbner (1953).

Λέξεις κλειδιά
 Επικοινωνία
 Μοντέλα Επικοινωνίας
 Επικοινωνιακή δράση
 Μουσείο Ακρόπολης
 Αφίσα περιοδικής έκθεσης «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά
διαμερίσματα του Qianlong»

Εισαγωγή
Οι άνθρωποι από την πρώτη στιγμή της παρουσίας τους στη γη επεδίωξαν την
επικοινωνία. Οι χειρονομίες και άναρθρες κραυγές της προϊστορικής εποχής παραχώρησαν
τη θέση τους σε περίπλοκα νοήματα και λεπτές αποχρώσεις. Η επικοινωνία μπορεί να
χαρακτηρίζεται και να αποτελεί το δυσκολότερο εγχείρημα στη ζωή του ανθρώπου, αλλά
ταυτόχρονα αποτελεί και μια διαχρονική αξία. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Saint-
Exupéry στο βιβλίο του «Μικρός Πρίγκιπας» (2015,σ.14) στο οποίο σημειώνει ότι
«από μόνοι τους οι μεγάλοι δεν καταλαβαίνουν ποτέ τίποτε κι είναι πολύ κουραστικό για
τα παιδιά να τους δίνουν κάθε φορά εξηγήσεις».
Η επικοινωνία είναι, λοιπόν, το κύριο συστατικό κάθε οργάνωσης, συμβαίνει
καθημερινά και εμφανίζεται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Συγκροτεί μια
λειτουργία, της οποίας η σημασία και η αξία είναι θεμελιώδης για το σύγχρονο πολιτισμό.
Επομένως, είναι φυσικό να συνιστά εφαλτήριο των πολιτισμικών δράσεων, για το σχεδιασμό
και την εκτέλεση των δράσεων επικοινωνίας τους.
Η εν λόγω εργασία έχει σκοπό, σε ένα πρώτο στάδιο, να δώσει µία σφαιρική
παρουσίαση της έννοιας της επικοινωνίας, της διαδικασίας και των παραγόντων που την
απαρτίζουν και να αναλύσει ορισμένα από τα μοντέλα επικοινωνίας που αναπτύχθηκαν. Σε
 4

ένα δεύτερο στάδιο, στοχεύει στη ανάλυση, μέσω της μελέτης περίπτωσης, της
επικοινωνιακής δράσης του Μουσείου Ακρόπολης, που αφορά στην αφίσα της περιοδική
έκθεση του «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα του Qianlong» και
την εξέταση αυτής από την οπτική δυο μοντέλων επικοινωνίας.
Η παρούσα εργασία διαρθρώνεται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη γίνεται μια
προσπάθεια, αφού διευκρινιστεί τι ορίζουμε επικοινωνία και τι πολιτιστική επικοινωνία, να
αναλυθεί η διαδικασία και οι παράγοντες της επικοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα εξετάζεται και
αναλύονται κάποια από τα μοντέλα επικοινωνίας.
Στη δεύτερη ενότητα, επιλέχθηκε να παρουσιαστεί, η επικοινωνιακή δράση που
αναπτύσσει το Μουσείο Ακρόπολης στα πλαίσια της περιοδικής έκθεση του «Από την
απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα του Qianlong». Συγκεκριμένα,
εξετάζεται και αναλύεται η αφίσα της έκθεσης ως μέσο επικοινωνίας πομπού/δέκτη.
Ακολούθως, η εν λόγω επικοινωνιακή δράση – που συνδυάζει λεκτικές και μη μορφές
επικοινωνίας και μεταδίδεται ταυτόχρονα με διαφορετικούς διαύλους (υπαίθρια ανάρτηση,
διαδίκτυο, τύπος)- επιχειρείται να αναλυθεί από την οπτική δυο συγκεκριμένων μοντέλων
επικοινωνίας αυτών του Lasswell (1948), και του Gerbner (1953). Τέλος, υπό το πλαίσιο της
ανάλυσης με βάση τα προαναφερόμενα μοντέλα, δίνονται κάποιες εκτιμήσεις σχετικά με το
κατά πόσον εξηγούν επαρκώς τη συγκεκριμένη δράση και γίνεται μια απόπειρα εντοπισμού
ορισμένων στοιχείων αυτής, τα οποία δεν περιγράφονται ούτε επεξηγούνται από τα
επιλεχθέντα μοντέλα.
Σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία της εργασίας, για την ανάλυση της πρώτης ενότητας,
που αποτελεί το θεωρητικό μέρος, αξιοποιήθηκε η σχετική βιβλιογραφία σε συνδυασμό με
την αξιοποίηση έγκυρων διαδικτυακών πηγών(π.χ. Scopus, apothesis). Για το δεύτερο,
εμπειρικό, μέρος της εργασίας, η αναζήτηση στοιχείων - πληροφοριών στηρίχθηκε σε πηγές
προερχόμενες από το διαδίκτυο και στην επικοινωνία/συνομιλία με το τμήμα επικοινωνίας
και τύπου του Μουσείου Ακροπόλεως.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Επικοινωνία: Έννοια, διαδικασία, παράγοντες και μοντέλα
1.1Ορισμός επικοινωνίας – Πολιτιστική επικοινωνία
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα (Πρωταγόρας 322Α, σ.92-93), η επικοινωνία σε
οποιαδήποτε μορφή της, αποτελεί μια αναγκαία ανθρώπινη λειτουργία η οποία υπήρξε το
θεμελιώδες στοιχείο τόσο για την ύπαρξη όσο και τη σύσταση της κοινωνίας, καθώς χωρίς
αυτή ο άνθρωπος δεν δύναται όχι μόνο να εξελιχτεί, αλλά ούτε να επιβιώσει.
Η επικοινωνία, αν και είναι πανταχού παρούσα, ως έννοια είναι δύσκολο να
καθοριστεί. Λόγω της σύνθεσής της αλλά και της πολύπλευρης φύσης της (πολύπλοκο
 5

κοινωνικό, ψυχολογικό και βιολογικό φαινόμενο) επιδέχεται πλήθος ερμηνειών. Αποτελεί,

λοιπόν, έννοια με ποικίλες σημασίες και έχει γίνει αντικείμενο μελέτης και ερευνάς πολλών
κλάδων επιστήμης όπως λ.χ. της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας κ.ά (Giddens, 2002: 14-
30). Αυτός ακριβώς ο περίπλοκος χαρακτήρας της έννοιας προκάλεσε αδυναμία στην
συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου ορισμού και όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Fiske
(2010, σ.17), η επικοινωνία αποτελεί μία από εκείνες τις δράσεις του ανθρώπου, όπου ο
οποιοσδήποτε αναγνωρίζει, αλλά πολύ λίγοι είναι σε θέση να την ορίσουν σε βαθμό
ικανοποιητικό. Ως αυτόνομη επιστήμη, η επικοινωνιολογία αναπτύχθηκε μόλις τον 20ο
αιώνα, κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στις μέρες μας η επιστημονική της
μελέτη έχει ταυτιστεί με την μελέτη της μαζικής επικοινωνίας (Δήμου, 1997, σ.320-335,
Littlejohn&Foss,2012, σ. 4-5).
Στηριζόμενοι στο διεθνή όρο της επικοινωνίας -«communication» και την προέλευση
αυτού - τη λατινική λέξη «communis», η οποία έχει τη σημασία του κοινός - γίνεται
κατανοητό ότι βασικη επιδίωξη της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι να δημιουργήσει κάτι
κοινό ανάμεσα σε δύο τουλάχιστον ανθρώπους μέσα από την ανταλλαγή ιδεών,
συναισθημάτων, απόψεων, πληροφοριών, κάνοντας χρήση γραπτού ή προφορικού λόγου,
κινήσεων, σημάτων, διάφορων μέσων τηλεπικοινωνίας (Schramm,1954, Δαλλας,2002, σ.
19). Πρόκειται, δηλαδή, για μια αμφίδρομη διαδικασία ανταλλαγής μηνυμάτων ανάμεσα
στον πομπό και στο αποδέκτη τους με τη βοήθεια ενός μέσου/ διαύλου μέσα σε ένα ορισμένο
και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Ψύλλα, 1991, σ.106, Σιώμκος, 1994, σ.378,
Δάλλας, 2002,σ.19).
Σε μια προσπάθεια να αποδώσει κάνεις την έννοια της επικοινωνίας, έρχεται
αντιμέτωπος με ένα πλήθος ορισμών οι οποίοι δοθήκαν από τους διάφορους μελετητές. Ο
Merrihue (σ.15-16, 1960) ορίζει την επικοινωνία ως οιαδήποτε αρχική συμπεριφορά από τη
πλευρά του πομπού, που διαβιβάζει το μήνυμα στον δέκτη, όπου αυτό µε τη σειρά του
προξενεί ως αντίδραση στον δεύτερο μια επιθυμητή συμπεριφορά. Οι Theodorson and
Theodorson (1969 σ.83), αναφέρονται στην επικοινωνία ως την μεταφορά πληροφοριών,
ιδεών, συναισθημάτων ή στάσεων από ένα άτομο σ’ ένα άλλο/άλλους πρωτίστως μέσω
συμβόλων.
Πιο πρόσφατοι ορισμοί είναι αυτοί του Massie (1987, π.112) όπου δηλώνει ότι η
επικοινωνία χρησιμεύει ως μια διαδικασία σύνδεσης με την οποία τμήματα ενός συστήματος
συνδέονται μεταξύ τους, και των Koontz & Weihrich (1990, σ.365), οι οποίοι αναφέρουν
πως επικοινωνία είναι η μεταφορά πληροφοριών από έναν αποστολέα σε έναν αποδέκτη, με
τις πληροφορίες να γίνονται κατανοητές από τον τελευταίο.
 6

