You are on page 1of 97

Ttr vi tt'grl ddi : Nti mang

';:*.
\l-r I
lil ()Nc ouot NHqN
i ]'t'r vi dArl se; ilruc h[nh
\ Di0n c*rrr.tarn ilff
Ngq,. hap chdrrh l0rrg I
{,1 i\[n-r' tlrhrr trrmrif "
gdnc unlt
(lhitrn tinh hr;c thqtc hhnlt
Tidng 11dri ct"rn6|$n lny
Bi mdt lrong }[n tay o
s,.j. e6,ru{r .,. €} i,
' 'Roi dich rlAn giti4[*
DQu giap tuq"-eidflJ
,-;q1' rt
rufN triu {fi
I(hbng_ I\linh thhn todn- thidt tlrr
t6

' Bdt rlu{i thnr nguy$p s J , ,


ffi
,
(iia Cat hinr tibn thhr($',tbdri
V{n han hAng nirm ('I'\i0n ftuan tu ph0c)
.
IRiN }AI rJNH n:,:

, t(hbng r\lirrli thhn 'torin


HuYIN Go ( ..,',*,
vi chlnh b;,in, ,",i" ,

Bi tl fANo
lli qrrydt boi '
bhi

GPKD 36 2tl3 ETTIPHNT nsdu tr0-E-72, :


*j
'ti
. t' 'l*tl
".r"$
i rr ' a
-'
,. r. ':.:t .t
,.,'
1;. ' . ),, .' .ol l i:,i'.'
THf,N IJNH Hgc'i:'" *

rHU{r CHIEU

t/-1
4&'-r""-o.^,

l
,, t*i-!
'. :-,1'..:, , 'ffi
Irri-
.. i..,.,, , r'.il
i ' l
"",t

NGUVEW KHOA HAiN ffi


, ,;l
tr'f

.ir1
t t,:

)'\
T'HAN LINII IISC
A -^\

T Ht|AT
o
fiHltl| il0t{

x
,l
l:j$
,.;l

r(4
. ;tlt
,.::
,.,i!r,
,"t
. ,:,

uruc
"'mQr rAc olA
Tt/A ,'i '' i

' N/rfrn.g ltiCn ttqng uE dbng bdttg khdng phdi chi cd &
xudt b&n: . :

YiQt-Nam md cdn rdg'ra & nhibu nuhc khde. tr\n Ih6. gtoi.
-_ NGUOI HUNG (dich Aus eiqener Kraft' c&a
i

j
(in liin 2) Wilhelmine Yon Hillern - )Idt sd itdnq bdo & ViAt-Nam theo < nghb dbng b6ng. > i
Gi6 I]6n Phaong'nuilt t&n 19671
Sau iIAg id. m|t dogn ud.n cfia Ltong Erlc Thi|p ui6t
NHirNCl HIBN TU,Q,'N0 SIEU t{iNIT Lrong ldc, ph&nt ( {d-ftff ViQt-Nam n (trang 323-3251
- :

(Nftd rudt bdn Phsnt-udn-Taoi1957)


< Nhring ngadi thb thd.nh Htng-Eqo (Thdnh Trdnl ud
thdnh Li6,u-Ilqnh (Thdnh Phit-Ebng, Thdnh Eln Sdng) ca
xudt t& tl6n ,,20 thdng tdnt ta ngdg Lrtg I'hd.nh'Trkn vd ngdg I
thdnr) ba ld. ngdg uia mdu tsi dEn Ki6p-Bqc (H&i-daong)
-l- NnBu H LUar gue vu RU
dEn B&o-Ldc, d4n Trftc-Mgc (Nam-E-inft) ud ilbn Phfi-Dky
SIIIU HQc NH1P MoN (Thanh-IIda'S ldm 16. ud ld,n ilbng ttb trft td, trir tQt binh.
-
N/rftnE ngudi lhd' Dac,l'hdnh Trdn ud Thdnh Mdu Qi6u-
Ilutth) ctlng thd chr ui thad,ng g7,i Id Ebng c6i ldng Ebng,
bd DbnE) ildn bd, con gdi, con trai n6.u tem bdi thdg'ph&i
s6 tha tn itln cdc ph&, cdc dbn. Idm lA ddi bdt nhang ilb
ciiu bfn ldm con cdng dA tri'. Ngudf bi 'cdc ui Cdng-chua
(corr Nsoc lladng) bd.t ldm con $bng thl goi Id dbng Duc
Ms., Ldn d.dng cfia cd.c 6ng Hdang ffr tht gpi Id ilbng E(c
}ng,', Cdn ilbng c6, ddnq cdu Id can ilbng cfia cdc uong hbn
tt nh6 chtt nhdm qid thi6ng. 7'4i ftOt Phrt Dkg ud tb'n
Song cdc bll tlbng thadng thi nhau udo gieo dm dvong

-.*i*.3196
I

rin th I cfr nguti trfing tug'en ldm bd' tlbng quan' Trong
thdnh I

Ilitn kh&o mQt td.c phhm ri€ng ub, dbng b6ng vi(t-Nam theo
khi IEn ilbng hag rahc . gid 6ng ilbng ud bd rtbng cing iIbngl Ithia csnh khoa-hgc, itii h6l chrtng fti rdt nhibu tht git ud
c6, itbngij cdu illu ,n'd', do chtt khd'n tanh itd sdc sd' N/rilng c6ng kh6 kh6ng phdi chi iIftng, ub, mdt ph6ng s{r tli4u tra
dng dbng tdn cd tdc linft 'sdLt udo c'6 udo md' hodc db k:e lgi', ntd cdn cdn dilng cdc ti6u chudn khoa hoc ilb
'ji6n
thdt c'6 o&rtg a& I{a, khta ladi b&ng tlao il"i tr,tt tir. horic klfio sdt hhe-binh ptui.n tich hiQn ttqngl nhdt H chn thdi
ldg uE btia, bho con bQnh u6ng (m6i klti hrinh til).
md.u qian, cdc idi IiQu cg thb., cdcb&ng eo gbm c& nhdn chftng.
trong khi rnrta I6,n iaOng (c6 cr? ntrrrc) c6 tuc nh&g nrrta'
hd hit, qudt lhdo hodc hdt rad:ng, Odng uiQc dg ddi hii ntQt sg nghi€n-cuu ldu ddi cd tchi
chi theo d\i ntQt con itbng trong udi mroi bubi len dbng
,Eqo phu thrtg iad ilbnq c6t rdt thlnh hdnh ttong ddtt
l

ud ph&i c6 sg pfu1 td. cfia m6t s6 cdc nhd khoa-hgc hodc


gicn. Ntrit nE ngrti , c6 bdnh thtdng iI6n thdg phn thfig uE 'gioi khdcnfur b6.c-si,tdm linhhgc gia,tdm lg hoc gia,cdc nhd
tri b6nh ua ftlru tri:ic td. l'a /roric ttrinh rlbng thi6,p tu6ng chirc trdch hdnh chdnh ud tv phdp tia fhtong noi r&g ra
thd:m tb fiAn dudi drn Phfi. li.(n tuqng, cilnq ldm uiQc phung ubi ttt cdch m t rtg-ban
nghi€n-cttu, cd cdc bifln b&.n k& thrtc uilc ililu-tra, C6ng
.,,Ngodi cae rqr ]stng bdi phb thdnq trt'n ildg crta dso uiQc ndg & nahc ta kh6ng cd, trdi lqi i. cdc rurd:c lihr
qida cdn cd phep 1hlt co (phu Ebng ti6nl udcdch''ggi d'i' b0 iIfr c6.
Dil.ng m6t nqadi cti, khi6n ri€ng ldm trung gian itb, h6i han
y kif.n qui thdn ud:, cdc uong hbn... > Chrtngfti tg nghi c6 thb ldm c6ng uiQc thu hai Id
bitn kh&o mdt tdp sdch nhd ndi uE Ebng b6ng & ngosi
Tdc Aa khdch quan ghi lqi tin n.qlr.Fng crta mlt
gt& qu6c ud nhfrng cing uiQc dd ldm & nrhc ngodi.
s6 t6ng-bdo vi{t-Nam thco quan ttib.m cfia k6 ui6,t uE lchoa
rii-[rii ltgc. Vdn-iIE ilbng b6ng & n:a.bc ngod.i dd Id" ild.u iL cho
nlidu cudc tranh-Iu[n. M\t h7c thagdt phdt sanh ra tt ilbngl
Chfing t6i trich ra. itd'g cfing oar ! ngli kh6.ch quan bdng Id 'Ihdn linh hgc 'hog Thflng-Iinh thug6,t (Spiritisme)
rrhrnE chung tdi cdn c6 g khdc Ia t6 rd,ng ttn ngtdng ub ch& traong r&no ngadi s6ng cd thb giao thiQp uhi kE ch\t.
rlr)ng b6ng Id nt6t tln ngud'ng c6 a noi ngadi Viff-Narn. IIgc thug6,t ndg bdnh-trubng 6' Au-Mfi ud cdc phai c6ng
tri, gifra ud'n-ilb' kich hag bdnh-ugc hgc thug6,t nag cfing rdt nhi4u. Vt tE
Tronq c6ng cuQic ndng cao dd'n ch6ng
d6 tdc phlm ndg phdn I|n chfi trgng trtnh-bdg hoc thuytt
nte fin di iloan ud t\n trqng try-do ttn
I ngat)ng chftng la
tlrdn linh, cd.c cttQc khdo-ctru cfia hgc gid phdi ndg, cd.c
phin cdn nhdic kgi,Iudng. Chfing tdi ta&ng t&ng chi cdn cuQc tranh IuQn gifta tradng . Thd.n linh hgc od. cdc hgc
trtnh-bdg nhrtng tai hgi cfia il6ng bdnq & dranr ndo ud nhiin,g Ilwg6t mdn phdi khdc tit kll.r,a hugbn-bi-hgc cho it6.n khoa
nghi. udnuE. udn ill linlvirng cd.ng itaqc drtt |a cho nhilng ai thien
hgc thryc-nghtQm cfing nh:r g ki6n crta cdc thn-gido. ud.
u) plrdn tdrn linft dd hug4n-bt dttgc tho&-mdn, tri4t-gia il6i ubi v6n-il? ndy,
iii,,ll

Nhang cdc con tbng tr Au-Mfi dd. c6 &nh hatrnq gt aau, chrtng Ldi thdg cd bbn phQn trtnh bdy ty hihu ,bi6t
it6,n rF li6n-trftn ub. tu-tt&ng con ngtdi ? Ngodi uiQc ph,dt hs.p hdi crta chrtng fti d6i u6i odn-itE ggi ld g6p pftdn
snnft ra thug6t k Thdn linh hgc > n6 cdn ldm cho cdc nlzir udo cdng ui(c ndng cao dd.n tri.
nghi4n-cttu uE ldm-Iinh m& ra mgt trnbnq mOi ld khou
Si6u td,m. Ig (Pgrapsgchologie) md trgng tdm crta n6 ngrig
chdns /gr su mt tin crg-doan c&a ddn ertfing Id titu
nag tdm ttdo danh-ttt SiAu ft,m linh (M6tapsgchique). fl ffig
rhrtng tdi qugdt rdnt ilco tlubi song phdi chi 16 eh6 nao
quu tu ui(c nglitLn-cftu cdc, ndng lvc bi hn cdn tilm tnng
nei con ngatl trit hiQn taqng thdn nhdn it6n I6i thhn giao
I
ld ht chd nrlo ld thryc, phdn biet ilaqc gi(t ud. chdn ,,d
cdch cdm.
{l
klfinq ldnt hcti d6.n qugbn tg-do tin nguhng cfia h9.
.i il,
rudt hign cfia' cdc a. con ttbng > dd td'r crrc khoa-hoc
sqr tl
Chung t6i cfingy lg.i uftng tin r&.nq phdn tdm linh crtrt
bdt ddu chrt ! (En m|t dia-hst trilrc kia cdc nhd bdc ,ton ngndi nfit nqdg, kia sE dagc hibu 16 hon kh6ng phdi
hge It .mudn Abi g A!n, mQt tlia hgt cdm >, nt6t dia_hgt
<< lt t'hi bdng khoa hoc uQt chdt ud khoa hgc thtpc-nglitm mcl crdrilt
mA iln di 'iloan chl itdng cho bon s dL"n ngu ,> tin_Iutittg b&'ng khoa hgc tinh-thdn, phdn md cdc ilgo-tt ud hugbn-bt hoc
nfi kl'l. ndi i16.4 ngwdi ta kh6ng thb ktftng pht cadi hng ff hibu rd hon Id cdc nhd bdc hgc c&a khoa*hpc hitn
biu mdt lti ui khirth-bi. kint, phdn chi do bdn thdn chdn tdtn kinh nghi(m khtrm phd
allr/r kh|ng phfri. do ktnh ph|rtg tqi cfia nhd ui trt)ng
Dd Id mptlsq il6.n-bd ltn khi klrca hgc trrufun clrug.in hgc hug
con dao cfia nhd uiiii phdu md tim ra ttuqc ui kh6ng th|
hu&nq uo,o tdnh-uqc hugbn bt, tdm-linh, phgm-ui crta khaa
il 'ding khi cu udt clfit.
tinh Thhn hoc.l ll

T'hdl uQg, Nu khi khoa tdnul! utl tt6p tlrco lrhoa tim 'l unq nlrd khdo'cau uE tdm phdn hgc sau khi ili tt6.tt
phdn hgc itd glfip cho uiQc khdtn phd phdn ndo rrdi titrt
I tdt ctung1 ud klrca tdnt phd"n hoc ild tu thu trti. ,b u6.i. rdn
con ngadi, mdti linh ugc mii it ai chrt y. KIrca siitt td.nt htLn si4uJinh,
Iinh cd nhfrng iquan-tibm khdc u(ti hgc thug\t iltd.n-linh,
sd bb trtc url soi' sdng khta cgnh klfil crta ufuvitE. Brtg gid' chi con udn-t| bao giu khoa hgc trt,ji cltiu
'bd dla hqt < udt chdt > tlt, sang dia hqt < trnft-lftdrr r ftdrr
iBian-klfio idch ndg chrt4g kJi chi. mong g6'p nt6t it .klfim-phd b&n thh. con ngadi oa' m6i liin;quan r:fra rfi
tdi-Iitu cn dali tag db trtnh-bdg udn ilb ilbng b6ng uni voi Vii-Tru.
t(c-gi& Vi(t-Nam ua hQu qud cfia sF phdt sanh ra phong
trdo dbng b6ng trAn tht gi6i. Chi cO m{t phuong-phdp tbng hop nt6t con ttudng trrcti,
!
:nto'i soi sdnq daqc n:r/,t odn-d| Idm tlfic rtrlLc nhr.irn
lGlita Mc 6f ViQt-Nam clpfing ta cho Id, mA ftn di doun loni
cac hi0n-,taqng;
lir ldu,
hi/an-tornol: ilbng bdng
bdno |"a
ina khdrro
khirtg ri ai chiu
c6 ni ohin nnhilrn.
nghitn_
rl I

l
I' i\
i
I

'l I

Sp ktraf sfn& ,dl h|i ldnr linh Iryc IrAn thf gihi Id
mAt :buhc iId.u. I

Vi6t-Na/ir ta
I€ \tdo 'khdng chu
I

{ d4n mdt ud,n tIE quan


trgng nhu thd hag pao ? l .i

Hud G-19b8
' Sti-gdn 1i-r-9
l95B
chuong t.- ouAN urlrn vE sU air rfr c0a tlNH
.Nha-trang 10-lgtitt ' I mdn ouA cAc rncrl EAt' 16r alAo YA
Tfc gil : Nguydn Khoa HuAn
' oiu TQc.

Cfc dfin tQc qua cAc thdi-dqi dbu tin-tu&ng rfing ngudi
ta vdn c0n s6ng sau khi chdt (1). Kh0ng nhfrng th6, cic
lOn giflo phln dOng cfiirg nhln nh{n rfrng sau khi qu{
vIng con ngu<ri dang cdn c6 mQt cdl gi (2)
NIA vln hlo PhAp Georges Barbarin trong tlc pbhm
< L'apr0s mort I (Le grqnd probldnne de I'au-dell) Librairie
Astra, df; dtrng tron mQt phtn tllu ii& nghi0n-criu cdc
clnh gi&i cira con ngudi sau khi chdt ttr clc tin ngudng
cira [Iy-Lqp qua T0y-'tqng rldn Thi0n-chta-giAo, Hbi-6iAo,
PhAt gifo vl clc m0n phAi cfin huybn bi hqc.

fiy clrting tOl tu&ng kh6i phii trlnh biyi


CAc srg dfin ch&ng
ra tlf,y vA dQc gil nio mudn bi6t xin ilgc c{c sAch thetn
kh*o dd k0 ra trong chuong nAy.

(l) Xem tAi liQu tham khto s6 53.


(2) Xbm tli liQu thamkhlo sd 54.
THUAT cUTEu Ubu

c6 nhiEu tidng dQng mqnh vl nhiEu cAnh cfra sb bi m& i

ra' rl6ng vio, lAm rung chuy8n db dqc vl mbn ra bi l4t'


tung. Nhibu bin tay lquh vA cring d6n sd vAo cAc c6 Fox.
(huons
'lat^
n,- NGubN o6c vA rlcn-rnlnn rlfn rntEx
CUA CHIEU HON THUAT. Nh& cd cich gd tr0n vAch mi nh&ng ti6ng gd lAm thAnh
nhiing chfl (nhu ki0u buu diQn tlf, dtng chfr morse) bbn
I

Nhu chrtng tf dil rd 'sau khi Gon ngudi cb6t thi ma cho bi6t t6n c0 ta tru0c kia lt Charles Rosna, cho bidt
'phhn xAe thAn laq rff song phhn tinh anlr vdn cdn. ltAy giu rii nghb nghi$p nbibu chi ti& vb cdi chdt thlm hgi ctra
th& h6i 'ngudi tlog co thb nio ti6p xdc vdi ngucri chdt cd ta bi chdn .& d6 sau khi bi Am s{t. Sau tl6 do nhiing
noi phln lintr anh 6y kh0ng? rl(hoa chi0u hbn thu{t dd,p dibu ndy ngu&i ta dio duoc xtrcrng c&a mQt ngudi chdt
v. rXng c6 thA., trong khu nhA nCry drlng nhu ch6 chi ddn (l). ChnyQn nAy
lAm cho rlAn chring trong vilng keo d6n noi dy rdt' r{Ong
'; rP ' Einh rghia daqh tu chi0u hbn thutt dich d chii Spiri- clB xem. Gia atinh tror phli tim cdch ddi ctr6 &. Sau d6
tisme tfra ti6ug PhAp. froug cu6n trl rliSn Vocatrulaire hbn kE ctrdt' vfin blm theo vi cOng chrlng ti6p tlrc dusc
'technigue et critifiue de la philosophie sfia Andrd l,alande xem ciic hi$n tugng tlbng b6ng dY.
co gifri thlch < 4 hqc thu56t theo d6 tinh thhrr cfia uhting
ngudi cbdt crlu tgog sau khi chdt. Phhn v{t chdt cr;c ki' Con tqi ngOi nhl & Hydesville kh6ng nhfrng chi c6'
mong manh ndy irlrung thudng lA khOng th8 do urht thu&ng
ml4h Charles Rosna hiQn lOn mil cdn c6 nh&nq hbn kh{c
cl6n du. EiEu nAy khidn ngudi ta thAnh Hp nhibn nh6m
lhdy duoc c6 thb . ti6p irlc v{ri ngu0i sdng nh} & vili
d6 choi vdi ma, ban dhu lim kiEu biln xay rbi sau ddn
lrudng hgp, thudng tA do hAnh dQng c{ra cdc dbng tfr
hidm tirng mlnh 96 dhy cho ch4v (nhu hlnh con co
(mddiums) >.
bOn ta).
i

Nhung trutrc ktri khoa chi4u hbn dtroc Allan Knrdec Nhfrng biQn tugng vb chiOu hbn niry lan truyBn kh8p
(H. Itivail) & l'hCp l{p thAnh hoc thuydt ggi lA 'th}n Linh-
Hoa-Kj. D&n chring trong nu&c ciria lAm hai phe, ngu&i
hqc (1353) troDg itec pnhm Le livre des Bsprits (tsAo 'l'rinh
tin kA kh0ng tin cii nhau klch liQt nhdt ll tr0n mlt b{o
Nh{t de di:h th[nh Thhn-Ti0ri Kinh) chtng ta chn bi6t clri.
qua di6n ti6n cirl ptrong trAo I nAy tei c*c nu0c Au Mi.
Te id6 nhiBu nhA trt-thuc danh-tidng dB tlm nghi0n
Tai IIoa-Ki1.1Sg truybn bA khoa striGu hbn bAt dhn cuu c6c hi$n-tugng ney. Chring tOi xin kA scr linh muc
ttir mQt hi$n tufng nhA bi ma phA 1B4S & Hydesville
tai Mi. Nhl iq gia iinu lhg Fo* &, Sd 1A d0m d0rn (1f Mu6nrom : Elstory
16 of modern amorican rpirituelism cfiar
"ill Enrme Hardinge (trang 294).
tr I i

ll
ti l,r .i
THUAr cHlfu rrbN
TEAN !-rNE EQC
sinh 1B2J mdt 1{)13 lA chfr tich hOi Anthropologie Anh,
tsrittein, blc si Hallock, Iintr mBG Briswold' gi{o nhln vi0n lloyal
su Society.

Robert Hare & dqi hgc dulng llavard, Ong chAnh


ln Edmonds'
owen'
K6 d6 ln Srainton Moses (hav Oron) gilo-su tgi d+i
thugng nghi si lTaltmadge, nhi ngogi giao R' lDale hgc dudrng OXITORD vi6r lu0n hai tle phiim nhen-dE
fft cfr aUu ili tlfo kdt luin c6 sq cen thi$p c&a c6i v0 r< Psy.:hography ) n6i vE tdi chfr truc ti6p cira itbng tii,
hinh. (l). (6iriture directe) vl lAc phhm c Spirit Identity r.
Nlm 1852 c6i ghn 15000 chfr kJ cfra thrrdng dAn IlIf Oliver Lodge (1851-1943) giCq su vgt lJ hgc vl vi€n
y€u clu I thuqng nghi viQn [Ioa Ki' dflt &y-ban khoa boc
l

tru6',rg Dqi-hoc dudng tsirmingham nhAn-vi€n ViQn Bptng-


ig oghiOn-ctiu vb cAc vdn-dE' a Chi0u hbn thu{t I vl nlm gia lfe giii nhibu cdng trinh vb quang-hgci v6 tuy6n drgn,
"hou"rt
isso Harel trinh bly cib c0ng cuQc 1{ien cuu c'&a v.v... A, de I\{organ chfr rich hqi toln hgc & Luin-d0n
OnS tlodg tfc Pfhm nhan db 1r Expdrim:"ill
to"t:tigations tAc girl < l,-rom malter ol' spirit d" cfing bCnh vqc stf c6
of tbe Spirit Manileslation r. Robert f)ale Owen trong t{c th{t cic hiQn-tuong r0m linh.
phhm (Floot fatls bn tbe Boundary of anolher world
(Sur h-
(iiAo srr v{t-l1i hgc dai-hoc ' do}og Dublin, William
ii-ir" d'un autre lmonde) ltt77 duoc hoan-ngbCnh nhiet li0t' lJarrett (18{4-11125) hqi vjOn hQi Holng-gia chfr truang
tAm lJ hoc
Sso lao ll gilo-su James hyslop dqy khoa d{t n}n rn6n6 cho hQi nghiCn-cuu tlm linb Anh qudc
york nghion-cfu vcri dbng 1{JB2 (Society frl psychical Ilesearch 'vldt tit le S. [r. R.).
tsi .l+i hoc ttudn-gicolumbia d Nfw
iir Piptt'r vt rriirh-bey cAc st khlo-erlu cira Ong trong t.qi phii kA William Grookes (t8BZ-1919) h6a hoc gia
phric trtirh cira hQi tAm-llnh (2)' vA v{t-lj gia, nhin-vi0n viQn HoAng gia Anh qudc mi su
Tai ,lnft._ThAnh hp hQi lrrghi0n-cu'n di} ti0u.dliQt
cAc tirn ra tinh trgng thu 4 cira v{t chdt (quatridme 6tat de
18 thlng nghi6n- la, matidre) m& dhu cho khoa quang tuy6n vi nguy0n-
hiQn-ruong do trl tu&ng-lughg sinh ra' Sau
cuu hQi nAy gbm co 33 nhl trl thri'c lqi cOng nhfn t& trong clc tdc-phhm dE rlugc dich sang ph6p vXn nhan-
tnong

bln phtc-trlnh li cAc hiQn tugog {y c6 th{t vS' khOng rlb < Iledherches sur les phdnomdnes du spiritualisme n, vt
q l)rscours sur les Recherches psychiquer r df, chung minh
'dam phfi nh{n. I
i dugc cfic triQn tuong tAm linh.
tr:ong rfc
MOt trong 33 ngudi ily lA A' Russel Wallace
phhm < Miracles L"oJ Moa"o Spiritdalism > lAm
chiln dQng Nhung chrlng t0i ciing kh0ng thD quOn Frdddric W.
d'u luln Anh-qudc vb cflc hiQn-tugng chi0u hdn'
Wallece H. Mvers (184.3-1901), gi[o-su hhoa t0m-lj hgc dgi-hgc dudng
CAMBIIIDGI1 nbi ti6ng vb nghi0n-crtu bln th& cfia con ngu&i
(1, XG- . SplrituClismo r (J' W' BDMONDS 'Ncw Yorl 1854') de so4n ,tAc-phhm vi-dqi nhibu tAi-liQu phong-phrl nhan
(2) XGm l'roceefllngs S' P' R' T' XVI'
I

l.iiri
rl |Lr,lr l. 'l

I '$:l: r
,l'.1. r . i '.i!;o
H
]''i
.l

THAN LINH HOG


s
l6
TIIUAT CHIBU HON l7 .t,i,
a.:

db r Hnman personnality and itri survivel of bodilv dealh r


dn hdnh 1903. ir0n rlia'lr4t < cdm r vb cAc hi$n tugng phi thudng nty nOn phli
l

sang Hoa Kj' thdnb t{p viQn chdng b$nh ch6 dqi & New-York.
TGi f. C0ng viSc nghi0n-cftu chiOu hbn thuit do Oug vi6t hai tAc-phiim cbinh nhan-db < Le spiritisme gu faki-
-
giAo su Ercole Cdaiaia & Naples vdi Clbng tr? Iiusapiir Palatlino lisme oc:idental r vA < Analyse des choses r. M$t hQi ngbi0n
song c6ng cuQc 'nAy r[1 cdng*kich kich lidt. Chaiaia phli
1
cfnr tirm linh (Soci6te de recherches psychiques) thAntr ltp & Uale
m&i mQt sd trl*thr?c rt6n tl6 rn& cdc cuQc thl nghif m 18"91 do gilo srr {lharles Richet (1850-t935) gido sr d4i hoc <luong
tsi nhA gido-su p6rar Lombroso (1835-1909) mQt nhA y si vb I3alt, nbfln viEn viQn FIln ldrrr Y-kbod vi d+i tA Albert de llochas
thln-kinh, mOt hinh lu{t gia, ivA gi6o-su t4i Eai hgc ilu}ng gitirn'<iii.: trrr<rng [JAch.Khoa (1837-19t4) vA xnfit bln tqp
Turin (f). Lonrliroso c6 nhibu giAo-su khfc dbng dr d[ chi Annnles des sciences psychirlues nhim, mrtc dich nghiOn
c0ng b6 k6t qufi nhftng hiQn tuqng 6y dtng voi sr1 th4t. crku cd.i: hi{n lucrng lAm linh. CAc c0ng viQc rrghitn cri'n
cua (laruille Flaryrmarion (tS4l'1925) thi0n v[r hgc f{ia,
Td bdo t il.:itutin det Popolo ngAy 1S-11-1892 d[ng ,\rnaucl de Grammont nhAn vr0n hQi hAn lf,m khor hoc,
tii cAc biO,r bln cira 17 bubi ttri-ngtrigm !+i nhA Irinzi nrOt lrolrg, sf,og l{p vi0n cfia lnstitut M6raprvchique inler-
voi dbng-tr?. Eusafia Paladino vA cd t0n cfia nhiEu nhi nationai (ViQu Si€u t{m linh & tsal0) uri sau n&y bric si (itrlev
tri-thric vA bAc-hgc qudc-t6 trong tlo cri Giovauni Schiaparelli vA Osty lln luot chir tich bQi n\r dn hucrng tl5n crirg
(1835-1910) thiOn vdn hgc gia chtr d*i illiLan, nguoi d5 viQc srru t$m c{c hisn turnrg tAm linh vdo rnQt linh
tlm ra hlnh tinh Hesperic vd cac dudng v{n tri tr6n vtrp khoa hoc thoAt hfrn hg th6ng giAo lf nhu trudng
l\lars,, G. Iriuzi ti6n-si vAt lf hqc, bAc-si Duc Carl du r\llarr l(ardec chit lrurrrr;g.'
Prel & lllnnich, iAksakot qudc-vu-khanh Ngu, v. v...
,

, Vb plrhn m6n phAi thhn .tilfr hgc edng viQc nghi0n


-.Tsi P/rdp.* Q61g viQc nghi$n-cr?u
thu4t chigu hbn cftu duoc li6p tuc do L6on Deuis, Gabriel Delanne, An<lr6
do Allan Kardeb b{c ri Y-khoa sinh 3-10-180f & Lyon
I)umes, Henri llegnauit, cric mdn itb cira Allan Kardec
m{t 3l-3-1869 & Bal0 l6c giA nhiEu s{ch vb chiou hbn lflnh tu phAi chi6n hbn thu{t & PhAp.
thu{t trong sd d6 c6 hai cudn cdn bln << Le livre des
Esprits > vA ( Le livre des m€diums > xudt bln tep cbi , ViQn Si0u TAm Linh & Ilat6 89 du&ng Avenue Niel
Revue spirite ), lvi d{t mQt h9 th6ng giAo If cho khoa chi*u
l)aris 17e do ll6c si Ir. Montier (tru&ng ph0ng thl nghiQm
hbn bAy gid dusc mQntr danh lA Thhn linh hgc. (Spiritisme). cira Eqi hqc ttudng Y khoa tsal€, lAm chi tich bfrt dtru
Cfing nCn fB Paul Gibier hgc trO cira Pasteur pho irott' rlQng *au th6 gicri chi6n tranh thu .hai.
SiAm d6c vign Lich-sr? tu nhi6n (0lusdum d'histoire naturelle)
bi ngu&i ta c0Fg klch dE' dQi vb cAc cOng cuQc tht nghiQm a
aa

i
IE TAAN LINH EOC
,,1.t I. '

T+i cdc nudc kbfc cOng viQc nghiOn ciru cfing duoc
cAcr nhA trl thtc dd f nhu & Bric c6 bdc si, tdn si khoa
hgc Eans Driesh gi{o su tri6t hcic dqi hoc rludng Leipzig
b6c sI Albert Von fchrenck Nolzing & Munich. Tqi A cdn
.tlnh cd gi6o su Vat ly hgc d+i hgc dudng . Buenos , I PIrAN II .

Aires ld Jose S. Irernanflez.


i
T4i Thuy si cd jRaoul Monlandon chir tich bQi ngtri0n,
cuu tlm linh & GenCvo, v.v...
€huons r.
- aAc sU THi-NcHtEm cOn rnoA cHliu nbnr {
l.t l
t

Tqi I'buy-Di6n jc6 giAg srr Sydney Albrotz (mdt 1925, A) Chi6u hhn c5 nhlbu hinh rh&c. {
gido su tf,m , lI'thrfc nghiQm dgi h.oc iluirng Usapala). ,'i
1) Xdg bdn(la typtologie) Hinh thuc nAy Ii trinn tn*c i
Trong vipc nghi,0n cuu cAc lri$n tuong tAm linb chn th6 so nh{t i ci"ra khoa cbi€u hbn. Nhfrng ngu}i chi€u hbn !
pb0n biet quau rli€m cfra hai phAi trOn th6 gioi. ngbi vi il{t ltay lOn cAi bAn vA tr}y theo ti6ng gd ctia I
1

Phdi chlOu hbn ]ttru4t & Phed : lhi0n vb ly thuydt, hAn mi ghdp chfr. M6i chfr c{i sE duqc qny, dinh bffng I

mu6n dtt loOt hQ !h6ng giAo lj' ldo Allan Kardec hucrng bao, nhi6ri li6ng gd, v.v... ghn gi6ng thu & buu', tliQn ngudi
dAn vd tin vAo lf thuydt lu{n hiii cbfrng hqn. la dirng chfr morse v{y. 'l'rong hlnh thric' ney te phAi
L
lo4r ra uhirng nguy€n nhAn vAt chiit nh&ng cri d0ng v0 i'
PhAi chi0u hdn thu[t & Anh I\l! mn6n dtrng su tbi thri'c cfra nguiri \chi0u lrbu, tu luc cfia cAc nguli dq cu$c,
nghiQm qhulng j ninhi sr1 *bfit tfr
eila con ngudi chu khdng su truybn J', Ndu sau khi tI[ loqi duoc nhilng giA thuydt
mudn atrt t[enn trt{t nq th6ng diAo lJ' nhu & t]hdp nhu {y lf rnsi ndn xem nh&ng hiQn-tucrng chi0u hbn lA cS
Drrglas tfode -Ot hboe tfr rnug{ phAi chi€u hbn Anh thar.
l{_t cdng I kich rthuy6f lufln hbi crid trudng Ptr6p. (1}
2) ta d|ng (dcriture automatique). Hinp thruc
Ldi cltfr
Dir rhd lrndc ldn! tai hOi ngtii qudc 16 chi6u hbn nAy do dbng tir' (mddium). Ngbi chm btt vA vidt .& ta hi0n
thust hqp & Bale 1$00 dfl ahdp thu{n 2 nguy6ri rfrc chinlr :
tugng co htt tliuOc logi niy. Phln nhibu vdi clch thftc
srf I bdt tfr cfiA con ngu&i qau khi ch6t. nly ngudi ta al6 cho 1& su truybn .J cia phhn vd thdrc
- il (Suggestion ineonseiente) gAy ndn.
- su li0n lqc girfra ngu&i sdng vd ngudi chdt.

=-.-L ' Nhu ch&ng ta dff bi6t tu-tu&ng c6'' th8 ph6ng rR do
(l) Xem tli lt0u tnatir tn6o sd 17 treng 21,7. dO ,tbng tft c6 th8 nhsn duoc tu tu&ng cfra nhtng ngu,ci
ll
,Jl
L

l
ii
.iti
I t, :'l
i i!-i
. -i h
,'t
j
' .
"$
-E*

'I'HITAT CIIIE|I H.)N 2t .,6


.)n
l'ftx,N UNH ilOC ,-l
.t,
'tt
enregistreurs) rl8 cAn dbng lfr cho bidt rthq nlng trong
ctu lhbh da tqo rr0n hiQn tu-trrrg theo Idi chuy$ri di tu- cdc .cuQc tht-nghiQrn theo Amstrong vC Relmers, hry
trlrddg 0, i theo cdch c[ra Wiltiam Grnokes vA K] su Varlery d{t mQt
he thdng chuOng diQn (batteries 6lectriques) vt dbng tfi l)i
boqg & lt.,roog lrep mA dbng tri vi6t nb&ng thu tr6i buoc l4i 116 hi6rn soAt. 'frudc khi m& cuQc thi-nghi0m
ctrI mA chidh y hhOng bl6t ,tray cf, cfr toa (cAc ngoqi
hi6rn soht 6o t1utrn dting tt}, gian phdng thi ,nghiQm, v,v"..
rrgii chfrng (+n) dbu khong bi6t vA c6 nlrfrng chi tiCt,
nrhrr c*c vi€n Si0n 'l'fim l;inh di lAm,
cAe mhu ehuydn mi cfc ngudi ugbl dO kh0ng bi6t rl6n
rhl lAm sao blo do tibrn thuc hav su truvEn {' tao ra ? , .**
B| {rrdng rhuSt nrQr rd cdc cuQc rhi nghtQm. Hlin
3) Voi hiQn tugng, n*y ta d{t
NhQp cd,c (incorporaticn).
cira. i\naslasie l'drdlyguine mdt d nhi thuong Tambou (Nga)
gii thuydt ti6 rlf; t{c dQng vdo phln via pbdclr cdra thing I t-lti87 dff rlng , vrio bAn x0y ngAy h6m sau y ch6t
"ttgt
dbng tfr' db pruqrn thAn x{c eira ngurii ndv mA ndi chuy0n. trong nhrl ci-ra l\1.',NartzelT cho m0t s6 cAc dbng tfr chu
frong trang lth{i ,ndy phhn vO thuc cfia dbn4 tfr ddog rnQt hbrr dn drruc kiOm soAr lA c6 ftat (l),
vai trd quan-trong. Nhiiug k$'ni$m, rrlng khi6u, tu-tu&ng,
trinh finh cira kf uc dff in sfru vriro phhn v0 thuc cd th6 Abiaharn l.lorentine linlr trong b0 dQi Floa-t(j mfit
nbi dAy trong hic dbng tfr &. tlong trqng thnl tu mQng ir-8-1871 t} Ilroocklyn (FIoa Kj) ring hbn & Stranklyn dlo
du. m6t trang th{i h6n m0. Song ndu trong'trqug tliii ridy lViglrt (& Arrh) cirng .tlrring dv cho bi6t tubi, kB rd nhilng
dbng tft ndi, cfr dQng c6 nhfrng diQu b0 gidng ngtrdi clrdt chr ti6l ciia rlai y. Sau ktri m& cuoc dibu tra nhfrng" tin
tbi ta khOng tht blo d6 li do phhn vo ihuc cira tliing ?Iy tlbu rlring su lh0t. (Xem Cnrnpte r.entlu du congrds
tirG.: tqo n€n, spirite et spiritualiste rle 1900) (trang 10,{ 109).
-
0' len t" cic con dbng dbu nfun troug truong hqp ,
tt'

nhfin xdc.
a C) €ric hi$n rugng v& phbn ki6m codt, ,

Sf hiQn hbn (rnatericlisation). Sqr hi4n h6n chn , duo-c f,ogi c&ir rtbng t# (dcritrrre mddiarrirnique). Ldi ch& nA,v
ki€m so{t ch{t chE. vi phhq nhibu Fi$n tuong pb{t xndt do t16r'g lti clim vi6t dB vi6t iluclson 'I'sttle. & t4i Ctevelatrtl
duoi 6nh <tdn dd hai trong h<ing tdi. Mudn clr6og lai su (Obio) ilt!, hic llt tubi lA mQt dua b6 chln bo ktrdng hu&ng
bip bgm ngu&i fa de ki6rn soAt uhu thd udo ? tto{c dirug duoc su giAo-rlqc uio chi chuy8n Io vigc dbng bd!. Thd
bln c&n c6 {*t mAy ghi nh&n (balances munies d'appareils
(l) Xern t.{i liQrr tharn ktr,io sd lrti trang 4:t7 - l{0 (c6 trlch
(r) Xem tai lieu thanr khlo sd 35. ;cac bi0o bln li0n tltr:rn ..ilCn srr chung minh nty.)
,22 THAN LINTI HOC TIJUAT CTIIEU EbN
I

-bA
mi m6i t6i iy vi6t... cho ddn lric hoin ttrdnh mQt cu6n nhibu le nh&ng con thf,n tbuQc cfra nhfrng ngu0i ttdn
s6ch nhan d$ < Arcanes de la Nature ) trong fiy c6 nhibu dq ur& chlnh Ong ,khdng hE quen bi6t. (l)
lu tu&ng'tg lttog vuot qua-cec su hi&u bi6t cira khoa hgc
LogJ chtr trtc ti6p (6criture directe hay psychographio).
hi{,n thdi. Yt cbi c6 sich, thu viQn gl ci vi nhA cha mg
nghdo. (SAch dn htnh 1860). LiEn d6 in & 1Uy tei bAn ba
Lnqi nAy c6 thb ,thuo hiQn du6i lnh ddn sAlg vi d6'
ki6m so{i. Bbng tir vAn binh tinh nhu thrdng. Nhtng
lln, tAi b[r{ nhibu lln & Anh v}r sau dO tlugc bAc to gifiy d{t trong hr}p .hay trong nr In t& cd kb6a . hay
sI Aschenbrefrner & Euc dich vA xu?[t bin t4i L.eipzick. trong ntr&ug tflinr blng deu bXug dl, cOt vi khfin lqi kbi
llAe si fliichndr lilnh tu ph{i dni-r'vlt & Eric dgc t:ic phhm
ru& ra th{y c6 nh&ug hiug chil vi6t cfi, nhfrng ctr& ky
tudng do mf t nte hhoa. hoc nio vi6t ra n0rr rtfl trlch
r?i! nhilu pfhn lrong s{ch 6ng dA vi6t ndn t{c pirhm ciia nhiing nguoi dA chdt. Nrqhi0n cuu vb loai hi6n tucrng
< niot,ge et mdtidre r. (Luc tvi v{t chdt),
nAy c6 nlribu iroc-giJ, dic b:Qr Ii l){ tur.yi: Guklenstuble
voi lfrc pbhm < [,n rdalil6 des csprirs et le phdnomene rle
, llAc si tsfichner sau 'khi ,uog My dAn thuydt mcri tinr leur 6crilure directe I (l,evmaire' 1857) vi Stainron i\loses
d6n Clevelanp d8 mridn B{U lludson 'futt{e nguoi tld giup tronpJ tAc plrhq < Psjchography ).
dng mQt . p'rhu l6n trong viQ; bidu so+n tdc plrh n nt i
trOn.l Song dfn kbi g{p Hudson "fqttle thi b{c si rniri b&t C{c cuQc thi nghi$m cira brt tuoc Guldenstuble tiruc
ngr?a ra me hiQn a6 cdc nu<yc nhr Anh, Btlc, PhAp, tai diQn Louvre,
lthily ifing do chi lA mQt ngudi ddt ndt
(1).
tda lAu el*i Versailles, & ntri. trl Sainr Denis, diQn West-
i:ir minsler vfi Bristish Musdum cirrig & cip lAu dAi t6i cb
i . ,:'

1 NeAy 29-1t'1,391 mqt hfl giA. chdt nhAp vAo tlbng tfr kh[,c. Nhibu nhd trt thu': tldn chung ki6n.
Stairiton Mosir muc su cfia liglise anglicane vi cbo 'bidt 't{c ptrhm gbrn co 30 bin in cAc td gi{y dfl viSt theo
dia cbi cb6 f ngAy cdn nhd cira bh to, tubi ilA, ngAy ch-6t.
s ldi CIFS hiQn r ndl' hla chon trong sii 200 tdm ,tbu0c
Sau ,khi ki$ui soft fqi d,i4g voi su th{t. (2)
tl "l 20 thu ti6ng ktris nhau
il
L
l' _l
.
I |
Stainton Moses sau lU nIar thi nghiQrn dd t{p trung
thu{t I nhfrng butii vd hlnh cfia 6nE
I 0ng Des$oulins rilt nhibu tdi hdu trong tdc pbiim tr€n e,,f'a Ong.
trbng tr+ng jtnai dbng rfii. Nrrfrng blnh {rrh udy phhn
tlr Nh&ng hi$n tuong niy ciing c6 tl rd trong < Recherche
(r) Xem trii tieu them khig sd 5ti- trang lt25 vi cuiin r Der sur le spirilualisne r (trang 158 cira Witliem Grookes) sau
spiritirmus r Cfrl du Prel trang' 44.
dAy tn nnQt dogn trich dfln :
(r) i"- nfseigneineots spi ritualistos trang 57 section lV cira
Staintin I\{oses. i liQu tharn khio s6 57, trang 169.
i

'il I
, r':L
I

I
.l
I i
r-

ruAt{ LINIr tl0c "?HUAT CIII|JU IION 25'


24'

* q,'fdi ngbi lhn Abng tfr ! u0 For. Cd c& vo lOi vh 'I'qi hoi nghi 'chinh tht?c l&rn lj hgc & Ila-10 1S00,
ngudi bi con vo ttli. TOi nirn hni ta-v 'tbng tfr trong trv ;gido su I Myers & dqi hgc rludng Oambrid6e (Anh) thoy6t
t6i, M'r td gi(y d{t tru&c, bln cA tay t6i chm cgy vi6t c}ri. trlnh vB cf,e tr?ng thdi gisc ngir tri diEn cfia dbng tir
l' lA c{c lii l}ipcr vA 'l't!r)(f}psor, nhfrng hi{n trrgfig rnri
, Iftot hAn t*y sdng tu tr6n tthn nhl sl xudrtrl vA sntt 6nS nghi8n cuu ttong Zlt nfim d.{ dr ddn kEt lu{n :

hbi bay lr.lo v1ij vd rg rtdn c*r, cily vi6t clri vr6t 't'ai l$' << Nhftng
'fiFrr 'eii trlr:h bAv dfirr ta ddn f, nghi lA tAnh rI
gidy doan i vrtt britl rbi buy l€n. hlroDe vd tri6n rnfrt. '< tinh vi tri nh<i c&a ngmiri ch6t dfi t4o ra hien t*ong.
:{
en*p, h6ci sI Gibipr trong lB li*bi ebi0u !''bu vcri r-lbng r 'l'6i qui qu;6t lA su thay tn6 cA tlnh (substitution rle +
tft Slarte b6i loai ch& truc ti6p vi6t 'vAo b'{ng den (nAur a per:onali16) Lroy krbm soAt, tinh thhn ho{c nh{p xAc ,.}
,,1,
,.i
IBS{i r}i tsa L€) rlE tAp tprng I vi,r tAc phhrn eira Ong .r< (ptissession) le mQt dilu 1i6n bQ c&a gidng rifln ta (l) o.

rrh*n db < Sliiritislne ou. fakirisnle occident,il ? rrhiEu 5g.n rl


in c6 rrtriau rrgorlii ng& rn{ c6 thri dbng tfr hh$ng l)i6t. ''I'rorrg trang ltr6i gidc rrgri'ttr tliFn nly dbng lti rfit
',i
I
cd ttr0 hi l<t,n.ydn tlu (suggestiorr). 12',
1

I
tt i
'1
'Khuy6n drr rrdl cd thA do kE chir tti tli0n (magrre-
ftdn lrrarice et incorpoi:ation), lr;-rure c6 thA vi6t
rVftqlp tiserrr), c0ng nhu: rrgudi chdt.
transe, danh tft Anh ngft , duoc dtrng ngul0n :rong Ph"4p
ngfr vA f ngii ctr,t t6 gidc ngfrr tu rli6n (st''rrimeil rnagne- Vi lC lfy co ur0t sflilriQn trong l.{m ,nquiri ta c6 thD
ti{ne). 1'rong tr4n{ tnni ney dbng tri cb rlr8 xrri{t lir l*e ngir vr\ ll:rr li'r vrti sw kbn,y6n dr.r c&a kE dirng rir *liln.
(corps fluidique) lriy phhn phAch, ndi tlreo q'ran 'li{}ru cria 0ho rr4n chu dt cho ciii vft binh tAs dQng tu nhi€n vir
'[r4rrg tliAi hhrlng tr0n nhu nlra thsi rnj€n hay chi tu di0rr dA tgo.
cAc hgc gifi thdng ttri6n hqrc (crrrps 6'th6rique)'
nty c6 thb do m0t nhl nhAn dlen dilnc tt't' iqc dA ta(: n0n gific. r'rgir tu rli8n, ndu mudn lri$tr tuorrg co lirrlt
dQng hay do rnQtihbn nlo lrong ciii v0 hlnh',rnutin *nh cAcir hh*ch quan v,i vo trr vi.n€u khdng thi hi0n tuong
hu&ng rt6n <Itln4 ti'r" Ebng tfr c6 tir$ th{y cdi vr} hiDh db tl tqo ra c6 th} do kE thOi rnj0n vd chi tu rli0n rlLry6t
tl lgi hay ngbe rtrhiing ti6ng ndi trong cdi ;{v I' Flbn h& ll'
|l
djrrh.
ch6t cflrng c6 ttrb chidm rAc tl6ng lir trong ruoi ttrrii gian
d8 ndi chbyQn. {[|l Su tAc dOng gi&o- cdi vfi htiril vA dlu de cria 'tdng
tl;t 'trl ctri te vfin db c&a, su rung dQig (vibration).
Olirer Lodge trong di6n v[n rlgc lqi HQi FIoing-gia it
It
Anb & Luln Eon 3t;-1-1902, cd nh{n rng.ntr r,l6n truong; .it
(1) Xem tAi ligu lham hhio sd 5ti c.butrng lX
hqp c6i vO hlnh tc6 th8 Fugn thAn x{c eia ilbog tft dt
,i f'
<2) Xern r 'I'hu{t lh0i mi0n r (Pbam. troc Tnn) nht xu{t
llc J0ng hi$n trgng. Pham vin' Tucri.

