KAPATASI VE OMURGA

Üstçene
kemiği

TÜBİTAK Aksis
Altcene
kem iği.
Boyun
Kalıcı dişler
omurları

Promontoriu'ı

Sırt
omurları

VUCU DU Bel omurları

Omur
gövdelerini
kaynaşma
bölgesi

EL DERİSİNİN
Mercek ALTINDAKİ YAPILAR
Gözici
sıvısı Omurlararası disk Başparmağın
Saydam
Gözakı tabaka kısa fleksor kası
/ Başparmağın
Koroidea opponens kası
Ağtabaka Kuyruksokumu
kemiği

G OG US TERM OGRAFİSİ Küpük parmağın Ulnar TJlnar R a dial

Gözbebeği opponens kası
Görme siniri . Hücre zarı Sitoplazma sinir atar- a ta r­
dam ar dam ar
Silier cisim KALP VE AKCİĞERLERİN
DOLAŞIM SİSTEMİ Üst ana
G EN ELLEŞTİRİLM İŞ
İNSAN H Ü C R ESİ toplar­
Ö N EM Lİ ATAR VE dam ar
TOPLARDAMARLAR
Çekirdek
Çekirdekçik

•ınch
Çekirdek
zan
karınciı

GEBELIGIN
DOKUZUNCU AYI

A m nion
sıvısı
Cenin
Sentriol
R ahim
Mitokondri duvarı
D üz endoplazmik
retikulum Golgi kompleksi idrar kesesi — ^
(Golgi aygıtı,
Pubis kemiği
Golgi cisimciği)
Üretra '
 D O R L IN G K IN D E R S L E Y
w ww .dk.com

İNSAN
VÜCU DU

TÜBİTAK

POPÜLER BİLİM KİTAPLARI

 A lın kemiği
Cenin

Rahim duvarı

Şakak
kemiği

Rahim boynu
Elnıacıkkemiği
B urun GELİŞMEKTE OLAN C EN İN
bölmesi

Sirıaps öncesi akson

Mandibula
Çeneucıı deliğıi (altçerıe kemiği) Mikrotübiil

KAFATASININ Ö N D E N G O R U N U S U Mitokonciri

Tankafa lobu A lın lobu

A rtkafa lobu

Şakak lobu
Sirıaps
keseciği SİN APS D Ü Ğ Ü M Ü N Ü N YAPISI
Beyincik

BEYNİN DIS G O R U N U S U

O M URGA
A tlas Aksis (eksen kemik)
 İNSAN • •

VUCUDU
ÇEVİRİ

M. Saba Kestef

Dıs düz kas

Göziçi sıvısı

Saydam tabaka

Göz zarı

Görme siniri

Mercek

SOL G Ö Z Ü N KESİTİ

TÜBİTAK POPÜLER BİLİM KİTAPLARI

 TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 109
Başvuru Kitaplığı 1

İnsan Vücudu - Eyewitsıess Visual Dictionary Human Body

Çeviri: M. Saba Kestef
Türkçe metnin bilimsel danışmanı: Doç. Dr. î. Semih Keskil

© 1991 Dorling Kindersley, London

© Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, 1999

Bu yapıtın bütün haklan saklıdır. Yazılar ve görsel malzemeler,

izin alınmadan tümüyle veya kısmen yayımlanamaz.
Türkçe yayın haklan Kesim Ajans aracılığı ile alınmıştır.

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının seçimi ve değerlendirilmesi

TÜBİTAK Yayın Komisvonıı tarafından yapılmaktadır.

ISBN 975 - 403 - 156 - 8

İlk basım ı T em m u z 1999’d a y apılan

İnsan Vücudu
b u g ü n e k a d a r 27.500 ad e t basılm ıştır.

12. Basım Ekim 2001 (2500 adet)

Genel Yayın Yönetmeni: Sedat Sezgen

Yayıma Hazırlayan: Sevil Kıvan
Teknik Hazırlık: Yılmaz Ö zben
Uygulama: Nurcan Öztop

TÜBİTAK
Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere 06100 Ankara
Tel: (312) 427 33 21 Faks: (312) 427 13 36
e-posta: kitap@tubitak.gov.tr
İnternet: kitap.tubitak.gov.tr

Pro-Mat Basım Yayın A.Ş. - İstanbul

 Tüysü çıkıntı
Ayak tarağı kemiği
İçindekiler
İNSAN VÜCUDU 6
KAFA 8 Mukoza ■

ORGANLAR 10
VÜCUT HÜCRELERİ 12 c £ > • Ç > . ' ,c^>* -

AYAK KEMİKLERİ İSKELET 14

BOSBAGIRSAK IC YÜZEYİ
Topuk kemiği Parmak
KAFATASI 16
ikinci kemiği
OMURGA 18
Gırtlak KEMİKLER VE EKLEMLER 20
KASLAR 22
ELLER 26
AYAKLAR 28
DERİ VE SAÇ 30
BEYİN 32
SİNİR SİSTEMİ 34
idrar GÖZ 36
KULAK 38
BURUN, AĞIZ VE YUTAK 40
C E N İN D E DİŞ GELİŞİMİ
DİŞLER 42
SİNDİRİM SİSTEMİ 44
BAZI O RGANLARIN Akciğer
UZAK LAŞTIRILM ASINDAN SONRA KALP 48 toplardamarı
G Ö Ğ Ü S VE KARIN BOŞLUKLARI dalı
DOLAŞIM SİSTEMİ 50
Medülla
SOLUNUM SİSTEMİ 52
Akciğer
BOŞALTIM SİSTEMİ 54 atardamarı
dalı
ÜREME SİSTEMİ 56
BEBEĞİN GELİŞİMİ 58
DİZİN 60

'K ü tik ü l
SAC KESİTİ LO BC U G U İLE BİRLİKTE BRO NŞİOL
 ERKEK VE K ADIND A

İnsan vücudu ARKADAN G Ö R Ü N Ü Ş

İnsanların dış görünüşleri arasında çok Kulak -

büyük farklar o ld u ğ u halde tü m
vücutlar aynı tem el özellikleri taşır.
-Ense
İnsan v ü c u d u n u n dış g ö rü n ü şü
iskeletin büyüklüğüne, kasların
biçim ine, deri altındaki yağ Sırt - Omuz
tabakasının kalınlığına, derinin
esnekliği ya da gevşekliğine
-Kürek kemiği
ve kişinin yaşına ve cinsiyetine
göre değişir. Erkekler
M-jj genellikle kadınlardan daha
u z u n boylu ve daha geniş ■Üst kol
o m u z lu d u r, vü cu t kılları daha
ço k tu r ve deri altındaki yağ
birikim lerinin dağılım ı farklıdır;
kadın vü cu d u daha az kaslıdır ve
pelvisi çocuk doğurm aya izin
verecek şekilde daha kısa ve
daha geniştir.
- Önkol

KoT

El-

-D iz arka çukuru

Bacak -

- Baldır

- Topuk

6
ERKEK VE K ADIND A
ÖNDEN GÖRÜNÜŞ
A lın
—Bas
T üz —

-Boyun

-Köprücük kemiği

- Boyun çukuru

-Meme

—Memebası

-Dirsek çukuru

' Göbek

■El bileği

-Ayak bileği

7
 KAFANIN YAN DAN G Ö R Ü N Ü Ş Ü

Kafa Baş tepesi

(verteks)
Yeni d oğ m u ş bir b ebekte, kafa toplam boy
u z u n lu ğ u n u n d ö rtte birini o lu ştu ru r; bu oran
yetişkinlik d ö n em in d e sekizde bire düşer. Kafada
v ü cu d u n ana duyu organları bulunur: gözler,
kulaklar, kokuları alan koku sinirleri ve dildeki ta t ~Aluı
tom urcukları. Bu organlardan gelen sinyaller
v ü cu d u n büyük eşgüdüm m erkezine, yani
kafatasının koruyucu kem ik kubbesinde yerleşmiş
olan beyine gider. Kafadaki saçlar ısı kaybını
önler, yetişkin erkeklerde yüzde de kalın kıllar
b u lu n ur. Y üzde önem li üç açıklık vardır: içinden -Burun
hava geçen iki b u ru n deliği ve gıda almaya
- Yanak
ve konuşm aya yarayan ağız. T ü m insanların
kafaları tem elde birbirine benzediği halde, yüz
hatlarının b üyüklüğü, şekli ve renklerindeki
farklılıklar sonsuz bir g ö rü n ü m çeşitliliği sağlar.

KAFANIN KESİTİ

Üst ön-arka sinüs

Beyin

Kafatası A lın sinüsü

Sfenoid sinüs

Pineal cisinı Üst konka

Orta konka
Hipofız bezi
konka

Beyincik Burun açıklığı

Maksilla (üstcene kemiği)

Pons
Sert damak
Omurilik soğanı Yumuşak damak

D il
Tutak
K üçükdil

Boyun omuru M andibula (altcene kemiği)

Damak bademciği
Omurilik -
Epiglot
Omurlararası disk Nefes borusu

Yemek borusu
-
KAFANIN Ö N D E N G Ö R Ü N Ü Ş Ü

A lın girintisi

A lın kemiği
 ANA İÇ O RG ANLAR

O rganlar Tiroid bezi

Gırtlak

Beyin dışındaki tü m yaşamsal organlar

gövdede b u lu n u r. V ü cu d u n kafa, kollar
ve bacaldar dışında kalan b ö lü m ü n e
gövde denir. G övde diyafram d en en bir
kas tabakası ile ild büyük boşluğa
ayrılmıştır. G öğüs boşluğu d en en üst
boşlukta kalp ve akciğerler b u lu n u r. Karın
boşluğu denen alt boşlukta ise hepsi gıdaların
sindirim inde görev yapan organlar olan m ide, bağırsaklar,
karaciğer ve pankreas vardır. B oşaltım sistem ine ait olan
Sağ Sol
bö b rekler ve idrar kesesi ile yeni bir insan hayatının akciğer akciğer
to h um larını taşıyan ürem e organları da gövdede b u lu n u r.
M o d ern g ö rü n tü lem e teknikleri, ö rn eğ in k o n trast film ler Karaciğer
ve çeşitli taram a yöntem leri ile, organları üzerlerindeki
deri, yağ, kas ve kem ik gibi koruyucu örtü leri kesmeye
Mide
gerek kalm aksızın g ö rü p incelem ek m ü m k ü n olm aktadır.
Kalınbağırsak

Incebağırsak

V Ü C U D U N G Ö R Ü N T Ü L E N M E Sİ

KALP BOŞLUKLARI SAG A KC İĞ ER İN SAFRAKESESININ

SİN TİGRA FİSİ A NJİOG RA FİSİ KONTRAST FİLM İ

Büyük omentum

KALINBAĞIRSAĞIN R A H İM D EK İ İK İZ L E R İN BÖBREKLERİN
Ç İFT KONTRAST ULTRASON TARAMASI A NJİOG RA FİSİ
FİLM İ

S İN İR SİSTEM İ KAFA ATARDAMARLA- KADIN G Ö Ğ SÜ N Ü N G ÖĞ ÜS B Ö LG ESİN İN KALP ATARDAMARLA- KAFANIN G Ö Z D ÜZE-

SİN TİG R A FİSİ R IN IN A N JİO G RA FİSİ BİLGİSAYARLI TO- TERM O G RA FİSİ R IN IN A NJİOG RA FİSİ YİNDE M RI TARAMASI
M OGRAFİ TARAMASI

10
Onikiparmakbajjırsağı

A lt ana toplardamar

Büyük ili ak
toplardamar

Düzbağırsak

Dış iliak toplardamar

Yağ dokusu
 V ücut hücreleri Mikrovillus

H erkes trilyonlarca h ücreden oluşm uştur. H ü c reler v ü cu d u n tem el yapıtaşlarıdır.

K em ikler, kaslar, sinirler, deri, kan ve diğer tü m v ü cu t dokuları farklı tiplerde
h ü crelerd en oluşur. H e r h ücrenin kendine ö zg ü bir işlevi vardır; ancak diğer
tiplerdeki hücrelerle birlikte çalışarak, yaşam ın sürdürülm esi için gerekli çok
sayıdaki görevi de yerine getirirler. V ü cu t hücrelerinin ç o ğ u n u n tem el
yapısı birbirine benzer. H e r hücrenin hücre z a n d en en bir dış ö rtü sü
ve sitoplazm a d en en bir sıvı içeriği vardır. Sitoplazm a içinde birçok
özelleşm iş yapı, yani organel b u lu n u r. En önem li organel yaşamsal
kalıtım m addesini içeren ve hücre k o n tro l *
m erkezi görevini yapan hücre
çekirdeğidir.

Adeniti

m V////
Tim in

Vakuol

U llljljpllllıllinıııııiııııı
Çekirdekçik

Çekirdek
zarı

ıııııııım m ınım iı

G uanin

D üz endoplazmıl
retikulum

ik ili s a rm a l
Döner merdiven yapısındaki DNA’nın şematik gösterilişi. DNA yaşamın
devamı ve desteklenmesi için gerekli tüm yaşamsal genetik bilgiyi ve 'Nükleoplazma
kodları içerir.

