Ονοματολογία ανόργανων ενώσεων 1

Ονοματολογία

Το όνομα μιας ανόργανης ένωσης αποτελείται γενικά από δυο μέρη. Το πρώτο μέρος προκύπτει απ' την
ονομασία του ηλεκτραρνητικού τμήματος, ενώ το δεύτερο απ' την ονομασία του ηλεκτροθετικού.

Παραδείγματα.
NaNO3: νιτρικό νάτριο. Ag3PO4: φωσφορικός άργυρος.
CaSO4: θειϊκό ασβέστιο. BaSO3: θειώδες βάριο.
Mg(ClO4)2: υπερχλωρικό μαγνήσιο. NH4HCO3: όξινο ανθρακικό αμμώνιο.

Πολλές φορές, το στοιχείο που αποτελεί το ηλεκτροθετικό τμήμα μιας ένωσης, διαθέτει περισσότερους
από έναν αριθμούς οξείδωσης (Α.Ο.). Για να ονομάσουμε λοιπόν μια συγκεκριμένη ένωση αυτού του
στοιχείου, πρέπει στ' όνομα της να προσθέσουμε κάποια ένδειξη για την τιμή του σθένους του στοιχείου
στην ένωση αυτή. Οι ενδείξεις που χρησιμοποιούμε για το σκοπό αυτό είναι:

α) Αναλυτικός καθορισμός του σθένους του στοιχείου (μέθοδος Stock): Στην περίπτωση αυτή,
γράφουμε το όνομα του ηλεκτραρνητικού τμήματος, ύστερα το σύμβολο του ηλεκτροθετικού και
τέλος ένα λατινικό αριθμό που καθορίζει τον Α.Ο. του ηλεκτροθετικού τμήματος.
Π.χ. Για το όνομα του FeSO4, γράφουμε: θειικός Fe (II) και διαβάζουμε: θειικός δισθενής σίδηρος.
Εφαρμόζεται είτε το ηλεκτροθετικό τμήμα της ένωσης είναι μέταλλο είτε είναι αμέταλλο.

β) Χρησιμοποίηση της πρόθεσης υπό: Στην περίπτωση αυτή, βάζουμε την πρόθεση υπό μπροστά απ'
το όνομα του ηλεκτροθετικού τμήματος, όταν το τμήμα αυτό διαθέτει στην ένωση που ονομάζουμε,
το μικρότερο θετικό σθένος του. Ο τρόπος αυτός μπορεί να εφαρμοστεί, μόνο αν το ηλεκτροθετικό
τμήμα της ένωσης είναι μέταλλο.
Π.χ. FeSO4: θειικός υποσίδηρος.
Αν ένα μέταλλο έχει μέσα σε μια ένωση το μεγαλύτερο σθένος του, τότε δεν χρειάζεται κάποια
ιδιαίτερη ένδειξη στο όνομα της ένωσης. Π.χ. Fe 2(SO4)3: θειικός σίδηρος.

γ) Χρησιμοποίηση κατάλληλου αριθμητικού: Στην περίπτωση αυτή, μπροστά απ' το όνομα του
ηλεκτραρνητικού τμήματος βάζουμε κατάλληλο αριθμητικό, για να δείξουμε πόσες φορές περιέχεται το
ηλεκτραρνητικό τμήμα μέσα στο μόριο της ένωσης. Ο τρόπος αυτός συνήθως εφαρμοζεται, μόνο αν
το ηλεκτραρνητικό τμήμα είναι F, Cl, Br, Ι.
Π.χ. FeCl2: διχλωριούχος σίδηρος, PCl5: πενταχλωριούχος φωσφόρος
Για να μελετήσουμε πιο αναλυτικά την ονοματολογία των ανόργανων χημικών ενώσεων, τις ταξινομούμε
στις παρακάτω κατηγορίες:
Οξέα, Βάσεις, Άλατα, Οξείδια και Ενώσεις Αμετάλλων

Επιμέλεια : Άγης Παπαδάτος - Φυσικός

 Ονοματολογία ανόργανων ενώσεων 2

Οξέα.

Γενικός Τύπος : ΗxΑ (ηλεκτροθετικό τμήμα το Η+1)

α) Το Α είναι αμέταλλο F-1 , Cl-1, Br-1, I-1, S-2 ή κυάνιο: (ή CN-1 ).

αλογόνο

Το όνομα των οξέων αυτών προκύπτει απ' το γενικό σχήμα:

υδρο(στοιχείο)

HF υδροφθόριο HI υδροϊώδιο HCl υδροχλώριο

H2S υδρόθειο HBr υδροβρώμιο HCN υδροκυάνιο

Τέλος, τα διαλύματα των οξέων αυτών σε νερό, ονομάζονται με το γενικό σχήμα:

υδρο(στοιχείο)ικό οξύ

Π.χ. διάλυμα HCl: υδροχλωρικό οξύ, διάλυμα HI: υδροϊωδικό οξύ, διάλυμα HCN: υδροκυανικό οξύ κ.λ.π.
Εξαίρεση αποτελεί το διάλυμα του H2S που ονομάζεται υδροθειούχο νερό.