F- ..x-"I-_._:_
I
'tf
I
fi

1}IAN LINII IIOC TrruAr cHlriu EbN zl


$
{'
tI
tir cd tidng vb tr+ng thii gidc hi6n lirlntr cta b4u 6ng ta (ieorge Pellew (tuc gAi E'
,.|

cAc , dbng ln
, MOt trong l)erharu) trh6t di 'r'rii thring 11[ nhfp vzio di]ng tir.
,t'
+
ng& tl! di6n lI qI ['iper. I{Qi :tAm linh vA cic
gido str
Lorlge, Mycrs, llodgson' W. Jaones, flystop cita cA:
dai lro; ,,1i
Hotlgson derrr d6n canh clbng tir 30 ban cir cfra 6ug
dudug Anh 51! ti6p tuc nghiOrr yuu trudng trqp bi
l)iper
lit rliing tti" tl€u nh6rr lu ci vA tlbu tlrrr.rc tlling tr} noi
de tdp trung vio mQt tAc' phhm rtly 6i-r0 Lrang t4p XVI t rl nhiE.t clri l.ii;t.
cia Prqceedings vi t6m tit cf,c tdi liQu rrAy tcong rrQt
t{c phhm bing llh{p vln nhan dE << }ladarue t)iper et la (iiriu, srr Nervbold ndi dbng tir Piper dich cho 1)ng ta
Sociite anglo am6ricaine des recherches ps'r chiques
u (NI rnr'rl rloun tidng H1'-Lqp nr0t thu clrir rnti ttbng t# klrr)rrg
Sage l)aris Lelnrairie). lriiit so,nil, lu\ ta dich duo'c.
Nhfrng sq di lai ciia bA PiPer duoc c6c thirn tr
l

'l'rong thdi [iilio str l{yslop dai hoc duirng & New-l'olk
Columbia
ltreo diii tlli tim xem sq bip bnm crig h'i ta. driL 2()lr, r:,$u h6i dbng tfr, Piper trong ldb bA rl trang thdi
ginn bil l'iper 6 Auh lai hai ntra gi6o su Nl;ers vir l'otlge giirc nqlr ttr luc trang thiri rnh ong thAn cfia giirLr su
nguoi ta vfrn chP f theo'(tdi be. Rrtrrrg bl l'i luc soitl' Ilvskrp riLhQp vr\o xic d6ng t& dA n6i. chuyQn. Sau khi
'I'hrr tir bi xetn Ket. Song .cudi cirng ttgu<ri ta phi"ri cdng
ki6rn sorit co 152 cau h6i trir ld'i d0ng, l6 cdu l<h0n6;
nhin hiQn ttOng lir' dring' dung, va 37 cAu khOng drroc chhc ch[n, nhrr vAy co thi l(6t
I!k)t trong nhfr'rrg nhir hhio c(r'd c<i tiilrrg lih6 tinlr luiin r;1nq' srr ch.{c cbfin chi6m ph}n tdi rla. (1)
rrlriit, cii, ttrri,, I vir . cl*r tlirt rr5?[t lti lxic si l]icSarrl
'[im linh 6' My' Ong ta In *tt
Ilodgson pho ch1 tich hOi
nsitr(r'i chdug bhng kich liQt ntrdt c{c hiq:n tu<1ng
tli)ng
llrtn ltbrt (rnaterialisatioo).
br)na vi tlfi tu'ni; l{rt thy tliing tfr Iius:rpia Palatlino trlttrrtg .t
'[r,rrng trrcrng hqp niry c6 lihi nhii'ng brin tny, rrlriiug
cuiii ciul{ t'lng qhfri thri nhitr' trotrg l)roceetlings'
hhudn rrn{t, nfla lhfirr urinh higrr lcr. Nhil1rg bArr tat' ihi
< srr6t 12 nitm, tdi nghitin, ctruhiQn ttt'o'trg rliirrg lrtirrg bav <I;i u t1,r: ' lno chring lR, ddu d6nh chfng ta ho{c (l(ri
<<.c.,ir:r lri lriper. iJa' ilnu tcri I chi t'udtr t'C2t
tlibu In let ctic di'-i dec. Chc khrrCrrr rnIt thi nrli chuyQn. C6 kbi cdc
triy sui o1p Dg'p gian xi,o cira bn tit' 'l'iri ddn r'6'i oc rrhac c',u dang dB trong phong trbi tOn nh{ing irn thanh.'
i

((
< tluv vrit tliet dii hhu lflt thy bi' lliiy giir tcri
chi cdr th6
( ll0l'; , t 't'Oi tinlt Sn chu'ng minh lt\m cho tOi hhOng
i:irtt Trrong hinh thtic niy nhftng srr hiOn hbn thu'ing ki
., co, ihd ngo' vrlc mot ti ndo ci. >
rol
+
(1) sg trd l4i vfn ilb Dly & phln lIl; chuang I. Tranh
'llnro'ng trqp Itim Ong Hodgson tin ,
tu&ng nhdtr 4t
ln
lr
sF luin ltlcnr! Sutlre vA llrnest llozzano,

rl rl
L
--::,1:*-

I'
TNI,N LINH TIOC
T.IIUAT cHIEU II6NI 29t
.r ' i . , 'r

Cdi khi chi ilpng ti'r th6y tA tA


(loqi dbng nt:
mrr nh4f,
- D6 ln trudng hgp, c&a Kating King'm6t hbn'dAn bA
;iuioot tuyrorl" {ong h:" . *tr i hig" ' hlnh tluoccu6i
cd
rlii iriQn lOn trong nhibu nHna trong cic, cuQc thi nghigm
dqng lai ttrl c${ng ta ito rht chup finh
"ar duoc vA cirr trha trac hqc Antr w. crookes. ({eor Recherches sur"
cirng cA c* toai dBu tr{ng thf,Y' ie spiritualisme cria tAc gil).
I 0oo nl"lrel* ,a,rrn lq,,o" Russell ]wett"tu thi nqbiQm
'frong mQl hni di6n vdn .tqc rqi hQi qehi ri6n
l;"; "il Hi
rsi nhJ on$ ilai crrurr 1T:'o ,,lu'l :-'..t:.1 T:,-:: ::t-[:
I lil 'i
rnst br'g 'chtrng cu tht' tri6u lcdc khoa troc & Bristol 1Bg8 mA W. Crookes h
n Hbng ti'r thfi-v p tl rd srf hi0n hbn
nAy lrroc khi chup chri lirtr, ong d[ l&p lzli qual] di6m bflt di d.iclr vE
(t) liu.'ing t0m linh hoc thuc .nghiQm cira dng : r lla
iun nla aiEu ln{v nlne lvui birc antr ilul chup ra' 'lp
I ,ru. bnc lsi 'rnoorpsirn, tlloroni n{ Beattie tht ngtriQrrt , ruusi nfuu dd qua k& tu ngdy, t6i c0ng h6 c$c phric
l 'tr'inh jvb cac cong cu0c thi ngtiiQur muc .lich de chu'g
ltn rf chrrp drsc lph mQt hbn rna' (2)
yh , sau
inlo |rt" 'ri.lr I rffng ngoal nh&qg sLi hi8u bi.it cira chrlng
I Mo*1", ptri6p chuv6n nqhiQp rtfi c,6up tlroc
I aon igiu chuy6n la dfii vai hhoa hgc ngdy nny,, cdn c6 niQt lqc, vfi rlo
-th
nlri6p
&nh nhiEu ftbo i pndil Ngrrdi ta hiQtt ong vi cho lit n:Qt ugubn gdc th0ng rnintr kh*c voi ta t:c alQng .- l0i
l? ngrrdi lam liirOrrg cCr gi dA sfra cb&a
Oio bcm song lcudi ctr'.ff One tbftng Fien'
cb trbn kE thSn .qu nhfrn xOt cira,tOi da c0ng - tOi vfrn gifr l, ngnJ€n rrhiing
chin',g c0ng nh&n trongl cetc truc tntridy
b6. ('t'rente ans se sont 6coul6s
dt'puis q'e j'ai publid les eomptes . renclus cl'exp6ri,.nees
quvfir, cfra mlnh. Han ttfa Ong chAnh frn
Ednrourls cdng
rlttgc' trong luc lctrdant :i d6montrer Qttc, en detlors de
nh:!n nhilrrg r nSu&i c,hdt dO &nh chrlP connaissonces
scierrtil'iqnes, il exisle une force, mise en'os
sintr ti€n hhong co cbuil frnh, nhu v4y 8i'{
ttrrrydt sal}g ceuvre par une
inteiligence qni drffdre de I'intelli$ence conomune i tour
lgi rir lnh cff ki Ong dlrfip nhAn dttoc' Ltlorr Denit 1t:t1-
n 19t) c6ng nh{n c6 <luirc nh0ng
t)*nu l'invjsible, 1t''ntt[
les rnorlels je n'ai rien A retracter je maintien rnes con-
& La
cfrn 6ns vclpf giam d6c b$o vessiilo
rnii tastritions ddjA pnblides (Dans l,invisible p. 19b). r
;;; ;'it
cbup cfc giai d<rqn cfi{ sg bi0n hb1 .\
I'tr6ng 5-1919 trong t+p c{t c Revue, scierrtlfique er
Khi rnA slr hi$n hbn ddn mOt giai tloqn'kh[ rii rdng
'og,,'-di nnorale du spiritisme > W. Croohes ISp lAi quan di8m cria,
rhi ktr0ng nhfrng ta clruP Ase rluqc mA'cfr tqa Ong : o Theo tdi nhflug hiQn 'tugng {y cAng lrlm s{ng 16 j
cfingtronglhfY.
i i ', ' ki6n cfra nhibu .dbng nghiQp vi t gn hfru cria t6i rrong
r hQi nghi€n cuu tf,m linh p dA nh{n thuc <luoc trong
A. xussefl {vallace t ['os mlrasle* et lo
tlrttdorre I

\ rt Xeur
('.) '-s-- cAc mhu chuyQn ily bfing chrtng cfin mQt cuQc s6ng tbeo,
spiritrrallsmo I trang 251-t' i
1.r
I

lb ldi kh{e ti6p theo cu6c s6ng cfia con ngu&i mi trong
(12) Xern tAi litu tham hblo sd l-'6 trang
7'l' J

i
.1 :
i-
,'ll
.i
'4
I i
\ i
r
,.,I
1

rrru4r ctnEu HoN ':Li


',!
TTIAN T,INH IIOC ;
1

0og vi6t ti6p : c '['r]i chtc chln rftng c0 Cook vri Katie
I
I

hqp tlq',,.tt60 xuc c6 th8 thgc lA hai thnc t"h6 hhAc nhau > (deux indivi<lua,itds <listinctes).
.iI
mOt s6 trulng fuftog {
i
biQn fli&e thd gidi n4y vl thd gi&l kia ' ' ' D 1-

dbnq tir cd Khi .I(atie tir gifl cdc cnQc thi ngbiQm cfia Crookes
Crookes': ,l'hi rrti'
:'1

Cudc thi
ngllrirn I
'fin dE ra di, c0 tlii <l6n thuc dbng t& day vA tnrtrc mr.it t

Cook.
Croohes dlbng tfr Cook tlii khoc l6c v<ri ngud.i b?n & cfri )

'

thi nghi$m do chinh Crooker v0 hinh song Katie,cho rXng su m4ng cfia nrinh df, xong. ri

Sau ttAY lt <lgi lugc cuQc l

(lrra missiorr esl accomplie) ).

vi6t i
i
nha Ong. I 'uxmore -
cfr toa ngbi Ntrfi'ng tliFu n:iy tlich trong cAc buc thu cia Crookes
I
t
Cuqs thi nghiQm i+i nbfing chi thdy
I

ll buc tao' Crookes chfing g&i clro cic brio & LuAn-EOn thing 2-ltl74 trong .16 6ng :i

trucrc. K6 d6 'Katie l(ins * u:s


thdv t:i lq.i c:ic criOc thi nghiQm vdri diing tr? Florence Cooli.
ritng hinh lnh iJ" i '" ^:'lqc6 hai
Thlnh thfr
' i
Chirng ta s0 thdy riing .tdi vdli cAc cuQc thi nghiQm c:rj
hbn me nily ue"'"qolt--ib"t,:U,,t'ol'
Ltrt'ug phli ln mOt su ltra el6i' I(atie ki6rrr sorit t:b:it chF, phe phln ddi ui.r khong cr)rrs nhAn r\t
ngudl 16 rlng cUo (]ook tht rp[c
vi coi xtrnr rdr-n tr6i lqi io vi dua ln nhiEu lf do chdng ddi (trong phln In, chuone
mflc lo trfrng
thay dbi cao' bon sAu lI chting ldi sE t"6. lai r'?[n.dE nty). {
i
den' ui*i"ltr'tt cira
.Katie
Ao nhung
qo ating Cook Katie ct cb'tron
ph[n (six *oott'f i"oo trii l+i Cook c6 mQt clii sgo I)i'clrurrg r:fra bA IrIore'ce }larryat trong tac priirrr
sd'
nuftc da min -i'"t"[ot nhan db ,< [,e rrronde cles l]sprits > ( fbd gi&i tbhn linh
dam t6 con Cook lhuttng
c6
noi cb. 1,6 lai f"ii"i hh6ng
\trfing cdn bil Cooh thl s$m' llJgl) rnct trong cric ncrrr)'i din rlu c{e cuQc {hi nglri0rrr
deo bong tai' *;;l;'**'" cir:r Croohes dii v dt nhrr sBu :
tlbng tir 'Cooh'
,

N;6n'tav Katie dAi tron


i

xu{t }tiQn' ning df, cho churtg ( . 'l'di dfi nhibu ljin chung kidn c:ie cuQc thi
Tru6c khi l(atiel tnOi
ohrlng t0i- da .o::1 t::'l
5 ban nghidrn cfra Williaur Crookes .16 co th8 tin rlng su hiQn
tdi chtrp nhibu nuc [nu'
;tgl- *t6: ote" tuong xudt biQn' hiirr c(r llrA'.
lray finh si'rn .u]1cbrlp chung v&i tir
cfi' buc irnh liatie 'dbngchtlp 'l-()i <Ibng thdv liloreoce vA Katie cbung v6i nharr
Orookes c6 biri Sn'h
L th6 Crookel cdn c6
Oook' Ching nhftng nbibu lhn tlb chfrc rhng hai ngutii hhrlc nhau. VCo nrdt
'o' u"""' i;;' ou ,:o::"'Jr"tlli ff#--r^t: S::l butri chi0u lrbn ngudi ta rldi Katie h[y bi{n rrggav truoc
"i"'u
ttr Cook. tlai buc Llnh l$c '
so
{nh rldn. l(atie tring ldng . song cho rfing nhu th6 llm
mOt dhu ngrldi'
tft Cook nb6 hon liatie cho Katie chiu <liEu kh6ng hay. liatie dt'rng dua vio bric
la'i thd nh0n rlng vE tlep
cta Katie th[t luong' cfia phdng ti6p khfch hai tay dang ra. tsa cdy ddn
Cl6sgss
{i m} lo tuYQt d Qu' L

I
i

j
.l

THUAT cHIEU IIdN 33


q', lTTf,N LINII IIOC,
tlrdy mQt diDm md nod sr{ng vA l}n vog rbi dAi thn.
duoc thfip tel. Anh tru&ng {y lim cho Katie
r{t kh6 Ii6 lA hintr mQt nguai dAn bl hign lOn. Cudi ctrng lt
chiu. Chi troirg m$t giAy 'dbng hb Katie b 6n
<lln nhu gu'ong m{t cira mQt c0 g{i. y6u digu nbi'lCn rbi c0 tllc
,llu
, nrQt cii hinhj sdp chly ra' trong rnQt lb 1?a, Ban l+i. IJfng ngudi nAy di khtp trong ph0ng, ch&o , ngudi
lfr nhiiug ndit trOn gltorrg I m6t' CAc con mfit thutxu6ng
rlln nly, n6i chuyQn vfi k6 kh6c.
rbi dO" c*i jmni vi ciri, trAn' ,CAi Ao thi lrrt lhn n89n
ddt triru tnqt eii nha stlp db' Duiri inh cfia ba llde si Gibier b{t ddn, vA kiSm sorit. Ebqg tfr vfrn
agn ,hhi, ,ch6frg t6i nhln rchS Katie dirng vi
rhf,Y hln!';' ufinr trorrg phdng thi ugbigm vd cAc - d0y c$t lvdn ch6c
nAng tan
)Irg nAng
bQng, dhn. .., rn
tau d[n. ch['' :co nlriEu hiin ma l6ri choi dau. sr1 biQn hii' theo
lli
iir,
i

lli cAc lriiir Lnft n6i la nh& mOt phhn rut & sinh hlc
I rt
ciia dling tir & trong traug ttr6i phan h6a (d6n{at6rialisa-
'ill
: ttot truirrrg ho.'p rluoc thi€u ha b:in Utl tU ,t:"111 tion). lSintr luc rl$.y ll thA pi:r{ch (doublo 6th6rique) cfia

liro] .iro liferirore,' ch6t i f,l+,, l0rr cho chiiogli ong dilng tri' nr)i fireo danh tir cfia nh6m Th0ng thiOn hr2c
(thrlusoPhie).
;t;.it;at" ctri, nhi ngai' lr'a"q t' Nii'u-Utvc tu 186t-186{i
t{o,ig s88 llb rhi nghiQrrr ]vn do hQt lhn <} cdi
11 I
vf hinh *

ti; lung ir{C si FrankHn 't:F'u khi0n' 1 ,t*,


t1 0 i-aqi-Lcri tu .1901 d6n 1902 nhiEu cn0c thi nghigrn
jf,,{c-si Paul Gibier, gi6m .ldc viOrr Pasteur & Niru-' v6i dbng tri. Ilusapia Paladino tqi'G0nes do c6c nhA tri thuc
t)'ott co trirjn bay trree [0i ngbi tanr ly &
rla-L0 nlm
rrhrr Lomtrroso Norselli vA l)arro chm dhu.
i90tl *ot talp roi" v[' 't'b biQn tuong '(^ ma hi$n
1 . : - i-h .ro-- ..-,d^r1 | te trb' rr
hiAn hhn '

trri nghiprn iughv trong tii,o"e ttrl nghi$m "t Oi-* ta' C€sar Lombroso co t:i rd
Cdc
trong l{c phhm r< Hypno-
cuoc'iirt n{rtG- ndy thr'rrc hilnh lot ttbng tfr bi Salrnon' tisme ,et spiritisrue r cira 6ng.
ph0ng thi
Ngny lO-i-l,tUS Abng ttr Snlur'-rn dilt trong mot
r,Jt,ig* tay I chAn cQ'. tqi tr€n qot clridc gh6' MOt
cfii IIOI cnQc chiOu hbrr & Be Unh lg0l do 6ng Larsen
Ut nr vAo cb abng; rt't vi c{r ' nhibu srri dAy c0.t li trong td bdo I'huy-Di6n Eko. Ong tl lai hbn bA Arrna
"noarig mdt 24-3-1899 hifn l6n trong phong rht nghiQm. Eiy tt
kcr.l ra it6rf ch6 cfr loa. ,

I
mQt rloqn trlch :

Ntri€ru fln6. ray, 'mdt hi$n l6n'. Nhibu hluh-


ma kttdc
bh mlnh khinh' (. . . NIln k6o rt d! lO Egt quang clnh la ky.
nhau, ton be. Co itnt c&a mQt ngu&i rlAn
Cht'urg tdi thfiy mQt ngu&i dAn bi y6u diQu m{c 6o cu6i
trdi lAi bli Salmon dbng tfr thi to ldn' ,

vA dhu lrirm mQt kbhn cholng tring dAi phrl ddn chfin.
srr rufit hiQn dgi di) nhu sau : lJan dhu ngudi ta
li
lp,

o", i r i
I

TEANUNHHoc
I It; TIIUAT CHIBU ITbITI $5

3:.r lb_n"
If tfing,ltm sao htnh nhu l& der
chotnglndy
IJlc si Guslave Geley, giAm ddc viQn si0u tlm llnh
b&i nh&n! dnh stng htryln diQu. TOi cdn nhd
duOngj
guong'm{t cy. Mhei hei ndm vE tru6c t6i dn dem ncng (Metapsyclrique) qudc t6 c6 m& nhilu 'cuQc tbt nghiQq
ddn btn tUo hOni 16 ltc ntng con sanh .tibnl vdi ddng tir Dva Carlidre hay l3eraud Marthe.
*;"; vfin I't
cOn ttep vdi tilp; mfn choAng tr€n t6c den. T6i nghe Cic cuQc tbt nghiQm nly & phdng tht-nghiQm ViQn tir
rung qurnh tOi cQ nhfrng tr6ngr khen th6t ra mQt giong l2-l9l? tl6n ttrfrng 3-1918. C0ng vi$c'ki6m so{t dugc thgc-
nggc nhi6n. hAnh mOt cAch chAu ddo.
j

Tdi vfin chilm, chrt nhln binh d6ng yOu ki$u


\ ,

dy al KilOm sodt phdng thi-nghiQm.- Khda cfra itugc xem x6t


d6n khi tilm mln k6o ru6ng.
hy m6i lln tru&c khi tbl-nghiQm .vi sau khi thl-nghi$m.
MQt doqn sau, ning tai bucrc i.a vdn nhu khi Ebng tr? ngbi trong nQt ghd ,binq & sau mln dugc ehlnh
c'n
sdng. Tdc den mu0t cfia ntng phfi xu6ng gbong rte-gi& lA tsAc-si Geley vl bA Bisson nim tay. MAn duoc
mit
dgp. Thlln lrlnh ning phir mQr cii {o tlAi rrfing nhu tuy6r. v6n l6n su6t thdi gian biQn-tugng phit xu{t .IA l6i (ldri
Ntng nhln t0i ufi c{p mfit ,len rroug s{pg ; tOt ttrfiy ci,r ldc-gil) c6 tbd chlnh milr iUCy hiQn tugng mQt clch rd-rlng.
nn-ng vfin c6 1v6 y8u cluang : d6 tA vo t6i ! Su
:li
hi$n cia unng c6 lmQt vE tlgp vA ri6t rliQu lq lirng, mgt
xufit t'irdng dbng tfr ngbi tlgac ki8m soit tru0c vl sau efc
hinh ding mA con ngudt cfrr i thd gian khdng cnQc thi-nghiQm. 'J(

doc thhm t6n cfia nAng. MQr ugubn hgnh pbrit l6n "0. TOi
lao bl Kil6m sodt dbnq t&.* Eva bi cbi trln ra trong mQt
d6n xam chi6m itii. .Neog budd vao phong rbi man kco gian ph0ng bOn cgnh, dlogn in{c mQt cAi do l6t mAu den.
lqi. Gian phr)ng 's{ng, cri tga y€n l{ng vA trang
-ivfiu
nghiOm, ra cd thQ thdy dbrig trri vdn ngbi trong gh6 bAnh
'l'6c, cudng hgng, 16 mfii dEu tluqc xe4 xdl. Cl ll,q em
sudt trong th&i 4iien hign ruqng phlt sanh. dqo, ciing drqc qgudi ta khAm x6t (Le toucher vaginal 6tait
pratiqud', non constammenl mais I deux L trois reprires).
Larsen c6 xini cfit . mEt m!6ng hh[n. yoan (voile) vi
dog ta cdn gi& lgi sau khl vli Ong bi6n milt. Chdt atrng Q Anlt ittn.--
Cdc bubi thl-nghiQm dlbu thuc hign dntvi
dD ttm ra khdn voan mQt phitn lfiy & ngubn sinh h.rc dnh ddn ,sing (lumi6re blanche) "Cri tga c6 thE xem chfr
cria ilbng, trir (radtationr du cgrps bumain). \ hoi lsrr duoi Anh rldn niyl vl nhln dbng hb {b bi6t gid. Kbi
nio ngr&i ia mudn chup lnh rbi ngu&i ta dtrng d€n d6
ThEt li chuyQn li0u-trai &, thd kg vdn minh khoa
boe niy (1). u (lumidre rouge) v6i mQt diQn lt 30 tt6n 60 n6n.
i
lOoS
I
I ti Bubi tht nghidnt ngdg 72-2-1918.
(1) Xenl $clentiflque et mora le {?nh. TOi ghi vio sb
llevue du spirltlsme mat 19(il <liva rdt ducc kh6e nh&ng ldi
trrng 072).
<r Evr n6i :
i

,l
'\
i
l

i
'I
TI-IAN LINS HQC
THUAT CITIEU HON
i:;a...Ttl g\b n{f
):'u...Trl 24 girb cflm. (u&ng
nify t6i o6 cim tu6ng ghn bon' toi c6 hinh
Shn bOn .frong
,' phhm tr'Tout ,l'ocgultispe ,d6voild. r Tosque!.ghi
tic
rmQt ttan lt mu6n
ngud! tlen l0n.
fl mudn hiQn
<tmQt nguAt l0n.
lqi dbng t& Eva ducyc b{c sj schrenck Notzing nghicn-cuu
<
i

."' <'Lrlc Eva ngir tniep thi ;A t* & troog trang thci xf,m va c[ bl Bissou : 'focquet xem cugc thl-nghi$m' cf,a Nolzing
'

<.nhiPgiaotidpv{ic6ivohinh](elleestprise), khong' co gia 0og cho rhng dbng tri Eva d[ nudt olc
tri.
bu'c inh (?) rbi nhl (?) ra? Song dbng tri Eva khOng hE bi
' ( IJe ta rOn ta $Ua lAu vd kOu lOn nhfrng ti6ng nhu' mQt 'bit co gian l{n trong c{c cuQc tht-nghiQrn tqi Society for
< nguli ilAn bl l6c1 'shp sluh con. ]tu6 rbi im b[t. . Tdi tu&ng
plychicat resea'rch vd tgi Sorbonne (40 bubi tht-nghiQnfi)'
r< rlng hiQn tugng s€ kh0ng luilt, nign. Nhung bA Bisson 'focquet
irhri nbsn khOng hi6u B'iir cO tili;ludng 8+t ra sao'
< dtirng c94h t6i lqilla len: lx"oi kla ! noi bu'c mAn. r
Rd lA'Tocquet da nghi quA dQ1 vA Ong kCt lu$n rfing Eva
' Th4t th6 tr0n lono abrg tr? hfnh cAi dlu cfia mQtrngu&i c6 khi lpa bip mi cfrng c6-hic. c6 nhfrng,,higl rdc
<
NhAt! - :' 1ttd118
,'''i','
r din bA tr& u€n rii' rAng. Su xuilt hiQn m{t ngudi dAn bA I
u nAy,rflt p6..E6 lir{ mgt, Uhn0rl'rp{f lrung binh c6 ![n mHt
u dhy yinlnii ,v,n npQt mdu da mft p6, guong m{t dpp uOn Ilubi tlfi nghiQm ngdg'26-2-1918. '
til..
< cri.'itq+ 4ghn mf,l vA thi thhml trao, dbi cfim tu&nq cho
Ki6rlr'so{t tdt k} nhu lhudng lg. Eva;bi xlag,;'ph{p
* nnn;;jrji ,oim dpng lqur nen den I ' I ,dr
fn6n,b4t nhtnb. MQt guong mit hi$n'lOnghn tlbng trl' Guong,
( H[$nl tutlng n[y rfit ugtn ch'f dQ 1Ai giAy nOn tOi ktr0ng mat nAl cfing gi6ng nhq guong:m{t mA tdi ell c6 dip chup
( dfi thl gid dB chup lnh. ' ,
inh tro4g bubi thi-nghiQn lhn trudcr ' '

11/ 'I
lnh{n thdy su xu{t hiQn nAy c6 f diqh Ilm cho tdi
'l'Oi
sdnl d0 15 flno1 r"o cei {tt nahg l+i hi$h ra .c6 khi
o
nh$n tbf,y qua c{c giai doqn hieq hlnf :
<r lo khi nhung lfc nlo cfing rd rAng. Sau bung cAi
"nO v{
< dlu dnqs |I6n nhia n}qc d(Ia; TOi bdn den. Sau kbi 1) Guong.m{t xudt hiSn & dau min mQt
i
cAch thtnh llnh
< il€n db ioi thfiy lcAi dlu, & trOjn dlu gdi cfia Eva. Trong vA gidng vdi khuOn m$t ctra nguoi thulng song sqr xuilt
< bobi fhil,ngblQm nily toi mongl thdy chdt 6t-t0-bd-I[t-mlt 'hiQn quA nhanh'ch6ng nOn tdl ktrOng lh6 chup &nhiduqc.
< (subithnce ectoplasmiqoe originelle) nguyOn fry vA ciing
< kh6ng thf,y, sqr thCnh htnh c&a, c{i itlu qua nhibu Siai rlogn- 2) dhu0n .m{t hiQu lOn nhd mQt tdm mAn bao phfi ghn
< lilien tugng ney pnat sinh mQt le{ch thinn llnh. (1) c4nh ddng tr}. Sq rd rAng izing dhn rbi gi$m dln'
.l i
. r'I . I r.
3) MQt ddng tinh ch{t (substadce) tir 4iQng Flva nhl ra
+ I .

(1) sE silt thtch dalnh iri vl hiQn !ug:o8, niy & phln IV, chuorng I! xudng du6i cfrm
10ns'dd ? l6ns tay. CAi'dly''nAy;ihong
'

c&e tAc phhm nly.


.cia Erri vB phia bOn trAi mQt tl. CI6i dAv nAv phinh !o rl
',..i.,_,rl,]
'':,,- t lt"
, 1't'-
I

\
I
'rl
r,i I

| ., ,

, I I 'L .II{UAT nbr.r


s8 I I I I IHANLINITHoG CTITBU

nhr cii nu thdy cdc n6t rd rdng Tu 19tg tl6n 1920, hQi nghi0n ctu tAm linh Balan &
mQtl ihoe m& dhn.' TOi
oh ntoU lci mgt lhriOn m[t. TOi bflt tlOn. Du&i Antr ddn lh[' dO Varsovie df, nghidn crlu itbng t& Franck Kluski
hiQn tuqng vdn tbn tgi. Cudi dong dAy khu0n m{t tidn dufi . su diEu khi€n F&" rtgi th Okolowicz. C[c Uobi tnt
lOn phla ben rtrAi c{i dhu cira iEva hay trong kholng 2r nghiQm dbu dugc l{p bi€n bln. I

phin ghn 'cqnh {bng tr? eao hsn tai y. tlfly gid grung I

m{t lgi hiQn ra i0 rAng. Tdi plrup mQt bric lnh thu hai" Bubi thi ngliQm 30-8-1919.
,i
Bubi tttt nghiQm ngdg S-3-1P18. I Sau vli phrlt dqi chd cfr toa thfiy nhiEu di$m inh
i

Sau khi chd Fqi d0 mQt gi& Evri rdn ri vd tidng r'€n
s{ng xung quanh dbng tfr vt dbng th}i , ngu&i ta r:ghe
cAng ngAy cung tp. MQt !.1t trfir:g rudt 'hi$n noi vai rlbng
cb nlribu ti6ng g0 vA nhibn ti6ng nhu nhii'ng bucr; clrdn
tft ltra. V{t trfing 'Ay to dhn lbi chung tOi thdy & gifra cfia ngudi di.
v[t tr&ng dy fuoilg mflt ctra u$t nguoi. Cdi gtrorrg mdt Ngu&i tn thfiy su higrr trtnh cfra nhibu ngudi ban tlfiu
nAy bi6n rbi hiQn .c6 khi noi riguc liva c6 khi troi vai, -lA mfi ngrrd'i lan, lOng rflt nhibu, t6c dii vA bg rf,n rdi
cd hhi duoi cil{, c6 khi trOn' rl}u gdi, c6 khi} trong hai rim. F.Ilnh d,ing nguli nAy nr?a ngndi, nfre n$gm, gidng
bd,n ta-v, c6 khi n6 vAo trong miQng Llva. Su6t hubi tlri rnQt ngnd'i hbi thugng cb thdi rlgi. Y ndi ti6ng ngbd rang
nghiSrn {oi 1fin cp th0 thdy Era. Eva vfin irn lhn vd ring nghidn rdng vi ctr$t lu6'1, Khi nguoi ta ggi y thl
n6m ,trong chi6c ghd bAnh. y lgi ghn vd rd cfr to4 lfiy lay m6 vdo cfr toq nhunpg
Bubi tllj nghi4-lt nsdg 11-3-19!8. mong tay y nhgn nhu nhfrng cAi gflu chrr ktrOng phii nr6ng
, tny. Ebug tfr ra lQnh cho y 'kb, tt6n hbn mQt kE t1r xung
Su6t cnQc tht nghiQm nAy, min h6o l6n ndn tOi vdn le Charles l6n clio rXng dd chdt 13 ndno song.kh6ng mudn
cd ih6 thdy tlbng tfr Bsa vfi gutt sat hiQn' tuong. clro ai chup {nh vi ld rlbng trl bfio y n6i 16o" Kd d6 ln
Sau m$t (bdi I fiian rIQ 45 pbrit trAng th{i lOu dBng sn xr.rfit hi$n, cira Lrai ngu0i il&n bi. flgupi nhAn ra np,utri
(trnnse) bht rlhu. I 'tninn linh toi thdy -qt dfm mf,y md 'dAn bA lhu nh?it IiRFIERI rn0t ngu&i dAn bn An-dO & h

to bfing trAi ' caru xudt hi$n hdn canh, dbng tfr, 'EAm mfly Caleuttn rnA rrgurii'ta thiiy tr"org c{c cuQc thl nghiQm trudc.
nAy & ngrlc Eva vi cudi crlng hi$n l6n m$t cAi rlhu n11udi. Cfr to4 c6 chup nhiEn buc inh. ,

rtr--Ln8y qrra 'r4lI rdt l&n, rbi phqy vdo' mi$ng dbng tri".'
nrnn
Bubi thi nghiLm ngdg 3-9-1919.
B6ng Eva keu l0n. (1) il
Sau khi tflt vd chi cOn da mQt nggn ddn d6
dOn i:
il
ll
ata (lampe rou oe) 'cr? tqa nhln thily nhiEu lnh sAng tu l4i vir i1
!it
(1) Xem tli llQu thau kbio s6 59 trang 208. tlrinh mBt guong m{t c6 rIn s[ng nhu diCm sinh. tl
l1
iltl
;. ii
\
t{
'lt li
.:.
,il

40 THAN LTNH ROC 'l TTIUAT (IHIEU H6N 1l


'I1

Con ngudi 4tqrn lhn lrudc 'hiQ,n ra rbi cl6n the IuOi Dbng tr? (iuzik & trong mQt ph0ng c6 cdn lu&i tu
'!
^t'
I
lidm mqi ngudii IIA Grelak c6 dem mQt con ch6 lheo, ,l
j
phia 1

Ngudi ngqm nAf ctng r16n rd con chd vA con ch6 rfi,r.
Itai tay elbrrg tir do bAc si Getey vA Ong .lelski eXm
Hbn ngudi fiAn bh .{n-CQ llheri cfrng hiQn l€n. NhiEu hai btn. tl6ng t$i. Odi 'ltubng luoi nAy chi cd rnot c*i
alb dgc bi qulng vut. Ngudi rta np,he ntribu tiOng lAch cdrch cri'a ngang. Q6 mOt cfii ghd nfing bfrng da vA r:Ach c{i
vi nhibu ti6ng chAn bucc di. bubng 1 thrrcrc 50 IA cAi bin.

.
.r Guzik uim m€ (ehi nlm phut lA y ngfi). Ct? tqa cd
tl
cirn tu6'ng cA mQt sg xufit triQn 14 cqnh illlng tfr. NhiBu
Ntrrn 1920 dpng-tfr Kluski dCln tqi vi$n si0s tAm-linh ti6ng nhu brrac chAn tli vA rrlriEr.r tia s{ng hiQn l6n' Hai
qudc 16 & Phipi vi cdc cnQc thi nghiQm d{t dnrri quybi Anh sAng ch6o nban nhu hai eon qlorn ddtu d6n 6hn Jeiski.
cira h[e si Gelef, vdi sr.r cQng t6c cfia Ctr. flichet vi A' de I6i tbfly binh rnQt khuon m[t, lrinb rnOt thatrlr ni0n, hinh
Grammont^ hai tra hi'a. ti6n gbu lqi phio y vA ,tiign ra mQt ngtroi,
€{p mlt rdt tinh anh. tuI$t cAi gi nbu kbirn chodns
l

llAc si Gelel dfi di d6n tr*6t luan : q Clrirng tdi d;i thily dhu vd chm cirl klrudn rrr{l nAy, Su xu{t hiQn vAo hhofing
su hiQn- hbn : nhiBn ch0n tny ngtrdi, do viQc chlnh n:fit lr gi0y.
mlnh trbug thdyi sq Tnd... L
* TOi e6 c{rn tiidrog rluqc Om rbi rd nhiEg..-cfiu n6i tidng
Vb [huOn nl{t ngu}i : thhirnp4 thucrng Eu xu{t hiQn llalan rnA ldi khdng hiAu tlusc' K6'' vd hinh- tl6n ro hai
In nhfing hinh liAn then (clri c0 th$ntrOn hay tbfin tlutri). va i tdi.
C*c khnQn nnft d, sau itting tft hay &t bdn c4nh dbng ti'r. Ti)i r$t tb6a nrsn vE hipn tuong nAy vl 10i fl'iiyctrFc
Cfc guong . m{t fiy, rfit sdng. Cdi nhin r{t. linh dong, chfln rhng tlhng tfr ktr0ng th6 nAo lira gSt iray g;ian tl'ii
ch[nr chrl pg6 nffrng ngudi rlpng rn& cnQc thi nghiQm. duo-c. I(6 ql6 kB vd hinh ndi rfrLrg : y sd rlern cAi ghd ra
Gucrn! fr[t rdt frhm tinh vA yOn l{ng cd v6 dghi€m trang. ngoAij 'toi nghe ti6ng cfra nr& rhi t0i co cAsr iur'rng c6i
Nhiing hinh ndy nbu bi6t su quan tnrng vai;tro cira hq. (t) ghd rtuo't l€n dlu ninh rbi dfis d$i tr€n c6i hin. KA d'i cdt

il.'..l
I

Bubi thi n,Ihi|,n


"l' 1/t,g.1g2g.i .
\
rnQt luhng sing hay & trtln 9h6... Elhng tfr tirrh dAy...
Thip dOn I Nguoi ta th6y chi6c ghd dn d[t f t'0n b[n.
'l'rong tlrrli gian hiQn tilrryng c*i f;hd chuybn di thl
0 Varsorie llalan t+i hoAng thAn {-obomirski,
"bi| dbng tir .vfin n*.m v{ tay tdi rfia nim cb{t tay r^rbng tir.
I

(l) Tei U€u th{m khlo s6 59 tpang 225 - 280. al


'i

t" \
i

42 I I rHi,N LINH HQC rguAr csrEu udx 4$


ll

Bubi thi. 'nghiQrn 29-9-1921, Cic ndt tren da nrilt rilt lt m&, t6c khdng c6. Thln htnh
Tqi farsorie itbng tr? vfin bi kiEm solt vA nim tay, miu ,xfinc, oOn guon*'m{t thi mAu xrnh l4 cAy" Hei,musi
giAy clbng hb de qua. I\{Qt ngudi trong bqn thdt la l0n.
!I8r nlo4 m& mf hiQn l6n n&m cfiy vi$t chi & trOn bin.
vA tOii tlidy clly vi6t chl blt <thu vidt l6n gidy. (1)
Con ura nhdo rudng Bhd vA nhu mQt tr6.i bong bong
hiingl cao sn bi6n mfrt. Bn Silbert thuc d{y. )D

*
i'ii' 15-12-lg\t; M$t con ma hiQn l0n, nninh m{0 mQt cfi
BAc bI
Auer tlf, nghien-eurt tru&ng hqp r:ira tlbng tft do trfrng dAi th{u ddt: Mdu da con m& tr8ng nhgt nhqt.
bA Mariti Silbert tt 1921, rldn 192'2 :
/ ! Coir ru& n*y hi$n vd bi6n nhibo lhn. Ngudi te h6i song
nd kh6ngi rri ldi. Su bi6n m$t cfing dA thily. !.idrrrg nra
An| sir:g milu ag. nlibu hinh bAn ta! tu
2g'i/t-1921. nh6 dhn, lrgp dhn, rbi hl6n mfft. ttA Silbert ttruc d&y. Ua
rlbu g tfr thbdt rd vi bign lOn nhdt lA hCIn pbia tay mirt. ta hhu rrhrt kiQt trfc vA tflm thlm m6 m$1.
I

Nhibu dAm rrlAy m& liiQn l6n theo tlu&ng thfing vA 'frong khi con rna ney Lign b{c si Auer c6 thb tbiiy
hi{n lhinh hinh lnhfrng bAn tay, {ry6r4 qua hinh con ma nh&ng db ilgc & s&u n6. t-:6
.'
khi rlbng tfr Silbert dung dfly vA ngucri ta thil.y con ma di
Ann ]*eog trong ptrong t,o.' oay miu vAng
&-5-7'921.
c4uh dbng lfr song chAu tay thl m& kh6ng dugc t'6.
khbng bXng Anh pfng 'mAu d6. Sq hi$n hinh k6m hcrn.
Kbi Jrnh sfing bflt l6n ngrr&i ta lhdy con ma niy c6 nrQt
HiQn tttgng:'xtlc niao, (phdnorudne de contact) su hiQn hlnlr cdi khhn rhoAng fp lOn rlhu. cilp mlt n6 nhHm lai, tay
it rd vfi phln nhibn nhri hi bao bgc b&i nhiing ilAm mfly. to, miQng rgug,' mOi diy. Guon6 mtt nhu lh tqe & trong
5-8-1921.tsh lvlarle Silberl tfrud'ng trong cAe cuQc thi tucrng d{ chm thqeh. Ngu}i ta cd th6 thdy mfii vA mit,
ngtri$m khAc vdn 6 trong trqrtq thf;i iinh b6ng & vlo gtn ilbng tfr vd chidtr
Ktri ma bi6n, n6 db mQt chf,t gl
trgng-th6.i l*u dbns (transe). Nira 6id snu mQi cii cllu
sling. l)
(
hign l0n. Con da n&y dri'ntr1 d$y. Ilb cao c{ta y dq t
thud*c 20, Con ina k6o gh6,vs ngbi. Anh s{ng ydu o't "ta
hhi6n ta kh6 nhAn 16. BAc si Auer vi6t : < Con mr ngbi
vA ch[m chfi nhin ttSi bfing rnQt cfi nhln mOng lung' Nhibu euQc thl-nghi$m v&i dbng tfr c6 Ada-Bessinet tai
OFlt0 & M!. l3i6n bln lrubi tht nghiQm 22.5.1922:
' (l) Xou tii liQul tham khio sd tt - chuoug II vb Ma: T4i phdng
thi nghlQm hbn mf ae vidt cilng nhu ciu chuyQn ' ma illi ditng. (l) Bic si Albert dd Schrenck Notzing trong r Les phdnomdnes
phfin vi6t t0n biog tlen 2 olu tha. pbysiquesde ia m6diuulnlt6 r trang 230.
\l
l
'l

'

it
rlr i
.|HUAT CBIEU
TT6N 45".
-44 THtr,NILINH [Ioc
i

l IIiQn tuo.ng nly xu{t hiQn & Mantes m0t thAnh-phd


Ban tllu dbpg tfr v5n lhuc tinh vthiSu
Ressivet bi6t. {']hri p vAo 1920.
c6 la bluh lusn c{c hiQn tuong (nhu uhibu Anh sAng hiQn
1
lin trong phOng tht nghiQm vA hay ch$p chtrn tro{c c6 nhibu Ky str dfl dlch thfrn ki8m soAt gian phong
Stanutescu
bAn nhqc durre nhfrng kA v0 llluh dAnh l0n). thi nghigm vd hign rugug df, x&y ra nhu sau. gxq dAy
lA loi cfia Ong vi6t :
'Lrong lubi ltrt nghigm nAy c6 nhir v[u hio' Antr Sir
rur Conan l[oyle du. b6ng hinh nnQt guong ur{t ddn
Arthur Srf xufit hiQn ,th{t Ie t6 ,'nhi vd, c6 v6 tho
,, ...
hign l0rr. I-ub fly cO dbng f t? IJessinet bht
bA hign bfit tthu
rthu & troug rogng. Ii{adeleine hiQn lCn lily mQt Ei6 hoa . vi
trqng tbAi lOn rlbng. Ttr trong miQng tlbng tfr lfessinet il6n t{ng chrlng tOi. Dudi dnh cfia ba nggn , ddn tt6
thdt l6u ltli cfrai n6uoi Aq de tllack. Otoud mQr k6 v0 hinl: rri4u,:i ta {hdy nAng nrQt cAch rd rAug.
kr6m soiit vA rti$u khi6n bubi pbieu hbn. Hai khuon mfir bign
l0n. ld'hlnh ngudi con vil cii6u Ong
IOn. Conan l.)oyle thfiy dr5 ld'htnh Ddr ld. ruQt ngtrtri con gAi uy6a chuy6n gi6ng cAi hinh
la vl sau dd hinh ngud,i ,mg cfia Arthur Connn l)oyle.
tfr
luc cdn sdng, vi l0n hon dbng tir. Nhibn d'h rld' dring hlrrh
ph0ug (6cran) sAng (116 ld nhiing ffim gif,y tria ciing c6 chdt
'l'r'orrg truhi Kinp (mot
]thi-nehi€m .nAv Katie King
buhi ]thi-nghi€m.nAy hlin ha3,
(mQt hbn hav xut,r ph{t da dantr sfrng vA khi nio ddn ma-nh€ di urn
biQn l6n cho V1. Crookes hhio cuu) ciing hign tCIn, Nhtbu chilp 6ntr bAt lOn ta rgi vio moi xiy ra hi$n tucrng.) Vcvi
cfc tfrm plr0ng nAy ngudi ta df, 'roi dusc hinh cira dbng
tfr l6n bbng ma ld hai hlnh khic nhatr.
Ilbn nra Madeleine ddn ugbi noi dhn rlucrng clnr dA
dArrir dAn.