12
GENELLEŞTİRİLM İŞ İN SA N H Ü C R E Sİ H Ü C R E TİPLERİ

Lizozom

. »*
*» ' ’

K EM İK YAPICI O M U R İLİK TEK İ

HÜCRE S İN İR H Ü C R EL E R İ

Mitokondri
kristası

Kaba
endoplazmik
retikulum
M E N İD E K İ SPERM T İR O İD B EZİ SALGI
H Ü C R EL E R İ H Ü C R ELER İ

M ikrofilament

Çekirdek z a n
deliği

Ribozom
ASİT SALGILAYAN BAGDOKUSU
M İDE H Ü C R E L E R İ H Ü C R EL E R İ

Sentriol

Mitokondri

Mikrotübül

M U KU S SALGILAYAN ALYUVARLAR VE İK İ
ONİKİPARM AKBAĞIR- AKYUVAR
SAĞI H Ü C R EL E R İ

Pinositoz keseciği

Goljji kompleksi (Goljji aygıtı,

Golgi cisimciği) YAĞ DOK USU ND AK İ YANAKTAKİ EPİT EL
YAĞ H Ü C R EL E R İ H Ü C R EL E R İ

13
 iskelet El tarağı kemiği

İskelet 2 0 6 kem ikten oluşan hareketli bir çerçevedir. Bu kem iklerin yaklaşık
varisi ellerde ve ayaklarda b u lu n u r. K em ikler sert ve b ü külm ez oldukları halde, Radius
iskelet bir b ü tü n olarak son derece oynaktır ve insan v ü cu d u n a çok geniş
hareket olanağı sağlar. İskelet, iskelet kasları için bir yapışm a yeri ve v ü cu d u n
iç organları için de koruyucu bir kafes görevi yapar. Kadın kem ikleri erkek
kem iklerine oranla genellikle daha ufak ve hafiftir.
K adınlarda pelvis de daha kısadır ve pelvis
boşluğu daha geniştir. F
El bileği eklemi

Dirsek eklemi
O m uz eklemi
Kalça eklemi

Omurlararası disk

Göğüs kemiği

- Kuyruksokumu
kemiği

Sağrı kemiği
Omurga Pııbis

Iskiyum

Kafatası

1-7. kaburgalar
Ilium
(göğüs kemiği ile
eklem yapanlar)
8-10. kaburgalar 11. ve 12. kaburgalar
(kaburga kıkırdağı ile (göğüs tarafında
Köprücükkemiği -
eklem yapanlar) eklem yapmayanlar)
Kürekkemiği

Radius Ulna El bileği

Humerus

14
15
 Kafatası
Kafatası v ü cu d u n en karm aşık kem ik yapısıdır,
am a üzerindeki her oluşum belli bir amaca C E N İN KAFATASININ
hizm et eder. İç tarafta, kafatasının ana boşluğu SAĞ YAN D A N G Ö R Ü N Ü Ş Ü
üç düzeyden oluşur, b urada h er girinti ve çıkıntı
beynin şekline uyar. Kafatasının altında, arkaya Ön bıngıldak
d o ğ ru , içinden om uriliğin geçtiği ve foram en
Tankafa
m ag n u m adı verilen büyük, yuvarlak bir delik yer
kemiği Taç dikiş
alır. B unun ö n tarafında içinden sinirlerin,
atardam arların ve toplardam arların geçtiği birçok
küçük açıklık b u lu n u r. K afatasının tavanı, iki yaş civarında birbirlerine
A lın
k en etlenen d ö rt ad et ince, eğim li kem ikten oluşur. Kafatasının kemiği
ö n ü n d e ise gözkürelerini barındıran iki adet gözyuvası ve b u ru n
havayolu için m erkezi bir delik b u lu n u r. Ç ene kem iği kafatasına h er
iki yanda da kulak seviyesinde birleşir. Burun kemiği

Çeneueu
KAFATASININ SAĞ YAN DAN Lambda birleşme yen
G Ö RÜNÜŞÜ dikişi
A lın kemiği
Tac dikiş A rtkafa kemiği
Sfenoid kemiğin
büyük kanadı Alm-elm acık Sfenoid
dikişi Mastoid \ bıngıldak
Tankafa kemiği
bıngıldak Kulak dış
Gözyuvası üst kenarı deliği
Skuamoz
dikiş Gözyuvası
KAFATASININ ALTTAN G O R U N U S U

Dış oksipital krista

- Burun kemiği
Foramen magnum
Burun ön dikeni

A rtkafa kemiği
Lambda Ustcene kemiği
eklem yüzü
dikişi
Altcene Şahdamarı kanalı
A rtkafa kemiği kemiği
Mastoid çıkıntı
Şakak kemiği

Tutak kabartısı
Dışkulak deliği Stiloid çıkıntı

Elmacık
Mastoid çıkıntı Koronoid Elmacıkkemiği köprüsü Pterigoid düzlük
çıkıntı
Sabankemiğin
Pterigoid kanea
Çeneucıı deliği arka kenarı

Damak büyük
Konka deliği

Altcene kemiği Burun arka açıklığı

16
KAFATASININ Ö N D E N G Ö R Ü N Ü Ş Ü

Nasyon A lın kemiği

Glabella

Burun kemiği
Tankafa kemiği

bakalı kemiği

tfenoid kemiğin Gözyuvası

lüpük kanadı üstü deliği

•ifenoid kemiğin
myük kanadı Gözyuvası üst
kenarı

tcene kemiğinin
Gözyuvası
n akıntısı
üst yarığı

Gözpınarı
1S urun bölmesi kemiği

Elmaeıkkemiği

Surun orta konkası Gözyuvası alt

yarığı

Gözyuvası alt
Surun a lt konkası kenarı

Gözaltı deliği

Sabankemik
Üstçene kemiği

Burun ön dikeni
Altcene kemiği

Çeneueudeliği

Çeneueu çıkıntısı

17
 BÖLÜM LERE AYRILMIŞ O M UR G A Ö N D EN G O R U N U Ş

Om urga Bovun omurları -

O m u rg an ın iki ana işlevi vardır: H assas om uriliği çevreleyerek k o ru r
ve iskeletin destekleyici arka bölgesini olu ştu ru r. O m u rg a h er biri
farklı şekilli 2 4 kem ikten (yani o m u rd a n ) ve aşağıda da eğim li,
üçgen bir kem ikten (sağrı kem iğinden) o luşm uştur. Sağrı kemiği
birbirleriyle kaynaşmış o m u rlard an m eydana gelir; alt ucundaki Sırt omurları
kuyruk benzeri yapı, hepsine birden kuyruksokum u kem iği denen
küçük kem iklerden oluşur. O m u rlar arasında, görevi h areket
esnasında kem iklere yastık görevi yapm ak olan bir kıkırdak disk
b u lu n u r. En üstteki iki o m u r şekil olarak diğerlerinden farklıdır
ve birlikte çalışır: atlas d en en birinci o m u r, aksis d en en ikinci
Bel omurları
o m u ru n dike)r çıkıntısı etrafında döner. Bu d ü zen lem e sayesinde
kafatası yukardan aşağıya ve sağdan sola serbestçe h arek et eder.

Sağrı omurları

O M U R TİPLERİ (YUKARDAN G O R U N U Ş) Kuyruksokumu kemiği omurları

ATLAS AKSİS (EKSEN KEMİK) BOYUN O M U RU

Üst eklem yüzü
yan parça
Üst eklem
Ön yay A rka yay Gövde çıkıntısı
Eklem
yüzü
r\,,
yjtt. - Arka Dikensi Dikensi
kabartı 0 kabartı çıkıntı çıkıntı

Omurilik Lam ina Omurilik

deliği deliği

Arka
Tan çıkıntı
kabartı

Kafatası

KAFATASI VE O M URGA

Sırt omurları
Boyun omurları

Atlas Aksis (eksenkemik)

18
SAG YANDAN G O R U N U S ARKADAN G Ö R Ü N Ü Ş BO YUN O M U R U VE
O M UR İLİK KESİTİ Üst eklenı çıkıntısı

Omur atardamarı Ön boynuz

O m ur gövdesi A rka boynuz

Boyun omurunun
dikensi çıkıntısı

Omurilik

Dura mater

Omurilik sinir düğüm ü

Omurilik sinirinin
ön dalı Omurilik sinirinin
arka dalı
SAĞRI K EM IG I KUYRUICSOKUMU
K EM İĞ İ
A la (kanat)
yan bölümü
SIRT O M U R U BEL O M U RU Kuyruksokumu
kemiği boynuzu
Üst eklem çıkıntısı Ayakeık Üst eklem
Omurilik çıkıntısı ve
deliği eklem yüzü

Dikensi Dikensi
çıkıntı çıkıntı
Lam ina Lam ina

Kaburga A lt eklem
yüzü Omurilik ICuyruksok um u
çıkıntısı
deliği kemiği yüzü

Omur
gövdelerinin
kaynaşma bölgesi
Pro m on t ori u m Kulakkepçesi
benzen yüzey
Bel omurları

Omurlararası disk

Sağrı kemiği

Kuyruksokumu

19
 KALÇA EKLEM İNİ ÇEVRELEYEN BAĞLAR

Kemikler ve
eklemler Ilium
kemiğinin
kristası
Iliak çukur

K em ikler v ü cu d u n sert ve güçlü iskelet Pubis-uylukkemiği

bağı
yapısını oluştu ru r. H e r kem iğin hafif ve
siingerim si yapıda bir iç b ö lü m ü ve b u n u
çevreleyen sert ve sıkı yapıda bir dış bö lü m ü Ilium
kemiğinin
vardır. Kol ve bacakların u z u n kem iklerinin,
dikensi
örn eğin uylukkem iğinin ortasında kem ik çıkıntısı
iliğini içeren bir boşluk b u lu n u r. K em ikler Obturator
esas olarak kalsiyum , fosfor ve kollajen kanal
Uylukkemiği
d en en lifli bir m ad d ed en oluşur. Kem ikler
büyük Pubis üst
birkaç farklı tip eklem le birleşir. Ö rn eğ in , trokanter i kolu
kalça eklem i uylukkem iğine geniş bir
h areket aralığı sağlayan küresel tipte bir Ilium-uyluk-
eklem o ld u ğ u halde; parm ak eklem leri kemiği bağı
sadece bükü lü p açılmaya olanak veren basit,
- Pubis
m enteşe tipinde eklem lerdir. Eklem bağı gövdesi
d en en doku şeritleri eklem leri yerinde
Trokanterlerarası
tu tar. Eklem hareketleri, kem ik uçlarını çizgi
ö rte n d ü z g ü n hivalen kıkırdak ve eklem i
Obturator
çevreleyip kayganlaştıran eklem zarı Uylukkemiği zar
sayesinde kolaylaşır. küçük trokanteri

X
Iskiyum çıkıntısı

Uylukkemiği --------------------
Iskiyum

SOL UYLUKKEM İĞİ KESİTİ

Büyük
trokanter
ilik boşluğu
Gövde

Siingerimsi
yapı

Uyluk­
kemiği
başı

Küçük trokanter Sıkı kemik dokusu

Yuvarlak Boyun
çukurcuk

20
 KALÇA EKLEMİ KESİTİ SIKI KEMİK D O K U SU
Buyuk bel kası Iliakus kası
KESİTİ
Ilium kemiğin
kristası
Dış iliak
atardam ar

Asetabulum
hiyalen
kıkırdağı Küçük kalça kası

Uylukkemiği
başının hiyalen
Orta kalpa kası
kıkırdağı

Uylukkemiği Asetabulum
başı bağı dudağı
Bu güçlü dokuyu eşmerkezli
Uyluk Eklem kemik tabakalarının paralel sıraları
Uylukkemiği başı
atardam arı boşluğu oluşturur.

Uylukkemiği
büyük trokanteri KEMİK İLİĞİ YAYMASI

Uylukkemiği
boynu

Dış geniş kas

Esas olarak alyuvarlardan ve

Uylukkemiği akyuvarlardan oluşan kemik iliği,
Taraksı kas gövdesi kemik boşluklarını doldurur.

U Z U N KEMİK KESİTİ
Uzun adduktor Iliakus cgeniş kas
kas kası

Dış epikondil Osteon (Hav ers sistemi) Havers lameli

Dıs lamel

Dizkapağı kemiğine Osteosit Sharpey lifi

bakan yüzey (kemik hücresi)

Ara lameller

Endosteum

Periost
Ic epikondil
Havers kanalı
Adduktor çıkıntı ■
Havuzcuk
Volkmann kanalı

21
 YÜZEYSEL İSKELET KASLARI

Kaslar 1 Ö N D EN G Ö R Ü N Ü Ş

Ü ç ana tip kas vardır: iskelet kasları (bilinçli olarak k o ntrol Brakioradial kas
edilebildikleri için istem li kaslar da d en ir), düz kaslar
(bilinçli olarak k o n tro l edilem edikleri için istem siz kaslar da Önkolu büken A lın kası
denir) ve kalbin özelleşm iş kas dokusu. İnsanlarda,
yaptıkları işe göre büyüklüğü ve şekli değişen 6 0 0 ’den fazla
kas vardır. İskelet kasları kem iklere ya d o ğ ru d a n ya da
Göz çevresi kası
kirişler aracılığı ile bağlanır ve zıt çiftler halinde çalışırlar
(yani kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer) ve yürüm ek, Şakak kası
iğneyi ipliğe geçirm ek, yüz ifadesini o luştu rm ak gibi son
derece çeşitli vücut hareketlerini oluştururlar. D ü z kaslar
v ü cu t iç organlarının duvarlarında b u lu n u r ve gıdanın Sternokleidomastoid kas
bağırsaklar boyunca ileri itilm esi, d o ğ u m sırasında rahm in Trapezci kası
kasılması ve kanın dam arlar boyunca pom palanm ası gibi
işleri yaparlar. Büyük göğüs kası

Deltoid kas

Ön dişli kas

V Ü C UTTA K İ D İĞ E R KASLARDAN K arın düz kası Kol ikibaşlı kası

BAZILARI
Linea alba (beyaz çizgi)

Dış eğik kas

Gözbebeği Tensor fasia lata

Iliopsoas kası
İR İS
Taraksı kas
Kas lifleri kasılıp gevşeyerek (uzayarak)
gözbebeği büyüklüğünü ayarlar. Uzun adduktor kas

Dış geniş kas Bacak düz kası

Terzi kası

D İL

İç içe geçmiş kas tabakaları büyük bir

hareketlilik sağlar. Ön tibial kas

KTVRIMLIBAĞIRSAK

Zıt yönlerdeki kas tabakaları yarı

sindirilmiş gıdayı iletir.
—
 ÖNICOLUN HAREKETLERİ

ARKADAN G Ö R Ü N Ü Ş K ol ve bacakların k o n tro llü h arek eti z ıt kasların

Eli el sırtı Eli avuç eşg ü d ü m lü gevşem e ve kasılm alarına bağlıdır.
tarafına tarafına Ö n k o lu k ald ırm ak için ikibaşlı kas kasılıp
büken kaslar büken kısalırken, üçbaşlı kas gevşer; ö n k o l in d irilirk en
kaslar tersi o lu r.