1.2 Πολιτιστική επικοινωνία

Στον πολιτιστικό τομέα το επικοινωνιακό πλαίσιο χαρακτηρίζεται ως πολυδιάστατο,
συμβολικό και πολύπλευρο. Μέσα στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν διαφορετικοί
αλληλοσυμπληρούμενοι ορισμοί και οπτικές. Οι πολιτιστικοί οργανισμοί επικοινωνούν στο
κοινό/αποδέκτες τους, ως ένα είδος μεσάζοντα, τα σύμβολα και τους κώδικες σύγχρονων και
παρελθόντων πολιτισμών τα οποία εμπεριέχονται και εγγράφονται μέσα απο τη καλλιτεχνική
έκφραση (Αθανασοπούλου, 2003, σ. 111,116). Σε μία ευρεία απόδοσή της η έννοια της
πολιτιστικής επικοινωνίας μπορεί να λογισθεί ως κάθε μορφής παραγωγή και προώθηση ενός
πολιτισμικού προϊόντος/αγαθού από τον παραγωγό του και η αποδοχή του από το κοινό του
(Μπαντιμαρούδης,2011,σ.16). Στο χώρο των πολιτισμικών οργανισμών, λοιπόν η
επικοινωνία ως διαδικασία δημιουργίας και αποστολής μηνυμάτων πλάθει, ενισχύει,
ανανεώνει και συμπληρώνει τον δεσμό που επιδιώκεται να αναπτυχθεί μεταξύ του
οργανισμού και του κοινού/δεκτών του. Η δημιουργία και καλλιέργεια τέτοιου είδους σχέσης
δομείται με βάση συγκεκριμένες μεθόδους προώθησης - προβολής και εργαλείων, που έχουν
τη μορφή δράσεων. Κατά αυτόν τον τρόπο λοιπόν ο πολιτισμικός φορέας ακολουθεί
συγκεκριμένα επικοινωνιακά βήματα, με πλέον χαρακτηριστικά τον σχεδιασμό-ανάρτηση
αφίσας, τη δημιουργία οπτικοακουστικών σποτ/μηνυμάτων, τη σύνταξη εντύπων, ενώ στην
εποχή μας σημαντική θέση έχει ο σχηματισμός ιστοσελίδας, η συμμετοχή σε μέσα
κοινωνικής δικτύωσης (facebook κ.ά) και η ηλεκτρονική αλληλογραφίας(e-mails) (Kotler et.
al., 2008, σ. 349).
1.3 Διαδικασία, Παράγοντες επικοινωνίας
Η πλέον απλή διαδικασία επικοινωνίας έχει την μορφή πηγή/πομπός → μέσο/μήνυμα
→ δέκτης (Πιπερόπουλος, 1994, σ.41, Δάλλας, 2002, σ. 25). Ωστόσο, βασικό
χαρακτηριστικό της επικοινωνίας είναι ότι δεν υφίσταται ουδεμιά μέθοδος που είτε να
προεξοφλεί είτε να προβλέπει την αντίδραση ενός ανθρώπου. Η ανθρώπινη επικοινωνία,
λοιπόν βρίσκεται, και στην απλούστερη της ακόμη μορφή, σε μια συνεχή αλληλεξάρτηση και
αλληλεπίδραση με όλους τους παράγοντες που την συνθέτουν. Ουσιαστικά, η αντίδραση
εξαρτάται από πολλά και διάφορα στοιχεία, όπως λ.χ. τη φυσική και ψυχολογική κατάσταση
των εμπλεκομένων, την προσωπικότητα κ.ά. (Δάλλας, 2002, σ.18, 25). Έτσι, λοιπόν, η
διαδικασία της επικοινωνίας έχει στην ουσία την ακόλουθη μορφή : Ο πομπός, στέλνει ένα
μήνυμα, το οποίο πέρα από την πληροφορία μεταβιβάζει και συμπεριφορά, κοινωνική αξία
και πράξη, χρησιμοποιώντας ένα δίαυλο επικοινωνίας (λ.χ. έντυπα μέσα, λόγος, ραδιόφωνο
κ.ά) και κώδικες (εικονικοί, γλωσσικοί, γραφικοί,), εξετάζοντας, παράλληλα, τις
επικρατούσες συνθήκες όταν το μήνυμα στέλνεται και τέλος φτάνει στον αποδέκτη/
 7

