BUDOWA SYSTEMU Systemy operacyjne

OPERACYJNEGO
SYSTEM OPERACYJNY (OS)
Oprogramowanie zarządzające systemem komputerowym, tworzące środowisko do
uruchamiania i kontroli zadań użytkownika.
Większość współczesnych systemów operacyjnych posiada środowiska graficzne
ułatwiające komunikacje maszyny z użytkownikiem.
CEL URUCHAMIANIA I KONTROLI
ZADAŃ UŻYTKOWNIKA:

planowanie oraz przydział czasu procesora poszczególnym zadaniom,

kontrola i przydział pamięci operacyjnej dla uruchomionych zadań,
dostarczanie mechanizmów do synchronizacji zadań i komunikacji pomiędzy
zadaniami,
obsługa sprzętu oraz zapewnienie równolegle wykonywanym zadaniom jednolitego,
wolnego od interferencji dostępu do sprzętu.
DODATKOWE PRZYKŁADOWE
ZADANIA:
ustalanie połączeń sieciowych,
zarządzanie plikami.
GENEZA SYSTEMU
OPERACYJNEGO
Komputer zainstalowany w ośrodku obliczeniowym pracował niekiedy nie tylko na potrzeby
swojego właściciela, ale realizował usługi dla innych podmiotów gospodarczych. Rozpoczęto
poszukiwania możliwości zwiększenia wydajności komputera oraz ułatwienie jego
programowania.
Szybko dostrzeżono fakt, że szybkość działania interfejsów wejścia wyjścia jest
niewspółmiernie mniejsza niż jednostki centralnej. Wprowadzanie programu i danych z kart
perforowanych, a nawet taśm magnetycznych czy drukowanie wyników trwało dużo dłużej
niż same obliczenia.
Pierwszą drogą jaką znaleziono było umieszczenie na stałe w pamięci komputera
oprogramowania realizującego obsługę sprzętu oraz komunikację sprzętu z użytkownikiem.
Dalsze ulepszenia polegały na dostrzeżeniu faktu, że podczas samego wprowadzania
programu lub wyprowadzania danych na drukarkę procesor komputera jest niewspółmiernie
mniej obciążony pracą niż podczas wykonywania obliczeń.
INTERFEJS POMIĘDZY
SPRZĘTEM A CZŁOWIEKIEM
Aby można było mówić, że system operacyjny tworzy środowisko niezbędne do
uruchamiania i kontroli zadań musi on udostępniać interfejs pozwalający na wykonanie
pewnych operacji.
Zazwyczaj system operacyjny udostępnia w tym celu zestaw funkcji zwanych API
(Application Programming Interface) lub wywołań systemowych. Programista aplikacyjny
może skorzystać z tych funkcji w celu uzyskania żądanego efektu.
Jakąkolwiek czynność na sprzęcie chcą wykonać zadania użytkownika, korzystają zawsze z
interfejsu systemu. Ma to tę zaletę, że o szczegółach obsługi sprzętu jest poinformowany
tylko i wyłącznie system operacyjny a same zadania nie muszą znać specyfiki obsługi
urządzeń.
Innym rodzajem interfejsu jest interfejs użytkownika. Dzięki niemu możliwa jest
bezpośrednia interakcja użytkownika z komputerem, choćby tak trywialna jak bezpieczne
wyłączenie maszyny.
BUDOWA SYSTEMU
OPERACYJNEGO
jądro systemu wykonujące i kontrolujące zadania:
planisty czasu procesora, ustalającego które zadanie i jak długo będzie wykonywane,
przełącznika zadań, odpowiedzialnego za przełączanie pomiędzy uruchomionymi
zadaniami,
DODATKOWE MODUŁY
modułu zapewniającego synchronizacje i komunikację pomiędzy zadaniami,
modułu obsługi przerwań i zarządzania urządzeniami,
modułu obsługi pamięci, zapewniającego przydział i ochronę pamięci,
innych modułów zależnie od funkcji i przeznaczenia systemu.
powłoka – specjalny program komunikujący użytkownika z systemem operacyjnym,
system plików – sposób ustrukturyzowanego zapisu danych na nośniku.
PODZIAŁ SYSTEMÓW
PODSTAWOWY
system operacyjny czasu rzeczywistego (RTOS)
systemy operacyjne czasowo niedeterministyczne
Podział ten odnosi się do najbardziej podstawowej funkcjonalności systemu operacyjnego jakim jest planowanie i przydział czasu
procesora poszczególnym zadaniom.

Pod względem środowiska użytego do implementacji systemu można wprowadzić podział na:
programowe
sprzętowe.