Şakak kası

Kol üçbaşlı Üçbaşlı kas

kası dinlenme fa zın d a
Sternokleidonıastoid kas
Küçük yuvarlak İkibaşlı kas
kas dinlenme fa zın d a Önkol
dinlenme
Büyük yuvarlak
Trapezci kası durum unda
kas
Infraspinatus kası

Büyük romboid kas

Deltoid kas

En geniş s u t kası
Üçbaşlı kas
gevşer Önkol yarı
kalkmış
ikibaşlı kas durum da
kasılır

Büyük Üçbaşlı kas

kalça kası tam gevşemiş

İkibaşlı kas
tam kasılmış Önkol tam
Büyük kalkmış
adduktor kası durum da

ince kas
Bacak ikibaşlı kası

Semitendinosus kası
Üçbaşlı kas Önkol yarı
kasılır inmiş
durum da
İkibaşlı kas
gevşer ■

Baldır kası

Bacak kası Üçbaşlı kas tekrar

dinlenme fa zın d a
Önkol tekrar
Kısa peroneus ikibaşlı kas tekrar dinlenme
kası dinlenme fa zın d a durum unda

23
 M İM İK KASLARI

Kaslar 2 H e r y ü z ifadesi b irço k

kas h are k etin in bir
Kas lifi so n u c u d u r. Y anda ana
İSKELET KASI LİFİ m im ik kaslarını çalışır
d u ru m d a g ö rü y o rsu n u z .

ALIN KASI

Sarkomer
Motor
son up

Sinaps Çekirdek
düğüm ü
Sarkoplazmik
C10

KAŞ Ü Z E R İN İ
KIRIŞTIRAN KAS

Sarkolemma

Endomisvum

Ranvier
boğumu

A Ğ IZ ÇEVRESİ KASI

KAS TİPLERİ

KALP KASI İSKELET KASI D Ü Z KAS ELM ACIK KEM İĞİ

BÜYÜK KASI
İSKELET K ASININ KASILMASI

GEVŞEME D U R U M U KASILMA D U R U M U A Ğ IZ K ÖŞESİN İ AŞAĞI

ÇEKEN KAS

24
 K Ü Ç Ü K B İR Ç O C U Ğ U N SOL EL R Ö N T G E N FİLMİ

Eller Parmak kemiğinde

İnsan eli güçlü kavram a hareketleri yanında kemikleşme alanı
hassas hareketleri de yapabilen son derece
becerikli bir alettir. K em iklere kirişler ile
bağlanan 37 iskelet kasının h areket ettirdiği
2 7 küçük kem iğin düzenleniş biçim i, çok
çeşitli hareketlerin yapılabilm esini sağlar.
Aslında insan eline eşsiz becerisini sağlayan
şeyler başparm ağın u c u n u diğer parm ak
El tarağı
uçlarıyla bir araya getirebilm e yeteneği ve parm ak uçlarındaki
kemiğinde
zengin sinir sonlanm alarına bağlı olağ an ü stü hassasiyettir. kemikleşme alanı

Yüzükparm ağı Ortaparmak Işaretparmağı Bilekte

kemikleşme
EL KEMİKLERİ
alanı
Radius
Küpük
Ulna büyüme hattı
parmak
büyüme hattı

Parmak üçüncü — El b ileğ in d ek i ve p arm a k k em ik lerin in

kemiği u çların d ak i k ıkırdak alanlar b ü y ü m e
alanlarıdır, h e n ü z kem ik leşm em işlerd ir.

Parmak ikinci
kemiği

Parmak birinci
kemiği

Başparmak
ikinci kemiği
İkinci el
tarağı kemiği

Üçüncü el
tarağı kemiği Gövde Başparmak birinci
kemiği
Dördüncü el
tarağı kemiği

Beşinci cl tarağı
kemiği
Birinci el tarağı kemiği
Kancalı kemik

Yam uk kemik

Küçük yam uk kemik

K apitatum
Sandalsı kemik
Uç köşeli kemik

Tarım ay kemiği

Ulna — - Radius
—
AVUÇ İÇ İN D E DERİ ALTINDAK İ YAPILAR Başparmağın Başparmağın opponens
kısa fleksor kası kası (başparmağı avuç
içine yaklaştırır)

Başparmağın kısa
abduktor kası
Başparmağın adduktor kası
Fleksor bant
ikinci solııcansı kas
R a di al
atardam ar

Parmak atardamarı Parmak siniri

Parmak fleksor kirişi

Ulnar
Küçük parmağın oppenens parmağın sinir atardam ar
kası (küçük parmağı abduktor kası
başparmağa yaklaştırır) Avuç içi uzun
EL SIR T IN IN DIŞ ÖZELLİKLERİ kasının kirişi
Parmak ikinci eklemi

Küçük parmak
Parmak birinci eklemi

Parmak ekstensor kirişi

Tüzükparmağı

Ortaparmak

K ütikül
Küciik av

Işaretparmağı

R adius alt ucu

Parmak-el tar
eklemi

27
 A 4 AYAKTAKİ KEMİKLER

Ayaklar ikinci
parmak
Başparmak
Ayaklar ve ayak parm akları vü cu t hareketinin Üçüncü
parmak
tem el öğeleridir. Y ürüm e ve koşm a sırasında
-Başparmak
v ü cu t ağırlığını taşıyıp sevkederler ve ayrıca Dördüncü ikinci kemiği
v ü cu d u n duruş değişikliklerinde dengeyi parmak
sağlamaya yardım ederler. H e r ayakta Küçük
2 6 kem ik, 1 0 0 ’den fazla bağ ve 33 kas parmak r.
Parmak
■Ayak
vardır. Bu kaslardan bazıları bacağın alt üçüncü
başparmağının
b ö lü m ü n e yapışır. T o p u k ve ayak kubbesi, kemiği
birinci kemiği
h er adım da oluşan sarsıntıya karşı şok emici Parmak
bir yastık olarak görev yaparlar. ikinci
kemiği
Parmak
birinci
kemiği

Birinci ayak
tarağı kemiği

AYAKTAKİ BAĞLAR ikinci ayak

tarağı kemiği
Parmak kemikleri Üçüncü ayak
arası eklemin tarağı kemiği
Kuneonaviküle r kapsülü
arka bağı Dördüncü —
ayak tarağı
kemiği
Taban tarafındaki
kalkaneonaviküler İkinci kama
Beşinci ayak
kemiği
tarağı

Üçüncü kama
kemiği
Parmak-ayaktarağı
kemiği ekleminin
kapsülü Kayıksı kemik
Küp benzeri
kemik
Aşık kemiği

Tarsometatarsal
arka bağ

Talonavikııler bağ

Çatallanan Deltoid bağ

bağ

Kavalkemiği
Fibııla Topuk kemiği

Asil kirişi Kemiklera,rası bağ

28
AYAK D E R İSİN İN ALTINDAK İ YAPILAR

Başparmak uzun Birinci dorsal

ekstensor kirişi interosseöz kas
Ic malleol
Kavalkemığı

A lt ekstensor bant

A rka tibial kas

Fibula

Parmak uzun Dıs malleol Kısa peroneus kası

ekstensor kirişi
Küciik parmağın Kısa peroneus kirişi
abduktor kası Uzun peroneus

AYAĞIN DIŞ G Ö R Ü N Ü Ş Ü

Başparmak uzun

29
 SAÇ KESİTİ

Deri ve saç Medüllcı

D eri v ü cu d u n en geniş organıdır; iç organları

enfeksiyonlara, yaralanm alara ve zararlı güneş
ışınlarına karşın koruyan su geçirm ez bir engeldir.
D eri aynı zam anda önem li bir duyu o rg an ıd ır ve
vücut ısısının korunm asına da yardım eder.
Korteks
D erinin epiderm is d en en dış tabakası, aynı zam an d a saç ve
tırnakların da tem el bileşeni olan sert ve boynuzsu bir
p ro tein olan keratinle kaplıdır. Ö lü hücreler deri yüzeyinden
d ö k ü lü r ve epiderm is tab an ın d a oluşan yeni h ücreler,
Melanin
d ö k ülen hücrelerin yerini alır. Epiderm is tab an ın d a deriye taneciği
rengini veren boya m addesi olan m elanin de yapılır. D erinin
yaşayan yapılarının çoğu derm iştedir; sinir sonlanm aları, kan
dam arları, elastik lifler, deriyi soğutan te r bezleri ve derinin Hücre çekirdeği
kalıntısı
esnekliğini koruyan yağı ü re te n sebase bezler buradadır.
D erm işin altında yağ ve kan dam arları bakım ından zengin
olan derialtı dokusu (hipoderm is) vardır. Kıllar derm işte ve Makrofibril
derialtı do k u su n d a b u lunan kıl keseciklerinden çıkar. Avuç
içleri ve ayak tabanları hariç derinin her yerinde kıllar
b u lunur.

FARKLI DERİ T İPLE R İN İN KESİTLERİ K ütikül

Sebase bez K ıl keseciği Büyümüş ter bezi Kalınlaşmış epidermis

Ter deliği

Meissner cisimciği

Kesecik
bakı­
mından —
zengin
dermiş

Ter bezi

Pacini
cisimciği

KAFA D ER İSİ K OLTUK ALTI AYAK TABANI

30
DERİ k e s it i Tanecikli Boynuzsu Ter kanalı
tabaka tabaka

Dikensi Merkel diski

tabaka
Bazal
tabaka
Dermiş
papillası Epidermis

Serbest
sinir
sonlanması

Meissner
cisimciği

D am ar
ağı

Sinir — Dermiş
lifi

Sebase
bez

Kılı
dikleştiren
kas

— Deri altı
Papilla

Pa cini
cisimciği

R u jfin i
Ter bezi K ıl keseciği cisimciği
Toplardamar
A tardam ar

DERİ VE SAÇIN M İKROFOTOĞRAELARI

D E R l K ESİTİ T E R D E L İĞ İ K IL SAÇ
Deri yüzeyindeki hücre katları Sıvı kaybı ile vücut sıcaklığının Derinin dış tabakasından çıkan iki Kafa derisinden alınmış bir saçın
sürekli olarak dökülür. kontrolüne yardımcı olur. kıl kökü ve gövdesinin bir bölümü
 BEYNİN YATAY KESİT MRI TARAMASI

Beyin m erkezi sinir sistem inin en önem li organı ve v ü cu d u n Gri

istemli ve istem siz tü m etkinliklerinin k o n tro l m erkezidir. cevher
Beyaz
Aynı zam anda dü şü n ce, bellek, duygulanım ve konuşm a gibi cevher
karm aşık süreçlerden so ru m lu d u r. Y etişkinlerde yalnızca
1,4 kg olan bu karm aşık o rg an , 10 m ilyardan fazla sinir Kafatası
hücresi içerir. Ü ç farklı bölge kolaylıkla ayırt edilebilir: beyin
sapı, beyincik ve serebrum . Beyin sapı, so lu n u m ve sindirim
benzeri yaşamsal vü cu t işlevlerini k o n tro l eder. Beyinciğin Kafatası
tem el işlevleri denge ve kas hareketlerinin e şg ü d ü m ü n ü derisi

sağlam aktır. K orpus kallosum ’u n birbirine bağladığı sağ

Tan karıncık
ve sol yarım kürelerden oluşan serebrum ise bilinçli ve
düşünsel etkinliklerin ço ğ u n d an so rum ludu r. Ön-arka oluk

Ön-arka

BEYNİN ÖN-ARKA EKSENDEKİ KESİTİ

Merkezi oluk Forniks Serebrum

Korpus
Tankafa lobu kallosum

Tankafa -artkafa
Talamus
lobları arası oluk

Fineal
cisim

Artkafa
lobu A lın lobu

A kuaduktus
Hipotalamııs
serebri

Beyincik Görme sinirlerinin

çaprazlaşma yeri

Hipofız bezi
Dördüncü
karıncık
Orta beyin

Pons
— Beyin sapı
Omurilik
Omurilik
soğanı

32
—

KAFATASI VE BEYNİN KESİTİ BEYNİN DIS a n a t o m is i

Yankafa lobu Yankafa-artkafa

Kafatası derisi \ lobları arası oluk
Presantral kıvrım
Araknoid Kafatası dış zarı
tanecikleri Postsantral kıvrım
Kafatası

Dura mater

Pia mater A rtkafa lobu

sınus
Araknoid altı Beyincik
bosluk
SEREBRUM BÖ LG ELERİNİN
Beyin ÖZEL GÖREVLERİ
Gri cevher damarı
Beceri isteyen Temel hareketler Duyular
Beyaz cevher hareketler ^
Görsel
BEYNİN TAC KESİTİ tanım a
Davranış ve
Gri cevher duygulanım
Sercbnını

Korpus kallosum Konuşma

K audat
çekirdek

Görme
Forniks işitme \3 \
Denge ve kas
eşgüdümü
BEYİNDEKİ
SİN İR HÜCRELERİ

Talamus

Orta
beyinde
krus serebri

Üçüncü
karıncık

Omurilik soğanı
Kovu renkli hücreler vücudun en
Beyincik büyük hücrelerinden olan Purkinje
hücreleridir.
 MERKEZİ v e ç e v r e s e l

Sinir sistemi SİN İR SİSTEMİ

Serebrum
Kafa siııiıieri
Sinir sistem i v ü cu d u n elektrokim yasal iletişim
ağıdır. A na bölüm leri beyin, om urilik ve Beyincik
sinirlerdir. V ü cu d u n ana k ontrol ve eşgüd ü m
m erkezleri olan beyin ve Boyun sinirleri
om urilik, m erkezi sinir sistem ini Kol sinir ağı
(M SS) oluştu ru r. Ç o ğ u sinirler
halinde gruplaşm ış olan
milyarlarca u z u n sinir hücresi,
çevresel sinir sistem ini o lu ştu ru r
ve MSS ile v ü cu d u n diğer Omurilik
bölüm leri arasında sinir
uyarılarını taşır. H e r sinir hücresi Göğüs sinirleri
üç b ö lü m d en oluşur: hücre gövdesi, diğer sinir
hücrelerinden gelen kimyasal sinyalleri alan
dallanm ış d en d ritler ve bu sinyalleri elektrik R adial sinir
uyarıları şeklinde ileten tü p biçimli akson.
Median sinir

Bel sinirleri

Sağrı sinirleri

o m u r il ik k e s it i

Gri cevher Orta kanal

Omurilik sinir
düğümü

w
Beyaz cevher

Ön orta yarık Om urilik sin irin in

ön kökü

Derin
peroneal sinir

34
BİR M O T O R SİN İR H Ü C R E S İN İN YAPISI

Hücre gövdesi

Sehtvann hücresi Ranvier boğumu

S İS
-O

Miyelin k ılıf

Çekirdekçik
SIN IR H Ü C R E Sİ TİPLERİ
Nissl cisimciği
M U LTIPO LA R U N IPO L A R BIPOLAR

Motor son uc Dendrit Dendrit

BİR SİNAPS D Ü Ğ Ü M Ü N Ü N YAPISI

SERBEST SİN İR
U CU

Akson

Akson

M EİSSN ER C İSİM CİĞ İ

Çekirdek
Hücre _
gövdesi

M ERKEL DİSKİ

Hücre
gövdesi R U FF IN I C İSİM C İĞ İ

Dendrit

PA C IN I C İSİM C İĞ İ
 Göz Dıs düz kas

G öz, görm e organıdır. İçeride gözyuvası d en en kem ik yuvalar,

dışarıda da gözkapakları, kaşlar ve gözyaşı ile k o ru n an ild
gözkiiresi, beyine görm e sinirleri ile d o ğ ru d a n bağlıdır.
H e r bir g ö zü , gözküresi etrafına yapışmış altı kas hareket
ettirir. G ö z b eb e ğ in d e n göze giren ışık ışınları, saydam
tabaka ve lens tarafından odaklanarak ağtabaka üzerinde
bir g ö rü n tü o lu ştu ru r. A ğtabakada, ışığa karşı hassas
olan ve çubuklar ve koniler olarak adlandırılan
m ilyonlarca hücre vardır. Bu hücreler g ö rü n tü y ü
bir sinir uyarı dem etine çevirir. U yarılar görm e
siniri boyunca beyine iletilir. İld görm e
sinirinden gelen uyarılar beyinde işlem den
geçerek tek bir eşg ü d ü m lü görü n tü y e
çevrilir.

