İTÜ - Deprem Mühendisliği

ve
Afet Yönetimi Enstitüsü

AFET YÖNETİMİNDE ÖZEL KONULAR

ENKAZ KALDIRMA
Prof. Dr. Elişan Filiz PİROĞLU
(İnşaat Yüksek Mühendisi)
Dr. Öğr. Üyesi Hikmet İSKENDER
(Kimya Yüksek Mühendisi)
ENKAZ YÖNETİMİ ve AFETLER

Doğal veya doğal olmayan Afetler toplumun bütününü

etkileyen etkileri büyük felaketlerdir.

Afetlerde Enkaz Yönetimi sadece Müdahale

aşamasında değil, Afet Yönetimi çevriminin
tüm aşamalarında gözönünde bulundurulması
gereken bir unsurdur.

Bu nedenle Enkaz Yönetimi Planları’nın önceden

yapılmış olması gerekmektedir.

2
AFET YÖNETİMİNİN AŞAMALARI

1. ÖNLEME
2. PLANLAMA
3. MÜDAHALE
4. İYİLEŞTİRME
5. ZARAR AZALTMA

3
YÖNETİMİN 5 (BEŞ) FONKSİYONU

Operasyonlar Lojistik

KOMUTA

Planlama Finans /
Yönetim
 OLAY KOMUTA SİSTEMİ

Komuta / Komuta
Yönetim

Basın Sözcüsü
Karargah
İrtibat Memuru elemanları

Güvenlik

Servis
elemanları

Operasyonlar Planlama Lojistik Finans/İdari

 OLAY KOMUTA SİSTEMİ
GENEL OKS YAPISI

OLAY
KOMUTANI

İRTİBAT VE
GÜVENLİK
HABERLEŞME
GÖREVLİSİ
SORUMLUSU

BASIN SÖZCÜSÜ

PLANLAMA OPERASYON LOJİSTİK FİNANS

SERVİSİ SERVİSİ SERVİSİ SERVİSİ

YANGIN VE
KAYNAKLAR BELGELEME İLKYARDIM VE MALZEME HABERLEŞME PESONEL SATINALMA
KURTARMA
EKİBİ EKİBİ SAĞLIK EKİBİ TEMİN EKİBİ EKİBİ İŞLERİ EKİBİ EKİBİ
EKİBİ

EMNİYET VE ZARAR BEYAN

DURUM EKİBİ MALİYET EKİBİ
ULAŞIM EKİBİ / TESPİT EKİBİ
ENKAZA AİT KRİTİK KONULAR

Potansiyel Afet tipleri

Tahmini Enkaz miktarı ve çeşitleri

Enkaz
nasıl Toplanmalı ?
nasıl Depolanmalı ?
nasıl Azaltılmalı ?
nasıl Ortadan kaldırılmalı ?
DEPREMLER
Özellikleri :

 Şok dalgaları
 Fay hattının hareketi
SEL
Özellikleri :
 Yüksek hızlı akışlar
 Su basması
 Toprak kayması
ORMAN YANGINLARI

Özellikler :
 Yanan bölge genişliği
 Toprak kaymaları ve sel tehlikesi

Associated Press
KAR FIRTINALARI

Özellikler :
 Ulaşımın engellenmesi
 Enerji kesintileri
BİTKİSEL ENKAZ
ÖZEL MÜLKLER

Binalar
Ev eşyaları
Evsel tehlikeli atıklar
Özel Mülkler
Binalar
Özel Mülkler

Ev Eşyaları
Özel Mülkler

Evsel Tehlikeli Atıklar

Metaller
Beyaz Eşyalar
Karışık Enkaz
Hayvan Leşleri
 ENKAZ ÇEŞİTLERİ

AFETLERDE OLUŞAN ENKAZIN SINIFLANDIRILMASI

Kül
Hasarlı ve
Çökmeler Bitkisel Atık Özel Mülk
Binalar Kömürleşmiş
Odun

KASIRGALAR X X X X

DEPREMLER X X X X X

HORTUMLAR X X X

SELLER X X X X

YANGINLAR X X X

21
NEDEN ENKAZ YÖNETİMİ PLANLAMASI ?

Önceki Afetlerdeki edinilen Tecrübeler:

