Normy prawne dotyczące rozpowszechniania programów komputerowych

oraz rodzaje licencji oprogramowania

Przykłady naruszenia praw autorskich
Naruszeniem praw autorskich jest likwidacja podpisów do zdjęć, np. udostępnianych w
ramach bezpłatnych kolekcji na stronie WWW, oraz tzw. cyfrowych „znaków wodnych”, np. z
logo autora. Nawet wtedy, gdy wymienione materiały są udostępnione bezpłatnie, nie zwalnia
nas to z respektowania osobistych praw autorskich twórcy. Naruszeniem praw autorskich jest
samowolne wprowadzenie utworu muzycznego do i sieci w postaci pliku MP3, bez zgody
osoby uprawnionej. Aby legalnie rozpowszechniać utwory w internecie, należy zawsze uzyskać
zgodę autora, producenta lub innej osoby dysponującej prawami do utworu.
Piractwo komputerowe
Piractwo komputerowe to łamanie praw autorskich, nielegalne posługiwanie się programem
komputerowym bez zgody autora lub producenta i bez uiszczenia odpowiedniej opłaty. Za
piractwo komputerowe uważa się na przykład nielegalne kopiowanie programów,
udostępnianie płyt koledze lub nieprawidłowe zarządzanie licencjami w dużych sieciach
komputerowych. Piractwem jest również nielegalna produkcja CD-ROM-ów, kompilacje
programów i handlowanie nimi na giełdach, korzystanie z programów nabytych nielegalnie.
Jeśli kupuje się nielegalny program, należy pamiętać, że piractwo komputerowe dotyczy nie
tylko tych, którzy kopiują i rozprowadzają nielegalne oprogramowanie, lecz także tych, którzy
je kupują. Użytkownik, który wbrew przepisom obowiązującego prawa pobiera z internetu i
pliki zawierające np. utwory muzyczne, obrazy, dokumenty, filmy, programy i udostępnia je i
innym użytkownikom w celu zarobkowym lub wykorzystuje niezgodnie z zapisami licencji,
popełnia przestępstwo i może ponieść przewidziane prawem konsekwencje.
Odpowiedzialność za tego typu czyny przewiduje art. 278 § 1 Kodeksu karnego, który mówi:,
Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności
od 3 miesięcy do 5 lat. A w odniesieniu do programu komputerowego § 2 tegoż art. stwierdza:
Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program i
komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Co nie podlega prawu autorskiemu?
Bez pytania innych o zgodę zawsze można zamieszczać na stronach WWW tzw. Proste
informacje prasowe. Nie są one chronione prawem autorskim, są jedynie prostymi
stwierdzeniami pewnych faktów. Informacje te powstały bowiem bez twórczego wkładu ze
strony autora. Powszechnie przyjmuje się, że prostymi informacjami prasowymi są m.in.:
• informacje o wypadkach,
• prognoza pogody,
• kursy walut,
• program radiowy i telewizyjny,
• repertuar kin, teatrów,
• proste ogłoszenia, komunikaty.
Prawu autorskiemu nie podlegają też ustawy i ich projekty urzędowe, a także urzędowe
dokumenty materiały, znaki i symbole oraz opublikowane opisy patentowe lub ochronne.
Podczas korzystania z programu komputerowego obowiązują ściśle określone zasady które są
opisane w licencji.
Licencja
Licencja to umowa między producentem a użytkownikiem dotycząca zasad użytkowania
produktu. Gdy kupujesz wyrób objęty licencją, otrzymujesz instrukcję instalacji oraz możesz
miec prawo do bezpłatnych porad i serwisu. Możesz zakupić nowe wersje programu za niższą
cenę, a także zwrócić oprogramowanie do sklepu w okresie gwarancyjnym. Legalnie zakupiony
program ma numer licencyjny, służący do identyfikacji. Licencja może być w formie
drukowanej lub wyłącznie w formie elektronicznej. Przed rozpoczęciem korzystania z
oprogramowania może być wymagana rejestracja lub aktywacja produktu.
Podstawowe rodzaje licencji
Oprogramowanie komputerowe może być rozprowadzane wśród użytkowników z
zastosowaniem różnych licencji i systemów dystrybucji.
Freeware - określenie programu, którego można używać bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń.
Jego autor nie jest zainteresowany komercyjnym rozprowadzaniem swoich produktów, jednak
jego prawa autorskie pozostają nadal w mocy. Nikt nie może np. wprowadzać żadnych zmian
w tych programach. Aplikacje te nie nakładają na użytkownika obowiązku rejestracji, mogą
być jednak rozpowszechniane wyłącznie w niezmienionej formie. W programach status
freeware dotyczy tylko użytkowników indywidualnych, natomiast w przypadku firm
obowiązuje opłata licencyjna. Niektóre programy mają jeszcze dodatkowo rozbudowaną
wersję Pro, za którą trzeba już zapłacić.