Göziçi sıvısı

Maküla

Merkezi ağtabaka toplardamarı

Merkezi ağtabaka atardamarı

Pia mater

Araknoidea

Dura mater

Görme siniri

Optik disk
(kör nokta)

Ağtabaka ---------

Koroidea

Gözakı

Ağtabaka kan damarı

36
SOL G Ö Z Ü N KESİTİ LAKRİMAL (GÖZYAŞI O L U ŞT U R A N ) AYGIT
Gözyaşı kesesiv. Gözyaşı kanalcığı Gözyaşı bezi

Orta
açıklık

Burun orta
koııkası

Burun bölmesi Burun a lt B urun gözyaşı Gözyaşı deliği

konkası kanalı

AĞTABAKANIN
Ön oda OFTALMOSKOPLA G Ö R Ü N Ü Ş Ü
—Gözifi sıvısı
Ağtabaka
A rka oda kan damarı

Göz zarı
Optik
disk
Makula
(kör
Gözbebeği nokta)

Saydam tabaka

Mercek

Daraltıcı kas

Görme sinirinin gözden çıktığı yer olan

Gevşetici kas kör nokta, görüntünün merkezine yakın
bir yerde açık renkli dairesel bir alan olarak
görünüyor.
Zonüler bağ
SAĞ G Ö Z Ü N ÇEVRESİNDEKİ KASLAR
Gözakı
Iç düz kas Üst eğik kas
toplardamar sinüsü
Makara
Iris-saydam Üst göz kapağım
tabaka acısı kaldıran kas Üst düz kas

Silier cisim

Halkasal
kiriş

Dişli kısmı
A lt düz kas
Dış düz kas
A lt eğik kas

37
 K ULAĞ IN YAPISI

Kulak
Şakak kemiği
Kulak duym a ve denge organıdır. D ışkulak, kulakkepçesi d en en
bir k anattan ve dışkulak yo lu n d an oluşur. A na işlevsel b ö lü m ler
yani ortakulak ve içkulak kafatasının içindedir. O rtakulak, kulak
kem ikleri den en üç küçük kem ikten ve kulağı b u rn u n arkasına
bağlayan östaki b o ru su n d a n oluşur. İçkulak ise den g e organları
Kulakkepçesi
olan sarm al biçim li kokleadan, yarım daire kanallarından ve kıkırdağı
vestibulum dan oluşur. K ulağa gelen ses dalgaları dışkulak
y o lu ndan geçerek kulak zarına çarpar ve kulak kem ikleri yoluyla
kokleava iletilen titreşim lere d ö n ü ştü rü lü r. Bu titreşim ler,
kokleadaki m ilyonlarca m ikroskopik u zan tı tarafından, beyinde
yorum lanacak elektriksel sinir uyarılarına d ö n ü ştü rü lü r.

Antiheliksin
SAĞ KULAKKEPÇESİ
üst ayağı Kulakkepçesi

Kayıksı çukur Üçgen çukur

Antiheliksin
a lt ayağı

Boynuz
Heliks
Dıskulak yolu

Antiheliks

A ntitragus Tragus

Tragus alt
girintisi Mastoid
çıkıntı
Dışkulak yolunun
Dışkulak deliği
kıkırdak bölümü

ICulakmemesi Kulakmemesi
ORTAKULAK KEMİKLERİ

A M PU L LA N IN İÇ YAPISI

Z ar bölüm Kııpula

Kemik bölüm
ÇEKİÇ ORS Ü ZE N G İ Am pulla
Krista
siniri
Bu üç küçük kemik, kulak zarı ile oval pencere arasında bir köprü
oluşturacak şekilde birleşir. Bir zar sistemi ile ses titreşimlerini K ristanm tüylü
iç kulağa iletirler. hücresi
-

LABİRENT
sınırı

Timpanik
Ortak ayak kanal
Dışkulak yolunun
kemik bölümü Ön yarım
daire kanalı Orta kanal

Kulak zarı
Vestibüler
Tan yarını kanal
daire kanalı

Tarım daire kanalı

Koklea
Am pulla

Duyma-denge sinir
Koklea sinir
Koklea 'encere

A rka yarım daire kanalı

Korti organı Orta kanal

Vestibüler kanal

Ie sahdamar

Vestibüler
zar
Östaki
borusu sınır

Koklea
sınırı

Tüylü hücreler

Timpanik kanal Bazal zar

Stiloid çıkıntı

39
 D İL İN YAPISI

Burun, ağız ve Orta hat dil-

yutak epiglot katlantısı Epiglot

Damak
bademciği
H e r nefes alışım ızda hava b u ru n bo şlu ğ u n d an geçerek Arka oluk
yutak (b o ğ az), gırtlak ve nefes b orusu yoluyla akciğerlere Dil-damak
gelir. B urun boşluğu havayı ısıtır ve nem lendirir; iç kavisi
Çekum
yüzeyindeki m inik tüyler havayolunun yabancı cisim ler
deliği
tarafından zarar görm esini önler. Y utkunm a sırasında dil Vallata
kabartısı
yukarı ve arkaya gider, gırtlak yükselir, epiglot nefes borusu
girişini kapatır ve yum uşak dam ak yutak ile b u ru n Yapraksı
Orta hat kabartı
b o şluğunu birbirinden ayırır. Ü ç çift tü k ü rü k b ezin d en oluğu
salgılanan tü k ü rü k , gıdayı kayganlaştırarak yutm ayı M antarımsı
kolaylaştırır, aynı zam anda gıdanın kimyasal olarak kabartı
parçalanm asını başlatır ve lezzetin olu şu m u n a katkıda Ipliksi kabartı
b u lu n u r. T at ve koku duyuları birbirleri ile yakından
ilişkilidir. H e r ikisi de, çö zü n m ü ş m oleküllerin, b u rundaki
koku siniri uçlarının ve dildeki ta t tom urcu k ların ın duyusal
reseptörleri tarafından algılanm asına dayanır.

DİLDEKİ TAT BÖLGELERİ

YUTAĞI ÇEVRELEYEN
YAPILAR D il siniri

Stiloglossus kası

Hiyoglossus kası
Dilaltı bezi

Hipoglossus
siniri Altçene kemiği

Üst Çenealtı bezi

larinks
siniri
Hivoid kemik
Üst
tiroid Gırtlak çıkıntısı
atardamarı (âdemelması)

D İL KABARTILARININ TİPLERİ
Tirohiyoid
kas

Tirohiyoid
zar
Krikotiroid
kas Krikotiroid
bağ

Tiroid bezi

Nefes
borusu
İPLÎKSİ KABARTILAR MANTARIMSI KABARTILAR VALLATA KABARTILARI

40
B U R U N , AĞIZ VE YUTAK KESİTİ

Üst konka

A lın sinüsü Sfenoid sinüs

Orta konka

Üst boşluk
A lt konka
Orta boşluk

Burun boşluğu

Burun açıklığı Yumuşak

damak
A lt boşluk
Tutağın burun
Sert damak bölümü

Üsteme kemiği

Insisiv kanal

A ğız çevresi kası

Üst uzunlamasına kas Küçükdil

Kesici diş Damak

bademciği
Dil tepesi
Tutağın ağız
Genioglossus kası bölümü
Epiglot
Dilaltı katlantısı
Dil bademciği
Dilaltı tükürük bezi

Fibröz bölme

Altçene kemiği

Geniohiyoid kas

Miyohiyoid kas
Krikotiroid
SES TELLERİNİN ENDOSKOPİIC G Ö R Ü N Ü Ş Ü Hıyoıd kemik kas

Dilin arka
kısmı
Gırtlak çıkıntısı
(âdemelması)

Tiroid kıkırdağı

Tiroid bezi
Omurlararası disk

Temek borusu

Epiglot Ses teli Nefes borusu

 C E N İN D E DİS GELİŞİMİ

Dişler
20 birincil diş (siitdişi de d enir) genellikle bebek altı
Cenin kafatası ■
aylıkken çıkmaya başlar. Ç ocuk yaklaşık altı yaşına
geldiğinde b unlar yerlerini kalıcı dişlere bırakm aya başlar.
20 yaşına gelmiş yetişkinlerin ç o ğ u n u n 32 dişi vardır. Üstçaıe
kemiği
Bazı kişilerde ise yirm i yaş dişi den en ü çü n cü büyük azı
içinde
dişleri hiç çıkmayabilir. D işler d ü z g ü n konuşm aya ve
yüzü şekillendirm eye yarasalar da asıl görevleri besinleri
çiğnem ektir. Kesiciler ve köpek dişleri lokm ayı kesip
parçalara ayırır, küçük ve büyük azı dişleri ise ezip
ö ğ ü tü r. Diş m inesi vücuttaki en sert m adde olsa da
besinlerin parçalanm ası sırasında ağızda oluşan asit
y ü zü n d en aşınıp çürüyebilir.
Embriyon gelişiminin altıncı haftasında her iki çene
kemiğinde kalınlaşma alanları ortaya çıkar, bu alanlardan
diş tomurcukları oluşur. Cenin altı aylıkken diş
tomurcukları üzerinde mine oluşmuştur.
CENE K EM İK LERİNİN VE DİŞLERİN GELİŞİMİ

Üstçene
kemiği
*

Altcene
kemiği

YENIDOGAN B İR BEBEĞİN ÇENE BEŞ YAŞINDAKİ B İR Ç O C U Ğ U N D O K U Z YAŞINDAKİ B İR

KEM İKLERİ DİŞLERİ Ç O C U Ğ U N DİŞLERİ YETİŞKİN D İŞLERİ

Çene kemikleri içinde gelişmekte Yirmi adet birincil dişin tamamı Dişlerin çoğu birincil dişlerdir, 20 yaşına gelindiğinde 32 kalıcı
olan birincil dişler resimde çıkmıştır; üst ve altçene kemikleri ama kalıcı kesiciler ve birinci dişin tamamı (yirmi yaş dişleri
görülüyor; bu dişler yaklaşık içinde gelişmekte olan kalıcı dişler büyük azı dişleri de çıkmıştır. dahil) verinde olmalıdır.
altıncı ayda çıkmaya başlar. resimde görülüyor.

KALICI DİŞLER
Küçük azı Köpek Köpek Küciik
Büyük azı dişleri dişleri dişleri dişleri azı dişleri Büyük azı dişleri
_______ I

3. (yirmi 2. Orta Tan 3. (yirmi

yaş dişi) yaş dişi)

42
D İŞİN YAPISI

Kapak - Mine

Kron —

AnıeloAcntin -
bileşke Tarık

D entin

Dişlerarası papilla

Dişeti
Boyun

Diş özü boynuzu

Diş özü odası

Diş hücresi

Çene kemiği

Volkman
kanalı

Kök Periodontium
eğik lifi

Dişlerarası
bölme
Diş özü
toplardamarı
Kök kanalı
Diş özü
atardamarı Köklerarası bölme

Diş özü siniri

Sement
— Tan kanal Kokucu
periodontium lifi

Kök ucu deliği

Diş yuvası
Diş yuvası kemiği
atardamarı

Diş yuvası
toplardamarı

43
 Sindirim sistemi 1
Sindirim sistem i gıdaları son derece küçük parçacıklara ayırarak besleyici m addelerin kan yoluyla v ü cu d u n
h er tarafına taşınm asını sağlar. Sindirim sistem inin ana b ö lü m ü , ağızdan rek tu m a kadar u zanan yaklaşık
9 m etre u z u n lu ğ u n d ak i beslenm e kanalıdır; bu kanaldaki kaslar gıdayı ileri d o ğ ru iter. Ç iğnenm iş gıda önce
yem ek b o ru su n d a n geçip m ideye gider; burada çalkalanıp sıvılaştrıldıktan sonra u zu n ve kıvrımlı yapıdaki
incebağırsağa geçer. Incebağırsak onikiparm akbağırsağı, boşbağırsak ve kıvrım lıbağırsak adı verilen üç
b ö lü m d en oluşur. B urada safrakesesi ve pankreastan gelen sindirim sıvıları, gıda parçacıklarını ayrıştırır.
Besleyici m addeler villus den en ve incebağırsağın iç duvarını kaplayan m inik parm ak biçimli yapılardan
kana süzülür. Sindirilm em iş gıdalar kalınbağırsakta dışkıya d ö n ü şü r ve anüsten v ü cu d u terk eder.