't
' Itbi r16n hlin cd Josepbine ddn ghn b0n dbug tri Om
Ong ta vi dfin 6ng ta dang ngAi ngir rldn cfr tga. . [I6n
il{. C Stannleseu tna t\ladeleine cfing ddn ddn dbng tfr lJlaise ra chd cfr to*
& fluenrest thfi xem l\dadeleine m{c {o kh{c cdn dhng tfr tslaise thl m{c
Dd le vif c 6o ktt*c. Madeleine dQi mff b0 r0 trlng vi cholng mqt
rlbng ti cho hif n cdi 6o tring phtr d[i, tay cut.
hiln mOr c0 *1, le" llad;leine"
,tu TSt eA viflc kh&o-sAt cia t0i dA
-lffif,-il-nevue Mdtapsychiq'e 'tlaog: z r& I
f,i ddn kdt lu{n ring
1922 trang 26 vh & Nlantes khOng c6 su gil tgo, r>
dovtc vitar r
^ "t::i ''|""* ' "" ,*"':J'"
i'
'il

TTII,N LINU HOC


rHuAr cruEu HdN 17
{6

MOt hbn ma hifn 'l0n m{c. db trlng dl qua, di tqi,


I

HiCn i tuong hey cfrng ditgc viOn ki


su
lestouuann
d6n nghiOn- vA choi tldn ducng chm (cAy dAn ducrng clm, nAy dty
&j-su Lo"-t 9" .Oog nhfrn 6ng Albert Fourid
nip rn&i lg cbu ? iru piano fernr6). Hbn ma nAy dlch thtn
.tio sg biQn hlnh nit vl cfrng tli ddn kdt lufln c6 \!h$t)
sg
dlcb ddn rn& cfra sb rt8 cho. cri toa duqc thfiy rd t'tng hon.
xu{t hi$n hbn ma Madoleine. ftierre Emile Cornillier Tr€n trAn uAng c6 . nhibu {nh sAng mlu luc vl vlng.
' rri0n-ruonql vi 22'5-1926 6ng rlf; c0ng
thAn {6n hhlo EAt hi$n-tugng
nh&n br1 roCt hiQn hbn ma nhu c6 th$u Ong
vi6t:
,,
at,

TOi thf;y rd i ring trong


e srp thlt khuOn m{l cfra mQt I

agudi i a{n ff, kfrOng c0 kh[n 1 voanr kh6ng


c6 hda tran61 6' Y trong hO; nghi0n cuu < Fiat Lux n c6 tb chrle
vl khong rlu. | nhiEu cuQc rhi nghidm vdi dbug rt? bA H. Gel. Sau df,y lA
' ]

mOt doan trlch trong t{c pbhm r Snr la terre, la vie de


TOi lflX tna ngilm vA sodt theo i tOi'
l'au delA D 1925 cfia chtnh t{c, gil le H et E Gal vi6t,:
!b ]uc ''I

Kdt loqo " Sf hiQn nbn r{ nhftng sF that hh0ng phfii


... thi nghiQnt tO.Z,.tgdS. Squ b6n gid y€n tdn${
< Babr'
r
I
'.i

,{a tr', [o rnuflt.f fliln na kh[c' voi rtb'g rfr. Ilflr chic
hi$n luong phAt sinh. NhiQu ti6ng gd nhg tr€n bAn vi
'cbln laol u motlnguoi dln bl' D (1) lr6n cdc vAch tui'rg. Ohring rOi tit etdn. NhiEu ngu&i trong
.'
HiQn tugng b M*ottt lgi drgc nhAn clrung thri
tu li ben chring lOi c6 clm'tu&ng c6. nhfrng lobng tinh kht
lgbh chay xurrg quanh cAc bin tay. Do dfiu biQu cfie ha
ky Bu Henri Azam nghiOn cuu trong trlm bubi tht nghiQm v0 binh, chtng t0i btt dOn 116 chcrp lnh. ts6ng nhi6n c6
n[or fin vt ai I aen t6t lugn dbng tfr Blaise hhong hE mQt b6 hoa roi xudng tr6n bln tay
Itra bip. (tudn6 ltnoA, trong iqp cht Psychia 15-8-1928)' ,chung t0i.
,i tt Sau khi rrla finh, .chring t0i thdy htdh bln rhAn cfirr
*a
t,
mot ngudi ddrn. bt ml cAc ndl tr€n guong milt r{t rd rAng.
I

Elu choilng mQt cAi khdn voan c6.nhfrng du&ng x6p thring
Tqp eht Psybhia ngfiy 15-8-1923 duOi ng0i btt cfia phfr xudng. NgtI" deo mQt cii kibng chq.m hat ngec v*
bA Frondoni Laiombe c6 kE cugc thi-nghiQm nlnt 1923 vdi. minh, phfi mQt tdm vfii tring.
ilbng lfr le bt illu tu&c Pouza.
( .," Bubi lhi nghidm 28.3,792r. MOt hbn hiQn t6n tu
(l);- met6rialisatio-ns 6talent bien ttes ttres livantr' uon des xunS lA Emily miit nim 1865. Sau khi chup lnh chring
ma.ionostteg ellcr {t"i.ot diff6rontos drr. m6.t'm.., st hrne
d'olles
femme. (troDg c cdntribution
Cdntribution I l'6tude t6i c6 hlnh mQt thi6u nii. Ce; nCt c6 :vE thanh lich, vi
cn
'9q toute
tvrtv ccrtitude ilioe leune
huybn lo lfuir. cho ta ,c6 clm tr&ng nhg nhlng.
. i^ rtr--r--
'-^- del
,des ph6oomdncs Dra*a Emile
uantes r- pierre limita Carnillier treng 1l).
1S29 traEg
cornillicr, 1929 1l), .
TIIAN LINH HOG.
4E
r[uar cilrEu EoN 19
'ill
.i,i

i
rrla iuh chung | ,iil
il

d6nh rdi llm ()sty etii hqlp rAc md 4t cuQc


tdi c6 tht nghiQm ttt 26-3 iil6n 18-5. : i1
r{i
ff
thdi vAo kholng Trong fubi rnt nghiQm c6 nhfrng bubi c6 giA tri c6 ' ii
I

cho ta _cAc
kdt qufr khl! quan mi cfiug c6 nhilng bubi khdng '
li
1l
;l

tlrd ki d6n h6t qufr nhu f. C{c .bi€n. b&n .n" p{c bic
dua
'irl
dA dua d6n nhfrng nh{n x6t gl ?
ri O$ty 'i,r I
' .1
I

:l
Mqt chuy$n thcr mQng nhltt til rg hi$n hbn tr0n
chidc 0og quir quy6t cAc hiQn'tugng xly ra , trong phdrng ]I
:'r I
-rI I
ti
tdu thtry < ltonla Cie Fabre > tlo bAc si thuYbrr
tru&ng thi nghi$rn clf, dugc quan sAt trong tinh ,tr$ng h6t suc :t
' ;I
iI
tir Ong Chaix diEu kbibn cuQc ctriOu hbn nirS'. blnh tinh vA khOng phAi do su tAn loqn tinh
thhn hay
{l
j
I tay nAy vqng tmtirtri. :'t;I
Nhibu hlnh ray in dilu tron l']ot' Nhfi'ng hlnh tltl
riit niiec vOi fri[rn. tay cfc nguoi tr&n tiu' MQt chidc duong Cd nhr€n inh sAug nhu ma dudc (en l.eux follets). l3ly ,i

chm & trCn tau, kh6n6r co nguo[ duoc drlnh l€n'


t
Chfng khu.rr. rn{t hi6n I6n cho t.i thdy trong hai bubt 'l ',]
thr'gtrigm
i.i U, On" rred tiu. ti6ng rilri*n cfic trnh tldn stbu t't hhone urQt guon* *:, gi6rf Guzik. (t) ,l
I
16 Tlo jj
h6t rbi qhfng leri thdy cdch xa dO d0 mu'oi thu6'c mQt T^ ii
l

bong xAm dans] xoal tr0n xung


i
quintr minh hhof;c mOt 'Iirudr
r1

g hqp c&a dbng ,1, ,rnu*"r, ob, ri6ng trtn rh6


,1

chi6c 6o cholng trfing' gitri vts rrlrfrug nb'g luc dbng cdt, vo cria bac si CRANDoN ,:i
ti

MQt nguoi bon bfll ddn bfim vB phta y' 'fa dv IlosLon nhfln viO' hQi nghi€n ctu
tam rinh Ms duoc
'trong l{
thf,v d6 ii -Oi ngoai con ,g{i m[c quhri' min xanh
quarl sfrt n6m lgZZ,
cAy vrl lo tnhi lung <tairg mria' Tr0n dhu ngutii
tlAn b&
''Irudng hop crja tlbng t* Frank Decker & lfy cting
ndy cd dQi mQt cdi k[r[n' Vff ttiQu cira ngudi din
bi mun duoc bAi 'si llrwin I3owecs nghi0n ctta. (2)
ngu&i
theo d0ng phqong vi gi6ng nhu l6i mfa cira nhftng Trong mQt bubi tht nghiQm mQt hbn tOn lA pasry hifn
dAn bil An dO. Uiqn ttrqog lfiu tr6n 20 phrit rbi ngudi lOn va clm dng dign tho4i d6 n6i chuyQn
.t v&i mQt nguo.i
niy bidn mdt. j(1) \ khfc & ngoAi tbAnh ph6. 'Su li0n lgc bfing tliQn thogi nty
.* l* c6 lh0t.
, '
ti! Jeah Jozik ttdn viQn Si€u tAm linh qudc ata
Dbnq (t) Bin tudrig trinh tthy d& trong : c Le m6dium Guzik
ve dudi sg dibu khi}n cfir bAc si Eugdne i
16 rir nX- 192b I'institut m6lapsychique de paris r (Dr Eug, Osty). RevueJ. m6tapsy-
--6 a fle vue scientifique et ehique thAng, 1l vi t2:1928.
iti ,uoni tnu{t ttiug trong bAo4:i (2) Xem Dr Edwin lJowers : < Spiritualism's Cha[cnge.
-r'F;lo"' "nirii*'e r trrans 2-lef5 trans phenomena of ttie Seance ttoom r New York /
The
1936.
'rr{uar cHrEu HdN
60
TEAN.LINH TIOC ,51
'lhting Thi6n hgc ki6m soit, L.i,r ffy cAc hif n tugng c< n6i I vi r clc :inh
Henry S. Olqott 'sfng lflP vi0n hOi
sArg n <lEu xuilt hiQn trong phdng tht nghigm. Mudi hbn
Phhm : < PeoPle from the other
qudc t6 trong worltl >
'lt6c ma lriQn l6n, rd6i khnQu rn{r kh6c nhau. (l)
cO tbufit lqi su xu{t hi$n c&a hbn ma Katie llrink ml
*- '' .^ t, r,'h--

so6t ki'
;dbng trl lt bA iCompton dugc ki8m a*a

BAa ri L Th. Charerain trgng tdc-phhm < I\IaLdrialisalious UAc sT Euril Servadio tb chrtc nhiBu cuQc ilrl-nghifur ,l
I

rl
Deu connues > thu$t lai 4bng ttt l& bA Bablin
bi sQt lrong .t
jUe ,n*,,n quiln nhiEn dAy vf cAc' rniri tllroc r-l-
- .; -N---^.^ trfm ^l-l
chl. & La m[ vdi ciiing tt? Pasq:rale Erto.

inf irop *o qT hn ,cfie bh tal tr1 nbi6n hi lQt ra vi v{t


,i
Diirrg {ri' c'lemau c&ng duoa ki6m so{t trong cfrc'hi6u-rurrnq.
vAo crl tog. I Ll:lc harig pbtc trlnh niy c6 ghi rd troug t6c-pbhm r< I.here I
.t.,
I

is no dedth r oria lrlor ence l\Iarryal


l
**t
nfq[ cnQc t|rr ngtriQm cfir .6septr tte Wyckoff & Niru
uf c i trinS phirrjg khso ciru f'*c, tti4tt 111r.IuS tt\m linh' Ii6t lu{n : Cic sg ,rr, vl hhoa chiOu hhn do
nhibu'',hir rri thr?c vi b{a "**ero
hgc & nhitru nu&c tr6n rh€-
Db[,g rfr? pdank Decker .q tr.rg t,ot tr4n{ thAi h6'
gi&i lrghid' efu vdri .hi€u rlbng tfr. q6 khi mQt rl6ng.tfr
me rfi! ntr rudjt tnoi gian hi1fln-,".:"u, xutrft ot:'1' drtoc nhiEu rrhA ngghi€n cuu lhn luot thi-nghiQm. (2) Cic
biOn b,ln dfi chung mintr hiOrr two,ng sO dnAt. 'I'uy nhi0n cd
Ngty S-12-lpfZ ong fAYLOtt & Nftu Udc ki lr0t nlt0n
mQt sd rtiirrg ti'r lua bip lr! bit qui tnng. Do d6 r:hG*g
I vi6n r:fra hQi lio thuflt i\If (sqci6t6 arndricnine des magiciens)
tliirrg trlr nay 4ii ldru cho khoa chi0u- hbn b! mang ti6riq
dilrr t+i ritty 'IF ki6m sodt dbng tir l)ec1er, [uc soirt ky
1A nlrilng tr$ liip-bonr c6 tinh,,cAch xio thu$t.
I

I lud.ng vh crrdi ctrng 5eu clu rlbrrg tfr vtr0 ngbi trcrrg m$t c{i
i
bao (sac) do Ong simvi6ng kh'of l4i bii'g cic tl khofr cira 6n5; Cirng trong chuong 1 nAj chrlng ta rIfl thfiy cAc bi6n tuo..rrg
dern rheo. Sau id6 Patsy (nrgt hbil noa) len ti6ng li ndu hqr Sy c{r thb chqp &nh vi cAc hiQn tuoog ndy cflng rfit gi6ng nhrr
m& duqc cil b[o drlng rtbng tr? I)ecker dtrcrc thl sao ? c{c hif n tucrng$ xly ra .ngoAi dli, khdng phfli & trong phong
iTaylor til ldi le Ong' ta sE cho luOn cAi bao. fiy' Sau d6 thi nghtQm vb' crie dE ma hi$ir hbn v.v. Gusrave Le Bo'
20 phrit tu nlien cU bao hi ldt ra vi vilt vAo dlu gdi 'dn
cus ctr tot i
(I) Xem b6r < L'aslrosophier vol VIII, s6 6 (21-2-lg:13) tra'g :lixf"
Joseph rle Wyvekoffs.
Nhibu tidngi v6tay vgng I clQi- trong ldc . d6 thl tlbug , (2) SE tr& lei v{n:dl nAy. trong phln , lV phin biQt gii vA chin
tfr vin & trong lrqng thdi hdn me (lranse) vd viln dqoc trong tlc phlm qly. I
52 THf,N I,INII I{OC
l

mOl nhl t0m lf hgc & Phlp, thu&ng mia mti-cAc nhi trl-
thric nghiOn ciru dia hat nAyi df, phli vi6t trong lf,c phhm
.r Ler opiniou$ [et ier croy&nces )) vb sq !f,Sc nhi€n cira
6ng nhu sau: (huons nrfi.r-rugNe. __ cAc sri
n. ..- clt0Nc niltNH
<... 'l'tr l0u su liri tu&rrg mfi ney khOng dttcrc ciic
, rHUyEr Fnir.r s6r vA rip rueN rRA
nhl bric 'bge lchu y song vAo hholng 20 n[m rray chirng LC'I.
tdi nh{n thfiy mQt hiQn tugng bilt trgo ! nhibu ' giiro sn
rlanh ftidng trQ n6n uhftng kE b6nh vuc chAn th*nh cho l'lutin clrung minh mQt hiQn tugug chiOu hbn th{t hay
tdt c[ moi hiqh thuc phAp-mdn,., l kh0ng c/rc phe ddi l{p thudng dua ra nhiEir hp lu6n
tt& giii tblch hidn tuong tlreo, jl mudn clra mlnh. Nhung
Eibu nAy k Ong cd gi lq ci. Con ngudi mudn titn
-j
Ir,rrr lrung ciln cu tr0n cic lu{n-iliQn sau ddy. V{y chfing
hi0n ti ld ili ? vA th6-gi0i cira ki ctrdt rihtr thd nrio. ?
ta hiiy ktr{ch qnan trlnh bdy,c{c y tildn {y.
t) Cfte cu6c clieu hbn dEu Id hlnh-thftc. bip bgrn. Cdc
rtiinq Ift dfi dcinh lirtr cdc ttt:d
-nghid,n-cft'u.
iirf J'ip born cira cric (tbng tri, kh0ng phfri Li khr)ng
c{r. l)iing tfr Dnveuport vA Cngliostro hia bip & ph{p dl
l,i lrit thy (l).
llii'rg tr'r llusaparlia l)aladlno mQt tlbng tfi, qu0c-t6
eiiniq ili Itichald Ilodson pho chir-tich hQi 'I'Sm-Linh lfty
biit rlu o'c gian lfln.
Dhng 'tti llerne vA Williarns bi van Zelst vir .I, \y. t,
Italta r-ngt nh:i ngbi€n-criu vE chi€u hbn ttru4t biit clrro.c
su gii mgo n[nn ISTS & Arnsterdam mQt thinh-phd ltoa-
Lan. (2)
(1) Xera "r'&i LlQu Tham Khio sd t1.
(2) Xem r Le mysldre de la mort r par J. 1,, \Y. p ltalta ct Van
Zelst (lidition La Ilaye llfl2) vA phln III, ehuong II cfra Hc ph?iru nAy.
THi,N LINH HOC. TIIUAT CHIEU HON

Song vdl n{iing cuQc nghiOn-cuu cira cflc nbi


bAc hgc trhn vA deo dbng hb dCn trao cho 6ng Crookes mQt cudn
sach. Ttr ch6 Ohg Crookes. ngbi ,rtdn ch6 bA Fey ngbi
'nl :nh4ng cuQc ki6m
qurdc-td rgAt rfit ch[t chE khOng
(sau cAi mln che) rilt xa dE c6 th8 ngd r&ng bt df, kidm
lhe bio rflng i*c ngudi nfiy dA bi dbng tfr lta ddi.
Chfng ta"bi6t r{ng cd khi mQt dbng tfr duoc nhilu nhl cAch di ra dua srich hay v6'i ra, VA tqi dong diQn , vfin
nghi0n-criu khlo j rAt chu kh0ng phii chi mot nhA nghiOn- ch?y md khdng gbi nhftn 6u99 srp xd diqh n]o c[ vi
'crtu mi th0i. I ' , chAn lay tlbu bi tr$i cl thl lAur sao mA di. Troug lfc
i
thi nghiQrn' mQi nguoi rlEu thdy hiQn-tuo.ng nAy song kh0ng
Nhu v{y nhfing chung nhfln cira nrQt s6 ddng ngu]i ai chiu hd mOi cho ai bi6t c& nhu v{y t|l hh0ng phli
hhdng thB xem h kh0ng giA tri ituqc tru phi ngud'i ta lA ldi vong tu&ng, cbung (hallur:ination eollective). Ndu lt
cci tlnh ; nhri rh1n. vgng tu6ng chung thi cfi bqn ctrng phli cho nhau bi6t
'I
' rd ringitcilng mQt luc khi hiQn tuong xly ,ra (uhung dAy lt
Nhdng phu{ng-tiQn dUng ltl8 ki0nr so6.t cirn niot sS trud'ng bqp xudt hbn cfia . dbng tri'),
nhd nghiOn-ciro nhtr Witlirm Qrookes vi Crourrvell Yarley'
rl6i vdi dbng tr? bir Fay kh0{g th0 b6o ld co thB bi lus. YiQc thu hai ld bAs si Gibier m& cuQc thi nghi$m 'vdi
viQc ]dy nhu saf : dbng'tft Salmon. l|il Salmon bi nbdt lrqog nhiing lbng
luo'i. Nhftng cuQc tht-nghigm cfra Ong v&i dbng tft'Slide
$6nr Anh c{ be Fay nbi ltitlng vb phep c6 th6 xirflt trong li3 bnbi (ilbng t& niy df, .tlqoc nhi thiOn r[n hgc
bi{n i& lmgt ;rci khAc trong khi chintr lbin.xdc .bA & mQt Zoellner ]gido su & r4i dai hgc duln!1 Leipzig (Euc) nghi0n
noi. [iith6 nlrt] btc hoc.'W. lClroohes vir Ong Varley kY- cun cirrrg vo'i mOt sfi I&n cAc gifo su dqi-hqc khAe) vfi
str aignj vt atul ln nh&n vi0n HQi lliin LArn Arltr nrcri (ilhier clff hdt luAn rfing : u i[ Slu,l" khOng ci rtiSm nilo
qoyi;t tlinh m& ,cugc thi-nghiQm c6 thB brho ld bio bom >, Ong vi6t : r<'l'rong circ cuQc tbi
;,;l << nghi$m, chlnlr clrting tdi dff dlch thAn kiDm soAt giar:
fiq,ban dE bAlrav vdo mft girn plr0rrg dtii l<i6nr soAt <r phong rili b[.t v cdi giiry, sb so4ng lse srr6t tron€ Ao
kV ltrd'hg chic ]chfin khdng cir ,m{it ai c{r thB nrip l6n vd << q':Rn 1. tlilr gio ehrtng tOi xin l6i y rJf, ph, i kb.{m ret
(tXt rnfit be thdng chfing chil c{.c thr.'t dril tlS eQt bA tB <r rr,trn v$y ni5u rnudn hi$n tuong diro'c xfrc th{t r.
Iti tl"ong chi6c :qh6 bAnh vA ]clro cliQn chly clnrng quauh,
Nlr"r viv trln l* Iray cfr.dQdg tl gl r]Frr c4 ni6y glri ':i 2) Cftc cttdc cltiiu hdn rtilu do sp finh c,J (lmsard) hug
vS- klr.irrrq ttrb rlAo lua bip . ai .r-lrroc. trimg lrc.t'c coinr,itlenct.)

.i
Ong CSx rrrOt vi quan toa chilng ki6n curl,c thi-ngtri{rn IIiQn tucrng nCy kh0ng clrtng nhfit le hhi hign inorrg rlrrcrc
fi3 eio ha-v OnS Crqohes vd icAc ban cfin 6ng thfiy hirltr ki6nr soAt f ti. Vt drr nr0t hbn t€n,:ho bi6t sinh & ttAu..md.t & '!Su,
rlnng rd r$t nf j faf, trf bi dCc, c.o h.ra xnnh, crirrh tr:ry cuili ctug hi'8rn soAt lgi dtng nhu vSy. Vi{c hiEm sr:ft lJ
tib$
r.ill,,.'.|..,'.'i...''..,':l.j ...' ' :
:'.'.3
. .r#
o ' ,', ; ' i
-

'rHuAtlcurEUHbN 57 ,;l ^ilti


-,'.{.1
.;it
{ir, l'I '.i.',','"-L
'
,iiiou'jci1
:l'l-.-- kE ou{f ct
i - .t,--l'. -r- auig
:---d ---i-a (tdenrificetion
hbolre \ der esprits) TrQng vong tb&ng nly cd c&i do,lai, do mll, do
ldi :t:.S

'.ilinof l yig":{eh lqi dhiBu thich rh6, ddi h6i +hiEu.rhdi 'mfii hly-t6rn lqt do ngfi quancira thln rtc. Khi"mQt ngudi .
, j::f
':::1h
,:i;.
'vqng
r{!sn1v1 c0ng n{u, chfrng, kenlS! diBu tra ngudi s6ng. vgng tu&ng phln nhiEf : hQ tq Am lnh 'If,y, gqi lA '
'
j .'ili
..t I ' tu&ng cA nhAn. ,Khi mQt s6 ngu&i vQng lu&ng thi ggi ln '
r.
I
,.1,].ll
ViQd hbn cfiq Oscard Wildb hiQn l0n vi6r kich vt gigng "i:l
vqng tu&ug chung , hay t{p thD (hallucination collective). ,:-in
vrn rfiq gidng f,ic saoil ribn ivd cho bi6r nhibu oni riei ; :.,1 |

nh6 rnh{t vb il{i tu cira : Ongl mt,sau d6 ki0m soAt I+i : ni0t ngudi thdy mQt ltu lA chudi '{dnh sQt
Vi ldu
):
.',i,
dtng, hp6ng niif tdi ch& cfia j <lbng ifr vi6t dem so s{nh so4t tlrrbi Anh trhug blo tI6 lt ma thl nh&ng ngucri
::l
.-'.:-,
rdi
; \ btt . tr;i,"-:
"pfu bng ta ltc- con --,r., ifir gittng . nbau.
- sdng di v&i y vi sg'hfii, vl bi ngrli kblc Am ' thi kh6u goi ,..til,

ll
Jrulng Uqirlhbn bdctsi Khpx nhd nh{p,xic dbng tfr sanh ra ldi tF hi Am tlri, rti ctqg cho , dd lt hbn. ma' ,i'q
,.'l.
,,Jl
vi6t' drgc vf ,b0t tu gi6ng hlc cdn sinb ribn, icrrdng hqp
.vAo:dbng . r""f
thi6u tuong Korff vi ntiip rri cE chi b&n Nhu v*y lt dn vong tu&ng. Nhung 8rf vong tu&ng nhu
'di chrtc, tru0c kfi ,cb6t
lAm cbung Oirg {y qu0n l4i cho gia
'thd phhn nhilu tlbui,do u.Qt. clm xrlc dE"dQi g0y nCn' (1)
dtnh vA ,sau d6 [tm ra, viQc flilliam Stead rn0t nhA t&nn Cfim x*c ilv ttAnh mgnh .iAo gitc quaq cira tg vir .khidn ta
linh. hoc c6 ti6ng dE dAnh cuQc vcyi anli lf, .futia dA luc c6 mot {n-tt:ong hay, mot binh: lnh hh0ng cd th&t' Vl lai-
Ongrniyi chdt di, nh6p x{c rtbng tfr l0n. chi rd ch6 da * nnudn bi vong tu&ng'ngu&i ta' thulpg q.trqng th{t kh6ng . .l
i
,,rlnloc blih'thuong. Khi cfe nhi nghi0n 'ctiu & trong phdng
brlc thu, vA mi6ng 'ngdi bA d6i nhu lA bfrng c6 hic cdn
& duong . th6, vCQc hbn con nhil .vat lf hoc Oliver Lotlge lht-nglriQru {hl kh0ng th8 bl.o I hg .vgng , tu&ng t{l cA'
nh{F vito Abng h& cho bi{t tung ttch mqt bric {ntr cii 'frfi ldi ctro l4p lu{n. dQ, Rlchet c6 vi6t : I Cho riing
cria y, viQo Vincent Reggio ch6nh An toA 'Ihu'qng 'Ihhm ',yqng tu&ng lt chuyQn > ti6t suc con nit, 0 dia bat siou ",]l
G0nes 1i; nn6p qio rAc tlbng lk6 rnQt chuyQn mi Ong .te
.;lA hlntr cfrng nhu ,& rlia h4t khoa"hgc 'khAc khong nen rtdi
trdi f lqi v0i I'hdmas Reggio tlnh muO & Y anh mQt .d6n' vong tu&ng; t(hi ruQt nhln. trdn htn thfr bi6u
ml .cbi riOng dng ndy bidt mi th6i. dEu c6 thb xem nhu
, 'gudi
3B'5 ln 38'5. Ndu tro th$y Anh sfng lA thily' nghe ti6ng
nhiing c0n chuyQF dn ggt b& pa ngoAi gi& thuy0t trtng dQug ll nghe... r
hgp. j ,.
ftbh dluad ,lgng ta&ng (haltuciiwtion), ,GiA thu;dt vQng tu&ng nty c6' phln thlngfikbi nti d6n
,' llcacUubi cArcu
mQt sd biQn tuoog tlbng'. b6ng & ben ta'
I

drn thi (suggestton) hag tq kg dm, tlg (autosuggestion).


)

Thd nto goi i ll :ygqg tu&ng ? Vgng ru&ng lA' tuqng (l) X€E r l'An lj, quln ch{ng r cira. Goltare Ie Bon, Nguy6n vin
tu&ng rtdn .mQt cfli gt, mgt diBu gt qt rh{r ra hh6ng c6. KhAng dich.
'rl I

., lil
60 rELNLrNHEoc
I i ,i i i TlluaT cnrEo sdN

dbng rfr vi6t vfin & trong trang thii t rhLrc vA khOng bi6r Edy li
quan diEm cfia Morton Prince (trong < Subscon-
pfiog bAn tat cira minh dang vi6t. Ebng tfr lt nh&bg ciousi phdnom6na D treog 87) .c Tdi th{y ngudi la d[ qu6'
:ngudi bO tUE ilf cho v0 y th;uc tr; do host ilQng. (l) quan t0m vb viQc chrtng tr c6 hi6u hay khdng c{c dtdn
, Edi vdi Chevreuil tiEm thrlc lA phhn mt j rhuc kh0ng trinh c6 j thuc. Thf,t 1a, chring ta dang dring trndc clc
ki0d Colt' drrod. D0 lt mQt ldanlr tu c6 lE c6 lctr cho hiQn iuong holn toin gi6ng nhnu du'di mqi khta caub
,cnc hoh (tb cfih ]cAc ly thby{t khirc nhau dfrng 'de giii vdi phhn thua trtr lA cd khi chfng ta hiEn cAc hiQn tucrng
thtchi hien tuqng vi kh0ng c6 danh tir nAo ri6ng biCt, ftQt cAch cO J thrlc vA c6 kqi kh0n8. > ,

song ln mQt dafrli tu tqm thdi c6 th8 mdr di \hi ngudi


Nhu thd bAc si Morton Prince chf,p thuf;n su c6 tha
ta tlm, ra nhn{rg ngubn gdc th{t cfia su hoqt dQng vA c6 {, thuc C6 th$ nfi lA v0 f lhuc(N,iorton l)rince tflrnel
cira tu tu&ng phln tibm thue biEu lE ra. 'rQt
, dgnc la p6ssibilitc d'ttne conscience pour ainsi dire incotrscienl).
fn
Ddi v0i Heirri Azam r dairh tir tibm rhuc chi hinh dunSg Di;i v<ri tOi d6mQt quan uiQm kh6 khln vi rrhu
ll
mqt cdi trii tuqng trung mI khoa hgc nghdo ,nAn cfia ta
tlr6 chn phti gdp rirt dinh nghia phhn f thuc ld thd nAo ?
biQn nay ddn dui gdi -& {Idy. Dd lA ruQt danh r{r hay
song tl$ chi t6 $ni ngg dOt vi cAi bfit luc rrong.oAch llf giAi. >
I)di vdi t6ii. tdi hhdng c0ng nh0n mQt j' thud ini vO thiLc
(P<lur ma part jene cclngois pasla possibilit6 d'une conseience
(t.e Subconscientj est un cul de qac syrnbqtirlue oir vien! s'age-
ineonsiente) (trich trong r< Analyse de t'esprit > IJerlraird
nouiller notre pduvre science c'est un mot l'ameux qui cache
Ilussel lrang 32, Payot xu{t b[n;.
I'ignorance et l'iripuissance de lir. rldmonsl,rntion r Le houbeur
parlait ) psge 1110. Henri llegnaull). NIQI vAi hoc gifi htr6r: Binet mQt lAm lf hgc gia Pbfp n6i ddn mQt v0 sd
nhrr i\Iyr:rs
" dirng-'t
danh tit < Conscience suhliminaler (hay j thuc (une pluralit6 de conscience) hay grQt h4 J thrlc &
I
situ f thtlp) cilirg c6 nghia li subcousuient. Irlournoy, gido ngodi phhn Ef thue chtnh (une ious-tonscience en dehors
I
su lAm lf hqc dqi hec ducrn$ Geudve cho riiug nhFng hi€n de la conscience PrinciPale).
I
l tuorrg vA diirr lrlnh (processus) mA nguli ta, xerlt nhrr lii
t
cO y thric m{c dhu ngu&i dy khOng hl6t vi n6 di0n ra cic lu{n di$u cia cAc nbA tAm
I'-illoux tli0n dhu vi
I
du0i muc cha phhn trt tbrJrc thucing,,. lj' hgc nOn Ong di d6n kdt luin u l$t khb gili quy6t vCrr
; db niy vl theo J chung t6i chn n6n giF clc khla canh
t Bertrand Rusrel.pQt hgc gil anh ph€ biub rhuydt tiBm thuc miu thudn' {y.,
khi dtrng tt6 gili ,rhtch ctc hiQn tutrng vE ldi chfr tu
I

Chring ta nh{n thdY ngay trong phdi ldm lf hqc citng


I
dong nhu sau: .
c(r nhftng sg bfit dbng f ki6n vb vCn dE giti thich clc
I :

I
(l),xem tai tidul tham khlo sd 46 lcollectir.rn Que sais je). trqng lhAi cfia tAm hbn' con ngudi. xung quanh tiOq chuhn

.,'
6? ' , f THANLTNHHQC THUAT CNIfU HT}N 63
i
g thric vA vO thrlc thl cOn mong gl hg co th8 dting ly dff ghi trong phiro trinh song lt lAu seu Ong tt ngqc
gidi cfra hq, .t8 dp dung vlg vigc giai thictr leii chft , t+ nhi0n ttr6n ctro tAc glft hay chlnh lA mot dta con trai (l).
'dQng? ' 1
,l
i
VAy rht khOng th6 bio ld do v6. thuc hay liBm thu'c

'fa c6 th8 chfip nh{n m6t ptrf,n nAo nh{n x6t dy ddi mil. ilbng tfr bigt ,rnQt,chuyQn yikh0ng rd.
y0i cA: nubi chi4u 'hbn vd gifi iri rni dbng tir ehi vidt SrI n$.ry hi6m Ii nhiEu nhi l&,m ly . hqc c6 tidng
hay noi l0n nhfrpg cliEu kh0ng dAu, v0 bb vA nh&'ng iti$u song hh0rrg bao gio khfio-cuu' vi[ tbi-nghigru vE chi€u'
niy khdng ttr& ki8m soA! thAt hu. Edi vtri nrot sd lo'n lrbn llrnAt nit l4i cd gatr tuy0p bd nhii'ng diBo khi6n cho
c{c hi€n trlrrng dbng b6ng & Viet ,Nam chrlng ta sd tha ngucri tn rtgrr riing ho li k6 kh6og c6 ti hi6n thitc gi
xem ldi gifii rhtch cira phdl tAm lj' hqc c6 phln xAc rlAng vb viln db hg dang, phO irlrrh. Eb l* dibu chrlug ta nhfln
vl cAe hign tuqn$ dbng b6ng r! nudc la ktrOng cd ai db lhdy icri Philippe Girardet khi Ong db cfp ddn vfin-db
t0m nghi€n ciru flh&n tAch vA ki6m soirt nhrr vfln olb diing chidn hbn thu{t trong l{c phhm ,c tl'i6t rrguoi l (Ph4m carr
horrg i.r ngogi qridc dir du:nc nhiEu hoc Siit dcvn ctrqc lray -l.'irug
.<l;cb).
lirni4 rrht'm hofic hi$p trQi qu6ct te khfio rrghiQm. \

(i) Cttc ' bnhi rltt\u Ifin rlo ilbng t[r trudt hi)tt 1go ro.
,i Song l.)i giii thlch !{t' . hofrn toArr khCrng tfti'ng vflrng Dd li silrft ,lcfti (thtorie de l'animisme).
,lhng?:t
idfrn.
n6n'r[p dlrng vAo cfc mAu chnqgn chung tOi dn, lrlrh Nilrr,rri t,t cr! tlr6 ruilt via, xufit bhn. Do tri mQt. diErl
chEc chiin (2). Song hfio rftng diSng tfr xufit h8n vd hiOn
Ilenri ttegnaulf drra lru&ng hgp cfra rn$t ngrd'i tdn ra (I'1 gi& r,grrdi rrrry kE nq, thl khd*g <lring vi?ng" V,{
Jean l\{eqlirr nhflp,l vdo xdc tltin$ln cdlldldne 'D ngAy tr4-4- j4i er5 klri irrii tra hhn rlra hiQn ldn mQt lin trong plibrrg
1920 ciro I niat A1* chi sS nhA p ttr*nn ph{i hlarsei}le vA tlti ng\i$r*r, N6n blo do dilng tfr thi d6'g t& cd th. nri*
bflo lfi ctrdt vt ty tfr sau khi cffi vff r6'i rnol ngurri Lirm ptrrlp phfrn tirfiru dB hi{n ra thAnh hai ba ngulri tlusc '1
hang lOrh, dn b[F bf, ,ta vA tu&ng hA niy ctrdt non mdi I{hu stll lA rudt tlibu phi ly. Iludng nfra ddi r,6i cllc
tr& lni t! sdt. {.6t qun ? ' sau Lktri gtti thu cho t}A gtia hiQn tugn61 l6n cho bi6t. tung tlch, lf lich, thi vi$o dl5ng
phu Jian Merlin, t{c gil nb*n dusc tho trfr l]i cho rirng tfr r.u{t hbn i18 l+o ndn hrQn tugng khdrng th0 nAo cOng
hl ta chinh,lA vr7 pfiaJean Merli!.'Irong mOt bubi chi0u hbn nhAn rltfgc {fruirng hqp Oscard \Yilde vi6t hich),
khAc c6 , vi6n tufng Z rhl vA trong hic h6i chuy$n tfin
thlm kich, Jein plerlin cho h{l vl cfii v[ vo'i nhi hing (l)
Xern tai liQu them khio sd 5l trang 51 - 58.
x6m vi hA nty ,lc6 mQt d&A con lrai cdn nh6. Snu khi (2) Xdm r Nhfrng hi6n tugng si6u hinh r Cbu<rng :*rr{t hbn
kE ch$yf V kh{ng c0ng nh{t vA blo le g6i vl Ong ta tAc gii : Nguy6n khoe Iluin.
-
'\
,,1

l*
I
,]
DO
TTIUAT CHIEU HbN
I

6t
trfong rlbng boug lA rnQt hintr thuc cira tu mQng du vo'i
I ZY Cac bubi chiiu Ifin to tttb gt&t thich tlteo tradng trqng ttt*i a- thi vil ttr kf Am thf. TAc gil dil nhln
hq{ IF fQng (.u ', (soyambulfsrpe) hag ngadi itdi (personnalitis
dbrrg bdi:as d*6'i khia cgnh ci,a nhA thOi mi6n mi t[0i
secondes). , I|
--,---J--\
i vd cllo rfing hg lOn ttreo ldi -( thOi mi6n tu. tlQng > (Auto-
Elntr nghil ttr mQng du nhu thd nio ? ESy lA trutrng
,
trlprrntisrner). Lriri gi&i thtnh dy c6 phhn dring cho mOt
hqp elic ngrrof dirng til didn (rnagn6tiseur') c6 frnh hudng sd lrvn r:hc hi(:n tu<rng dting b0ng ri nuirc ta sorig kh0ng
tlr0 :!p tlqrr;4 l6,i nh{n x6t nAy cho tofin th6 cAc cuQc
d6nL c{c c"o
:
fbog mir nq lht nghiQm. hh&o tcuu vts tlilng b{ng 6' tr'0n thd gi<ri'
trpng trqnp th{i ndy kE ]cn* tri di8n cd thb ttibn khi6n (lrrrrrr nrf nr lrhrr lbd chi dhhtg mQt phirn nir".r 111q t!rrti.
dbn[ jt'r] aE bpo hs lAm thpd y mndn. Nhfrng hqc gil 'I'r:1r1;r fi,li trI rn0irg drr bi thOi miOn d{t ta lrpilc t'tQt
ph{i n:iy jntru'
cira phei lntru Janet vd l}inet
.lanet vi gili thicb l6i c,hti
llinet gi&i c,hri tql
tqr
.r.[n rlii: rrguui llrt)i uli0rr v& ir6 bi th6i rni0n" {-it.rtt [rrtr:g
phng gii
tlgng nhng gin thuJ6.t
thuy6t rrily.
rj , ttr{i cira <I(ing tfr tlong luc lOn rt6ng hny hi rr}r{p xdc rlting
tulng chring ta n0n hi€u riing
Song .nri,rf rifng hiQn
hi0n tu'ong
tu'ung .tu-mQng rJ:)t ta truirc mQt v?in ti6 khdc hiitr. 1-1' tl&y khtrng ctr *rqlt nguiri
,tu.mQng du
xly rC drfi itl dieo khi6n cria Janet, c0n trong hi$n rrAo tldtn$ ra thoi iui6n vd rl6ug tii bi .thOi nri€n' D$y chi
tusng chiOu hdn thl dbng tit vi6t rnA khOng bi kE khAc c6 rn$t cir to4 riit ttdng mA tu lu&ng, y nghi ctra ho r{t hhfic
tlibu khi8n bildg tu tu&ng. '[rong trqng thf,i bdt dOng nhau, rdt ptruc t,gp, thi & tIAy ai li chfi df,ng chi huy vAo <liing
(elat cataleptique) vt trgng thAi md muQi (6trdt l6thargique), tir ru[ khi6n y vi6t hay ndi theo f cfra rnQt ngu':ri ? t{6u
nguoi tg mon[ mi4n hay h6 chA tir
m0ni1 du bi kA thOi mien tit di&n ln tiur thi tht lfiilt stsl brit buQc y vi6t cho tlung rtr$t
sai khidn hhu llcm theo f nnudn cfia ho. chft trong khi 10 ngtrrli cd thi) nghi 10 ch& hh{c nhru ?
(Xem thuflt th,ir rniOn cfra [)hqm hgc Tin)'
HiQn tuong rlbng t{r' vidt trong cbi6u hbn thu$t cilng
lA hign tuqng I oey. E6 lA y hi6n cfra trlc si Alerar,drie Ntrii'ng tai li{u ci'r chii'vi6t vA c& chir'kf cria ngrroi
Lestchinski (l) chdt gi$ng nhau hic cou sdng ld nhiiug bXng cd il6 chi
I

, ;l rii khor:6 rhf b&o lA tu ruQng du dugc'


ni{m nhu thd ndn mQt tAc gil khAc & Vigt
Yi quan
Nam nghiOn criu vb hhoa th6i mi6n itl .ph0 blnh hiQtt NIm IOrt orrg Cumming Walters cd clto hay llteo
Irrank Collint
,l6i etril, tu tlQng Ong cd vi6t bAi hAt cfia
l.r ' (urQt k6 que vf,ngl 6ng ndy qud mQt ch&n' San khi
(l) li€u tham kblo sd 50 r Psychologte des Etats nerveux )
Xem tli "a
(Collection Actlon let Pous6e) vA clc tAc phhm khAc nhuloia Piorre Janet nglri0n cuu hb sc/ cira hQr ,vi cic hQi vi0n thAm ni0n
r L'automatisme psychologique r, JA.Blnet c Les alteratlons de la ngrdi ta qul di tim ra drrqc mQt ngucri cd ton la Frank corlifis
personnalitd r, Th. Flourroy e Dtis Indes i la plandto Mars l, 'faine lA mQt l&i t& hAt hay vi qud mQt chin'
q De I'intelligeuco Ribot ,<"Les matadies de Ia personnalitd r.
1.
,]
t

tl

THUAT,CHIEO HON
..:
i ' ,8) Cfd ,thug6t hbi ta&n9.:-- Mot sd hoc gil cho rfing ll'hioo chta dA cbrln6 minb rXng:.khong phli
;i,o6 trudng hqp nhfrng kJ ric'. {y hn tAng trong v0 .thric,
rk
khi ivfdt dqPg tfr chl lai md thoi. E6 le 'qui trong c*,i hi$n ,tuqng chi0u hbl ' , '
-hbi ]trr&ns ,
'I.hiQn;
'11 tugng
tuong cr5rplemndsie hay IA
cry$temndsie bay lA rsvivircence tqm ggi li
rsvivilcence ,. tSm lq nil! ta ta6ng' (iddopt'astie'1' Trong gil
Gi& ,thug6.t thb,
hi$n tugqg bbi tu&pg. ! ,'
:
thuyft cAc hign tuqng do llbng tri t4o ra" dE
tlhh bily'
,
rl I l' : ' ,I' lnh cfia hbn
"
r.' ,& diBm 6, cdn mQt lufln cr! khfc cho rilng
Quan di6o" jf,y g,fng ndu pa kibm soAt lqi hiQu tuong. ''
tr?'
nna ohup tluo'c ctng chi ld lnh oira dbng
:

Vt du : Mqt tf$ni lt,1 troog {rqng that ldn tlbng viCr tii ]cAc
biirtha {fra v$n hAo Oscar Witde rn{c tlhu:hlc dy IlAc si Vori t{ar'fman gi&i thtch diQu {y chi dung klri chi
;phfrng
. cri toq kh0ng ai hay.,bidt song k6 theo tluydt ndy cho rnng tnav *gt hinh 6nh cfra Abng rfr nhung nhu chung ta- dfl bj6t
'ra :
kh6ng nhfrng iigud'i ^tp tndy lnh tlbng
dbng frri'
'
rlff :dgc
lt
ttc cdn nhd hay truoc 116 vlio qQt thdi
i
*r" .OnO inh
gian ndo dS tbdntr bA/, gicr.mdi nho il$ vi6r lai. Song to*afrrrlr'cimOthbnkhfcv&ittbtigt&nhutrongtrrr&ng
Aksakof
i.hhi kiBmr so6t,t!i,
,Bnl sreml so6t ,lFr ngFditta
ngpOirta tii6t r.fing biri
biOt r6ng hiri ilro
ilio ily
dy hic
tric sinir *U--Unttn ltr,llglinloo d'E $uqc nh$ bAc hQc Nga nlv
liBu nhi'vdn h,io Osear Wilde 'chua co lim vi khong Trong bftc &ntr
.iop a"rt'ugsy 20-i-1886 &.'tr.rg0n ddn''csnh
phii IA mQt brti cii mA df,y ld rnQt vO kictr urui mi 6{igng c6 c[ hbn rnQt ctr gil hiQn l6n bOn 'i inn dbng tfr
hh6ng
v{n rdt gidng vi cl .btt tu nti,a. Eglinton. Lci c6 trr'iOng hgp nhibu hbn hi$u lOn
eht?
" ' ngurli cho' rXng'c{c iuh
' l :; '
thuydr" oFy.n6u ndan ldinh,.cho, ky, rht 'cfing *ofil la mQt hbn thl 'J'oi')rlrBu 'chi '
Gil chi chup rluoc trQng phOng thi.{nghiQm phi0u nbn thu$t'
lA gifinthn5'dt fbl tibm thriql n$u dd rrinh b&y & tti$m 5. li ,< th6 hiQn tu" t1r&ngtr ldicn thm danh, tri id.oplastibf
lnh
.9)Cd'cbu6inhieu/rbn,ilbu,,ttontaqufi'tao.1g, nghia li vl tu tu&ng- cira. ta nghi d6n 10t lt1h '

,rio ndn i:lnh &ntr ney ni€'n fen miy &nh cb th-8 chup
' Gi6o hQi Latm5 (Ihi0n chria gt{p) ctro r*ng Tir0rig drrcrc.
1A
I
.i
^ '
I
linh thuydt ,kp6nlg c6 gid rri rvl. cAc hiQn tuqng dbp do co th6
I
.ms quf. Chdng t6i s6 tr& Iai vdn dB nAy & phln lit vU Vidn ttiidu tA , barget ,co eho ig"ot Fil l"
ngutri ml
chup lrinir tu ttr&ng. te chi chn nghl ddn mQt
^
I

qusn diBryr cria' TOn gi{o, triCt If, khoa hoc vd huybu bi 'nny dfr suo
khons clu, sq co mtt ctra y' Dibu
l
nOn
hgc vB r:lri€u hbn thu{t. .. tt -t4o
'drroc
I
r,
'l
I m0t hith tu tu&ng mA ooo mlt ia khdng thdy itlugc' C6
I

,' Allan tu chi6u hbn rhu4t & phAp trong


Kardec lfinh ,rsong ddg kinh ctra-may lnh c6 thb gbi nh$n
;S""t .llng ,lanh tu chrlp inh bhng nhiing rung dQng'l&a
l
I t{p ThIn titn'kinh (Le tivre des Esprils) de trtnh b$y
I lhtnh mQt hg rh6ng gi{o tj (Docrrine) rroirg'116 0n} hdn
L lh0 vla (cliche . astral).
I

ghtqgl n!frng lOiL b6 cfrp cAc v! Thtnh I b0n d+o L$pl lu$n niy ttring 'trong nhiEu tiudng hgp song co
,ruyOn
I