Public domain - oprogramowanie oddane bezpłatnie do użytku ogółu jako tzw. Dobro
publiczne. Dozwolona jest jego dalsza dystrybucja bez zgody autora.
Shareware - autorzy programów typu Shareware udostępniają bezpłatnie swoje dzieła do
testów. Każdy przyszły nabywca przed podjęciem decyzji o zakupie może gruntownie
sprawdzić w działaniu zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję. Część z tych programów ma
jednak pewne ograniczenia, najczęściej jest to limitowany czas na testowanie aplikacji.
Licencja GNU GPi (General Public Licence). Zasady licencyjne określone przez konsorcjum
Free Software Foundation. Jeżeli ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające
jakąkolwiek część podlegającą licencji GPL, to musi udostępnić wraz z każdą dystrybucją
binarną jej postać źródłową. Jądro systemu Linux jest upowszechniane według praw Licencji
GPL. System Linux nie jest oprogramowaniem będącym własnością ogółu. Prawa autorskie do
kodu Linuksa należą do różnych autorów kodu. Jednakże Linux jest oprogramowaniem w
wolnym obiegu w tym sensie, że jego użytkownikom wolno go kopiować, zmieniać i stosować
w dowolny sposób oraz rozdawać własne kopie bez ograniczeń. Jest to spowodowane
zakazem prywatyzacji produktów pochodnych systemu Linux. Ograniczenia tej licencji,
wynikające z zasad licencji GPL, nie zakazują tworzenia ani sprzedawania wyłącznie binarnych
dystrybucji oprogramowania, jeżeli tylko każdy, kto otrzymuje kopie binarne, będzie miał
szansę uzyskania również kodu źródłowego za rozsądną opłatą dystrybucyjną.
Licencja grupowa (Site licence) - określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci
lub innym zestawie komputerów (np. w szkolnej pracowni) w określonej ilości, tzn. może być
instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk. Podobna zasada obowiązuje
programy sprzedawane z licencją sieciową (Network licence).
Licencja jednostanowiskowa (One-site licence) - uprawnia użytkownika do zainstalowania
nabytego oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie
wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na więcej niż jednym
komputerze w tym samym czasie. Licencja jednostanowiskowa umożliwia sporządzenie kopii
zapasowej oprogramowania.
Licencja na obszar - umowa między producentem oprogramowania a nabywcą, uprawniająca
tego drugiego do sporządzenia określonej liczby kopii zakupionego oprogramowania na
własny użytek. Takie rozwiązanie jest czasem stosowane przez firmy korzystające z sieci
lokalnych LAN, umożliwia bowiem wykorzystanie oprogramowania na wielu stanowiskach
komputerowych przy mniejszych kosztach.
Trialware - program, który po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i działają jego wszystkie
komponenty, ale tylko przez określony czas od dnia jego zainstalowania w systemie
(przeciętnie od 30 do 90 dni). Po tym okresie, o ile użytkownik nie wprowadzi zakupionego u
producenta kodu, programu nie można uruchomić.
Demo - program, który po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, ale za to
część jego funkcji jest niedostępna, co pomniejsza jego wartość dla użytkownika. Zakupienie
u producenta kodu rejestracyjnego odblokowuje niedostępne opcje i zmienia program na w
pełni użyteczny. Spotyka się również programy, które po zainstalowaniu są w pełni sprawne i
bez ograniczeń czasowych, ale za to z limitem możliwych uruchomień, przeciętnie nie więcej
niż 100. Inne programy po zainstalowaniu mogą nie mieć żadnych ograniczeń czasowych,
funkcyjnych ani uruchomieniowych, ale za to każdorazowo w czasie startu, jak i później w
czasie pracy, samoczynnie wyświetlają komunikaty przypominające o konieczności rejestracji
programu. Bywają też programy, które nie mają żadnych ograniczeń czasowych, funkcyjnych
ani uruchomieniowych. Autor liczy na uczciwość użytkownika, oczekuje więc, że ten dostosuje
się do regulaminu i we właściwym czasie zarejestruje program lub usunie go z systemu.
Adware - programy, za których użytkowanie się nie płaci. Producenci czerpią z nich zyski przez
umieszczanie w nich reklam. Jeśli użytkownik jest zadowolony z efektu pracy autorów
programu, może im się odwdzięczyć przez kliknięcie reklamy sponsora. Większość autorów
adware proponuje za niewielką opłatą także wersje bez reklam.
Postcardware - określenie pewnego statusu, pod jakim autor programu rozprowadza swoją
aplikację. Wymaga on, aby użytkownik, który chce korzystać z programu, wysłał do autora
(tytułem zapłaty) kartę pocztową z opinią na temat programu.