U dorosłego człowieka pomiędzy kośćmi czaszki występują wszystkie typy połączeń, tzn. połączenia ścisłe i stawy.

W czaszce
noworodka występuje większa liczba kości i nie wszystkie połączenia ścisłe są zrośnięte.
Na rysunkach przedstawiono budowę czaszki dorosłego człowieka oraz budowę czaszki noworodka (widok z góry).
a) Wypisz wszystkie kości twarzoczaszki,
które są podpisane na rysunku.

b) Wymień dwie kości czaszki, które są

połączone stawowo.

c) Podaj przykład kości, która w czaszce

dorosłego człowieka jest pojedyncza,
natomiast w czaszce niemowlęcia parzysta.

d) Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne mają ciemiączka w czaszce noworodka.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Szkielet, czyli rusztowanie ciała, tworzą kości zbudowane z mniejszych elementów.

Uporządkuj struktury budowy szkieletu, wpisując cyfry od 1 do 5. Zacznij od jednostki najniższego rzędu.
A. Kończyna dolna....... B. Tkanka kostna zbita....... C. Kość udowa...... D. Komórki kostne.......
E. Trzon i nasady kości....... F. Osteon.......

Podaj nazwę odcinka kręgosłupa człowieka, którego kręgi mają najbardziej masywne trzony. Uzasadnij swój wybór jednym
argumentem.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Skreśl błędne informacje dotyczące kości przedstawionej na rysunku.

A. Łączy się w sposób ruchomy / nieruchomy z kością skroniową.

B. Jest / nie jest częścią szkieletu osiowego.
C. Stanowi element budowy trzewioczaszki / mózgoczaszki.
D. Jest to kość parzysta / nieparzysta.

Uzupełnij tabelę, wpisując: w pierwszej kolumnie - brakujące nazwy kości, w drugiej -nazw stawów łączących kości,
w trzeciej - cytry od 1 do 3 oznaczające ruchliwość stawu. Cyfrą 1 oznacz staw o najmniejszym zakresie ruchu.
Kości Rodzaj stawu Zakres ruchu
kości stępu
kulisty
kości podudzia i kość udowa

Rysunek przedstawia klatkę piersiową.

a) Określ kształt wskazanej kości. ……………………………………..
b) Podaj nazwę rodzaju połączenia, które występuje między wskazaną kością a innymi kośćmi
budującymi klatkę piersiową. ………………………………………….
c) Wyjaśnij, jakie znaczenie dla funkcjonowania organizmu ma występowanie tego rodzaju połączenia
w klatce piersiowej.
………………………………………………………………………………………………………………………

Oceń prawdziwość informacji dotyczących kończyny dolnej. Wpisz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli jest
fałszywa.
Lp. Informacje P/F
1. Kości podudzia i kości stepu to przykłady kości długich.
2. Do kości podudzia należą kość promieniowa i kość strzałkowa.
3. Do kości podudzia należą kość piszczelowa i kość strzałkowa.
Na rysunku przedstawiającym miednicę człowieka literą X oznaczono połączenie pomiędzy kośćmi
miednicy.
a) Podkreśl rodzaj połączenia oznaczonego na rysunku literą X.
ruchome, stałe, półruchome

b) Podaj nazwę kości miednicy tworzących połączenie w miejscu oznaczonym literą X.

……………………………………………………….
c) Podaj różnicę w budowie miednicy kobiety i mężczyzny
Rysunki A. B i C przedstawiają trzy różne rodzaje kręgów kręgosłupa człowieka.
Podaj nazwy odcinków kręgosłupa, do
których należy każdy z kręgów oraz
uzasadnij, która cecha budowy umożliwiła
Ci jego identyfikację.
A.
B.
C.

