Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 1

MOD
(najčešća vrijednost)

"Nevolja s iskustvom kao učiteljem jest u tome što prvo dolazi ispit, a tek kasnije
poduka."
M. Fadden

Mod je ona vrijednost numeričkog obilježja koja je obzirom na svoje susjedne vrijednosti
najčešća.
Mod dijeli distribuciju frekvencija na rastuću i padajuću stranu.
U distribucijama frekvencija u kojima ne postoji rastuća ili padajuća strana: mod je ili najmanja
ili najveća vrijednost numeričkog obilježja.

Vrste distribucija frekvencija s obzirom na mod:

a) unimodalna (samo jedna modalna vrijednost),
b) bimodalna (dvije modalne vrijednosti),
c) multimodalna (više modalnih vrijednosti).
fci

Xi
Mo Mo1 Mo2 Mo1 Mo2 Mo3

unimodalna DF bimodalna DF multimodalna DF

Za statistički niz mod se utvrđuje:

2, 12, 3, 4, 2, 5, 2, 7, 8, 2, 9, 2 Mo = 2

Ako su jedinice numeričkog obilježja grupirane u razrede čija veličina iznosi jedan, mod se
utvrđuje tako da je modalna vrijednost, vrijednost onog razreda koji ima najveću frekvenciju.
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 2

Broj automobila Broj obitelji Veličine razreda

Xi fi i
0 180 1
Mo =1 220 1
2 130 1
3 85 1
 615 -
Mod = 1, tj. distribucija frekvencija diskontinuiranog numeričkog obilježja promatranih obitelji
najčešće posjeduje 1 automobil.
Kod distribucije frekvencija koje su grupirane, a razredi su nejednakih veličina:
- korigirati frekvencije dijeljenjem originalnih frekvencija veličinom razreda (fci = fi/ii)

Grafičko određivanje moda

frekvencije fci
C E  ABCDBE
B
(b-a) (b-c)
A
D

L1 x i-x L2 obilježje Xi
Mo
Mo= L1 + x
x : (i  x)  (b  a ) : (b  c)
x  Mo  L1 i  x  L2  Mo
Mo  L1 b  a

L2  M o b  c

Izračunavanje moda u distribucijama frekvencija:

Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 3
b = frekvencija modalnog razreda (najčešća)
a = frekvencija razreda ispred modalnog razreda
c = frekvencija razreda iza modalnog razreda
l1 = donja granica modalnog razreda
l2 = gornja granica modalnog razreda
i = veličina razreda modalnog razreda

Mo  l1 
b  a i
 b  a   (b  c)
Primjer 1.

Promet u 000 kuna Broj poduzeća Sredine razreda Veličine razreda Korigirane frekvencije
Xi (000 kn) fi Xi ii fci
1 2 3 4 5
25-40 78 32,5 15 5,2
40-45 68 42,5 5 13,6
45-55 123 50 10 12,3 a
55-60 78 57,5 5 15,6 b
60-65 73 62,5 5 14,6 c
 420 - - -

Poduzeća su najčešće imala promet od 58,84 tisuća kuna.

ba
Mo  l1  i
(b  a )  (b  c)
15,6  12,3
Mo  55  5
(15,6  12,3)  (15,6  14,6)
Mo  58,84

Prednost moda:
U odnosu na aritmetičku sredinu i medijan najmanje osjetljiv na ekstreme.
Nedostaci moda:
- osjetljivost na različita grupiranja frekvencija,
- u pravokutnoj distribuciji - nema opravdanost,
- problem tumačenja moda u bimodalnim i multimodalnim distribucijama.
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 4

SPECIFIČNE SREDNJE VRIJEDNOSTI

MOMENTI NUMERIČKIH NIZOVA

"Pametnom se može puno reći s malo riječi."

(Verbum sapienti sat.)
Latinska poslovica

Specifične srednje vrijednosti, ili momenti numeričkih nizova su aritmetičke sredine

odstupanja vrijednosti numeričke varijable od njezine aritmetičke sredine (ili neke druge
vrijednosti) podignute na neku potenciju.

