Professional Documents
Culture Documents
2447-Gunesh-Dil Teorisi Uzerine Ders Notlari-Ebdulkadir Inan-1936-83s PDF
2447-Gunesh-Dil Teorisi Uzerine Ders Notlari-Ebdulkadir Inan-1936-83s PDF
GUNEŞ-DIL TEOTİSI
ÜZERİNE DERS NOTLARI
Türkoloji,
Okutan
ABDÜLKADİR İNAN
19 3 6
İSTANBUL
DEVLET B ASIM EVİ
I. TEFEKKÜR VE DİL TARİHİNDE
GÜNEŞİN ROLÜ
G üneş-D ii Teorisi nin o rta y a k o y d u ğ u m ü h im e s a s la r
dan v e keşfettiği k a n u n la r d a n biri “ Güneşin ilk insanlar için her
şeyden üstün bir obje olduğu ve dilin zuhurunda d a ilk am ilin güneş
bulunduğu,, m ese le sid ir. B u te o rin in o rta y a k o y d u ğ u k a n u n
ları h u lâ s a e d e n b r o ş ü r d e bu m e s e le şu su re tle izah ed il
m ek te d ir:
“îlk in s a n la r m h e r ş e y in ü stü n d e tan ıd ığı y e h e r ş e y in
ü stü n d e tuttuğu ilk o b je , g ü n e ş o lm u ştu r. G ü n e ş o n la r için
h e rş e y d i. G ü n e ş i tetk ik ede ed e o n u n v a s ıfla rın d a n v e h a
r e k e tle r in d e n , m ad d î v e s o n r a ru h î, fik rî m e f h u m la r a inti
k a le b aşlad ılar. O n d a n a ld ık ları b a şlıc a m e f h u m la r şu n la rd ır:
1 — G ü n e ş in k e n d is i; esas, sahip , allah , efendi, y ü k s e k
lik, b ü y ü k l ü k , ç o k lu k , k u v v e t, ku d ret.
2 — G ü n e ş in saçtığı ışık, a y d ın lık , p a rla k lık .
3 — G ü n e ş in v e rd iğ i s ıc a k lık , ateş.
4 — H a re k e t, imtidat, z a m a n , m esafe , yer, k a ra , top rak,
gıda, hay at, b ü y ü m e , ç o ğ a lm a .
5 — R e n k , su.
6 — Ses, söz.
îl k in sa n la r , b ü tü n b u m addî v e fik rî v a rlık la rı, g ü n e ş e
v e r d ik le r i isim le b ir ib ir in e an la tırla rd ı [1].
G üneş-D ii Teorisi n in m ü e s s isi e s k i v e y e n i b ü tü n T ü r k
le h ç e le r in d e k u lla n ıla n k e lim e le r in m a n a la r ın ı in c e liy e r e k bu
k a n u n u b u lm u ştu r. F ilh a k ik a , T ü r k D ilin d e (ve b a ş k a diller
de de) k u lla n ıla n h e r h a n g i b ir k e lim e y i tetk ik e d e r s e k o n d a
g ü n e ş te n a lın m ış o lan y u k a r d a s ö y le d iğ im iz m e f h u m la r d a n
b ir in i b u lu y o r u z . B u c ih e t o k a k a r v a z ıh tır ki h e r k e lim e n in
e tim o lo jik analizi y a p ılır k e n m e s e le k e n d i k e n d in e m e y d a n a
ç ık ıy o r .
[1] Etim oloji, m orfoloji ve fonetik b a k ım ın d a n T ü rk Dili, s. 9 - 10.
(K ü ç ü k broşür, S. 3 - 5 ) .
Güneş-Dil Teorisi nin keşfettiği b u k a n u n , T ü r k d ilin d ek i
b ü tü n e s k i v e y e n i k e lim e le r in y a ln ız b u b a k ım d a n te tk ik in i
icap e ttir m e k le k a lm ıy o r , T ü r k k ü ltü r ta rih in e v e e s k i T ü r k
k ü ltü n e ait v e s ik a la r ı da b u y o ld a n te tk ik e tm e k lü z u m u n u
g ü n ü n m e s e le s i o la r a k ö n ü m ü z e k o y m u ş o lu y o r. T ü r k l e r i n
e s k i v a ta n la r ın d a y a p ıla n h a friy a tta eld e edilen a s a ria tik a ,
e s k i T ü r k diline ait tarih î m a lû m a t, k e z a lik A ltaylıların v e
Y a k u tla rın a n ’a n e le r in d e m e v c u t “Giineş kültü,, n e d air r iv a
ye tle rin de h ep b u e s a sla r d ah ilin d e tetk ik i lâ z ım g e liy o r.
B u sa h a d a , y a ln ız d ilcile rim iz için değil, ta rih ç ile rim iz , a r k e -
o lo ğ la rım ız , ru h iy a tç ıla rım ız , s o s y o lo g la r ım ız v e f o lk lo r c u la
r ım ız için de ö n e m li v e u lu sa l v a z ife le r v ard ır.
E lim iz d e b u lu n a n v e s ik a la r a göre, e s k i T ü r k l e r i n “güncf,,e
d air m e v c u t a k id e v e a n ’a n e le r in i te tk ik edelim :
T ü r k l e r i n e s k i vatan ı o lan O rta A sy a v e c iv a r ın d a (Altay,.
Y e n is e y , g a r b î S ib iry a d a ) b u lu n a n v e g ü n e ş k ü ltü ile b ağlı ol
d u ğ u ü z e r le r in d e k i g ü n e ş k u r s la r ın d a n a n laşılan p u tlar çok-
ta n b e r i tarih v e a r k e o lo ji â lim le rin in d ik k a tin i ce lb e tm iştir.
A rk e o lo ğ F lo rin s k i “T om sk Ü niversite Müzesi,, adlı e s e r i n d e
şu satırları yazıy o r:
“B u k a v m in dinî ih tiy a c a tın ı nasıl tatm in ettiği, defin m e
r a s im in d e v e dinî e s e r le r in d e g ö rü lü y o r. B u k a v m in m e z a r
ları g ö s te r iy o r ki, b u n la r a h ır e t â le m in e in a n m ış la rd ır. G alib a
g ü n e ş â liu lû h iy e t v e h a y a t m e m b a ı add ed ilm iştir. M a b u tlar
k u ş s u r e tin d e v e g ü n e ş h a lesi iç in d e ta sv ir edilm iştir. G ö
r ü lü y o r k i b u n la r ın a k id e le ri fetişizm e d e n y ü k s e lm iş t ir [1].