Düzgün hazırlanmamış anlaşmalar ve

yanlış birim fiyatlar
Yetersiz denetim
Müdahalede organizasyon eksiklikleri
Zayıf dökümantasyon (tahminler)
Hukuksal altyapı eksiklikleri,
Enkaz Yönetimi’nde görev alanların bilgi ve tecrübe
seviyelerinin arttırılması,
Afet ile ilgisiz enkazın taşınması,
Çevresel ve tarihi ihtiyaçlara cevap verilememesi
22
 PLAN GELİŞTİRME

“Plan bir hiçtir, planlama sürecine ise paha biçilemez”

General Dwight D. Eisenhower

June 4, 1944
PLANLAMA SÜRECİ

Problemin tanımlanması;
İhtiyaçların belirlenmesi

Alternatiflerin geliştirilmesi

Hedeflerin saptanması

Kaynakların kullanımı

24
ENKAZ YÖNETİMİ ÇEVRİMİ

Normal
Operasyonlar

Planlama Çalışmaları Enkaz Yok etme Çalışmaları

Arttırılmış Enkaz Yönetimi

İyileştirme
Hazırlık Çevrimi

Personel Görevlendirme Enkaz Kaldırma Çalışmaları

Müdahale
ENKAZ YÖNETİM ÇEVRİMİ

Planlama Çalışmaları

 Afetten önce :

 Tüm Enkaz Yönetim Planı

 Yetkilendirilmiş müteahhitlerin listesi
 Örnek kontratlar / anlaşmalar
 Gerekli sözleşmeler
 Çevresel / Tarihi prosedürler geliştirilir/güncelleştirilir
ENKAZ YÖNETİM ÇEVRİMİ

Müdahale Çalışmaları

 Kısa dönem Acil Çalışmalar:

 Enkaz Yönetim Planı’nın hepsinin çalıştırılması

 Enkaz Kaldırma önceliklerinin tesbit edilmesi
 Uygun anlaşmaların işletilmesi
 Yakın iletişimin sağlanması
 Kaynakların koordinasyonu ve takibi
 Arşivleme çalışmalarının gözden geçirilmesi
ENKAZ YÖNETİM ÇEVRİMİ

İyileştirme Çalışmaları

 Uzun dönem Acil Çalışmalar :

 Enkaz toplanması, depolanması, azaltılması

ve yokedilmesi
 Müteahhit primleri ve yönetimi
 Denetleme operasyonları
 Enkaz Yönetim Sahaları
 Çevresel ve tarihi gereksinimlere uyulması
 Dökümantasyon
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Plan Geliştirme

 Koordinasyon esastır
 İç ve dış koordinasyonun sağlanması
 Güncelleştirmenin gerekliliği
 Uygulama sorunlarının minimize edilmesi
 Yerel görüşlerin değerlendirilmesi
 Farklılıkların ve yeniliklerin desteklenmesi
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Plan için Taslak

 Görev
 Operasyonun amaçları
 Organizasyon
 Sorumluluklar
 Çalışmalar
 Ekler / ilaveler
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Ekler / İlaveler

 Temas Listesi
 Önceden seçilmiş, yeri ve statüsü belirlenmiş
Enkaz Yönetim Alanları (EYA)
 Mevcut dolum sahalarının yerleri ve kapasiteleri
(haritalar)
 Çevresel ve Tarihi gereksinimler
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Ekler / İlaveler

 Müteahhitlerin listesi veya

önceden yetkilendirilmiş olanlar
 Kontrat/anlaşma örnekleri ve
yapılacak işlerin tanımları
 Kontrat fotokopileri
 Formların fotokopileri
 Sözleşmeler
KONTRAT ÇEŞİTLERİ