6E' ] I rHhN r,lNu rroc THUAT CIIIET] TIdN

nhiBu hiQn tudng chrrp nhiing hiirr ura rn;r trong cfr t.o+ 'l'6m lqL mQt [ri$n tuong cfia 'chi6u hbn thufit mn6n
khOng ai nghi: d6n vi tl6 lA mQt kE lq m$t nhu trrirng ,drruc r:hrlng rninh d6 ll hbn ,cfra kB ch6t dn li6n lac
trn'p bi diin"g ffr Espdrance ngdy 3-4-1ti1]0 ,& tai nhri nrgt viyi ngrrr)'i siing thl cdn phfii c6 nhtrng ti6u chuhn nhu
trr gia & Ttrqy Di0n co mflt lrong inh ctr:g mot hlc vr-r'i Sillt:
hijn ma Svcntromberg vi c4 truong lrcrp cira ttbng ti'r
llronsQn Burraf vi-lrtin bi IJonner hign u:dt lhn trnng $nh.
l) SU hi€rn soAt rlUug tri, phli chu rliro, 'I'a kh0ng
ih8 ngor d,5 trn {bng rfr dii lita bip ta. Sr.r kiEm so{t cfr
tqa cirnfi rfit'chn tl8 trAnh su gian l4n.
111 Gifi ttutqtt nhdn ttitn.
CAc hE thtfo phfii rrhfin idi0n (megnetisnrc) giii tbicl:
I
2) I)irns ph6p loai suy cAe gil thuydt dA chung lri
rfle . h!{nl tro ilrg bin x&y tldng cdt birng nhAn rii{n ri"rrrg lri,{ln tryonl{ dy khrirrg th6 gifii thtch brii ctc lj lE :

cua diing ti'r'vr\ c/rc ngrr&i {rf llrlntr. l)ilirr rrA)' rlring rn0t trirrrg lro-y;^ tinh co rltay rfri, vgng tr&ng, *m thi hey tr-r
ptrSn fttrr vl lri0n tuong co nl.rt'r' nhffrr rliirr tlrii :rontr1 lrIc dru lri., liiSrn llruc. Lrlli trr&ng r:fia ph6i lAm lf hqc ho{c trulbn
f

rfing klrOng cd kA v0 l-rinh ttri hlrOrrc tlfrr;,. I,illc si Carnilie j, lrsy rliiirg tri,doe etru.crt j'nghi cira cri'loa, linh tnf.
tle. Sa.toiti cr! +6i .l$n nhdri tliQn khi ngtridn cuu (on ,,Itii ';ri'i lrtcn fr:rrug , iic togi ehfr tu dOng, ho{c lra:tg,
nguli va chol rhng khi ngrrdi ta ch6t tlri phiin dtQu tlrrii tr,r rririnr; rlrr cila plr*i thdl miSn thuat vil khoa trr
Iuc ndy dang con (trong Ondeset rnrlistions bnmnincs rlii!rr lrtitrr: kirrhr;4 tlt6 gi6.i thich do su xuf,t lriirr . r:irn eii]r'fl
lr ang tfr tlri:r' i1rii si'rh hhi r:hir ngitla r'I6i voi eAc hi$n lu'orrg
lt,t), i
hiOn hiilr Trra l;orrfl phdng tbi nghidm ha{c khr}ng llrb
l{arcef Cosfart cho rffng nhirng nhip rung dQog cila.
I

girii l!ri,:h iiiiufi l"i' tJrul6t ihi! hi6n tu tuinrg ddi roi lrii:rr
trr' iu&'ng cO t$6 lern cho dbng tfr thAu nhg.n tlrroc vA Itl-liir11 r'111111 tllr uc i-rbll nla !

rlng ta cOng nli{n rfiug co tbl liOn l+c voi li6 chdt theb
thul'[1 nh0n d[9n cfia 6og (xein l,e rnagndtisrne hun:r-aiu Iqi lrien t.ul.rnfl bXu,g efich ur6 cngc dtil'r
3) li;$ru s'r,*t
!ra. \ii tlrr fuiln X k6 ehi tidt vE cnQe doi y" Ta sE r5.n
I)ar Marcel Cossart)
ci.' r'ro r:ri(" chi ii?it dfi ghi trong bubi hc.rp b*na hiCIrr lr','r
+ r10 riiilr"r t;l reirr e6 theit co t$n X,.. klr0ng ?
t'
I

li6.t IuQn : Sau khi dungl tft c& cAc gii rtruydt kB rr0n
.o

rh: tlduh db rrrQt hiQn tuo'ng chidu lrbrr ttrtr[t n6u hhdng
cb kdt qn[, l4r dy chirng ta sE tin rffug hiQq tuo'ng
chi0u hbn Cy mdi thdt li c6 gil tri.
l

' | ' r.
i
pniv ilr
Giruong l.- r6n olAo o6l v6t ruoa cnlGu nbrnr.
Chring ta c6 th8 tOr:u tfit hai quan dt6m : quan diEm
q0ng [ich vA qnan di8m b$nh vuc khoa chi€u hbn thuAt.
Song trong srp c6ng kich khoa 'chi0u bbn, m6i rrgutri ditng
& trong lf,nh vr.lc cfra mlnh rt8 c0ng ktch mQt cAch khic
nbau tiry theo minh nhin vfin dE theo khla cgnh niio.
Chung ta ldn lil:ot kh&o sdt:

Il Thftn chfia gid.o. Nhibu sdc[ cfia dqo Thidn Chfa c6ng
kith kich li$t khon Chi0u hbn. Ly do ld toA thdnh La rnf,
ctro ildr hl ruilt l6i giao thOng vdi quf tric lt (Satnn-D6mon).
llmile Clrris?ophe trong t{c phhm < Mensouge et l)anger
rltlSpiritisrne D df, lOn tidng h&n hqc ddi v&i Th0ng linh
thuldt Urnile Ciriistophe chn rXng su chu hbn ugudi chdt
d0 tinr hi6t h$n hia cdi tfr cd rrhfrng gi lA rtQt tljlu r;flnn
ct-tr:gnhu IrrQt rrfiudi dAn phgm lugt v$y, lir g'a bho
rti.rg 'l hi0ir chrla gi6o kh0ug cOug kiclr klrr,a he: rA ly
tri sr:ng ndu Llhon hgc vd lf trl ctri {p dung ?r{lng dln
hr.rt cfia ho rn* thdi. Cdn mudn giii thtch cie djbu trong
lbtlnb. kinh thi clri cdl Oh{a cho phdp ngbia tr\ do tf,.nh
vrle cirsr, duc tiu, ql) ,

(l) Mrrrs la rdv6lal.ion blbliquo de pac la volont6 gxprisse de


I)ieu n'est accessible qu'A i la Foi (sAch trich dis tAl li6u tham
khlo s6 15 tlang 73), r

l
TTIi,N LINH IIOC TIIUAT CHIEU HE)N

l, 'I'{c gii cdng kictr thdng linh ttrnydt vt ldru ebo dbng
r", , MOI tdc gil de Mirclair c6ng kich kich
ktrAc Francis
liQl, Thdng linh lttruydt (1) san khi di{ cho , rfrng cile tfr bi hdnh eubng vong bi im lnh vS diOn khfrng.
hlgn tuong, vB dbng bbng r{bu do dbri6 tir l8n Sil ml1o
Nhrrnq d. Plrdp 'trong khi nghidn eun vE vise odng
lqi ca tsng Th0{g linh thuydtl &'Chrrang II cfra tAe phhm klch thOng linh thuydt chring ra khdng th8 khdng .nb c+p
nhu mQt phuonf ,phAp lAm thon diu cfc n6i tlau khb
ddn nr0t trcc gi& c6 tidng tlen6 Gu6non.
cha ngu&i diri v{ chl cOng kiCh nhiing su thur: hAnh (Cr:
qne je critiquc c! sont les pratiqnef. je dirai ,;,,e .u rtootrine ll"rc (iu6rron'trong trie phhm c I-.err.eur spirite r mot
spirite es! drninemment humsiue et cernsolRnl.e trang 89).' tdc pbiirr lihfi cl:iy df; c6nq krch 'I"u0ns,Iinh thurdt r{t
'iflt
nh'ilr;" Soiig rl:bu dAng ctru y 1A Ong kh$ng phri nhg.n cric
..\
I,'ranpis dtr Mirclair lqi dE ei.rp tl$n rrrQt t6c ilhhm khic [mrrg lhii r:iirn 116'6 rri' lfi iira h;p song 6ng chdrrg lai ldi
nban dE < Les $orrtreurs d'eslritr > do Georges 'N{eumier gifii ihicli cfin pti6i 't'irtirrg l.inh ttruy6t, 0og rri6t : << Noug
vi0t ll'ori1; .16 lfb gii lgt tihnlhhiing rnirntr lcli Lrip bo',rt ne ctinleslons nullement la rtlslit6 des fncultds dires ricdium_
cira. prot sd diind lfr, Dogn cqrii cirnq Ir. de Mii clain c0vrE1 niqrres el, nnt"re crilique ne porle que sur l,ilrtertrrr'dtat;on
klch t[riinry tny 'I'[rdng' linlt thuyCIt lrilrrg rngt tlnngt danh lit'. {Jr-r clr dulrirl:nt les spirites.'r,

Clrir,rg ini ltrtch ] ngnyCIn rin clo:rn pirflp \rIn ily rrhw
, iy .li,1i.* ,i,1.:,elrilrr6 tn thly ttend (iir6*on li;r la,in nn0t
san: I i
i;iiri: tt0,rf; 'riii vA chfr (luBir rd If 16 Ong drrn ra l--l[t lrhi
n f,e demon tpirite inluse sonrnoisenretrt tlrr.e doelrine ,\" khi 0rrg lxlo riirrg nhiing ou,)c kh,fi.r s{t cira cl: rrl:.i
d'Cillr'6lnpntb arrss[ nCfaste l]ouf I'eslrrit,-1ue g}ouf l'&rne. lkhrio rri'n vl$ liah i'gc n;iy khong cdr g'a tri lirrr
nhl:
Iispritl dlrlrlenrs ]"t de tdndbre$. peidition et de l.'dqrrilillvg rf,rr. r iri r:rr lv lrran *ng ih c6 frh8 IJ6 flfi-v ir6t rneli ,;1r,_,al
islelleFlu[l et .dc ltl snnl6 spiln(uelle*noco-psinlrique dre tle tlri-uritri4rrr iit Willianr (,yor;kss rlrc) ,rlfi'r t)eirl, riilrier.
". v.y"
d€liri:, I nl{rn <le d'ah[r"rhtio ns, da ng{ r moi; rl iel, vr lus :rniirclf gi cux 1'11 ri:rg lri lliv lllm nqaq ntri*ir thh3, ru0t .qii , irit lrAc hol

Dc:'trine infollne masquant et 6iouffnnt i'idie ,lc ! )ir:rr, nilr ( rrnille' liiainrriarrlonciing tin tu&ug Th0ng lirtb ihr.rr.6t.
qn'e!le if,1,rrore vofontairement pour s'v sntrstitner, currfreption. Dny it urrlt_ eiu phc blnh efra tirrg : s .., Nlain rlous l)ourorls
qni rtite{e l'dquillibre dont ont] v6cu jusrln'iei dr.s urilliers dire fu:ut rJe suile que, eD raisr. r cle leur sp6i.lalisntion
de gdheratians,nl , la ec:rr!c',errce rh cos sayjtnts sg tfouye liruitdil n nn
rlo;nnint restreint ct le hors de ee rlomnirr'e, leur erp!nion
Dogn n&y lail tu rhAu thuilh v8i dn4n lr0rr cho rf;ng n-a ph:s rle valeur qne belle du pr,enni,rr \,(!nu l). {1. d{ty ,.]
Th0ng linh thuyd! cd thb thoa diu dru ktrb cira rrgur)'i tltri. Ren6 dtterrr-m nni r*ng nhfrng nhfi hfle lr?c hiQn dang i!i
.j

np,hi4n cuu lf;nb vgc chidu h?in thuit chu kh6ng ptrli i
,i

(r) Tit ll6u ttfam khio sd t6. q nhfing r':gudi khOng hb ngtrri€n cuu, Ren6 G'6non cfing phri rd

l,
__-'-._*_-
I

ll

'71 Ii ,,rl

'| THi.N LINIr Hoc TITUAT CHIEU H6N.


I}

cdng n[{u cAc hiQn tugng cfia chi€u hbn thu$t lt c6 th6t rluoc tfit ci nt&ng nhl Lhoa hgc. Nhu rh6 rhi dbng
btrrrr
song d{rg ta ch! rfing khi gi&i rntcn cdc bign tuong vb tir kE ra ciing dAng li k6 dB cho nhA khoa hoc thd lqy
chiOu $bn nguqi ta e6 th6 dua ra nhibu gifr thuydt kh{c hay sao ?
nhau v& khongt phii clri c6 gil thuydr cira Th6ng tinh
thuy6t ln drirrg vdi sqr thft(trnng ?G cfra r{g phhm trich, sB chr?ng ml'h riing l{p lu{n cira mQt hocgi& c6 ti6ng lgi
dfrn) Th0ng linh thuy6t nrA llen6 Gurlnon n6i ,IAy lA he c6 tinh cAch phidn diQn nhu thd nio, chring tOi irlch ,au
thdng gifo lf dria Allan Kardec vAy. dftl j kidn c&a rngt viltu si trong d4o Thi6n Chrla, m0r
,] hbng y gi{o chfr.
Rend Gu6rion phfi nb{n nr6t c{ch tr&ng trqn cfc hi6n
ttrryng tIfr tluoc William Croohes nghidu criu. Ong chc r&ng lliing y girlo chfi Ldpicier trong t{c pkrhno c Le monde
c{c cuOe thi nghiQm cira Crookes ddi vdi 6ng khirrrg c6 ini'isihle > ciing ceing kich chi0u hhn ilruf t song , tAc gi:i
itnh c{ch qnan trgng.' Ong ,chi c6ng nhdn Crookes c(r rhhm lai r6ng nhgn c{c hiQn tnqng lA c6 th*t vi l$p luf,1
qnll!' lrong rlliluat bod .h<2c drlrfi khong c0ng rrhs' cr'olies rli' d{t hon. Oug vl6t : \
6 nQt ,tlia hgt htr6c. Ve danh tir cfc chric v! khr:a hoc
kh0ng bio dfim drclc c6c cuQc tht nghignr cfra hq cldi ( ... Chn dAy r:gu<ii ta c6 tAnh b5t chu6c d6 goi ii
vdi c{c' dbng tii. Hq c$ rh6 bi dling rr? nny bip bgm lrop ttrli khi cho rfrng t{t cA cAc hiQn tuong cira phd.i
(nryslifier par dn rnddium). ci:i6u hiin tl"ru$t dbu lA do dbng- tfr hla bip cfr. EiFu nAy
f

t6 lh6 rftlng trong mOt phhn l&n ciic hi6rr trcyng song khi
Do4u kdt iuArr llen6 Gudnon .cho r$ng phong tr{r.r cd, ,clio riin6; tfit c[ dbu lA lila bip bfit chlnh ttrl ta df, dirrr;1
tinh ndch ma qrii vA chdng lni 't'iri6rr Cfrrla.. ui.il phutrng-phAp.hodrr toAn phin khoa hgc vay. ))
clrrirng ta dd hi6t rfing Reird Gu6'on rtii vi6t vb r'Qt
Yrl Uiir:g y gi{c chfr lai cho rfrng ndn khi ndo gida
tb ciiirc ti.h rtilin q'6c-tr1 hhr'rc nhr.r thf; ndr:" p6 lil khi
0rrg pb6 binh lf$ong tl:isrr hqn ( ftreosophie)
lf rufr hbn nguiri cUf,t l€n n6i rn c6 rinlr cAch c!6 tiQu
cii'g mot iufl* (rrais tl'une lnoialil6 abjecte) thi giio hoi c6 thB ciro rfii,fi
di€u chii quan, m{"it chibn (l)
thrlr.51 linlr tirugdt t{ mqt tA thu}6t c6 hei cho , ngr;ivi
Ilend Gudnoir (15 !v(F dlia cfi n$.m v[ ligt. tfrt cd c/rs lltet;' lrdr"
cuQe khiro sAt 4.ira gidi hho* trgc vb chi6u hbn thu{t nhu
kh6ng c0 ;iiA tri. Ong ra ciro rfurg tlbng tfr co ihA )rip Sig r:Ong klch cria rnQt vi chuc sfrc cir u.* tln trong
,
6,iAt hOi ddi v6i th{rng. linh'rhuydt khOng phii lS khong
(l) Rft tidc lA 0rrg Nguy6n duy Cln rll dirug d6 lep lu{n trong od !J-du nhf,t ld th6ng linh thuygt & enep. Tai dAy Allan
r vin nrinh D0ng phucrng vfi TAy' ptrucng r va khOng , ilrra ti;$ng Kardee .IA s$p dflt .tbAnh mQt hQ thdn6 gifo lj (doetrir:e]
cbuong khAc cfia rfoi rtoos thian hgc dd tra ldi tgi Iton6 Gu6nou"
trcrr:g d'5 Ong cOng nh{n ad lugt lu&n hbi. Tin nhrr thd

I
76 ]'fIiN LINT{ I'IOC T]IUA'f CIIII)U IION

te lr{i vfi Thfdn fchira gido chi tin c6 ru8t ki6p s$ng kra lri khO'g biil tu cho rni'h dri'g ttgo vo rhuong ni6r l
fi
mi thdi, nh?it lA khi thfing lirrh thny6t nrutln dflt mlnh irdrr r:[inp1 tfnrtrng n6i nr kinh phf;p. 'l'rong giliy phrit th6n
li
thilnh mQt t6'r qii1o. VAy su c6ng hich lhOng linh thuydt hinlr nrirrt.ri bi ki. bi{u hr$n rR ong rhhv, cr) Di,
vi rlii thi.,h hny 'hAp
1l

kh0ng phii hoAn I toin tlua tr€n It do l hrrc l6 nrA cdrr c6 pirlr nii, v.v... ho{c & trong ni:A tcri, tu 1l
mQt l5i do dilc hiQt ( I ) noi qirsrr [ri-r r;hi6u la hio quang sAng f.nh. I.lguui ddi lhrn
2l Tin l.,rinlt qiio, 'f'heo nquv0n-tfic riqo 'l'in LAnh cir. ir\ ijii i'rit th*t riii rin nghe theo l(ii rna giao hoA
{.'ilng mOl nguiin gde viri 'l'hi6n chua fiiiro lin e6 Llhrl:r vr) srrnil lni.r) l-ril'3rig lung phdr giiri lu{t t:rjin lrhat, lcn larn viQc !
I
'l'hidrr dAng din rrgtrc tbl cAc muc srr dgo le t?it nhi*rr cfingl t"hlr-r'" ciur: li"u uoi nfrli'ng tlibu tai rr i:n la
iuug: Hoilc rrr-yi i

clrdirg tqi th0r:g Iinh tiirr.r,6l. r:lrr-r iri. clr lt.i.irii ra rtr'vi, ndrn rrbi rlao bi'h gi[i: 61iii,
I

'ao
;:;i;r' lr:ri r:ir hcil hr)lrrr., lriri.lrll irr-i tirrlr tlrhrr rlirr chling lr^tri6rr
MOt trong cd,l o.vrrrt su, Iloger (ilarrloir trong l{c plrhm r:lr, ri:'ir"i hau l:li t0n ciia, I)rirr rrrri rrra kil nlllir^ chri rr
o Le spilit:srne en liree de l'hisloire, tle la sr:ierrce ct rle
lrri I,, lliil-t' Lo rrgrrlni hi rua rrh:l1r kia dErr hi gianr r:iiru.
la religion n ([,arasanne 1!ll]B) slrl l-!ri r)n lrgrri 'i lrOr:q lir..h ciir irirpi birjt Ir'rrcvc thi khdi .,ao lur\u l-r5i cr.lir ln6 lhm, llht)rr;r
lhuv{t "ti 'n/v drr{vnf{ elriirr{ la.i rlrr y 'i+t ctrir 'rgliir ii;i .i;il( ri;l rllr.. vo.tr rtc d;to > vAl:iic tloau sau c[pg ttli f h\:
rll! l4r;1 rli,l y",',; ki,r,1 ftr:r. efiri J' ,iti lrgllif a 4;'r11 [j1,11 ;. 11 ,

lfrru lir'h -r r;6r: $iQn lu'nn11 liirjr.: tlrurlrnt., lt0,'rri hi*h'['irdnp; ,( Jris* m& be tufrrr hi6u tridt d*,crc (lip thrrfin tig'
I
iirrh tirnr {i 11:i larrf rlrtrrfi drn,i 3ir l! thurGt r:iia rn}roh rri:r uiri,'u iriri rr€r: lru xnitt hilri nlrirp cho nguol,.. >
l;iir.r/rt: llu p'r,1,t t0n j gif,o.
.ie'rrr iriru th6 rbi tu-y rlgo l)ir{t kfrOng chinh thuc t*5rirr
3\ Plujt qitio" iil{t:' lriiu tu.r}rifi v} rll,rg lr4rrpl rliivc l-rii rl!iirr+r lai cac hinh thirc ctia'l'hfirrg li'h trr*r'4t vd tlar_r
11i:!reifii t!rfelr irlrrr ihd rri,o ? l'rorrir k:r-.h < I rirrc lillli{"rr I'lrit 1lf.t':g lu tlo Iin ugufrrrg cirrr rnoi rrgutri song tr,ong
,lt'rc l',rli t i:lr<1 rlirrl trrjltg lr!c ln ir.inh lrid i rl ll
ki'rlr sfir:ir l'ilat da t6
ir! 5{) rr}qiil rra chttiv:tfi poi hl < rrqli frn Lr;l f), I 'a hinh ttrr.rc rri)ng bring la hinh
iirrh rfir nra rtruf cfing gil. gidng rihu cluan di6ur cfra rt'hi0n
Vi rlu: q vl nr+ uh$p lf,n nll:']' lirr. didn > clrri', i; f o.
{tlanq 2l'[); vd ie tiit
I
rrhi6n cf;c rrht trurbn girio crla,lqo l,h0l
i'l' tlnrrb 210 : <r lihi d6 !l:.i€n iliR clrr0r: l.iot g$p dlp kbdrr6g bao gro' thn thAnh viQc riu db cira rro rhe. clbng
llrrrf;n tif ll rrdn n6 xrrfit lrbn nlr[1r viic t', I'i uri r'gu',)li bi nhAp lrr-rrr;1 r'a xenl dri nhu rnQt su nquy hi6m rldi v6i clrrinh
(l) Lilnn rl)enis rnft mdn aib cira ,\llan harrlec ilI tri ldi trong ptrip cirn tlt'c 'l'hie h Csr vfly. 'l'6m i+i ngtroi ta kh6ng
c 4.c tAr: ph"im a Drrns l'invisitrle I; c Ap1[5 la nrort r v& < Christianisnre thb qunn niQur tluo'c rr-rQt phat ti'r chf,n chAnh lai c6 th8
et spiritisrne ro. I 16rr iliirrg xudhg bong hay rli t0 b{i & ciic am dbn. Nhu
(2) Xem ri.i li6u ttlarn khio sd 7 trang 2(t3 trir tb sau. vA) ld tirng phtlc ngoai dgo.
ii,'t-$
't"l19
i.l, itJ
i

l: . ! i-r.,i
.i.${
t: i ,.,J.r
l:E

ll
i:j

,I
rHuAr cnrEu ndr.r
rsANI LrNII/ Hqc
I

i\
L

chung sE d6 dip tbfly trong.hgo ilruydr_cfia Krishnamurri


-::::
,l
),

& cAc 1l
a;

Nhrfng ngudi ta kl6ns-. o'+: 'c6 citng ldogn sau. - ,

Tj-:t1*^oolln""t::
chira nio cirdg
fri
I
,"uo iiiJ"ii, nglei
"16 "i6r-rn 51 i'ao qiao. E6i v6i vfin ctb' c quf tnho c6 hay kh6ng r .
;!
i:,

rhm th&ng b&y < xa tQi' vong nhan


>
cd bbn,l ho{c mlnn i Lf;o Tit cOn , crrua q.fr quydt. Lffo 'tfr chi rie t ,xng dtrr
thu vong' va viQc
i"arT;*-"i?,-{oo" dbu to imQt btn chdt khsng cdn gl hdt
c6- ura quf thl ma quy cfing phfii theo lE tg
nhi0n khdng
cdng cilu si6u n{u cho rirnq luguli thA hau phric, gieo hgn eho ngudi ta rlugc cho n0n Lf;o
Ph0t' cO[g nlr6n ngudi
thl lAu! sao u, iii"- *ai r Ftay- dao 'ffr ndi ti6p: < I(h0ng phAi nra q'j. cfin nhfrng
song dbng b6ng li hi'h thuc nu&c c6
md
".ii
ra .ctidtl tnt oA*f .i,t, noo vr rI4,: l<h0:rg lf'h thi0ng le tqi sF fhi0ng fin,rg cira
i,' u""" "r ;;;" 'ile" ]y -q :"i. "o1l-' khOng linr hqi ngrrdi. md kh0ng phli sr1 thidng li6ng '6
l€- ttring hsn' cria
;qt '!.tt"6, "*" DiEu
']nt "u nti kl-erirlg lArn hqi ngutri lA tai tlflng, thArrh nh$n & d6
\ttreo.t hhong Li'r lir.ri ngudi, D (l,hi kj'
nrOt hom ihhv 'ffr
Cdng n6i l(trting Ti't biit thucrng nhdn, phi k! ilrhn b{t '{ui ir{t trriin. rri, thiin
,lo, rrit tbnuog'irhiiu" tlrirr!r
r&ng: < Ngurli'tr6r,;t crr nl6t'gr riila hhrl'g? > Ngili rrhfin di-dc bl{r thwcrng nhAu. I (l)
'hi6t thui sq uh&ng
ldi : < NEu t* fit chf t rbi rnil con 6) Crto ttdi ,ido. I1i0ng fi, r/igr Nam 'c6 raQt,tOn gito
theb (rr:g cha' -ndu la
ro' charr hi6* l;;l"-,rie" tnitrbi'lb scr coil chiu bilt hidu' chtt
rur'ri th,r;rh !{p tu nrim lg20 & Nnrn vigt do cao Ddi 'iien
i;;;;';il ;t k[ong bi6t sl chdt co O]"9 D+i, Ilii 'fAl I\Ia [Ia Tfrt rrnybu 'lQnh sLtug tap.
me chdt L6 khQ;;"tuot' tlg"tti
mudn' bi6t Cotr
-ng-udi
khOng phli 'li chnvQrt cftli gi;l' c6 rn0t he theing giAo lf ri6ng , vA truibn b,{
bi6t hav khong] liCt' churQn d6 brng li5i crr !:dt chn c6c clbng tfr. ch6ng , tdi kirdug drroc
sE bi6t D (xed Nho si{o
'chn kip ng*y lUay gid' rbi sau t(trbng rd r,;ic sfch vb cia 't'h0ug linh rhnye{t (Allan Kardec, v.v..).
cira 't'r6n ,,no[ trang' 137)' Lgi & rtoq'n khnc c6 rln'oc c;!e
'lt* cugi lA rn'dt hfrn lihoirg bi6t gi nfta
: Tit luan , , ch;i *""t 'bfi truybn girio dao' nay .xem x6' rric ban
chdt li cdn dxu khc;rg *hrng cr't rdi drlng ctbng tri dg ridp xdc v{yi
ie b{t nban ]tnotg tli'l qOn :ho 1"l.tt^Oi ndn tireo
-d"q'.h*o'bdt tri h;h0ng
eai d3[ng rbhn ri0u rrrr cao E*i .giao dd dilng
hinh rhric
bi6t nlru [ri0 ilut lla cira I'hiirg lirh thuydt uhu,li mQt phuong rign c6 trurD*
{Lo kY 1 'Irhn *l$o v{y,r
]tqoe'Kim)' ,

r[ng vi{c hi6n d}i, sdng


I

Gifra Cao DAi giAo vA f,hOng tinh rhuydt nhu rhd tdr
'lrudc
lfnbng"glf'A cho sintr' Eqo xft ttrd li chn'
r,et plriri cd ch6 itli'g f vb nrQt vai ai$m. viy thi y ki6n
o"ruJ;1"#;$;t cho nnnn
gidg khOng phfri ln crin Cao DAi rldi v6i I'h0:rg.linh ahuydt ch*c kh6ug phii
vt v{y cb ngu,<ri iU 1ot rlrlg Khbng loAn 'li thOi' Nhuug c6'i
- It mQt l{p trudng chdng ci6i mA eo 'ld . cd mQt l$p
mQt r6n gi6o lmd chi li mQt m1
t:::
siqns .u-,;;;qif'
ha1 cua,
giqng beng hai auuuB *: oltt"
"':'' 11u"j.o:|t':t'"":1
mdi m6 e!' Gigng niy'
(1) Xem rli liQu ,tham khio,sti,b trang, 91.
bi6t, kh0ng nq- iui mOt iipu gt
!
,,
ll
.. : I *---.-*.*--','' ,. .'' -'""t-'';'-r.'t
I

1l lj .. :

t ,' ]:
'''" ,f ,t
,.:.,
r:':t
'i .

'll

8{, ' IHAN LtNtI IIQc TnuAr cHtEu HbN


, ,1,, I 81
') t
in

trudng gln gi6ng uhau.' I'uy nhi0n itdi vdi < dbrig b6ng> c6 th$ girip lch cho sl.r hi8u bi6t tinh lhln .rr de dirng
6' ngoAi v0n! dqo Cao Djli thl nh&ng hi$n lunng dy dqo rnQt cAu nhu sau : ((... Nbn, ting cria Cao dei giAo
nhu ta,
cao Ddi xern nhu klidng duoc chinh xf,c l[rn, Itg ctri tin de bi6t ldr Ttrhn liuh hqrc r. Nhu thd ta th{v hoc thuS 6t
c{c elbug {fr do Eqo 'tuy6n uhgn nia th6i vA cfc dbng rdt gln vdi Cro dAi gi{o vil, \'
thhn .linh. (1) nhung kh6ng
tfr dy chiu Sqt quy lu{t pidng Elo.
.c3a,,
th6 blo Oao dei gi{o lA thhn linh hoc. I

Quan di8m cirn Cao dlni gi6o durrc minh


{.}uan dinh mqt Nhdn tiQn day chring ta cfing n6n bi6t qua co hrit cfia
rd r&ug trong rnQt bili thuJdt gido cirq d+o Cao DAi.
u... Churrg ta cdrn c$q ttn'db m& c$c cu$c tifip xtlc Co li vAt dtrng dD thinh Ti6n 'fhAnh duong bXng lre
vdi c*.c thhni finn do nl1&lng dQrrg tri' kh0ng chinh thuc nhrr cAi git't hioh bhu duc, ngoAi phdt gi{y vAng c0 c*n
(des rnddiul.rrs non officieis). biing nh{nh dau dai ldi l-r hay 6 tdc, dhu c6n thuong
_khHe
dfru chirm loan, cfi,n mQt o0y .cq lilng mAy hay tfd ,IE
i .: chrlng.ta ciing
.,.'Thbyl bio chring ta pluii coi c'[rung vi6t b{'ng tr0n m{t. bdn biing cAy bay cao su. Th& co hay
rrbtii'g cugc ;v{n dQng *fiq cfic ltrln linh xi{u vd cu6i, cilng chnp co' c6 urQt ,hay hai vi tlbng tir' ggi IA phd touo,
tt+y cds clQ tfr ptrf,i, ih+n trorg oidi voi sq ludng gttt Kbt lidp di6m tay dbng tfr cfr .dong vA di6n tfi tw tu6,ng
cira quf sir (Eatarr) (1). r';r biing rdn tu thi phri, tAn vln. Vi ph{p ddn rtqc cbii
.l
'Eitit horg cdn vi diEn kf ' rhi ch6p chfu., 1Zy
Gabriel Gorbon nghi0n cu'u vb Cao tsAi gi6.o cho lAl
ruqt hinh thjrd cfrs rhhn lfnh hgr:. Vigt t'{sin. l'h{t ra Cao pqo Cao EAi chi rrh{n giAo ly do thlrr ti6n truybn
rl$i giAo lil FOt rOn giso, tuy c6 drlrrg hiuh thuc chi€u- s'n ciro diing rfi' vi6t. lltnh chu clao Ceo EAi khdng c6
hiin de llml mQt ptrucrng diQn truybn dAo song ngodi ra, ffrue tlich hi8nn soht cAc hi6n tugng cira dbng tfr dua re.
cOn cd nO! he thdng giAo-lf cln cu vao su ph6i hop cha t,
nhu cae hgi TAm linh quiic tE vi cdc hQi Thhn tinh qudc
bn tOn gi6o lchanrr . gbm : t{tro-Lf,o-1'hich. \ ,) r6.
i

Henri Rdgnault pho cnfi iicn iiy l-ran qu6c t6. vE h$i li6.t ludn. T6m tii cAc r0n gi{o hi0n nay c6ng klch
'tliutr iirhn tiqo ih6 gi6i {a te pno tbng thu kJ hQi 'Itrhn hay bCnh vuc chi0u hbn thudt tuy theo qnan di6m riOng
linh tlai diQn
PhNn. tl+i
iroc Phfp,
llnh irQc di6n lcho gifo tqi hQi nghi
cho Cao dCi gifo cr'ia dflc vi giAo chfi hay 6ido If cfia ho.
t1u6[ td ph0c trlnh dou tg.i hQi nghi ndy nh6m & LuAn i."i
EOn i t{r
tir 16 ddn 20-5-1952 voi.
vor. nhan d6 Cao Dar
db : < Uao Dei gra$
giAo
''
{6n
,L tx"nt
- i, I tei f teo tham kbio sd 61.
--+-
lr) 'xem t{t ll6u tham khlb sd 60. I

(2) Xem tai liQu tham khio sd 8 cudn 1 lrang 72,

'r":flIsrdi't$,r!19n i
"ffinttxdh&Wffi
,&:H ;:.,Liffi
y#7ffi, ,4/-W*^ d
L+-+i W ifi;1 ;r7!iI4' ni--a
rc'tW/.-:
tu'
Tr^ 294 a. 2-,fi'cfi-$:4,--Q
.
-
Fefit;l--
rnudr cnrriu lrdN rr(
bqn be cira tOi tlfi cbdt rbi v& nhu thd cO cl nhftng
, 6ay 'chu5gn
n?iu 'vil nhfrng trudng hqp vb cAi ch6t {y. Do
aO y nghi ch6t cO thb nOi mQt cAch ndm na IA -"* nghi
chlnh vi ta c6 ttrb dlt cho n6 danh tt y ,nghi K. f
nghi nny cd gifia ta vi dbog tfr vt do d6 dbng tir c6
th& jclm tho duoc f ngtri dy i[0 di6n tl ra vl y d[ d6ng
vai I tr0 cfia mr)t ngu&i chdt nhflp rdc' dbng r (l) Gil thoy6t
cfia Carington d{t dudi danh tri li < li0n hdt tu tu&og >

(dssociation d'iddes).

iNhung chring ta nh& r&ng . hiQn tucrng niy cbi glii


thich lrong mQt sd edc trulnglhqp "'i te cho'rfrngp;db'ng
tir li mQt k6 c6 linh fuQ '(clairvoy{nt) dA doc dusc tu
tu&ng cfis ngudi t16n xem song n6 hodn toin v0 gie
thich (tous les lfaits oir la vig et. 'ia pens€e trous paraissent tri tt8 gili thich cdc hiQn tuqng nhu c6 th8 chup rluryc
s€ manifester lprr ,des pheqorndnes inexplicabies) (1).
10 hbnt ma, in dilu tay holc nhiing logi chfi trqc ti6p vA
Quan dibrn cfra phAi t$m linl hgc ddi v&i Th0ng linh Io4i chli lu dOng ml c6 cl chfr kj vA net c\fr gi6ng y
thuyOt nhu th6 nfo ? Phln nhibu phAi 'Iilm tinh hgc nguli chdt tf5 vi6t I hic cdn sdng,
cirng cdng nh{o ctc hiQn tugng chi0u hbn thu$t cfira Thpng
tinh thuy6t, lho c6 lh{t song hq khOng gili ttrtch nhu l(hi ktrio cuu vb v{n itE oAy, chring t6i thi6t tu&ng
Th0ng' linh t$uydt ve hq cho rffng hiQn tucrag ttbng, b6ng
c6 tb6 so luqc cuQc tranh luSn c6 v6 hto hung gifta
chi lA hiQn. t,uQng do tlbng tir ,xfy dung u0n. - mdn tlb cira ph{i tf,nr linh hoc vd th6ng thuydr
]inn
"t' llt.
C6 hai lubng tu tu&ng ddi l{p ' q1{*
IIQI trongi hgc'gifi thuQc phii nAy IA ry. Carington it
nhf,n vi0n hQi khlo cuo T0m linh & Anh gili thtch hiQn 1) MQt phfi cho ring cAc'.hiQn tuong dbng b6ng dbu
tugng dy tt+i. y nUu sau : , < Vi 'dg' t<)i mu6n ddn xeno do hbn ngubi ch6t nhfp vdo dbng tfr ml phtt sanh ra.
nrQt dbng tfr.l CnNc chln rXng trong tri tOi c6 hinh $nA cfia EO Ii th0ng linh thuydt.
nhiing ngull (hdt vt nhu v{y c6 hinh'inh cira nhiing cha mg l

2) MOt ph6i cho rXng cAc hiQn tuqng 'dbng b6ng chi
tll tham khlo s{ 20 louvrage co-uronod prr
I

(l) Xem
lilu
I'acad6mle
dcs sciences). ]
(l) Xem tAi liQu tham khlo.
-/f E -+*
hr,': t;X'
u<..[u .-.1 e&L-l ,l-.;- 4-t lz.^^ .t^- o 6Jn- f)q''
?:"un 4o) a 4,* E+ 4 - >" {s4'a,4'
t
's; &ifi?a4".>"!;;E-;t=W*, ro4 nb
' ruau h--'e-c,;' hU ,t^#" u4 1k i,e trA Lf,,/.; 4,r.."
L,^^r^,,i,Y^tA'.?4 *-ygffi^ i
W' LINH Hoc

lp hiQn lugng flo quybn n[n{ cria con ngudi cdu r+o ra - W'#.'F,T2h
(-an - C-O*i
.tu\ca".4^;+ - hL t-' 6
trlc Id i tlbng rrii OO tA' gil thuydt cfia ph6i tf,m linh hgc. |.b)Saukhich6tthtphInyt6riccfraconngudivfin
'rlJ,.).|u'KIucneItnlphfinfthticcfiaconngudivfin
, rb:r" tqi. phtn nty ii0n ddi voi tri nhd.
j: ":1 Soog c6
Vf di6m uly, chring ra ldy lim thich rht d0 trtnn lAy nhibu bfrng chung de cho - ta thf,y trl nh0 c6 tfrE-
soy
,,,,,

curQc trenh lugri hAo hring xly ra gifra bdn hoc giA lA : gilm theo tubi tdc. Viy
,thi eOn s6ng sau hhi ch6t mA i''
Siroliver 'Loclge, vft ly hoc gia ngurli Anh sinh nlno ktrong co f rrruc c6i ra in rrt khong phri rt s6ng
1851 vi mdt 1943, gido su vA vipn tru6,ng Egi hoc du&ng
(sur.vivre
sans avoir la conscience du moi ancien ce n.ett pas
Birmingham, nbfrn vi6n hQi khoa bgc Ludn E6n t6c gifi
survivre;. ,,'j,
nhibu cdng trlnf vb quang hoc, itiQn lrqc, v6t lf hoc vii c) Ngudi ra thdy trong c{c hign tugrrg chiOu ,
hbn c6 ,,

di thai (6lher) va vdr triydn rliQn d+i diQn cbo ptrai rtr6ng rdtrrhiEu[rudngho.pkhAcnhaunhutruJnghqpd{cbiQt
linh lhuydt, v& giAo su ngu{ri phAp Charler ilicher sinh Georges lrelbam (mot nhr vln vd tri6t gia tr6
-dt:.fit va
nilnr. lB50 vf ,'nbSp vdo tlbng tri lA bA piper,. mQt rtbng tir danh ri6mg
{dt 19Bb gi6o iu dqi hoc ducrng Bal€, nhfin
vi0n vi9n HAn-Ipam Y-Khoa phAt mintr nhibu cOng rrrnlr & fli vA Anb) song cflng c6 nhiEu trudng hqp qu6 u
tbuQr linh vrlc y-t6 dni-di{n cbo phii tdru !ir:h hoc. tiimthucrrrtrq.NhuvAyctrringta.'ldfi'n8ti6uchuhnnlod6
phAn bidt gii chAn ? vA nirirng hiQn tuoDg
'i ma,dbng t,l
i' Vd cuQc tr{nh lufn gi&a : biilt rtu'ge diEu bt An . thl Ri:het d{t cho mOt git
'hirng
thu3 6t gni Ifl r cryuresrhdrie > (ngubn g6c
h] Errvesr Bbzzlno mQr hg: gii f <Iai toi
MOt bOn b&i chii Hy iqp
Kruptor : Kin d{o vd aisth6sis : crm xtc),drnh tu do
dai dign cho th0ng linh Thlydt vt mot bOn ti Ren6 charles
Riclret ct{t ra rra chi t6 khi nrng cfia- cac con
srrdre mQt hgc gil ngudi Phhp tlai-tlign cho trirn lintr hoc, cb th6 bi6t nh&ng clibu ngoAi cdc
diing
6i*c quan thOng thuong
,L cfia con rrguoi.
*i'
I

; d) Cr{c hbn kE chdt nh0p vAo dbng rfr c6 nniEu


Lann
qlQng sai lhm, nhibu cfi,
1) franh,i {y$l Ricnet 9hi tr6 1on, .nhibu sF qupn lfrng"
I - Loctse.
rI) Cdc trbn kA ctrdr l6n kh6og girip dd
cdng kioh . thdng lintr rhuydt bing, cho chrtng ta
cAc luSn . c& dibu gi ci. Phhn nhibu hg khOng cho ta mQt ti6n
sau ttrl.t
dAy b0
nAo vF cAc n4dnh khba hqc cho d{n ci ngdnh tAm
linh
a) Hlnh nUuf trt tue c&a con ngudi dbu do b0 ,cfing ti$y.
6c.mir
ra. VSy, tbi ta khOng tlhb bio tu*ru,&ng ru ntridn I6m,lgi Ricbet c6ng ktch th6ng linh thuy6t & 5 dilm :
mi c6 ivd 'gt{}i
tu-trt&ng chn phrli] c6 ccr quan chria dr,rng no.
l) F,l dbng nhdt giilra rAm linh vl tri nf,o.
D6
Ino0 6c. ) / I

2) nh0' khOng rbn rgi vinh v)dn


t. lrri
ii,],]",,,.1
-rL' -:.:.i..:3t.,,,4=:t*g:*;roLlrl .ar:r*i*n.s.J'-.-;*-.* l,,li. )i"- * , -r-':i-L'&.. ..,,
14 y.*t 14 try
i' t,q(**-^At- '/a,C /"-(32.lrnni"'te-/-) u

, vfl -u"/^1x
'o.;, r., ' ,
x-l'; l/,&r -/
l, /i ] .--,
,u
]
86
-i ' tnAN LINH HQG THIIAT cstnu Hbx

.'i,

3) S\rgil t4o cn] Adf, le ke chdt itd nh{p ,vio. chung !


Ren6 Sutlre trong tAc phhm e lntroduetion n la
mdtapsychique > (Payot 1926) ughi6n cuu cdc hiQn tugng
4)iTtnh cach tnofi bQ cfra c{c .bubi chicu hbn. vb chi6u hbn thu{t vA Ong di itdu k6t lugn rhdng thOng
,
5) Sq ttm thudn! vA v0 bb' cfia cac cuQc chi6u hbn. linh thuy6l. Ering trudc hi6n tuqng ,bil Piper l0n dbng
noi l& hbn cfia l'ellrim, ngu&i ta dff thfr vt cOng nh{n
Oliver rLoage trt] ldi nhu thq n*o ? (1) Ly rE d8 rirng c6c ioi nOi cira Pelharn'r{t driug (Georges Pelham
nhA cinh v$t hgc'chdng I4i th'Ong tinU tnuydt tonn t5't td nh{n rd r& 30 bgn cil cira mlnh hOu ding tOn ho vl,
r trI nhd cfih uguoi ita & trong 6c > song nguoi, ta d{t dirng clc cAu n6i ri0ng'mA Pelham thuddg' n6i vdi cdc
git thuy6t :'nhqc si p6 chn OunE crr kh0ng ? V{y n6u bgn 6o9 trong hic sinh tibn vA chi c6 mQt cO bqn lA
ph{ nhqc kht thl n!+c si c6 cdn l khOng ? Ld tf,t nhr0n Wamer thl Pslham kh6ng bi6t rqd rrhdi,) Gr[ thuydt tdm
khong co nh+c cu tpi nq3c pi khpng tdu ntrgc dugc song
/

Iinh hgc rihu thd nAo ? Ngu&i ra d{t vdn db Pelbam khi
khong ptr{i le mdt !6t lan nhgc I v4y thi fim nlr4c & ch6t Ab Qi m0t, sd kf-niQm cd j thrlc hay kh0ng vA nh&
trong;11gab foui im l6ne vt:,khon* c6 dunS cu chu khdng, nhfrng ru4g cflm mA bA Piper di6n,t[ lqi. Gil thuydt nry
phii lA qhdpg c6 [p,'n[qc ,va nf,+c si vfln cor. ldm cho bi Piper ro th0 d{t tluoc nhftng vai trd (personnage)
.