Mide

Kardia cerıtiai

Temek borusu

Karaciğer sol lobu

Burun Orak şekilli bağ

boşluğu K ücükdil

A ğız boşluğu Karaciğer atardamarı

Üstçene kemiği Kese kanalı

Karaciğer sağ lobu

Safrakesesi ■

BESLENME K ANALIND AN
E ND O SK O PİK G Ö R Ü N Ü M L E R

YEMEK BORU SU M İD E G İR İŞİ M İD E M İDE Ç IK IŞI

Mukoza
Kardia
açıklığı

44
BESLENME KANALI

Mukoza katlantısı
Yatay kalınbağırsak
Dalak Pankreas
inen İncebağırsaklar
Mide çentiği K arın zarı Kalınbağırsak şeriti kalınbağırsak (boşbağırsak ve
kıvrımlıbağırsak)

Kalınbağırsak
kabartıları

Sigmoid
kalınbağırsak

M akat
kapatıcı kas

Makat

Apendiks

Onikiparmakbağırsağı
Ap en diks girişi
Safra kanalı
Körbağırsak
Çıkan kalınbağırsak
Kıvrımlıbağırsak-körbağırsak kapakçığı

Tarım ay kıvrım ı

ONİKİPARM AKBAĞIRSAĞI İLEUM KALINBAĞIRSAK D Ü ZBAĞIRSAK

 BESLENME K AN A LIN IN YAPISI

Sindirim sistemi 2 YEMEIvBORUSU DUVARI KESİTİ

Fibröz adventisva
Mukoza altı
sinir ağının

Halkasal
m id e n in d is a n a t o m is i katm an

Uzunlamasına
Vagus Kubbe katm an
sinirinin dalı
K an damarı
Temekborusu K ardia
çentiği
Halkasal kas

M u k o za n ın ^
Uzunlamasına kaslı tabakası
kas lifleri Büyük eğim

Ki'tcük
M İD E DUVARI KESİTİ

Kaslı tabakanın
eğik katm am

Uzunlamasına
katm an

Onikiparmakbağırsağı

Halkasal
katman -
Mide atardam arı dalı

Salgı kanal
Mukozanın ^
kaslı tabakası

A n a toplardamar
alt bölüm ONİKİPARM AKBAĞIRSAĞI DUVARI K ESİTİ
Kese kanalı
Portal toplardamar
Ortak safrakanalı

Uzunlamasına
katm an
Karaciğer
atardamarı

Ortak karaciğer
safra yolu

Halkasal Bağırsak
Orak şekilli bağ 'Safrakesesi katman tüysü uzantısı

Ortak safra
Mukozaaltı çöküntüsü
Küçük lob kanalı

-
46
 BOŞBAĞIRSAĞIN İÇ YÜZEYİ

Tüysü çıkıntı

Mukoza —

Epitel

Boşbağırsak
bezi

M ukozanın kaslı
tabakası Lieberkühn
çöküntüsü
Temek borusu
KIVRIM LI BAĞ İRS AK
DUVARI K ESİTİ
Mide
Seroza
Kaslı tabaka Uzunlamasına
On ikiparmak bağı rsağı
katman
Mukoza altı

Mukoza
Halkasal
katm an

Sinir ağı
Bağırsak
tüysü
uzantısı

M ukozanın
kaslı tabakası

tabakası
Lieberkühn çöküntüsü

KALINBAĞIRSAK DUVARI K ESİTİ

Kalınbağırsak şeridi
Kaslı tabaka
Uzunlamasına
Mukoza altı katm an

Mukoza
Seroza

Sinir ağı

L en f
düğüm ü
Halkasal
katm an

Propria tabakası

Kalınbağırsak bezi
kanalı

47
 KALBI SARAN ATARDAM AR

Kalp VE TOPLARDAM ARLAR

Kalp göğsün ortasında, vücuda kan pom palayarak A ort (ana

hücrelere oksijen ve besin m addesi sağlayan atardam ar) Sol koroner
içi boş bir kastır. K astan oluşm uş atardam ar
septum d en en bir duvar, kalp
Kalp
b o şlu ğ u n u yukarıdan aşağıya d o ğ ru toplardamarı
bölerek kalbi sağ ve sol bölüm lere
ayırır. H e r iki tarafta iki kapak bu
bölüm leri iki odacığa böler:
yukarıda bir kulakçık ve aşağıda bir karıncık.
Kalp kası kasıldığında kanı önce kulakçıklardan,
sonra karıncıklardan dışarı atar. A kciğerlerden
gelen oksijenlenm iş kan, akciğer
toplardam arlarından geçerek sol kulakçığa,
o radan sol karıncığa geçer; sonra da ao rt
yoluyla v ü cu d u n her yerine dağılır. V ü cuttan
gelen oksijeni alınm ış kan, ana toplardam ar
yoluyla sağ kulakçığa, oradan sağ karıncığa
geçer; sonra akciğer atardam arı ile, yeniden
oksijenlenm ek üzere akciğerlere gider.
D inlenm e sırasında kalp dakikada 60 ila
80 kez atar; bu sayı egzersiz sırasında veya
heyecanlanıldığında dakikada 2 0 0 ’e kadar Sağ koroner
çıkabilir. " atardam ar

KALP DUV A R I KESİTİ Sol koroner atardam arın

ana dalı

Kalp z a n KALP ATIM D Ü Z E N İ

boşluğu
K ULAKÇIK GEVŞEME ANI

Endokard Sağ 4
kulakçık
cp
Sol
Kalp kası &
kulakçık

Sağ
karıncık Sol
Kalp zarı iç tabakası karıncık

Kalp zarı
Kalp zarı seröz tabakası
Oksijeni alınmış kan sağ kulakçığa gelir, bu sırada sol
fibröz tabakası
kulakçık oksijenlenmiş kanı alır.

48
KALBIN YAPISI
Sol köprücükaltı atardam arı
Brakiosefalik
atardam ar Sol şahdamarı

Üst ana toplardamar

Çıkan aort Sol akciğer atardam arı

Sağ akciğer atardamarı Akciğer ana atardamarı

Oval Akciğer kapağı

Koroner atardam ar

Sağ akciğer toplardamarı

Korda tendinea
Sağ kulakçık

A lt ana toplardamar Karıncıklararası

girişi bölmenin kaslı
bölümü
Koroner atardam ar dalı

Sol karıncık

Triküspid kapak
Papiller kas

Korda tendinea
Sol karıncık kası
Sağ karıncık

Trabekül

KULAKÇIK KASILMA A N I (K ARIN CIK GEVŞEME A N I) K A R IN CIK KASILMA ANI

Akciğer atardamarı
Sağ kulakçık A ort
kasılır Sol kulakçık
kasılır Pulmoner
kapak açılır A ort kapağı
Triküspid açılır
kapak açılır M itral Triküspid
kapak açılır kapak kapanır M itral kapak
kapanır
Sağ karıncık Sağ karıncık
gevşer Sol karıncık kasılır Sol karıncık
gevşer kasılır

Sağ ve sol kulakçıklar kasılır, kan gevşemiş karıncıklara geçer. Karıncıklar kasılır ve kan oksijenlenme için akciğerlere atılır,
aort yolu ile de vücudun geri kalan kısmına gönderilir.
 ----------------------------------------------------------------------

BEYİN ATARDAM AR SİSTEMİ

Dolaşım sistemi
D olaşım sistem i kalpten ve kan dam arlarından oluşur, b u n lar
Sol iç şahdamarı
birlikte vücuttaki kan akım ının sürekli olm asını sağlar. Kalp
akciğerlerden gelen oksijence zengin kanı, atard am ar den en
b o rulardan ve atardam arcık d en en daha ince dallardan oluşan Basiller
bir ağ yardım ı ile v ü cu d u n h e r yerine pom palar. Kan atardam ar
kalbe d ö n erk en toplardam arcık d en en küçük
A rka serebral
dam arlardan ve bunların açıldığı to p lard am ar d en en atardam ar
daha büyük dam arlardan geçer. A tardam arcıklar ve
toplardam arcıklar birbirlerine kılcal dam ar adı verilen
Sol omur
ince dam arlardan oluşan bir ağ ile bağlanırlar. Kan ve atardam arı
v ü cut hücreleri arasındaki oksijen ve karbondioksit değişim i kılcal
dam arlarda gerçekleşir. K anın d ö rt ana bileşeni vardır: alyuvarlar,
akyuvarlar, pıhtılaşm a hücreleri ve sıvı plazm a.

KALP VE AKCİĞERLERİN DOLAŞIM SİSTEMİ

Üst ana
KARACİĞERİN DO LAŞIM SİSTEMİ A lt ana toplardamar
toplardamar

Portal
toplardamar

Ortak safra
kanalı

Karaciğer
atardamarı Safrakesesi

Sol karıncık

B ÜYÜK ATARDAM AR KESİTİ B Ü Y Ü K TOPLARDAM AR KESİTİ

Kollajen ve elastik lifler Orta gömlek Kollajen ve elastik lifler

- Dış gömlek - Dış gömlek
Orta gömlek Dış elastik katm an Dıs elastik katman

Kapakçık

Iç elastik

Endotel
\Atardam arcık katman - İ ç gömlek
Endotel
-
 DOLAŞIM SİSTEM İN İN ÖNEM Lİ KAN H Ü C R E Sİ TİPLERİ
ATARDAM AR VE TOPLARDAMARLARI

boyun toplardamarı
Büyük şahdamarı
Brakiosefalik toplardamar

Köprücükaltı toplardamarı
Köprücükaltı atardam arı
Koltukaltı toplardamarı
A ort kavisi
Sefalik toplardamar
Koltukaltı atardam arı
ALYUVARLAR
Akciğer atardamarı
Üst ana toplardamar Alt ve üstten içe çökük biçimleri
Koroner atardam ar sayesinde, bu hücrelerin oksijen
Akciğer toplardamarı
taşıma kapasiteleri en üst seviye­
Kol atardamarı Basilik toplardamar dedir.

Mide atardam arı

Karaciğer portal
Karaciğer atardamarı toplardamarı

Dalak atardamarı
Dirsek iç toplardamarı

Üst mezenterik A lt ana toplardamar

atardam ar
On median
R adial toplardamar
atardam ar AKYUVARLAR
Gastroepiplorik
Lenfositler en küçük akyuvarlar­
Ulnar toplardamar
dır, hastalıklara karşı antikor
atardam ar oluştururlar.
Avucici
toplardamarı

Avucici Parmak
atardam ar toplardamarı
kavisi
Parmak atardam arı A lt mezenterik toplardamar

Büyük iliak atardam ar Üst mezenterik toplardamar

Dış iliak atardam ar Büyük iliak toplardamar

Ic iliak atardam ar PIH TILA ŞM A H Ü C R E L E R İ

Dış iliak toplardamar
Uyluk atardam arı
Ic iliak toplardamar
D izaltı atardam arı
Uyluk toplardamarı
Peroneal atardam ar
Büyük safenöz toplardamar
Bu minik hücreler kanın
pıhtılaşması veya kan damarlarının
tamir edilmesi gerektiğinde
etkinleşirler.
K A NIN PIHTILAŞM ASI

Ön tibial atardamaı
Kısa safenöz toplardamar
A rka tibial atardamaı

Dış plantar atardam ar

Pıhtılaşma sürecinde fibrin
Dorsal metatarsal atardam ar Dorsal toplardamar kavisi iplikçikleri kan hücrelerini
hapseder.
Parmak toplardamarı

51
 BRO NŞİO L VE H AVA KESECİKLERİ

Solunum sistemi Bronş siniri

S olunum sistem i v ü cu t hücrelerine gerekli olan oksijeni sağlar İç

kıkırdak toplardamar dalı
ve k arbondioksit atığını uzaklaştırır. N efesle alınan hava, nefes
b o ru su n d a n bronş d en en daha d ar iki boruya Mukoza bezi Uç bronşiol
ve oradan akciğerlere gider. H e r akciğer
bronşiol d en en ince, dallanan tü p lerd en ve Akciğer Bronş toplardamarı
bunların açıldığı hava keseciği d en en m inik atardam ar
odacık d em etlerin d en oluşur. K aburga dalı

kasları ve akciğerlerin altında b u lu n an kas Elastik

yapısındaki diyafram , k ö rü k gibi çalışarak lifler
havayı düzenli aralıklarla içeri çeker ve dışarı Hava kesecikleri
atarlar. arası bölme

H ava keseciği

Bağdokusu

Kılcaldamar ağı Epitel

BRO NŞ A Ğ A C IN IN DALLARI

Sol
- akciğerin
Sağ üst lobu
akciğer üst —
lobu
A rka
dilcik

Sağ
akciğerin —
orta lobu

Tepe

İç alt

Sol
Dış alt Ön alt —akciğerin
Sağ
akciğerin — alt lobu
a lt lobu Dış alt
İç alt
Tepe
A rka alt A rka alt
G Ö Ğ Ü S B O ŞL U Ğ U N D A K İ YAPILAR HAVA K ESECİĞİNDE GAZ DEĞİŞİM İ

Oksijen kana karışır

Epiglot

Hivoid kemik —

Oksijenlenmiş
kan

Tiroid kıkırdağı

Hava
keseciği

Tiroid bezi Krikoid kıkırdak

Akciğer
tepesi Oksijeni alınmış ve
Nefes borusu
karbondioksitten
Üst ana A ort zengin kan
toplardamar
Sol akciğer üst lobu
Sağ akciğer Karbondioksit kandan
üst lobu hava keseciğine geçer.
Akciğer ana
atardamarı
Yatay yarık SO L U N U M MEKANİZMASI
NEFES ALMA
Sol akciğer
atardamarı H ava
Eğik yarık Akciğer akciğerlere
genişler çekilir.

Sol akciğer
alt lobu

ikincil
bronş
Diyafram kasılır Kaburgalar arası
Üçünciil ve yassılaşır. kaslar kasılır.
bronş

NEFES VERME

Akciğer
-Hava
daralır
akciğerlerden
dışarı atılır.

Sağ akciğer
alt lobu
Diyafram kas Diyafram gevşer
duvarı ve yukarı çıkar.
Sağ akciğer Diyaframın Aortun kar m Kabıı rga la ra rast
orta lobu sağ ayağı bölümü Temek borusu kaslar gevşer.
 BÖBREK ATARDAM AR SİSTEMİ

Boşaltım sistemi Aort

B oşaltım sistem i kandaki atık m addeleri süzer ve

bir tü p ler sistem i ile v ü cu ttan atar. Kanın siizülm esi
y u m ru k b üyüklüğünde ve fasulye biçim indeki organlar Çölyak atardam ar
olan böbreklerde olur. B öbrek atardam arları kanı
Üst mezenter
böbreklere getirir; süzm e işlem inden
sonra da b ö b rek toplardam arları
b ö b rek lerd en uzaklaştırır. H e r
b ö b rek bir m ilyon civarında adına
n efron denen küçük birim içerir. H e r nefron
bir tiib ü ld en ve glom ertil d en en bir süzm e
b irim inden oluşm uştur. G lom erül ise B ow m an
kapsülü ile çevrili m inik kan dam arlarından
ibarettir. Süzm e işlemi so n u n d a bö b reğ i idrar
olarak terkeden sulu bir sıvı ortaya çıkar. İdrar,
ü reter denen iki b o ru ile idrar kesesine taşınır ve
Sol üreter
ü retra denen bir başka b o ru ile vücudu terkedinceye kadar
burada bekletilir.