T a r ih î e s e r le r d e n ö ğ r e n d iğ im iz e g ö r e ‘'Güneş Kültü,, T ü r k -
le rd e p e k e sk id ir. B u k ü ltü n tarih î d e v irle re , ta rih te n ö n c e k i
z a m a n la r d a k ö k le ş m iş b ir k ü ltü n d e v a m ı o la ra k in tikal etti
ğ in d e ş ü p h e y o k tu r.
Çin tarih k a y n a k la r ı n d a te sb it ed ild iğ in e g öre, H u n l a n n
İm p a r a to r u L a - O ş a n G iy u y ( B ü y ü k M e te n in öğlu) Çin İ m
p a r a to r u n a y a zd ığ ı m e k tu p ta “ Ker ve gökten doğm uş, Güneş v e
A y tarafın d an m em ur ed ilm iş, H u n lan n büyük hakanı..,, diy e y a z ı
y o rd u [2],
E s k i z a m a n la r d a “G ö k , , , “Y e r , , , “G ü n e ş , , , “Ay„ v e “Y ıl
dızlar,, ın te k b ir k e lim e ile ifade edild iği t a h a k k u k etm iştir.
|1] Sahife. 1 0 - 1 2 .
[2] İakinof (Hiyacenth), So bran iye Svedeniy, I, 2 8 , D eguin, tom 1*
portie 2, Sah. 2 6 .
B u m e y a n d a e s k i tü r k le r in de k e n d ile r in e şef o la r a k ta n ı
d ık ları b ü y ü k l e r i n “s e m a oğlu,, (yani “G ü n e ş oğlu,,) o ld u
ğ u n a dair a k id e le ri “G ü n e ş - Dil Teorisi,, b a k ım ın d a n d ik k a te
ş a y a n b ir e h e m m iy e t i haizdir.
H u n la rın s a b a h le y in “güneş,, e, g e c e le y in “ay„ a tapd ık-
ları da Çin k a y n a k l a r ı n d a yazılm ıştır:
“H u n la r b e ş in c i a y d a top lan ırlar. B a b a la r ın a , s e m a y a ,
y e r e v e d iğ er r u h la r a k u r b a n s u n a r la r . H a k a n , h e r s a b a h
s a r a y ın d a n ç ı k a r k e n tulü e d e n G ü n e ş e , g e c e le r i de Aya
s e c d e e d e r [1]. v-
H u n la rın b ir ş u b e s i olan “D u n hu ,, T ü r k l e r i de G ü n e ş e
v e A ya ta p a rla rd ı [2],
“G a u - L i „ s ü lâ le sin in m ü e s s isi olan Ç ic u m in g e n ç liğ in d e
d ü ş m a n d a n k a ç a r k e n b ir ır m a ğ a g e lm iş v e ‘'Ben güneş’ in oğ
luyum,. “H aba„ ilahesin in torunuyum ! „ dem iş. B u n u işid en b a lık
lar v e k u r b a ğ a la r o n a k ö p r ü v azife sin i g ö r m ü ş le r [3].
T ü r k l e r i n e v ve ç a d ır k ap ıları, g e n e l o la ra k , ş a r k a k a rş ı
o ld u ğ u da ta rih v e e tn o ğ ra fy a â lim le rin in d ik k a tin i celbet-
miştir.
P rof. W. B a rto ld “ş a r k k ü ltü = d o ğ an g ü n e ş k ü ltü „n ü n
T ü r k l e r e m a h s u s olup ç o k e s k i z a m a n d a n b e r i Ç inlilerin
b u n u k a y d e ttik le rin i y a z m ış tır [4].
K id a n la r d e v rin d e (X. — X I I . a s ırla rd a Ç in lilerin “c e n u p
kültü,, ( y ü k s e le n g ü n e ş kültü) T ü r k l e r i n “doğ an g ü n e ş k ü l
tü,, nü tazyik etti. M oğol h â k im iy e ti z a m a n ın d a ise b u Çin
v e M oğol k ü ltü O rta A sy ad a re s m î k ü lt oldu. B u n u n la b e
r a b e r “d o ğ an g ü n e ş kültü,, T ü r k l e r d e d e v a m etti. “M ih m a n -
n a m e i B u h arî,, [5] adlı b ir y a z m a e s e r d e “K ır g ız la r ın 1 6 ncı
a s ırd a b ile G ü n e ş ’e taptıkları,, yazılm ıştır. Hattâ M ogollar-
dan b ir k ıs m ın ın da b u e sk i T ü r k d inini d e v a m ettirm iş
o ld u k la r ı g ö rü lm ü ş tü r. İb n ü l-E s ir “M og ollar tulü z a m a n ın d a
g ü n e ş e taparlar,, d iy or [6].
A lta y -Y e n iis e y T ü r k l e r i n in ş a m a n d a v u lla rın d a g ü n e ş
r e s m i v e ş a m a n ın a y in için k u lla n d ığ ı e n ta rid e g ü n e ş sem -
[1] İakinof, Sob. Sved. I, 16.
[2] Ayni eser, I, 154.
[3] Ayni eser. II. 5 5 - 5 6 .
[4] T ü rk le rd e defin ayinleri m ese lesi (Z WO, XV, 71-72)
[5] Bu eser “Nuru Osmaniye,, kütüpanesindedir.
[6] Baron T e se n h a u se n “Altm Orduya ait materyallar mecmuası,,
s. 3 ve başkaları.
b o lü v ard ır. Ş a m a n d a v u lla r ın ın s e m a y ı ta sv ir e d e n y u k a r ı
k ı s m ın d a “G ün eş,, v e o n a d o ğ ru y e r d e n u z a n a n k a y ın -
a ğ a c ı, tan y e r in in s e m b o lü ( “Su lban ,,), e b e k u ş a ğ ı (alaim ü s-
s e m a ) v e b ir k a ç yıldız r e s m i b u lu n u r [1],
P rof, G o r d le v s k i k a s ım (H a n - K e r m a n ) T ü r k l e r i n in k ü l
tü r le r in d e n b a h s e d e n e s e r in d e “b u n la r d a e sk i p a g a n iz m b a
k iy e le r i v ard ır: y e m in e d e r k e n , g ü n e ş v u rs u n ! derler,, diyor[2],
Altay T ü r k l e r i n in k o z m o g o n i v e m ito lo jile rin d e e s k i T ü r k -
le rin “G ü n e ş Kültü,, a n ’a n e s i p e k b a riz o la r a k g ö z e ç a rp a r.