παραλήπτη του μηνύματος, με τον πομπό να πληροφορείται για την τύχη του μηνύματος
μέσω της ανάδραση ή επανατροφοδότηση (feedback) (Ψύλλα, 1991, σ. 107, Hooper-
Greenhill, 1994, σελ. 40 ).
Μέσω της προαναφερθείσας διαδικασίας καθίσταται φανερό ότι απαιτούνται πολλοί
και διάφοροι παράγοντες για την επίτευξη της επικοινωνίας, οι οποίοι παρεμβαίνουν και
διαμορφώνουν το αποτέλεσμα της. Ακολούθως, θα αναφερθούν συνοπτικά οι παράγοντες
αυτοί: * Πηγή: αποτελεί την αφετηρία, από την οποία ξεκινούν οι πληροφορίες που
δημιουργούν ένα μήνυμα. * Πομπός: καθετί που είναι σε θέση να διαχύσει το μήνυμα της
πηγής στο δέκτη.*Μέσο κάθε τι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μια πηγή για να
αποστείλει το μήνυμά της στο δέκτη. *Μήνυμα: το ερέθισμα που διαβιβάζει η πηγή στο
δέκτη, με επιδίωξη τον επηρεασμό της συμπεριφοράς του προς μια καθορισμένη κατεύθυνση
προξενώντας ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. *Δέκτης: οτιδήποτε δύναται να δεχθεί ένα μήνυμα.
*Κανάλι: η επιλογή από την πηγή της διαδρομής για την αποστολή του μηνύματός της, ώστε
να φτάσει στον δέκτη με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο. * Πλεονασμός: οι επιπλέον λέξεις ή/και
σύμβολα που ενδέχεται να μεταχειρίζεται μια πηγή για να δημιουργήσει το κατάλληλο
μήνυμα. *Κοινή εμπειρία: νοείται η εμπειρία που έχει μια πηγή αναφορικά με το περιεχόμενο
του μηνύματος που θα αποστείλει, καθώς όσο πιο μεγάλη είναι τόσο πιο εύκολα και σωστά
θα κωδικοποιήσει και θα στείλει το μήνυμα. Το αντίστοιχο ισχύει και για τον αποδέκτη του
μηνύματος. *Ανάδραση (=επανατροφοδότηση): η ποιότητα, η μορφή, αλλά και η ποσότητα
του μηνύματος που στέλνεται από τον δέκτη προς τον πομπό. (Hooper-Greenhill, 1994b, σελ.
40, Εξαδάκτυλος, 1995, σ.69-70, Δάλλας, 2002, σ.39-47, Μακουέιλ & Βιντάλ, 2001, σ.30,
Λούτας Γ. (2004) 41-50 )
Υπάρχουν, ωστόσο, και άλλοι παράγοντες που επιδρούν στην επικοινωνία: *Το
περιβάλλον: η περιοχή που δημιουργούν οι παράγοντες οι οποίοι μεταβάλλονται. *Οι
παρεμβολές ή θόρυβοι: κάθε στοιχείο που δρα παρασιτικά και δύναται να επηρεάσει την
ιδανική μετάδοση του μηνύματος από τον πομπό στον αποδέκτη (Κοτζαϊβάζογλου &
Πασχαλούδης, 2003, σελ. 24). Τέλος, *οι σιωπηλές γλώσσες ό,τι δεν έχει σχέση με τον
προφορικό και γραπτό λόγο (χειρονομίες, αφή, χρώματα κ.ά) (Δάλλας, 2002, σελ.46, 48-53)
1.4. Μοντέλα επικοινωνίας
Πολλοί είναι οι μελετητές, που με τη διατύπωση μοντέλων συνέδραμαν κατά
αποτελεσματικό τρόπο στην κατανόηση και απόδοση του τρόπου με τον οποίο
επικοινωνούμε. Ένα μοντέλο επικοινωνίας θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένας χάρτης.
Ένα τέτοιο μοντέλο κατατάσσει και παραβάλλει τα συστήματα, προσφέρει απλές
πληροφορίες, εξοικειώνει με λέξεις κλειδιά, εκφράζει υποθέσεις και προσδιορίζει πιθανές
 8

καταστάσεις (McQuail, 1997, σ.3-4). Παρακάτω θα γίνει μια απόπειρα συνοπτικής

περιγραφής κάποιον εξ αυτών.
•Μοντέλο Lasswell (1948) –Η επικοινωνιακή διαδικασία ορίσθηκε από τον H. Laswell
(1948, σελ. 117), ως μια προσπάθεια να απαντηθούν οι ερωτήσεις «Ποιος, λέει τι, σε ποιον,
από ποιο μέσο, και με τι αποτέλεσμα;» Το μοντέλο του - το οποίο εξειδικεύεται στη μαζική
επικοινωνία- περιλαμβάνει εκτιμήσεις ποικίλων παραγόντων που θεωρούνται ότι
προσδιορίζουν τον αντίκτυπο μιας επικοινωνίας (Κωνσταντοπούλου,2009 , σ.318-319). Το εν
λόγω μοντέλο δεν αναπαριστά μόνο μία διαδικασία, αλλά προβάλλει μία οργανωτική
λειτουργία, εκείνη της συστηματικής ταξινόμησης, δίνοντας βαρύτητα στην επιρροή που θα
έχει το μήνυμα στον αποδέκτη πάρα στο ίδιο το μήνυμα. Θεωρεί δηλαδή την επικοινωνία ως
μετάδοση μηνυμάτων και θέτει το θέμα της επίδρασης όχι του νοήματος αλλά του μηνύματος
(Fiske, 2010, σελ. 51). Το γραμμικό μοντέλο του Lasswell εδραιώθηκε και έτυχε ευρείας
απήχησης λόγω του ότι ήταν χρήσιμο, πάρα το γεγονός ότι ήταν σχετικά απλό για την
κατανόηση της επικοινωνιακής διαδικασίας (Κωνσταντοπούλου,2009,σ.319
Μπαντιμαρούδης, 2011,σ. 21-22).
•Μοντέλο Shannon και Weaver (1949) –Το μοντέλο αυτό επικεντρώνεται στη θεωρία των
πληροφοριών και ειδικότερα στη μετάδοση και λήψη μηνυμάτων. Αναπτύχθηκε κατά το Β’
Παγκόσμιο πόλεμο και στηρίζεται στη γραμμική διαδικασία (Fiske, 2010, σ. 41). Ασχολείται
με την επικοινωνία μέσω των ηλεκτρονικών συσκευών και των μηχανών. Κατά το μοντέλο
αυτό, η επικοινωνία αναφέρεται σε εκείνη τη διαδικασία που περικλείει τη μετάδοση ενός
μηνύματος μεταξύ ενός πομπού και ενός δέκτη, μέσω ενός διαύλου επικοινωνίας (Narula,
2006, p. 26, Fiske, 2010, p. 37). Συγκεκριμένα, επιλέγεται από την πηγή κάποιο μήνυμα το
οποίο στη συνέχεια, μέσω ενός μετασχηματιστή μετατρέπεται σε σήμα και αποστέλλεται
μέσω του καναλιού στο αποδέκτη. Ωστόσο, το μήνυμα δεν μεταδίδεται αναλλοίωτο, αλλά με
παρουσία θορύβου, που μπορεί να είναι οτιδήποτε προστίθεται και δημιουργεί οποιαδήποτε
παρεμβολή στο σήμα κατά τη μετάδοση και τη λήψη του (Narula, 2006, p. 26-28, Κάβουρα,
2016, σελ. 54-55).
•Μοντέλο του Newcomb (1953) – Εισάγει για πρώτη φορά το ρόλο της επικοινωνίας μέσα
στην κοινωνία. Στην περίπτωση αυτή, η έμφαση δίνεται όχι στο μήνυμα, αλλά στη τήρηση
της κοινωνικής ισορροπίας στους κόλπους του κοινωνικού συνόλου και των ανθρώπινων
σχέσεων. Δηλώνεται μέσω του μοντέλο αυτού ότι η πληροφορία σε μια κοινωνία είναι
απαραίτητη, καθώς την έχουμε ανάγκη σε σχέση με το κοινωνικό μας περιβάλλον, ούτως
ώστε να γνωρίζουμε και πώς θα αντιδράσουμε μέσα στο πλαίσιο αυτό, αλλά και για να
 9

επισημάνουμε, ταυτόχρονα, και τα στοιχεία της δικής μας αντίδρασης (Κωνσταντοπούλου,