 Zaman ve malzeme temeline göre

 Birim fiyat temeline göre
 Paket kontrat çeşitleri
KONTRAT DENETLENMESİ

Yükleme Makbuzu Yöntemi

 Genellikle 3 veya 4 parçalı makbuz kullanılır :

 Bir parçası yükleme alanında
 Bir parçası inceleme istasyonunda
 Bir parçası müteahhit firma için
 Bir parçası müteahhitin taşeronu için

 Ödemeler yük makbuzlarına göre yapılır :

 Tüm makbuzlar birbirine uymalı
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Çalışmaların Önceliği

İlk Müdahale
 Toplumun sağlık ve emniyetini tehdit eden
enkazın öncelikli olarak kaldırılarak müdahale
yollarının açılması

İyileştirme
 Toplumun sağlık ve emniyetini tehdit eden
enkazın öncelikli olarak kaldırılması ve
yok edilmesi
ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Çalışmaların Önceliği

İlk Müdahale :

Enkazı yollardan kaldırmak:

 Acil Durum araçlarının hareketi sağlanır

 Güvenlik güçleri olay yerine girebilir
 Kritik hizmetleri yürütenler çalışabilir
(gaz/su/elektrik)
 Kritik kamu binalarında ve tesislerinde
hasar tesbitleri hızlandırılır
 ENKAZ YÖNETİM PLANLAMASI

Çalışmaların Önceliği

 İlk Öncelik:  İkinci Öncelik:

 Hastahaneler  Okullar, belediye binaları ve

 Polis sığınaklar
 Yangın / İtfaiye /  Su ve atıksu arıtma tesisleri
Kurtarma  Enerji üretim merkezleri
 Havalimanı ve deniz limanları
İstasyonları
 Yerleşim bölgeleri
 Yerleşim Bölgeleri
ENKAZ ÇALIŞMALARI UYGULAMALARI

Çevresel ve tarihi unsurlar:

Yolların açılması
Toplama ve Kaldırma
Yıkımlar
Enkaz Yönetim Alanları (EYA)’ ndaki operasyonlar
Hacim azaltılması
Kesin yok etme aşaması
UYGULAMA :

YOL AÇMA / TOPLAMA / KALDIRMA

Hava Kirliliği
 Toz
 Araç egzoz gazları
Çevre Koruma
 Tarihi bölgeler / binalar / eserler
 Kültürel kaynaklarda oluşan hasarlar
Doğal Kaynakların Korunması
 Kullanılan araçlardan dolayı toprak
kirlenmesi
Çevresel Etkiler
UYGULAMA :

YIKIM ÇALIŞMALARI
Hava Kirliliği
 Toz
 Havada uçuşan kirleticiler / asbest
 Araç egzoz gazları

Doğal Kaynakların Korunması

 Tehlikeli atıklar

Tarihi Eserlerin Korunması

 Tarihi eserler

Çevresel Etkiler
UYGULAMA :

ENKAZ YÖNETİM SAHALARI

Yerleşim
 Çevresel Etkiler
 Tarihi Etkiler

Hacim Azaltılması
 Hava Kirliliği
 Su Kirliliği
 Tehlikeli Atıklar
UYGULAMA :

KESİN YOK ETME ÇALIŞMALARI

 Uygun şekilde tasarlanmış ve

doldurulmuş dolum alanları
 Uygun dolum / depolama operasyonları
 Hava ve su üzerine etkiler
 Tehlikeli ve toksik atıkların yok edilmesi
 Araçlardan kaynaklanan toprak kirliliği
 Geri dönüşümün en yüksek oranda
sağlanması
ENKAZ YÖNETİM ALANI (EYA)

Geçici Enkaz Yönetim Alanı (GEYA)

 Geçici depolama alanı

 Ayırma / tasnifleme alanı
 Enkaz azaltılması veya geri dönüşüm alanı
EYA GEREKSİNİMLERİ