K o z m o g o n iy e g ö r e Ulgen v e y a A a k a y d e n ile n e r k e k ta n rı
icat v e y a r a tm a k u v v e tin i “yiğene,, den a lm ıştır [3].
A ltaylıların “gü neş,, e “a n a , , , “ay„ a da “ata,, d e d ik le r in e
g ö r e b u “Agene^ g ü n e ş te n b a ş k a b ir ş e y değildir.
G ö r ü lü y o r k i Türklerde| “g ü n e ş kültü,, p e k e sk i d e v ir le r
de, ta rih in tü rk le ri k a y ıd e tm e ğ e b a şla d ığ ı z a m a n la r d a m e v
cuttu. Y u k a r d a d ed iğ im iz g ib i b u a n ’a n e tarih ten ö n c e k i d e
v ir le r d e n tarih î d e v ir le r e in tikal etm iştir.
* *
“G ü n e ş - Dil Teorisi,, dilin m e n ş e i m e s e le s in i şu su retle
halletm iştir:
I. — îlk in s a n la r ın b ü tü n d ik k a t v e a lâ k a s ın ı ü z e rin e ç e k e n
g ü n e ş olm u ştu r.
II. — H a ricî â le m i teşkil ed en (obje) 1er, g ü n e ş e g ö r e b ü y ü k
lü k v e y a k ü ç ü k l ü k , p a rla k lık v e y a s ö n ü k lü k , y a k ın lık
v e y a u z a k lık itib ariy le fark lı b u lu n u r la r . B a ş k a b a ş k a
d a ir e le r d e k i n o k ta la r b u o b je le r i gösterir.
I I I . — İlk in s a n la r ın h e r ş e y in ü stü n d e tan ıdığı v e h e r ş e y in
ü stü n d e tuttuğu ilk (obje) g ü n e ş o lm u ştu r; g ü n e ş o n la r
için h e r ş e y d i. G ü n e ş i tetk ik ed e ede o n u n v a s ıfla r ın
dan, h a r e k e tle r in d e n , ö n c e m ad d î, s o n r a ru h î, fikrî,
a b s tr e m e f h u m la r a in tik ale b aşlad ılar. B ö y le c e g ü n e ş
15
ten v e o n u n h a r e k e t v e v a sıfla rın d a n ald ık ları b a ş l ıc a
m e f h u m la r ş u n la r o l m u ş t u r :
1 — G ü n e ş in k e n d isi; esas, sahip , Allah, efendi, y ü k s e k lik »
b ü y ü k l ü k , ç o k lu k , k u v v e t, k u d re t;
2 — G ü n e ş in saçtığı ışık, ay d ın lık , p a rla k lık ;
3 — G ü n e ş in v e rd iğ i s ıc a k lık , ateş;
4 — H a re k e t, imtidat, za m a n , m esafe , yer, k a ra , toprak,,
gıda, h ay at, b ü y ü m e , ço ğ a lm a ;
5 — R e n k , su;
6 — Ses, söz;
IV . İlk in s a n la r b ü tü n b u m addî v e fik ri v a rlık la rı g ü n e ş e
v e rd ik le r i isim ile anlatırlard ı. S o n r a la r ı k e n d ile r in i v e
“b en = ego,, m e f h u m u n d a n ç ık a n b ü tü n d ü ş ü n c e le r i v e
n ih a y e t tesbit ettikleri b ü tü n (obje) leri de, tap tıkları
g ü n e ş in v e g ü n e ş te n ç ık a n tü rlü m e f h u m la r ın y e r i n e
k o y a r a k b u is m in a n la m ın ı g e n işle tm iş le rd ir.
V. — îlk in s a n la r ın g ü n e ş e ilk v e r d ik le r i isim , (ağ) dır. B u
da (a) v o k a lin in te k r a r la n a r a k u z u n c a o k u n m a s ın d a n
b a ş k a b ir ş e y d e ğ ild ir : a, aa, aaa... = a ğ o lm u ştu r, i l k
a n a k ö k (racin e ) b u d u r.
V I . — S e s cih azı te k â m ü l e ttik çe (ağ) ın ilk s ö y le n e b ilm iş olan
tipleri s ıra s iy le (ay, ağ, ak, ah) o lm u ştu r. (Ağ) a n a k ö
k ü n ü n anlattığı b ü tü n a n la m la r , z a m a n la , b u “b i r i n c i
d e r e c e ra d ik a l kök ler,, le de anılm ıştır...
“G ü n e ş - D i l Teorisi,, nin ispat ettiği v e ç h ile in s a n ın ilk
elde ettiği m a n a lı ses ( = s ö z ) “A„ dır.
B u h a k ik a ti biz “A„ nın en k o la y telâffuz ed ile b ile n b ir
ses old uğu b a k ım ın d a n değil, İlm î a ra ş tırm a v e i n c e le m e
lerin v e rd iğ i k a n a a te istin ad e n k a b u l e d iy o ru z.
“A a - ^ a ğ „ k ö k ü n ü n a n a k ö k o ld u ğ u n u “G ü n e ş - D i l T e
orisi,, T ü r k k e lim e le r in in m a n a la r ın ı v e k e lim e u n s u r l a r ın ı
tetk ik v e b u n la rı e sk i d e v irle rd e k i “m ana,, v e “ses u n su ru ,,
y u v a s ın a ir c a t e c r ü b e le r in e d a y a n m a k s u re tiy le k e şfe tm iştir.
G e ç e n d e r s le rim iz d e n b irin d e T ü r k l e r i n ta e s k i d ev ir-
le r d e n b e r i “G üneş,, e ç o k e h e m m iy e t v e rd ik le rin i, “G ü n e ş
Kültü,, n ü n ta rih in bild iğ i d e v irle re d a h a e sk i d e v irle rd e n
in tikal etm iş o ld u ğ u n d a ş ü p h e o la m ıy a c a ğ ın ı ispat etm iştik .