SOL BÖ BREĞ İN KESİTİ

Lobüllerarası Toplayıcı
toplardamar kanal
Medülla BÖBREK KESİTİ
piram idi Bowman
kapsülü Lobüllerarası Toplayıcı tübül
atardam ar
Lobüllerarası
atardam ar Lobüllerarası
toplardamar Uzak kıvrımlı tübül

Nefron
Korteks
Henle Glomerül
Medülla kulpu

Korteks Bowman
Böbrek
kapsülü
atardamarı
Takın kıvrımlı
Böbrek
tübül
toplardamarı Böbrek
Böbrek pelvisi sinüsü
Toplayıcı
kanal
Üreter Medülla
Büyük kadeh
Henle kulpu
Küçük kadeh
Böbrek papillası
Bellini
Fibröz kapsül kanalı

D üz dam ar

Böbrek kolonu

54
ERKEK BOŞALTIM YOLU Üst mezenterik atardamarı Çölvak atardam ar

Sol böbreküstü bezi

Sağ böbreküstü bezi

Sol böbreküstü toplardamarı

A lt ana toplardamar
Sol böbrek atardamarı
Böbrek atardamarı Sol böbrek toplardamarı
Böbrek toplardamarı Sol böbrek

Sağ böbrek Sol üreter

Omurga

A ort Bel kası

Sol büyük iliak atardam ar

Sağ üreter

Sol büyük iliak toplardamar

Haya atar ve
toplardamarı

idrar kesesi

Pubis üst kolu

ERKEK İD R A R KESESİ KESİTİ
BOW MAN K APSÜLÜ KESİTİ
Periton
Uzak kıvrımlı tübiil Sol üreter
Sağ üret er Urakus

Getirici atardamarcık
Götürücü
atardamarcık
Değişken
Bowman kapsülü
hücreli mukoza
bazal membranı

Sağ üreter
Boıvman boşluğu Kas
açıklığı
tabakası
Boıvman kapsülü Sol üreter
Ic üretra açıklığı açıklığı
Glomeriil
Takın kıvrımlı tübül
Tnaon
Prostat bezi

Iç üretra kapatıcı kası

Uretra
 • •
YUM URTALIK KESİTİ

Üreme sistemi Beyaz cisim

Pelviste yerleşmiş olan cinsel organlar yeni insan hayatını
oluştururlar. Kadın yum urtalıklarından her ay bir olgun
y u m urta fallop tü p ü n e salınır. Y um urta b u rad an kaslı
yapıda ve arm u t b üyüklüğünde bir organ olan rahim e
gider. Erkeklerde to rb a den en iki oval bezde m inik
kurbağa yavrusu şeklinde sperm ler üretilir. Erkek,
sperm leri kadının vaginasına bırakm aya hazır o ld u ğ u n ­ Sarı cisim
Birincil folikül
da, m ilyonlarca sperm iiretradan geçer ve penis yoluyla
v ü cu d u terkeder. Sperm ler vaginadan yukarı rahim e Tırtılm ış
olgun kesecik
d o ğ ru gider ve belki bir tanesi içine girip yum urtayı Doğurgan epitel
dölleyebilir. D öllenm iş y u m u rta rahim duvarına
yuvalanır ve yeni bir insan o luşturm ak üzere büyüm eye Grafffolikiilü
başlar. Oosit (yumurta) İkincil folikül

KADIN PELVİS
BÖ LG ESİN İN KESİTİ

Üreter

Fallop tüpü geniş

Fallop tüpü
uzantıları
Yum urtalık Fallop tüpü
boynu

R ahim tepesi

R a h im -------

- İdrar kesesi
R ahim boynu
Pubis birleşme yeri
R ahim ağzı
Üretra
Düzbağırsak
Klitoris
Vagina Üretra dış
M akat açıklığı

Perine bölgesi
Küçük dudak

Introitus Büyük dudak

(vagina açıklığı)

56
 KADIN ÜREM E ORGANLARI ERKEK ÜREM E ORGANLARI
Fallop tüpünün Prostat bezi
Dış spermatik
fasia Duktus
Fallop tüpünün deferens
Yum urtalık geniş yeri
bağı Seminal kese
Kremasterik Bulboüretral
Yum urtalık fasia bez

Üretra
Rahim gövdesi Iç spermatik fasia
Fallop tüpünün
Spongiöz cisim
R ahim ağzı uzantıları
Epididim

Rahim boynu Kavernöz cisim

Hava

Torba Sünnet derisi

îRKEK PELVİS Omurlararası disk

Üretra açıklığı
BÖLGESİNİN KESİTİ Penis bası

Üreter SPERM İN DIS YAPISI

Akrozom baslığı ' ---------- Bas

Mitokondri k ılıfı------ T, , „
J / U c halkası
W '

/
Kuyruk ' '\
kısmı

Kamçı
kalınbağırsak

idrar kesesi

Pubis

Prostat bezi
Seminal
kese Penis

Boşaltma Boşluklu cisim

kanalı
~ Sünger si cisim

Üretra

Epididim

Penis başı

Hava

Torba

57
 Bebeğin gelişimi
D öllenm iş y um urta 40 haftalık gebelik boyunca önce bir
em briyona, daha sonra cenine d önüşerek gelişirken beslenir
ve k o ru n u r. U teru s duvarı içine g öm ülm ü ş, kan dam arlarından
oluşan bir kütle olan plasenta göbek k o rd o n u yoluyla gıda
m addelerini ve oksijeni verir, atık m addeleri uzaklaştırır. Bu
sırada cenin kendisini ani darbelerden koruyan bir sıvı kesesi olan
am nion kesesi içinde rahatça yatar. H ızla büyüyen cenin
gebeliğin son haftalarında baş aşağı d ö n erek doğm aya hazırlanır.

BEŞ HAFTALIK EMBRİYON

Am nion
sıvısı

Kulak taslağı
Kalp kabartısı

Göz taslağı
Göbek

A ğız taslağı Kol tomurcuğu

Karaciğer
taslağı

Kuyruk tomurcuğu

O m ur taslağı
Bacak tomurcuğu Rahim
duvarı
PLASENTA KESİTİ
Göbek kordonu

Göbek kordonu
toplardamarı _Cenin kan
Göbek kordonu damarları
atardamarı

Koryon tabakası
Koryon

Trofoblast
Cenin
A nne kan havuzu
Koryon
uzantısı Bölme

Desidua

A nne kan dam an

Rahim kası

58
G EBELİĞİN D O K U Z U N C U AYINDA GELİŞMEKTE OLAN C EN İN
PELVİS KESİTİ
Rahim davarı

ik in c i ay

Bu aşamada tüm
' iç organlar
m
I J gelişmiştir.

Omur | Cenin tam

İL A olarak
w oluşmuştur
ve artık hızlı
büyüme dönemine
eirer.

b e ş in c i ay

Cenin burada başı

yukarda gösterilmiş
olmasına rağmen
doğumdan önce
büyük olasılıkla
180 dönecektir.
Beşinci ayda bebek
artık kendiliğinden
hareket etmekte ve
sese tepki vermektedir

y e d in c i ay

^ İç organlar rahim
dışındaki hayata
hazırlık olarak
Rahim boymı
W m olgunlaşmaktadır.
■X Bebek artık o kadar
E büyümüştür ki,
rahim içinde hareket
M akat edebileceği yer
azalmıştır.

Plasenta
Pubis kemiği

59
 Dizin
Apendiks, 45 uyluk kemiği, 21 Bel, 6 Burun sırtı, 9 Dış elastik katman, 50
A Apendiks girişi, 45 üst mezenterik, 50, Bel arkası, 6 Büyük atardamar kesiti, Dış epikondil, 21
Adduktor çıkıntı, 21 Araknoid, 33 54, 55 Bel kası, 55 50 Dış gömlek, 50
Adem elması, 40, 41 Araknoid altı boşluk, 33 üst tiroid, 40 Bellini kanalı, 54 Büyük azı dişleri, 41 Dış lamel, 21
Adenin, 12 Araknoid tanecikleri, 33 Atardamarcık, 50 Beyaz cevher, 33, 34 Büyük dudak, 56' Dış malleol, 28
Ağ tabaka, 36 Arka boynuz, 19 getirici, 55 Beyaz cevher, Büyük eğim, 46 Dış oksipital krista, 16
Ağ tabaka kan damarı, Arka kabartı, 18 götürücü, 55 beyin, 32-33 Büyük kadeh, 54 Dış spermatik fasiya, 57
36 Arka kolon, 19 Adaş, 18 omurilik, 34 Büyük omentum, 10 Dışkulak deliği, 16, 38
Ağ tabakanın Arka kök, 19 Avuç içi, 7 Beyaz cisim, 56 Büyük toplardamar Dışkulak yolu, 38
oftalmoskopla Arka oda, 37 Avuç içi atardamar kavisi, Beyaz çizgi, 22 kesiti, 50 kemik bölüm, 39
görünüşü, 37 Arka oluk, 40 50 Beyin, 8, 32-33 Büyük trokanter, 20 kıkırdak bölüm, 3
Ağız, 7, 8, 40, 41 Arka yay, 18 Ayağın dış görünüşü, 29 Beyin damarı, 33 Büyümüş ter bezi, 30 Dikensi çıkıntı, 18, 19
Ağız boşluğu, 44 Arter sistemi, Ayak bileği eklemi, 15 Beyin taş kesiti, 33 Dikensi tabaka, 31
Ağız dış köşesi, 9 beyin, 50 Ayak kubbesi, 7 Beyincik, 32, 33, 34 Dil, 8, 22, 40
Ağız taslağı, 58 böbrek, 54 bileği, 7, 15 Beyinsapı, 32 c bademciği, 41
Akciğer, 10, 11 Artkafa kemiği, 6, 16 parmağı, 7, 28-29 Bezelye kemiği, 26 Cenin, 58-59 damak kavisi, 40
Akciğer atardamar kavsi, Artkafa kemiği eklem parmak kemikleri, 15, Bilekte kemikleşme alanı, gelişmekte olan, 58 tat bölgeleri, 40
10, 11 yüzü, 15 28 26 kafatası, 16, 42 Dirsek, 6
Akciğer kapağı, 49 Artkafa lobu, 32, 33 tarağı kemiği, 15, 28 Bilgisayarlı tomografi, kan damarları, 58 çukuru, 7
Akciğer üst lobu, 11, 52- Asetabulum dudağı, 21 Ayak tırnağı, 29 kadın göğsü, 10 Cinsel bölge, 7 eklemi, 14
53 Asit salgılayan mide Ayaklar, 6, 28, 29 Bipolar sinir hücresi, 35 Diş, 42-43, 44
alt lobu, 11, 52-53
orta lobu, 11, 52-53
Akrozom başlığı, 57
hücreleri, 13
Aşık kemiği, 28
Atardamar,
Ayaktaki bağlar, 28
Ayaktaki kemikler, 28-29
Birinci kama kemiği, 28
Boğaz, 8, 40, 41
Boşbağırsak, 45
ç
Çekiç, 38
Diş hücresi, 43
Dişeti, 42
Dişlerarası bölme, 42
Aksilla, 7 ana, 11, 48 Boşbağırsak, 47 Çekirdek, 13, 24, 35 papilla, 42
Alcsis, 18 ana dalı, 48 B iç yüzey, 47 zarı, 12 Dişli kısım, 37
Akson, 35, 36 akciğer ana, 49, 53 Bacak, 6 Boşaltım sistemi, 54-55 zarı deliği, 13 Diş özü odası, 43
Akson tümseği, 35 arka serebral, 50 Bacak taslağı, 58 Boşaltma kanalı, 57 Çekirdekçik, 12, 35 boynuzu, 43
Akuaduktus serebri, 32 arka tibial, 50 Bağdokusu, 52 Boşluklu cisim, 57 Çekum deliği, 40 Diş yuvası kemiği, 42
Akyuvar, 13, 51 basiller, 50 hücreleri, 13 Bowman kapsülü, 54, 55 Çene, 7 Diyafram, 10, 11
Ala, 19 böbrek, 54, 55 Bağırsak tüysü uzantısı, kesiti, 55 köşesi, 8 kas duvarı, 53
Alıcı, 35 brakiosefalik, 49 46 boşluğu, 55 ucu, 8 sol ayağı, 53
Alın, 7 büyük iliak, 11, 50, 55 Bağlar, Boynuz, 38 ucu birleşme yeri, 16 Diz, 7
Alın elmacık dikişi, 16 çöliak, 54, 55 çatallanan, 28 Boynuzsu tabaka, 31 ucu çıkıntısı, 17 arka çukuru, 6
Alın girintisi, 9 dalak, 50 deltoid, 28 Boyun, 7 ucu deliği, 16, 17 eklemi, 15
Alın kemiği, 9, 16, 17 deri,31 ilium-uyluk kemiği, 20 diş, 43 Çene kemiği, 43 kapağı kemiği, 15
Alın lobu, 32, 33 dış iliak, 11, 21, 50 kemik iç, 28 rahim, 56-57 Çene kemiklerinin ve kapağı kemiğine bakan
Alın sinüsü, 8, 41 dış plantar, 50 krikotiroid, 40 uyluk kemiği, 22 dişlerin gelişimi, 42 yüzey, 21
Alt boşluk, 41 diş yuvası, 43 lcuneonaviküler arka, Boyun çukuru, 7 Çıkan kalınbağırsak, 45 Dizaltı bezi, 40
Alt ekstensor bant, 29 diş özü, 43 28 Böbrek, 11, 54, 55 katlantısı, 41
Alt gözkapağı, 9 dizaltı, 50 orak şekilli, 44, 46 Böbrek kesiti, 54 tükürük bezi, 41
Altçene kemiği, 8, 16, dorsal metatarsal, 50 pubis uyluk kemiği, 20 kolonu, 54 D DNA, 12
17, 40, 41, 42, 44 göbek kordonu, 58 taban tarafındaki papillası, 54 Dairesel kıvrım, 45 Doğurgan epitel, 56
Alyuvar, 13, 51 haya, 55 kalkaneonavikuler, pelvisi, 54 Dalak, 11,45 Dolaşım sistemi, 50-51
Amnion sıvısı, 58 iç iliak, 11, 50 28 sinüsü, 54 Damak, beyin, 50
Ampulla, 38, 39 karaciğer, 44, 46, 49, tarsometatarsal arka, Böbreküstü bezi, 11, 55 bademciği, 8, 40, 41 kalp ve akciğerler, 50
Ampulla siniri, 38 50 28 Bronş, büyükdeliği, 16 karaciğer, 50
Ana iç organlar, 10 kol, 50 uyluk kemiği başı, 21 birincil 11 sert, 41 önemli atardamar ve
Ana lameller, 21 koltukaltı, 50 yumurtalık, 57 ikincil, 11, 53 yumuşak, 41 toplardamarları, 51
Anjiografi, koroner, 49, 50 zonuler, 37 üçüncül, 11, 53 Damar ağı, 30 Dördüncü karıncık, 32
böbrek, 11 köprücükaltı, 11, 49, Basen, 7 Bronş ağacının dallan, Davranış ve duygulanım, Dudak, 8
kafa atardamarları, 11 51 Baş, 7, 8-9 52 33 alt oluğu, 9
kalp atardamarları, 11 lobüllerarası, 54 parmak kemiği, 26 Bulboüretral bez, 57 Değişken hücreli kırmızısı hattı, 9
sağ akciğer, 11 merkezi ağtabaka, 37 sperm, 57 Burun, 7, 8, 40, 41 mukoza, 54 üst oluğu, 9
Anne kan damarı, 58 mide, 46, 50 uyluk kemiği, 20-21 Burun açıklığı, 8, 41 Dendrit, 35 üst oluğunun kenarı, 9
Anne kan havuzu, 58 omur, 19, 50 Baş parmak, 7 Burun arka açıldığı, 16 Denge ve kas eşgüdümü, Duktus deferens, 57
Antiheliks, 38 ön tibial, 50 Baş parmak, Burun boşluğu, 41, 44 33 Duramater, 19, 33, 36
Antiheliksin alt ayağı, 38 parmak, 27, 50 el, 7, 26-27 Burun bölmesi, 9, 17, 37 Dens, 18 Duyular, 33
Antiheliksin üst ayağı, 38 peroneal, 50 ayak, 7, 28-29 Burun deliği, 9 Dentin, 42 Düzbağırsak, 11, 44,'
Antitragus, 38 radial, 27, 50 Baştepesi, Burun gözyaşı kanalı, 36 Deri kesiti, 31 45, 56, 57, 59
Aort, 11, 48, 50, 53, 54, sağ akciğer, 49, 50, 52 Bazal tabaka, 31 Burun kanadı, 9 Deri ve saç, 30-31 Düz endoplazmik
55 sağ koroner, 48 Bazal zar, 39 Burun kanadı girintisi, 9 Derialtı, 31 retikulum, 12
çıkan, 49 sol koroner, 48 Bebeğin gelişimi, 58-59 Burun kemiği, 16, 17 Dermiş, 30, 31 Düz kas, 24
karın bölümü, 11, 53 ulnar, 27, 50 Beceri isteyen hareketier, Burun kökü, 9 papillası, 31 Düz damar, 54
Aort kavisi, 50 uyluk, 50 33 Burun ön dikeni, 16, 17 Desidua, 58