'
T6m i+i iZ tti6m tthu clra RichBt chdng l4i lhOng linh vA 'ngu&i ta goi lA gifi thuy6t cryptesth€rl"
I

prosopopdse
-
thuydt gbp trong l6h t6 liOn l$c giira th6 xf,c vd tinh (Si& thuy6d cfia Charles Richet) vA Sudre d{t la gia thuy6t
thhn. NgL+Ui ta bi6t rfrng vdn d€ nAy cd th6 nhin duoi mdtagnomie * prosopopdse (1) (srf hi6u bi6t nhfrng diEu mA
nhiEu khin dtph khAf uhau : tri6t bgc, tAm lf sinh IJ hgc' th0ng thu&ng chring ta kh6ng th€ ni6u duqc). Theo d6
thln kinh t1mlthhn bQnh hgc (neuropsychiairie) tilt ci c6c 'bA Piper df, dirng nhfrng phucrng tiQn ngo{t giic quan
trign tuqng vb ulm ]mQpg vE ctm] ung vE linlr tu$ tt6u (extrasensoriel) ho{c & trong th6 gi6i v{t th6 ho{c trong
chung minh r[ng: ttlm ltnh vugt ba ngoAi gior hgn cire l&m linh rQhg l6n cira nhfrng pgu&i sdng, nhflng lAi lign
thAn rlc. Dfry lA vfin db nghrOn :": bin trrb .:,"" con dE ,th6 hign ra hinh' inh G. pelham.
nguui vi c{q nflpg tlfc tibm t]r.r5. noi chung ta. (2)
, Edi v&i th6ng linh thuydt dbng r& 'dA bi6u hifn duqc
-- Bozzano),
2) Tranh luln Sudre nhfrug nhqf v0t (persodnes) m.{ t0m ilinh thuydt xem chi
ll nhiing vai trd (personnages).
Yb. ba di6m dudl dU,iog ta c6 th6 mugn cuQc tranh' , |,i

lu{n cfra Rend Suart vi Ernest tl- di€n drn T6m l4i c& hai phAi i[Eu c0ng nh{n c6 biQn ruong
fozzano ' song l6i gili thlch cia hai ptrti khAc nhau. Th{t ra khi
(l) Xem hcruo Mdta{sychiquc l92l sd 2 treng 05 tr& ili.
(1) Xem tAc phhm PersoDnages de.l'au-dell cria Reo6 Surtrc (Dbnsol
(2) D6u rom : ( Si€r]r hi;h hoc nhfp ,m6n r cira Nguy6n kho*
Parir 1946).
Huln sE ru{t bln.
i

;1.,'i lHAN LINH HOC "I.HUAT CTIIEU HbN


ll
bn Piper
't
bilu hign duqc hbn G. Pelhnm chring ra phii J' nghia chrt ndn c6c agAi qui quydt hq thfi cOng phu
cQrg .nh$n cO hai sq ki6n dff dua. tl6n vtgc nCy : l{y thi hfrn l{ thdi dO fiy sd mang lgi diEu rhgc nghiQm
chdrr chinh vA ru6i khi no dd chAn chlnh tit nhiOn n6'
l) bA I'}iper lA dung cu.
s€ cei tinh c{ch trong d+i khhn ydu v0 ptng. Efrng ndy
, O\ al Pelham
2) G. D-lL^- lA mQt' rhuc
l.\ -.Ar' rL--^
rh6 dA
rLA -tt ra- r^--
tAc dQng dt
t!
nguoi 916 uhu ta chi khi quydt rrdi c{e bqn rfrng kh6ng c6 sg
,hbn cria Pelham mi goi ldl udc tuc kla thi mQt dung ngfr nhu th6 chi lim cho cAi
ila an trAnh kh0!g goi d6 lA tilr ngu&og. no clng vitng vang, kie; cd th0m nfra d6
mQt cAi gl cdn ]lgi cia Pelham.
, lh0i, ura df, u6i d6n tin ngu&ng tuc li.cLucrng ng4i, ph0ug
Bozzano trl fdi trong tdc phhm r A propos de l,introdur,- hgi cirinh ugay buoc riudog tr6n toi diEu ch&a lE rh$t (1).
tion i la m6tapsychiqne humaine > (Jean Meyer paris 1!2{i)
-
llp l+i lj' thuyft th0ng rbudng cira chi0ri hbo Ugc ttruy6t cria Krishnamurti li hgc fhuydt chir truong
thu$r.
su gidi tho{t cfra coq nguoi. Puuuog ptr{p cira 6ug tdm
' il,- t *t6.n brta nhd. hi4n tri6.t lirislunmurti. lgr h tlm chAn ly & ngay chinh lrong nQi tAm cfrn la
lrt'
ctro ddn tr4ng thhi chAn kbOng v0 niQm, phe chilp, phA
0og 1A nrQt ntrA tu tu&irg c6 ti6ng & An $0. Trong
moi hintr thuc cirn bb ngoAi, tu&ng.
mQr bubi nci cgu5Sn tgi Ojat 1944 mgt ngudi ddu vdn :n"
Krishnamnrti. riqg : ( sau khi chdt cr-rn c6 gt u&a kh6ng Nhung nhu ra rI[ th{y; cAu tri ldi cr'ra dng kh0ng
hay nhu thd la hdt chuyQn. rNgudi tht bio rfing vAn cdn pliii lil phfi nh{n hnin toAn sr3 b{t tfr cfia iinh ubn mi
ti6p tuc sdng, kp lqi n6i 'cb6t ld mf,r tA ri0u djet, ng:ii ctit cho kA hoc dqro tq rlm lfiy. CAu rrl loi c6 v€ trdng
nghi sao ? r hai cria Ong c6 the xem rfing d6i v0i thAn linh thuy6r
klr0ng phrti lA boAu toAn , phri nh4n srf hOn lge cfia ngudi
Krirhnamurti I giii dAp rdt dii song chrtng r0i chi rrich sdng v6'i kE ch6t.
m$t doqn ngiln lA doAn cudi :
]vi
.Ktt tuQn : Ld t{t nhien tri6t hgc meuh muog vi urhiEu
c ... IlXug U{n tbn
lA bdt +i$r. ThA x{e ruy ch6t nhung
hoc thuydt l[m. Ddi vdi nhiing k6 chi tin con ngudi IA
phln tinh anh vifin c0nhay rHdg ch6t lA h6t chu5Qn, hhOng
mQt c{i xAc tbit, mOt bQ m6y, lE tdt nhi6n quan nigm
con gl n&a ci dttUng ? Qui b4n hffy rir minh trgch ph{p.
clri€u hbn thuat lA mOt quan niQm viSn v0ng m0 rin !
thfi thing l{y db phit ki€n cfli chAn r. n b{r , bi6n, cfra,
clc bgn, nhu vA[ n6 trong ypu hon le lfing rai nghe
ngu&i blo th6 {ly hE n6i rh$ kia u ? Dtr c6 lu{n thio
cdch nAo (li n$a tht d6 cfing chi ld khitu thuy6l, ngon
(1) Xem r HiEn jchfrn pbA voog | (cAc bubi nrii. chuyfn
lir kl:Ong cd thrlc tudng vA vi v{y nnl thinh ra chfing cd Krishnamurti & Ojai rg11, ilrnh Hil dicb).
cira
,q
,. r i ' -:''i:
,i
i
,',s
ti THUAT CHIEU HbN ,| 9t '
,
ri!,*
i ..s ..'t

E
nhsn cAs . hi$n tugng ohi0u hbn'c6 thflt chinh 6ng tll hi8m
,.'l{
l. ",fr
L"l :Phhn d0ng ld dung
sof,t cAc hiQn tuong 6y v{ cho rlng r: II

Leadbeatbr cho rffng gi&a Th0ng linh thuY6t vl Th6ng


.:iri.:r$l
i
'.;"!r'!lJ
'L
' ;Tt
!

ut.- lruYEhr e[ HQc e6t v6t KHoA cHl3u thiOn hoc c6 nhtng diSm gi6ng nhau:
".t-i,
:-*i
chuons ,-'rii
:,'4i
su bdt t& sau khi ch6t'
nbr.r. ' i.$.
. 1) ,
i:f
.:',11,1'
,.J:
srl tidn h6a vinh vi6n cho moi ngudi'
L

,;.j.
2)
: 'Huybn bi hpc c6 nhiBu lrulng nhiEu ph{i khf,g nhau.
I

r ,,i,
:'!
" 0 rtay i s6rir* tbi chi tqa chQn nrst sd cic. nh& huyBn bi hl,: rXng nhftng kE thlch nhfrng hiQn tuong' c6
Ong ,i
o{

-a piJog tol clo dip kh*'o citiu dE duara du'"lnfln cira hg' chi0u hbn thu{t' c<):t
dhu Oc tt,ql0 nglriQm, thl tlm - ddn'fhdng ' .t'
;l
,lj, ngu&i ct1 6c tri6t ty tht tlm 6tdn thiOn hqc'
-
i}
,1
7) Quan ilibp cdc .hoc gi& hdi I'hdrtg1 thiin hgc"' Illpt
:
.. i.i

Nhurrg mudn c6 i ki6n chic chin hon cA thl chring


tb cbuc c6 tinf cach nghi6ni cuu, cdc ri6ng lup c6n tiErn '. ,l

tnng niri' con nlgudi (mu'; *lich thu bn) tA hQi Th6ng thi6n ta pU[i tim dQc t6'c p'nhm < Premiers'enseignementr des .l
I

nraitres q dn cd hqi tru&ng Th0n$ thi0n hgu


Jinarajadasa
foc la,i ba Illalvastky mQt n$utri Nga vi 6ng Olcott qot ,{

.nl sao lrrc ir! trang 114 c6 <loan nhu sau :

ngu&i j${yr thildh lflp 1875 &l Au-Do'


,l
'j

LI
< "., Cht'rng tOi kh0ng phli ch6ng l4i Th0ng
linh thuydt
nlavats{y cOng ktch,tir6ng, linh thuydt & ctr6 linr
Br chA. shiirh 1ril chdng l4i vi4c dnng bdt cu mQt logi dbng
cno lcab A6og {,f li b$nh vQ t0m thhn vA t}tE x{c dua' tri niro te chdng lqi cdc sq bi6u lO birng vat thA nhdt
t-J
adn ]sqi ki*t sup vi di6n lrunng hsp cac dbng tft
"o{og ln d6i v&i hiQn tuong hign hbn vi nh{p xfrc (Nous notts
Eglifton, Slade,l Duglas flome (l) oppotonE non pas au spiritirme vrai mais seulement
d I'em-

Leadbeater, jmQt nhAlhuybn bt hgc khAc ploidesrn6dlumsqnelconquesetauxmanifestationsphysiques


i

f,rgfi t+i 6ng


cfia lndi 'nnf l1i cp mQt qnqn niQm rQng r[i hon' en particulier aux mat6rialisations et A la. meiliumnitd d
incarnation) vi Th0ng thi€n hgc cho rXng dd chi li n,hfrng
. powell trodg khi kh&o c{i < v6 n cira ngu}i oh6t (les ph6nom0nes spirites presque
{oo tb Th0ng thiOn hgc vidt:
trong ttc phhm : < Le corps astral n chuong XII (trang 2tG tous attiibuOs I ces esprits mais I der coques)'
212) n6i vB thfng linh thuy{t c6 cho hay 6ng Leadbeater
' cilng c6 thi nNhiQm vb chi0h hbn thust vl 6ng c6ng
vbdiBmcfnth6c&acon.ngu}iThOngthiOnhgcvil
Th0ng tinh thuydt giAi tbich khAc nhau'
f,,em Ir qhef dc le
(t) xem thdosobhlc (trang
lq th6osolhte ltrang 272'274)
272-274) par Blevastky.
Blevastky- Theo rhong tinh lhuydr con ngu&i c6' ba thl ris ltran,,
I
I
--rJ- l

iit,r,
i,;---i.rscLl
I
I

',il '
l',

i
10t
rsAN LINH IIoc THUAT CIIIEU ndw
93
lft nay bqcl & ngoAi (p6iisprit) vt linh, hbn (esprir) bing cAch dem lgi bXng chrtng vl
:1t
hay chon ftnh. an fii sAu xa d6i voi
nhiing ngrrdi vi mudn ttm roi vb
:l sqr tb; tutl.a"'"rn ngndi:
sau khi chdt vi khOng mu6n xem
COn
ltheo 'fhfnf rhi0n hoc ccn ngudl co Z rhg dny v{t chi nghia Ii
: mQt gifro dibu cho su seing kh6ng
Xlc thAn (corps dense) chilp thu{n, kh0ng blo
chring vE nbfrrrg f itinh c&a cric
Phdch (doubleierh6rique)
I

hbri di.u khign vi ngoai


nhilng sr.tlnguy.hiEm cho rihfrng k6
.- |
i

gi6o rtri.u cfia Thhn lirrrr hos ,,; nio chdp thu4n c6c
VIa (corps asfrst) kh.n;
tdi, cAc hQi vi0n Th0ng thi€n hoc tAn o;;- lii,, "n,i,rg
l---r-
Hn trt (corps rnental) thdnh cOng viQc
ldm err' nhau loai thoat kh6i sqt
lhuong rri (cbrps eaosal) vd minrr vb vfln db cdi
cbdt vir hOrr kia cr'ra tfr eiia c{: nha
i i
lh0ng linh hoc trong
Kim thAn (corps bouddhique), 1116 fli''i' song crrring ta
chn phfii phdn iue* , rogi th'ng
Tiqtr rh6 (corirs atomique) linh hoe :
]

' Thong thi0n Logi tbri ntr{r & chfrqg qu6c noi mA thur6r .fh0ng
rtog jml dgng tfr vA k6 ch€rgiao linh hgc b6t ngubn trb&i-Hr1y
ti6p rhl kB ch6t l.-?r.:0" sE 1,a A Anh ; ci t ai noi ugy
abng r,",. a;,; ff;il-^ff"_i:lo jil ;l",:llJin'f ;;: hq dbu bdc b6 thuydt luAu lrbi.
c6c d6ng rfr dEu b{c 16 thuydt
Cee thln linh ,nh4p vlr)
dinh nr0t chrir cAi vla thl cdi b6ng gidng ntru hoc & Itre-rlia (& Ph{p vA & cnao
ndy. s";;-- ,iJ]* tinh
lir0y rna dA sinhj '"f1-,ro.ng
Ngudi ta goi l& nhfrng cAi v6. lqi crrffp rhufl' thuydt lu'n hiii ve My r, i'-ni'il,i rtai d€
No bi
hiin ri6p xrlc l+i gifing dty vb nhdn tIAy & Ila tfiy' cdc
Iubng tinh krri rr6n cdi truug ghn
mAy mtr song q6u nd g{p clbng
iior ao" rr6i nbrr .u*"siail
c6t nhtp uo ti.,o ,n"g quS, n6i mot c{ch
ch& cfra
liirric ndu ant'il, e tsa Tdy arh
,d ';;;g-;;,;;;
ch6t. N6 li mQt 16 bAo ru dQng Ba 'l'A_y vd ho sE lem eho ,anfr tin ;;;
Olo"* phti rd]ngu&i
l:n,t, ,r."^
hbn k6 d6n lu{n hbi, vA n6u
ll:
khl nhc truoc. 1'
ch6t sau rdr n6 rfl ra ltrdnh a'h mfit & Anh hay Hoa K} cAc b6n sE fero
.io *ntr ph{ir
I
I

dcli vigr nAy (Dibu ndy .:Lring 16 rriQr


0og Olcoft sn[g Up viOn sfia .iQ*r r* iu&ng vb cuos dui: cris. ugud,i"Oi" U:" ; quan
drr ki6n cAc bubrj chieu hbn & HQi trudc cl6 cilng c6 khi eh6t cfing nhu vfy). Chinb trong
s6ng ra sao ttti
c People iroro thei orher worltl.,ri
*y'"n'ru lai trong n:d lI.P.lJ. xudt hi4n ra dE xac
sF khring bolng tlo
*o{t bln. ",n,"
1g7b cOng nh{n nhan uri t;;"".;' Thhn
cic hiQn tuo-rig cnheu nbn li c6t thf,t. hoc, frong cu6n nhlt fy-sO mor cfia
ItlOeidt: bA & Adyar,
l l3i chri quan trong: Vdng ldi l{y
C. Jinarajadasal lqi vidt trong 'A gi*o ri6p vni cac hbn
dx lAm ri6e r6i
rqp chi Thdosophisr dg t4t rhy dbng t& Holmes.
:
nhu, sau ( ... Ihfn Unh.
frq, 1Ul, chln la de thAnh
f kidn cln phdi cuu' vfln tinh trgng vA t.i duoc ptrAi T6i
cOng t,f ts;; ,t

l:

' r 1';.]lFFq!,rrr
i
Jrinl
TNAN I,INH HOC THUAT cHIfg HdN
I

,"d6n Mj lA d4 cbrlng t6 clc hi$n tuong vA su thlt cfia n6 thuc (clairvoyante consciente) & trong trqng thAi tinh vd c6
-vi ch&ng t6 tlnh cacn sai llm cic lf thuydt cira thhn linh tfrp luyQn (entrainde) iii bI,ta quen slt lich trlnb tiCn tri6n
dang di6n ro, b&i mqt tu tu&ng g*n libn & muc cira tu
hoc.' '
tu&ng dy, vr) c6c tu tu&ng ling vlng trong nh6m n6n
TAi llolmes vdi su: girlp dS cfia M' : toi tta lAnn' nbi dbng tfr < thd.y > vd < nghe n vi h9 giii thlch lai biing
b*t htnh lnh .lohn King vir Katie t(ing trong dnh s{ng ctra nhiing t[ cfrnh vA nh&ng thOng bAo. EiEu nAy c6 th8
gidi, tOi df, tao ra c6c biQn -tugng.hi9" hbn ldnn cho ngu&l ta tin c6 su hign diQn cira mQt k6 qu,
"irh-,tttg
vi dB cho cfc lhhn linh hqc gil tu&ng rfing dibu :iy dA cti. Song til{ cl chrlng ta dbu c6 trong tri u6t chflt don
do Holmrs tao ra. cbinh Holnres ctng ngqc nhion vi nang gifin c6 th6 tgo ra hinh inh clAng tin cfia nhb'ng ngudi
bi6t rhog ..y I nigo lbo dv i co lhit' c6 phli la
t6! tla c6 m:i cbilng ta y€u d,'6n. |
l5i cre[nc ? 'l'h6 gioi chua sin sing dB hiau 16 tridt v4t
.

1
ljr
;f* tt oi nqc tri lruyEn' Ddy ln vfin ilB c6 nhfrng nhau Nb:i thOng thi6n hoc ki6m huybn bl hgc Geoffroy
trong cAnh vb hlnh, thhn hbrr c6c li6 ch6t hay c6c
con H,:dson trong' mot bubi dt6n thuydt 21-8-1959 & Siigon
tinh ctr{t h"y dd le rlo'quybn n[ng hn ting tropg con vcri rr han rlb .: < QuyBn nhng tlii0ng liOng vi phi thudng
n'{udi?AGatdnervi6ttro0g'fheosoplristinActiondth{ing gu& ct){) r)guol )) del db cap ddn vdn rlB nghi€n criu b&n
.r 'A ? r .
1) vA lo-i950. thd cua co'l ngrltyi hiing hai phuong phAp, Ong n6i : < Th6ng
[hi*n hoe d+y con ngnoi vdn 96 2 quyEn n[ng si€u nhi6n ;
... Tu
t(
'[SSo
.o mQt C6 ttbng tli hinh nhu rlugc fing
h0 vi mQt i6 c{c bi0u hiQn hlnh nhu co gif tri vi
du
1) quybn nhng tlch cuc : cbir dQng.
foqt i nieo tuqog vE Katie Kiug' ThAt khd ldng
cho ching
ta gllll ,ni.nl
ta'gifiit .a. str
lnlcu cau su li6n hiQn . nAy
ulEu I urvu rre nhu lt nlrftng fio 2) qqyEn ndng ti€u crlc : thu dQng."
'ilH thoy dbi' ,
ni*." .n" vO thuc. Ngdy nay nhfrng rtitu Cy Quybn ndng thu dQng,(pouvoir n€gatif) thuQc tAnh thrr
Ric si
Bfc si vtvi fd rot de
vu'a ilrbi
Bendit vua
ilA Uendit oa m& ruvr uuvv
urLt mQt cuQc nghi6n
Lrrlg'vu
vdn db niy vA ho rnudn <ldng duoc dirng b&i nguci goi lA dbng tfr (m€dium). Nhitng
i vi nq vl6t mQt cudn i sich vE
"lio qu3bn n6ng 116 c6 nhfrng s& doln _ hhi nguli ta dirng
Ul6tr ro rdo tlb.'llq ddn laF cdc cufc lhtnghiQm voi mqt
"b dA khio cuu, suu thm. N6 kbdng do nsi sr5 cd gfing luyQn
,.d aoog ttbn{ tfr kha nhdt & Lu0n 40o' Cl' hai, fEu ttbng'
chi Id hai trl hay x{c thfin tu luy{n rl$o ml c6 nhung n6 xly rt6n
Jl nb ii rq {o ,na, ctrn nirfrng uubi chiou hbn mqt c{ch tu .nhi0n c6 th8 do tlnh cd mA c6 :'Nguoi ta
L"" ba phln trlm. Phln cdn l4i dbu 'do cAi mA la goi
khdng th6 dirng n6 l&m khi cu khlo cuu suu tlm mQt
lA stic thu hrit ctra.tu tu&ng (osrnose d'iddes) do 'c6i tri
dua ueu cho svgb
d6n vuv r-- Nhu
tlbng tr?' cAc khoa nAo x€t vi n6 lA nhiing quybn nhng thu dQng ndn
thitc cua
v0 lnuc
vo cfra noour nguli i arua
nh6m DB,rfur -''
'tuQ hay minh n6 d6n vdi mQt ngubn gdc bOn ngoti. Nhfrng quybn ndng
't dfi bidtl bA Bendit 11 I mqt k6 c6 linh
rban
ri.
TELr/iT CHIEU HdN. s7
THIN LINTI HQC
'i i

huybn bl vA clri chny0rr vb truy6n bi mA th6i vl muc dll;h


i . Uonr, ttruirng tlii v6 cira h(ii cr)ir li ughiOn cuu ddi chi6u khoa hgc, trj6t hoc,
d6 \nquoi ra t{hoPg thb tt^^ i th.Ao
hlnp, \thudng pa lihong tu0\ tnre rhAch' hav tht nghiQm vA t6n gido. I'uy nhi0u vi m6t vAi hgc gil ctra hQi la
""aat ml do do ta co'
du{c frtl nhfr{s 1a"t' \"u*:-
*ot nhfrng nh$ huSEu bi ho; tru danh nhu Blayaslhy, Learl-
chu trqng hsn vb berler Jinarriudasn, flodson nOn ching l0i thdy trlch ,cdc
Vl 116 irt6, nhitdg nguai thon[ thi0n--hgc-itQng'
rt# q,ryeo pnof titrt ttlt buy chir j kidn yi. rrh&n xdt cfia e{c Vi ndy vd Uet vAo chutrng
rr:iv khirrig phii lA quA dfrng.
q,:'bo ndng thu done thuc
\"1 t, orraf th{vtil'ntrlrq
a"t{ aen cho ta nhftng nguy-hi8m
hnnh \nhrt cacl abng 2) Qrtitn ttrhm cia cd.c ',hoc gi& khdc.
nhfrn! ngudri ldd ;chi cang\ :snv.
t"T*-:: "::,::n:
luon n4p 'minrr ho'Tfi
x{c trl(t s6 rin nhd huybn hi hoc & I'Sy Phuong cr5 rlunn
;t Tt- ff;;; ii. *"ut db i'lo" niQrn gi ldtii 'crl l.'hX,:lg linh thuydt ? Chting t0i trrdng ta
"l[o rq cbo
thon vd tu tqonfi loc m+ol hen :soil"itiy..'l:
c() th6 kd nrfit sd cic ntrrl lru';lln bi hor: & t'lnp"
ton'' Nso'pi ra thi ncr cdn larn clro
ta
il ,unt
:'lT'uJ'
i,i {"n
l" luni' \ , n0n
thuc hinhl an"g b6ng cing'trtr
. thu r,.. y
llrpur (t0rr thflt kl b{s si Girard
kidn nhu' snu :
liucausse) cri nhirrrfi

Nhirng o*itut 'nodns


rpi trnh
tloi t1i
rlgng rdt! tlOi r)Eu ugoai.
lnn huong J'el :rT v------
usu'rr A(^."
'|':ii: * Huyhn hi lr.r;: klific rrui phhn tl6ng c*c tin dli cfia 't'h6rg
deng tU" bq nlbe ttr{v
'|;:
bu&n$ t16 vn J klrous 'u *u11 9:1: 'u biin'{' Nhiing ti6ng linh tiru3,6t {r th6 hulbn bi hgc kh6 rnil c0ng nh{rr c$c su
;;;;",Ji-oo {ion- tl"' 1no \*1 lhrng
quni gE- n:|t'i,l^*; tidp x*e 6iiin rrgrrdi .1n* vt ngud'i chdt. (t)
-'i
nbi dd c*ng rmau""''uot on! ntao'bu&ng *" 11T, qoli. nhflp ' ( llurbn trl hoc ciing khOirg phri nh{n vA khOng bao gi}
il: il' *" on the 'bi anh
mQt tL:h trsqg kh6 tri cho
'xau'r
phri nh0n vi1,e cr5 fh6 tidp , xric v6i ngucli ch6t nhurrg
kh0ng tq
khons duoc' uo
chiri ttuvc'
tU chirt ra mer
DO lA' "^; . ,;,;-J
"' l- *ra *'A tb6ng thi0n hgc c'n cht
i,oc csng huyEu bihoc han chfi riit nhiFu c{c bubi thi n6hi$m cd
trdt duon. Vi lE, tU ngpli
-'''lri ltr6ng.
trong d$n qubbn'"u''* ti1tr1- cuc
n": t1,::o,,:;tu:,r:T: tlnh cfch clrdn thi'. PhXn nbiBu lA nhilng su hign thuQc
nrng tich ctlc drd vb tu hj Arn tiri hay thdi mi0n trong d6 cAc ltrc cfra dbng
lt"ir,ff}g ";ffit;-n1''-*op.s-quv€n
"ii*
;{t t::,"::,,,:':'-t:'T:i: tri' vA cri' loa pbdi trqp v6i nheu dB cdu t+o thAnh. (2')
c6 do tuygn 1an,-io llj'* .::. diQn va
oou' *t I *oo thm moi ptrucrns
;;-";;tiit itL t: uru6n 'ti :O:.-t:' :i::
KUr ta c Srl thi nghi€m vE chi6u hbn thu$t lim eho cfc
luo nbi$u
bao nhi$u thni ctng tluoc hLi
tbtr';emc6 dting cban rlbng tft' c(! th6 d.au bdnh 'thhn kinh vi di0n logn.
. khlo cuu tlo l"o"ta fap lqi dA
lf- kh0ng... > (1) Xeu Papur s Qu:est ce qus I'occultismo r.
I -. .l^ r: ^ ^ .,.\^ ^hr"dT
cbnong no UuYEn
tlurEn bjbt
Kbi dA ilqi fi,ong tbiOn bqt .oe: ,r
nitv t& ruqt rh
--.Ar tb chuc
rhr.rc
(2) Xem Papur c La science des Mdgies l.

onu#'pii ;il";lit'""ho rilog hQi


\-
TEAN LINH IIOC iuuAr cHIDU EON .99

{ Clc $F ttrtr nghiQm fiy cdng nguy hi6m bQi phhn khi Ao u6c rnQt cAch tbidt tha thily mQt ngudi chdt ily
tr khdng cdn t[ chir vi df, dhu hing" lA truy niQm hlnh inh cfia ngudi {y, k0u gAi ngucri Cy
vl linir chr.r ngudi fly tir troug 6nh sfing cira cdi lrung
( YA utriEu sq An lnh, nLriEu sU rdi logn tAm thhn gi6i hay di thAi rni & d0 c{c hlnb lnh cfra dI rfing dugr:
ti6p thec.. in sfiu cd th6 b{t tung ra. D6 tI uhfrng ttibuidfl x$y ra
< Ri€ng vl lphln c{ nhiq cfra ,t6i, 10i c6 nh{n elugc trong cdc cuQc thi nghlQrn. Cfc nht thOng 'linh thuydt klrOng
nhibu thu do rfhi8u ttbng tfr dAng thnong g&i Udu. Nli&ng biilt minh lt.ti lfr . nhii'n6 phap su.
ttbng tfr nfy d$ ph6 m{c cho c6c cuQc thi nghi$m vi
fi6cbo cuQr ti6p xrlr r,6i trt tu&ng tuEng vsi tlrit:r
hiSu nay b! n[iing kE m4o htr$u lt hbn ngudi chdt ddn '{{
nhiOu rluor: thryc hiQn chn phii ugir hay & trorrg trgng thsi {l
Am Anh nnQt cAch ghO gdm. (1) > :
say srra ha3, IOu clhng ho{c & trong tr4rrg thfi bf,t dQnfi li
I
Papus tgi $oi ,X,rg : < Nhirng ngtri 16 cira chi6u l:6n hay tli0n- loqn (1), Sau .l0y lA y ki6u bi Anne Osuont i

tlru{t c0 th8 xbm rdt ogoy tiid,t ddi vcri ngrrui k0u goi chir tich hQi nglriAn criu huybn bi hqc & Ph/rp ddi vcri 'l
ciiug nhir hbn kg chdt, Con 'dtrd'ng thgc nghi$m ln con Th0ng linh thuydl : a Ndu , b4n mu6n thi nghiQm vD thOng I
dudng dly eqrm n bdy
bdy vi nguy bi6m. (2) > linh thu16t a "l Eugc rbi. Khdng n6n Ctrng phucrng phf,p
chi€u triln nhu mQt trd choi gili trt nhlrng ll mQt cdng
IVI$I mOn tlg ctra Papus li Morius Decrespe cho' r&ng :
vi{c c6 tlnh efrch khoa hoc.
< Nguy nidrln lep lA phln ddng tr& uOn di0n logn
Hfiy cfi nhttng dtic tir,h sau niy :'srr chuy6n cbt, 6c
trong trhfrng ltipu ki$n khirug khi6p vi dE mu6n tli s0u
khdch qrlan, slr ki$m soAt, n6u kh0ng, cdc trgn sE bi nbiErr
vlo c6c cuQc fhi nghiQm. Vfly khOng phAi vO lf md giAo lhm lac.
<lo{n jnhfrng htnh thuc rna qnAi dy. (3) ,
cfirr <Ioin
hQi cfim il"ir
1) Trong 1000 uubi chi0u hbn thl cl.ri c<i 20 bubi !a
f--- . ..t
Mot nhtr huyEn bt hoc c6 ti6ng kb6o cfia Ph6p
'rU
r
li liliphar
c6 th6 triern rrhu chfic chsn nhftng dib.n la tlrn tdi.
Levir cP cho bfdt f ki6n
"hT
sau :

c{c bgn d[ dirng bAn lay iim mqt noi


2) I'hhn l<rn
Nh&ng cuBc cbi€u .nbn btri lA su ddc h6a cfra trl nh6
r<
dA tich lril tir di8n chung vd ngudi nAo c6 tir tli8n mgnh
vn Vi€C nhuQm i mAu tu&ng trlqng cAc hlnh b6ug (la conden- trong cril tga sE diEu khiEn cuQc tbl ngtriQm.
utign lde la m€lmoire, la gololation i*aginaire des ombres).
(l) )iem Trait{ 6l6montrtre do magie pratique pai Papus
r

(trang 3) Ttrdi gian cic bnbi chitu hbn. chn phii ngln. (2)
505
- 507) i

(D ,\"- -,a mort r trang


{erdinand jDivoire tilch dfin trong Occultisme cassc cou.
-'i- (p) 326.

1b1 La maln dt ses mystdres, l[me I,p 70, (2) Xetn Clart6s sur I'occultlsme llnr Anne Osmont.

'f.C4.s 1J _ . t " :" i.-:r:


T.tTAw LINE TIoc
TT{UA.T CI{IEU HdN l0t
-+ Cic i[i$u ki$n vA nht'ng nh{n x€t cha bfi Anne
Osmqnt tuy lt nhung theo j chting tOi c6 giA tri. Thtri Jr an llehert trong lic phhm < Les grands maltres spiritneis
6ian jchi0u n4n ugfin lil "61 y dA cho dbng tfr kh6i bi ,d,!tlS l'Inde conremporaine I bAy td r$ng
mudn khdnr pbd
'mdt, i*6, srlcf vl tAm thld kb6i rdi loqn, Sr3 phin biQt cdi v0 biuh cbi bfing c6ch cirdt vl vdo c6i ch6t. GiAn
Si4 ch0n frong cdc cuQc dhieu [,tio chn thi6t d6 trAnh ti6p nrA I n6i lhl d6 li du&ng ldi thu hai cfia khoa si0r.r
tdil u;0 rin di doan, tin c?rh, tin nhim rnfi kh0ng chn hinh, dich thAn vio cdl r0 hlrrh chu lrhdng phli qua su
1 rhf n lticlr srg dlqn. u lrung gian cria tlbng tri nhu chidu hbn fhu$t.
Shn khi dA bi6t Y ki6ri nrQt sS c{c nhi huybn bt hoc
t) Qttan di?m cfia mdt sd hgc gilt khdc.
& Au Chan, Qhring t0i trtrrh biv ntrfrng f ki6n i,fio mQt
a i'
s5 lcAp nh:ir .Xf;tr
"i ctrc 6 An dlQ iid,n {afn tl6n viln db. i ll. Speneer Lewis troug ph{i Rosicrucien vi6t {r tAc phhnr
il .r< [,es demeures de l,lmer
f ki6n nhu sau,:
3) Quarr Iuenl m6t sd cfqo si Arl
Ilrii : Cri phli trong c{c bubi cbi6u hbn tEi t*c phdng
Shri Aurolpindo ndri vb cihi6u hbn nhu sa.u : ( Rfit cdl t$i,. hbn c{c kA chdt dE tr& vb vA hign lOn bfrng Eqr
rti8 l$ rih&ng; j rrgrr0i ohdt hay mft rli vi nhiing rrgrrli nAy binh rhrr khi6n cbd ta khdng sao ph&n bigt duryc
hhdng phli lfl cbdt th$t song dang & trong nhiiug ving "intog
th6 nlo rlil mQt xAc tirOn v& th6 ndo ld hbn hiQu ra ?
siin dia clu r[& ti6p xtc vo'i nhfrng ngudi sdng. (1) >
D{p : 0hic cbin r*ng kh6ng c6 mgt linh hbn nlo
si jSwami Vi'vekauan
NtrA dqo, silswaori Vivekauanda c6 quen niQm nhu sau : (2) Igi tr& vb trAi rlfit rrir. phi dt. dhu thai tai. VA nhu vgy
I

GiiIa t0i I v.n bsn c6 lh8 c6 hiirrg Lrh sa sd sinh v$t


<
kh0ug bao gid lgi c6 th& bay trong kh6ng giau bay d6n
'0' nhftng cLnh gidi khAc ntrau. l drl vio cf,c bubi chiOu hbn bay clc phdng thi nghiQm.
i; VA chfic chfin riing liph hbn kh0ng th0 mang mQt thf,n
Do4n khfrc ltrong tdc phhm Raja Yoga, tf +o si
Vivekananda x{c tru plri tli dlu thai vlo x{c mQt rl&a b6 m0i sanh.
lqi c0ng kich lchidu hbn thu$t mot 'lhn niia. (Trlch dfin
l)&i H. I\{. De Cnmpigny trong Thdorie et pratique des Yogas Vo'i quan di0m nAy tht Ong cIE phfr nhin holn toin
traog 198). cAe cuQc chi0u hbn. II. M. De Campigny trong < La magie
poor tous r lOn tidrrg c&nh cAo cAc 'bubi chiCu hbn. Ong
Nhn dqo si Ramana Maharshi : qua su di6n t& ctra ta vi6t : < Hdy tlirng tiu c{c hlnh thric chi0n hbn ml theo
'l 0og, tslavatsky vA Stanilas de Guaita ciro hay dE lAm'hai
(l) Xeo Letttics, tomc I, trang, 296, hAng ngAn ngudi, vA khi6n nhiBu k6 khAc di ctdn chd
(2) r Jnaua togr r par Vivskaoanda trung 309 tr.l vdn... r

l '
ilpttr*,eiitfr - it, ',-)' , ' '
TIIUAT cHlEu rIbN r03

rfing vl{c cho lA.ctbng tft lira blp lai kh0ng chfrc chfin bilng
cdc hi{n trrryng p".Oharles ltichet (m[s dhu rrhu ta dd ith{y
khOng o0ng rrtr{u ty thuydt cfia chitiu hbn song c0ng nli{n
< Edi voi
|riQn trrcrng) x6c ntr&n trong rtTraite mdtaprychique > :
€truong tV, *. !(ltOA r{gg D6t V6t KXteA CHTGU nbr*.
tfri tri{n tr!.1!ng{ fiy rfit dgp d€ thuQc linh vr1* si4u t6m lirth.
'hhorig
Nhirrrq ridil4 gd fiy th$ blo lil do 'ti6ng keu rflc r'fia
Chung ta d.i. ,1.6" ttiSm cudi rron6 clr'ytrnfi u.$..y. Erl lil 96 vl c6 lirtir e{ch 'lh ing min!. D
vdn dE khoa trr2c hay i kifin ciia cqu rrh'ir mQnh danh IA liAc si Jos'";rrir l-'appoui trdp : < Ndn clrurlg tn cho riirrg
hhoa hou t16i v&i Th0ng linh ttru5dt' nhiing lidrrg t1']'rr;1 fiy tn do cic bhp thit eo giflu ra vio
-i

0' Uey .itti"14 ta thdy {i"g cf hsi tr'the' Nhtittg


sE thi lArn sqo ta lnl cil tlrb gi&i thtch tlngs rXng ntrfrn$ ti6ng fiy
nhir khoa ho[ n&o df, nghi6n cuu c!ri4' hB' tlu$t thl 96 khi k6r-r b&1 p1fii, cO khi kdu bBn trAi, c6 k6i rrghe lbn &
thly abu cfirld nhsn ilng chr6u Siip t5*f t crr r.Qt ptrhn tr0n f,rllrr rrb& c0,[,bi nhu &" dw6i thbru d:il (l). ,,
sU th4t trongl c6; sF hiQn ilf; rlttc'c nqhi€n cu'u' cdir mQt Ailan Kardoc c0ng kich thuydt blp thit nhtr ttr6 ndo ?

s6 kh6c c6 !U kUOng tq rnlnh nghi4n cum riii chi lf{y 0lrg ti r-r lfit :
J ki6n riOng ctra urlnh dB c6ng hietr'
1) Sno lqi hiQn tucrng 6y xAy ra nhibu noi vA rir$i
frong m$t tAc phhrn ff,c si, L Wanthy < Scieace et mfii ?
spiritisme r p6 cl5n atru'g 1j hidn cira nhibu nhil bfc lroc
rtdi vd,i ffr0r{e tinh thuYdt: 2) Dbng tft lrtrdng cd ich lqi gi tt6 lAm cho minh nlQt
lu{rn trong mdy gi& eibng hb trong cAc bubi chi€u hbi-
Itlorselli jgi6o su tfim 1f hqc t]ai hq'c dur]ng Ggnes &
,3) Kfr$ng ttr& gi$i rlilch tlutr': cfc tidng gd x&y ra tr8n
V tuy6n bd r&ng : ('toi Ltro rxng Tho'g linh thuydt dang lq-i

rluoc cac nh[ b6c hgc nghign cuu "rA 10i thir 'h4u rhng c{c cfrnh er?n vh tr0n c{s huc tu}ng.
tOi 'trotn toin tin ttr&ng qb tn0ng linh thuydt' n Ilrtssel Waltace nhAn vi0n hQi [Iln
IAm Anlr qudc-tu16n
bd : 4 'fiil lil mQt kB duy vdt tri4t d6 cho n0n t6i khfrng
Camille Flammarion thi€n vin hoc gia PhSp trong mQt th6 dilng ngp mQt tu tu&ng tinh thln nAo. Song cf,c rnfiu
t6c pbhm nh]an db, < Les fgrces naturelles inconnues r vi6t : chuyQn lA nhfi'ng dibu cay d6ng vt sn th{.t d[ lim cho
< Nilfrng ridnfi dgp cira cdc {in chi6u lrbn thutrng cluqc ch"o ll
lOi tin turlng. Cdc hiQn tuqng ctra chi€u hbn lhu{t dA
do mtnn t<U$e tta bip mfil ra hay ngu.&i ta gili thich b1ng
cltc I tOi nUul ao hflp thit cfra tlbng tri tgo thinh.. Sau cds ct spiritisme r
f; i. L'hyprotisme Aksahof .

cFA+ nghien] otu itdi cbidr! cla t6i, tOi cd thb xdc 'hfln
l,.t

"
r01 I 1HAN LlNrr HOC THUAT CIIIIIU HbN 105

,dugc chfng rhinh cilug nhtr moi hign tuqng cira c{c linh trht buQe phAi c0ng nbin r[ng cAc hi$n trrong vL clri0u
vqc khoa. hoc kh{c. r lt5slop (giAo su dgi. .hoc dur}ng .hbn tlririt cfr mQt gi{ tri l6n lao vd gidi khott hr;c chring
Columbia) tht pdi : q Edi voi nhfrng diEu do cbinh rnfit {a rtFu cd bbn ptrdn chri f tirc khlc etchi$n tugng6y.rt
l0i d[ thily tdi kherng bi6t lim sao c6 th& rft b6 Bit
thuydti su hign hfru cfia rnQt cuQc attri vE sau. )) Oliver Y ki6n cin cdo nhA hgc cOn r{t nhibu, Chring tOi
trdc
Lodge y+t if gia c6 f ki6n nhu sau : ( TOi dd di d6rr chi lllch ra mOt sS. Nhirng nhA bdc hgc kh0itg ttghi0n
sq tin lurlng ring ngudi ta,cdn sdug rlqra vrlo cAC hfing euu thi cri 5t ki6n 8i ?
ad d{[ trdn nrdt nbn tlng hotn toAn kiroa hgc. Ndu tdi Alexis Carrel sI & PhAp ilE vi6t trorrg
mQt bAc L'homme
tuyOn bd ring t6i li 'kE theo thOng hub rhuy6r chtnh lh
<<

cot iricorrnu > lrang 253 mOt rlo4n uhu sau :


vi t$i j x&c -l[re n nhfrng inign tuang nhu nhii'ng str
tb{ti kdt qufr ; c0,rg cuQc k(!lo cuu vts tAnr linh cfia r6i < C{: chuy0n vi0n vb 'fh0ng linh thuydt gi&i thlch cAo
dA lln'i lhn ldm cho t6i tin {n[. *uo hai rnrroi nilnn nghi0n biQn tusng i&nr liuh nhu nhiing blng c;'r rB' su trucrng
kh0ng uhiing con fgurli cOn hign irfru ;sau khi
eriu I rilng tbn cria j thrc sau khi ch{t. Dbng tir tu:&ng rilng mlnh
ch6t mA sqr g'ao ti6p thinh thofing vcri ng,rbi chdt tuy kri hdq hd ch{t nh{p vio. EOi khi thb lQ cho nhiing. nhi
r&ng hh6 kh{q vA trong nhhng dibu , kiQn d{c bier vfin khio cuu rrhiing chi li6t rni cbi c6 khAn gifi bi6t mA rhoi
c0 th} rh*nh lituu duoe. I 'vi s&u d6 ki€m so6t lqi thi dring.
Chhillis 6if,o su thiOn v{n hgc rlqi lrgc clu0ng Cnm- c Ngubi ta cd rtr0 gifri lhlch theo llrord rfing nh&ng su
bridge xlc nh$n : < Cle bfing c& c6 qu6 nhibu vA ntrirng ki$n fiy *h&ng t6 kh0ng phii'srl trulng tbn sau khi ctrSt
l
blng c& dy hi i phn hqp vtri nhau .tA ta cd th6 ch{p . cir6 ciron liuh mA mQt y6u td tf,m linh c6 th0 thAp ttng

nh0n rXng cAc 1 srp ki$n ml ngud.i ta tlua ra li elrtng ntru tqrn tbd'i vrlo lbAn xic cria tlbng t&. Y6u-td t{m linh {y hhi
i
I vAy hay li phfi nhsn t{t cl mgi chrlrrg nhgn cfia kB nh{p vdo mQt nguc}i sdng lgo thAnh mQt y thitc rho ci dbng
khfc. > tfr vC h6 r:hdt. Su sinh tbn cfia 'n6 tgr bq. Dln dln nd
li
tan rfi yA cudi ctrng mdt hdt hodr toln. Kdt qu[ c{c cuoc
F-rdddric Meyers gi6o su rdm ly d1i hgc dudng Cam- thi-nghi$m cira cflc nhA chi0u hbn thu{t c6 mqt y nghia
ii,
;bridge tuyOn b6l : < Sr; quan sAt vA sq nghi€n cuu rlil lAm tt
i: quan itrgng rdt lcrn ho song tdi giii thtch c&a hg dilng c0
cho naiEu h6 ttm tOi trong tlO cO ,r6i di ddn viQc rin rfing rnQt gi6 tri dAng ngd (valenr douteuse). Chrirrg ta hi6t rXng tu
c0 lhE (,6 sq diao thiQp truc tiep ho{c bXng m6i clm ung turlng crla ru$t kE c6 linh tug c0ng c6 th.0 bftt gtp dugc
giira ngudi ctrdl cffng nhu ngudi . s6ng. I ,quA kht vA vi lai. E6i v0i hg hhOng crl gl ld bi m&t.
Hi$n ney kh6 lOng il8 phAn bi$t gifre sqr bdt tt? cfia y6u t6
Cdsare Lombroso hgc gil Y dd lqi tuy0n b6 : r TOi. lAm linh v0i hiQn tugng linh tu$ rlo dbng tr? nh{n thdy...>
THAN LINH IIOO 10i
I'HUAT CIIIUU NdN
l

Sq nh{n xit co ptrhn cdn nbfic vi dd d[t r:fi:r nhd b{c


1

nhu tArn ly hoc chny xung quanh danh lri < tibm-thuc > vtl
hoe Pllfp irry cii pbhn dring r! di8rn cliinp tri' cil lr'$ do linh
ctrng n;rdrrg lun6 dO cf5 gfrng bAc h6 viQc hbn ngu:rli c6 th6
tng rnil l:i6t, r."iri vci rnBo xrtng lA hbn lrti cli4t" Soug cd nhAp vAo ,flbne tfr, Ilurbn bi hgl ttrt c6ng kinh ciri0u hdn
nhiEu cn{re f.iril rrghif m x{s nhfirl r$.'rg t\lri'ilrlt thA cr: str ?.hu$.t 6" tli6nr trrS' c0ng ntrfn c6 hi$n ttrqng soit;l cho rlng
linh tn$ kiri nr;lt hiQn tu'ong xfry ra rull lro,r61 r;;* ion Nrhdng vi{c rlirrr;1 ,Shrrg tfr nguy-triAno n6 hl}i vd clto rXlg tlilnEl
nrQt ai bii{t wl,
khoa r:l,iAn irhn chung mirrtr ttr6 gi6i si0tt hi'rlt ehtri lrii'r
l

clil x{c tlr{,1 vi cO lh0 bi rrhibu llim l4c c!',{^g Irir't* fii
0:16 iileri:elL llull tidn sj hhoa Irqri': r,-rr.\[ lro , ;,il r] tlilfrp
Irau'rvi luu rlv i'tri : c I(6 rd' t{trqc cf i rlu{'i' olfiii'ii I t.: r':i: rili
tr6r i:ri t'ry khihnfi hts dA tftrn ngbli r .,uu ,lsin [r!en 1u'1rrr{l
rrgurlr ru cii chff.u, k6 rd c{i tai rhi m5i r:gtrrii llp ln$n
diing hdrrl{ scrr4 (lng r:ir vi6t cAn rrilo ur0t tdc uhhm cir.n
lhgs 1p,'1[ lili lillr.g. ))
6ug nhan 116 <il-'occultisme de[ant ln l.;ie "rce 'r (lg.trl) rl,qi-
j dn;i ctlnfi-hkrll th&ru-t$ huyiin bl [ror: r;i rlirnlj rrlribn danLr '[ir.1i ctr-c rtr/,i l$p vtri [ruSbtr hi ho': l] ]r.lior'lto'r trhi 'r":
tu cliu r:llu,:g,hE nghiOl-;fn la lrgu tlln, bilr buur, tlirsLr eUu triiit rrgiri ngd" ddi voi c'hi0u hiin tbu'4t ('t:"r lf i'{lr }ir b;r
cnbng vA Ong cdng kicir n51ny oi irhii:np{ nlrir h{i,; Frqrc niro,
bom, lirn gst. {jhfrng nhfrrrg th6 ntrfrng ntrA }ri{r ltQi, tli rr
d0 tSm nghiOr.r-briu nhirn,g hipn tu:irng fiv, d*it ':ho rhng nhil
nghl0ft r:dtu {}rl hi 5io'i khon hoc la 6 cho lil qu'li dl (lr;ntirr;1
bdr:.1;o0 li rnOt kG phO binfr rfit d& diii ru"i r:irii'ng k6 liiisr
hr:'p Rocl.rrs giArn rldc trrz/-rng B6-ch khoa & L)iripr l;ttAi irft
trd i'rn ttril{t v:l c{c dbng tfr ! Ong b&o nhfi hAi: lrqc cho tru&il5y ifi vl hi ci{rn aft:An deo dubi cAc cu$: fhl-npilri(rnr r:dr
rflng khi nri gi6c quan bi6t tht kh6 trlng rr"rrr frnc b6 tri4r.r linh r':li.c[ << (:Irrr >r * tl"rrr]ng fuqp hAC si G;[ir:r crf;lt (]i,i
tui/ng. IIo tfn ncri con mft vi t6 tni h'r. Ilasteur pl-rli grla I\Iy dA ughi6u-crirn).
Tlifii d0 c&a 6ng Marcell llolt dw.c"c r,TQt ngwdri llh{p VA hlri efio nhil. bic hoc {y cOng bd cAc cuQ: thi-nghifrn
kh$.c l{ Iterna{d Divoire cho IA < Crc kh,}:rg khoa hoc crin ctra rnith t,il phe ddi lap cho rHn6 toAtr In nlr&ntl cn$n
vr\i k6 ,:uiirrg ll{r ridi vryi hhoa-iroc p vi tiuir l* p}rfin khoa tl.ri-ngiriEm khilng cS ki8rn sout uh[t chd hl{': dA hi dD,rg
fiqt khi tr dr.r ,lotn- trrdrc lthi tn ph:',. t1u;6t. r> (l) lfi' ltra ttQt.
Ii6.l-l"udn: Ctri0u liliir tnuet bi cOng kir;h rilt nhibu ru r6c
tb chrlrc c6 tlnh cAch ghn vdi Thdlg linb fhuydt
I\,IQ[
tlia h4t ktrfic nfran tua ra nhu tOn t{i{u +hi I0y tin nrud'irg
rilrfit iA tb.ch{tc T'Am linh hoc' fb-chuc nily ciiiitrl c4 n uc-
long tiu giAu cllfi minh vi dr-ta vdo cdn lOrrh lqc cr'ra cac
<lich ngtri0n-cun eAn hiQn-tuong ilbng bdng song cd ti'rh
cdp tr0n d3 d$ nh{. COn tri6t l} thi rlua v*o tnQr vt\i ptrat
circh khoa-hoc' hsn vil hq hhdng gifri thich nhn 'I'hdng
linh thuycir dc thhn thrinh vil ngudi ch6t uh$p vao mi c&c
(l) Xem Uoccuttlsme casse corl.
hign tno-ng Sy lqi do ilbng tfr tqo ra.