D e m e k k i T ü r k “kült,, itib a riy le “G ün eş,, e b ağ lıd ır. “G ü n e ş ,,
b ir tanrı, b ir s e m a v i totem , n ih a y e t b ir “ced d i âlâ,, o lu n c a
“a y in v e m erasim ,, in de ilk k a y n a ğ ı n ı “G üneş,, de a r a m a
14
**
“Oğuz,, k e lim e s i h a k k ın d a b u g ü n e k a d a r e tn o lo ji b a k ı
m ın d a n ç o k ş e y le r yazılm ıştır. E s k i telâffu zu n “oğuz,, v e y a
“Uğur,, o ld u ğ u m ü n a k a ş a ed ilm iştir [1]. Biz, b u m e s e le ü z e
rin d e d u r a c a k değiliz. “R , Z„ m e s e le s i “G ü n e ş - Dil Teorisi,,
b a k ım ın d a n k a t’î o la r a k h alle d ilm iştir. B ir k e lim e n in “R„ ile
telâffuzu “y a k ın , m u a y y e n , k a t ’î b ir s a h a y ı v e o s a h a d a k i
h a re k e ti,,, “Z„ ile telâffuzu ise “o ld u k ç a g e n iş b ir s a h a y ı, bu
s a h a d a b u lu n a n “obje„ v e y a “panse,, nin y e rin i, s ü je ile pan-
se v e o b je n in m ü n a s e b e tin i; “Z„ is e d a h a b ü y ü k s a h a y ı da
g ö s te rir [2]. E s a s k ö k ü n m a n a s ı b u n u n la b ü s b ü t ü n d e ğ iş
m e z . “Oğuz,, v e g e r e k “ogur„ u n h e r ik isi de “a ğ ^ oğ„ k ö
k ü n d e n g e lm iştir. B iz im için b u kâfidir.
“Oguz„ k e lim e s in in “G e n iş sahayı,, ifade e d e n “Uz„ ek i
-k ö k h a lin d e - “k a b ile , ahfat,, m a n a s ın a g e ld iğ i gibi, “o g u r„ u n
“u r„u da k e n d i b a ş ın a y in e “oğu l, evlât„ [3]; “U ru ğ,, ş e k lin
de is e “kabile,, m a n a s ın a g eliy o r. B ü tü n b u n la r g ö s te riy o r ki
“Oğuz,, ve “Oğar„ k e lim e le r in in k ö k ü “G ü n eş,, i ifade e d e n
“ağ„ (so n ra “o|„) olup k e n d ile r in d e n b ir ç o k k e lim e le r tü r e
m iştir. “G ü n e ş - Dil Teorisi,, n i iyi tatb ik e tm e k s u re tiy le biz
b u k e lim e le r in h e p s in i ç ık tık la rı k ö k e ir c a e d e b ile ce ğ iz .
“Oğur„ k e lim e s in in “z a m a n , m ü b a r e k , e s a s, saadet,, m a n a la
rın ı g ö z ö n ü n e g e tir ir s e k “oğuz,, u n çık tığ ı k ö k te n g eld iğ in i
d e rh a l k estire b iliriz .
[1] Bu m ese ley e dair Profesör Sadri M aksudinin Ju r. Asiat. de (Kâ
nun u san i — m art 1 92 4) m a k a le si vardır. Bu m ü n aseb e tle Profesör K ö p
rü lü n ü n bir m a k a le si {T ü rk iy a t M ecm uası I, sah. 3 2 2 - 3 2 6 ) , Prof. M aksud i’^
n in ona cevabı f “ T ürk Yurdu,, III Sayı 1 4 ) vardır.
[2] Etim oloji, Morfoloji ve Fon. B ak ım ın d a n T ü rk Dili, S. 3 4 - 3 5
[3] B a n g und von Gabain. Analyt. Index, 5 2 ; « U n - Sohn»
- 3 0
1. ALA
"'Ala,, k e lim e s in in e s k i ş e k li olan “alağ, a lak „m b u g ü n
k ü T ü r k ç e d e de k ırp ın tı h a lin d e (m a n a sız k e lim e s a y ıla ra k )
y a ş a d ığ ın ı ( m e s a l â : a lla k -b u lla k , a l a k - c u l a k v. s. gibi), m o ğ o l-
cad a[l] ise a y n e n “aZa„ m a n a s ın d a “alak,, ş e k lin i g ö r ü y o r u z .
Ş ü p h e s iz d ir k i ilk in sa n g ü n e ş e “ağ„ d ediğ i gibi, o n u n
b a riz r e n k l e r i n e d e “ağ„ v e s o n r a ik in c i r e n g i fa rk ettiği v e
“L„ k o n s o n u n u n ç ık a r d ığ ı z a m a n “al„ dedi. B u ik isin i b ir le ş
tire re k , s o n u n a da y in e b ir “ağ„ ilâ v e s ile “a| + aZ + ağ„ d iy e
"tü rlü tü rlü r e n k l e r i şam il obje,, m e f h u m u n u ifade etti.
“A la„ k e lim e s in in e s k i ş e k lin i m u h te lif T ü r k dialek tle-
r in d e s ö y le n e n şu k e lim e le r d e g ö r ü y o r u z .
[1] Poppe M o ğ o l d ilin in a m e lî d ersliğ i, Leningrad, 1931 (Lügat Kısm ı)
33
A la k c u la k : k a rş . a la - g u la “K ırım ,,.
A l a - g a l a : ala, tü rlü r e n k li [1],
A l a k - c u l a n : K ır g ız T ü r k l e r i n d e : '" A la k -c u la k y er yüzü,, (ilk
b a h a rd a k a r lı v e k a r s ız y e rle ri ta sv ir edivor). R adloff bu m a
n ay ı b i l m i y o r : "oraya, buraya, heyecan, k a rm a k a rışık ,, d iy e izah
e d iy o r.
Alak-, Budala[2].
A la : A ltayca v e K ırg ız c a d a bu d ala, a h m a k ; alak, alû ş e k il
leri de v a r (Rad. 1) [k a r a k te r i bir tü rlü o lm ıy a n , d ö n e k , k a
ra rsız m an alariy le].
A l a k - m a l a k : [Ş ey h S ü le y m a n . Ç a ğ a ta y lügati] m ü h m e lâ t-
tandır: k a rış ık , b u la ş ık .
A lla k - bu lla k: (Rad. 1 O sm .) k a r m a k a r ış ı k .
A la h : (P e k a r . 6 7 , ala k e lim e s in d e n ) Alah - b u la h = k a r m a
karışık .