 Üretilen veya hesaplanan enkaz miktarı

 Doğrudan Dolum Alanı’na gidecek olan enkaz
miktarı
 Enkazın yeri
 Enkazın bileşimi (bitkisel, inşaat malzemeleri, ev eşyaları)
 Enkaz kaldırma öncelikleri
 Azaltma hızı
 Mevcut tesis ve imkanların yeterliliği
ÇEVRESEL HASSASİYETLER
Yeraltı suları, yüzey suları, hava kalitesi, kül, toprak
ve benzeri unsurlar dikkat alınır.
Hacim Azaltma Planlaması yapılır :
Enkaz karışımı özellikleri
Hacim azaltma gerekliliği
Hacim azaltma yapılabilecek materyaller
Hacim azaltma yöntemleri
Diğer.
Hacim azaltma yöntemlerinden çevresel koşullara
göre en uygun olanı seçilir :
Yakma
Doğrama, parçalama, öğütme
Geri dönüşüm yöntemleri. 45
HACİM AZALTMA PLANLAMASI

 Enkaz karışımı nedir?

 Hacim azaltma gerekli midir?
 Hangileri azaltılabilir?
 Nasıl azaltılabilir?
 Nereye götürülebilir?
HACİM AZALTILMASI

Birincil yöntemler:
 Yakma
 Doğrama, parçalama, öğütme
 Geri dönüşüm
HACİM AZALTMA - Yakma

 Yakma Yöntemleri:
 Açık alanda kontrollü yakma
 Çukur içinde hava perdeli yakma
 Hava perdeli taşınabilir yakma fırını

 En az istenen:
 Açık alanda kontrolsüz yakma
KRİTİK KONULAR

Enkaz miktarı, öngörü teknikleri

Enkaz çeşidi
(özel mülk, inşaat malzemesi,ev eşyaları, evsel ve
diğer tehlikeli atıklar, yanmış maddeler, metaller,
beyaz eşyalar, hayvan leşleri, karışık enkazlar vd.)
Sorumlu kurumlar ve sorumlulukları
Kaynaklar (lojistik, finansal ve insan)
Anlaşmalar, formlar
Çevresel hassasiyetler.

49
ENKAZ MİKTARI

Öngörü teknikleri:

Tarihsel analiz,
Topluma ait risk analizi,
Bilgisayar temelli analizler.

50
ÖNGÖRÜLER TAHMİN / TAKDİRLER

Enkaz Öngörüleri
 Afet öncesi planın geliştirilmesi

Enkaz Tahmin / Takdirler

 Afet sonrası planın uygulanması
Bilgisayar temelli Öngörü Analizleri

 İnteraktif model tipleri

 USACE
(United States Army Corp Engineering)
Reel Sektör
FEMA (HAZUS – Hazardous Material)
HAZTURK ???
ENKAZ TAHMİN TEKNİKLERİ

 Yer ölçümleri
 Hava fotoğrafları
 Coğrafik Bilgi Sistemleri (GIS)
 Bu tekniklerin kombinasyonları
ENKAZ MİKTARI TAHMİN YÖNTEMLERİ
Örnek: KASIRGA sonucunda oluşması tahmin edilen enkaz miktarı için bir yaklaşım
(USACE Hurricane Andrew);

Q = H.C.V.B.S
H: Ev sayısı = Nüfus sayısı /3 (bir evde ortalama 3 kişi varsayımı ile)
C: Fırtına kategorisi ( bkz. aşağıdaki tablo)
V: Bitki faktörü (bkz. aşağıdaki tablo)
B: Ticari yoğunluk faktörü (bkz. aşağıdaki tablo)
S: Yağış faktörü (bkz. aşağıdaki tablo)

Fırtına C faktörü Bitki V Ticari B Yağış S

Şiddeti (cy) Örtüsü Faktörü Yoğunluk faktörü Miktarı faktörü
1 2 Az 1.1 Az 1.0 Yok-Az 1.0
2 8 Orta 1.3 Orta 1.2 Orta-Çok 1.3
3 26 Fazla 1.5 Çok 1.3
4 50
5 80
54
Örnek bir Enkaz Depolama Alanı için veriler
1- Emniyet ve gözlem açısından enkaz yığınları 3 metre’den yüksek olamaz.
2- Bölgenin %60’ı yollar, hacim azaltma bölümleri, evsel atıklar için
3- 1 dönümlük bir toplama alanı  1000 m2
4- Toplam hacim = 1000 x 3 = 3000 m3/ dönüm