Przyporządkuj do kości podanych w tabeli

odpowiedni rodzaj połączenia, wpisując właściwe numery.
1. Staw elipsoidalny. 2. Kościozrost. 3. Chrząstkozrost. 4. Staw obrotowy.
Kości Rodzaj połączenia
Pierwszy kręg szyjny i drugi kręg szyjny
Kość potyliczna i kość skroniowa dorosłego człowieka
Kości łonowe

Na schemacie przedstawiono trzy modele stawów.

a) Podaj, który ze stawów (A, B czy C) ma największy zakres swobody

ruchów. …………………………
b) Podaj po jednym przykładzie połączenia stawowego typu A i typu C w
organizmie człowieka.
A-..............................................................................................

C-..............................................................................................

Oceń prawdziwość poniższych informacji dotyczących obręczy kończyn. Wpisz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub
literę F, jeśli jest fałszywa.
Lp. Informacje P/F
1. Obręcz miednicza jest częścią szkieletu osiowego.
2. Staw ramienny jest stawem zawiasowym.
3. Każda kość miednicza zbudowana jest z kości biodrowej, łonowej i kulszowej.
4. Część kości wchodzących w skład obręczy barkowej jest kośćmi płaskimi.
Fotografia przestawia uraz mechaniczny układu ruchu.

a) Podaj nazwę widocznego na fotografii rodzaj urazu ............................................

b) Podaj nazwę stawu, którego dotyczy uraz, następnie określ, jakiego rodzaju jest to staw.
……………………………………….
c) Określ, w ilu płaszczyznach możliwy jest ruch kości w widocznym na fotografii stawie.
……………………………………………………………………………………………………

Wyjaśnij, używając jednego argumentu, dlaczego kości ludzi starszych są wrażliwsze na złamania niż kości dzieci.
……………………………………………………………………………………………………………………
Jednym z rodzajów połączeń kości są stawy. Pojedynczy staw jest otoczony torebką stawową. Jej funkcją jest m.in. stabilizacja stawu.
Wewnętrzna warstwa torebki - błona maziowa – wytwarza przezroczystą ciecz.
Podaj nazwę cieczy wytwarzanej przez błonę maziową, a następnie określ, jakie konsekwencje dla funkcjonowania stawu ma
wytwarzanie tej cieczy w zbyt małej ilości.
……………………………………………………………………………………………………………………
Na podstawie własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących osteoporozy.
W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zdanie P/F
1. Osteoporoza występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.
2. Osteoporoza osłabia strukturę przestrzenną kości i zwiększa ryzyko ich złamania.
3. Ryzyko zachorowania na osteoporozę wzrasta z wiekiem.
4. Wśród leków zalecanych na osteoporozę są preparaty zawierające wapń i witaminę D.
Oceń prawdziwość informacji dotyczących składu chemicznego elementów aparatu ruchu.
Wpisz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli informacja jest fałszywa.
Lp. Informacje P/F
1. Systematyczne ćwiczenia fizyczne powodują wzrost ilości węglanów i fosforanów wapnia w kościach.
2. Miofilamenty cienkie są zbudowane z aktyny i oplatających je nici innego białka - miozyny.
3. Niedobór witaminy D oraz wapnia powoduje osteoporozę.
4. Anaboliki wzmagają syntezę białek w mięśniach szkieletowych,

Wykres przedstawia procentowy skład masy kości.

a) Wyjaśnij, jaką właściwość fizyczną nadają kościom składniki stanowiące 25% ich
składu. …………………………………………………………………………………..
b) Określ, jaki procent składu kości stanowią łącznie osteoblasty, osteocyty
i osteoklasty.
…………………………………………………………………….
c) Podaj składnik kości, którego zawartość procentowa zwiększa się z wiekiem
........................................................................................................