2. ATA
A ia ; B u k e lim e n in de “ğ„ ile bittiğini A ltaycad a (K u m a n -
du le h ç e s in d e ) b ü y ü k b ab a m a n a s ın a g e le n ''adak,, v e Ç aga-
ta y c a d a v a s iy m a n a s ın a g e le n “'atağ,, [3], K azan v e K ırg ız
L e h ç e le r in d e k i “atay (ğ)„ k e lim e le r iy le isb at ed eriz. ‘'O kunm az
ğ„ kaid esi b ize yaln ız “a/a„ k e lim e s in d e d ü ş m ü ş b ir “ğ„ ol
d u ğ u n u te n v ir e tm e k le k a lm ıy o r; T ü r k dini v e d in iyatı tari
h in d e k im s e n in h a tırın a g e lm iy e n b ir h a k ik a ti m e y d a n a k o
y u y o r ki, o da "nezir,, m a n a s ın a g e le n "adak,, k e lim e s in in
m e n ş e id ir . B u n u n iç in d ir ki b ab a , ce d d i âlâ m a n a s ın a g e le n
"adağ,, ile n e z ir (ceddi âlâ putuna, y a h u t m e b d e v e m e n ş e
d iy e in a n ıla n obje ş e r e f in e tah sis e d ilen , v â d e d ile n şey) m a
n a s ın a g e le n “adağ,, k e lim e le r in in , e tim o lo jik analizi a y n i
o lm a k la b e r a b e r, s o n r a d a n a ld ık la rı m a n a y a g ö re , k ö k m a
n a s ın d a v e e k le r in r o lü n d e az ç o k d e ğ iş im le r olabilir.
3. ABA
A b a: b aba, b ü y ü k b aba, h a y r e t v e ta a c c ü p nidası, b ü y ü k
k a rd e ş , a m ca , c e d d i âlâ, a n n e, (R ad . 1. b ü tü n T ü r k l e h ç e
le rin d e ).
[1] Radloff Lügati, I, 3 5 2
]2] Ayni eser. I, 3 5 5 - 3 5 6 .
[3] Başkurtlarda kadın ve çocu klar arasında taaccüp nidası olarak
sö y len en « a tak » k elim e s in d e (N. Tahir. Başk. Lûg. S.7) «ğ» nin kalınlaş-
m asıyle hasıl olan «k» de «ata» kelim esin in eski şeklin in «atağ» oldu
ğunu gösterir.
T - 3
34
4. DEDE
Dede: U y g u r c a d a k i “tedik,, ( = akıllı, n ü k t e p e r d a z ) , L e b e d
v e Ş o r le h ç e le r in d e “tediğ,, ( = akıllı, h e k im ) k e lim e le r iy le
k a rş ıla ştırın ız . [3]
5. ANA
Ana: K ırgız, K azan L e h ç e le r in d e “anay,, şe k li (y = ğ) v a r
dır. (Radloff, 1 ,2 7 7 ) . Bu k e lim e n in “ene,,, “ine,, ş e k lin d e te
lâffuzu da v ard ır. B u n a g ö r e “e ğ d iş edilm iş„ m a n a s ın a g e le n
“enei,,, dişi s ığ ır m a n a s m a g e le n “me^„, y a k u tç a d a “anah,,
(h = k , g , ğ ) s e m a n tik itib a riy le b ir ib ir in e b ağlı k e lim e le r d ir .
6. AĞA
Ağa: K ır ım c a d a k i “a k a y „ , K a z a n v e T e le ü t le h ç e le r in d e k i
“agay,, (y = ğ ) , Y a k u t k a d ın la rın ın k o c a s ın a h itab en k u lla n
d ık la rı “ağay,, ( P e k a r s k i, 15) k e lim e le r in d e (v. + ğ) e k in in
“ğ,. si “y» o ld u ğ u g ö r ü lü y o r .
9. ARPA
Arpa: Bu k e lim e d e k i “ğ „ n in d ü ş tü ğ ü n ü T a r a n c ı L e h ç e
s in d e yu laf m a n a s ın a g e le n " a r p a k a n ,, k e lim e s in d e g ö r ü y o
ru z. [2], Z iraat K ü ltü r ü n ü T ü r k l e r d e n alan Buryaltlarda “arpa„
k e lim e s i ‘‘a r b a y „ d ır [3].
10. KARA
K ara: Bu k e lim e g ü n e ş in tu tu ld u ğ u z a m a n p e y d a ettiği
r e n k m e f h u m u n u ifade için icat e d ilm iştir. B u n u n da e sk i
e tim o lo jik ş e k l i :
K a ra : ( “a k + ar -1- ağ„ ) dır.
Bu k e lim e d e k i ‘ g„ n in “k„ k o n s o n iy le d eğ işim i, b u n u n
d a h a s o n r a k i b ir d e v r in m a h s u lü o ld u ğ u n u g ö s te r m e k te d ir .
“Ar„ e k o lm a k sıfatiyle, e sk i itikad a göre, g ü n e ş in tu tu ld u ğ u
z a m a n “b ir y e r d e ta k a r r ü r ü n ü ,, g ö s te rir. K a r a n lık k e l i m e
s in in de k ö k ü b u d u r .
U y g u r v e Ç a ğ a ta y le h ç e le r in d e “kara,, k e lim e s i “karağ,,
ş e k lin d e idi. ( R a d . , II, 1 5 0 ) , T e le ü t, Şor, v e S a g a y l e h ç e le
r in d e “karaa,, k e lim e s i "k a ra n lık ,, m a n a s ın a g e lir ( R a d .I I ,142).
11. DÜĞME
D üğm e k e lim e s i ç o k e s k i d e v ir le r d e s o n u n d a k i «okunmaz ğ»
yi k a y b e tm iş o ld u ğ u a n la ş ılm a k ta d ır [4]. H a lb u k i b u k e lim e
[1] İbid., III, 1 4 4 6 .
[2] İbid., I, 3 3 4 .
[3] T. A. Bertagayev. L ü g at m aten jalU rin e g ö r e g a r b i B u rg a t L e h ç e s i (Marr’ın
şerefin e m akaleler m ecm uası, 1 935, S. 1 6 0 ) .
[4] D. L. T. I, 3 6 2 : iUifj j; Uûr
y a k u t T ü r k ç e s i n d e “ğ„ yi “x„ ş e k lin d e b u g ü n e k a d a r m u h a
faza e tm e k te d ir . B u L e h ç e d e vdüğme» k a r ş ıh ğ ı «timeh(timex)» v e
«temeh (tâmâx)y> d ir [1]. B u «x» n m e s k i «|» n in k a h n la ş m a s u
r e tiy le hasıl o ld u ğ u a y d m d ır. B a ş k a c a izah e d ile m e z .
12. KUYU
Kuyu k e lim e s in in e s k i ş e k li “k u y u ğ ,, v e “k u d u ğ „ dır[2]>
K ırğız, T eleü t, S a g a y , v. s. tü rk le h ç e le r in d e h âlâ “k u d u k ^
sö y le n ir[3 ].