2009, σ.322, Fiske, 2010, σ. 52-54,).
•Μοντέλο Westley και Maclean (1957) – Για τη διατύπωση του εν λόγω μοντέλου οι Westley
και Maclean στηρίχθηκαν, αρχικά, στο μοντέλο του Newcomb, εισάγοντας ένα νέο στοιχείο,
αυτό του «επικοινωνητή» (communicateur) (Κωνσταντοπούλου, 2009, σ.323). Η διαδικασία
εμπεριέχει ουσιαστικά γεγονότα και «φωνές» μέσα στην κοινωνία, τον ρόλο του
επικοινωνητή ως διαύλου, τα μηνύματα και τον δέκτη. Δίνεται έμφαση στο ρόλο των
μαζικών επικοινωνητών, στο ότι η επιλογή γίνεται με βάση τη γνώμη τους σχετικά με το τι
ενδιαφέρει το κοινό και τέλος ότι τα ΜΜΕ διευρύνουν το κοινωνικό περιβάλλον με το οποίο
το άτομο θέλει να συνδεθεί και του δίνουν τα «εργαλεία» για να το πραγματοποιήσει (Fiske,
2010, σελ. 55-56).
• Μοντέλο Gerbner (1956) - χρησιμοποιώντας ως αφετηρία το μοντέλο των Shannon και
Weaver, ο Gerbner παρουσίασε ένα πιο περίπλοκο μοντέλο, µε τη φιλοδοξία να
χρησιμοποιήσει έναν γενικό τρόπο περιγραφής, ώστε να είναι κατάλληλος για τη μελέτη
ποικίλων περιπτώσεων επικοινωνίας. Βασικό χαρακτηριστικό του μοντέλου αυτού είναι ότι
διακρίνει δύο διαστάσεις στη μετάδοση ενός μηνύματος. Η πρώτη αφορά την
οριζόντια/αντιληπτική διάσταση, τη σύνδεση δηλ. του μηνύματος με την πραγματικότητα
ενώ η δεύτερη την κάθετη/επικοινωνιακή διάσταση, που αναφέρεται στην κοινοποίηση του
μηνύματος από τον δέκτη προς άλλους αποδέκτες (Narula, 2006, p.33-34,
Κωνσταντοπουλου, 2009, σ.324-325).
•Μοντέλο Jacobson (1960) – το εν λόγω μοντέλο παρουσιάζει κοινά στοιχεία τόσο με το
γραμμικό όσο και με το αυτό του Newcomb (τριγωνικό). Αφετηρία αποτελεί το γραμμικό
μοντέλο, όπου ο πομπός διαβιβάζει το μήνυμα στο δέκτη, το οποίο αναφέρεται σε κάτι άλλο
από τον εαυτό του και το ονομάζει νοηματικό πλαίσιο. Ακολούθως ο Jakobson προχωρεί και
προσθέτει δύο επιπλέον παράγοντες: α)την επαφή, το φυσικό δηλαδή κανάλι, και β) τον
κώδικα, το κοινό δηλαδή σύστημα νοήματος βάσει του όποιου χτίζεται το μήνυμα.
Ταυτόχρονα, θεωρεί ότι ο καθένας από τους έξι αυτούς παράγοντες καθορίζει και μία
διαφορετική λειτουργία της γλώσσας (αναφορική, συγκινησιακή, βουλητική, φατική,
μεταγλωσσική, ποιητική) (Fiske, 2010, σ. 57-59)
•Μοντέλο Schramm (1954)- Στο μοντέλο του ο Schramm εξέτασε τα πεδία της εμπειρίας του
αποστολέα και του δέκτη. Ο αποστολέας/πομπός κωδικοποιεί το μήνυμα, με βάση το πεδίο
εμπειρίας του αποστολέα. Η κωδικοποίηση διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο καθώς
αποτελεί το έναυσμα της διαδικασία επικοινωνίας μετατρέποντας τη σκέψη σε περιεχόμενο.
Το πεδίο εμπειρίας καθοδηγεί ουσιαστικά την αποκωδικοποίηση. Εάν δεν υπάρχει κανένας
 10

κοινός χαρακτήρας στον τομέα εμπειρίας του αποστολέα και του αποδέκτη του μηνύματος,
τότε η επικοινωνία δεν πραγματοποιείται. Ο βαθμός στον οποίο το σήμα αποκωδικοποιείται
σωστά εξαρτάται από την έκταση της κάλυψης των δύο πεδίων της εμπειρίας. Έτσι,
σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η κωδικοποίηση και η αποκωδικοποίηση αποτελούν τους
σημαίνοντες παράγοντες μιας αποτελεσματικής επικοινωνίας, χωρίς τους οποίους οι
πληροφορίες δεν μπορούν ποτέ να ρέουν μεταξύ δύο ατόμων. Στο εν λόγω μοντέλο
υπογραμμίζεται, παράλληλα, ότι κάθε επικοινωνία είναι ελλιπής, και συνεπώς
αναποτελεσματική, εκτός και αν ο αποστολέας λάβει μια ανατροφοδότηση από τον
αποδέκτη. Η επικοινωνία είναι στην πραγματικότητα μια αμφίδρομη διαδικασία μεταξύ του
πρώτου και του δεύτερου (Narula, 2006, p.30-31).
ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Μελέτη περίπτωσης- Επικοινωνιακή δράση και μοντέλα επικοινωνίας:
Περιοδική έκθεση «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα
του Qianlong», Μουσείο Ακρόπολης
2.1 Μουσείο Ακρόπολης
Το νέο κτίριο του Μουσείου Ακρόπολης, βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας απέναντι
ακριβώς από την Ακρόπολη, ολοκληρώθηκε το 2003 και άνοιξε τις πύλες του στο κοινό τον
Ιούνιο του 2009 (https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/istoria-0). Καθημερινά
επισκέπτονται το μουσείο περί τις 4.000 άτομα, ενώ από το 2017 (Ιούνιο) έως το 2018
(Μάϊο) ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών ανήλθε στους 1.666.286
(https://issuu.com/theacropolismuseum/docs/acropolis_report_web_gr_cf3228ecf94b4b)
Το νέο Μουσείο προσφέρει στο κοινό όλες εκείνες τις υπηρεσίες που απαιτούνται από
ένα σύγχρονο παγκόσμιο μουσείο. Σκοπό του αποτελεί η συγκέντρωση, προστασία,
συντήρηση, μελέτη και ανάδειξη των μνημείων της Ακρόπολης τόσο σε επίπεδο εθνικό όσο
και σε διεθνές (https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/istoria-0).
2.2 Περιοδική έκθεση «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα
του Qianlong»
Για τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη θα χρησιμοποιηθεί η επικοινωνιακή δράση
του Μουσείου Ακρόπολης, την οποία πραγματοποιεί την περίοδο που διανύουμε, στα
πλαίσια της έκθεσης «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά διαμερίσματα του
Qianlong». Η έκθεση, πραγματοποιείται από τις 14 Σεπτεμβρίου 2018 έως και τις 14
Φεβρουαρίου.Περιλαμβάνει 54 προσωπικά είδη, τελετουργικά αλλά και χρηστικά
αντικείμενα, αυθεντικά έργα τέχνης, έπιπλα, ενδύματα, του Qianlong (1711-1799), του πλέον
θρυλικού αυτοκράτορα της Κίνας, τα οποία για πρώτη φορά βγαίνουν εκτός των χώρων του
Ανακτόρου του Πολλαπλού Μεγαλείου της Απαγορευμένης Πόλης. Η έκθεση χωρίζεται σε
 11

πέντε ενότητες. Αρχή γίνεται με «Το Παλάτι του Πολλαπλού Μεγαλείου για τον Μελλοντικό
Αυτοκράτορα», ακολουθεί η ενότητα «Τσάι και Εκλεπτυσμένη Μουσική», έπειτα ο
επισκέπτης συναντά «Το Δωμάτιο των Ευωδιαστών Ορχιδέων» ακολούθως το
«Σπουδαστήριο της Αιώνιας Άνοιξης» ενώ η έκθεση κλείνει με το «Μεγαλείο του
Βουδισμού» (https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/apo-tin-apagoreymeni-poli-
aytokratorika-diamerismata-toy-qianlong, http://www.efsyn.gr/arthro/apo-tin-apagoreymeni-
poli-sti-skia-tis-akropolis).
Σκοπός της έκθεσης είναι να φέρει το δυτικό κόσμο πιο κοντά στον κινεζικό
πολιτισμό, αποκαλύπτοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κατά τη ακτινοβόλα περίοδο
της αυτοκρατορίας του Qianlong. (https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/apo-tin-
apagoreymeni-poli-aytokratorika-diamerismata-toy-qianlong).
2.3 Η επικοινωνιακή δράση της έκθεση «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά
διαμερίσματα του Qianlong»
Σημαντικό εργαλείο στην προσπάθεια επικοινωνίας και κατ’ επέκταση προώθησης
της έκθεσης από το μουσείο αποτελεί η αφίσα της (εικ.1). Η επιλογή της αφίσας
διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο, καθώς μέσω του μηνύματος που μεταφέρει επιτυγχάνεται η
επικοινωνία με το κοινό. Όπως ήδη είδαμε παραπάνω το μήνυμα αποτελεί το κυριο στοιχείο
της επικοινωνιακής διαδικασίας, καθώς μεταβιβάζει, πέρα από πληροφορίες και
συμπεριφορές, πράξεις, σχέσεις και βιώματα(Littlejohn & Foss, 2012, σ. 169). Σε αντίθεση
με την προβολή/προώθηση υλικών προϊόντων το πολιτιστικό μήνυμα αναφέρεται σε
πνευματική δημιουργία, ενώ ο χρόνος της πολιτιστικής δράσης στην οποία αποσκοπεί είναι
καθορισμένος. Ακριβώς, για τον λόγο αυτό επιβάλλεται να είναι άμεσο και να
ανταποκρίνεται στο πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο υπάγεται. Σε αντίθετο ενδεχόμενο
υπάρχει το ρίσκο να μην γίνει αντιληπτό από τον αποδέκτη και να καταστεί
αναποτελεσματικό. Έτσι λοιπόν, και στην προκειμένη περίπτωση, πρέπει να υπάρχει συνοχή
με το περιεχόμενο της έκθεσης, να είναι ελκυστικό ώστε να προσελκύει την προσοχή του
δέκτη και να σχεδιάζεται με βάση το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Η αφίσα, επομένως δεν
αρκεί να είναι απλώς ωραία να καλύπτει δηλαδή το αισθητικό κομμάτι και μόνο.
Προκειμένου να επιτύχει τον επικοινωνιακό της σκοπό οφείλει να γνωστοποιεί το θέμα στο
οποίο αναφέρεται και να μεταχειρίζεται τη γλώσσα του κοινού στο οποίο απευθύνεται
(Σκουρα &Γλύτση, 2003, σ. 313).
Η αφίσα της περιοδικής έκθεσης «Από την απαγορευμένη πόλη: Αυτοκρατορικά
διαμερίσματα του Qianlong», εκ πρώτης όψεως φαίνεται απλή, ωστόσο πρόκειται για μία
αφίσα σχεδιασμένη με προσοχή, καθώς υπογραμμίζει το μήνυμα, το οποίο ο οργανισμός
 12

