GEMİ STABİLİTESİ

Hasarsız Gemi Stabilitesi

Başlangıç Stabilitesi (GM) Statik Stabilite (GZ-ø eğrisi) Dinamik Stabilite

(GZ-ø eğrisi altında kalan alan )

Yüzen Cisimlerin Dengesi ve Başlangıç Stabilitesi

Gemiye herhangi bir dış kuvvetin geçici olarak etkimesi sonucu tekrar eski konumuna dönme
kabiliyetine stabilite denir.

Stabil Stabil olmayan durum Nötr Stabilite

Bir geminin dengeli olarak yüzebilmesi için aşağıdaki iki şartın sağlanması gerekir:

a) Yüzme Şartı

Ağırlık = Deplasman olmalıdır. Deplasman: Cismin taşırdığı sıvının ağırlığıdır.

W =∆
∆ = ∇ × ρ (ton) ρ: ton/ m 3 ; ∇ , geminin su altında kalan hacmi (m3)

b) Denge Şartı

Geminin herhangi bir dış kuvvet etkisi ile küçük bir açıya kadar meyil ettirildikten sonra dış
kuvvet ortadan kaldırıldığında tekrar dik duruma dönebilmesi için GM>0 olmalıdır. (Pozitif
başlangıç stabilitesi).

PDF processed with CutePDF evaluation edition www.CutePDF.com

 K: Geminin orta simetri ekseni ile omurga
hattının kesişme noktası.
M
B: Geminin su altı hacim merkezi.

G: Geminin ağırlık merkezi.

BM G

M: Metasantr noktası: Meyilli durumdaki,

su altı hacim merkezinden geçen ve deniz
B KG
B1 yüzeyine dik olan doğrunun orta simetri
KB ekseni ile kesiştiği noktaya denir.
K

GM=KB+BM-KG

GM: Metasantr yüksekliği

KB: Su altı hacim merkezinin omurgadan yüksekliği
BM: Enine metasantr yarıçapı
KG: Ağırlık merkezinin omurgadan yüksekliği

IT h b × h3
BM = I T : Enine Atalet Momenti IT =
∇ 12
b
Not: φ ≤ 10 o meyil açılarında metasantr noktasının (M) orta simetri ekseni üzerinde olduğu
kabul edilebilir. Büyük açılarda ise M daha farklı yerlere hareket edeceği için yukarıdaki
formülle hesaplanacak GM anlamını kaybeder.

GEMİNİN DENGE DURUMLARI

1) Stabil (Dengeli) durum

M noktası G’den yukarıda.

M GM>0 Pozitif başlangıç stabilitesi

Z
M = GZ.∆ Doğrultucu moment
G

∆ Oluşan moment gemiyi tekrar dik

W konuma getirmeye çalışır.
B1
B
2) Stabil olmayan (Dengesiz) durum

M noktası G’den aşağıda.

GM<0 Negatif başlangıç stabilitesi

G
Z
W M = GZ.∆ Yatırıcı moment
M
Oluşan moment gemiyi yatırmaya
∆ devam eder.
B B1

3) Nötr stabilite (Farksız denge) durumu

M noktası G ile aynı yerde.

GM = 0 Farksız denge
M G
M = GZ.∆ = 0
W

∆
Herhangi bir moment oluşmadığı için
gemi bulunduğu meyil açısında
B1
B durumunu korur.
 Metasantr Yarıçapı (BM)

Aşağıdaki şekilde gösterilen üç adet ağırlıktan oluşan sistemin bir bileşeninin (m1) d kadar yatay
hareketi sonucunda sistemin ağırlık merkezi (GG1) kadar aynı yönde hareket edecektir:

m1 1. Durumda:
x1 d m x + m 2 x 2 + m3 x 3
xG = 1 1
m1 + m2 + m3
xG G G1 m2

x2 2. Durumda:
m ( x + d ) + m 2 x 2 + m3 x 3
m3 x G1 = 1 1
x3 m1 + m 2 + m3
md md
x G1 = x G + 1 ve GG1 = 1
∑ mi ∑ mi

Geminin küçük bir φ açısı kadar meyil ettiği durumda:

1 2
dA = y φ batan veya çıkan kısmın alanı
2
M 1
dV = y 2φ dx boyu dx olan batan veya çıkan
2
ø kısmın hacmi
y g1 y.ø
h ø
g h1 BT: gemi sephiye merkezinin yatay hareket
y.ø
miktarı
B1
B 4
T hh1 = y
3
L L
2 3
∫0 1
hh dV φ ∫0 3 y dx φ I x
BT = = =
∇ ∇ ∇
L
2 3
Ix = ∫ y dx su hattının enine atalet momentidir.
0
3

Geometriden BT ≅ BM φ bağıntısı ile yukarıdaki bağıntı birleştirilirse,

Ix
BM = elde edilmiş olur.
∇
 Negatif Başlangıç Stabilitesi ve Bayılma Açısı:
Başlangıç stabilitesi olmayan (GM<0) bir gemi herhangi bir dış etki ile meyil yaptığında oluşan
yatırıcı moment ile meyil yapmaya devam eder ve devrilir. Ancak bazı durumlarda gemi belli bir
meyil açısında dengede kalır. Bu denge açısına bayılma açısı denir.

Z
G M G

W W
M
∆
∆
B1
B B1 B

GM<0 ve GZ<0 devrilmeye devam eder Denge durumu: GZ = 0 bayılma açısında denge

φb : bayılma açısı
GZ
φd : devrilme açısı
Gemi φ < φ d herhangi bir meyil

açısında bırakılırsa φb ’ye döner.

φb φd
φ (derece)

Duvar bordalı gemiler için Scribanti formülünden yararlanılarak GZ = 0 olan φb ’yi araştıralım:
tan 2 φ
GZ = (GM + BM ) sin φ
2
GZ = 0 olması için, sin φ = 0 ise φ = 0 geminin dik durumundadır.Veya
tan 2 φ − 2GM  − 2GM 
GM + BM = 0 olmalıdır. Buradan tan φ = bulunur. φb = tan −1  

2 BM  BM 
GM ve BM, geminin başlangıç metasantr yüksekliği ve metasantr yarıçapıdır
BATAN CİSİMLERİN STABİLİTESİ

B d B B
G G
G G1 G1
W w

Başlangıç durumu Yatırıcı moment Son durum

Meyil sıfır M = wxd = WxGG1 Meyil ile yüzer

Tamamen batmış cisimlerde metasantr noktası M ile hacim merkezi B aynı yerdedir ve sabittir.
Yatırıcı veya doğrultucu momentler ağırlık merkezinin hareket etmesi sonucu oluşur.

Su hattı olmadığı için BM = 0 dır.

GM = KB – KG
GM>0 ise KB>KG olmalıdır. Yani, B hacim merkezi G’den yukarıda ise denizaltı pozitif
başlangıç stabilitesine sahiptir. Aşağıda ise negatif başlangıç stabilitesine sahiptir. B ile G aynı
yerde ise nötr stabiliteye (farksız denge) sahiptir.

Denizatlılarda hacim merkezinin yeri değişmediği için enine veya boyuna ağırlık hareketleri
dikkatle kontrol edilmelidir. Meyil kadar trim de önemlidir. Örnek olarak, denizatıdan bir torpido
atıldığı zaman hemen alınan balast suyu ile denge yeniden sağlanmalıdır.