S o n ek i v o k a l g ib i g ö r ü n e n k e lim e le r in b ir ç o ğ u b a z ı
le h ç e le r d e p e k e s k i z a m a n la r d a “ğ„ yi k a y b e ttik le r i halde»
bazı le h ç e le r d e b u g ü n e k a d a r “ğ„ yi "g„ v e y a “k„ y e d e ğ iş
tir m e k s u re tiy le m u h afaza etm iştir. M e se lâ çadır, k u lü b e m a
n a s ın a g e le n «alaçuh> v e y a «alaçığ» k e lim e s i “D iv a n u L û gat-it-
T ü r k „ te (cilt I s. 1 2 2 ) «alaçu» y azılm ıştır. B u g ü n K ır g ız la r ın
«cak» (R ad. IV, 10), A nad olu T ü r k l e r i n i n «ya^» k e lim e s i D iv a n
da (cilt 1. 3 0 1 ) «t/a» ş e k lin d e d ir.
“V. - f ğ„ e k i y a ln ız T ü r k ç e d e değil e s k i d e v irle rd e T ü r k -
le r d e n k e lim e alan k a v im le r in dilind e de b ir k a n u n o ld u ğ u
g ö r ü lü y o r . M eselâ B a s k ç a d a k i «Sua» ( = ateş» k e lim e s i B a ş -
k u r tç a d a «suak» (“g ü n e ş in en k u v v e tli sıcağı,,) [4], k a r a k ır g ız -
c a d a «puaÂ:» (R ad. 111 2 1 6 5 : “ç o k sıcak,,), Altay, T eleü t, U y g u r -
c a d a «çok» (Rad. I I I , 2 0 0 3 „ s ıc a k lık , ateş, p arlak lık ), a r a p ç a
z a n n e d ile n «Şuağ» k e lim e le r i bu k a n u n b a k ım ın d a n d i k k a t e
d e ğ e r;
(1) (2) (3) (4)
B a s k ç a : Su a : U ğ + u s + u ğ + ağ
B a ş k u r t ç a : S u a k : U ğ + us + u ğ - f a k
K ır g ız c a : Ç u a k : U ğ + u ç + u ğ - f a k
Altay v e U y g u r c a : ç o k : o ğ + oç - f o k + .
A rap ça: Ş u a ğ : U ğ + uş + u ğ + a ğ
(1) U ğ = k ö k tü r ; s ıc a k lık v e ateş m e f h u m u n u ifade e d e r;
(2 ) Ü s = ektir; s ıc a k lığ ın o ld u k ç a g e n iş b ir s a h a d a t e z a h ü
rü v e te ce llisin i g ö ste rir;
(3 ) A ğ = s ıc a k lığ ın o ld u k ç a g e n iş b ir sah ad a ü z e r in d e te m e s -
sül v e tecelli ettiği o b je v e s ü je
[1] P e k a r s k iy Y aku t d ili L u ğ a ti 2 6 3 2 , 2 6 7 1 .
[2] D. L. T. IH, 124; «t'"»li ^ B a n g und v. Gabain, A n a lily tis e h e r
ln d ex ... sah 3 8 .
[3] Radloff, II, 1 0 0 2 ,
[4] N . Tahir. B a ş k u rt L â ğ a ti, Ufa 192 6 , sah. 6 4
37
<4) a g = s ıc a k lığ ı o ld u k ç a g e n iş s a h a d a tem sil e d e n o b je
v e y a s ü je n i n m a n a s ın ı ta m a m la r.
G ö r ü lü y o r ki, g e r e k m a n a ve g e r e k e tim o lo jik an aliz iti
b a riy le , bu k e lim e le r a ra s ın d a fa rk y o k tu r. “V + ğ„ e k in in
e tim o lo jid e k i ö n e m in i b u gib i m is a lle r b iz e g ö s te r m e k te d ir .
V o k a lle biten v e b u g ü n b ü tü n T ü r k l e r c e u n u tu la n bazı
k e l i m e l e r v a r d ır ki b u n la rın s o n u n d a k i “V. + e k in i te b a
r ü z e ttir m e k m ü ş k ü ld ü r . (M eselâ: ark a, balta, ç a r e gibi). B u
n u n l a b e r a b e r le h ç e le r in te tk ik iy le b u n a da in:ıkân vard ır.
M isal o la r a k “D iv a n ı L û g at-it-T ü rk „ tek i «£//a» ( = yol ü z e r in e
k o n u l a n işaretler) k e lim e s in i alalım . M uhtelif T ü r k l e h ç e le
r i n d e «u/a|» (yolda b in ile n h a y v a n , n a k liy a t vasıtası o lan h a y
v a n ) k e lim e s in i b u ld u ğ u m u z gibi, b u n a s e m a n tik c ih e tin d e n
s ı k ı b ağlı olan «u/a» n ın da en e s k i d e v ir le r d e «u/a|» o ld u ğ u n u
a n la r ız .
Bazı k e l im e le r d e k i “v. + ğ„ e k in i fo n e tik k a n u n la r ın ın
y a r d ı m ı y le b u lu y o ru z . M eselâ b izim «ayak», u y g u r c a d a k i
«adak», a lta y lıla n n «azak» k e lim e s i y e r in e ç u v a ş ç a d a «ura» d e
n ilir . “U ra „ n ın so n “ğ„ sinin d ü ş m ü ş o lu şu fo n etik b a k ı
m ın d a n ş ö y le izah edilir:
a d a ğ — a z a ğ —>■ a y a ğ
Baş^ka T ü r k le h ç e le r in d e k i b azı «a»yı ç u v a ş la r “u „ , «z» yi
d e «r» y a p a rla r. B u n a g ö re «azağ», ç u v a ş ç a d a * “u rağ „ olu r.
S o n r a «okunm az ğ» d ü ş e r e k “ura„ o lm u ştu r.
H ü lâsa v e n e tice : T ü r k ç e d e «v okal h iç bir zam an tek başına
«Jk olam az. Y alnız v o k a l g ib i görünen ekler aslın d a (V. + ğ)»dir. Bü tü n
d il m a te r y e lle r i b iin u ispat ed iyo r.