Sprzętowe systemy operacyjne to: sprzętowo programowe rozwiązania integrowane z wybraną architekturą procesora. W takim
przypadku sprzętowa część systemu przyśpiesza wybrany zakres czynności wykonywanych przez system (przykładowo przełączania
zadań i zachowywanie ich kontekstu).
Można ustalić pewną relację pomiędzy wymienionymi kryteriami podziału. Zazwyczaj jako otwarte systemy operacyjne spotyka się
systemy w pełni programowe, czasowo niedeterministyczne stosujące wywłaszczenie przy przełączaniu zadań. Wbudowane systemy
operacyjne są najczęściej czasowo deterministyczne, zazwyczaj nie stosują wywłaszczenia zadań, bywa, że są realizowane również w
sprzęcie.
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA
SPOSÓB REALIZACJI ZADAŃ
systemy z wywłaszczaniem zadań
systemy bez wywłaszczania.

Inny rodzaj podziału to podział na:

otwarte systemy operacyjne
wbudowane systemy operacyjne.
WBUDOWANE A OTWARTE
Systemy otwarte można uruchomić na dowolnej maszynie wskazanego rodzaju np.
PC i w określonym stopniu modyfikować. Systemy wbudowane jak sama nazwa
wskazuje są zaszyte (wbudowane) wewnątrz urządzeń użytkowych, maszyn
pojazdów itp. Aby uzyskać wysoką niezawodność pracy minimalizuje się w takich
przypadkach możliwość dokonywania zmian w konfiguracji systemu operacyjnego.
ZA WZGLĘDU NA
ŚRODOWISKO
programowe
sprzętowe.
SPRZĘTOWE A PROGRAMOWE
Sprzętowe systemy operacyjne to: sprzętowo programowe rozwiązania integrowane z
wybraną architekturą procesora. W takim przypadku sprzętowa część systemu
przyśpiesza wybrany zakres czynności wykonywanych przez system (przykładowo
przełączania zadań i zachowywanie ich kontekstu). Programowalne natomiast
działają na każdym sprzęcie.
ZASOBY SPRZĘTOWE ZARZĄDZANE
PRZEZ SYSTEM OPERACYJNY:

procesor – przydział czasu procesora,

pamięć
 alokacja przestrzeni adresowej dla procesów,
 transformacja adresów,

urządzenia zewnętrzne
 udostępnianie i sterowanie urządzeniami pamięci masowej np. dysk twardy,
 alokacja przestrzeni dyskowej,
 udostępnianie i sterowanie drukarkami, skanerami, aparatami itp.,

informacja (system plików),

 organizacja i udostępnianie informacji,
 ochrona i autoryzacja dostępu do informacji.
WSKAZANIA DLA
UŻYTKOWNIKA
SYSTEMU
1
Należy regularnie instalować wszystkie poprawki systemowe (Windows Update, patche).
Poprawki należy pobierać tylko i wyłącznie ze stron producenta.
Każdy komputer musi mieć zainstalowany program antywirusowy. Należy pamiętać o
aktualizacji bazy wirusów. Programy bardzo często aktualizują bazy wirusów samodzielnie.
Każdy system powinien mieć włączony Firewall (zaporę sieciową). W systemie Windows zapora
jest domyślnie włączona. System ostrzega jeśli jest inaczej. Nie należy ignorować tego
ostrzeżenia.
Warto od czasu do czasu skanować komputer programem wyszukującym zagrożenia “spyware”
Nie należy klikać w linki i załączniki w mailach wyglądających na podejrzane lub będących
SPAMEM.
Nie należy podawać w żadnym wypadku haseł do poczty, systemu, programu drogą mailową lub
przez formularz na stronie WWW.
2
Jeśli na komputerze używamy komunikatora, nie należy akceptować przyjęcia plików
od nieznajomych.
Nie należy udostępniać zasobów swojego komputer (jeśli nie ma takiej potrzeby i
wiemy co robimy).
Nie należy instalować nielegalnych programów jak i programów darmowych, ale z
niepewnego źródła. Należy uważać na wszelkie pliki typu “crack” – łąmiące
ograniczenia licencyjne.
Pamiętajmy – jeśli chcemy pobrać np. przeglądarkę Firefox (która jest darmowa),
korzystajmy tylko i wyłącznie z oficjalne strony producenta. Podobnie postępujmy w
przypadku innego darmowego oprogramowania.
3
Komputery pracujące z systemami Linux oraz OS X należy regularnie aktualizować.
Wszystkie dystrybucje mają do tego odpowiednie narzędzia.
Nie ujawniaj nikomu swoich loginów i haseł nie podawaj ich na żadnych stronach
czy w odpowiedzi na żądania otrzymane e-mailem.
Stosuj wszędzie gdzie jest to możliwe unikalne i długie (co najmniej 8 znaków) hasła.
Należy pamiętać, aby hasła nie były słownikowe.
Jeżeli otrzymasz dziwny list (treść, forma, itp.) od nieznajomego lub w nieznanym
języku nie należy otwierać załącznika z takiego listu.