θέλει να μεταδώσει. Στην αφίσα εντοπίζονται δύο κώδικες, ο εικονικός και ο γλωσσικός, που
αποτελούνται από οπτικά και λεκτικά σημεία, οι οποίοι επιχειρούν να περάσουν τα μηνύματα
του πομπού στον δέκτη/αναγνώστη.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, ο δέκτης ενημερώνεται από το γραπτό μήνυμα, πως ξεκινά
η εν λόγω έκθεση και λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τον χρόνο πραγματοποίησης της. Το
λεκτικό μήνυμα της αφίσας είναι λιτο χωρίς μακροσκελείς προτάσεις αλλά και περιττές
πληροφορίες, κατανοητό, ευδιάκριτο και συγκεκριμένο, με τη γλώσσα που χρησιμοποιείτε να
είναι απλή για να μπορεί να αναγνωστεί από κοινό με βασική μόρφωση, ενώ παρέχει στον
αναγνώστη/δέκτη τις άκρως απαραίτητες πληροφορίες. Το λεκτικό μήνυμα συνοδεύεται από
μια εικόνα (μη λεκτικό οπτικό μήνυμα), αυτή του αυτοκράτορα Qianlong καθήμενου σε
θρόνο και ενδεδυμένου με ένα χρυσοποίκιλτο ένδυμα. Η εικόνα, λοιπόν, παραπέμπει στο
κυρίαρχο στοιχείο της έκθεσης που αποτελεί αυτή ακριβώς η περίοδος αυτοκρατορίας του
Qianlong, και εστιάζοντας στο ένδυμα, που αιχμαλωτίζει τη ματιά του δέκτη, του δίνει την
πληροφορία για το τι αναμένεται να δει κατά την επίσκεψη του στην έκθεση, δημιουργώντας
του έτσι την προσδοκία της παρουσίασης ακόμη και αυτού του ιδίου του
αντικειμένου/ενδύματος.
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στην εικόνα.
Το χρώμα αποτελεί εκείνο το στοιχείο που θα κάνει το κοινό να δει αυτό που επιδιώκεται να
προβληθεί, να αισθανθεί αυτό που πρέπει να αισθανθεί . Ως οπτικό σύμβολο επικοινωνίας, το
χρώμα, προκαλεί στον δέκτη δύο μορφές αντίδρασης: τις φυσιολογικές, αυτές δηλ. που
παράγονται κατά την έκθεση στο χρώμα (πρόκληση προσοχής) και τις
συγκινησιακές/συναισθηματικές, οι οποίες προκαλούνται στην ψυχολογία του σύμφωνα με
την ψυχοσύνθεση του (Πανηγυράκης, 1984, σ. 340-341). Εδώ, η επιλογή των χρωμάτων
αφορά σε ζεστά χρώματα, χρυσό, αποχρώσεις του κόκκινου και του πορτοκαλί, τα οποία
θεωρούνται, πως προσελκύουν το ενδιαφέρον και ξεχωρίζουν, ενώ αποτελούν και τα
χρώματα που κυριαρχούν στα παλάτια της απαγορευμένης πόλη. Οι αναγραφόμενες
πληροφορίες για την έκθεση είναι γραμμένες με το κλασικό μαύρο χρώμα για να δοθεί η
κατάλληλη ένταση και ευκρίνεια, ενώ ο τίτλος της έκθεσης ακολουθεί του ιδίους
χρωματισμούς που κυριαρχούν στην υπόλοιπη αφίσα.
Η αφίσα αναρτήθηκε ήδη σε ορισμένα της πόλης, όπως στην οδό Διονυσίου
Αρεοπαγίτου (στο προσεχές διάστημα θα αναρτηθεί και σε κομβικά σημεία όπως λ.χ. μετρό,
αεροδρόμιο) αλλά και σε μεγάλο αριθμό ΜΜΕ (έντυπη - διαδικτυακή μορφή) αλλά και έξω
από το χώρο της έκθεσης (οι πληροφορίες αντλήθηκαν έπειτα από τηλεφωνική συνομιλία
( 12/11/2018) με τον κο Ευάγγελο Κοροπούλη, Τμήμα Επικοινωνίας και προβολής Μουσείου
 13

Ακρόπολης). H αφίσα της περιοδικής έκθεσης αναρτήθηκε λ.χ. στο διαδικτυακό site της ΕΡΤ
(http://www.ert.gr/radiotileorasi/politismos-radiotileorasi/technes-radiotileorasi/apo-tin-
apagoreymeni-poli-aytokratorika-diamerismata-toy-qianlong-sto-moyseio-akropolis/), στην
έντυπη και διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας «Η καθημερινη»
(http://www.kathimerini.gr/984843/gallery/politismos/eikastika/sta-adyta- polhs).
Η ανάπτυξη και επικράτηση της ψηφιακής τεχνολογίας και η καθιέρωση του
διαδικτύου καθιερώνει νέες συνιστώσες ως προς τη επικοινωνία των πολιτιστικών
δραστηριοτήτων (Γκαντζιάς 2005, σ. 278). Το ίδιο μουσείο της Ακρόπολης χρησιμοποιεί
διάφορα διαδικτυακά κανάλια μετάδοσης της εν λόγω επικοινωνιακής του δράσης, τα οποία
αφορούν τόσο στην επίσημη ιστοσελίδα του όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πιο
συγκεκριμένα, η αφίσα της περιοδικής έκθεσης βρίσκεται αναρτημένη στην επίσημη
ιστοσελίδα του μουσείου, η οποία αξίζει, στο σημείο αυτό, να αναφερθεί ότι είναι ιδιαίτερα
λειτουργική και έχει συχνή ανανέωση, προβάλλοντας έτσι όλες τις εκδηλώσεις και δράσεις
που ο επισκέπτης είναι δυνατόν να βρει στο χώρο του μουσείου
(https://www.theacropolismuseum.gr).
Στα πλαίσια της εν λόγω επικοινωνιακής δράσης το Μουσείο Ακρόπολης ανάρτησε
και εξακολουθεί να αναρτάει την αφίσα στην επίσημη σελίδα του στο Facebook. Το μουσείο
από την έναρξη της έκθεσης κοινοποιεί μέσω του Facebook την αφίσα ενσωματώνοντας στις
αναρτήσεις αυτές και μηνύματα δράσης που έχουν να κάνουν με την παρακίνηση του κοινού
να κλείσει τα εισιτήρια του διαδικτυακά. Οι αντιδράσεις των χρηστών/δεκτών στο Facebook
μπορούν να χαρακτηρισθούν ως αρκετές. Πολλοί είναι αυτοί που κάνουν like (λ.χ.192 και
645 likes στην πρώτη και δεύτερη ανάρτηση αντίστοιχα) ή/και κοινοποιούν (186share στη
δεύτερη ανάρτηση) με την σειρά τους το μήνυμα, ενώ δίνεται η δυνατότητα στους
επισκέπτες να αφήσουν τα σχόλια, τις εντυπώσεις τους και τις ερωτήσεις, χωρίς ωστόσο να
δέχονται κάποια απάντηση από το Μουσείο. Το Μουσείο, λοιπόν, σφυγμομετρεί εδώ τις
αντιδράσεις του κοινού καθώς μέσω των «likes», παρέχεται στον οργανισμό
ανατροφοδότηση/ανάδραση, όπου αξιοποιώντας την δύναται να βελτιώσει τη δράση του.
(https://www.facebook.com/)
 14