60
 Fibula, 15, 29 üstü yarığı,17 İskelet, 14-15 Kapitatum, 26 hiyoglossus, 40
E Fleksor bant, 27 Graff folikülü, 56 İskelet kas lifi, 24 Karaciğer, 10, 44, 46- iç düz, 36, 37
Eğik kas lifleri, 46 Folikül, 56 Gri cevher, İskelet kası, 24 47, 50 iç geniş, 21, 22
Eğik yarık, 53 birincil, 56 beyin, 32, 33 İskelet kasının kasılması, taslağı, 58 ikibaşlı bacak, 23
Eklem boşluğu, 21 graff, 56 omurilik, 34 24 Kardia çentiği, 44 ikibaşlı kol, 22, 23
Eklem kapsülü, ikincil, 56 Guanin, 12 İskiyum, 14 açıklığı, 44 ikinci solucansı, 27
parmak kemikleri arası, Foramen magnum, 16 İskiyum çıkıntısı, 20 Karın zarı, 45, 46, 55 iliakus, 21
28 Forniks, 32, 33 İşaret parmağı, 26, 27 Karın boşluğu, 11 iliopsoas, 22
parmak-ayaktarağı, 28 Fosfat-şeker bağı, 12 H İşitme, 33 Karıncık, ince, 22, 23
Eklemler, 20-21 Halkasal kas lifleri, 46 beyin, 32-33 infraspinatus, 23
Eklemyüzü, 18, 19 Halkasal katman, 46, 47 kalp, 11,48-49, 50 karın düz, 22
Eksenkemik, 18 G Hava keseciğinde gaz K Karıncık gevşeme anı, 49 kaş üzerini kırışuran,
El, 6 Gırtlak, 10, 11 değişimi, 53 Kaba endoplazmik Karıncık kasılma anı, 49 24, 25
El bileği, 7, 14, 27 çıkıntısı, 40, 41 Hava kesecikleri, 52, 53 retikulum, 13 Kas tabakası, 53 kılı dildeştiren, 30
El bileği eklemi, 14 Glabella, 9, 17 arası bölme, 52 Kaburga, 14 Kas, kısa peroneus, 23, 29
El bileği kemiğinde Glomenil, 54, 55 Havers sitemi, 21 kıkırdağı, 14 ağız köşesini aşağı kol, 22
kemikleşme alanı, 26 Golgi aygıtı (kompleksi, kanalı, 21 kıkırdağı ile eklem çeken, 24, 25 krikotiroid, 25, 40, 41
El kemikleri, 26 cisimciği), 13 lameli, 21 yapan kaburgalar, 14 alın, 22, 24, 25 küçük kalça, 21
El parmak kemiği, 15, Göbek, 6, 7, 58 Havuzcuk, 21 yüzü, 19 alt dudağı aşağı çeken, küçük parmak
26 kordonu, 58, 59 Haya, 57 Kadın pelvis bölgesi, 56 25 abduktor, 27, 29
El tarağı kemiği, 14, 15, Göğüs, 6 Heliks, 38 Kadın üreme organları, alt düz, 37 küçük parmak
26 boşluğu, 10, 11 Henle kulpu, 54 57 alt eğik, 37 opponens, 27
Elastik lifler, 52, 50 kafesi, 14 Hipofiz bezi, 32 Kafa, 7, 8-9 arka tibial, 29 küçük yuvarlak, 23,
Eller, 26-27 kemiği, 14 Hipotalamus, 32 Kafatası, 14, 16, 18, 32, bacak, 23, 29 miyohiyoid, 41
Elmacık kemiği, 9, 16, kemiği ile eklem yapan Hiyoid kemik, 40, 41, 33 bacak düz, 22 omohiyoid, 25
17 kaburgalar, 14 53 derisi, 33 baldır, 22, 23 orta kalça, 21
Elmacık köprüsü, 9, 16 tarafinda eklem Humerus, 14 dış zarı, 33 baş ve boyun, 25 orta skalenus, 25
Embriyon, 58 yapmayan Hücre zarı, 13 ve beyin kesiti, 32, 33 başparmak adduktor, önkolu büken, 22
Endokard, 48 kaburgalar, 14 çekirdeği kalınüsı, 30 Kalça, 6 27 ön tibial, 22, 29
Endomisyum, 24 Görme, 33 gövdesi, 35 eklemi, 14, 20-21 başparmak kısa parmak kısa ekstensor,
Endoplazmik retikulum, Görme sinirlerinin tipleri, 13 kıvrımı, 6 abduktor, 27 29
35 çaprazlaşma yeri, 32 yarığı, 6 başparmak kısa parmak uzun
Eııdoskopi, Görsel tanıma, 33 Kalıcı dişler, 42 ekstensor, 29 ekstensor, 29
beslenme kanalı, 44, Gövde, i Kalınbağırsak, 10, 11, başparmak kısa fleksor, parmak uzun fleksor,
45 eltarağı kemiği, 26 İç elastik katman, 50 45, 46-47, 57 27 29
ses telleri, 40 mide, 46 İç epikondil, 20 bezi kanalı, 47 başparmak opponens, semitendinosus, 23
Endosteum, 21 omur, 18 İç gömlek, 50 çıkan, 45 27 sırıtma, 25
Endotel, 50 pubis, 20 İç kapsül, 33 duvar kesiti, 47 başparmak uzun sternohiyoid, 25
Ense, 6 uyluk kemiği, 20, 21 İç kıkırdak, 52 düz kabartılar, 45 fleksor, 29 sternokleidomastoid,
Epidermis, 31 Göz, 7, 8 İç malleol, 29 inen, 45 birinci dorsal 22, 23, 25
kalınlaşmış, 30 Göz, 36-37 İç spermatik fosiya, 57 sigmoid, 45 interosseöz, 29 stiloglossus, 40
Epididim, 57 taslağı, 58 İç üretra açıklığı, 55 şeridi, 45, 47 brakioradial, 22 şakak, 22, 23
Epiglot, 8, 40, 41, 44, zarı, 37 İdrar kesesi, 11, 56, 57, yatay, 45 burun, 25 taraksı, 21, 22
53 Göz kasları, 37 59 Kalp kası, 24, 48-49 büyük adduktor, 23 terzi, 22
Epikraniyal ponöroz, 33 Gözakı, 9, 36 kesiti, 55 Kalp, 10, 11,48-49, 53 büyük bel, 21 tirohiyoid, 25, 40
Epitel, 46, 47, 52 Gözakı toplardamar İkili sarmal, 12 atım düzeni, 48, 49 büyük göğüs, 22 trapezci, 22, 23, 25
Erkek pelvis bölgesinin sinüsü, 14 İkinci kama kemiği, 29 duvar kesiti, 48 büyük kalça, 23 uzun adduktor, 21, 22
kesiti, 57 Gözaltı deliği, 17 İletim maddesi, 35 kabartısı, 58 büyük ramboid, 23 uzun peroneus, 29
Erkek üreme organları, Gözbebeği, 9, 22, 37 İliak çukur, 20 kası, 48 büyük yuvarlak, 23 üfleme, 25
57 Göziçi sıvısı, 36, 37 İlik boşluğu, 20 yapısı, 49 çene, 25 üst diz, 37
Gözpınarı, 9 İlium, 14 zarı boşluğu, 48 çiğneme, 25 üst dudağı yukarı
kemiği, 17 kemiğinin dikensi zarı fibröz tabakası, 48 daraltıcı, 35 çeken, 25
F Gözün dış köşesi, 9 çıkıntısı, 20 zarı iç tabakası, 48 deltoid, 22, 23 üst eğik, 37
Falks serebri, 33 Gözün kesiti, 36, 37 kemiğinin kristası, 20, zarı seröz tabakası, 48 dış düz, 36, 37 üst göz kapağını
Fallop tüpü, 56, 57, 59 Gözyaşı, 21 Kamçı, 57 dış eğik, 22 kaldıran, 37
Fallop tüpü boynu, 56, bezi, 37 İncebağırsak, 10, 45 Kan hücresi tipleri, 51 dış geniş, 21, 22 üst uzunlamasına, 41
57 deliği, 37 İncik, 7 Kan pıhtılaşması, 51 eli avuç tarafına büken, Kas lifi, 24
Fallop tüpü geniş yeri, kanalcığı, 37 İnen kalınbağırsak, 45 Kanat, 19 23 tipleri, 24
56, 57 kesesi, 37 Inkus, 38 Kancalı kemik, 26 eli el sırtı tarafına Kasık, 7
Fallop tüpü uzantıları, oluşturan aygıt, 37 İnsan vücudu, 6, 7 Kapak, 43 büken, 23 Kaslı tabaka, 47
56, 57 Gözyuvası, 16 İnsisiv kanal, 41 Kapakçık, 50 en geniş sırt, 23 Kaslı tabakanın eğik
Femur, 15 alt kenan, 9, 17 İntroitus, 56 Kapatıcı kas, genioglossus, 41 katmanı, 46
Fıbröz bölme, 41 altı yarığı, 17 İpliksi kabartı, 40 iç üretra, 55 geniohiyoid, 41 Kaş, 8
adventisya, 23 üst kenan, 9, 16, 17 İris, 9, 22, 37 makat, 45 gevşetici, 35 üstü girintisi, 9
kapsül, 54 üstü deliği, 17 saydam tabaka açısı, 37 mide kapısı, 45 göz çevresi, 22, 25 Kaudat çekirdek, 33

