Araling Panlipunan

BANTA NG PERSIA DIGMAANG PELOPONNESIAN

Mga mahalagang tao Nais ni Pericles na manatili ang kapayapaan. Habang umuunlad
Cyrus the Great ang Athens, lumawak din ang kanilang kapangyarihan sa
Darius I – nagmana ng trono ni Cyrus kalakalan.
Xerxes – Anak ni Darius
Delian League
Mga ganapin: • Sa pamumuno ng Athens
• Alyansa laban sa mga Persiano
1. Sinalakay ni Cyrus the great ang Lydia sa Asia Minor.
Ipinagtuloy ni Darius I. Peloponnesian League
• Sa pamumuno ng Sparta
2. Sinalakay ni Darius I ang mga kalapit na kolonyang Greek.
Nagpadala ng tulong ang Aathens ngunit natalo ang mga Dahil hindi nagkasundo ang dalawang league, nagkaroon ng
kolonyang Greek Great Peloponnesian War.

3. Digmaang Graeco- Persia Spartan - ang mahusay na mandarigma ay nasa lupa (Infantry)
Tinalo ng 10,000 puwersa ng Athens ang 25,000 puwersa ng Athens - inutos ni Pericles ang sandatahang lakas ng Athens na
Persia lubsubin sa karagatan ang mga Spartan (Navy)

4. Thermopylae Ngunit sinawingpalad na may lumaganap na sakit na ikinamatay

Sa loob ng tatlong araw, dumanak ang dugo ng mga taga ng libo-libong tao, kasama si Pericles.
Persia. Subalit ipinagkanulo ng isang Greek ang lihim na
daanan patungo sa kampo ng mga Greek. Alcibades
- Tumakas papuntang Sparta upang iwasan ang pag-uusig sa
5. Battle of Salamis kanya. Doon siya naglingkod laban sa Athens. Bumalik din sa
Ang labanan ay naganap sa dalampasigan ng pulo ng Athens at siya ay pinatawad. Siya muli ang namuno sa
Salamis kung saan ang dagat ay lubhang makipot. sandatahang lakas ng Athens. May napanalo siyang mga
Nahirapang iwasan ng malaking barko ni Xerxes ang maliit na labanan ngunit lumakas muli ang Sparta. Siya ay pinatay ng
barko ng Athens na pilit na binabangga ang mga ito mga Spartans bilang ganti.
hanggang sa mabutas. Isa-isang lumubog ang plota ng
Persia. Trahedya ng Greece
• Pagwasak ng ari-arian
• Pagkamatay ng tao
• Kawalan hanap buhay
• Pagtaas ng presyo ng mga bilhin
• Kakulangan sa pagkain
 Araling Panlipunan
ATHENS Mga importanteng tao:
Pericles
Ginintuang Panahon ng Athens - Heneral ng namuno sa athens
Si Pericles ang heneral na namuno sa athens. Nais niya na
lumawak pa ang umiiral na demokrasya sa Athens.
Hippocrates
Nadagdag ang mga manggagawa sa pamahalaan at
- Ama ng medicina
sinuwelduhan niya ang mga ito. Kaya di
- Pinakadakilang Greek na manggagamot
nagtagal mga ikatlong bahagi (1/3) ng
populasyon ng Athens ay bahagi na ng mga
Aristotle
gawain ng pamahalaan.
- Ama ng biyolohiya
- Pinaka mahusay na mag-aaral
Ngunit para sa mayayaman ang ginawa niyang mga
pagbabago ay magdudulot ng pagkalugi sa pamahalaan at
Socrates
maghihikayat ng katamaran sa mga ordinaryong
- Ayon sa kanya mahalaga kilalanin mo ang iyong sarili
mamamayan. Ayon kay Pericles “Ang ating konstitusyon ay
isang demokrasya sapagkat ito ay nasa mga kamay ng
Pythagoras
nakararami at hindi ng
- Doktrina ng mga numero
iilan.”
- "3,5,7" ang mga swerteng numero
Sa edad na 18 taong gulang, ang mga
Thales
lalaki ay nagsasanay sa militar ng 2 taon samantala, ang mga
- Nagpakilala sa kauna-unahang Pilosopiya
kababaihan ay itinuring na mas mababa sa mga
- Ayon sa kaniya “ang sandaigdigan ay namula sa tubig"
kalalakihan.Ang kanilang buhay ay umiikot sa mga gawaing
bahay at pag-aalaga ng mga anak. Sa edad na 14-16 sila ay
Herodotus
ipinakakasal sa mga lalaking napili ng kanilang mga
- Ama ng kasaysayan
magulang.
Phidias
Iba pang kaalaman:
- Pinakadakilang greek na sculptor
Ionian, Doric, at Corinthian
Thucydides
- Ang tatlong natatanging estilo ay naperpekto nila nang
- Historyador
husto.
- Siya ang sumulat ng anabis