Εικ.1 Η αφίσα της έκθεσης. Πηγή: https://www.facebook.com/

2.4 Ανάλυση δράσης με βάση επικοινωνιακά μοντέλα
2.4.1 Μοντέλο Lasswell
Η εν λόγω δράση είναι δυνατό να αναλυθεί χρησιμοποιώντας το μοντέλο Lasswell,
όπου η διαδικασία της επικοινωνίας ορίζεται ως μια απλή γραμμική ενέργεια μετάδοσης
μηνυμάτων, με δεδομένο ότι ο πομπός έχει την πρόθεση να επηρεάσει το δέκτη. Σύμφωνα με
το μοντέλο αυτό πρέπει να απαντηθούν τα ερωτήματα «ποιος, λέει τι, με ποιο κανάλι/μέσο,
σε ποιον και με ποιο αποτέλεσμα». Βλέπουμε, λοιπόν, ότι στο συγκεκριμένο παράδειγμα
χρησιμοποιείται το γραμμικό μοντέλο επικοινωνίας του Lasswell, όπως αυτό περιγράφηκε
παραπάνω. Μπορούμε λοιπόν να εντοπίσουμε τον πομπό, που δεν είναι άλλος απο το
Μουσείο Ακρόπολης, το μήνυμα, που αφορά στη διοργάνωση της περιοδικής έκθεσης, το
μέσο/ κανάλι που είναι αυτή ακριβώς η αφίσα, τον δέκτη, που είναι ο αναγνώστης/κοινό, με
αποτέλεσμα /επίδραση την άσκηση επιρροής στους αναγνώστες/δέκτες του μηνύματος και
στην υποκίνηση τουςουσιαστικά σε συγκεκριμένη συμπεριφορά, που δεν είναι άλλη από την
επίσκεψη στην έκθεση. Η εξέλιξη της επικοινωνιακής αυτής δράσης από πομπό προς δέκτη
φαινομενικά δεν παρεμποδίζεται από τίποτα, καθώς ο σχεδιασμός και μετάδοση του
μηνύματος στηρίχθηκε στην πρότερη εμπειρία του πομπού.
2.4.2 Μοντέλο Gerbner
Χρησιμοποιώντας το μοντέλο Gerbner, μπορούμε στο συγκεκριμένο παράδειγμα να
εντοπίσουμε την πηγή, που είναι το Μουσείο Ακρόπολης (η έκθεση αποτελεί δική του
διοργάνωση), τον μεταδότη, που είναι η αφίσα και τον αποδέκτη, που είναι ο κάθε
αποδέκτης/αναγνώστης του μέσου. Αναλύοντας τη εν λόγω επικοινωνιακή δράση σύμφωνα
με τις δύο διαστάσεις που προτείνονται από το μοντέλο του Gerbner, είναι δυνατό να
διακρίνουμε ότι στην αντιληπτική διάσταση (οριζόντια), αυτό που αντιλαμβάνεται ο
αναγνώστης/δέκτης είναι μία προσωπική δική του αντίληψη, η οποία επηρεάζεται από
υποκειμενικούς παράγοντες, όπως λ.χ. η γνώμη του για μουσείο, οι προηγούμενες του
 15

εμπειρίες γύρω από εκθέσεις ή οι ευρύτερες γνώσεις του για τον κινεζικό πολιτισμό και της
περιόδου της αυτοκρατορίας του Qianlong. Έτσι, o δέκτης της συγκεκριμένης δράσης
(αναγνώστης αφίσας) επιλεγεί, συμφώνα με τον Gerbner, ορισμένα από τα χαρακτηριστικά
στα οποία θα προσδώσει μεγαλύτερη βαρύτητα. Λόγου χάριν κάποιος μπορεί να επηρεαστεί
από τον χώρο φιλοξενίας της έκθεσης, κ.ά. Ο δέκτης λοιπόν νοηματοδοτεί και οργανώνει το
εν λόγω ερέθισμα με κριτήριο τη δική του εσωτερική ιεραρχία στόχων και νοημάτων. Η
μόρφωση, η κουλτούρα του του, οι προσδοκίες που έχει από την έκθεση θα δώσουν νόημα
στο μήνυμα που λαμβάνει. Μέσω της ανάλυσης της δομικής κατασκευής του μηνύματος
πρέπει να κατορθώσει να το αποκωδικοποιηση/αναγνώσει. Σε αυτή τη διαδικασία
καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι εμπειρίες, οι στάσεις και οι ευαισθησίες του ίδιου του
δέκτη. Αναγκαία προϋπόθεση για να γίνουν τα παραπάνω είναι το μήνυμα να είναι διαθέσιμο
στο δέκτη, να μπορεί να προσεγγίσει τους χώρους ανάρτησης της αφίσας (φυσικούς,
διαδίκτυο) ώστε να μπορέσει να το λάβει.
Ακολούθως, ο δέκτης κοινοποιεί το εν λόγω μήνυμα, αφού πρώτα το έχει διανθίσει με
το νόημα που ο ίδιος του έχει προσδώσει. Συνηθέστερα, αφού λάβουμε γνώση του
μηνύματος, στην συνέχεια το επικοινωνούμε στο οικογενειακό μας περιβάλλον, σε
συναδέλφους, σε φίλους, στον κοινωνικό δηλ. περίγυρο μας, σχολιάζοντας το περιεχόμενό
του. Κατά αυτό τον τρόπο το μήνυμα, με μια πιο σύνθετη μορφή, διαβιβάζεται σε άλλους
αποδέκτες, και αυτό κατά τον Gerbner, συνιστά την επικοινωνιακή διάσταση (κάθετη) της
μεταφοράς του μηνύματος. Ο αποκωδικοποιός (δέκτης), λοιπόν, του μηνύματος καλείται σε
μία δημιουργική και συγχρόνως ενεργητική διαδικασία, παρόμοια με αυτή του κωδικοποιού
(πομπός). Γενικά, το επακόλουθο που θα έχει η ανάρτηση της αφίσας δεν μπορεί να είναι
γνωστό εκ των προτέρων, και αυτό γιατί τόσο ο δέκτης, με τον τρόπο που θα αντιληφθεί, θα
εξηγήσει και θα λάβει το μήνυμα, όσο και το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα
πραγματοποιηθεί η επικοινωνία διαδραματίζουν καίριο ρόλο (ΜακΚουέϊλ &Βιντάλ, 2001,
σ.34).
2.5 Μοντέλα επικοινωνίας- παραλειπόμενα στοιχεία
Τα μοντέλα επικοινωνίας που επιλέχθηκαν και αξιοποιήθηκαν παραπάνω προς
ανάλυση της επικοινωνιακής δράσης του Μουσείου Ακρόπολης θεωρούμε ότι εξηγούν σε
ικανοποιητικό βαθμό τη συγκεκριμένη δράση. Ωστόσο υπάρχουν, όπως θα δούμε παρακάτω,
και κάποια στοιχεία της που, κατά την άποψη μας, δεν περιγράφονται από το μοντέλα που
επιλέχθηκαν. Συγκεκριμένα:
Στοιχείο θορύβου: στα μοντέλα που επιλέχθηκαν παραπάνωv δεν περιγράφεται το
στοιχείο του θορύβου όπως αυτό αναφέρεται στο μοντέλο των Shannon & Weaver. Κάθε
 16