Yanılma payı yaklaşık olarak ± %30, fırtına şiddeti 5, bitki örtüsünün fazla, ticari
faaliyetin yüksek ve yağışın çok olduğu bir durum için kasırga sonucunda
oluşması tahmin edilen enkaz miktarı, 1 milyon kişilik bir ilçe için;

Q = (1.000.000 / 3) x 80 x 1.5 x 1.3 x 1.3 = 67.600.000 [cy enkaz]

67.600.000[cy] x 0.764 [m3/cy] = 51.646.400 [m3 enkaz]

51.646.400 [m3 enkaz] / 3000 [m3/ dönüm]  17.215 [dönüm]

17.215 [dönüm] x 1.66 (%60 fazla alan gerekli)  28.577 [dönüm] 55

Enkazın Miktarının Azaltılması / Yok Etme

- Kırma ve öğütme yolu ile %75 hacim azaltması yapılabilir.

(Hacmi azaltılan malzeme farklı amaçlar için kullanılabilir)

- Yakma yolu ile %95’e kadar hacim azaltması yapılabilir.

(Oluşan Kül çevresel etkiler göz önüne alınarak bertaraf edilmelidir)

- Metaller, ahşap malzemeler ve toprak geri kazanılabilir.

(Ayırma işlemi uygulanmalı ve tasnif yapılmalıdır)

56
ENKAZ YÖNETİMİ KONULARI

Toplama

Depolama

Azaltma

Ortadan Kaldırma / Yok Etme

57
 ENKAZ YÖNETİMİ KONULARI

Oluşan Enkaz

Toplama Enkaz Yönetim Sahaları

Hacim Azaltma/GeriDönüştürme Yok Etme

Enkaz Yönetiminin Bileşenleri

58
İLGİLİ MEVZUAT ve ENKAZ YÖNETİMİ

7269 sayılı «Umumi Hayata Müessir Afetler

Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara
Dair Kanun»

Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama

Esaslarına Dair Yönetmelik

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü

Yönetmeliği

59
BELEDİYELER ve ENKAZ YÖNETİMİ

Valilik ile koordinasyon,

Büyükşehir Belediyesi ile koordinasyon,
Yetki ve sorumlulukların belirlenmesi,
Görev paylaşımı,
Bütünleşik Enkaz Yönetimi Planları,
Modüler organizasyon.

60
YARARLANILACAK KURUMLAR

 Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

 Milli Savunma Bakanlığı
 Tarım ve Orman Bakanlığı
 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
 Diğerleri (İçişleri Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı vb)
ANKET ÇALIŞMASI

İstanbul’da JICA çalışması kapsamında

yapılan öngörülerde yüzde olarak en çok
enkaz oluşması beklenen 13 ilçede
pilot çalışma yapılmıştır.

Bu anket çalışmasının tüm diğer ilçe

belediyelerince planlanması uygun olacaktır.

62
 Oluşması tahmin Enkazın 60 günde Enkazın 100 günde
edilen kaldırılabilmesi için kaldırılabilmesi için
İlçe toplam gereken kaynak gereken kaynak
ENKAZ Kamyon Ağır iş makinası Kamyon Ağır İş Makinası
[ton] [8t/4t/d] [500t/d] [8t/4t/d] [500t/d]
Kod İsim
1 ADALAR 839,000 437 28 262 17
2 AVCILAR 5,369,000 2,796 179 1,678 107
3 BAHÇELİEVLER 10,262,000 5,345 342 3,207 205
4 BAKIRKÖY 7,519,000 3,916 251 2,350 150
9 BÜYÜKÇEKMECE 1,401,000 730 47 438 28
10 BAYRAMPAŞA 4,945,000 2,575 165 1,545 99
12 EMİNÖNÜ 3,310,000 1,724 110 1,034 66
13 EYÜP 2,669,000 1,390 89 834 53
14 FATİH 7,592,000 3,954 253 2,373 152
15 GÜNGÖREN 5,946,000 3,097 198 1,858 119
20 KÜÇÜKÇEKMECE 11,182,000 5,824 373 3,495 224
32 ZEYTİNBURNU 7,229,000 3,765 241 2,259 145
902 ESENLER 4,363,000 2,272 145 1,363 87