Plato
Socratic Method
- Ang guro ni Aristotle
- Ang patuloy na magtanong ang mga tao hinggil sa mga
bagay-bagay upang matiyak kung sila ay may mga
Sophist
kasagutan sa mga katanungang ito,
- Pangkat ng mga guro
- Ayon sa kanila
 Araling Panlipunan
ROME Digmaang Punic
Ang simula ng Rome Unang Digmaan
Nanalo: Rome – Talo: Carthage
Ang rome ay nagsimula sa dalawang kambal na si Romolous
Pangalawang Digmaan
at Remus. Sila ay sinagip at inaruga ng isang babaing lobo.
Nanalo: Rome – Talo: Hannibal
Nang lumaki ang dalawa at nalaman ng kanilang
pinagmulan, inangkin nila ng trono at itinatag ang Rome sa
pampang ng Tiber River. Tagumpay sa Silangan
Mga mahalagang nangyari:
Ang Roman Republic • Ang hukbo ng Rome ay pumunta Silangan
• Sinunog ng Rome ang Corinth
Lucius Junius Brutus
• Mediterranean Sea ay tinawag na “Mare Nostrum” o “Aming
- nagtagumpay sa pagtataboy sa mga Etruscan
dagat”
- Itinatag ang isang Republika

Ang mga bahagi Kabihasnang Rome

- Konsul – may kapangyarihan katulad ng hari Mga mahalagang nangyari:
- Diktador – mas mataas kaysa sa konsul • Libo-libong Greek ay tumungo sa Italy
- Patrician – nahahalal bilang konsul at diktador • Kumalat ang kabihasnang Greece sa Rome
- Plebian – kapos sa kabuhayan • Maraming Roman ay tumungo sa Athens

Tagumpay ng Plebian laban sa Patrician 1. Batas

12 Tables – Ang batas para sa laht
Sa takot ng mga patrician na mawalan ang mga
manggagawa, sinuyo nila ang plebian upang itigil ang
2. Panitikan
kanilang balak.
Mga tula at dula katulad ng:
-
Odyssey – Livius Andronicus
Tribune o Mahistrado – humadlang sa mga hakbang ng
Comedy – Marcus Palutus at Terence
senado
Orador na nagpahalaga sa batas – Cicero
–
Veto (“Tutol ako!”) Sinasabi kapag nais hadlangan ng isang
tribune ang isang panukalang-batas 3. Arkitektura
Stucco – plaster
12 Tables – Ang kauna-unahang nasusulat na batas sa Rome Arch – ginagamit sa mga temple
Basilica – gamit sa corte at assembly
Paglaganap ng kapangyarihan ng Rome Forum – Sentro ng Lungsod
Naganap ang unang sagupaan ng Rome at Greee sa Coliseum – Tagpuan ng labanan ng mga Gladiator
Heraclea, Italy. Nagwagi ang Greece dahil tinulungan si
Haring Pyrrhus ng kaniyang pinsang Alexander the Great at 4. Pananamit
dahil din sa paggamit ng mga elepante. Lalaki – Tunic: Pambahay, Toga: Panlabas
Babae – Stolla: Pambahay, Palla: Panlabas
 Araling Panlipunan
ROME Si Julius Caesar Bilang Diktador
First Triumvirate
– Union nila Julius, Pompey, at Marcus
5. Inheriya
– Hinawak ang kapangyarihang politikal at militar
Mga daanan at tulay katulad ng:
Appian Way – ang naguugnay ng Rome at Timog Italy
Marcus Crassus - Pinakamayamang tao
Aqueduct – para sa pagdala ng tubig sa lungsod
Pompey – isang bayani
Julius – gobernador sa Gaul
Mga pagbabagong Dulot ng paglalawak ng
kapangyarihan Rome Mga ganapin:
Pinaltan ng kasakiman at marangyang pamumuhay ang 1. Namatay si Crassus sa isang labanan, si Julius at Pompey ang
tradisyon ng pagsisilbi at disiplin sa sarili. natira
Ang banta ng digmaang Sibil 2. Ang gusto ng senate ay si Pompey
Tiberius
Nais: limitahan ang dami ng lupa na maaring ariin ng 3. Inutusan si Julius na bumalik sa Rome na walang kasamang
mayayaman. hukbo
Huli: Pinatay ng mga mayaman. 4. Bumalik si Julius sa rome na may kasamang hukbo
l