παρεμβολή μεταξύ αφίσας και αναγνώστη μπορεί να διαταράξει τη λήψη του μηνύματος.
Αρκεί λ.χ. η παρουσία ενός λεωφορείου ή ενός κορναρίσματος, ή μιας διακοπής σήματος του
διαδικτύου για να αποσπάσουν την προσοχή του δέκτη και να χαθούν έτσι τα ελάχιστα
εκείνα πολύτιμα δευτερόλεπτα της ματιάς προς την αφίσα, και κατ’ επέκταση το μήνυμα που
αφορά, να μην φθάσει ποτέ στον δέκτη/αναγνώστη.
Ανάδραση – κοινωνική διάσταση επικοινωνίας: Στα μοντέλα επικοινωνίας που
αναφέρθηκαν παραπάνω δεν γίνεται λόγος για την κοινωνική διάσταση της επικοινωνίας
όπως αυτή παρουσιάζεται στο μοντέλο του Newcomb και των Westley & Maclean. Μέσω
του διαδικτύου (ιστοσελίδα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) δίνεται στον επισκέπτη η ευκαιρία
και η δυνατότητα να νιώσει και να αποτελέσει μέλος της κοινότηταw του μουσείου και να
λαμβάνει παράλληλα μηνύματα για την συγκεκριμένη έκθεση. Ταυτόχρονα μπορεί και ο
ίδιος ο χρήστης της να γίνει πομπός και η ιστοσελίδα του μουσείου και αυτή Facebook
δέκτες, δηλαδή να υπάρχει ανάδραση, καθώς o χρήστης θα έχει τη δυνατότητα μεσω
ηλεκτρονικών μηνυμάτων (email) και αντίδρασης (likes/dislike, σχολια) να εκφράσει τη
γνώμη του δείχνοντας έτσι στον οργανισμό την απήχηση του κοινού.
Η ανάδραση αυτή που προέρχεται από το Facebook και τα emails εμπίπτει λοιπόν στο
κυβερνητικό μοντέλο το οποίο δίνει ουσιαστικά έμφαση στους στόχους που επιδιώκονται να
πραγματοποιηθούν από τη μετάδοση του μηνύματος και όχι στο μήνυμα αυτό καθαυτό. Η
επικοινωνία σε αυτή την περίπτωση αντιμετωπίζεται ως το μέσο για την επίτευξη κάποιον
στόχων, μετατοπίζεται δηλαδή ουσιαστικά το κέντρο βάρους από τον πομπό στον δέκτη ο
οποίος επιδιώκεται να επηρεαστεί μέσω της επικοινωνιακής διαδικασίας.

2.6 Ύπαρξη διαφόρων μοντέλων επικοινωνίας

Ένα μοντέλο κατατάσσει και συσχετίζει τα συστήματα, προσφέρει απλουστευμένες
πληροφορίες, διατυπώνει υποθέσεις, εξοικειώνει με λέξεις κλειδιά και καθορίζει πιθανές
καταστάσεις (McQuail, 1997, σ.3-4). Τα επικοινωνιακά μοντέλα δεν μπορούν να
διερευνήσουν και να εξηγήσουν στο σύνολο της τη δυναμική της διαδικασίας της
επικοινωνίας, και αυτό γιατί δημιουργούν ένα στενο/περιοριστικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο οι
διαδικασίες υπεραπλουστεύονται, προκειμένου να μελετηθούν. Ουσιαστικά, το κάθε μοντέλο
δεν κατορθώνει να απεικονίσει στην πληρότητά του ένα σύστημα, παρ’ όλα αυτά επιχειρεί,
να ενισχύσει την κατανόηση κάποιων όψεων και λειτουργιών του. Για αυτόν ακριβώς τον
λόγο υπάρχουν διάφορα μοντέλα επικοινωνίας. Ωστόσο, σε κάθε επόμενο ενυπάρχει το
προηγούμενο. Η πολύπλοκη και πολύπλευρη φύση και ρόλος της επικοινωνίας, η
 17

χρησιμότητα και οι νέες διαστάσεις που λαμβάνει η έννοια στο σύγχρονο περιβάλλον του
παγκόσμιου ιστού και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αποτελεί ουσιαστικά την αιτία
ύπαρξης πολλών μοντέλων που μπορούν να εξυπηρετήσουν τους στόχους της.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Από όσα έχουν λεχθεί στο παρόν πόνημα καθίσταται σαφές ότι η επικοινωνία
αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες της ανθρώπινης φύσης και κοινωνίας, μια
διαπίστωση που ο Γάλλος κοινωνιολόγος H. Lefebvre εξέφραζε με τη θέση του ότι
στην κοινωνική ζωή τίποτα δεν μπορεί να εκπληρωθεί χωρίς επικοινωνία (Ψύλλα, 2004,
σ.74).
Επιστήμονες/ ερευνητές προερχόμενοι από διάφορα επιστημονικά πεδία, επιχείρησαν
να αναλύσουν τόσο την έννοια της επικοινωνίας όσο και τη διαδικασία της με αποτέλεσμα τη
δημιουργία μιας πληθώρας μοντέλων επικοινωνίας. Ωστόσο, τα μοντέλα αυτά δεν είναι
δυνατόν να αντιμετωπιστούν ως στεγανά, αλλά, αντίθετα ως ένα είδος συγκοινωνούντων
δοχείων καθιστώντας έτσι λογικό το γεγονός ότι μπορούμε να διακρίνουμε πέραν του ενός
μοντέλου σε μια επικοινωνιακή δράση, όπως δηλαδή διαφάνηκε και από την επικοινωνιακή
δράση του Μουσείου Ακρόπολης που εξετάσαμε στο εμπειρικό μέρος της παρούσας
εργασίας.
Ωστόσο στο σημείο αυτό κρίνοντας την επιλεχθείσα επικοινωνιακή δράση του εν
λόγω Μουσείου, θα τολμήσουμε να πούμε ότι για την εν λόγω έκθεση παραμένει κλασσική
και λιγότερο καινοτόμα, γεγονός που ίσως αδικεί ως ένα βαθμό τόσο την ίδια την έκθεση,
που είναι μια πρωτοποριακή πρόταση για τα ελληνικά δεδομένα, όσο και το ίδιο το μουσείο,
που χαρακτηρίζεται ως ένα από τα πλέον καινοτόμα και σύγχρονα μουσεία του κόσμου.
Θεωρώντας ως πιο αποτελεσματικό μοντέλο επικοινωνίας αυτό που περιέχει την ανάδραση,
θα λέγαμε ότι η ανάδραση είναι ένα στοιχείο που επιβάλλεται να ενισχυθεί στις μελλοντικές
επικοινωνιακές δράσεις του μουσείου, αφήνοντας πίσω το γραμμικό μοντέλο, το οποίο
παρουσιάζεται να αδιαφορεί για τον αντίκτυπο του μηνύματος στον δέκτη.
Καταλήγοντας λοιπόν, αυτό που έχει σημασία και αξίζει να υπάρχει στο μυαλό μας
είναι πως ο κάθε πολιτιστικός οργανισμός οφείλει και πρέπει να επιλέγει, να λαμβάνει υπόψη
του και να χρησιμοποιήσει επιμέρους στοιχεία από περισσότερα επικοινωνιακά μοντέλα, που
κρίνει ότι θα φανούν χρήσιμα στην επίτευξη του στόχου του, που δεν είναι άλλος από την
επικοινωνία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 18