β) Οξυγονούχα οξέα: το Α είναι κάποια οξυγονούχος ηλεκτραρνητική ρίζα.

Το όνομα των οξέων αυτών προκύπτει απ' το όνομα της ρίζας και τη λέξη οξύ.

(όνομα ρίζας) οξύ

Π.χ. ΗΝΟ3 νιτρικό οξύ HClO υποχλωριώδες οξύ

H2CO3 ανθρακικό οξύ ΗΝΟ2 νιτρώδες οξύ
H2SO4 θειικό οξύ Η3ΡΟ4 φωσφορικό οξύ
H2SO3 θειώδες οξύ

 Βασικότητα οξέος.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Arrhenius: «Οξύ είναι μια ένωση που όταν διαλυθεί στο νερό απελευθερώνει
κατιόντα Η+».
Βασικότητα οξέος ονομάζουμε το μέγιστο αριθμό κατιόντων Η+ που μπορεί να δώσει, κατά την διάλυσή
του, ένα μόριο του οξέος. Τα Η του μορίου ενός οξέος που απελευθερώνονται σαν Η+, χαρακτηρίζονται
όξινα Η.
Ανάλογα με τη βασικότητά τους, τα οξέα διακρίνονται σε μονοβασικά ή μονοπρωτικά (ΗΑ), διβασικά
ή διπρωτικά (Η2Α) και, γενικά, πολυβασικά ή πολυπρωτικά (ΗxΑ).
Στα ανόργανα οξέα, η βασικότητά τους συμπίπτει συνήθως με το συνολικό αριθμό ατόμων Η που
περιέχεται στο μόριο τους. Εξαίρεση αποτελεί το φωσφορώδες οξύ (Η3ΡΟ3) που ενώ δείχνει τριβασικό,
είναι διβασικό.

Ασκήσεις
1. Να ονομαστούν, με όλους τους δυνατούς τρόπους, οι ενώσεις:
HCl HClO HClO2 HClO3 HClO4 HF
H2S H2SO3 H2SO4 HNO2 HNO3 H3PO3
H3PO4 HCN.

2. Να γραφτούν οι τύποι των παρακάτω σωμάτων:

υδροβρώμιο βρωμικό οξύ υδροϊωδικό οξύ
υπερϊωδικό οξύ ανθρακικό οξύ υπερχλωρικό οξύ
θειώδες οξύ νιτρώδες οξύ υδροφθορικό οξύ

Επιμέλεια : Άγης Παπαδάτος - Φυσικός

 Ονοματολογία ανόργανων ενώσεων 3

Βάσεις.

Γενικός τύπος: Μ(ΟΗ)x

(ηλεκτραρνητικό τμήμα το ΟΗ– και το Μ: μέταλλο).

Το όνομα μιας τέτοιας βάσης είναι: υδροξείδιο του (μετάλλου Μ)

Παραδείγματα
NaOH υδροξείδιο του νατρίου (καυστικό νάτριο ή καυστική σόδα)
ΚΟΗ υδροξείδιο του καλίου (καυστικό κάλιο ή καυστική ποτάσσα)
Ca(OH)2 υδροξείδιο του ασβεστίου
Fe(OH)2 υδροξείδιο του σίδηρου (ll).
Fe(OH)3 υδροξείδιο του σιδήρου (lll).

Εκτός απ' τις βάσεις που αναφέραμε, θα χρησιμοποιήσουμε και μια ακόμα που δεν είναι υδροξείδιο. Η
βάση αυτή είναι η αμμωνία (ΝΗ3). Μέσα σε διάλυμα, η αμμωνία συμπεριφέρεται σαν το υποθετικό
υδροξείδιο του αμμωνίου (ΝΗ4ΟΗ).

 Οξύτητα βάσης.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Arrhenius, «Βάση είναι μια ένωση που όταν διαλυθεί στο νερό απελευθερώνει
ανιόντα ΟΗ-».
Ανάλογα με τον αριθμό των ιόντων ΟΗ – που περιέχονται σ' ένα τυπικό μόριο τους, χαρακτηρίζουμε τις
βάσεις μονόξινες ή μονοπρωτικές (ΜΟΗ), δισόξινες ή διπρωτικές (Μ(ΟΗ)2) και τρισόξινες ή
τριπρωτικές (Μ(ΟΗ)3).