VRSTE:
1. oko sredine μr (r=0,1, 2, ..., L)
(centralni ili glavni momenti)
- nulti i prvi moment su konstante
N N

 ( xi  X )0 N  (x i  X )1
0
0  i 1
 1 1  i 1
 0
N N N N
2. pomoćni momenti
2.1. oko nule mr
2.2. oko a m'r di=xi-a
2.3. oko a uz b m''r d'i = (xi-a)/b

Negrupirane vrijednosti Grupirane vrijednosti

X: x1, x2, ..., xN k
(Xi, fi) i = 1,..., k f
i 1
i N

MOMENTI OKO SREDINE

oko N k

aritmetičke  ( xi  X )r  f (x i i  X )r
sredine r  i 1
r  i 1

N N
POMOĆNI MOMENTI
oko nule N N k

 ( xi  0)r  xi fx
r r
i i
mr  i 1
 i 1
mr  i 1

N N N
oko a N N k

(x d fd
r r
i  a )r i i i
m'r  i 1
 i 1
m'r  i 1

N N N
oko a uz b N
 xi  a 
r k

 f d'
N r
 
b 
  d 'i
r
i i

m' 'r  i 1  m' 'r  i 1

 i 1
N N N

Momenti za distribuciju frekvencija mogu se shvatiti kao:

Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 5
k

 f ( x  0)
i i
r

fx i i
r

X  mr 
r i 2

N N
k

 f (x  X )  f  x  X  r
r

 x  X 
i i
r
r  i 2

N N
k

 f (x i i  a) r
 f  x  a
r

  x  a
r
m' r  i 2

N N

- momentne oko sredine moguće izračunati

 preko pomoćnih momenata
kako?
- razvijanjem formule momenata oko sredine

1. pomoću momenata oko nule i oko a:

 2  m2  m12 oko nule

 2  m'2 m'12 oko a

3  m3  3m1m2  2m13 oko nule

 3  m'3 3m'1 m'2 2m' 3
1 oko a

 4  m4  4m1m3  6m12 m2  3m14 oko nule

 4  m'4 4m'1 m'3 6m'12 m'2 3m'14 oko a

2. pomoću momenata oko a uz b

2  b  m' '2 m' '12 
2

3  b 3  m' '3 3m' '1 m' '2 2m' '13 

 4  b 4  m' '4 4m' '1 m' '3 6m' '12 m' '2 3m' '14 
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 6
Primjer 2.
Pet poduzeća upošljava različiti broj djelatnika. Prvo poduzeće upošljava 3 djelatnika, drugo
6 djelatnika, treće 9 djelatnika, četvrto 12 djelatnika, a peto 15 djelatnika.
Poduzeća koja upošljavaju 15 djelatnika mogu dobiti poduzetnički kredit pod vrlo povoljnim
uvjetima.

Za zadani niz izračunajte:

1) momente oko sredine (μ1, μ2, μ3, μ4)
2) sve pomoćne momente oko nule (1-4), oko a, oko a uz b
3) preko pomoćnih momenata provjerite točnost izračunatih momenata oko sredine!
Na temelju podataka iz zadatka odredite a i b!

Poduzeća s obzirom na broj djelatnika

3
6
9
12
15
Σ 45

1. Centralni momenti (momenti oko sredine)

koje sredine?
 aritmetičke sredine
Xi (Xi-9) (Xi-9)2 (Xi-9)3 (Xi-9)4
1 2 3 4 5
3 -6 36 -216 1296
6 -3 9 -27 81
9 0 0 0 0
12 3 9 27 81
15 6 36 216 1296
45 0 90 0 2754
N 5

 ( x  X )  ( x  9)
i
1
i
1
0
1  i 1
 i 1
  0  const.
N 5 5
N 5

 (x  X ) i
2
 ( x  9)
i
2
90
2  i 1
 i 1
  18
N 5 5
N 5

 (x i  X )3  (x i  9) 3
0
3  i 1
 i 1
 0
N 5 5
N 5

 (x i  X )4  (x i  9) 4
2754
4  i 1
 i 1
  550,8
N 5 5
2. Pomoćni momenti
2.1. oko nule
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 7
2 3 4
Xi (Xi-0) X i X i X i
1 6=1 7 8 9
3 3 9 27 81
6 6 36 216 1296
9 9 81 729 6561
12 12 144 1728 20736
15 15 225 3375 50625
45 45 495 6075 79299
5 5

