BD ARALIK 2014

Dahi mi
Diktatör mü?
rof. Dr. Celal fiengör'ün geçen ay

P yay›mlanan Dahi Diktatör adl› kitab›,

onu “ödünsüz” ve çoflkulu bir Atatürkçü
olarak tan›yan okurlar› üzerinde flafl›rt›c› bir etki
yaratt›. Onu y›llard›r tan›yan okurlar› bile, “Nas›l
olur da ‘örnek bilim insan›’ Prof. fiengör, tüm
bilimsel çal›flmalar›nda ve toplumsal yaflam›nda
ilkelerini ad›m ad›m izledi¤i Atatürk'ü, bir diktatör
olarak tan›mlayabilir?” kuflkular›n› birbirleriyle
paylaflt›lar.
34
 BD ARALIK 2014

Biraz da bu kuflkular›n dürtüsüyle “Dahi Diktatör”ü sat›r sat›r, sayfa

sayfa ve“bir ç›rp›da” okudu¤umuzda, bu kitab› “yaln›zca kapa¤›na bakarak”
de¤erlendirmeye kalkan kiflilerin ne denli çok yan›ld›klar›n› gördük. Mustafa
Kemal Atatürk’ün büyük bir dâhi oldu¤unun birçok kez vurguland›¤› kitapta,
Prof. Dr. Celal fiengör’ün kendine özgü anlat›m biçemiyle gün ›fl›¤›na ç›kard›¤›
birçok “Atatürk an›s›”n› da ö¤rendik. Peki... Kitab›n ad›n› oluflturan iki
sözcükten biri olan "diktatör"le, Atatürk’ün hangi özelli¤ini aç›klamaktad›r
Prof. fiengör?
Bu soruyu Bütün Dünya, kitab› yay›mlayan Ka Kitap yay›mevinin Genel
Yay›n Yönetmeni Emrah Akkurt’a sordu, o da sorumuzun yan›t›n› Prof.
Celal fiengör'den istedi. “Dahi Diktatör”ün yazar› ile yay›mc›s›n›n, ricam›z
üzerine yapt›klar› görüflmeyi afla¤›da okuyacaks›n›z.