Ασκήσεις
3. Να ονομαστούν, με όλους τους δυνατούς τρόπους, οι ενώσεις:
NaOH
ΚΟΗ
Fe(OH)2
Fe(OH)3
Ca(OH)2
Ni(OH)2
Mn(OH)2
Ba(OH)2
Zn(OH)2
Cu(OH)2
4. Να γραφτούν οι τύποι των παρακάτω σωμάτων:
καυστικό νάτριο,
υδροξείδιο του Sn (II),
υδροξείδιο του μολύβδου,
υδροξείδιο του αργίλιου,
καυστικό κάλιο,
αμμωνία.

Επιμέλεια : Άγης Παπαδάτος - Φυσικός

 Ονοματολογία ανόργανων ενώσεων 4

Άλατα.

Γενικός τύπος: ΜxΑψ,

όπου το Μ είναι κατιόν μετάλλου ή NH4+ και το Α ανιόν αμέταλλου ή πολυατομικό ανιόν.

Για να ονομάσουμε τα άλατα, διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:

α) Το Α είναι ανιόν αμέταλλου ή κυάνιο (CN−) : Στην περίπτωση αυτή, για να ονομάσουμε το αλάτι,
βάζουμε στο όνομα του Α την κατάληξη –ούχο(ς) ή –ίδιο και συμπληρώνουμε με το όνομα του Μ.

….(A)…ούχο ……(Μ)….. ή …(Α)…ίδιο του …..(Μ)…..

Π.χ. NaCl : χλωριούχο νάτριο ή χλωρίδιο του νατρίου

MgBr2 : βρωμιούχο μαγνήσιο ή βρωμίδιο του μαγνησίου
AgCN : κυανιούχος άργυρος ή κυανίδιο του αργύρου
FeCl3 : χλωριούχος σίδηρος (lll) ή τριχλωριούχος σίδηρος ή χλωρίδιο του σιδήρου (lll).

Όταν χρησιμοποιούμε την κατάληξη –ίδιο και το αμέταλλο είναι Η, S, Ν, Ρ, As και C, τότε η ονομασία της
ένωσης είναι αντίστοιχα: υδρίδιο, σουλφίδιο, νιτρίδιο, φωσφίδιο, αρσενίδιο και καρβίδιο. Τέλος,
όταν το Α είναι Ν ή C, τότε μπορούμε να παραλείψουμε την κατάληξη απ' το όνομα του Α.
Π.χ. CaH2 : υδρογονούχο ασβέστιο ή υδρίδιο του ασβεστίου
PbS : θειούχος μόλυβδος ή σουλφίδιο του μολύβδου
Mg3N2 : αζωτούχο μαγνήσιο ή νιτρίδιο του μαγνησίου
Ca3P2 : φωσφορούχο ασβέστιο ή φωσφίδιο του ασβεστίου
Ca3As2 : αρσενικούχο ασβέστιο ή αρσενίδιο του ασβεστίου
Al4C3 : ανθρακούχο αργίλιο ή καρβίδιο του αργίλιου.

 Με την κατάληξη –ούχο(ς) ονομάζονται και τα σώματα που περιέχουν το ανιόν HS−. Π.χ. NaHS: όξινο
θειούχο νάτριο ή υδροθειούχο νάτριο.

β) Το Α είναι οξυγονούχο πολυτομικό ανιόν: Στην περίπτωση αυτή, το όνομα του άλατος προκύπτει
απ' το όνομα του Α και το όνομα του Μ.

(όνομα ιόντος Α) (όνομα του Μ)

Παραδείγματα
Na2CO3 : ανθρακικό νάτριο Al2(SO3)3 : θειώδες αργίλιο
(ΝΗ4)3ΡΟ4 : φωσφορικό αμμώνιο Mg(ClO)2 : υποχλωριώδες μαγνήσιο
ΝaHSO4 : όξινο θειικό νάτριο Ca(HSO3)2 : όξινο θειώδες ασβέστιο

Ασκήσεις
5. Να ονομαστούν οι ενώσεις:
NaCl NH4Br Na2S AgCN NaH Ca3N2 AlN
FeBr2 PbS CaF2 CaCO3 CaH2 Mg(ClO4)2 BaSO3
ZnCl2 CuBr FeCl3 CaC2 Ag3P KBrO AgBr
Mgl2 Ca(NO2)2 Na2HPO4 Al4C3 K3PO4 KClO3 NH4NO3
Fe2(SO4)3 Ca(HSO3)2 NaH2PO4 NH4HCO3

6. Nα γραφτούν οι τύποι των παρακάτω σωμάτων:

χλωριούχο μαγνήσιο
τετραχλωριούχος κασσίτερος
κυανιούχο αμμώνιο
βρώμικο κάλιο
δισόξινο φωσφορικό κάλιο
όξινο ανθρακικό ασβέστιο
φθορίδιο του αργύρου θειούχος σίδηρος
υδρίδιο του καλίου ιωδιούχος υποχαλκός
ανθρακικός χαλκός υπερμαγγανικό κάλιο
φωσφορικό κάλιο νιτρικός σίδηρος (III)
όξινο φωσφορικό κάλιο νιτρώδες αμμώνιο
όξινο θειικό αργίλιο δισόξινο φωσφορικό Ca

Επιμέλεια : Άγης Παπαδάτος - Φυσικός

 Ονοματολογία ανόργανων ενώσεων 5

Οξείδια.