tt
Grr;"=is==-
TITAN LINI{ FIOC

CnQc tranh lugn c6 v6 sOi nbi vd hio hring gifia phni,


TAm linh hoc vA Th0ng linlr thuydt lf, rlhu d! hting rh*
uht{t va cd th8 dfiu dlt chung ta tl6u nhfr'g kham phfl m'i lrIIilN Il/
m6 nhdt vb cse lrign tugng dbng b6ng. Thdi gian cOn .hiBu
tlB chring tB c6 iha chiOrn nguigm rfi.g cugc tranh lu&*
ily sE dua d6n tllu ? Ed lI dip tI6 cho tAc phhrn niy duo,c elf;ru'ong t - r$e IRU&NG c0a t(HoA fi{rEil rr&r.r
bb rkhuydt, ru cnlinn ihOm nhfrng ph{t nrinh nr6i rn6 , THU&r vA rmuvfr IHAN Hl{tN r{$e.
t
nbdt trong dip t{i bln cac lln s&u. su cli6n ri6n c&a cac
plrat
phAt rbinh
rninh f,v
dv sd pluoc khfio phu dlnh vio theo rhtli
gluoc bi0n khfio LCorr l)enis rnQt !f,nh tu cfrn plr6.i Chiin trlii.: Lrlrfip ,]inir
gian trrng rrtriirrg kj tdi bsn tira tcrc pbhrn nAy
ndv 116 gi&
si& ntli"in 'l'lr0ng linh thuydt : { lUOt khr:n hc'g. r:r}i li r njrlr0,ng
'lhrr tAe phhm co lttnh cich mdi m6 nhitt vc thqli sq irhfir. rir"ii, rln cu tr0n nhfrng su ki{n vA pirlp elro rra. tu$rre lri.,3n
!:it rrhiirig dinh tuAt vi'h cfrn r,0 ti{n b0 v;i cr)rrrl l!. ,
(ialriel l)elanne lsi ndi: (MOt khoa hoc er,) ,nrlr: dirh r:hrilr:
iriirrlr lliuc nghigm vb sq hign h&rr cire linh hhn vd su biir
tri' crrn nqi nh,r c6 phrrorrg-pirap clli4u rriin mir.griri ta r:lii
(hri'fi rla qoi hiin uhi?ng k6 mri churg ta cho ll rlf, chci'. r

lJcr:ri llegnault rlinh nglrin tom tir : << l)ir l{ su. nshiFn_
r:rlu cric rlinh luat lr1 nbi0n ssu khi clrdt n vri Iiequnnli lai
tii;r: r<lirn s*o rr8 cbfrrg fa cil ttrO lrirlrr nhii,16 rrinh lu!r
il;r. DiBrr {v cb th6 bi6t rlu.sc nhcr r.'rdc <lbla tu gii?a ciii t:r}
hiulr vA ch',1n9 la. n
Ddn ,lfiv Regnault ilbng 1r vcri trapr,s nhi hrrr-In bi hoc
ir l'lrAp hhi 0rrg nay vi6t trong tdc-ph.l'n < scieirces occrrlirs
et dc'scquilibre mental r doan sau tl&'y : < ulnh ntru hiOn
ney nhitrrg trd hu5'Bn bl cing duoc ngud.i to. chu j r.hcr
nd'sd nhiing nguli ungo nh{u cbo mtnh cc li'h tu6 vs, tu
cho lA chiO,n tinh gia xufit hign mQt cdctr qrlA suc tu&ng
tucrng r'd rlAng ti6c.
i

'TIIi,N LINII }IOC 'fnual' clllr:;u rrt)n il1


il0

(il,6l rry nhi8n hg bgc vb uhfrng nfng Lhi6u dfic


tl<-ri tiln gi6 hny irr di{u fny rA c{c nhil xlo tl:udt ndi rfing chup
bi$t nrA I hr2 qr.rfi lquydt lA mlnh c6" Song ndu tl4i chf rrg nrd
t; lnh dn'r1i: ,lii,r n:a nhung su th{t kh6ng ptr[;.
ho truc Lltli nrQt lcArh tro trEn vb sr1 md tJn nhu thd lti6t DA prrfln hidt phtrn ch0n vfr girl trong khi lrghiOu crin
mOt lt vb cdc airlu tuAt buybn bt hrlc lht t{t hQ sE hi6u r[ng
mQt r"fin,il;i ti rhi.'l'ocrluet df; e6 c0ng trinh bily vo'l
rheo |ruybn bi lrr,ic tflt ci bira clni dem b0n kh0ng c6 git tri
chring la -r'ri'irg th'i doqrr gian trd flv.
gi pd| vr\ chrr ptirli A6c.biQt k$d.g n0.' tin trr&ng gt trdt rb
cdc 116 c buor.r ihdnlt, bfn thln r, tfft cA lr+ng blp b'Jm 'loeqr:et rli-r lrinh biy ti$u srl cira 25 rlbng tfr qndc
mr\ bi6i bao rrhi0u bco chl df; qufrng c{o trin rn{t ir6o. tl6 {6 co durlr t'4rrq rrlrung k6t ln{n 6ng chl ertng nhfiu c6 5
nhiln5t logi qulnfi c6o nhcv bhn rnA tn chn phfri gqt b6' > rlilr,g lfr r1nd,: r(i cdr thb xem ubu kh0ng lua bip mi cfc
'tA
Kboe hon vB rlrien hbn thu$t nrrlt khoa hgc l$u ddi'vd ctrtir lhi tt1::rr$p1 1{5 duo; h!6* so.{t chfit etr€. Dri l] clbng
ifldtng din song qirng c6 nhfrng tt[: trtrc loi cling. nhu rnoi t]in t; 1lp'rnpin I'ailuilirlrr, Grzik.lenn, lIome (Danirtr I)uglns) Ii!uski
5rt hti:ic cliirrgltn fhdy cd nh{i:n6 larig }ritm 6h* h6n trhirng (Irr'lrr k) ','ii l-icirejrier' (llndi),
k6 tlitng r!frn, rinitr I dao si gi6 danh rtri nhfrng tigo-si
thtt srt, v.Y.," D VS hi{rr'. tncrrtq qd bin l'ocquet cho riir:A phrrcng ph{p
{l[ trirrh srr fiian lAn hrdu qui nhfit la nirn lfiv hei tnv
'Yb rli0m nf,j' chilug ta tr-riy r{t ly thu dqr: mQt l{c pbiiut
I

dtlnf, tr? r,lro chirc. 'l'ocquet cd , cho hay nhi6u rlbng tir
'for:-quet nhf,u nlrtr Valiee. Alireitine vii Staneslawn bi tr{c si Osty biit
ct'n giA tri vb tfrm linh trgc clrn Ong Robert
vi0rr ban r:hiip h,lnh cira ViQn Ngiri0n-cim Si0u ffirn linh tludc- qnfi tnn6 durrg tay d8 tqo r8r hiQn turlng.
rd t t'lr$.p (1), I

Vh iii4n tr'ouq vi'5t ehfr tr6n l7lni4 den Tnrrluei eho


rirn14 i,gmili tn c,; thft I'hn bip bfi.ng c{eh rir}ng birig rlen
rong lfir: p}hm rrfiy 'fotrquet d[ dung trdn quan
'f
tliFrn cfin mfit ltiiur lintr troc gi& d& trtritr b$ry cfc rnd'nh
c6 hni lti'p i'il Oniq t.a cho rfrng dbng tfr c6 th6 tlila loqi
bfrngi deu ih'\t r:lio ta ki8ur soit vA gifiu logi blng tlen
16i vb su lu& irip ciia cic k6 ru{nh darrir lil ttbng tfr, d?o
si hay hA e6 liuh tu$. Ntr&ng nhfn xdt cirn 6ng rdt bb Sii. Ngu;,i la tilng c6 th& vidt trudc bfing hut chi lithogra-
ich cho rrhiing j ai mudn ngh:dn ctu rE th6'g linh thu5tlt phique v*. lrfl'rdyi la d&ng hL[n crl thilm phfin d(!' chti thl
(hay 'l'hln linhi hq: ho{c chi€u hbn thu$t) vl CIng vqch ch& hifn t€,r (diirrg tir. Slsde de bi lAt tiit).
trhn c6c ru{nh ltUoe c&a c{c tlbng tfr nns hiQn hbn
V* hr$'.- tuong dnh s6ug c0 th8 dirng dhu cri ch{t lAn
'16
lray lAm inh $eng & ngay trong phdng thi rrghiQm hoflc linh (dbng lfr Valentine bi De Rochas ilit qufi lang).

(D ,.(* Tr:ut ji'occultlrme ddvoil6. (Anlot Dumont xufit binl' Dbng fri t),Erro bi bAc si Geley l{t thy vl d[ dirng
I
ttz THhN LINfl IIOC
Tnuar cHrEu HoN r13
mOt mfinh sfit (ferro cdriurrt) vS tuQt gdi th6p dB lqo ra
bi$n lu:ung ilr-rh sf,ng. r.
rd rAng lA t0n Blaise gil mqo lino hbn ma. Hai Ong nlm
lfiy hbn da tr?o lA rlbng lr? gii mqo lim hbn Ee, thi
t-lc tla rrqhi cdrlfi lA urOt tli8u hay soir{{ hh0ng tt0n libn bi nhdm cfr to4 cria IhIn tinh hgc do ra dlnh cho
th{i quir, C4 dd}i hhi s$ phfr n}if,rr cira Oug kirfirill c6 ruot trgn phfii chgy bin sdng b{n ch6t. Nhu vAy cbring
cdp cdr rrhtt kili phS binh db6g tr? I\Irl'er dutri sr.{' thi ta thi{y su hia bip vdn c6 vi thAi dO tin tu&ng mir quAng
lghi0ur ctio [)e'tanne, De*is yir De Vi:sme (t) Ong hlr0uq rlln cria mQt . sd ngucri nhim mflt tin c&n (i) sai llm li bao.
bhnpl chrinrSi ldo dAn rnit dtittg tfr chn,hlQn hiin rna? Ong
cho i16 1.1 4i trrfrrig"tugrtfi dn t+o ra ul:fi:regl hintr &nh Trong sS nhfrng ttbng rfr bi I{t .rhy, chrtng ra rhdy
(imaqina',if I irl'erprelantrl) rntc dSu ,!iiirB i tfr t{rller tlii rltrcrc rfit nhibu :,
r:,ii do qit tr v.!, nrilt: vdo rnot b,.l dii r.i{ng r:ira'.cAr: trird
Vi du dbng lr? Caraciui (Francesao) sinh & La mfi 1863
r:l:ri8n !rb.r tfin0t strn ra. l

bi Durville l{t thy trong c6c cuQc thl nghifm & hoi r&
ll'otquet lcon eho rfrn;l dii,ri4 tft' cir thd trtr{5t r:,1r: db di6n PhAp 1913, Ellng tix Cazzepa (Linda). f, sinh 1890 bip,
"rf,o trong lrrrng' rlii rrrin r i" (") rg ii?i lri "trbn;; tfr rt0n bi bAc si Imode l{t thy. Ebng rr} nty I df, y6u chu bdc
( ryii:clin ur re ;urilitnteur)' si Imoda thl nghiQrn trong b6ng t6i. i

CA bi0:nr b[n 24-2-Ill2? th{ rrghi$rn vr'ri dhrrg lfr Evner Irt0t chuygn kh6; bubn cuiri kh0ng k6rn cAu chuyQf
Ni"l*.n";A {ltnistania ttu'rcrd kiftrr* snrtl k} rttim auduJl lton$, & I\fantes lt 6ng Volckman phAi vi0n cfia hQi e Socidrp
r4ni, tai, nrft r..d m{c :io quftrr citn nllii:nfi rlit& nghidn
-.
dialectique nI & LuAn ddn chuy0n n6n dibu trr vb 'vdn
t -- -

CIug 'r,dn ktr6rrg tin iA chn ct? vig l;lifi l)rt:rdt < r{iiLrg
dE ttr[n linh. Ngdy 9-12-1873 Ong uhAy xb vio ltc hbn
"1"o, Katib hign l6n, Om lfir Katie vi coD nna n&y gif,y giua
tir nOn n r"Uill4p lufn. Ong bho ritng cdr fluo,:r *hi nqhit,rn cila
b{c si trnrceia I'oi tlhng tf{ Bva C. ';A l.inda Aazze:,n tr]r0ng chqy {Ao pbr}ng. trong hic liai ngu&i xem nhly ra ch{n
co FiA tr!, mfic dhu lap lu$n ctra rirrg hh0ng elrinh xAc. 6ng vA hu ilfi vcri 6ng Ltc dy ddn tit. Cu6i cfing hto
, b{t den I6n thi Florence Coot< vdn nHm trong phOng tht
I nt'lt riqil bubn crrtri nhdt ld cbiivd,r '{ii'rg tfr F-tirlise 6 nghiQm. ViQr': ntv c6 lnh hu&ng :hhOng t6t rldn roAn th0
Itltarites (t)irn{; cho hi$n [rbre ct] ma Made?eine vdo ndm cAc cuoe thl nghiQm cfia W. Crookes ddi v6i F. C.
192+ H6i t{rn linh hQc qn[ie td c;: prr6i 'rgt nhi].* viCIn
lF, dng Charl$s euartier ddit drl ki6,r vA rirng rJi vni *0t nhi
Ngoii ra e6 hai qnh em Davenport Jra (1S39-1911) vl
William (lBlt
ir*o lA 0trg tNlasson binh tft tcr Jout'nal' tlai Ong rlf, th{y - 1877) gdc' nguli Hoa ;K], cfing .bip l&n.
(l) Ili6n tugog & Mantes trong II tli iiuqe ttl cip tlCn
phhn
vA nhibu ngudi c6ng nhsn Rione d dny lai
vfiy chfin gii l6u l6n.
:
.ndi Blaise bip. Nhu
nhau.
: r. l','.;
. ;':' iJ
. ,, . . ;..i:
,:,"1.:.
t,
1l+ rsl,n LrNE Hoc" - .,r'i!
:,h

',:* THUAT CHIEU HON


,, ":.ti

i^.
mpt ljminh
:
s{t,lferro cdriurn) vir mQt g6i thdp tl6 l$o .i
Ir& , .!, r.l,l
r:ri;lr.'i
,.,.;.'.
""1.'H
.,.11,
r:^- i..-------
hipn.i'tuqrng r'-L I -r--
{nh sAng. rd rlng
r! rAng ll-
lA rOn Blaisc gil mgo llm hbn ma. Hai Ong nfim
#,
lfiy hbn da tric lA ,dBng tfi. gii
ttbnq trri Bii mso ttrn . hhn Et,
meo lltm.nbn
jdrau
)c da nghi ciiug lA {0t iBo hay song khOng 'nOn
<liBo 'nOn
libn b! nh6m cr? to4 cfra rhlni il; he;;orll a]on .uo
-o rhl
thi
thii
---- iqoa.
i
1-.-' Cr] dOi hhi str ;- lr
I
phir nh{n cha 6ug khdr:g c6 mot tr{n phii ehqy bli,u sdng ben cn6i. Nhu v{y chtng
c[h cri nhu tkirl phe blnh dbng tfr Mil'er ducri sq thi ta thfiy sr.r, hia bip v6n po il,, thAi dQlhnrg&ng m,f queng
nghi{m cfin delanne, Deni.s vi De Vesrne (l) Ong kbOng dfrn 'cria mqt.sd nguli nhim'm[t]tinrqi,t (]l saf [m n bao.
bflng chitng 'po dflu mi dbng tfr cho,hiQn hbn ma? oog
cho atd li ,6c, tu&ng' tuqDg de t+o rn nh&ng hlnh &nh 'frong sd nhiing .ttbng tr?,bir I{t
lthy- chrtng ra rh{y
(imaginatifs injlerprdtantd) milc dhu <tbng ,tr? Mrller tlfl tluoc rfit nhiBu :,
' ' i'
cdi {o qu}n ;vA m{r: vto InQt b} dD ri€ng cira' c{c rrhA '' ' |
" ' ' i

chi0u hbn thu$t slm ra. Vi du dbng tir' Carasini


" (Francesco) sinh.& l-" mE lg68
bi Durville l{t thy' trong clc cu6c thl nghifm & hQi rft
tfr cd th6 uudt c{c db,
Tocquet bon cho r&ng tliing di8n PhAp 1913. Eltng ttt.:Cazzeie.(Lindai Y, sinh.1g90 btp,
vio troog bung'rbi rr0n re, 0"g gqi lA nlbng tfr nOn bi
Dr b6.c si Imodr
Dac sl lflt tby."Eb"ng.',tft':.nlj,.!'
lmod& tf,t tAy. Dd.ng t&_ nly,.l dfi you chu. b6o
(m€diu nr rcSurgitatgul), si Imoda tht.nghiQm trbng bgogt161.'.:i,.:,i ', ,i
i ':""tt .,Yf ]6 , 1';"'
j- fufl:
'
I , o r.. : , ,., '-:r 'i,J:' ri
CA bi6n bln 24-2-1922 tbi nghiQrn voi ttbug tfr
Evner MQt phuyQn khlc I budn
bubn pq&i
pu&i , Lh0ng
Lh0nc', L6m
l 'dAu cuuy$i,
m 'dau'i
' NielsenivA Ohristania tluoc ki6no so{t k} nbm oudng hoog, & Mabtes lA 6ng Volckmau' .phdi;; .vien.:i.tre
vi0nl,cfrr hQi
nQi r Soci6tp ,
ririii, tai, mfit vA' m6c Ao quiln cria nhiing nhll ughi€n 'dialectique u' &, LuAn it6n'chuy0n biiq..aiCu tre vb 'viln
': cnu, Ong vfrp khdng tin vA c[n cu vAo 6qi6 thuydt < t{6ng dts thhn linh. Ngdy 9-12:1873'Ong-nhly:xb rvlo 1ic bbn
, tfr ndn r rbi Bp tudn. Ong gho rXng cAc c,u0; thi nghiQm cf,a Katie hign l€n, 0m ldy Ketie vi con ma nAy gifiy giqa
bAc si lmoda voi dbng tfr Eva C. vA Linda Cazzeta khdng cbgy vAo pbdng, trbng,ltc hai ngudi ,xem nhfiy ra ch{n
c6 6i{ tri, mlc 'dhu lap lu$n ctra r)ug hhOng *chlnh xAc. 6ng vA. hq d[ vcri Oug lrtg'Cy deg tA!.: ,.Cugi l ctqg ltio
,l b{t ddn l€n thi Florencg Cook.rvdg .ufim' qrong ph0ng tht
NIQI viQ;j bubn cutri. nbfit 'ld chny$n dbng tfr' tstaise 6' nghiQm. Vige nly c6 :lnh hu&ng ihOog t6t dCn rotn .th8
Mantes (Phap) cho hiQn hbn c0 ma Madeleine vAo nirn cAc 'cuQe thl ngbiQm qfia W. Crpotes a6i v0i ' F. C.
|,:r:;..:
',,,'1,,i..,'(
L922. HQi t6.rn linh hec qudc t6 c6 plrAi 'mQt nhiln viOn . .'-'. :

lA Ong Oharles Quartier ddn dF ki6,r vA cirng tti vdi rnQt nh& Ngodi ra
c6 ,hgi qnh eq Davenporl Jra (1839-1911) rA
b{o li 6ng Massou binh btt' ld Journal. Hai Ong dfl thdy 1 William (1841
- 0,s77) gf,ol pgudi oq ;Kf, cfing lpip ldn. ,:
(l) Hi6n tugDg & Mentps troug phln,ll lQa ,fuge tll ofp rtCn
(1) Xem Arinales des Sciencos psychlqyes thing vA nhilu ugudi c6ng nhfn: Rileg n qur'lsi' ,ndt Bt3tse bfp,, Nhu
vay chAn giA lin lgu ..nhau;
;
:.,
lr
TI]AN LINI{ IIOC THUTIT CIIIEU IIdN !t5
114

.Ebng tfr illdred (Charles) ngu<)i Anh, bi bAc si Abraham . T-hi-ngldim 5-&-1926,- Khi''Guzik & trong tr4ng thAi
Waltace t{t tly, ttbng tfr Erto (Pasquale) ngu&i Y bi bAc l0n dtiirg tui tOi co cfiur giAc vai bOn tay milt vi cfnh
si Willihm l'lnckeasie lQt m{t nqr. lay tr0n m{t uhu c6 mQt biln tay d6n sd m6 v&o. Ngudi
ta nghe nhilng bn'oc chAn di trrhia sau tOi, vA tOi c6
Dting trl Bsl;6rattce ( d'lltisabettr) rri{t 1!}19 c6 hhi bip c&m trr&ng r:;r hat b:In lrty drlg l6c hai vai tOi. Mqt *lnh
cd khi khting, oAc hiQn turnrg co kbi tlfng c6 hhi khOug. sdrirg rlqp va lo'n bny trOn tI[u Guzik vA c6 v6 cao. Anh
elr-r6; iiy lray tt] tir vE phin t0i vA bny d6n trurrc rnqlt
DDng tfr liurnpia Paliatlinn (l8il '* l91S) nrQt <lbng tr?
l0i. 'f4i nbin lltr,{y rrrQt nii'a thAn }rlnh m+t frguoi q{rirg
rlrro-c nlribu hq.c giC[ nghi6n cuu Irhilt vlt c0rrg nhin giA
gfin nhu diinr sinb. Itiii ba hinb m{t ngnui ktrrlc hiQrr
tri cAo hiPn l*gttg l0rr riiu r-rhtr cd phfi khiin. tlai khuOn m{t ddu 6ng. vi
Dbrlg ru i Sla.te bi ,gido su llay kr0n lil' bip bgm & nrQi hhutiri rnllt dan be. rltgt trorig ha hluh c6 vt
Lttfitt ,1Ertt. imr i{ng vA-d,Im ciu.0u. Hai hirrir khic ttri ntii vA Orn lfly
tli truuc h[i tfrt deu. MQt trong nlrfrug k6 vd hinir nui
IB{c si 0$'y lSt rhy dhrrg tti' \.*it6e 1927. hltlt trong r'$i ltri mA idi kh$ng Lri6u. frong hio 116 tOi cd cfrru tu&ng
rAe cltirrg tr? du*h ti6ng nhttt ld tlbng tir D. D. llome ve cb m0t brin tay st) vAo trAn t6i vA t$i vfirr ch[un cieu
Franbk lrolclL.Jrore mot tny rliii t$p r:u ktrOi *hdng lgi cf;c uhin cl6n ir."ng rnn hiQu l6n. Tdi thfiy nhu khuSn ruirt
bi{u tucrDg vb dbrrg bdng nhfit tldnh phfii hing iihrlc" Poldmot'e rn0t rr;,4urri rrr:\ Arrir sdng hi0rr l0n rnr! [o nhrr cic col!
riii rlum vi6t L, I 'filt r,{ vdn db ttrhrr liirh hoc co t56 qui dom rloru" liSrg do ti6n ddn 0m vA hdn toi >.
ru ncli rlbirg
-- a, tti' D. t). llome (tin l)' D llome, je l'6sume
tolrla ln rlue$litltr tltt sprrilisnre') (jLlrrn rlilirn crila tLrhn linh troc lfi. cho rfrnq minh cri su
lr:giih r:ltiltng t6 su trirt tir cia liuh hbn, ttibn rnir tdn
i
gi;!u ,-:hi,lua ra c# l<)ng tin.
Nnn'ng an ddi trong lTnh l,rc tlri n,qhiQm v0
stl g
rrlii4u iriln rhfr{t c6 th{t slrng nhii'ug biirr{ chung cLr th0 'l'trfiu lirrtr iroc cito rirng *ugc tiiSrr hrla c&a nhfinicai
tlu-gc hiirn sp{t clr6t t:trE ldn cd. .l:i {i0rr rnQt Eii:ti doan rrrril khoa troc dang li\nr ,*[rir ti.
$trnfirr cl.ro rrtr*lrr ittqi tr& vb oon riutrug d4o clrrc vA ltrrr
J oe qt1 cillng rrir6n cdc cOng trlub rrghi&n curt c6 phucrnn
41
lirrh irhorrg th3 ctri rtirng !y tlmydt tuv0n truyiirr sudrrii erl;'
thhp hhoa ir5-rc ciia br{c si 0stY vA fdrl si Geley tai 'o'iPrr ngrrf"ri trl {:o thb tiu trrr}ng rluqc. t-}5 d6n hic rrgudi ta
Si€tr l'll ,n li rlh rluiic 16, rkti chung crr, rldi su kiQn r:u th€. I'h&n hnh hoc tbly
lirr0r lhJ nghiQnn vcri rlbng tir Grtzih ('lean) t'?i t NI riing hrc ihuydt ctia mi::h cb tLrrS tiln tqi cluoc vA hqrp
v<vi bAc si (ielry rbi bAc si OstY. viyi rihu cfiu hi$n lai vi cln cir tr6n t'cuc nghiQm ctra
110 TrriN LrNr{ rrQc

kdoa hoc vl 16 ily thlrr llnh Iroc . xem tOn gi{o vi khoarr'
hoc li hail m{t cria rnQt v{n rlt clbng nhdt qi tu chg
mlnh le khoa hgc tinh thhrr hay khoa hoc tAno linh. otruons n.-- NHiiNG 5U NGuY nrtrEr vt cHrFu H6n
Nhftng nhAn xCt & chuong tru:6c 'dii cho chung ta rHu[r. chnr sAruu eb rni riru o1 EoAN
thf;y riing l{R tru}ng cira Thlu linh !:gc cd tlrrh cdeh n
dung hoi vii tbng hgp ktroa hrlc vA tOnigi{o, lqi bi cl khoa hoc l{hoa chi0u hbn nguy bi8m & ch5 ln dbng tfr c6 th6
tfrn tOn gifro dbu ctng nhnn nh?ii toat rtl kich ll chu'ng nio I ni zm finh nrflc b$ntr rlidrr cuiing (t0 khi diing tt? bi ma
utr{p). Ddri vOi eAc hi$n fu'ong ma hi6n hbn, tbiln xdc
Etng & gita hai th{i cgc < tdn giAo b$t ktrl tri tn$n vil tinh tlrhn dilnp4 tri' r:qi thb bi 'h€rs r:rirn kipl qu6 ciing
bft kbfr
vi bft hb tu nghi n ctng khoa boc tnyQt ddi, tu caocao
drra 4l .(:rl rdi lonu {llru thli n.
tlI dli, thtn linh hgc lhfiy kb6 khltn dA lim trdn nhi$m
vu vi ly lu'&ug cfia rnlnh. Tb0m nfia troc thuy6t th[n C ir&n [a nhibu tl6ng tfr sdng vb dbng h6ng tuy khr.]rrg
linh cfing chi tlugc mQt , s6 mdn db + cAc nutlc Au My ur}c hdnh < cnblg tlir r < iing tlug D, c gAn budng > tu'c
c0ng nhin mA thoi. Li .mdt chirng b$nl-r nira m0 nirn tirrh. Phhn l&n phli
nf5ng ruou vl siuh luc bi milt l'fit ion.
l'hln linh hoc cho r*.ng mluh ktrOng chtSng lqi Thidn
chua gido !i cring theo gifo diEu cira du'c Chrla nhu'ng Diii vdn r14o Cao tlfii su tuybrr hlea clbng tfr rilt ky
thRn linh hQs lqi cOng ntr{n r:o lu4t luin hbi, nhfi.n qui vl chi c0 cfic tin rlb trr.rCrng trai nrdi cd th$ ti?!p di6n
li hai lu{rt chfnh cira PhSt giAo tr:ong khi dO tlii thhtr cirn t /rc cdi c&o thhn ti0n"
linh iroc dttot xenr nhu rnQt b'| ph&n cfin tinh thln hoa
(spiritualisnire) vA Tinh thhn hoc c$n6 uh{n co Thugng Cir*ng la chua c6 m(it su tliiiu tra vB tb6ng kd hgu db xem
D6 vA -su bf,t tth cirn linh lrbn. ii l+ rflbn6, lfr alen loqn lroug ngsntr tlbng b6ng l[ beo
:r[ridn ?

L'rolrg mQt tdc phii na eira nhit v[n hio Phdp 'Tean
[-oujs [inillaume, nhan qlb < Les entretiens de Montparna*se t'
rlE ndi ddn nhfrng su ngtry hi$m cira chi4u hbn thtr{t
vl su HiO tin rli doln qua d0 cfra nhilng kA theo ldi
nly vi c6ng ktch th$m te mQt h4ng khAc hoin todn
kh0ng tin tu&ng.
118 THIN LINS HOC 'ftIUAT CHIEU HbN 119

SrI nhlm mfit tin cAn cde hiQn tuong vb Cbi0u hbn 'Oug euin hay mQt c0 n31o khfe ? Vb rti8m niy ehi
df, lim cho nhftng kA theo thurdt ndy mir quAng
tltuqit c6 huybn bl hoc sau khi khilo s{t duu: b,ln thb clra corr
bfit chfip cd nhfi'ng rli6m sai lilnr vA nh{t ld c6 th0 hi rrgu&i vA bl6t duoc ci{nr g'6'i vO hlnh mdi gili qur{t
mQt sd clbng tt? hia gal. rluoc nrrlt cAeh tb6n mIn, Ci-rn khoa hoe ktrdng tlr?{y gl
' hdt, dr'rng b0n nguAi ci"rir ct? tr0n stt kiQn dii l+p gii
0 bOn ia phhn lcrir $qr l0n diinf b0ng rtEu gii tao, thuydt mir th0i. I{nr}n }ri hoe bi6t thl l0p luAn br2 rd hon
C$c rlhrrq tfr nhA,t' 'mrla cfing I'hr,- c6c hqn m0 klii0u vfi ln khoa hns kirinrg hi6t chi nOu g'fi ttrn';61 rrdt r:Ach vtr
rlilu tif ,;.r, 4iriy v{y. I\[]t sdr r?it il. tru'dng htrgr c6 ih& xem vr-)' 'rli rn<v hb. '['ai l:4t cira ]rAn dbng brii'g {v l'0rr fa }i' :

li lirrh t'r"ng, sor,g ra lrhii pbdn hi+t linh urig do rl ttsrr ?


C6 Lbi ld rJo ldi tu' k$ &rrr thi r:ira nr0t ngrrai b$nh {6n 1) Srr crirrg gidr td', vAng mS, co klri rit nhiipr torr
xiu c tr\n rihang nu6'c 16 > vb u$ng vfr su kintr bdntr do rr0rn ciro cdi fina. Srf crlng ki6ng nAl l?t rrrOt I'i'rlr lhuc
stl tin trr&nq cr'la h{nh n}rAn, hcvrr l?r tlrIn linh C"r khi nr6 tirr nhdt. t'l$n ta dIt cAu h6i riirrg tlr{ir:'II tr' sa't }rh!
sr.r !i.rrh bc,nh do sil '-titir4 !tsp (l:ic hAr: si ctrii'n bpnh ch6t vfrrr trdn thi *ii con ?[y ta cho lir ,:i,]i triirt rlill rr,.r
cl'o udng thudc vd tj€i:n lhudc rfrrrrrri chu:r rl{n gifii doan cllr iin ufing rrgqfi nghe nhrt .o6i trFn l:ii 1l'. !"rj'r rrr I'
lirilr l:dnh, lr nhi d6r rtbr-r xirr nun'c iii utirrg thl lirrrh. nrA chn ph&i cd rrbdr cfra. Td nhdt le Ci;t n!'ii'i r ci)n r)(-lui
I(h6n;g bi6t irirng thufic d5. ri;qffrn trrrr'rc, v{y sr.r ki'rh hOqr\ << dr\n b.\ biing X1i?[y > cho cAe tlnq chhn( dq'n rli,t san lihi

rtri ld rn0tj srr trtrng hg'ir ngfiu irhiOrr. ch6t m.4 vfr'r nufii nirm rjdi trhn rnudn erj "(I, {lon rr0rr
bi'irrg gi?iy ditt ra tro thi rIf,u etrn 5ii ni'rn rn\ hio li t:'\
C\l tnldng hop nio, rnA bhc si bo lal vir clro rfin61 rlrrcve vo ? 'fibn b&r, rrhA cfra. Ao quhu itiit m tr:o thi clsu
mlhh hlrOne j tf,A cf u vcvr dsagc rndt eo:r hQuh tlil tl6n clr6 lulQt cti rlirns pi rf rru'c irti'n ? E bu nhy ttrit t\ trrO tin !
vgng m:l tltAn nhiin dernl ddn nl.cy ttr},r linh chfra hf vt \
b0nh hdt, ]t" mai c6 tlr6 lirr lA nht thhn linlr. 0 ta. truv th6'ddi v&i brrybn t'i hqc chdrln ta lili thir:!t
tcri&ng h-opi phdp lg nho diing bing chfta rluo.': bQnh c6 hiQu truqrrg niy t'a th6 niro ? Cirung tOi rl\o.r, t,t6, ; rj rnot
khA nhibu.l NEu cO mQt hoi ngirien crtu tb rAm iinh ltri trqu:iri batr liirn trung tty, anh T. V. Q,. Anh\ khrlrrfi lin vE
chirng ta tt c6 duoc nhiEu tii liQu xAc tl'rfe dliupg boug rnudn th,'l dt x€m su l0n <-liing ,'6 h"s hht)rrg.
Anh ngiii vd ldp m[t bfirrg rnot cAi htrhrr. Do ht'ii lilrr an]r
0 d0y ngudi ta nOu l0n gi& thuydt con tlbng & trong c6 cirn tu&ng nhu cd hai b.iln tay ai ddn x0 rninh vb plrin.
trang thAi linh tuQ lclairvnyant) dB ctrfta .bQnh. Gifi thuy6t lrudc. Anh vdn chdng I4i. Nhung su chdng cudn;1 cira
nily c6 phdn dting. Song tqi sao con rliing lai khOng tu anh kh0ng lAu. MQt hbi san ilhu anh gue gile. Itili rniQnol
xung mlnh 1dtch thAn chiia bgnh, nltr v{y xem cd vE lh ta dAy anh b6ng mudn n6i. Anh cin r[ng mlm m6i lai nbui'q
vA thuy6t bhur duo-c tln (lb hon IA la hdt tq xung mQt gdn & ghn miQng nhu mudn gir,rt, Anh c6 cfrm tu&ng ct!
I 20 l2l
THiN LINII IIOC XTTUAT CI{IEI] II6N

m{t btn tay fnAo d0 mbm mlnh vA blt h[ rfl th6 rbi
anh ndi. Tr.{g hie ua.y anh vfin tinh trt kh0ng bi Ngudi tn ddt '*"ing b+: clro y. Ngucri ddt vAng bqc
hrAn toin. Aph n,ji chnyQir v&i gia dl.nh 116 chdt mi 'rd clc c& cdt (ti vii t& khOng ddt tht hbn ma lOn
auh ld hbn r]fiutri crr6t. snu cung anh doi ptr*i d6t cho c{j blo (:(' gi(u. mot s6 khong il6t. 0. aay khOng phfri
tr:h lnQt cAi lhrr cAu vl auh rnudn cf,rr c{... Bo4n nnh ngrrrll dd nhan dutrc tibn, ti*n al6m thi6u mi doi, song
hbn nra th?[y tlucrc tu tu[ing ngudi s6ng, nCn bi6[ arth
ifl" bi hai _ h[n tay xd viri xudug .dfit vA bfly git] xitc
d?ing d, nh& ra. r
kin d[ chui hh[rn mirr]r mfi hh0ng ddt dir sd tihn.

Tmng hf{ri ruqng n*y hnh T. V. e. kirOng bi triin k6 2) Ei6rn thtir hai cirs tai hai d6ng b$ng IA nguo'i ta vi
.
chiit ehi yrhtJi hoAn !'sn rrghia r,i rrhy cai prrdrh anrr rn t.r6 .inO liu t16n t[r{r-rh tbhn quA rlQ rni tIB cho cAc cOn dhng
nh6p vAo xdc. song ehi frnh hurlng rl{n rh0 phdch
v, via lArn ngilB hrdrn dn hip ltr1,11 :nOt eAch trfl.ng trgn.'Chring
tio anh ri6 tifit anrr phfri []6i ther.r t *ria rro (trr*ir rhr're lrt xi.rng a,,) e$u dA dr\i niri 16 qny 16 no, noi nhiin& k6
glrr
t{,r,!r
.rili*g
.r,rr_r*f{
ro'l
nhq knoa
khoa th0i rni€n. 0'
thr)i mi€n. d{;;, arrlr .t'.
6' tl{;;, .t,.
hi h6
V_ e. }ri r'irlln xin xr."r t} cdc 'rniOu aln, Clrtln6 I6n girl nrao. I,dr: riro
hinh tfr0i yri6n), Vi t6 fiv anh darrg cdn & r,:onfi lrlriin biel c[nr"o'c chiln fii4 khi ngu]i la ctri nltf.tn nr,{t tiri
.rr) fhAi
Itrng !i'n etrfi rluerr:
rluelr: tLrA
thA ptr*gh rr/trr vfin
nh{eh n6rr ,,A. iinh
ri*r. *ei
trr. r-{n" {)lrrirrq liri l}i6t cu -rthfrnq con dbrrg rlfi tu 'thrl irr
Antr khOrlg bi{t: ngutri eh6t rdc {ruon thicrr rri ofln !,,fiv l/lur su' viii cbung tOi lA c6 kiri ho lOn gii. Nbu v$y riii
nrl 'auh nfii rh rrio sHm chu cau. , 6 l.rr nhi*n ,rru.r,i ;nr{t fi.bn, {Cin' c0ng r.rr.& chi duoc chin nudro lf, tl\n nhar:g
nhd snir buiij phi6u h6n nay sE *"* ;,r* ndug,fii.o *6 th6 ch6t tXrrcrc, nhfit lA nhfrng tr{nh mt Y
gifiy dr\ rndt. "Or"onu""li* si biro i<i0n6 cft uu:ivc lanh. Su tin tu&np; rl nlrr miin
Ngurli chdt theo h*ybn bl hoc rfin bi dm {n[r hd,i vb rrrQf vai churg bpnh nhu rli6n loqn rrd ir{rrtri fa cho
nlrling hinh inh hlc cdn siuh tibn, v) vSy trong trr tu&ug lfi tfr rnnhiit chn phAi ph&n biQt thlnh xfic. tl$nh diOtr loan do
ho rnudd nAo l[ nhA lhu, xe hoi, vq, .lqp, tiBr; cfis, dii thhn kinh liQ, 6c n5o l-li hrt ho{c' do nhftng chlrug bQnh
choi, {o quiln, Xrr u6nf, vi n6n nhip ;;; aAog' .Ot la l'^hfin lirm ra nhn throng hAn, cire b$rrh /hon li6n, cfe vi
hp doi nh[!'ug vf,r fi1. ri ddy'k6 arr6t .h& d6n c6i i'hn tritng cfra cric bQnh & nu<rc dQc. Ndu htr/ rli*n logn ta dem
ch* thst ra trdng c6i vrj hlnh'rnQt c6i l&m bilng rrr ru,&'g b$nh d6n am rui6u d8 lo ,'chu r{do uri [hOng [o thudc men
v{ rung dgng tht cAc db gifiy tlAu c6 drtng <tutrc ? Vi thl ch&ng nhfrng cou 'bQnh cO thb d,i d{n cAi cb6t chHc chHn
quan nigrn sni l[rn cfia ngudi ch6t. & cOi trung '*rA ta ndn milt c0ng cria nnQt c{ch v6 icLr.
6i6i (mQt
cdi tlang eOn vb rninh chua eluoc sAng su6t nOn moi x6y
ra mdy chuy{n bubo cucri uhrr trOn.) Dibu chn thi6t Ie dern d6n y si dB xin thusc men dibu
tri. Chi khi nilo y si bd tay ta mdi cln ddn th{nh thln.
CO ngu&i clu co, hbn ma y€u chu cho tibn ti0u. P6ll diEs trinh cbo nbiing cAi chdt vi m0 tln di doan ml ra.