W zależności od sposobu regeneracji ATP włókna mięśniowe dzieli się na: czerwone, pośrednie i białe. U sprinterów i sportowców
uprawiających dyscypliny siłowe w mięśniach przeważają włókna białe, natomiast u sportowców uprawiających dyscypliny
wytrzymałościowe, np. maratończyków i kolarzy, włókna czerwone.
Przyporządkuj sportowcom cechy włókien mięśniowych (A-E).
A. Narciarz biegający na długie dystanse. 1. Duża zawartość mioglobiny.
B. Płotkarz biegający na 100 m. 2. Duża zawartość glikogenu.
3. Przeprowadzanie fermentacji mlekowej
4. Nieustanne pobudzanie przez neurony
5. Mała wytrzymałość na zmęczenie
A. B.

Uszereguj elementy mięśnia, wpisując cytry od 1 do 6. Zacznij od jednostki najniższego rzędu.

A. Brzusiec............. B. Pojedyncze włókno mięśniowe............ C. Miofilament...............
D. Miofibryla.............. E. Miozyna. ................ E Pęczek włókien mięśniowych..................

Zaznacz zestaw, w którym podano prawidłowe informacje na temat zamieszczonych poniżej reakcji uzyskiwania energii potrzebnej
do skurczu mięśnia.
1. glukoza + ADP + Pi + O2→ CO2, + H2O + ATP 2. glukoza + ADP + Pi → kwas mlekowy + ATP
Zestaw Miejsce zachodzenia reakcji 1. Miejsce zachodzenia reakcji 2.
A. sarkoplazma włókien mięśniowych i mitochondria sarkoplazma włókien mięśniowych
B. siateczka śródplazmatyczna i mitochondria sarkoplazma włókien mięśniowych
C sarkoplazma i siateczka sarkoplazmatyczna mitochondria
D. mitochondria mitochondria

Zaznacz dwa zdania, które zawierają prawdziwe informacje dotyczące aparatu ruchu.
A. Erytropoetyna opóźnia starzenie się erytrocytów, co zwiększa wydolność sportowców.
B. Mięśnie brzucha warunkują m.in. wykonywanie wdechów i wydechów podczas biegu.
C. Chrząstkozrosty umożliwiają ruch kręgów względem siebie.
D. Mięsień dwugłowy ramienia i mięsień czworogłowy uda działają antagonistycznie.

Podczas intensywnej pracy mięśni szkieletowych, np. podczas szybkiego biegu przez dłuższy czas, w kom. mięśniowych zachodzi
oddychanie beztlenowe. Produktem tego procesu, oprócz energii, jest także kwas mlekowy, który jest przyczyną bólu mięśni.
a) Wyjaśnij, dlaczego w komórkach mięśniowych podczas intensywnego wysiłku występuje oddychanie beztlenowe i powstaje
kwas mlekowy.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b) Wyjaśnij, dlaczego masaże, ciepła kąpiel, lekkie ćwiczenia zaraz po dużym wysiłku fizycznym pozwalają na szybkie
pozbycie się bólu mięśni.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Spośród poniższych zdań, dotyczących budowy układu ruchu człowieka, zaznacz dwa zdania nieprawdziwe.
A. Kości połączone są ze sobą w sposób ruchomy za pomocą stawów lub w sposób ścisły, np. za pomocą więzozrostów.
B. Ścięgna są zbudowane z tkanki łącznej włóknistej i umożliwiają przymocowanie mięśni do kości.
C. Powierzchnie stawowe nasadowych części kości długich są zbudowane z tkanki kostnej.
D. Mięśnie szkieletowe zbudowane są z włókien mięśniowych, a te składają się z miofibryli.
E. Częścią bierną układu mchu są mięśnie szkieletowe, a częścią czynną są kości.
 Na wykresach przedstawiono cechy skurczu izotonicznego oraz skurczu
izometrycznego na przykładzie mięśnia poprzecznie prążkowanego szkieletowego.
Na podstawie informacji przedstawionych na wykresach porównaj cechy
mięśnia w skurczu izotonicznym oraz izometrycznym pod względem zmian
dotyczących jego
a) długości
......................................................................................................................................
................................................................
b) napięcia
....................................................................................................................

Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących tkanki kostnej. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
Stwierdzenie P/F
A. Kość jest żywą tkanką, w której komórkach zachodzą intensywne procesy metaboliczne.
B. Pomiędzy tkanką kostną a krwią zachodzi ciągła wymiana jonów wapnia.
C. Kości są miejscem syntezy witaminy D niezbędnej do prawidłowego przyswajania wapnia.
D. Do leczenia osteoporozy wykorzystywany jest hormon przytarczyc parathormon

Mięśnie szkieletowe tworzą czynny narząd ruchu.

Spośród przedstawionych poniżej informacji dotyczących mięśni szkieletowych wybierz i zaznacz dwie, które przedstawiają
przystosowanie mięśni do pełnionych funkcji, w każdym przypadku uzasadniając swój wybór.
a) włókna mają kształt cylindryczny
b) włókna mają rozbudowaną siateczkę sarkoplazmatyczną
c) włókna zawierają setki płaskich jąder komórkowych umieszczonych obwodowo
d) wewnątrz włókien występują miofibryle składające się z miofilamentów zbudowanych z aktyny i miozyny
e) między miofibrylami znajdują się liczne mitochondria
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Skurcz mięśni wymaga energii i dlatego mięśnie bywają nazywane „maszyną zmieniającą energię chemiczną w pracę mechaniczną”.
Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe określenia. Wybierz je spośród wymienionych.
aktyna, ATP, fosfokreatyna, glikogen, ADP
Bezpośrednim źródłem energii koniecznej do skurczu mięśni jest............................................. powstający w czasie metabolizmu
tłuszczów lub węglowodanów, np. ...................................... .
W komórkach mięśniowych zmagazynowany jest również inny związek wysokoenergetyczny - ........................................ , który przez
krótki czas może dostarczać energii do skurczu mięśnia.
Wśród mięśni szkieletowych wyróżnia się tak zwane mięśnie białe i mięśnie czerwone. Mięśnie białe, glikolityczne (oddychające
beztlenowo), przystosowane są do krótkich oraz intensywnych skurczów, natomiast mięśnie czerwone, w których zachodzą głównie
procesy oddychania tlenowego, pracują długo i wytrwale.
a) Podaj jedną cechę budowy komórek mięśni czerwonych, będącą przystosowaniem do wykonywanej pracy
............................................................................................................
b) Uzasadnij jednym argumentem adaptacyjny charakter podanej cechy budowy.
.......................................................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................................................

Na schemacie przedstawiono fragment włókna mięśnia szkieletowego z oznaczoną jednostką funkcjonalną - sarkomerem.

Wśród niżej podanych zmian (A-D) zaznacz tę, która zachodzi, gdy
mięsień szkieletowy się kurczy.
A. Linie Z oddalają się od siebie.
B. Kurczą się filamenty aktynowe.
C. Kurczą się filamenty miozynowe.
D. Skracają się sarkomery.

„U człowieka dorosłego ok. 10% masy kostnej jest wymieniane w ciągu roku. Oznacza to, że w ciągu ok. 10 lat składniki kośćca są
wymieniane w 100%. U dzieci, szczególnie w ciągu dwóch pierwszych lat życia, proces wymiany składników kości jest bardzo
intensywny i wynosi ok. 50% rocznie”.
Wyjaśnij, dlaczego składniki kości dorosłego człowieka podlegają wymianie oraz z jakiego powodu proces wymiany
składników zachodzi tak intensywnie u małych dzieci.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
W tabeli porównano cechy trzech rodzajów tkanek mięśniowych, oznaczonych jako I, II i III.
Cecha I II III
Kształt włókna / komórki tkanki mięśniowej cylindryczny, rozgałęziony cylindryczny wrzecionowaty
Liczba jąder komórkowych kilka wiele jedno
Skurcz niezależny od woli zależny od woli niezależny od woli
Podaj, w której z kolumn (I, II lub III) opisano tkankę mięśniową:
a) gładką:....................., b) poprzecznie prążkowaną szkieletową:......................