 (x x
1
i  0) 1 i
i 1 i 1 45
m1    9 X
5 5 5
5 5

 (x x 2
i  0) 2 i
i 1 i 1 495
m2     99
5 5 5
5 5

 (x x
3
i  0) 3 i
6075
m3  i 1
 i 1
  1215
5 5 5
5 5

 (x x 4
i  0) 4 i
i 1 i 1 79299
m4     15859,8
5 5 5
2.2. oko a
Xi (Xi-15) (Xi-15)2 (Xi-15)3 (Xi-15)4
1 10 11 12 13
3 -12 144 -1728 20736
6 -9 81 -729 6561
9 -6 36 -216 1296
12 -3 9 -27 81
15 0 0 0 0
45 -30 270 -2700 28674
5 5

 ( xi  a)1 d 1
i
i 1 i 1  30
m'1     6
5 5 5
5 5

 (x d 2
i  a) 2 i
i 1 i 1 270
m' 2     54
5 5 5
5 5

 (x i  a) 3 d i
3

 2700
m' 3  i 1
 i 1
  540
5 5 5
5 5

 (x i  a) 4 d i
4

28674
m' 4  i 1
 i 1
  5734,8
5 5 5
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 8
2.3. oko a uz b
Xi (Xi-15)/3 (Xi-15)2/3 (Xi-15)3/3 (Xi-15)4/3
1 10 11 12 13
3 -4 16 -64 256
6 -3 9 -27 81
9 -2 4 -8 16
12 -1 1 -1 1
15 0 0 0 0
45 -10 30 -100 354
1
5
 xi  a  5

i 1 

b 
  d' i
1

 10
i 1
m' ' 1     2
5 5 5
2
5
 xi  a  5

 
i 1  b 
  d' i
2

30
i 1
m' ' 2    6
5 5 5
3
5
 xi  a  5


i 1 

b 
 d' i
3

 100
m' ' 3   i 1
  20
5 5 5
4
5
 xi  a  5

 
i 1  b 
  d' i
4

354
i 1
m' ' 4     70,8
5 5 5

3. Izračunavanje centralnih momenata preko pomoćnih momenata

3.1. oko nule

 2  m 2  m12
μ2 = 99 - 92 = 99 – 81 =18

 3  m 3  3m1 m 2  2m 13
μ3 = 1215 - 3∙9∙99 + 2∙93 =
= 1215 – 2673 +1458 = 0

 4  m 4  4m 1 m 3  6m 12 m 2  3m 14
μ4 = 15859,8 - 4∙9∙1215 + 6∙92∙99 - 3∙94 =
= 15859,8 – 43740 + 48114 – 19683 =
= 550,8
Predavanje 7: Mod i specifične srednje vrijednosti (momenti numeričkih nizova) 9
3.2. oko a (a=15)
 2  m' 2  m'12
μ2 = 54 – (-6)2 = 54 – 36 = 18

 3  m' 3 3m'1 m' 2 2m'13

μ3 = -540 - 3∙(-6)∙54 + 2∙(-6)3 =
= -540 + 972 - 432 = 0

 4  m' 4 4m'1 m' 3 6m'12 m' 2 3m'14

μ4 = 5734,8 - 4∙(-6)∙(-540) + 6∙(-6)2∙54 - 3∙(-6)4
= 5734,8 – 12960 + 11664 – 3888 =
= 550,8

3. 3. oko a uz b (b=3)
 2  b 2  m' ' 2  m' '12 
μ2 = 32(6 – (-2)2 ) = 9(6 - 4) = 18

 3  b 3  m' ' 3 3m' '1 m' ' 2 2m' '13 

μ3 = 33 ( -20 – 3 ∙ (-2) ∙ 6 + 2∙(-2)3) =
= 27 (-20 + 36 + 2 ∙(-8)) = 0

 4  b 4  m' '4 4m' '1 m' ' 3 6m' '12 m' ' 2 3m' '14 
μ4 = 34 (70,8 - 4∙(-2)∙(-20) + 6∙(-2)2∙6 - 3∙(-2)4)
= 81 (70,8 – 160 + 144 – 48) = 81∙6,8 =
= 550,8