63
64
 Tablo 8.1.4 İlçelerde Bina Hasarları : Model A

Ağır
Ağır + Orta
Ağır Hasar + Orta
İlçe Kodu İlçe Sayı Hasar
+ Kısmi Hasar
Sayı % Sayı % Sayı %
1 Adalar 6,522 1,614 24.8 2,703 41.4 4,131 63.3
2 Avcılar 14,030 1,975 14.1 4,172 29.7 7,781 55.5
3 Bahçelievler 19,690 2,577 13.1 5,748 29.2 11,287 57.3
4 Bakırköy 10,067 1,839 18.3 3,686 36.6 6,434 63.9
9 Büyükçekmece 3,348 351 10.5 800 23.9 1,680 50.2
10 Bayrampaşa 20,195 2,493 12.3 4,929 24.4 9,488 47.0
12 Eminönü 14,149 1,967 13.9 3,798 26.8 6,902 48.8
13 Eyüp 25,718 1,890 7.3 4,122 16.0 8,979 34.9
14 Fatih 31,947 5,111 16.0 9,908 31.0 17,689 55.4
15 Güngören 10,655 1,253 11.8 2,846 26.7 5,813 54.6
20 Küçükçekmece 45,817 4,299 9.4 9,219 20.1 19,293 42.1
32 Zeytinburnu 15,573 2,592 16.6 5,296 34.0 9,525 61.2
902 Esenler 22,700 1,355 6.0 3,312 14.6 8,216 36.2

65
66
 Tablo 8.1.5 İlçelerde Bina Hasarları : Model C

Ağır + Orta
Ağır Ağır + Orta
+ Kısmi
İlçe Kodu İlçe Sayı Hasar Hasar
Hasar
Sayı % Sayı % Sayı %
1 Adalar 6,522 1,710 26.2 2,830 43.4 4,254 65.2
2 Avcılar 14,030 2,311 16.5 4,696 33.5 8,270 58.9
3 Bahçelievler 19,690 3,184 16.2 6,764 34.4 12,305 62.5
4 Bakırköy 10,067 2,119 21.0 4,103 40.8 6,792 67.5
9 Büyükçekmece 3,348 415 12.4 914 27.3 1,806 53.9
10 Bayrampaşa 20,195 2,846 14.1 5,532 27.4 10,261 50.8
12 Eminönü 14,149 2,156 15.2 4,106 29.0 7,279 51.4
13 Eyüp 25,718 2,044 7.9 4,414 17.2 9,426 36.7
14 Fatih 31,947 5,776 18.1 10,996 34.4 18,900 59.2
15 Güngören 10,655 1,550 14.6 3,376 31.7 6,402 60.1
20 Küçükçekmece 45,817 4,915 10.7 10,325 22.5 20,641 45.1
32 Zeytinburnu 15,573 3,036 19.5 5,999 38.5 10,184 65.4
902 Esenler 22,700 1,655 7.3 3,922 17.3 9,111 40.1