 Αθανασοπούλου Α.(2003) Ευαισθητοποίηση και συμμετοχή του κοινού», Στο

Αθανασοπούλου Α., Δάλλας Κ., Μακρή Α., Χαμπούρη – Ιωαννίδου Α., Πολιτισμική
Επικοινωνία, Τόμος Β’: Μέσα Επικοινωνίας, σ. 107-160, Πάτρα: ΕΑΠ
 Μπαντιμαρούδης, Φ. (2011), Πολιτιστική επικοινωνία: οργανισμοί, θεωρίες, μέσα,
Αθήνα: Κριτική
 Δάλλας, Κ., (2002), « Έννοια, αντικείμενο, ρόλος και διαδικασία της επικοινωνίας»,
Στο Κάστορας, Σ., Αρχές και μέθοδοι Επικοινωνίας- Πολιτιστική Επικοινωνία, τ. Α΄, σ.
17-36, Πάτρα: ΕΑΠ
 Δήμου, Ν. (1997), Η Αξία της Επικοινωνίας. Ποιητική του Λόγου. Αθήνα: Gutenberg.
 Εξαδάκτυλος, Ν., Δημόσιες σχέσεις , Αθήνα 1995, εκδ. Έλλην
 Fiske J. (2010), Εισαγωγή στην Επικοινωνία, Αθήνα:Αιγόκερως
 Γκαντζιάς, .Γ (2005) «Πολιτιστική πολιτική και ρύθμιση στην Ψηφιακή Βιομηχανία
των επικοινωνιών» στο Βερνίκος Ν., Δασκαλοπούλου Σ., Μπαντιμαρούδης Φ.,
Μπούμπαρης Ν., Παπαγεωργίου Δ., Πολιτιστικές Βιομηχανίες , Αθήνα: Κριτική
 Giddens, A. (2002), Κοινωνιολογία, μετάφρ. Δ. Γ. Τσαούσης, Αθήνα: Gutenberg -
Γιώργος & Κώστας Δαρδανός,
 Hooper-Greenhill, E. (1994), Museums and Their Visitors. New York: Routledge.
 Κάβουρα, Α. (2016), Επικοινωνία και Διαφήμιση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης,
Αθήνα: Διόνικος
 Koontz, H. & Weihrich, H. (1990), Essentials of management, New York: McGraw-
Hill.
 Kotler N., Kotler P. & Kotler W (2008), Managing marketing communications στο
“Museum marketing and strategy: Designing missions, building audiences, generating
revenue and resources” (2nd Ed.), San Francisco: Jossey –BassPublishers,
 Κοτζαϊβαζόγλου , Ι. & Πασχαλούδης, Δ., (2003), Οργανωσιακή επικοινωνία : η
επικοινωνία για επιχειρήσεις και οργανισμούς, Αθήνα: Πατάκης
 Κωνσταντοπούλου Χρ.,(2009) Κοινωνιολογία της "καθημερινότητας" - Εισαγωγή
στην κοινωνιολογία της καθημερινής ζωής, Αθήνα: Παπαζήση
 Laswell, H. (1948). The structure and function of communication in society. In L.
Bryson (Ed.), The communication of ideas. New York: Harper.
 Littlejohn, S. W., & Foss, K. A. (2012), Θεωρίες Ανθρώπινης Επικοινωνίας, Επιμ. Α.
Γαρδικιώτης, Αθήνα: Πεδίο
 Λούτας, Γ. (2004), Η θεωρία της επιχειρησιακής επικοινωνίας, Αθήνα:Έλλην,
 ΜακΚουέϊλ, Ντ. & Βιντάλ Σ.,(2001), Σύγχρονα Μοντέλα Επικοινωνίας για τη μελέτη
της μαζικής επικοινωνίας , Αθηνα: Καστανιώτη,
 Massie, L. J. (1987),Essentials of Management, 4th Edition, Published by Prentice
Hall
 McQuail, D., (1997), Εισαγωγή στη θεωρία της μαζικής επικοινωνίας, Αθήνα:
 19

Καστανιώτης
 Merrihue, W. (1960), Managing by Communication, New York: McGraw-Hill.
Narula,U., (2006), Communication Models, 2006, New Delhi:Atlantic
 Πανηγυράκης Γ, (1984), Η σημασία των τάσεων της μόδας των χρωμάτων, οι κύκλοι
ζωής τους και η έγχρωμη διαφήμιση, Σπουδαί : journal of economics and business ;
Vol.34, No.2, 1984, pages 340-360. Ανάκτηση από:
http://spoudai.unipi.gr/index.php/spoudai/article/viewFile/807/886
 Πιπερόπουλος, Γ. (1996), Επικοινωνώ άρα υπάρχω. Δημόσιες σχέσεις και
Επικοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
 Πλάτων, Πρωταγόρας, (2009) μεταφρ. Επιμ. Η. Σπυρόπουλος, Θεσσαλονίκη:Ζήτρος
 Ψύλλα, M., (1991), « Η επικοινωνία σαν κοινωνική διεργασία». Στο Επιστημονική
Επετηρίδα Χαροκόπειου Ανωτάτης Σχολής Οικιακής Οικονομίας (σσ. 106-111).
Χαροκόπειος Ανώτατη Σχολή Οικιακής Οικονομίας: Αθήνα
 Ψύλλα, Μαριάννα (2004). «Το μήνυμα ως αντικείμενο ερμηνείας και ανάλυσης στο
πλαίσιο της επικοινωνιακής πράξης». Στο Παπαγεωργίου, Γιώτα (επιμ), Μέθοδοι στην
κοινωνιολογική έρευνα. Αθήνα: Τυπωθήτω - Γ. Δαρδανός
 Saint-Exupéry de, Α., (2015) Ο Μικρός Πρίγκιπας, Μετάφρ.Ηρ.Λαμπαδαρίου,
Καβαλα :Σαΐτα,
 Schramm, W. (1954). How communication works. In W. Schramm (Ed.), The process
and effects of mass communication. Urbana, IL: University of Illinois Press.
 Σιώμκος Ι.Γ., (1994), Συμπεριφορά Καταναλωτή και Στρατηγική Μάρκετινγκ, Αθήνα:
Σταμούλη
 Σκούρα, Β. και Γλύτση Ε., (2003) «Δομή, οργάνωση και παραγωγη πολιτιστικων
δραστηριοτήτων- Πολιτιστικα έντυπα», στο Βινιεράτου Μ., Γεωργίου Α., Γλύτση, Ε.,
Κιούκας Α., Κοσκινά Αικ., Μπουσουλέγκα Χ., Οικονόμου Μ., Σκούρα Β.,
Ταξοπούλου Ι., Χαμπούρη – Ιωαννίδου Αικ., Πολιτιστική Πολιτική και Διοίκηση.
Πολιτιστική διαχείριση, σ. 297-326, Πάτρα: ΕΑΠ
 Theodorson, S. & Theodorson, A. (1969), A modern dictionary of sociology. New
York: Cassell Education Limited.

Πηγές από το διαδίκτυο,

 https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/istoria-0 (πρόσβαση στις 10/11/2018)
 https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/apo-tin-apagoreymeni-poli-
aytokratorika-diamerismata-toy-qianlong (πρόσβαση στις 10/11/2018)
 http://www.efsyn.gr/arthro/apo-tin-apagoreymeni-poli-sti-skia-tis-akropolis
(πρόσβαση στις 10/11/2018)
 20

 https://issuu.com/theacropolismuseum/docs/acropolis_report_web_gr_cf3228ecf94b4
b (πρόσβαση στις 10/11/2018)
 http://www.ert.gr/radiotileorasi/politismos-radiotileorasi/technes-radiotileorasi/apo-
tin-apagoreymeni-poli-aytokratorika-diamerismata-toy-qianlong-sto-moyseio-
akropolis/ (πρόσβαση στις 11/11/2018)
 http://www.kathimerini.gr/984843/gallery/politismos/eikastika/sta-adyta- polhs
 https://www.facebook.com/ (πρόσβαση στις 11/11/2018)