Poniższymi rysunkami w sposób uproszczony przedstawiono budowę miofibryli

z włókna mięśnia poprzecznie prążkowanego (I) i ich zmiany w czasie skurczu
(II - rozkurcz, III skurcz).
Zdolność włókien mięśniowych do skurczu wynika z ich szczególnej budowy.
W obrębie włókna mięśniowego przebiegają miofibryle ułożone do siebie
równolegle. Podstawowa jednostkę kurczliwą, zwaną sarkomerem, tworzy
odcinek miofibryli między dwiema błonami Z. Wnętrze sarkomeru wypełniają
włókienka białkowe zbudowane głównie z dwóch rodzajów białek - aktyny
i miozyny. Podczas skurczu nici aktyny przemieszczają się w kierunku środka
sarkomeru.
Na rysunku I zaznacz klamrą cześć włókna odpowiadającą sarkomerowi,
a na rysunku II zaznacz położenie miozyny i aktyny.

Na schemacie przedstawiono przemiany zachodzące w organizmie człowieka podczas długotrwałego, intensywnego wysiłku
fizycznego.

a) Podaj nazwę przemiany, której ulega glukoza w mięśniach, oraz nazwę

związku X.
nazwa przemiany ......................................................................................

nazwa związku
X................................................................................................................
b) Podaj nazwę związku Z i określ jego rolę w organizmie człowieka.
nazwa związku Z.........................................................................................

rola związku Z w organizmie......................................................................

Na schemacie przedstawiono przemiany kwasu mlekowego, powstającego w mięśniach człowieka.

a) Zaznacz odpowiedź, która prawidłowo określa proces
oznaczony na schemacie symbolem X.
A. glikoliza B. fosforylacja
C. glikogenoliza D. glukoneogeneza
b) Wyjaśnij, dlaczego kwas mlekowy powstaje w mięśniach
szkieletowych, a nie powstaje w mięśniach gładkich.
Uwzględnij sposób pracy tych mięśni.
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………

Schemat przedstawia sposób działania erytropoetyny (EPO) w organizmie człowieka.

Na podstawie analizy powyższego schematu wyjaśnij, na czym polega działanie

erytropoetyny (EPO) jako środka dopingującego.

………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

Stosowanie dopingu w sporcie jest zabronione, a zawodnik, któremu udowodni się użycie niedozwolonych środków, zostaje
zdyskwalifikowany. Środki dopingujące działają szkodliwie na organizm człowieka.
Uzasadnij negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie sportowca, przedstawiając dwa przykłady ich działania.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Na schematach przedstawiono działanie mięśni ramienia człowieka.

a) Podaj, który z przedstawionych wyżej mięśni jest prostownikiem.

……………………………………………………………………………………………
b) Opisz, w jaki sposób po wykonaniu ruchu przez dowolny z tych
mięśni kończyna może wrócić do położenia (stanu) wyjściowego.
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

Około 40. roku życia człowieka rozpoczyna się wyraźny spadek masy kości, ponieważ procesy usuwania obumierającej, starszej
tkanki kostnej (resorpcja) przeważają nad procesami tworzenia nowej tkanki. Prowadzi to do zmniejszenia gęstości i wytrzymałości
kości (tracimy w ten sposób około 0,5%-1,0% minerałów rocznie). Dodatkowym czynnikiem zmniejszającym wytrzymałość kości
jest osteoporoza. W przebiegu osteoporozy ubytek minerałów może wynosić 2,0%-5,0% rocznie i więcej. Zmniejszenie masy kostnej
przejawia się większą łamliwością kości.
Podaj przykłady dwóch działań, które powinien podjąć człowiek, aby zabezpieczyć się przed niekorzystnymi zmianami
w tkance kostnej oraz uzasadnij znaczenie każdego z nich.
1...................................................................................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................................................................................