67
68
ANKET ÇALIŞMASI

69
AFET YÖNETİMİ PLANI olan BELEDİYELER
var / yok

70
ENKAZ YÖNETİMİ ile ilgili
GÖREVİ olan BELEDİYELER
var / yok

71
ENKAZ YÖNETİMİ GÖREVİNİN
KAPSADIĞI SAFHALAR

72
ENKAZ YÖNETİMİ PLANI
olan BELEDİYELER
var / yok

73
ENKAZ YÖNETİMİ ve AFET YÖNETİMİ PLANLARI
BÜTÜNLEŞİK olan BELEDİYELER
var / yok

74
ENKAZ YÖNETİMİ BÜTÇESİ
var / yok

75
ENKAZ TAHMİN ÇALIŞMALARI
var / yok

76
TAHMİNİ YOĞUNLUK
sırasına göre
ENKAZ TÜRLERİ

77
ENKAZ KALDIRMA ÖNCELİK SIRASI

78
TEHLİKELİ MADDE ÖNLEMLERİNİ
içeren
ENKAZ YÖNETİM PLANLARI
var / yok

79
ENKAZ YÖNETİM MERKEZLERİ
(EYA/GEYA)
var /yok

80
GERÇEKLEŞTİRİLMESİ PLANLANAN
ENKAZ YÖNETİMİ OPERASYONLARI

Geri Evsel
Dönüşüm Tehlike

81
ENKAZ DOLUM ALANLARI
var / yok

82
 ANKET ÇALIŞMASI
SONUÇLARI

Enkaz Dolum alanlarının genelde Kamu Arazisi

olması beklenmektedir.

Enkaz Yönetimi kaynağı olarak öz kaynaklar,

gönüllü kaynaklar ve taşeron firmaların
kullanılması beklenmektedir.

83
 ANKET ÇALIŞMASI
Sonucu
TESPİTLER
Modern Afet Yönetimi kapsamında Enkaz Yönetimi olgusu ve ilgili
tanımlar tam olarak bilinmemektedir.

Bazı ilçelerde planlama çalışmaları gayretleri vardır, ancak koordineli ve

organize değildir ve de Afet Yönetim Planları ile bütünleşik değildir.

Bir çok bölgede Afet türlerine göre oluşması beklenen enkaz tipleri
belirlenmemiş, öncelik sıralaması yapılmamıştır.

Geçici Enkaz Yönetim Alanları, Sabit Dolum Alanları, bunların

kurulmaları, işletilmeleri ve bu alanlarda gerçekleştirilecek teknik
yöntemlerin içerikleri hakkında bilgiye sahip personel bulunmamaktadır.

Sınır komşusu olan ve aynı risklere maruz kalması beklenen ilçelerin

özellikle Enkaz Yönetimi konusunda ikili anlaşmaları yoktur. 84
ÖNERİLER
Özellikle İstanbul gibi büyük illerde Enkaz Yönetimi başlı başına bir master planı
konusudur. Burada atılacak ilk adım bir planlama ekibinin oluşturulmasıdır.
Ekip içinde konu ile ilgili kuruluşlar ve uzmanları bulunmalı, planlama sürecinde
gerekli eğitimler ve koordinasyon sağlanmalıdır.

İl ve ilçeleri için yerel yönetimleri organize ederek, etkin müdahale ve verimli iyileştirme
çalışmalarını sağlayacak bir “Enkaz Yönetimi Master Planı” özellikle örneğin Çevre
Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı’nın gözetiminde, ilgili belediyenin konu ile ilgili
diğer birimleri ve üniversitelerimizin katkıları ile hazırlanmalıdır.

Afet Yönetimi açısından tüm yerel yönetimler, hareket kabiliyeti yüksek ve anında
müdahale edebilecek birimlerdir. İstanbul ili gözönüne alındığında, ilin büyüklüğünün
yanısıra tarihi ve endüstriyel özellikleri ile insan yoğun bir yerleşim merkezi olduğu
dikkate alınırsa, tüm ilçe belediyeleri Büyükşehir belediyesinin ana çatısı altında
organize olarak, Enkaz Yönetim Planları dahil olmak üzere Afet Yönetim Planlarını
hazırlamalı veya revize etmelidirler.

Enkaz Yönetimi ile ilgili organizasyonların Olay Komuta Sistemi yapısına uygun
olarak tesis edilmeleri, il ve ilçe belediyeleri arasında gerekli arayüzlerin oluşturulması
sağlanmalıdır.