Ç u v a ş dili, b a ş k a T ü r k le h ç e le r in d e k i so n “k, g, ğ„ yi
b i r ç o k k e lim e le r d e k a y b e tm iş tir: T a r a k == tu ra; to p ra g (k) =
to p ra ; d a y a k = tu ya; ed ig, etik (çizm e) = ade; s u y u k (sulu) =
ş e v e ; y ü z ü k = se re, v. s. [1]
T arkan k e lim e s i T ü r k im p a r a to r lu k la r ın ın m e r k e z i n d e b u
lu n a n T ü r k l e r c e «im tiyazlı h u ku klara m a lik devlet ad am ı» m a n a s ı
n a k u lla n ılm ış tır. O rhon k it a b e le r in d e de bu m a n a d a k u lla
n ıld ığı a n la şılıy o r. H a lb u k i a y n ı k e lim e T iy a n ş a n k ırg ızla-
rın da, v e h âlâ e s k i T ü r k k ü ltü r ü tesiri altında y a ş ıy a n Mo-
ğ o lla rd a «rfe/nıVcı usto«» d e m e k tir ki, iptidaî m a n a s ın d a h âlâ y a
ş ad ığ ı g ö r ü lü y o r. İptidaî d e v irle rd e , T ü r k l e r d e d e m ir c ile r in
im tiy a z lı h u k u k la r a m a lik o ld u ğ u K ırg ız, Altay v e Y a k u t
T ü r k l e r i n i n a n a n e le r in i te tk ik te n a n la şılm ış tır [1].
A pa k e lim e s i ilk d e v ir le r d e “aba,, k e lim e s in in a y n i idi.
O r h o n y a z ıla rın d a bu k e l i ı r e «büyük baba» m a n a s ın a k u lla n ıl
dığı g ö r ü lü y o r . B ir le h ç e d e «zevce», d iğ e r b ir in d e «büyük hem
şire», d ah a b ir le h ç e d e «anne» m a n a s ın a g e le n b u k e lim e bize
«aile» m e n ş e i n e d air h iç b ir v e s ik a n ın v e r e m e d iğ i m a lû m a tı
v e r m e k t e d ir
K ad ın k e lim e s i, b u g ü n b ü tü n T ü r k le h ç e le r in d e b ild iğ im iz
m a n a d a k u lla n ılır. E s k i z a m a n la rd a ise h a k a n ın z e v c e s in e
v e r ile n m a h s u s b ir u n v a n d ı. A n a n e y e g ö r e y aln ız A frariy ap
n e s lin d e n g e le n k a d ın la r «katun» u n v a n i a la b ilirlerd i[2]. Y an i
«kadın » d e m e k «im paratoriça», «m elike» d e m e k ti. B izim b u g ü n k ü
«kadın » y e r in e o z a m a n «uragut» s ö y le n ir d i [3]. B u k e lim e
Ç a ğ a ta y c a m e t in le r d e «uravat», A zeri le h ç e s in d e «arvat» ş e k
lin d e s a k la n m ış t ır [4]. B a ş k a T ü r k le h ç e le r in d e bu k e lim e
u n u tu lm u ş , y e r in i k e lim e s in e b ıra k m ış tır. Ö n c e y a ln ız
€im paratoriça» d e m e k olan bu k e lim e n in b ü tü n ^uragut» lara
ta a m m ü m e tm esi ş ü p h e s iz d ird ir ki b ird e n o lm a m ış tır. *H atu n »
k e lim e s i Y a k u tla r d a hâlâ «Aanzm» y e r in e s ö y le n ir , bizim«^a<//n»
y e r in e o n la r *c a h ta r * d erler. <(Kadın» k e lim e s i e sk i m a n a s ın ı
k a y b e ttik te n s o n r a b u n u n y e r in i “k a n ı m = h a n ı m „ k e lim e s i
tu tm u ştu r. K a z a k - k ır ğ ız ç a d a imkanım» - h a n ı n z e v c e s id ir. S o n r a
b u k e lim e de €kad ın » k e lim e s i g ib i ta a m m ü m ed iyo r.
[1] E sk i devirlerde -^demirci», genel olarak bütün san ’at sahipleri
İlâhî m en şed e n olduğu na veyahut bir «ruA» un h im ayesin d e b u lu n d u
ğ u na in an ılm ıştır. Yakutlara göre K am -Şam an ile d em irci b ir yuvadan
çıkmışlardır(« us da oyun bir uyalah», «oyun us bir sirten turar» Sero-
şevsk i. Yakutlar, I, 631). Islam iyeti kabul etm iy e n T ü rk le rd e « iârh an »
k e lim e s i XI. asırda Kemir)/: rnanasm a ku lla n ılm ıştır (D. L. T., I„ 3 6 4 ) .
[2] Div. L. T. 1. 3 1 4 ,3 4 3 .
[3] >. » I. 124; Radloff lûğati, IV. 5 2 .
[4] Azeri lehçesin de ki «arvat» k elim es in in arapça kelim esin d en
b ozu lm u ş olduğunu za n n etm e k yanlıştır.
41
Bir renk ifade eden ‘'burıy„ (kök “bur*) kelimesi Rus di
linde at renklerini ifade eden çalıy, alıy, karıy, bulanıy, serıy
[1] Dil alttürk. İnschriften der M ongolei. Neve Folge, 180
[2] Bazı "a n ,, elem anının ‘‘ag„ dan d eğişm iş O lduğunu Güneş-Dil
Teorisi isbat etmiştir. (Bak. Prof. İ. N. D ilm en: Türk D il B ilg ilis i dergileri,
sah. 32, 39, 62). bora kelim esinin hut-ak talaffuzu da b u n u gösteriyor.
4$
karakulıy,kelim eleri gibi türkçedir. «Bur» k ö k ü n ü Sanskrit,
Y unan ve Lâtin dillerinde aram ak kadar g ü lü n ç bir şey ola
maz. Bu kelim enin Türk lehçelerindeki şekil ve anlam larm ı
gösterelim :
Boru (Radloff, IV, 1663 Karayca) bir türlü at rengi
( galiba b o z ) .
Bor — ( İbid. 1665 K ırg ız.) ağartmak, badana vurm ak.
B orta (İb. Çağatayca) ren geyiği ve y ü k atı.
B orcin (Ib . Çagat.) dişi ren giyiği [1]
Bur (îb . Kazan.) tebeşir.
Bor (Kırgızca) = bur.
B uray ( Pekarski Yakut s ö z ., 565) boz at,
B ûra (Radloff, IV, 1817 Kırgız) = buğra
B urul (İbid. IV, 1824 Kırgız. Pekar. 569) koyu boz
renkli at.
B ora (İb. IV. 1264Şor, Küerik, Sagay, ve Koybal
lehçelerinde) boz, gri renk.
Türklerin şarap ve ü zü m m anasına ku lland ıkları bor ke
limesi farsçaya bur ( = koyu k ır m ız ı), lâtinceye burrus ( = a-
teş kırm ızı) yunancaya pirros ( = ateş kırm ızı), lom bardcaya
burel { = koyu k ırm ız ı) şekillerinde geçmiştir. Burel kelimesi
Kırgız ve Altaylılarin burul ve purul kelim esinden başka bir
şey değildir. Bu dillerde “ bur,, k ö k ü türkçedeki kadar dal
budak salmış değildir. Türkçedeki şu kelimelerde ‘'bur,, k ö k ü
ne irca olunur.