Emrah Akkurt: Kitab›n ismi-

nin okuyucu, özellikle de sizi
yak›ndan takip eden okuyucu
üzerinde flok etkisi yaratt›¤›n›
söylemeliyim. Takip etti¤imiz
kadar›yla, bu isme sitem
etmenin ötesinde elefltiriler var.
Neler söylemek istersiniz?
Celal fiengör:
Kitab›n ismine
olan reaksiyon,
diktatör ile zor-
ba aras›ndaki
fark› bilme-
mekten kaynaklan›yor. Dikta-
törlük bence fena bir fley de¤ildir;
diktatörün, diktas›n› ne amaçla
kulland›¤›na ba¤l›d›r. Atatürk
fikirlerinden taviz vermek niye-
tinde de¤ildi, çünkü bunlar›n
memleketinin ve milletinin
bekas›, refah› ve emniyeti için
yaflamsal önemi oldu¤una inanm›flt›. Celal fiengör’ün gündemdeki kitab›
Tarih kendisini hakl› ç›kard›. Ancak
bu fikirleri etrafl›ca tart›flmadan ve niçin do¤ru oldu¤unu düflündü¤ünü
meclisin onay›n› almadan hiçbir her seferinde son derece detayl› olarak
zaman yürürlü¤e koymad›. Fikirlerinin çevresine ve meclise, s›k s›k da
35
BD ARALIK 2014
meydan konuflmalar›yla milletine
anlatmaya çal›flt›. Ama fikirlerinde
diretmeseydi, çevresini ve milleti
zorlamasayd›, bugünkü müreffeh,
emin ve modern Türkiye olamazd›;
çevremizdeki ilkel toplumlara benzer
ç›kard›k.
E. Akkurt: Kitab›n›z›n arka kapak
yaz›s›nda, "ak›l bizim için önemli
mi, buna verilecek cevap Atatürk
hala bizim için önemli mi sorusunun
da cevab›d›r" diyorsunuz. Bu
cümlenizi biraz açar m›s›n›z?
C. fiengör: Atatürk
yapt›¤› her iflte bilim-
sel yöntemle düflün-
müfl, akl› ve bilgiyi
tüm icraat›na temel
yapm›flt›r. Atatürk'ün
düflünceleri ve yapt›klar› ak›ll› ve
bilgili bir insan›n do¤a bilimlerinde
(asl›nda akl› bafl›nda tüm insanlar›n
icraat›nda) kullan›lan elefltirel ak›lc›-
l›¤a dayan›r. Onun için, onun yerinde
o dehâ ve bilgiye sahip kim olsa onun
yapt›klar›n› yapard›.
Mesela, Britanya Baflbakan›
Lloyd George'un ‹ngiliz Parlamento-
su’nda Anadolu'daki baflar›s›zl›¤›n›
savunurken söyledi¤idir:
Atatürk çap›nda bir deha dünyaya
Lloyd George'un yüz y›l ile ifade
etmeye çal›flt›¤› büyük zaman aral›k-
lar›yla bir gelmektedir.
Mesela Fizik bilimi sicim kuram›
ile bugün içine girmifl oldu¤u krizden
ç›kabilmek için Einstein çap›nda bir
dehan›n gelmesini beklemektedir.
Türkiye de ayn› durumdad›r ve
bu genel bir insan sorunudur. Büyük
36
krizler, büyük dehalar› gerektirir çözü-
lebilmek için. Tarih, kurallar, yasalar
ile de¤il, kiflilerle oluflur. Tarihin kendi
yasalar›, kendi anlam› yoktur. Ona
kifliler anlam verir ve onu kifliler
yönlendirir. Onun için, Atatürk'ün
yerinde akl› onun gibi kullanabilecek
kim olsa benzer fleyler yapard›, çünkü
o zamanki Türkiye'nin karfl›s›ndaki
problemlerin çözümünün en emin
yolu, onun seçti¤i yoldu.
E. Akkurt: Ak›l ile ak›ld›fl›n›n
savafl›nda "akl›d›fl›" olan›n muaz-
zam cazibesinin kolay bir izah› var
m›? Yoksa bu bizim topluma has
bir durum mu?
C. fiengör: Ak›ld›fl›,
efor gerektirmedi¤i
için her zaman tercih
edilir. Nas›l ki, spor
yapmak zahmetli ol-
du¤u ve zaman ald›¤›
için ekseri insanlar spor yapmaz, kar-
fl›l›¤›n› da sa¤l›klar› ile öder.
Toplumlar ve kifliler de çok zah-
metli bir ifl olan sürekli düflünmeyi
ihmal ederek, kendileri ad›na o zor ifli
yapacak kiflilerin pefline düflerler.
‹nsan, yaflam› esnas›nda karfl›s›nda
duran ve onu zorlayan, korkutan,
telafla sürükleyen sorulara yalan söy-
leyerek cevap bulmaya çal›flm›flt›r.
Her soru karfl›s›nda, onun hakk›nda
bilgi edinmek, onun üzerine düflünmek
ve akl›n buldu¤u çözümleri uygular-
ken de her ad›mda o ad›m› kontrol
etmek çok, ama çok zor bir ifltir. Ne
yaz›k ki yaflam mücadelesinde baflka
çare yoktur.
Çok basit gibi gözüken bu durum,
 BD ARALIK 2014

insanlar›n ezici ço¤unlu¤u taraf›ndan

ya görülmemekte, ya da Marx'›n pek
nadir olan do¤ru sözlerinden birinde
dedi¤i gibi uyuflturucuyla geçifltiril-
meye çal›fl›lmaktad›r. Gençli¤in
uyuflturucu sorunun temelinde de
burada anlatt›¤›m düflünmenin zorlu¤u
yatmaktad›r. ‹nsanlar› uyuflturucudan
kurtarman›n yolu onlara düflünmenin
güzelliklerini ve çekicili¤ini ve sonra
da büyük faydalar›n› ö¤retmektir.
E. Akkurt: Son olarak, "Atatürk
bir diktatördü ama bir zalim
de¤ildi" diyorsunuz. Fark› izah
edebilir misiniz?
C. fiengör: Atatürk,
tüm yapt›klar›n› bir
asker olarak çok
küçük yafl›nda üst-
lendi¤i ulusunu ve
vatan›n› korumak
amac›na yönelik olarak yapm›flt›r.
Bunlar› yaparken de yukar›da dedi¤im
gibi yapt›klar›n› niçin yapt›¤›n› herke-
se aç›k seçik anlatmaya çok büyük
önem vermifl, onlar› ikna etmeye
Atatürk, tüm çal›flm›flt›r. Ancak zaman›n dar, soru-
nun büyük oldu¤u durumlarda zorla-
yapt›klar›n› madan kaç›namam›flt›r.
bir asker olarak Zalim, sadisttir; Atatürk bazan
çocu¤una bir tokat atmak zorunda
çok küçük yafl›nda kalan flefkatli bir baba gibiydi. Onun
"gerekli olmayan savafl cinayettir"
üstlendi¤i ulusunu sözünü unutmayal›m. O savafla da,
ve vatan›n› insan katline de karfl›yd›. Ancak,
ulusun selameti mi, bir kiflinin yaflam›
korumak amac›na m› sorusu karfl›s›nda ulusun selameti
yönelik olarak demekten kaç›nmam›flt›r.
Kendi yaflam›n› da ulusuna feda
yapm›flt›r. etmedi mi? •
37