Coğrafi sınırları birbirlerine yakın olan ve benzer özelliklere sahip olmalarından dolayı
afetlerde aynı sıkıntıları yaşayacak olan bölgelerde belediyeler arası “İkili
Yardımlaşma Anlaşmaları” yapılarak kaynakların etkin kullanılması sağlanmalıdır.85
ÖNERİLEN ADIMLAR
Planlama Ekibi oluşturulması
Personel görevlendirme ve sorumlulukların tanımlanması, eğitimler
Mevcut durum tespiti ve gerekli öngörülerin yapılması
Enkaz Toplama Planı, toplama öncelikleri, kritik ve özel tesisler
Enkaz Yönetim Alanları’nın planlanması; Geçici ve Kalıcı Enkaz Yönetim
Alanları, uygun yer, yasal izinler, ulaştırma, altyapı, uygulanacak teknik
yöntemler, çevresel etkilerin gözlenmesi, afet sonrası gerekli iyileştirmenin
yapılıp alanın kapatılması
Dışarıdan kaynak kullanımı; sözleşmeler, satın alma hazırlıkları, yaptırımlar,
yüklenici yeterlilik koşullarının belirlenmesi, yüklenici ve taşeron talepleri
Hukuki düzenlemeler; özel mülklerin yıkımları, yasal boşluklar, kısıtlamalar,
el koyma/istimlak kriterleri,
Kamu Bilgilendirilmesi, önceden yapılacakların bildirilmesi, toplanan bilginin
kamu yararına dağıtımı ve yayımı için stratejiler, bilinçlendirme kampanyaları
Plan eklerinin oluşturulması, bölge haritaları, ulaşım, toplama öncelik
haritaları, eleman görevlendirme şemaları, organizasyon şemaları, enkaz
gözlem, teslim, girdi makbuzları, araç bilgileri, sertifika kopyaları, plaka
listeleri, temas listeleri, Standart operasyon planları (SOP’lar) ve Kontrol86
Listeleri vb.
SONUÇ

Enkaz Yönetimi, enkaz ortaya çıktıktan sonra

düşünülecek bir konu değildir.

Enkaz Yönetimi enkaz kaldırma olarak

algılanmakta ve bazen o şekilde uygulanmaktadır.

Uzmanların katkı sağlayacağı “Enkaz Yönetimi

Master Planları” gereklidir.

Bu planlar, Bütünleşik Afet Yönetimi’nin

önemli bir parçasıdır.
87
SONUÇ

88
SONUÇ
Enkaz Yönetimi uygulanmaz ise ne olur ?

Enkaz kaldırma ve toplama işleminin maliyeti

artar.
Toplanan enkazın tasnifi zorlaşır, depolama
maliyeti artar.
Çevreye olan etkiler olumsuz ve daha kalıcıdır.
Geri kazanılacak madde oranı daha azdır.
Salgın hastalıkların yayılması söz konusudur.
Yağmacılık olayları başlar, güvenlik açığı
oluşur.
Toplumun yöneticilere olan güveni sarsılır.
89
SONUÇ
Enkaz Yönetimi varlığında :

İnsan, malzeme ve enerji kaynakları etkin ve verimli

kullanılır.
Yapılan operasyonlar proaktiftir ve ekonomi sağlar.
Toplumlar bir afet anında ne söylendiğinden çok,
ne yapıldığını, uygulamaları ve sonuçlarını dikkate alır.
Toplum psikolojisi bozulmaz ve yöneticilerini olumlu
değerlendirir.
Kurumumuzun güvenilirliği, imajı ve itibarı yükselir.

90
 Prof. Dr. Elişan Filiz PİROĞLU
piroglu@itu.edu.tr

İTÜ - Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü

Afet Yönetim Merkezi
İTÜ Ayazağa Yerleşkesi
34469-Maslak/İstanbul

http://www.aym.itu.edu.tr
aym@itu.edu.tr