Całkowita zawartość wapnia w organizmie człowieka wynosi 1,4-1,66% masy ciała, z czego 99% stanowi wapń w postaci związanej
w kościach. Na schemacie przedstawiono porównanie wskaźników masy kości (całkowity wapń w organizmie) u kobiet (♀)
i mężczyzn (♂) w różnym wieku.
a) Na podstawie schematu określ zmiany masy kości
u kobiet w okresie menopauzy i po tym okresie, w stosunku
do mężczyzn w tym samym wieku.
………………………………………………………
………………………………………………………
b) Podaj przyczynę zmian w kościach kobiet w okresie
menopauzy oraz nazwę choroby, którą na skutek tych
zmian zagrożone są bardziej kobiety niż mężczyźni.
………………………………………………………
………………………………………………………

Rysunek przedstawia mięśnie ramienia człowieka.

Wyjaśnij, jakie znaczenie w ruchu kończyny górnej ma skurcz:

a) mięśnia dwugłowego ramienia ........................................................................................................
..............................................................................................................................................................

b) mięśnia trójgłowego ramienia. ........................................................................................................

………..................................................................................................................................................

a) Jaki rodzaj tkanki mięśniowej buduje przedstawiony obok miesień?

b) Podaj dwie, cechy budowy lub fizjologii mięśni, dzięki którym mają one
zdolność skurczu.
1.
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
2.
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
c) Zapas ATP w mięśniach wystarczy zaledwie na ułamek sekundy, dlatego
podtrzymanie kurczenia się mięśni wymaga innych źródeł energii.
Przedstaw przykład przemiany biochemicznej zachodzącej w mięśniach,
w wyniku której powstaje energia ATP.
W organizmie człowieka można wyróżnić dwa typy komórek mięśniowych: 1. oksydacyjne (mięśnie czerwone), tzn. z przewagą
oddychania tlenowego, które są zdolne do długotrwałej pracy i choć kurczą się stosunkowo wolno, to nie ulegają szybkiemu
zmęczeniu: 2. glikolityczne (mięśnie białe), tzn. oddychające głównie beztlenowe, które są zdolne do szybkich, silnych, ale
krótkotrwałych skurczów, bo larwo ulegają zmęczeniu. U ludzi mięśnie szkieletowe są zbudowane z włókien obu typów, lecz
w różnych proporcjach (co jest uwarunkowane genetycznie, ale zmienne osobniczo). Osobnicy posiadający w mięśniach dużą ilość
włókien wolnych (czerwonych) są biologicznie lepiej przygotowani do trwającej długo aktywności niż osobnicy, u których więcej jest
włókien szybkich (białych). Ci z kolei mogą osiągać większą siłę skurczu.
Rysunek przedstawia przekrój poprzeczny przez tkankę mięśnia czworogłowego uda dwóch młodych mężczyzn I i II.
Zaznacz dwie dyscypliny sportowe, w których
mężczyzna I, wspomagając się odpowiednim
treningiem, teoretycznie mógłby osiągać dobre
wyniki.
A. Bieg krótkodystansowy.
B. Rzut oszczepem.
C. Maraton.
D. Rzut kulą.
E. Biegi narciarskie na długim dystansie.

Mężczyzna I Mężczyzna II

W organizmie człowieka glikogen występuje w dwóch różnych miejscach: w wątrobie i w mięśniach szkieletowych.
Przedstaw rolę glikogenu występującego w mięśniach szkieletowych.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe to powierzchniowe mięśnie szyi człowieka. Kurcząc sie jednocześnie, wspólnie unoszą
twarz ku górze. Podczas samodzielnego skurczu jednego mięśnia głowa obraca się w stronę przeciwległą i unosi twarz do góry, a
drugi mięsień zostaje rozciągnięty.
Określ, podczas którego ruchu głowy mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowy pracują synergistycznie, a kiedy
antagonistycznie.
synergistycznie ………………………………………………………………………………………………………………………….
antagonistycznie …………………………………………………………………………………………………………………………

Poniżej przedstawiono w sposób schematyczny elementy składowe szkieletu

człowieka.
a. Uzupełnij opis rysunku o nazwy wskazanych czterech odcinków
kręgosłupa.