..----.,-,.t.,-
122 THiN LINII IIOC .THUA.T
CIIIEU HdN 123

Yi€c ou[o, bi. tA bit c6 thflt song lil tru<rrrg hop hidm ktri bi6t rXng crir mQt
< .,. Sau lq'c hay thdn linh nAo
cd. Sau <Idy lA lrri crja nrgt hdc si ndi vb hiQn tuong k6 ddn Srrr duh kA bi diAn lngn dtr lui: dy do kE s$r:g hay
bi l:i biit. li6 chCIt lgo rn, chn ph&i tlm mei phuong ph*,p rlt xem
L

lh& diEu il.y cdr rlring hay lA sai, th{t lray li trr6ng
Bdc si dhvor-rd Worcester, ngrtr-ri l{oa-kj' rIfi tirng o0'rg
tir"oritj.
tAc voi b{c si Hys.lop. clrii tieh hoi u.4bi6u-crtu 'l]rlin-hnh
Itl! vA tr$r si Titus Iieil gi:im-il6r 'l'fr nr y hr.rc (psyctriSlrie)
& Nilu*U'6'c, dii ltir,8 ririia nhibu b]nh ctiBrr loatt md cdr: r' ",- h{Lrn rlich dhita b$nh cfra tdi li IArn c?irt ir€ +r/,tr
bic-si & irhrl tirurrng clln h.llfing chiia tlrrg'e vA cou rii'rg bi 6r'e r!,rh nglre"ri Li A;:r' intr phdi ttr h6 y. 6:i'io drrr: rnr.l
nlriing lus cii'rl t,iit v0 triiulr firn firrh. tA nal', lirrr: cAch n:io cho con tA bi6t minh dii lj r., lrli
rrslrirf litrr*c. lli'x dir:lt cira chring ti)i Li lAru r:t't(.) hirtlr
San risy il} si Wnrcesler : ( 't'0i lhiiv rilng s:rrr
ltli b,{.c nirftn rTil' iJ.l''r tir cho hbn hB ch6t bi6t rfin*,{ r,'irtlt rl'i
ia rnuoi rilm hirrh r:giri0ln'ulfi d6n hjro t6i tu5dri-h$ vb ch;i5t r,:A }ifrr' tim h4nh plrir; t ronfi (di tlthrr !iu'r lto'tr ir
nlrii'ng srr rhi?a lirnlt bf;irh do su phdi trQp cAt phuorng nu0i nI nr r:iii trhn.
phdn tfir,:-l$ ;';lr{n tteh (psycho-annlxtique) v* tiuh-tl"rhu
(s;rrriinel!r:). ' t
< Ifur l<h0nrg phfii I* rnrlt nhiQrn vrr dE diu6;, Cle irbn
$ra if.v co khi chdug aldi l+i qi r{t hhOu hhdr.r trorif, c{r
(( .." rnlrd'i n[Ln chdng ddi vcri gifi thu16t cho rlng'
.caur hrgn tli6u cfiet ho. lihhn nhibu klrOng bi6t rXug ho rlfl chdt
s/r trudrrrg lr'-'l] b$nh tlidn lo4n do ciii' vd hinh 6m rlnlt * v;l ho tu'6'ng tr.ioirg rhng trg clnng & trong cili tr iln tA
vt aii thu'ii:f uiy iroin toAn phtrn khoa-hoc atdi v6'i tu nru0n tr& vb ciii nil. IIo tin tn&ng ntrtr ihS trong rrhibn
trr'&ng vd c'*ic eu0c nphi0n-criu khoa hec cfia t6i, sorig, thdrrg c6 khi hAn6 nfm. Ho tu&ng r$.og lhfrn thF r:,rA hbn
litron hoe I'dli budc phii qdng nhAn eAe hXng c& quA nhibu ur.t nb{p\vAo chlnlr lA thftn thb cfin y vir ho c?.i cfiriil
vd cudi cir,rfi tOi rtAnh phrii lhfi nh{n ld tdi khOng th8 n:)o \rnoi sq lOi h6"o " bq ra kn6l thfiu th6 nqn nhtin.
cr,rii'ng lEi
bAe h6 giA tri cfra gifi. rhuydt fi ta lfit. Dd lA. uhfi'\g hE itrui wrtl b6n kia th6 girri.
< Y ,l;"hl lhrio lsfin vdn-ttb m0 f in n{y r:6 vE trAi vdi giAo
\
'l'0i bi6t \rfing ly gii! 6,y cd v6 lq hlng vA ktr0ng thO
tiu tn \ o il,f',,,: iiii vdi, nhfrng kA nAo khdng c6 kinh
nqhiftn rE 1fi" dtb niy, song cAc trudng hop kiBm sof,t
iqi bQnlr viQn voi' cfc chi tidt ithy dfi mi tdi c6 th8 ddn cr!
c6 th0 r:lr&ng minh rtng tOi khOng thAu dqt gl cfi vd tdi

:::s"l l'--:".i...
.124 THIN LINH HOC
TITUAT ctIIEU HbN 125

ohi t6 nh&ng rlibo ; ruA tOl c6 trli qna rnQt thdi kj' kinh
nghi$m liu dili cfih lOi (1). nguiri & cdi trung gidi crh. brim vlu cdi trhn mi kh0ng
cltiu tidn hoA vil kh0ng bi6t nninh dfi sang bOn kia c&a tir.
3) Su lin s6 khi lim eho nhting nguli ddn chu
urO l\tQt vdi su doa n4t cfia con dbng khi xung rfing < ta cr5
xin rlanh loi h6i yB tuong lai thAn th6 cfra urlnh rlf, bi6n eulEn hht uhil nguoi ch6t r chi lt mQt su doa n+t ml thdi.
cAc eon dbng thhnh nhfrng thly tudng sS kh6ng hcrn khdng ClAc hlin ma Ac qu{i kh0ug th6 bfit nguo'i ta ch6t drrgc.
hom. Ilnybn bt hoil xdc nh"{n trong tran[ thfit lOn dbng Chdt ha"y khOng lt rlo sd mgnh 'ohtt kh6ng pbAi do hung
hbn ma c6 th8 rlof rdwqc cfc su rnng tl6ng trong th6 ph*ch tJriin t4o.ra. Ndn cf,c hbn ma nh{F dbng cd quybn bfil
vi via ho{c tri cria ngu}i xin dA bi6t nhiBu viQa. ngucri ta chdt duoc thi ho cflng phii chiu lu*t nhln qnl
vA bo sd bi trrlng tri n{ng nb .b€n kia cdi vO hinh
I

Dri xAe d$r'g t} t'iong trqng thfii linh tng li trqng thdi ktrOrrg
16 hbn rnn rrh{p vdo1, xAu ilbng cfinErl ctl thO thAnh kA b6i trttrrrq.
0 rlny ,liing *dt nrlpAi riQc trr bidrr mitrtr th*trtr lurrr'tr1 y cirn VAy nh&ng khi dbng b6ng l0n doa ngt ngrrtli ta, fhrlng
h:dn nrlprh thAnh rlhfr tuOrtg u6' la chu nOn sq sQt, scr hfii'sE dua tl6n nhiing diEu khrlng t6l
.
theo tbuydt tq ki {m thi. TOi con nhd mQt (rng hla thual
Sr:nS tlhir ph[n1 hi{t. lrong tlrrr'rng hop nio con elbng churlin r.rl-ru sau :
hi l,bn I ntR uhip tAo" truffug trqrp r.r.Ao con dling chi ln 'I'roriE4 rn0t
rtr6 hr$ri rnqt rrqn$ ihii lirrh tu$ ughia lil su hi6u bi6l bubi chu co, hbn kia tu xuns lA eon qoi. 6
ilv chi tlu I ncri diSrig tfr rn* lh0i chu', khOng do nui quyEn noi nri6u vA doi nhC ctrm quybn cring td cho rro, n6n khO;rg
nrb s€ phrl ph{ch. MQt vi8n cht'tc lrur vigc tqi d6 c6 m{t
nirng {lii€n! tieng [ao, "n truong ho.'p nfro li trrrung hgp
con dh.lg ctri lA'+{0t t6n bip brym l0n gi& hi{n m+o xrng trouq bubi cllu ccr titc quA thdt len nhi riguoi lr\ qu$ thl nhr\
th{nh thhn. PhArr biet duoc cAc tru&ng hqrp fiv rilt kh6' rrgucri phhi & drrri quybn sai ktridn ci.la qnar). s& tgi din-
phu'<rng fihay r*{t triEu dtnh -r\tri tai d$_r. Nbir vua 1if,
thAnh thri' su bip j hqrn ntribu hcrn li sip linh ung (mudn
phong tu'ric vi cho quan tbt quj' nlo-]Ql dAm doi nhu th6?
hirlm sofit vA phA1r lich cfrc hiQn tuo'ng eiia cou rtrbng
chi c6 nnQl tb chrlc nhu cAe {r$i tAm liuh c1t th0 girip N6uoi cilu co m{t 116 tla tei, ctr chay-b{y c/.r rG dF ton,
ich cho k6 nglriOn c*u).
kE nplri0n c*u). {:ou rl8rrpg tfr thl hGu la, cdnh tay bi te rn6.i nhuc nhsi quA
\
rt6i. Vi0n cdng chrlc no ciing nbi gi6n rbi lf{y tay c!flp r'[cg
Yier: ahn dauhl chu lgi, ncri tlbng bdng clri lA binh coo crv mitt, ldc bfiy gid dbng tir m{ri rrlt tsy l.a ,luqc,
tiruc tftit cfia ndi i lg cno thhn thfnh khi te tlern 16 vit DiEu tuly clning t6 cAi phAch cfra htin mr ltrm t6, liQt cdnh
ddl cfng t6. Vigc r&y nguy hi'6m tA ldm cho c{c 6on tay arrh rrly vd su ouong truc cira Vi0n chriLc kia khOr g
I
il dea rral" Mqt chu5 gn ktiAc xfi-v rn iy ViQt-Nar.rr.
(1) Xeu tti ll€n thrm hhlo rd tg trang 46"47 Ay l& chuygn con qui Nglr!, Chuyfn ney chung tOi luo,:
rlich trong cu6n a Conl,es et ldgendes aunanites r cira A,
I

.tj_
tli
126
itl
i

I
ura! troc
rrinr\ LlNa
IHAN THUa',r Cnrriu HbN 127
:

rJ

'Landds ndm 138tl, dirng cud' niyicd rfit nhi6u chuyQn rna Cdc con dting hh0ng ph*i IA kh0ng c6, Chl cln c6
quf xly ra ir VrQt-Nauc) nhiEu nhrl n6hi0n cfnr bit tay vAo viQc. CAc luf,n d| vl
l

ti6n si tri6t hoc, thtrn hoc hay khoa hoc ho{c y khoq c6
. Trti chry cirv ling '['rtr:crng f,uu tinh UA T'inh cd m(]t rfit nlril,u lf tht'r trorg ri*h-vuc hhai thic r$c r:on dbng cfrr"g
tOn Nghi larn nghb niii chcr. Y ch6t h6a ra qnir, l)dn trons
uhu cOng viQr: c,ira chc nhir birc hoc t bn tidu tr0rr th6 giai
j.tng tAp rthn rhr'r, ;tao;1 ndrn phli [.im 16 cring bAi" f]An h]
mdr clriirrg iOi o15 r:{r dip lur;c tlinh trrln" ctiinh vi ld d0
di ngang ddn dd cb lLrc le kh6rtg bay lA phfii litr6a thfin mi chrirg toi t.i, chtii kh0r:g soan m(rt cudn n Clridu hbn
m6i rli tlnoc. Nhu th6 ho tin bufin b6.n nio'i rlfrt. ilon qui thu{t > h'y diing b4nq irorirr frAn rr6i car rdi u6u vigl-Nanr
nAy hiQn & utribu rrhi vA trAnh hnng vtli dArr bit. Khi eu} vi viQr; r,a)' (li)i hdi ru0t c0ng !rinh
'ttri€u-t'ri ngu giA ia IldlnQi (1810-1S17) trong rlip I0n irg$i ^ghidn-eiru
irlu niim
vbi cAc eliin6i tr'r Vi$l-Narn vi it nhdt eliung tili phfri cr)
nghe chur0n {y,. rig.qi' trOn ra lQr15 rldt cdi r13n ffy.'fir rl/r phuorrg {i4rr vir . u trcl giup cria nhibu ccr (rllilrr y lrcc vA
vF s|ln rtAn ling .ioqr, ytln bn. Dily lA hintr thitc tli rlo;rtr it nLrit prh;1i lhirrrh lirp ducrc rb uhirr nrr,r,rrign sidu
quA rlir nhung; ktri rtdt rtFn thl con qnf ilv rliin eb lh0 bfit 'fAni l-intr r1u4r:-td & elAp hofc"iotcAc hQi rrghidu-crin vb '['Anr
Dqt cXE pldr dl"n tirrlg hay hgi tldn tfrrlr rr{n$ cirir ntri
'iia linh nhu 6 Anh I,tS.
vua ?

lai rlbng b6ng bCIn la ct-r nhiEn hinh thr'rc rne tiu
'l'6rar
Su n6hi0n-criu cie con rliing eo ich lei--j{rlu,a {nh
',,A. bip b*rn nhung ciing c$ nhilng su linh tnl;'
Dbng h'\il54 srlng khon" rroe vAo m(it rlia lrAt c6 tiuh ctlch lluyLth-b1 vA
bOn ta lai kh$ng d6 nr0t hA thilng piAo ljr '6rr rl?inq b6nri rn0 {,irr rli tlnan hhn tlanir qlb cdc ni6i l6 trai Bliy ra tr,ri}
ir rrgoai quiSc (pbrii 'llhhrr linh hoe'r! l)hh p ti;'r All;'ln I(nrdr:u xfi hOi Vi0t-Irlnnr vl tin ngniirrg sai lhtrr. Db cro la' lr4i nho
dIn din), quhn chllrrg nlri\n thfiy t!0n lil sm thfl[ song tl6ng tlrrii sij;.g
.h6nq
}rgn la l6n rJ6o cti 16 sd
dlrr rliit ch{rrrg ta dli r,I'5n ."'i6c khAm ph{ shu s$s vb bin
SrI nghiCIn-cun.lF ttbirg thO va pbsn nOi tg.i cfia con nguui Sirlp tlr0m tAi tifu cho
c6 nSiFn dhnp ti'r {.0 trtrilng ktri pf,ng cirntr1 h6{ lr} 14 cirfine
rni nr$t LrOi'f&'rr-linh r:dr lrhoa liiur ph0n hoc uir t,idt rlau chfrng di.rr ta d6n rrhli.ngg
h6m eic ,liing tr? [udc-td lil tlriln plrai rrrinh rn'ri irr6 tr€n t.La hat tfirn linh vi {i'l-l-tlr}n da
tinh erl::h e{inq i'h tray lA rn$t lrQ phsn rrgiri'3n-ciru eite trO churrl; miir,*r $'* sien viOt tira con n4udi ho{c c}llh git'ri .;6
Y*td !lirm tronq phf,.n cuSe Si0u*lfrrn linh, iiFn lar: lrtrc tirjl-r hinh r,tgoAi cl,nh gi6i vat chiit (ptruung plriipr rnA cis lrr'ri
vrii c{:: nh"1 ttlu"err.{$ di0,n d6 rltrng ldi tfiin plirln l.rqn hhltr tfim linh qndc-i6 rl.fi th€{t bai).
sft hi0n tuor:g hdu girip crto t& f'hiEu lAi liQu qni bfu chct
lfti kh[O crin vb 'iia hgt tArn thhn ben]r hoc rtr tliiug ihui
sifp ta tAi li{. lrSlnrn ph$ hB' fhb co, trgrr/}i n}iv tlhu cbg U' Vifi-l{arn nhd. s6 tlbng tfr.siur c6,dbi dio ehing ta
khoa hqc tdru linh :
cri tlr6 biit tay vio cdng vifc nghi0n-crln vd bi6t rlAu rrorg
I
126
THAN LINTI EOC

hilng ngii ta l+i khOng cd nhftng tay cri kh0i cCI th€ lAm
dlo lQn c{c thuYdt c&a Freud, Jnng (vb phAn tf,m hoc) ho{c
oAc ttruydt thhn linh hoc (cfia Allan Kardee) hay circ thuY€t nilOr NAM rni-nre nlf nr vE- cnrEu Hdn
vB tf,m ljr hgc cira Binet, v.v..' haY cAc gii+huydt cira cAc
Gtru'crns llt, -
rHuAr vA cAc rAr lrQu vE cnriu nbru
tru&ng huSbn bl hoc khic ?
I

& vlir-NAM'

Phhn lrinh bay, vb ly thuydt tr0n cira chring tOi li do


r:ttn6 phu nghi0n cuu t10n sfch v&' Chrlng t6i tu6ng
cflng
da
co th6 denr it cilu chuyQn kinh nghiQm cfia chrlngfitdi
lrlnh bAy vdi qnl dOc Bii vb vfin dB chiOu 'hbn thu{t'
I

I' Sau mQt rlm thi nghiQm vE thuflt chi0u


hbn bing
phuuug pb{p l0rr ccr (c0 nhibu c{ch chung t6i
trinh
'le
bhy 6' doan rlsn s{ch) chfng tOi nhfn thdy
I
:

l) t)trdn ltrtt cdc bubi chi0u hbn do tu tu&ng cfia tl0ng


ti-r. vir cii' toB t0o n0n, nhfi'ng bbn
chdt tulrng tuong rni
khongl c6 su thf,t. c6c nh&n v{t n6i chuyon
vdi ehirng ta
\ c6 tf.$ ao ptriln ti6nn ttrric cira dbng tfr ho[c cri tog lgo ra"
l

2) Su diBu khiffn co'r cu .<ll bai hay ba


ngrdi 116 tay
n6u co tt]6 clo mOt ngucri trong bon mudn - bip ltfti
tlhv di "frUy(mQt rrp,uli b4n vcri t6i thfl nhfln tlil dhy ccr di
db lu xung mqi kA v6 hinh doi cring tlb da' Anh ta
ddng kich rilt tAi n€n nh&ng ngudi ngbi clu bi enh lta
'18
gnt.miktrdnglray.C6khinguirilAmd6ic6edi'hf,nh=-
ai+o vi sung sudng lua duoc k€ khAc n0n y c* ti6p lrlc
lq.r-r re kE nAl' ! k6 kia !)

D6 le nhilng trudng hqp gi6 tgo' Song ndu mudn thi


nghiQm khon clri0u hbn chting ta chn phli thlnh that vdi
THAN LINH IIOC t3l
rHUAr cruEu HbN
l

nhiu vl ,lEp c6 muc rlich tlm tdi nghi0n cuu chu khOng 6).M6i hiQn tucrng chn ki8m soAt. Vi du mQt hbn
vt d6 lt mQt l6i bhoi dta hay mQt trd bip bcrm d6ng kich. ma l6n tu xung lA T[n EA ti6n sinh llm thcr. Ndu lim
nhu iu6 nhiing ngudi crlng thl-nghigm vdi chrtng ra tho d& kh0ng tlring vtrn hay Am tligu ho{c khOng cd giong
P"g:
SE dnn6* nhiEn cdch d0 lhi nghigm nhu sau : khinh bnc cria TAn Di thi lf,m sao ta lgi c6 th$ tin ato
i"l
r)
Neu
1) I
N6u lrong ba ngudi nghi ba ch& ktr{c nhau blt dlu alrlnh le bbn cfra Tln Et ? Ndu ta c6 mQt bdi tho. hay
blng t, t, y I md con oo lqi chi cbfr h thi lAm sao ta lai cb ttrigng tho gidng thi si Tin EA thl ta cfing khOng th6
blo dd tt nbftng rtiBu tu&ng tuong cria chung ia tgo ra ? Kcm d6 tA chlnh 'trln EA. Ta phli xem dbng tr'r (o tb6
nh8 l+i rnQt bili thcr cil ntm trong tibm thuc cfia y chflng ?
I{ay trong mQt cflu ml ba ngudi dofin sE chi chfr vui hay li do tibm thuc cria cri tog ? Song n6u lA fln Dn
vE, h0n hoan, mtrng rO, mA. con co lgi chi chfr sung su&ng lhst thi lhi si cilrrg c6 thb doc cho ta n$he mQt bii thcr
tht lsrrn sao bfro dO lA tibm thuc hay tu&ng tnong cfia cfi chfrng bqn. VB ttiAnn ndy lAm sao phAn bi$t duqc bii
ngudi ta lgb ra ? tho nao do tlbrrg tir lAm vi bii tho nAo do Tln Di
2) C{c ilgn thi nghiQm cach khfc: ua ngudi nghi ba lAm ? N6u le m(rt bti tho m&i ta sE il{t hai gi$. tlru5dt :
ch&. N{u trudng hq'p no ra mqt chit cria trong ba ngudi trtrirng hqfr nio thi bAi tho fiy .do Tfrn Di thdt ch6t di
lhl ta c6 th6 blo rfing tu tu&ng cira ngudi ndy mgntr hiQn hbn lim vd trutlng hop nio ll dbng tri hay cr? toa
hon nCn df, ldn Ap tu tu&ng.cAc kE kh{c (chffng khdc gl trudng dii phdi hqvp l4i ttrinh m0t J' tbuc t{p th6 (conscience
hop thdi miOn). collective) dA s6ug t{c ra ? Ei6m nily cfrng l+i ln kh6.
Song ndn di sAu viro ta e6 th$ phf,n biet duor" Ndu lA
Hai bgn ctrng dO tay vAo m0t con co vA hai bnn
3) mot bdi thtv rnrti thi m6i ngnli trong ct?r tQa pnli ntrO
nghi hai ch& vl dU n hay b vd chi tay cfia bai ngudi Bhi trr tu&ng cfia minh tr0n mQt tap 5-ifiy xem cAu tha
cfing mudn bhqy' ddn ch6 fry song ctr lai chi ch& t. VAy $y cdr phfri do f ughi minh dfi tfic dQng nAo ttiing tfr
lhl gil thuy6t nhAn rli$n (magnCtisme humain) do ngud.i ktr0ng ? 'lruo'ng hop so sAnh nhftng di0m ghi lrdn gity
ta dhy ccy tli hh0ng tbB dung vfrng duqc. Ndu ccr chAy vA su cdn tgo toirn th6 bili tho n6n c6 nhfrng i nghi
t16n mQt troog hai chfr a hay b ta nncri c6 th8 blo d6 vA lui rui chlnh rl6ng tfr vi cAc nguoi ydu tho du trubi
It di0n (lluide) cfra mot ngudi mqnh hon ngu&i kia de chu trbn kbOng thb c6 ducrc tn c6 thB xem hi€n tuong
dhy d6o. dy c6 ptrhn hj' di$u, vA n6u n{! c6 rrhfrng tti8m trirng
v&i f nghi sfia cir tog la c6 th8 xem hiQn tuong nly
4) DA mpt kE khOng bi6t chfr ngbi mA vi6t I0n tlugc do t&m lf chung cfia crl to+ t+o n6n.
ti6ng Viet nam hay ngo4i qudc.
DB cdng bi6n clc b+n nn$t mhu chuyQn tdi trich dudi
5) Bit mit mQt ngudi mA y rAn vi6t rluoc dAy mot bubi chu hbn mi tbi si TAn DA dA ung lOn rtb
t32 . TIIiN LINH HOC x.ITUAT cHIIiU EdN 1 3:r

ngAm vinh ivt dgc mQt bAi tho (tni liQu cira anh N K Il) ngdi nbi ? Tr?u nhsp mOn xuft dl6 lt l€ Troi vfy. Ta n6i
cbCp theo ibidn bln trubi hqp. Tdi rfim thdng tu (23.5.19,1ft) nhC :
Theo nhu lei hgn lhn tru6c, tdi hdrn nay dring chirr
gl&, b6n vi : ha thi si, vl mQt nfr nhac si dfi d6n cho'i Itbi cu dgy :

vA t{Dg chfrng t6i nbqc vA lh<v. Tht si I'hi Y6n l0rr tru&c
liOn bio chung tOi rhng : < Cac ngAi bdy vE thirrh st-ran
Dt${ TRANc say RU,()u
quA lfrm 6j" n6y ldng chrlng t0i. D It{dg ndno trfing bgc il6.n ngdn sao !

Rbi 0n* b?n lqi ti6p : < Cdc b4n sao m& d[t nhfrng (ctr ngring vi nbdp ruou).
danh tft to l{t th6. HQi ngh! viln-hoA vA 6ng doc ctruong-
lrinh bubi t$i < nhgc vl lhcv >. - A hd nhdp ruou d[ chu !

ITaou nh&p ronq, brrbn klfi b6c cao !


l) Iln EA: Dcm trlng say ru flu.
Suo'nq bi6.c Ifi loi nwn tr6n t6c !
2) ItAn m{c f.fr: Phong Lau,
Crr lqi blo : o Egc cho te ruug dui thi? nilo. A hl t l
3) Bach lhn V0n : Nhqc mo rn0ng (birr nbac niy cd ghi
Gi6 udnq n{l& ngctn uu6t ue rdu,
kj, frm phfip song chrlng tOi kirOng chdp lqri trong tdi liiu
ney cO rf lrii nh4c). Cu lgi khidm tdn : < I'ho dudng ddy clc ngii 9,
nhurrg tu rdt nrdi cdc ngii b6 qua cho gii ney nhe ! ,r
4) l'hi Ydn : Thuybn xnOi.
' IIbn bag chuq uu.i ldn rntlg trfrng,
Xong ttli si ra vA crr 'Iin DA vAo v& Idi dlu ti0n
I-onq ttqi ddn theo chin rr:qu ttdo.
,*ul cu dA lday ch$ng tOi lA : < Eenn rrqn ra rldy !>
Crr l4i kh6i hii
lChrtng lfi r6t ruon vA dem nem l0n. Cu'lgi ti6p thdm
lAul cho cdring tOi hinh dnn6 lai nhfrng ngAy cu cdn &
( I)oc lai tlA ta nghe rhii' n6 c6 c16i ch{t ch{t htrdng ?o
trhn gian rhi trr ldy lArr| sunp su&ng tluoc g{p cu gia Dt/c xong crl d?y o Duoc r.
d[m xua ebm tno lOn bfn chtv Trdi. Tny khOng tluqc
vinh du g{f m{t song ch,$ng tOi cfing hAn hqnh duqc g{p Trdi ddt tan rn thanh bibn IC
cu liong m{l Bi0ng'tho mi tu&ng kh0ng bno ti,i S{p Jfu?a giim tt nlrrlnq u6.t tlwong rlau.
duoc.
(Een d[y dfi h6t bli, cu chlo chung t6i : a A hl, chlo
-cHihnlCOn gl thri blng ' ruou phi i khOng cf,c chi nh0n ctng qul vi thtnh gil nh6 ! giA re d0ytr
L

l"i i
134 THX.N LINH IIOC TIiUAT CHIEU HdN 135

BAy gid ddn luot thi si Hin m{c 'l'fr vAo, sau vli Tdi rfim lhtng i-r.-
phrit ti6p chuyQn Ong cho tho nhan db :
1 PIIONG LAN Tho nhan dL : < IrHONti LAN HUONG )
l'rdnd uba I6n, Pho,ng Lan trong bdng ln,
I'hdng phd.t ctdu dAg mt\i hlronq thent nmrr ntdc,
IilG ltttint cubi chdo il6n ilLnt pln li,
Nht uu6t ue, nlnr 6m dp lhiin ta,
Cdnh Phong Lan siittg ho'n dnh tuu lg, .
llfii lwnne lhom nh:.: tlnh (ii Ni Cd
Hdo quang bdt ldm cln trdng so' sr?'nq Vd trinh bqch nlllr linh ltbn l)trc n[c.
. Phong Lan ld trbi tdg llw rttdnq,
mdt
Gi6 manq ltaonq uaot qua nqd.n sdnq b'A,
Eiig &o lugbn ud ddg nhfrng w|c rtto', Rog u?. ddg thom nq(rt c& khdng oian,
Ii6.l titrh'b&ng nltfrng glrot rc lrsrtq ln, Iilfinq qian t6 runq t6nq nh:;- to utirt11,
Cfia l bao cu6c tlnh dugAn iluonq t0' d6',
Chem hoi th6', uitnq trdng sdu aa IC,
Ilituu nhrlng hbn th&g lfnh bao thi6u nft,
il t6i dti bi6t" rbi. t6i iId bi6.l
IT u|l dd.ng tronq ntit bu"Ai chibu td.
Ilactnq ddg Ia ltaonq c&a Irca phonq lart,
(EE ta rrgbi, met lim !) Thom tho qud, nqot lim iI6.n litilt hbn
Phorlg Lan ildg ld chfta tb, lodi hoa, Vd nqa|'i tdi run IAn vl nqtg nqAI
i\rrin ftrang thom nltr rttt cad'i trinh rtfi', A ! tCi mu6n ldn ltaong kfa si6.t chdt,
I)hong Lan hmvnq thdtt g6p nilrtr lhaong nh6', Ld.g dd,u t6i cho du di6t iIA nt€
Oi.a lhti ndo ra rdm ld.m, thrti t:ra, Clro boo nhi6u rrflnr dau khb sdu bi.
' 'I'r6n, trao curttl ld'i llmn udn ngdt ngt,
Cfra ltnh ltbn dp sau mdn raonq m6ng.
(lia el::.nh phlt o(rn phdnq klfin11 lrrnh 12.o, Dbu tudn ra nhr Ia nufin I|p sdnq
Cho n6,n cld mdi kl:,i ldn gio hto' Tran tr&i cilng1 lri.n canh qio IIm phr tnq
(Xin l5i cAc bqn nhd, cho tOi nghi mQt lnl) Cho rr5;udi I6i d0 but ndi bi thao'nr1
Ii6o ldrt htong IA thA kh&p tll:.nh gian, Nlrurrg than 6i / /rbn tlte/o lwong di ntdt,
l'ht ta nqhe lbi rLn nhudnt ddg lanq Eb cln tdi bi6.t drcrc nqubn ,sF thdt,
D6 thdi
t
IlET IIAN MIC TT]
I
il

lIIAN LINH HQC rHUA'r'ctttriu Hbn r37


136

bAi tho khlc cira Hln thi si


THtlYtN XUoI (tho cfia phi Ydn)
Vt dny lt
:
mQt
Tlmgln rudi.,. tlteo gi6 thug4n rudi,
cgriitl Bli 'I'hugbn xnLi mang c& mdt trdi nhd' nhung,
Tdi thich nhrlng chflu fte rqc 16'
ng6-m
ThugEn tudi theo dnh trdng trong,
Nd ahn hbng tltim nhudm c& hbn iluu Nhg nhdng lda nhflng mitnh udng tr€n sdng,
7'6i thlch ng&'rn nftr?ng chilu hi t&t th& I{&"ng nga ch6.t ilu6i trdn ddng,
LA mtinh iti trong bdng tdi dAm sdu' 'l'hAn lan nghln mdnh, gi6 ngdn khdc than.
Ddg ddng tdng nftg clfit trdi lfi"ng ld Ilugln 7'rdn h6'i bi6.I chd.nq tim tha thi6t,
7'r6i ',thAg vE. il6n ldn rn cd IiAu' Cita anh tdg cilng nftrr hdrr trlfutg
IIai lttn bd rqng lii6u g6'u rllu hfu' I)r(ti strc rrrgnft cfia mtii chi:o lg btQI,
Eftnql clfiu tang nhb ntd.g tudnl dono
IC'
. V6' tan ra tttnq m&nh u|i kh6ng. gian,
Tb f:ing r6m, ldn khdi lam qu&n qugi' T'hugEn rudi theo gi6 thugbn rudi
Yuonlmlnh IAn chdt cftng giila lchdng
gian
'l'hughn xudi mang cir m|t
trdi rth| nltung.
fndi Lnang ildg ; mQt linh hbn u' t6i' 'l'hugbn ru6i bubm lrdng
tlrcn thing.
Ed rrlnq ilau lcltb I&'m lri'n trdn gfan' Plwi minh cho qid chdn ctng chdu thtin.
tO
aa Cdrth bubn nhu\)nt nt6t nrdu lang,
I
'l'hugd,n rudi theo qid
yd nfodi r,a, nqodi rdt citttg rlbrrg ndi' thugln rudi.
'l'hugEn rr:nrii ntanq cli ldng tdi di rdr
nfigl kh6ng anh ? mdt m&nh ntd't |rbi solr'
Tlwgd.n :rudi trdi. lfii thugEn ru\i
nono\ ngdt noa tim c&m vd'o dirtlt nrti'
,li ddu ? niu. lqi qiim tdi tldnq td'i.
Mdu trdn trb nl:Lu6'm dd c& chi\u buiin'
Chdp tag rin lgg cirng trdi,
7'rldi sor db qn& ciirr ndg tlfinh btingl,
D'e cIrc I6i daoc cilng nang
ildg" ilEnq rd.n ngudi duo'i m6'
oan rcudn Idn 7 [,im ili lrong mdt qidc udnq qud sag,
d6. Ndnr m'6 tlo dnh trdng *iig,
{ta, Cftdn sdu iI6i. trdi tim ngdg tho ndg.
138
THAN LINII HOC THUAT CHIEU HdN 139

Rbt frdE ['hi si6 Ifr.c tag, Tr lr6ng xudng. Chao oi sao mA ngqp lh6. 'fa tudng
BAn ftb su6f nggc Id"m roi suong hbnu, ta dang & tr0n cao ng6 xu6ng, hbn ta sqo mA b& ng6',
i 6c te rnudn luOn dnh sAng ra vi d[ dung nhiEu sao
'1 Dd Ih nhfrng giPt rc nbng, qu{. Ta kh6ng d{m nbin nfra. Hai bOn b'} tring htng lC
LenA lunq nhd rudng khdc thtonq l6i ndng'
I

li6u bubn fi ri ttung cqnh nhfrog cAy th0ng\cao vf t sao


!
nbi ltfdg /thi n&Lng ild turt, rui mAn thufir th6. 'I'a chot hi6u: ei' Aai kh6nq nOn mcr
1i
Lnal thaa udi dnh', sao udng trt'u hlfing" rnQng nila. 'l'a khdng nen b6t chudc le li6u kia vi ta
;i
E6 Xd nltfi'ttg nin hr.ottg ldnq ' thdy ndr lA [:du hq, Ta cBn pbfii rdn luyQn nhu cAy lhfrng
,i
I6i' tbAn cao cAnh rQng th{t lA xring d6ng v{y. 'IbuyBn ccr trOi
C&a I n&ng Nga th&p chi\u hbn chunq
I

I
song hbn r0[ ttfi khAc rbi vi roi dd hi6u t0 s6ng. ThuyBn
I

rYlrulrg trti 0i, hO'i lrdi oi I


1i

i cil tr0i xudi tlOng.


{i
f nulrEn' rudi thttgbn udn' cti' tudi llteo ddnq' *t*
I'6'i I6i cung tt0i Idrt 'srt(/'|rq
ffdn lon udo cdt lt kh6ng u hotii' lt.o tldy l$ bii thcr < 'I'i€u SIu r c&a Hdn m{c 'I'i"
I Thu[En rudi lheo qi6 thugbn tudl' lAm vlo rd6m tt.5.1918.
,aj

I Tnu[bn t'udi nranq c& m t lr|i nlft nhunq


TII.]TI SAU
0 rl\m nag trdi trong nht goo',rg, 1'
il
l* llgch
Trong tlOnt - MQt v[n si lu xung co'
B 4.1943. I{h,lnq ldn m(rg utonq kh6ns ho'i srortg, )
Y l6n tfng ntOt bAi vln xu6i nhan tl6 : [huYBn To trdnq Dttdno. qn l€.rt mndrt cdn/i,1
Ts trdnq udW (un)nlur dnt thanh. 4
ThuyIn I .o trOi trOn ur{t hb gu'ang sing loiing' I\I{t
i

T'b dtiu, titu sci}-reo ui uu,7


nuqc in irlnh ta vA thntbn' Hai bOn b& khoi trBm bav
n(o ngfrc. f'nni ch[ug dAy lA dbng ngAn giang mi. ta lA Ilutin nhu lrin ntdg chibu m{la t/rtr \
kim dbng Ja,tg c6i thuvErr trfing di ngo4u cfrnh ? U' 'vl
ph&i firrr nht ddnq ta, trAn uai nrrlnq. I
;; ;i; {r'ai hflng da sa'sd sno du<vi rhuvbn ta Monq manhnlut Id lbi giu duonq.I
ta thdy ttuybn trOi 0m nhu nhung' nhtr dang tli vAo tloug / dii.u cung nqdn sao bdnq.
7'6i. phi€u
c{i r6ng trt6ch cfia khdng gian' tL Im ! Mitng tdi trd.ng Id trilnq.
A ha I Trdng t^dn ddg cltdu thd.n,
'fhuybn co tr6i, hbn ta trOi, trdi theo lAn nu0c bgc,
khdng mQt lAn s6ng qgo' M[r hb in iAu bhu troi thfrm Omg lhi"Em tt(tg rdi huong ngAg nqdg,

..
'THUAT CHIEU EbN
TIIAN LINE TIOC t-l I

O b&ng lrdg chdu hrg quilnh d'ao;


tdi y0u clu bgn ndo c6 dip .lec rbi ho{c do chinh bai
tfrc gil trdn df; r6n6 t{c rrong hrc sanh tibn xin clro
Md m|nt cllo tdi boo |Inlt sog.
ehung tOi bi6t ngubn gdc dA kiEm sott tat hign ruong
Nd tdi n&t bao dong nqot ttgdoi ho{c lA mOt bdi thcr cfia rnQt tdc 6ifr khdc ?
GhA thabng\ rc,t khoi nubngl H&ng Ngo
Ilaong trln brittg khuting qugQn nlnh hoa. Itieng tho TAn Bi lA mOt bdi rtro cii. ()' ttAy gii rhuyGr
Nlrrp nfrdn gi, nudng iIi theo nhiP tldn. bdi thcr dy u&ne trong tiBm thuc cfia rtbng tri co th0 chflpr
Am lhanh lin cao rth(tc htrdtttl ran, lhuAn droc.
'1'6ilrri giln bAn, b lrl nlwdng,
Ila hii thrr cirn H. M T'. vA thi si p. y. klr0ng ha-v
Nrrlnq ftdfig, b chinh ld l'haong Tluong' (khdc vCri bii Tidu siu c$ giong cria l{dn) nhrrnq c'6 nhii.ng
Ngnrif ldi 'rung ddng nl:nr dm thanh (r khA lq. ltlng. Con hlo < Chibu he I cria II. l\f. T thi t-ldn
Nu6f ft/rtinO nqtrng dtbi t6i laA tcinh. lir thi s'i c0ng gi{o dAu c6 gieng v[n ndr ddn < clrudnc
Hoi'uttt nitttOi 6rn chdm ldg Nadng, cbria thong ttrfi db D ?
T'lmn 6il Nuonq dd bi{.n ra sayng.
7'6i dm clihn ph&i li6nq 'I'i6u sd'u, IJii vAn xudi s 'I'huybn co )D c6 rG s0u sfrc nhrrng tdi
l:.ri nhtr dCr lA rnQt trdi cira Hdu I\I{c T'fr de thuong L\nl
Vi-uu reo b'ubn trong dent thdtt,
hinh nhrr trong cu6n ? mA tdi qu€n t
NgAy t6 5.1948 ltc 10 gi& t6l, thi si t'hi fdn ung ldn
nhqp co vi Jeu Flo cii chfirtr miiy chfr trong bAi tho (iiao thi{:p m0t tbili gian rbi l[:\n P]ri tn gifi arrh
cira llln vl H&n lUnOng tl6n dtu.oc. 0og sfta chfr t bu&cB N. ti. D. ra tli ludn. 'Iu' db khOng ttrb clu eAc Ong cluo'r:.
vAo chfr dt (tron$ cAu Nhip nhdng Nudng di theo nhip N6u b$o r$.ng do clbng tfr tao ndir hidrr tutrng thl sao hi6n
dtn) chii < trdi oi , vlo chfr the' oi (trong cfru : Than ttrcng lar ktrdng th8 ti6p tuc u:!il dug; theo f mudn cfia
di nA.ng df, hi6n *a suorg) vi ch& < choAng > vAo chfr' chlm diing lil ? '[uy nhidn gifi thuydr ciro rirng c6 ntri$u hbn
(trong c0u ,t0i 6m chtm),fNdm 1951 chung t0i c6 rl[ng rnfl mgo nlr{u ngudl niy k& no riit c6 th6 xdy ra droe
cilug nhu trOn cdi trhir thd c6 nhjEu hang hip bom rl6ng
vai tro gid d6i rnA cAc b6o thuoi:g rl[ng tAi song n6n
vai tro dy ddng kh6o kbi6n nguoi ra lhrn tu.&ng la ttrit
thl ngbe thuit h6 ra cirug kbA cao rbi t

*
a*
I

t.tt 'l i
TEAII t tNs noc TTTUAT CT]IEU HdN M5

Ccr C6 hi$n ra ml bAy khOng thCY il ? Gln cfra I


Ca : Vua rtii tao cd hi{n dAu mA ttrdy, f+i h0y lAo.
II6i C6 gd hhOng ?
Sas cuOe lhi ughiQnr r.uiv chtng t0i k6t lu{n :

Ccv 06 S0,
t,.- ll0i ma ni ba nguoi kia khOng thf,y
tbii"y b*ng
n6i Cd eily rIAn tranh ltbOng ? r:(r th8 cho lA vl tOi qu{ tin rnA sintr ra r.qng tu&rrg"
Cs c6. illlrb. i.rih uily ch lh0 clro lir ktrOng cd that"
H6i ThC UAy gid hiQn lgi tlusc kh6ng ?
2,-* Soiifi lrai ihrr gd btrn (ci ,l€g r:rgbe). Ndu ldnr
Co NhiEu lhn qufi 'khOug ti$n. bii rrt6n 4 rrguc.r,i X 2 trai : 8 lai.
rr6i tlhi c6 mQt ngrdi thfiy ?
tliQn sao kh6ng ttrdy. X [i ini :
"; tidng Z,t lh.n.

cd Phin nhiEu dhn bil dC clnr xric th{y rd }:on. 2l X 2'lhn 1;6 :' 4fl triin;4. Vai' thi khfirrg th$ gqi li
t'()':$ {tltlr'3.
I

H6i Xin liiQn lai.


i

i. , a r.
0o Rua fi qu6 n6 lirLn d6' ll.* Ti6rrg rlirn lr'nnh c<tr th0 cho g'fi thuydi nrQt con
H0i
I

'Irong khi tri$q c6 ndi chuyQn tlrtoc hhirng ? bir hn" nrqo.nirt sollg.l''r rhi le rnot gi.{ thuy6t, vl ciing
l
cr! thii ,lr1 tA hifn fuort;g fi6 lhAt.
Ctl : nhrng im l{irg thl tdt hon. Sau khi khhtr
Ducrr:,1
kho&n aE xin itriEn
ntrvnrr .l-: lqi co trl lrri : <'I'hoi nB ldi. Goi cS 'l'rinlr biy cu0o thl nghi€rn lr0n eria r:hrirril t$i dA (16:
nhd rldy ta,t sd higrr lqi noi cfra cho mA coi con khOng chifrr viri c{e cuQc tlrl ng}ri{rn tludc 16 khAc nr;l eh{tr.rg
gd cr?a vil tle{r utru hbi dAu, trhung ptrdi ctro ttfr m{t tilt tOi xin t'.irn ltros dulri rlAl':
c[ ngudi trorrg nhA (vl cfre ngudi lrnng nhA phhn 'IOng
dA di ngfi n0tr chring tdi khOng lhu{u de hg dty). u) l'E higrt trontt ti[.no qi)

flo : Tao phi hiQn tblnh b0n6 rdt rnd klrfing c6 ehi Ndr: lti{}; th,ri tA rle Rochas nguy0n gi6m rl6u truong
dAng so cl. 'ffOi biia sru tao cdr rl6n thi ndi chuyQu ci-rtl l}lcir hlron Pliirp thi trghi$rn vcri dbng tfr F'.usopin Palndino.
kl:Ong tiQu hiJ$n ra. I]0y ln rnQt doqn t'ong bi6n bip. 27-9. < Ba ti0ng gd
i
lio cai nro'Dg p,6 d{t & phia sau l\laxwei vi cdch xa
Ltic ily chiing tOi d{nh lua, trl l&i : r Efi d[y dfi i^ rl6irg tfr' liusapia vni I\,Iaxrvet r.
Co : 'l'frt d0n.
Niim 1871 William Groohes tht nghiQm v6i dbng tfr
(Bdn tfit song hhOng thdy gl c6). llorne vd sau ddy lA mQt dogn :
146 THiN LINH HoC
TI{UAT CHIEU H6N 147

a V{t ily rhdy trong s6u' pbur vi trudc khi bi6n mdt ntrflt l:r trong bubi thi*ngtriQm c6 tidng ttQng khi lgnir elng
gd ba ii6ng tr0d bAn vdi ti6ng dQng gitSng nhu mQt v{t
l[,)9.
cung r$n >" (trt1h trong Recherches exp6rimentales sur une
force nouvelle 1;7-1877), Sau dAy li nfic tht-nghiQrn qudc-td chung nninh cho

'Iizane trong,, < Sur la pisle de l'homme inconnn n c6 rti6ur nhirr xet crin chring tOi..
ndi hipn tnong lma gd.cira, tnd'ug vAch, vrl rlb tlac trong e) I),or:has viit :< I)rli khi mQt lnbng gi6 l4.nh t6n ra
cdc r:gOi nhi tri rna pbd. lroris l0c higrr twon61 tqo thArrh.

b) VE hitn lio'ng , ti6ng ilair Nhr,n bAe si Osty giAm-tldc viQn Si€u t$.nr-linh
l9llt
qudc-t6 rrr& cfc euQc ttri nghiQur vdi dilne ti'r r:grroi Ao
l)hrlc trinh cira riy ban do Hqi bign r:hring ?:t LuAn lh lludi S;hneider. ()ng c$ng bd c{c k6t quA ci'ra Ong tl'ung
Bdn (Soci6l6 dialectiqne de Londres) dl nghi6r;-cirn chc Lri0n llic phhr:r ; < Les ponvoirs inconnus de l'flsprit sur la
luong tu cho l$ thln liutr vt df, c6 sn nhAn xdt qua uralidrr". r. Nur ri&y ln rnQt dogn & trang 59 :
50 bDbi thl r:gh{Qm, rrlca 18(i9 nhu sau :
< 'l hrrcrug llrlronB nhi6n ho{c rliirrg thi:t
ci'r toa hSng
r Mulri ba ngudi lAm chung tuydn bd cd nghe nhfrng !r*u van rinr{ lhintr linh iro c:lm thfiy lqnh vA phhn nhibu
j;'
bln nhgc phb ri tron nh&hg n!"ric cu mr\ Nrdn 116 hh0ng lil tr:cing efic hnbi thi-nghi{m c6 hi€.n tuqng phit xudt
i, c6 rnQt ilntr hu&ng ndo trio dQIg vio",. (Ilochas trcng (extririorisatior') >
l{c phhrn trEn tfang 33r).
Willia*-r Grookes, cling xirn nh&n kht lnnh ; q lJirn thri'
Camille rhmarion vi6t trong I.t s [orces nalu rellcs
lrla
tri0u r.tri5rrg nhiiin tlQ...u (trich troug llecherches sur
il ineonnues vi6t : v0i dbng tfr Ilusnpia Palladino, nguli ta
le spiritrralisure t!anfl 15t),
Il
ngtre ti{Ing din t0y ban chm (Guitare), ,)

I t{{t hdn tlrfr bi6u vA ghi rluoc .khi lanh


Price ciing
h
Nhu vAy cnQc tbt-ngbiQrn cfrr tOi cd nhiing ttiEm gieirig t;fi rrrJdn 11 4 vcri cAc hlQn tuong nghidn-cuu cirng dbng
vdi cdc. cuQc thf-nghiQm qudc'16.
t& Stella C. (trong Stella C. , an account of some Original
experimentr in trrstchical rese&rch London 1935 vi. r\baisse-
fi
Kh0ng co tqt gid plrtrong tign vA khdng c6 mQr lb
I ment cle i* tempCrature trocg T'ra t6 de parapsychoiogie
chuc hodn hflo, ]cAc cuQc lht-nghiQm cfia chring t0i rtdnh
phli b6 dfr. Rend Su<lre trang 271).

c) MQt mfi chring tOi xie ntrfln tldng Khi hruh t6a ra dfi dusc chrlng ldi tudng thu{t trong
li lrong lqnh tir tay dbng t& ti6t ra eudrr r Nhtlng hiQn tuong si0u blnh > do chtrng tOi sog'n ir
chu'ong < OAc ng0i'nhA bi ma pbfr. r
TIIUAT C{III'U HdN I49

il8 'T'FIAN LINH ITOC


tliDn lq liu:g htrn c& tA Ong gia frng A chua hb bidt clu
I

co lir gi. vua & Qufirrg l€n thdy s$m bln co, rl{t tay ngbi
& Nha-trang md anlr hoc sinh C rlfi th{y
Cf,u chu5Qn thir thi b6trg nhiOu co clrqy. DiEu niy chung 16 rfing 6ng
hbn ma cta.r, h. H Ue" l€n trong phong' t{ht l4uh & trong gift trrrg A hLr0ug hb b16t cdr hai clng bgn cfia Orrg A clang
ptrOng nAy rfit nbibu. rigiii rrguii ndy, vA khfiug hb hi6t cf,u ctrutt?n giao du gifra
*
r* | gin f4.I3 vd lrni Ong K'r'A Y. C& lrai Ong X' Y cflng hhOng
.
frift Ong A c0 sfrrir bdn c<v ntru' thd gifi thuydt truyEn y
NlrfrrrrT cudc |.hi nqli4m khftc.: kht'irg tiii! Irr\o to dttoc.

Vio hhofrng 1933 6ng X' lArn viQc tqi Kontum' nnQt tinh Snu rni\t thiii E4ien giao dn, rnilt hOm c$u M' ll l8n co
tbn$c cao rtguyCn r:ibn rtanr. Cdc Ong b+n bey tlrir
chu nr0t cfii,lr bubn r&n va lt gif, hai 6ng trqn gii rn di kh6ng
co. Dbng tt't ld rnQt ngu0i ch{u c{ra 6ng Y' CO niry l$n ccr rdrr lrr_:n r giry tr6 lqi. 'Iu dd trong cdc bubi chn co kh0ng
vd mlit trOrn lpn tq xung lil Nl'tJ, Mtj rr6i t* nay kh6ng l'E cd tlrr il{. B^

eho clic hiin kttAc duoc d6n rlfly choi vil tu na1' ctt6 nAy [)rEn nfiy elrung t6 su xudt hi$n cin, c{c; vi trorg ciii
d$rr6 rieng clf cau ts mil t60i. Qufr ',,1.13' ti. d4\ vb sart clri drn iirrh cri tlnl.r elictr rlQe fap vi sF gi6 lu cfra bo niia.
cn dnnh tr.ren l\,!.lt xuf,r hi$n ruil ttrili. Iliing tri'lxh c0
s df, lihong Nhu' "fiy blo rirug clbng tft dfi lqo ra cAc nhAn v$t theo
cllr c./ niia. lldy gin cd th0 cflrn titlt rtrir' vrl!t" MQt lttlut -f rriuSu cirn ho lr\ hodn loin sni lqc. Ohtng lara nhAn
khdng
c0 F'ii5t nrot trlic thu ngfiu gdi cLro 6119 Y vir hgrr" vtri hni thE hfro ri bi drn intr lray tu8rig tuo-ng df, tqo
dng XY i6i h(ru dy l!IL) l0n r:hsi' i
v{lt' ttl irinh kbi su tl6n {ti cria hq ngodi f mu6n cita
clrrlrrg ta. i

Nhuug OngiX vtl Y sau $icr lArn vi{c ra vF qudn


ruilt
td trwtngt hnp utta Quang Trnnq ftnq il6ng ldnt
d(rlt
liri hgn r;{ri cdn M,tl.'['6i fiy hai.dng ou5i di r?6rr rrhCt dng San
lhr,r. IJti niy tlhrr6 tron trong tap chi Ptrb
't.hdng s6 207
A choi. '['rottgIt,r, U" u6uoi ugiii neri'cktry$rr dr ugoiri ltti ngAy 15.1.19(i8, XuAn M$u 'fh$n. Nay xin tom luoc lqi :
ttrinh llnh ngirl lno "r, "o"y. Ong X hOn ir&i tling r\ : r l{lnh
rbi nrui hai < I(hofing 1!34 v*o tlln tbAng nrudi mQt ndm dy'ba tOi
nlrr.r bAq **i- qfiol c$ ? D 0n1q A trfi ltri phAi'
ngurii barr cirr:f, hudc vlo gian p!:tlng b0lr rqnh'
Ir\ Cfrrr ;\n lOn hnyQn'T'frn An. Ngay chibu bclm {y ba
tOi tiin thdm Orrg huy{n lA t'. [. vA rr1 nhan di birn chim
.

0 gia 6ng A tu tinh Qufrr'g Ng[i moi lOn tlarrg


aav Oug c*ch lru5fn ly dO 2 rdy s6. Tu&r:g cling nOrt n6i th€m
xony m6t cei do rdt nhanh 'rA rn vE giSn dfr' l-lir'
mffi crr It rrgdy thudng ha tOi ft 6ng dy bay phu diing ti6n hfing
vAn khdng chip vidt. Sau cuug Ong Y n'rfi srpc nghi
rJAn
cAn vidt tl*o. I{ai i'grrc'i crlng tli vi li}ri thdy nhiEu bui
cAn I\t.13 hqn tOf nay l6n choi nri v0 tlnh hai 0rg dii
qu0rr
tre lrt ngA nXm r&i lAc, xen lf,n nh&ng dbi ddt xung
nOu m0i ti6i :i t C{u M It, cldy phli khbrg ? > Il6i trai
bn
quanh lt ruQng ba tOl bdn hdi 6ng huydn:
itr, .o m6i tr*. ldi ld phli, tlnqn tr6ctr sao hai 0'g nAv
16l hgn.
150 THAN LINH HOC
I
TIUAT CHIBU EbN 151

* - A ,t0y nguli ta eirrrg c6 . trbng tre lA ng& i ? > Ila tdi tlfp 16 : ( Xin chlo NgAi. r Lfe fiy 6n6 huyQn
0og huyQn dlp : r Df,y xua lA lfty 'I'ty son hign cdn vi6t vdo kholng trdng khdng vi n6i : r DQc r (nghia li
di ttch mQt lt rr vta dua tay ctri nh&ng dbn lfry hoang vu.." ttqc.)