61
 Kaval kemiği, 15, 28, 29
Kayıksı çukur, 38
Kök, 43
kanalı, 43 M 41,44, 53,
Nefes verme, 53 ö fundusu, 57
gövdesi, 57
Kayıksı kemik, 27 ucu deliği, 43 Makara, 37 Nefron, 54 Ön bmgıldık, 16 kası, 58
Kemik bölüm, 38 ucu periodontium lifi, Makat, 45, 56, 59 Nissl cisimciği, 35 Ön boynuz, 19 Ranvier boğumu, 24, 35
Kemik hücresi, 21 43 kanalı 45 Nörofilament, 35 Ön kabartı, 18 Ribozom, 13
Kemik iliği yayması, 21 Köklerarası bölme, 43 Makrofibril, 30 Nükleoplazma, 12 Ön kök, 19 Ruffini cisimciği, 31, 35
Kemikler ve eklemler, Köpek dişi, 42 Makula, 36, 37 Ön oda, 37
20-21 Köprücük kemiği, 14, 7 Malleus, 38 Ön orta yarık, 19, 34
Kese kanalı, 44, 46 Kör nokta, 36, 37 Mantarımsı kabartı, 40 O Ön yay, 18 S
Kesici diş, 41, 42 Körbağırsak, 45 Mastoid bıngıldak, 16 Obturator zar 20, Ön-arlca oluk, 32 Saban kemik,
Kıl, 31 Kremasterik fasia, 57 çıkıntı, 16, 39 kanal 20 Ön-arka yarık, 3 arka kenarı, 16
Kıl keseciği, 30, 31 Krikoid kıkırdak, 53 Medülla, Omur, 59 Önkol, 6 Saç kesiti, 30
gövdesi, 31 Krista, 38 böbrek, 54 bel, 18 Önkolun harekederi, 23 Safra kanalı, 45-46
kökü, 30 Kristanın tüylü hücreleri, saç, 30 boyun, 18, 41 Örs, 38 Safrakesesi, 44, 50
Kılcaldamar ağı, 52 38 Medülla piramidi, 54 gövdelerinin kaynaşma Östaki borusu, 39 Sağrı kemiği, 14, 15, 57
Kıvrımlı bağırsak, 22, 45, Kron, 43 Meissner cisimciği, 30, bölgesi, 19 deliği, 19
47 Krus serebri, 33 31, 35 sağrı, 18 yan bölümü, 19
körbağırsak kapakçığı, Kubbe, 46 Melanin taneciği, 30 sırt, 18 P Sakkulus, 39
45 Kulağın yapısı, 38-39 Meme, 7 taslağı, 58 Pacini cisimciği, 30, 31, Sakrum, 19
son bölümü, 45 Kulak, 6, 8, 38-39 Memebaşı, 7 tipleri, 18 35 Salgı kanalı, 46
Kiriş, memesi, 38 Menideki sperm Omurga, 14, 18, 19, 55 Pankreas, 11, 49 Salgı keseciği, 12
Aşil, 28, 29 kepçesi, 9, 38 hücreleri, 13 Omurilik, 19, 32, 59, 34 Papilla, 31 Sandalsı kemik, 26
avuç içi uzun, 27 kepçesi kıkırdağı, 38 Mercek, 37 deliği, 19, 18 Papiller kas, 49 Sarı cisim, 56
başparmak uzun taslağı, 58 Merkel diski, 31, 35 kesiti, 34 Parmak, 7 Sarkolemma, 24
ekstensor, 29 zarı, 39 Merkezi oluk, 32, 33 sinir düğümü, 19, 34 Parmak eklemi, 7, 27, 29 Sarkomer, 24
halkasal, 37 Kulakçık, 11, 48-49 Mide, 10, 44,46, 47 sinir düğümünün arka kemiğinde kemikleşme Sarkoplazmik ağ, 24
kalkaneus, 28-29 gevşeme anı, 48 çentiği, 45 dalı, 19 alanı, 26 Saydam tabaka, 37
kısa peroneus, 29 kasılma am, 49 çıkışı, 44 sinir düğümünün ön Parmak-eltarağı eklemi, Schwann hücresi, 24, 35
parmak ekstensor, 27, Kulakkepçesi benzeri girişi 44, dalı, 19 27 Sebase bez, 30
29 yüzey, 19 kapısı, 44, 46 siniri, 34 Penis, 7, 57 Sement, 43
parmak fleksor, 27 Kupula, 38 kıvrımları 44 sinirinin arka kökü, 34 Penis başı, 57 Seminal kese, 57
parmak uzun Kuyruk kısmı (sperm), Mikrofilament, 13 sinirinin ön kökü, 34 Perine bölgesi, 56 Sentriol, 13
ekstensor, 29 57 Mikrotübül, 13, 35 soğanı, 32, 33 Periodontium eğik lifi, Serbest sinir ucu, 31,35
Kirpik, 8 Kuyruk tomurcuğu, 58 Mikrovillus, 12 Omurilikte sinir 43 Serebrum, 32, 33, 34
Klavikula, 14 Kuyruksokumu kemiği, Mimik kaslar, 24 hücreleri, 13 Periost, 21 Seroza, 46, 47
Klitoris, 56 14, 18, 19 Mine, 43 Omurlararası disk, 14, Peroksizom, 13 Sert damak, 8, 41
Koklea, 38, 39 boynuzu, 19 Mitokondri, 13, 35 19,41, 59 Pıhtılaşma hücreleri, 51 Sfenoid kemik,
siniri, 39 yüzü, 19 kılıfı, 57 Omuz, 6 Pia mater, 33, 36 büyük kanadı, 16, 17
Kol, 6 Küçük ay, 27 kristası, 13 eklemi, 14 Pinasitoz keseciği, 13 küçük kanadı, 17
tomurcuğu, 58 Küçük azı dişleri, 42 Miyelin kılıf, 35 Onikiparmakbağırsağı, Pinna, 9 Sfenoid sinüs, 8, 41
Kollajen lif, 50 Küçük dudak, 56 Motor nöron, 24 11,45,46, 47 Plasenta, 58, 59 bıngıldak, 16
Koltukaltı, 7 Küçük eğim, 46 Motor son uç, 24, 35 duvar kesiti, 46 Plasenta kesiti, 58 Sharpey lifi, 21
Kondil, 16 Küçük kadeh, 54 MRI taraması, Oosit, 56 Platisma, 25 Sıkı kemik dokusu, 20
Konka, Küçük parmak, 27 beyin 32, Optik disk, 36, 37 Pons, 32 kesiti, 21
alt, 8 ayak, 28 kafa, 10 Orak şekilli bağ, 44, 46 Postsantral kıvrım, 33 Sırt, 6
orta, 8 el, 26, 27 Mukoza, 44, 46, 47 Organlar, 10, 11 Presantral kıvrım, 33 Silier cisim, 37
üst, 8 Küçük trokonter, 20 altı, 46, 47 Orta beyin, 32 Propria tabakası, 46, 47 Sinaps düğümü, 24, 35
Konka, 16 Küçük yamuk kemik, 26 altı çöküntüsü, 46 Orta beyinde krus Proserus, 25 keseciği, 35
alt, 17, 41 Küçükdil, 8, 41 bezleri, 46, 52 serebri, 33 Prostat bezi, 54, 57 öncesi akson, 35
orta, 17, 41 Küp benzeri kemik, 27 Mukoza katlanası, 45 Orta boşluk, 41 Pterigoid düzlük, 16 öncesi zar
üst, 17, 41 Kürek kemiği, 14, 6 Mukoza tüysü uzantıları, Orta gömlek, 50 kanca, 16 yapısı, 35
Kontrast film, Kütikül, 27, 30 45 Orta hat dil-epiglot Pubis, 14, 57, 59 Sindirim sistemi, 44-47
kalınbağırsak, çift, 10 Mukozanın kaslı katlantısı, 40 birleşme yeri, 56 Sinir,
safrakesesi, 10 tabakası, 46, 47 oluğu 40 üst kolu, 20, 55 arka tibial, 34
Korda tendinea, 49 L Mukus salgılayan Orta kanal, 34, 39 Purkinje hücreleri, 33 bel, 34
Koroidea, 36 Labirent, 39 onikiparmakbağırsağı Orta kulak kemikleri, 38 birleşik peroneal, 34
Koroner sinüs, 48 Lakrimal aygıt, 36 hücreleri, 13 Orta parmak, 26 27 boyun, 34
Koronoid çıkıntı, 16 Lambda dikişi, 16 Multipolar sinir hücresi, Ortak ayak, 39 R bronş, 52
Korpus kallosum, 32, 33 Lamina, 18, 19 35 Ortak karaciğer safra Radius, 14, 26 denge, 39
Korteks, 30 Lenf düğümü, 47 yolu, 46 alt ucu, 27 deri, 34
Kortelcs (böbrek), 54 Lentiform çekirdek,^ 3 Ortak safra kanalı, 46, 50 büyüme hattı, 26 derin peroneal, 34
Korti organı, 39 Lieberkühn çöküntüsü, N Osteon, 21 Rahim, 56 dil, 40
ICoryon, 58 47 Nasyon, 17 Osteosit, 21 ağzı, 56, 57 dipoglossus, 40
Koryon tabakası, 58 Linea alba, 22 Nefes alma, 53 Oval çukur, 49 boynu, 56, 57, 59 diş özü, 43
uzantısı, 58 Lizozom, 13 Nefes borusu, 8, 11, 40, Oval pencere, 39 duvarı, 58, 59 duyma-denge, 39

62
 göğüs, 34 Termografi, 10 Tüysü çıkıntı, 47 Yamuk kemik, 26
görme, 36 Tırnak, 27 Yan çıkıntı, 18, 19
kafa, 34
kol, 34
Tibia, 15
Timin, 12 u Yan delik, 18
Yan havuzcuk, 32
median, 34 Timpanik kanal, 39 Uç halka, 57 Yan kanal, 43
mukoza 46, 47 Tirohiyoid zar, 40 Ulna, 14, 26 Yan karıncık, 32, 33
parmak, 34 Tiroid bezi, 10, 11, 40, Ulna büyüme hattı, 26 Yan kolon, 19
pudendal, 34 41, 53 Ultrason taraması, Yan parça, 18
radial, 34 salgı hücreleri, 13 rahimde ikizler, 10 Yanaktaki epitel
sağrı, 34 Tiroid kıkırdağı, 41, 53 Unipolar sinir hücresi, hücreleri, 13
siyatik, 34 Toplardamar, Urakus, 55 Yankafa kemiği, 16, 17
ulnar, 34 akciğer, 49, 51 Utrikulus, 39 Yankafa lobu, 32, 33
uyluk, 34 akciğer dalı, 52 Uyluk, 7 Yankafa-art kafa lobu
üst larinks 40 alt ana, 11, 46, 50, 51, Uylukkemiği başının arası oluk, 32, 33
vagus, dalı, 46 55 hiyalen kıkırdağı, 21 Yapraksı kabartı, 40
yüzeysel peroneal, 34 alt ana girişi, 49 Uzak kıvrımlı tübül, 54, Yarım daire kanal, 38, 39
Sinir hücresi tipleri, 35 alt mezenterik 51 55 Yarımay kemiği, 26
Sinir lifi, 31 avuç içi, 51 Uzunlamasına kas lifleri, Yarımay kıvrımı, 45
Sinir sistemi, 34-35 basilik, 51 46 Yatay yarık, 53
çevresel, 34 brakiosefalik, 51 Uzunlamasına katman, Yemek borusu, 8, 11,
merkezi, 34 bronş, 57 46, 47 44, 46, 47, 53
Sinir ucu tipleri, 35 boyun, 11 Yırtılmış olgun kesecik,
Sintigrafi,
kalp boşlukları, 10
böbrek, 54, 55
böbreküstü bezi, 54 ü 56
Yirmi yaş dişi, 42
sinir sistemi, 10 büyük iliak, 11, 50, 55 Uç köşeli kemik, 26 Yumurta, 56
Sitoplazma, 13 büyük safenöz, 51 Üçüncü kama kemiği, 28 Yumurtalık, 56, 57
Sitozin, 12 deri, 31 Üreme sistemi, 56-57 bağı, 56, 57
Skapula, 6 dış iliak, 11, 50 Üreter, 11, 54, 55, 56 kesiti, 56
Skuamoz dikiş, 16 dirsek iç, 51 Üreter açıklığı, 55 Yumuşak damak, 8, 41
Solunum mekanizması, diş özü, 43 Üretra, 55, 56, 57, 59 Yutağı çevreleyen vapılar,
53 diş yuvası, 43 açıklığı 56 40
Solunum sistemi, 52-53 dorsal kavisi, 51 dış açıklığı, 56 Yutak,
Spermin dış yapısı, 57 gastroepiploik, 51 Üst boşluk, 41 ağız bölümü, 41
Spiral sinir düğümü, 39 göbek kordonu, 58 Üst eklem yüzü, 18 burun bölümü, 41
Stapes, 38 iç iliak, 50 çıkıntısı, 18, 19 Yüz, 7
Sternum, 14 iç boyun, 51 Üst gözkapağı, 9 Yüzevsel iskelet kasları,
Stiloid çıkıntı, 16 kalp, 48 Üst kol, 6 22
Süngerimsi yapı, 20 kısa safenöz, 51 Üst ön-arka sinüs, 8, 33 Yüzük parmağı, 26
Süngersi cisim, 57 koltukaltı, 51 Üstçene kemiği, 8, 16,
Sünnet derisi, 57
Sütdişleri, 42
köprücükaltı, 51
lobüller arası, 54
17, 42, 40, 41, 44
Üzengi, 38 z
merkezi ağ tabaka, 36 Zar bölüm, 38

ş
Şahdamarı, 11, 49
ön median, 51
parmak, 51
portal, 46, 50, 51
V
Vagina, 56, 57, 59
Zarı geren kas, 39

iç, 50 sefalik, 51 Vagina açıklığı, 56

kanalı, 16 uyluk, 51 Vakuol, 12
Şakak kemiği, 16, 17, 38 üst ana, 11, 49, 50, Vallata kabamsı, 40
lobu, 33 51, 53 Verteks, 8
üst mezenterik, 51 Vestibulum, 37
Toplayıcı kanal, 54 Vestibüler kanal, 39
T Toplayıcı tübül, 54 Vestibüler zar, 39
Taban (el tarağı kemiği), Topuk, 6 Volkman kanalı, 21, 43
26 Topuk kemiği, 28 Vücudun
Taç dikiş, 16 Toraks, 7 görüntülenmesi, 10
Talamus, 32 Torba, 7, 57 Vücut hücreleri, 12, 13
Tanecikli tabaka, 31 Trabekül, 48,49
Temel harekeder, 33 Tragus, 38
Tensor fasia lata, 22 Tragus alt girintisi, 38 Y
Tepe, Trigon, 55 Yağ bezi, 31
akciğer, 53 Trikuspid kapak, 49 Yağ dokusu, 11
dil, 40-41 Trofoblast, 58 Yağ dokusundaki yağ
Ter bezi, 30, 31 Trokanterlerarası çizgi, hücreleri, 13
deliği, 30, 31 20 Yakın kıvrımlı tübül, 54,
kanalı, 31 Tüylü hücreler, 39 55
 POPÜLER BİLİM KİTAPLARI
TÜBİTAK B A Ş V U R U K İ T A P L I Ğ I

V
İNSAN
VÜCUDU

Her y a şta n insan için kaynak kitap niteliği taşıyan

B aşvuru Kitaplığı dizisinin, zengin görsel m alzem esi, sözlüksel yapısı,

titizlikle gözden geçirilmiş bilimsel içeriği ile p o p ü le r bilim kitapları

alanında önemli bir boşluğu dolduracağı d ü şüncesindeyiz.

Dizinin ilk kitabı İnsan Vücudu iskelet y a p ısın d an kaslara,

sindirim siste m in d e n kemik ve eklem lere

insan v ü c u d u n u yakından tanım anızı sağlayacak

bir b a şv u ru kaynağı.

DİZİNİN DİĞER KİTAPLARI

Arkeoloji, Evrim, Fizik,
Kimyanın Öyküsü, Kimya, Evren,
21. Yüzyıl, Taşların Dünyası, Keşifler,
Hayvanlar, Otomobil Çağı

, •
<
İ ~ '

ISBN 975-403-156-8
12
Fivati: TL (KDV DAHİL)

- 9 789754 031560 Basılı fiyatından farklı satılamaz