Układ szkieletowy pełni w organizmie człowieka różnorodne funkcje. Jedną z

nich jest ochrona ważnych narządów wewnętrznych.
b. Podaj dwa przykłady, elementów układu szkieletowego i nazwij
narządy przez nie chronione.
1.
2.

Czaszka człowieka jest częścią szkieletu, w której można wyróżnić dwa

różne rodzaje połączeń kości (ruchome i nieruchome).

a) Wpisz w wyznaczone miejsce na rysunku nazwę wskazanego strzałką nieruchomego połączenia

kości.
b) Podaj nazwę i przykład ruchomego połączenia kości w czaszce człowieka.
…………………………………………………………………………………………………………………….
Na rysunku przedstawiono schematycznie budowę kręgosłupa człowieka.
Określ, na czym polega znaczenie esowatego kształtu kręgosłupa człowieka.

…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

Na schemacie przedstawiono budowę szkieletu klatki piersiowej człowieka.

Określ znaczenie, jakie dla funkcjonowania klatki piersiowej ma

połączenie żeber z mostkiem poprzez chrząstki.

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………

Osteoporoza to choroba objawiająca się demineralizacją kości powodującą ich łamliwość. W procesach przebudowy kości
uczestniczą dwa rodzaje komórek: osteoblasty (komórki kościotwórcze) i osteoklasty (komórki kościogubne). Do osteoporozy
dochodzi wtedy, gdy jedne z tych komórek są bardziej aktywne niż drugie.
Na podstawie tekstu, podaj nazwę rodzaju komórek, których zwiększona aktywność w organizmie może doprowadzić do
osteoporozy. ………………………………………………………………………

Połączenia między kośćmi szkieletu mają różny stopień ruchomości. Określ typy opisanych połączeń pod względem stopnia
ruchomości.
Połączenia między kośćmi mózgoczaszki są nieruchome, a ich krawędzie dokładnie do siebie dopasowane. ………………………
Łączące się ze sobą kości w kręgosłupie mogą w ograniczony sposób zmieniać położenie względem siebie. ………………………

Na schemacie przedstawiono jeden z rodzajów stawów występujących w organizmie człowieka.

Wpisz w odpowiednie miejsca informacje o przedstawionym rodzaju stawu.

a) Rodzaj stawu:.....................................................................................................
Zakres ruchów tego stawu:......................................................................................
b) Przykład tego rodzaju stawu w organizmie człowieka:.....................................

Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość krzyżowa człowieka.

a) Uzupełnij opis rysunku o nazwy wskazanych kości.

b) Wybierz z opisu rysunku i zapisz nazwę stawu, który umożliwia największy zakres
ruchomości kończyny dolnej.

Na rysunku przedstawiono budowę czaszki człowieka.

Spośród kości czaszki widocznych na rysunku tylko jedna

zachowuje odrębność i ruchomość.
Zaznacz strzałką i podaj nazwę widocznej na rysunku kości
czaszki, która pozostaje odrębna i ruchoma przez cale życie
człowieka, oraz określ znaczenie tej kości.

……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..

Na rysunku przedstawiono kości, które tworzą szkielet ręki.

a) Podaj nazwy grup kości ręki oznaczonych na rysunku literami A i B.

A...................................................... B.............................................
b) Podkreśl poniżej nazwę rodzaju stawu, który łączy kości palców.
kulisty
siodełkowy
zawiasowy
obrotowy