Οξείδια ονομάζουμε τις ενώσεις των στοιχείων με το οξυγόνο.

Γενικός τύπος : ΣxΟψ
Τα οξείδια που περιέχουν το οξυγόνο με Α.Ο. –2 (τα ονομάζουμε κανονικά οξείδια), ονομάζονται:

Α) Αν το στοιχείο είναι μέταλλο. Τότε ονομάζουμε:

οξείδιο του (στοιχείου)

Π.χ. Na2O: οξείδιο του νατρίου CaO: οξείδιο του ασβεστίου

Αl2Ο3: οξείδιο του αργίλιου Ag2O: οξείδιο του αργύρου

Αν το μέταλλο, εμφανίζει διάφορους Α.Ο. στις διάφορες ενώσεις του (π.χ. Fe) τότε σχηματίζει
περισσότερα από ένα οξείδια και για να ονομάσουμε καθένα απ' αυτά, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη
μέθοδο Stock.
Π.χ. FeO: οξείδιο του Fe(ll) Fe2O3: οξείδιο του Fe(lll)

Β) Αν το στοιχείο είναι αμέταλλο (η μέταλλο με πολλούς Α.Ο.) προσθέτουμε κατάλληλο αριθμητικό

μπροστά από τη λέξη οξείδιο που καθορίζει πόσα άτομα οξυγόνου περιέχονται στο μόριο του οξειδίου.
Έτσι, οι πιθανοί τύποι των οξειδίων ενός στοιχείου Σ και οι αντίστοιχες ονομασίες είναι:

ΣΟ : μονοξείδιο π.χ. CO, NO, FeO

ΣO2 : διοξείδιο π.χ. CO2, NO2, SO2, SnO2, PbO2, MnO2
Σ2Ο3 : τριοξείδιο π.χ. Ν2Ο3, Ρ2Ο3, Fe2O3 (τριοξείδιο ονομάζεται και το SO3)
Σ2Ο4 : τετροξείδιο π.χ. Ν2Ο4
Σ2Ο5 : πεντοξείδιο π.χ. Ν2Ο5, Ρ2Ο5
Σ2Ο7 : επτοξείδιο π.χ. Cl2O7

 Υπεροξείδια λέγονται όλα τα οξείδια που περιέχουν στο μόριο τους την υπεροξειδική ομάδα (–Ο–Ο–)
και ονομάζονται σύμφωνα με το σχήμα: υπεροξείδιο του στοιχείου
π.χ. Η2Ο2 (ΗΟΟΗ): υπεροξείδιο του υδρογόνου (το οξυζενέ)
Na2O2 : υπεροξείδιο του νατρίου
Η ύπαρξη της υπεροξειδικής ομάδας δικαιολογεί γιατί δεν απλοποιούμε τους τύπους τους.

 Μικτά οξείδια χαρακτηρίζουμε γενικά τα οξείδια που θεωρούνται σαν μίγματα απλών οξειδίων. Η πιο
συνηθισμένη κατηγορία απ' τα οξείδια αυτά είναι τα επιτεταρτοξείδια που έχουν τη γενική μορφή Σ3Ο4.
π.χ. Fe3O4 (FeOFe2O3): επιτεταρτοξείδιο του σιδήρου

Ασκήσεις
7. Να ονομαστούν οι παρακάτω ενώσεις:
Na2O BaO PbO Ν2Ο5 SO3 Na2O2
Fe3O4 Al2O3 Cu2O FeO N2O3 P2O5
NO Ag2O CO Fe2O3 SO2 CuO

8. Να γραφτούν οι τύποι των παρακάτω σωμάτων:

οξείδιο του καλίου διοξείδιο του άνθρακα οξείδιο του Cu (I)
οξείδιο του ασβεστίου πεντοξείδιο του αζώτου οξείδιο του Fe (III)
οξείδιο του χαλκού (ΙΙ) υπεροξείδιο του υδρογόνου οξείδιο του αργίλιου
οξείδιο του ψευδάργυρου μονοξείδιο του άνθρακα οξείδιο του βαρίου

Επιμέλεια : Άγης Παπαδάτος - Φυσικός