Mor (Anadolu Türkçesinde) braun un d blau.
M ora-(Rad. IV, 2124 Mad. lehçesinde) kararm ak, ka
ranlık olmak.
B ürge (D iv . Lûg. Türk 1358) pire; rengine göre ve
rilm iş ad olacak; bazı lehçelerde burca.
Bus (D . L, T. III, 8 9 ) sis ( gök h ak kınd a "kök bus
boldı. G öz hakkında: er közi bus boldı — erin
gözi karardı.
Bunlara benzer pek çok kelim eler vardır. Renk ifade
eden bu k ök yalnız garplılara değil, M ançulara da Türkler-
[1] Birçok at renkleri ehlî ve yabanî hayvanların adlarını hatırlatı
yor: B u r börü (kurd), bura (ren geyiği), b u la n (ren geyiğinin bir cinsi)
kula (kulan = yabanî at), toruğ ( = at D. L. T. 312).
T- 4
50
[1] Prof. İ.N. D ilm e n ’nin dil yazılarına («U lus») ve ders notlarına
bakınız.
VII. DİL AİLELERİ VE ANA DİL
MESELESİ
***
[1] Vs. F. Miller. Osetinlere d air etüdler {Osetinskie etiid j, 1, sah. 125.
[2] Franz M iklosich. Etym olog. Wörterhuch der Slavischen S pra c h en , 147:
M an vermuthet fin n isc h e n Ursprung: Kumarsaa verehren, schzverlich mitrechl, da es
so alte entlehnungen ausdem fin n . nict gibt.
[3] Slavisches Etym olog. Wörterbuch. Heidelberg 1924, I. s. 644: “D unkel.
Die H erleitung aus finn. Kumartaa «verehren» wird M EW . 147 m it
richt abgelennt».
[4] M a rr K ü lliy a tı, III, 1 6 5 , 2 6 0 .
[5J C u v aşi - Yafetidi na Volge, Ceboksar, 1926, S. 63.
[6] Div. L. T. I, 371, III, 325.
68
Güneş-Dit teorisi bakım ından tetkik edecek olursak Kumiru
kelim esinin menşei ve k ö k ü meselesinde hiç bir karanlık
nokta yoktur. B unu n etim olojik analizi şudur:
(1) (2) (3) (4)
K um iru: (uk + u m 4- ir + uğ)
(1) U k : Allah, sahip anlam ınadır. Ana kök yerine geçerek
o n u n an lam ını kendisinde temsil eden birinci de
rece prensîpal köktür.
(2) U m : Bir objeyi ifade eder.
(3) îr : Ana k ök m e fh u m u n u n bir obje üzerinde takarrü
rü n ü anlatan unsurudur.
(4) U ğ : Kelimeyi tam am lıyan ve ifade eden ektir.
Yani Kumiru A llahın veya o n u n kudret ve kuvvetinin bir
obje veya süje üzerinde te k arrü rü n ü n ifadesidir ki put
(sanem) de öyle tasavvur olunur.
Güneş - D il teorisi usulüne göre etim olojik analiz bu keli
m enin bir türk k ö k ü n d e n geldigini bize gösteriyor. Şim di
biz bu kelim eye kök olan kelim eyi Türk dil hâzinesinde
araştıralım.
“D ivanü-lügat-it-T ürk,, te bir “humam,, kelimesi vardır.
Babanın mirası, hatırası, ölen b ü y ü k adam ın m alından alı
nan hatıra m analarına gelir [1]. Kutadgu Bilik te hahra ve
tıhsım m analarm a "'Kumaru,, ve ‘"Kumartku,, kelimeleri vardır.
Şor lehçesinde “miras ve hatıra için verilen şey,, m anasına
gelen “Kumarkıs ,,, Sagay lehçeşinde “Kumartka,, kelim eleri [2],
Başkurt lehçesinde h a tıra ve y a d ig â r m anasına gelen “Ku-
martkı,, [3], Codex C um anicus da “Kumartkı,, tıhsım (talisman)
m anasına kullanılm ıştır [4]. Rabguzî de de “Kumarku,, tılsım
m anasına gelir [5].
îslavcada put m anasına gelen ‘'Kumir(u),, ile türkçede m i
ras, hatıra ve tıhsım m analarına gelen ‘'kumam,, ve b u n u n
varyantları arasındaki sıkı m ana m ünasebeti din tarihi ile
az çok iştigal edenlere m alûm d u r. B ununla beraber bu m e
seleyi Ebulgazi Bahadır H anın bile anlayabildiğini göster
m ek üzere “Şecerei Türk,, ten bir parça nakledelim :
“O nlarda (eski Türklerde) bir âdet vardı ki b irinin bir
[1] c. I, 371; c. III, 325.
[2] Radloff lügati, II. 1045, 1046, 1074:
[3] N. Tahir Başkurt lü g a ti, Ufa 1926, sah. 85.
[4] Radloff D a s türkische S prachm aterial des Codex Cum anicus, sah. 30.
[5] Malof tarafından neşredilen İsmail hikâyesinde.
69
Sayfa
I. Tefekkür ve dil tarihinde güneşin rolü .■ 2—8
II. Güneş-Dil teorisine g ö re “ana kök,, meselesi 9 — 20
III. G üneş -Dil teorisi bakım ından “O ğuz„ ke
İlm esinin etim olojik a n a liz i....................... 21 — 30
IV. “V. + ğ„ eki meselesi . . .................. 31 — 37
V. “V. + ğ„ ekinin etim olojideki önem i . . 38 — 43
VI. Etim oloji ve onun t a t b i k i ........................ 44 - 51
V II. Dil aileleri ve ana dil meselesi . . . . 52 — 56
YII I. “Güneş,, ve “ateş„ anlam lariyle bağlı bir
kaç İslavca kelim elerin analizi . . . . 57 — 61
IX. îslavcadaki “yasnıy,, ve “zara,, kelimeleri
nin a n a l i z i ................................................. 62 — 65
X. Türkçe “kum aru,,, islavca “kumir,, kelime
lerininanalizi.................................................. 66 — 69
XI. “Rok„ , “Irk,, ve “Orakle,, kelim elerinin
a n a l i z i ........................... .... 70 -- 75
XII. A krabalık ifade eden kelimeler ve “dede,,
“ağa,, “baba,, gibi birkaç kelim enin analizi 76 — 81