Gaius Gracchus 5. Natakot ang Senate kaya tumakas sila papunta Greece na
Nais: Ipatuloy ang gusto ni Tiberius. kasama si Pompey
l
Huli: Ipinapatay ng senate ang mga tagasunod ni Gauis. Siya
6. Hinabol sila ni Julius at natalo nito ang puwersa ni Pompey
ay nagpatiwala. l
7. Pagbalik ni Julius naging diktador siya
Mga nagawa ni Julius bilang diktador:
• Binawasan niya ang kapangyarihan ng senate ngunit
dinagdagan niya naman
• Binigyan ng Roman citezenship ang lahat ng naninirahan sa
Italy
l
8. Nangamba ang Senate na ideklara ni Caesar ang sarili bilang
Hari at magwakas ang Republika
l
9. Binuo ang isang sabwatan upang patayin si Caesar. Kasama si
Marcus Brutus, ang matalik na kaibigan ni Caesar
l
10. Sinaksak si Caesar ng unang grupo ng senador sa
pangunguna nina Brutus at Gaius Cassius
 Araling Panlipunan
ROME Limang Siglo ng Imperyo
Ang hanggan ng imperyo
Silangan – Euphrates
Agustus: Unang Rome Emperor
Kanluran – Atlantic Ocean
Bago mamatay si Caesar, ginawa niya tagapagman si Ilog Rhine at Danube – Hilaga
Octavian. Timog – Sahara Desert
l
Second Triumvirate Pax Romana
– Union nila Mark Antony, Marcus Lepidus, Octavian - tahimik, masagana
– Tinalo ang hukbo nina Brutus at Cassius - Dito umunlad ang kalakalan
- Ang mga daan at karagatan ay ligtas sa Pirate
Octavian - Rome - Sa Labas: Masagana ang Kalakalan
l
Antony - Egypt Mga Emperador Pagkatapos ni Agustus
Marcus - Gaul at Spain Tiberius
- Adminastrador, diktador
Mga ganapin:
1. Habang nasa Egypt, napamahal kay Antony si Cleopatra. Caligula
- May sakit sa isip at iniisip niyang siya ay isang Gladiator
2. Dumating ang balita na binigyan ng lupa si Cleopatra at
Claudius
balak salakayin ang Rome. - Nilikha ang isang burukasya

3. Bumuo ng malaking hukbo at plota si Octavian upang Nero

labanan si Antony. - Ipinapatay ang mga hindi niya kinatutuwaan

Vespasian
4. Natalo si Antony kaya iniwan niya ang kanyang hukbo at
- Maayos na patakarang pananalapi at pagtatayo ng
sinundan si Cleopatra sa Egypt.
imprastruktura
5. Nagpakamatay si Antony dahil sa maling pag-aakala na Nerva
nagpakamatay si Cleopatra. Nagpakamatayna rin si - Nagkaloob ng pautang sa bukirin
Cleopatra.
Trajan
6. Si Lepidus ay pinagkaitan ng kapangyarihan. - Narating ng imperyo ang pinakamalawak nitong hanggan

Hadrian
7. Hinikayat ni Lepidus ang rebelyon laban kay Octavian - Pinalakas ang mga hanggan at lalawigan ng imperyo
subalit tinalikuran siya ng kaniyang mga sundalo.
Pinatapon siya sa Circeii, Italy. Antonius Pius
- Ipinagbawal ang pagpapahirap sa mga Kristiyano
l
8. Nang bumalik si Octavian sa Rome, nangako siyang Marcus Aurelius
bubuhayin muli ang Republic. - Itinaguyod ang pilosopiyang Stoic
 Araling Panlipunan: Mga kabihasnan sa mesoamerica
KABIHASNANG MAYA KABIHASNANG AZTEC
Simula
Namayani ang kabihasnang Maya sa Yucatan Peninsula
hanggang Guatamela.

Katuwang ng mga pinuno ang mga kaprian sa pamamahala.

Pinalawig ng mga pinunong tinatarawag na halach unic o
“tunay na lalaki”.

Kultura/Gitna:
- Nabuo ang mga lungsod estado
- Naiugnay nila ang malawak at maayos na kalsada, at
rutang pantubig
- Hiwalay ang tirahan ng mahihirap at nakaririwasa
- Pyramid – Ang itaas na bahagi ay dambana para sa mga
diyos
- Ang mga produktong pangkalakal ay mais, asin,
pinatuyong isda, pulot-pukyutan, kahoy, at balat ng hayop
- Ang mga pangunahing pananim ay mais, patani, kalabasa,
abokado, sili, pinya, at cacao.
- May diyos ng Mais at Ulan

Wakas
Ayon sa ilang dalubhasa, maaaring ang pagkasira ng
kalikasan, paglaki ng populasyon, at patuloy na digmaan ay
ilan lamang sa mga dahilan ng paghina nito