Khi tr& vB huyQn dirng errm xong rrdi tl5 hoAng h6n, Ila tOi bdn doc lai c&u pbA :

c{ hal nrdi d{rn xe trdng & t}tnh Dinh l6n .t8 vb d+o < l'hdntr lfif ai rlily thfiy ngbn ngang > rbi ti6p: < (I
Kcrnlurrr. xua llug Nhqc, gi[c l'Ay Son > I
T'rong ldc xe vdn ch$y vA ngbi tr0n xe ba t6i rndi 0og I). L f6 vE ndng nly vung mgnh tay, qugt vd
cii'u tAc mQt hli tho tu tuyQt vi6ng liiy 'l'Ay scrn d8 doc sb trong ktr0n6 vu.n la : < Ngii sb. ngdi rhy, linh l$nn. n
cho dng huydq ngtre. Mrli dQc cfiu pI:A :

, Ila tdi bi6t cnl rnua lAm mdt ldng vi auh hung df,n
s'l'hAnh lfiy ai dAy thil1' rrgbn ngnrrg. r (fng hulQn tt)c vi ti6p l<)i : < TriEu Ngur6n 'hjQn thdi goi ngAi lA
b6ng nhi0n rtrng rnilh ld_y cui tay nid thric nhg vdo urinh ngul triEu tus ld gi{c md tfii lA l{guy6n tritsu thln tir
ba tOi 'rfi n*i : < Linh lfrm I > b{t <l[c b{t hiiu xurrg hO > (nghia lA chtrns tOi ldm. toi
Ng'.rydn tribu n6n tbAt kh0rrg bi6t goi Ngti lA gl cho ph:ii)
0ag hu'6rri thu&ng lil mr)t c6t rlhng (,nddiulr) vi flng bfit gi{c nlgo phgm rl6n oai linh cira NgAi cbo t6i xin
ily toin ung dbng. CAi ly kj' cria e0u chnj,'gn ndy lA I^n sfi'a lai nhu sau :

rlbng ngay tr0n rnQt chi6c x'e hoi darr;; ch?y gii?a r!0m,
mi tdi xd vi bo hinh khdng bi6u gi ri chl thfiy hai Ong < Tly son r. Ong lr. L dua tay
NgAn xrra dB lai ti6ng
l gr n6i ctrulQn v&i nhau, vA thinh thodng Ong huy0n lqi. l0n rhi ri6i : Ngii khuy€n > (cho rti6m son) vi dng ti6p
<
rung lay I6n khdng vdi cAi. u Ngf, tue cbi , (,lA ta lAm ti6p theo cbo )

Ila tOi nhrnh tri vi uhu linh c (n tlusc diEu gl ddp :


Cbi dO 6i6y l0u chua tht{y ti6p ba tdi thua :

< Ndu qufi ll thidrr co hfiu linh m{ chrlng gi6m cdng


( IOi dfl lArn sin xin cho pbep duo..c dgc luOn
- iIb NgAi phir-clrlnh cho.
tray !r ))

t. L libn quo tay trong dOm r6i gi{ta thiuh kh0ng,


Ong Ong huygn ,lip gen : r DQc r.
sb nhiing ndt chil nbo rbi dqc ruQt giqbg trinlr trgng : Ba tdi liEn ng0m:
- r NgE ,Quang Trung Vuong > (uglria tA : Ta li Vua, . Bd lre chung g6c cdn ranh nqdt,
Quang Trung )
Khi6.n khdch qua itatng lu6ng thi'. thon.
152 TrrAN LiNg soc TT{U,/IT CTIITIU IION 153

(ngu J vl su ctria r€ clra ba nnh tm'I'Ay Son nOn su ngtri6p Lt'rc iry vu{t Qunng-'[rung tlrilt " l8n IXng : < Di NgnJdn
arrtr htng phii tnn v& kh0ng duoc chnng ndng lilu dAi nhu rti \ruryrrg, rlnygt ril tigu;,Q1 di Nguy, khl qi6u I r (dgi ,34
b& tre ng&r' bdm nar). cirrg lri ho Ngri16,r vtivl nban mi kE vua, ugur'ri pifc budn
clrcrl l.ha'r. f u,it rrrr)t bErr lA (]ra Lor.'g N6uydn Anh, n:Qt
Nghe drrc xong vus (Junng-'l'nurrs clrinh lqi ngsy :
trdn l;\ Ngu16n'tAy-Snn) lla tui tidp ltri: tl)i SBuyGn {li
McTc khttch qua rtrirng thw&ng utvi lhott. Vucrng rlul f.t di Ngu i 6n cli Ngrry, ' huu di Nqnydrr di tiri
bin vuong, h,}n nrrly chi gi.'tir cAnh kll& li6u I (y noi rict
!A cAi khl phAch ci,a vnn Qrrnrrg 'l'cutt,g, klr0irg cRl
l) {.y bdu Ngulijn lA vua, urQt hOn Ngnriin lA nguy (gi{t} nrrl Nguy6n
su ehO hhen qi theo su nb{n xdt cita thAu P[ru chting t(ri l0i iai & 5,iiin Vuung rr\ N6uy, Igi ln chulQu 'i6ng bubn
thl Ong P.l, khdhg co cAi khi ptrfich hi0n ng*ng dy vd thi ctrcrr horr nirn).
titi ciilrlJ rhru thgong kh$ng sao sii'a lhry nltnrirh rrltrr ti 6
d rn tl-C X(hr xe lilt r el6n Irleikrr thi hi Iiu tu{y, pl:fii ngrlrng l4i
srin chiin. Iili t6i ,rA dng huy€n budc xrrdrnq rirrdrirg di rlao
l'ho )rol)F b4 t0i rndri xin l6i vd xi,r nri6n chfip rlto
su xur.g hO ban niiy"
clroi. t,rir: bi\y g cr trfirrg vrla [0n, Ong hnyQn lui urrg d0rrg,
ebi n:{t lrdrrg mt t-rpffm rrOt bfri ttro" I'rour1 b:\i nAy ?rIa
Vur Queng-.lirung trl ldi : ,Quang'['rung rr6i {b su n6tri$p cira Ngr}i. R$t lific biii nguy€n

Chich klugbn plft Nohi|u phi ki cltit :li,i. tA: iiy bn l6i khdng ntru chi nho bAi hoa v{n ciia ba t{il
lAilr r:hu satl :
(Tgnr dich: ch6 thlng dn tr0m tdn Chieh efn vua N6[ri€n
vt khdng pbli lf chtr n6, J rrghia chuy$n rtrtri thdng thurfng Cao lhdur b\t ttic thi tri thdnh I
lA ttid dy, vA cd f mia mai tlr0tr phu l0i ln k0 tOi rl$t 7'rrbng tliir ar:dr. hilnq it?ii rtouptl nrrrrh.
cfia nbA Nguy6n). Thi\n ib lwu'lunn thdnh beii s{r
$du d6 bn tQi llm ddi dA kf niQrn bubi b.grh ng6:
cAu Ngd birrh tton(t'nh[t kli6p phong thanh.
Anh lphno thdnh bsi bdt di hQn,
(l)i0n n0rn 1l+i 9 ; rtrAritr iao, no sdn khfirrg dir kE'
Cb n{rdn ngtu mii yhd thilA h6. nb*rrg ktrt phdch anl.r htrng' 'vdn chdi rqng nhu nrdt trlng'
(cd f blo : ngu{i anh hirng hop thun kh0ng cln. 'fhfii dO Etros thua ehuyQn rrpiv xua'chi s{ k0, ndn ghi nh& ngdv
eira ngu&i xua t{ dhu ai kOn mllh bhng ngqa' hiirrg trAu no qusn dQi 'XAu nghe tl6ng gi6 mA khi6p sa oni rlanh ngAi)'
cfrn6 ktr0ng cEi, nghia lt thci dq cfia k6 qu[n tri khdng ldy
su d6 lAm qurn Ltrong). CAu ily ciing ll l6i choi ch& ddi Khi,fly Ong P'L hign thtn r{c dbng cira Qurng-Trung
'Yuong, cn&i l0n,
dfp od thlrn f dtng ( Dguu mH r tr& tri ldi ch& s KhuyDn n. Phe blnh hhen rflng :
l5t I ttrArv uNu noc TIIUAT CIIIOU Hd)N tb5

.- Thinh vhn hq dfrc hu&rrg, blnh mang thri: cr? dai


< CuQc g{p g& c6 mQt khdng bai nty chi x&y rn mQt
hfiu lm vln. (Nfihia lA hqa v{n thinh rdt c6 lnh hu&ng" lln md thOi, m{} dlu con dbng P. L vAn edn c6 kh6
chuy6n udy dang tli dgp lo4n c6c bQ lqc chfrc duoc ti6ng ntrng l6n nhfrng vu dbng khAc vA rn[c cho long ao utrc
riu,) mong tAi ngQ cfia thf,n phu t0i. Ntru o4.y hiQn tuong
nAy r{Sng lrru y" Ta c6 thb d{t giA tbuy6t : ._ hbn ma
Luc bdy git} re sfra Kong n6n lrai Ong bqn ti6p tuc
1*

ndo rlii nl+o danh Quang Trung ? Ndu gifi mqo mA


cuOc hAnh trinh vA ddn Pleiku. Xe ugung t+i dirng gili
ddrrg duo. c nhu ttr6 cflng ddng khen I Nhrrng tr6 gil nrao
kh{t vA c$u chu}Qn thfin tiCn ciing l6ng xao.
chlrr6 niia no cilng chung u:inh rluoc crf rnQt tLtE gioi
Ddn Korrlum lirc ily de 1? gic khuya, Ong bqn N. 'I'" si0u hinir ugoii th6 gioi cfia chung ta.
cfing thua ptr{i 6' tigo Kontum ben bAy but tiOn ra. Ong
l) t, lqti ung tlbng chm vi6t soo vi6t. Vong Unh vua -- con dbng t'}hgm L, dn b6c rlling v,A clri do tibin 1l

Quang 'l'rung lai lnh{p vb lom thta rn& dIu cdu nhu sau th*c ctra y ctrfing? ViQc ndy th{t khd dfr ll\ cim hung l,
(inspiratiorr) tqo ra ! b&i vi seo colr dbng [). [, kbdng co i
Minh ngdgdt so canh chiEu cb thdnlt co hQi tqo ,8. nhfrng bubi khdc vA hhrh *ntr Quarig I

Itiit ti6c mdy cf,u sau bn tOi khOng nircv nnl tii liQu I'rung chi lcre 16:r trong ddm ldi mQt lin thdi ? chrtnpr,
theo lh&i gian qrdr n6 t chi cdu nhd bAi tho cfra Ong nghd
:
(6 tinh cAch dQc I$p cira su xufit hiQn.
N. T bea bAi nrgbry0n v$n cira Vua durli dfty :
vi$c ldn tlbrrq ngay tr0n xe dang chqy, pi6a rirng
Qu6c th&. lud.n uonq Imdnq thfr thdrth -
nui, di tir tloqn tlu&ng Pleihu-I(onlunr rdt lv ky, so voi
I'h& ldm trudng d4r nqugtt c6 ntinh. cAc cuoc lhl, nghiQur cira cic nhA bdc hoc Au-Mj trong,
Anh hlrng di hdn, nan ltlnm :vtr phdng thi nghiQrn thl rilt nOn ttro vA phdnq kho6ng.
I[6i thinh Ifi tla" itoqn tuc thanh
at a

(Bqi i ; Nuqc cdn nghidng tlb budng chi lirinh kia".


ldng nAy r,ii sdng rrlnh trln j; khuya, cfi ch6 anh hirng CAc cngc tbi nslri$m khfic.
clm gi$n lirn khi nghe ti6ng kou rhb d&n rhbi to ie
fm chi hlc Cy ngucri PhAp d0 h0 df,n ta ndn khi nghe B6ru 29.tt l9)t).--
kdn cdc llnh thuong thbi tbi cAi nhue vong qudc th4t . I-ric 9 gid nr8i. Co lOn vA hrli : CO mudn bi6t l€n
nfio nb cbua x6t t) khOng. Giu. <'Ibi6u dilu vi6t cho dir dilu. Ihi6u chfr ri6ng
Vua Quang 'Irung khen bAi tha hay rbi thlnfi. Lric fiy (qo[ thst tr0n bAn co quOn ghi chft h,san c6 th€rn
vlo kholng 3 git khuya. vio),

.s;*.i.
. TTIAN T,INII EOC
TlIU,iT CHIEU HdN l5;
-. Giu inni ch{t (r'd san d6 xuns ll Knai Hun6).
Khrli srl I giir tdi.
l0gio i)0 n-!qrt trii xi-( lOn cho hnv bi r:hdl vi phqc
klch dv FId ug ( trlc F)t niirrp, ). 12 girlr 05 (lrr'/i rnua) u.rtrl Lrbn 'l'oirrr g{p rna vA vong ndi kh0rrg th,\nh clrrrv€n ndn ban
khri:: l0n xr-r nl; lh thg miry r'r' Hfri phr)na m{t lSi iltS c"i tr6 b'ii nhilng chuy$n khdi hdi rni cucri tri 116 xeru tlrtrti'ng
iric lrhiip trh&i iiiln iI tlrii plrong ngoii khsi bXn v*o. XiLr rrgrrr.!i trong cry vi gifri tAn hft. l.rie l0 gi,r I6n llng.
trrl ri:Qt lAt rili xirr rli, Vu con chdt hirt. 'l iray ngu&i chci co, cc chqy ra v6 trang nglri6m"

12 64in 25 xtr;,g lA D6 rhd llirng & 120 (ialli6ni SAi gc"rn, l(tri'ri su vi6t:
ho: f rd ehil't (} rrhd tl;rrrrilg Clrcv l&n vi hdnh brii 2 giti -*. 'l'a tlAv (ehi chfr ydu), Kii0r"ig tlucc hii lril lhdri. Pi:fri
hl:uYa ngriy 'l4,ll l9;0 nrdt hon sirrh trurhg 'I'aberl. lhlrlr ldrrr. 6' Any cf ai kh.6ug tin bCu kia rhd E,i{.'i li cl
urr)i ,rii-lilr tlii3. huytir-bi ttridng liOn{, cd rrrur,rir ir"i(u sinh
.'igir 28 8 191-10 lrl:: tl
6iir trma. Hbn'Au thi Ntji Lf, rri? lirrir lJiri Ito,r.i't tung linlr-hiin mQt tr& vb que rlrrAn. Ilo
v 1A b,;nh vi{rr Vinh (snn l<ri n0i chnS$n phi6m vF r,f,rr t;,1ni{ !rouEg ttiu'n tnr ruo hti, tin tu&ng quA nhiErr {l ''40 eiri.l
ue y(u) c,tr tho ii; hiri;rir nhtrirnSl ciii u rn!nh, tq l4o Id.y ngl:iQp uhu:drng ',,otg
niii:ir r:lr,1Lr ciic n6uui tid tin-lu6'ng liri ta. Nay c$ riiilu chl
-- [1rn apr&y lny thAn t*n nla dai vl lheo anh Viln
V'itki thiir rn.4c ? Chdt di lil trirt tfit e& n.h[]ng r.['r bfr cirp
nyArr
I'oirr rli Yinh Sachnnakhet giiia dtrtrng tri oanh t$c.. ,'ii{ 1[q1 x1'[r:4 rr0, Ngr:rui ln lirog l'gn trlro'c o{i c'rrit clrri
r0 l;tr drr,rc sdr;g rnQt rllrli !inh-tiin, hbling hi tri yrhu
Nirrr nio ?
iroii c, rrr d6, kririug lhiinr lunr" sdng trong tiuh-llo"l ctra van
19 t6, r, ;rl t,ol'll l;ir lrrt"r;rgi lhanh-rinh ciia ldnF |rgr::r.l nili ria o.
liirrrrl{{ r);,1 hl c/:. c{r liirrg ldr hhOnp" l)un dS diilt la rJir ir
(:i
-- Hi hufin ?
r:lrliti lrar:h cl!e np'uoi, Nav rnudn l.6i iii ?
..* Y t[ gifii phdng qufrn 'Irdn eno VAn hhu hdt hQ
i lrii
: i{6rii tu xwng ld ydir. Xin rio h 6rr nshin ehii r0ri
dr)i cirdt t'l L&o phfin, t',i: rt l g tdi ttrdy lcri 16 cfia l{gnr r:lrung t{'i kirrlr rn6n ra
l)ris t rlu! kh0irg pbfri lA Yeu.
d0 m$t hbn tu v$ l0n ndi giqng luy0tr truy8n.
[n',hp : ]ihdng, khOng, YAu li- tu: rl,rn!: ta. Ngrrcri nAo
Nhiing lAi li{u niy rilt tl69 chung tOi hhOng hilm soAt
Iltu6u f;i ?
tgi dB xem c$ rftlng hay khdn$ ?
llrir : Lin NgAi cho b,6t bif t h,;rr rrra N.ei,
Ngrv 17 tbAng 7 0m lieh ntrm Canh dln).
Dr[p: llodng Long. 'I'irng s:guol ruot nruiin gt cho thAnh
that lo st xdt vA trl ldi.
I{UAT CHIEU I'dN 1 l-r9
t58 THtrN LINII IIOC

Edp : Nguo.i giA thl sinh bgnh trduh sao khdi luat ru
0. I-. : []Au khdi tlau ydu vA g;s tlinh doln trr.
nhiOn, cdn lho y6u lA m{nh trcyi.
Ddp, Nhrln tdt thi sanh qufr tdt. Chu ngny$n cbi dA
t6 1016 mlnh criii lnrong thi$n chir phii eIAu id su nintr hdt FI6i: Xin cho n:Qt cfiu. A0 tam chArn ngrln.
bo <tii' thr'rrrh thdn. H6p : 'I'tri€n {c rlAo rltrn e hung hfiu bdn.
Cfii dur0rr lni tlo du- lsri tiry.
Ii6i: Xirr rlrfr {hudc u<jng li6o hay dnu l6u. ' tioi : Xin tu nry n:6i khi eliu err du'oc g{p lrh6t 'l'trAnh
It4fi : Ililrg
16 ta chilng n6j ra. I'{hu'ng edc ngroi thirrh 'l'rir-r 1io5. uUn nhAn kirdri bi r,an vong khufly rdi.
lAin lhl la nrAclr li0 tlelt ln nghi. Drlng bf,n hboi-{n rrhii'ng
cAi \tri r'g ,ldu ttll nroi s1r liit .lnnh.
Brip' lli6u rrlrfin li rr ot d:ie tinh rlA lhrinh tun & <l<ri.
Kh0ng udn l'ffp 1dp" I)uc ndc hi{t rlat.
( ). L" '
lorr trni t0i li tl rtrirrlr rrgr\"y thr\ulr h,}n lfr l'i
{
Iliri : lrl6n clrrvi rry khfinc ?
lhir rrg cli,rp lrr'rrfl l) 6t v<r chbr,g rltriirg n{.r san rri.y th{ nio ?
1.,

DAtr : i)Av kh0ng plrfri Ir\ ru0l, trr) chr:yi qili trt. Bf;y lA
D'ip: Vrr rlriing lA drr\,0n ncr ,rLii ddi cfirr nqnr0n trr'ri un$i ngn6'ng cri'a glit trhitr rru$. th6 gi<ri b0n kia. r1r,6 lruc,rrq
rlirrtr pt rii 'rAn ll\ ldt x?Iu lai tlrrlng rrgiy ruA phdi thIr rr:iic virrir vi6lurrln n'oi tri6p n6rlr.:i tAm h,/. t'ir l tlreo lr)nq
cho hAn l$ rrr. thAuh rnA r:r'r f nghia Ich lqi.

O" t,. : f l6i cflirrg darrh tlt'ri : Ngdi cd tir rla.r l)hdi kirdrrg ?

llf,p:Ngrl'1,i 11!i cS cotl lcrn g,{rnLr vtic gia dinir, I)Ap: '['6r r:iirg bi6t it nhibu rlgo ly qna il&y fip eAn
'!o "'j0n ngud',i !hrinh tilrrr n0rr glre l*.i rlArn dao ddi
cdu gl flr-.r'p rhiir.g rrgiy cfi r r6r. la hLoug lrfi gifitr nlrrng cArr.

ndi ra s1I ldu l\ri6n eu qd h4i cho ngroi. itiri: Ngii & ttilu ddn 'l
il t;, hiri : t'lli ef giAn khOnn ? Ddp : Il0n dli sdq( u i.nlulr fihdng gian tuy c6 n.rd
h'bdIrg. ldng thr)uh m$t gifl;' trrirng ni$m, ngin d{m ciing
Drlp: Nguo'i erl gfrng thi mo'i rhinlt cftng. N6oc khOng td tflc garrg,
gi{ia khCrcg rn:ii clrng thAnh t'6 dung.
Ii6i : VAng b4c vb crii rr r:rrirrh cr! dirnS{ dmgc kh0ng ?
0. g. hdi: ll6i y ki6n vb nrot cu$n srleh.
D0p : Ddt ving nn5 lA mOt tin tu.&ng cfra tring ng*dri
Dirp: llitu rA lq nhi6n'huung sao nguo'i lqi h6i ta ? cha lne hc{c 0rrg bi tih trr&ng, dr) "dng mir kia cd <lirng
duoc hay khdrrg nhung it ra cfing lAm vua ldng nguoi th&n
h6i: ioi cd Ong cu nilm nay 82 tubi tbutrng dau
0 D"
quy6n clfi khudt.
l6u ln(rn, Jl0nh liuh th6 rrio Ong cho tri$t.
r60 lIIAN LINII HOC THIJ,il' CrrrEU HdN t6l

Il6i: Eai srr Vi€n-GiAu Chira Bala. Dtp : TAur tqm bift,
Ddp 'liro'::6 ciii mdrrg lrrng ngutr.i
{y ilf tl4t n6u;gn riii. Luc fiv l* 2 gi,) kiruya.
H6i Dqt ngu_y$n tuc ld thdnh rlgo chdng ? D€m 9 9-11J50 Itc B gid 20.
DAp Nguoi lin ti6n lr0tr sor durln,nfi tlqg v0 bi(lp.
ilIQt hbn tq xung l;I Nguy6n thi 'I'tranh-IIi rnfit ilong
rI6i Nfrr.r rrg:ii rndi V. (lif.s tl+i su, lrtc di thIru ngu<]i c0 & Lang Son nfun 1939, Llm binh
Brilr 'I'a khOng cb quy8n phdp l{1. dau tinr h1,: ffy 17 tubi. Qud qu6n d lJlnh [)inh c6 lroe
tru rrnl; l')Ong Kh6ul-r. (Ithrlng ki&ru so{t lqi ly lich dn,oc).
II6i Xirr rrrQt ldi d+y cho Di{n .r\rrlr,
DSrn 7-10-195{)
: Di{u Anh, trong tOn r0 chil l),$n tri.e li cri
Di it
ctrn lrE;'ry;i rr .rui I)lr0t dau c0rr lirr s'h1il lj' rlAu x8. Cry chr,v vil vi6t bii Lircy linirng :

tl6i : Xirr n{Ai cho tri rrtiCr. N$u$cI l$: 6 tE .suo'ns nrdn thitn.
Giurttt plnnq nql h6u rt6r sdu mi|n.
Hdp : Cfi rlinLi tJl.nr fit lil phiri ,,1r,:.. CEn u,.ong rrfiil,n6;
srr viS r ',,0r':r{ klrrlng phfri ln viQc rlA;,g ltrr.r. Cd ld tlrunh nsolLi hdtt sort ttp,
:t ' I)Ct btitt chunq tlnnh tld,o khdch l/rrrglri.
,tt tl6i : ,Krn ,i:hci N. K. E. rnQt l*i rla,-
il ll6i : Xin chn hi6t t6o eifr bdi thry.
ir i-)lp : 'l fi'rr ihinh cfiru thi6n rIi.a.
it
!i. C: llny rht ng0m choi. Cho rui. C6c ehn t6c gii
{ ;li
(l)u rririiln hiri chi lr[la chdn11 ?
'fl ,i
', ,|
cfing chliug chn hgc ai. VEn chuong ln cria chung cfra
fir IIbi : Xin ,:ho lri6t thli cuQc edir ho.,) l0u rnoi ilr.ri cria nhfin loai.
t1
{!l dinl; '/
dI
ll
,J
I

fl,ii : Xin ngii cho bi6r danh hiQu"


rli
lir
Ilrip I'ang thuorg.
rl
Ddp : Ddn ,IAy rinh cd g{p cfic Ong rhl n6i chuyQn
i
Li
Il6i :. Kin ngS.i cho rd: c Ydu lA tlr r dqnh ta. ) choi. Crdc nira no6i ngu&i m6i ngl bidt t6n nhau chi
Dl|pl lllrlo lA dudng elri ctt mot : qrrdrr mlrrh. I]fit t{t lh0rn b{rr long nhau.
phfii lhfic mfi.,: irEn nhirug darrh tft. : Xin cho bidt de khi cln mrii ngAi.
HCri
: tl'rrg tr6i gt niia kllerng 'l
t'l6i
D6p: Am ducrog rl6i ngl li6t nhau khi nio hay khi
I)Ap : Kin ti* on ngAi, chring tOi dff rnEu ngu5gn... dy. l,inh bbn lsnu ng{y lia xAc thit sC dung hda cirng
102 TEAN LINE Eoc
TTIUAT CIIIEU EdN r03

vfi tru dAu cilng lt c6, dAu cfing lt khdng, khdng cdn. S&a rnlnh chua duoc tOi dtu'dlm day et ?... (rlfry c6 lE ln
c6 su phin niet giila lbln ngfi vdi nh&ng sinh linh, mQt kE phO tro lroug cdi vO hlnh c6 nhtQrn vu gifp d&
Lhdng phli li I mlnh, phf tan buc thinh lch hi gifra nhfrng kA mdi viro cdi ttt).
mlnh vl nguiri; ngudi vir minh, khOng c6 sq tranh gilnb,
gi{t bfrn su LrQng trfing trong lOng, dfim nrlnh tronf, v{t
dtrc thdi lha, gAf lily cho mlnh mai snu nr0t nghl$p chudng Oon riit nhibu chuy$n ccr'chung tOi ch6p thirnb hai lAp
khOng bi6t bao lgid mdi gQt sqch. C{c nguiri mudn h6i gl ? v& song rrhfn thfiy viQc lrlch dfin lhOm khOng tiQn vl tlly
si li mQt t4p kbfio ludn.
Il6i : Ngni c6 phli lA HoAng Long dqo kh0ng ?

Df,p : Kh6ng. FIoAng [,ong le mQl b$c thidng liOng, pbrip


Vgy chring ta hfiy di vio phln hdt lu|n & dogn uly :

ry cao si0u l0i ld[u dAm sAnh. Sau cric cugc thi nglriQm, chrlng l0i nh{n ttrily rfing eic
rl lqi
bubi chi0u hlin thuAt kh0ng dua kdt qul rtrong nrudn,
II6i,: Ngii c6 phii ln mQt nhd tu hAnh ktrong ?
vl rffng:
DAp:
_r'i 1'hi6n ildn & trong l6ng mqi ngudi rlEu c6. Hon CAc hbn h6 ch6t kb6ng bi6t gl ho'n ta vb cdi ho
nlt& stu khi ttfl "b tlrrrnng gibi linh trhn kbdng edn bfn
1.
-
& ho[c bo c:ho ta nhibu qnan nigm sai llm nOn viQc hge
biu bfr lo-i danli, rl:lm dudi tfonq eic dqc, nOn ldng rlusc h6i hda ra r'0 ich trir rfit f t co hQi chring la gilp rlugc cAc
tinh tfirl no rho;... vi ti6n lrda hon ta. 'l'heo hurbn-lil hoc ciii cira cty lrrit ti6p
QuCIn ghi nglv. xrlc phkn nhrEu tA cdi trung gidi. Cdn c{c cbi ceo hcln rilt
kh6 liOn lqc.
Ccr lOn : 'l'Ae gi6 : llo-vo,
2.- CAc Uubi chi0n hbn cd hgi vl sinh luc
cira rn iri rdt
ll6i: Ddi sdng lrOn hia th6 gioi ?
uQt ri6u bi inh hu&ng cfia pdc htln hem c6i"
F.hhn
DAp : Nguoi tribn thl
ch6t cfiug nhu sting. Tfrm tbBn
lfc nio lhu thdi Am duang cd khAc 6l nhau bao rrhiOu.
cirng 3.- CSc Uubi chiOu hbn c6 hqi ndu dbng r& khdng
trdv vts vtri su binh tinh c0 mQt tfim hbn cung rln dG sinh
Ch6t ctri ti trrit btt nhfrng phln tr? nf,ng nL cfia tQi 16i...
ra circ bQnh lo4u t0m thhn (trudng hop nty tlf, xiy ra cho
'tdi rilt bubn mA n6i chuy$n linh dit rlqo lf v&i c{c ntQt ngutii quen vdi chrlng tOi).
6ng. BE bro n[m lang thang tlAy tl6 tOi kh6ng mfiy khi
thf,y ai nghe tlibn phli mA chiu khd srla minh. Nghe tbfly '1.-- SF thi6n thl giri, phuong tiQn, tb chric dE chdng
diBu linh nhu xem trd mtld rdi. Vi th6 nghe h6i chuy{n lOi rufr cAc cuQc lhi-nghiQm sf,u rQng hon c6 ttnh cdcb cdc
dqo lJ' dtng ra tOi iivui, t6i ding nly bubn lqi th6m buiin. cuQc tht nghlQm . cfia cdc hQi Tdm linh hlu c6 rh6 ki€m
nh{n c{c hiQn tugng mQt c6ch khoa hgc.
161 TTTAN LINH HOC

5,- Theo truyEn bl hoc rilt kho phtn biQt duoc cfi titth
cfia ctg hbn trong co, nh{n diCn durvc hn lil ai, vi coil
mlt thit c&a phiilr trhn ; nhu v4v hg cd thb lira bip duoe ctruans lv.- slAl tnicH vAl HIEN rugNo obrus
to, ugay c& rltin! tfr cfrn6 cd th6 lfta la niia. Vt cfic lE dd BONG.
cbring tdi tt5 qu!6t dinh chdm ddtt loqt thi-rrglri$r.rr san hon
mQt ndrn thqc lghi$m.
1) Ldnt sflo qua r{uryc udl chdt ud phdn ldch hiin tLrortq

I{F.t-lud"n: D$u sao k6t lu{n cira chrtng tdi vdn !t : Cd c/rrry?tlt di.
mQt th6 girti si6p hinh ngoli ttrd gi6i c&a ' chung ta' Cltc
hiQn tuong vi) ttbng b6ng cd khi do dbng tfr trny cfr tga l{hfirig k6 ktr&o eu,n vE thhn linh hoc d5 duoc chirng
tqo ra, sorg cd khi li do thd gio'i v0 hinh" hi4n nhibn hieu tuong la hi' uhu lroDg phdng tht nghidnn
uE chi0u lriin thuat b6ng nhi6n hi$n i6n rrhfi ng v0 t la
, Muiir ki6ur s[rfit hiQn tuotrg it nhiit phfii cltra l'2 giA {rl a hon, rnQt vien d[) trong lirc 3{y bfin lrt cfra dirrg
tlruydt dE tlenn {b nhu chuong trutvc dAl rt6 rlb cfip d6n' hin rnit hinh nhrr ln nhfrng vSt df dii di xuy0n rlna vr{ch
trro.ng ktrSng kA gl d6n vflt chdt c& tro{c ldi chfr v0 hinh
tll nhi6n hiQn l0n trong nhfrng htlp dtrng kln"
tri' mh chring
l(trOns n6i r!6n sr.r hip ltcrm cira dbng
ti'ri dn trinh biy & rloqn truoc song ndu d{t vdn tlE lA
hi{n tnong r:6 that thi chfng ta phai gili thlch uhrr th6
ndo ?

IlAc si Gibier vA lrAc si Sanguineti rJii chung ki6n hi(n


t'.rong {y.
I B{ tuoc Centurione, rnot dbng tt'r c6 khfl nlrrg, tri mfit
tlch rrong mot cuQc tiri rrgbiQnn & lau dii Millessirno.
Sau rldl ngu<ri ta tlm tirdy 6ng ta lrong rnQt phong ctra
toi lAu .ini irfiy. Orig hh6ng hiEu si sao O0g ta lqi niim
t, d6?
IliQn txqng Cy cfing duoc Alfred Russel Wnllace rl
THAN LINH IIOG 167
THUAT CUIT]U H6N

hoDg vu bt Guppoy duqo dua trt mqt phdbg bd ra srog hbo thu{t trong sd Cy cd
I -"H- tht nghlem v! chlcr
c{c cupc
Dgoi nbt & LtrrF al6D ve cia Loebroso ri rruang hop
I ; ,rra"o-rin it5 rdi ru6ng tet pbdtrg tht trgbieD
cdc anh em Rn{o u s rne' lroqg ltc dbDl tl} Molner d
rrong trlDg lbdi
l
Tu si HararEnr Nielsod riiDs cho hal rrodb Eot cuoc i ;; ,0..'-:r"i:,1"-tn^:-":::,0':"^t:iltlt::.:n',f."*:
,0, I ""
ilnrv & rqt nsuia t'aos-.caob"t'.,i'l .t|;;l'"l",.lll
"*0,e.ffi;;';iilil#Tt"il"U1.-.";;r"*
l"*;;;-;.";;"-;;';;"iir#
onn -ol1o"' ] ,t'tor' g'e lev :l'f'.,h.l."lll lai-cia Lbdc rhnnb
t€u clu c&e c,i toa itt pbli tdy Eot vgr & nhi nQr ";v! |
"ou"rdt trong phdo[ dEu do kbdp Ydi Dbau'
sin
bdc al cbi
'tinh)' I vdr vdt chgt liE sso di qot vqt chdt dE
Eietr thoqi cpo bdc si vd snu hht ki6B soAr thl qoa
I duqo W. 'lE Sread mgr rhe lhld litrh hoc Aoh
trl ldi Dhu
that bac
thdt b{c si
ai dii hdr cit
da rroilt cai chai {y. NbilDg
cbai dy. Nhfi'ng }6
k6 vd
yd hlnh cio*
blnh cirrrg
- | ,"o , ,
ti nhi. cfia blc isi hic dy rfit rldng. "*o
'I'Oi dr;n vio l{p lu{n cira Wrlliau Crookes itt
|
"fn si Benezdch cho hay tbeo ldi yeu chu cfia OrrS | " ..' giii.
| cno
'-- bi6t ki6n vl
or't j/-v arrf,u 'uY'i ra hcri kh6
vr th6r
rnQt Y{t
mQt vflt da
de &rtro'g
Ortrong tfit[ kr'h
klnh ciii
cia mot thu vlenbloriug
Eot thu vi6n bA'tius I "fro
tqi tbltlr ph6 dd kbo{ kln vdy md n6 bi6n dru rh{t ttc tA
biQn l8n tqi phdle lhl ngbieo ohitu bbn rbq4t, "t I Ngu ,nh !€ rran E{t gidy hai cdi htnh voong
I rc hei c{t blnh car hei chilri (ngang vd dli) vl aDh
sa! rto senelcch cho hay vlt D.y hodn rai ri cii "on
;;s tbe tip hai c{i hltrh -tv. "':. "']" 10"::..-::0.-"1-' ".:
|
ouos bEns
" "nJ- ey.'-wor;;
-'-"' ;;t;'o*ii
Yqr\! ia"*"".i
v'u rduu II i" i.,&oe tnnog,'ios--oo.:€. oo ]:,', :1T ,::T,iJt:^::
g'u',r' i ;;; kb6i; ur!-;o dlt ht$h tuoDs DdJ' l6u btnh vuong

6' llrrd tci quf,n t,hri L6e cr 6ng dbng tt6n. Ntqr h6m | il ioq"""l*ng n{u anh lcv kdo clt hsi blnh {v tbl
clo kbr cu cbAnr] crio 6trC dA deo drroc mty cai kim | *r.t ,o th6 ttlt htnh A lon hinh u.
I
riDg vd l,qc d lnbn 6Dg t. i'. g. aolg y si rb nta I r'nt sao ? o&i vl anh d[ cho tbem hlnh tooDg Engl
o's nic dln otrq t'Jndy 6ns Hy ii"i ii,t""g'it, I critrr niie (day bolc c8o) Elv-li. ol 9:{.t':: :19::
Err li hicn r*ofr* cburEu 'a' 1'sou1. ; ro sily. N{o lrJ ,': t.. 1ry-'::,ji'_t9:'l::j':l:
|| ;;; thl'chring ra thiy rhng hai hQp di€m fiv chi6ru mQt

_,-
tn:. .t,
coa Edr dir :o"."rl"to. . "u- lon_"_
con gdi chgr dl choD.
0", cbtr6i bor rroD8 hoo I ii"a* r.ong ltoog girtr. Anh kbdng sao lim cbo hai
OOO tie_ Uo" thtnh mol.
I
rqr :::,^li:
,-, btrdtPell lnl!:."14'.9011"*l
Prp d rbfr do tsto sri I un v{t I, hqd ctu rrat ir{r Es''}r tr blo hil r{t
ngEdt lr da dl c6c Yll then lu.n lluqc troDg I ltoog rt6 onuo chi6m Eot Lholog trong LbODg 8ian.
"tng
l

L
I
if,!
t70 rnhn LINII Hoc THUAT CIIIEU [TdN t7l

lli du irhr
mbt cAi dbng hb treo tr6n tudng lrong mQt rfing nbi?ng hlnh lnh dy gi6ng nhu nh&ng hlnh nbi tren
phdng, dir anb c6 di dung th6 nio anh ciing ttrfiy nd vi tilm klnh md eira phdng rdi rfra phim &nh. N6u anh nhin
il c{l dbog hb tr;i lqi inh sang d[ chi6n d6n n6 'l'uy vi tri thdv hinh sfng c&a rnQt cfi cot bHng chrn thqctl v&i cac
lii['. dhu cQt triing dbng d6, cfrm tu{rng Anh s{ns iv s6 ldnr
|
u, snb dung xenr n6, n6 sE cO htnh th6 khAc nhnu. CAi f,y
il
rii
!tr
,

r
td do con mfit anh nhAn <lugc nhiing khdi Anh sAng theo cho antr c$ cim gidc lA cQt fly bfing d{ ch,u thqch vi
Ir rndt shiEu n{o vi hinh lnh cii dbng hb ph6r:g ktrfip dhy dhu c4t fiy b&ng dbug d6. 'I'rong ciuh trang gioi. _ rldi
t. phong, vi lE {nh srlng hh0ng theo hd tbdrrg khr:a (sysleue voi c:lrrlr hbng trln cdc' v0t htnh ldm b&ng dnh
l'erme) ntru cich cdu tgo cfia nguydn tfr vi plid:r tfr, vi lE sAug v& su th$t ld chring dbu lAm']ru bftng flntr sriug.
tr'
II
fi d6 Anh sfng cb thb di tr6o nbau mi khdng ptrdi hop (nlrtr
trl cdc dirng tliQn herlzienne trou! vfr tnl hay cdc tia ptr6ng Arih sarre cria ,rdi v4lt chflt do uhilng ngub'gdc tlridn
xa quang tuydn) nhi0n hay rrh[n tqo phdt r,a, trdi lai intr sdng cria cdi trurrg
gicri ld co uh.r'ig cria cdc si'h vst, mdi mQt sinh r6t la mQt
'l'rorrg trqng tlAi cao nhdt cfra v&t chflt ngrrrri ta nhAn ngntln gdc thicn nhicn vb AntrsAng vl tdm phat sinh ra r:biirg
fi tbdy c{c dou vi irguyAn tfr cd th8 rli qna cAc vAt cl{e, slr rung dQng dnh sing dr6n r[ ra bfrng nhi?ng hi'h rh6 vcr mdu
BiEu ndy rfit thrldng nhr quang tuy6n X *.Tiuh c{ch cqc sfic tuong to'rru hinh ttr$ va nrlu sic c&e htnh {nh anh sfing
$i
1$I ti8u cira cdo ydu td ph6n6 x+ c6 ttr$ ldrn cho ctrfng la phdug ra lr0n tdrn kinh. nno cria phdag t6i phinn flnh.
di qtra clic h$ thSng nh6 gbrn cd c{c pbAn tfr trbng tr&u. cac ngu3'€u td cflu tao chift tha'l-r khi c6 ,nhfr'g su cach
Churrg i! c*ch xainhau nOn c{c su. Lro gilin cfc phAn tir lriet k\m tfl co th6 d$t ilr&nh nhfrng y6u t6 nfng hoiic
kbOng ngfln tr& viQc xuy0n qtr&. uhg ugtrin lA c6 th6 r'rng dap lqi s* ru'g olQng ctr{rn
I

'[hanI khi cA nhfrng tli8rn lgieiuq nhu tr4ng thAi taii hon holc ]nau hcrn. Nhiing chdt nflug tron gi6ng nhu
ll
cac chfrt r{n & cdi vat chilt va cac chdt manli hrrrr gioilg
cao cfr& v{t ch{t, nhung clc tf+ng th,ii tinh vi nhi[t cfia
cdrc ctrilt thauh 11 cdi vflt ch{t.Nhung c{i: y6u t6 dy khd^g
bin tlr0 hbng trbtr, ldm thAnh jgicri hqn p.iiia b&n chfit c$nh phdi hqp th*nh ''rrti".g tb hqp prruc rq.p dd lAur ilr&nh
gioi hiing tlBn vi clnh gioi thuong giiri lirrn trhng chf,t h0 thdng kho6 nhu' cdc nguydrr tfr vrrr ph0n rfr
thnnh khi; C,{c y€u t6 c[n bfin cflu lqo ctrdt thanh khi 'hflng
bi)ng trkn. tlhrinn lanr tha*[r
khdug phrlc tap b[ng chfit hbng lriln. Niri ru0t cdch khfrc, rung tlfing d{p ung lgi mOt vdi 'hitog trnng td,rr cfin csc su
su c0tt lUo cAc Aur drQn tfr vtr tlucrng di0n tfr cfra chfit su kich l.ht:h rnd nguydn
do l$r* linh : chriug di6n t& tu tu&'g. rndi tu t*&ng1
thanh t bi ktrOng phur tgp nhu sr c{u tAO cd: diQrr tir 'h&n
ld mqt c0n( thirc chi dinh bfing mOt sinh lur: tjnfr t\i, .
c0a cdi vit chdt.
N6u Inh c6 thb thily tluoc chfit thanh kht thl nh&ng 't
dt ad diEu 6t c6 rrong cAnh gioi vAr chitt dEu
hlnh lnh ch[t t8o ra llm cho anh c6 clm tu&ng d[ c0 trnoc trorrg cantr rruog gidi (te gbm rhau tra' tr i!
"nl
'n72 THAN LINH I{OC
THUAT CHIEU T{bN 173I

cfia it{t cl
cdi gl hi8u hiQn trong vii lru, DB so s{nh
'Iom l4i do4n trOn ln khii quit cira v{n tlB' Rdt kho
rcinh trung'g.id{ ngudi ta c6 th6 vi drr vdi f,nh slng mit
dO cho cdc bqn hi6u vl hai cAnh gi6i khac nhnu khd so
lrtri gbm cd hbng ngoqi tuydn rnng dQng 'ch{m hon vA
vcrl cic vat nfng trong cdi trung git'ri, vf,
nhu t\6 gi6rg ,vcri sinh vA nhflt lA cho dbng tr! nb$n tt& C 0n l& 16 rAng
fi'r rrgogi tuydn rung rtQIrg nhanh hon vi gi6ug vcri cAc
'ol
(trirh tron6 [.'ormes matdrialisees R, Montandon, treng 3llJ
vit thahh htrn trong cdi trung g,itri. rlo ttbrrgg tir Yver ung itbng)"
bibo nlo dfr fin rtinh n€n hinhth6, dv lA tu tulrng 2) GiAi thich hiQn tuong hi$n hbn. ViQc tl?ing tfr cd
dirng dO t*o nbn, dit ttr tu&ng Sy li tu tu&ng vb mOt fhB dirng4 nrQt cb{t mA cAc nhi chi0n hbn thrrtt gqi lA
v,Lt hirn khl, rn$t cdi eiy, dqt con thf hay mQt n6uoi' ecioplasme (dr: ti6ng [Iy 19p ektos :& rrgoAi vfi plasr'n : r:6i
N6i l6m pr,t, ,lti ln sinh v6t tiph thiln & 50n lrorrl; cl;i ktrl0n) ngliia lil cai khurln bao hoc b0u ng6ii r:fli f hf,rr xfcmd
giir;i bqnr tA fin illdtr hlrrh th& chflt trun6X gi6i' chri'g t6i f4n clich lil a ltll ngoni t5A' n 116 tn6 ndrr
nfiirrr51 [i0rr trrgng hidn hlSrr rlH {trsr: nlriFtt rtlii kirio cr?n
Frr n trirg; r'ira tlt trr &n5; lil sdng l4o tilt ntrlit. t{rln
(f 1r
;b chi0n hbn thuflt nghi0n etiu.
nnir ugtri rlin I nn0t trAi dito tbi atrh d5 dirntr1 tr.r tufvng <1$
fee ,t$og vdlo c$i thanh klrt alE l$iil hinir mQt trfii dAo. idg,lrv tt-11-1931 by su Ilk. Mriller, n11uoi fhic dA c0
(,inh trung 6lpi dh-v' c& hintr th&, nhftng trinh tu trr6'ng rh6 l{y nr$t it chdt ( khl ngoqi than y nd!. nh6 r& ntri
135y tlrrh cAch s{ng t1o. N{r r:ting tt[y dfiy ci itr lrrt]ng rrr0t irtin m& hi$n ra c0 tlnh cich niru nlt{tng giat ttuoc
r:ira rrgrrli sdne. Ngu&i ta ktr0ng th6 <lirng c{c hintr tu ,
vd c,ii mni vi uhu ch{t cur}rrg loan'
trrfi'14 thnnh lihi dE lim ra v4t th0 vi uggui ta. htrO'g It6r sT .lulien ochorow,erz Sau nlri€u r,[ fi nptli0n c*u
hi6t c5n bi qu36t cfin su di qua tu mQt cfirrtr gi&i nriy di d6,r h6l lu4n c6 nhftng ldn s6ng nttu tin sAng plt{t
sang mgt clnh gi6i khAc m{c dhu trong hiQn tuong bi$n xudt tu: nrl rllsng tfr dA tqo cdc tiing 11orr51. v.\'.. Ocho-
trbn vA churYbn di til nhftng li' rowier z chup inh tlugc nhfrng lArr s{rtrg nAy
Ohihu thrt tu tA d{c tAnh cfra chdt thanh kht ddi vdi l(j' sn J. Crawford & llelfast nghidn ct'rn vi cilng di
chf,t bbng trhh, song diEu rrAy h:p0lg phli biro rffng czlc ddn kdt lu$n cdr nhfrng tia s{ng lir rtbng tfr phfit xrrdt
vrrt thanh ktrt cb bdn chibu. (,tAy chi le mqt trqng thAi ra vi lit ugubn gdc ptrdt sinh ra c6'c bi|n tuong da
(6tat) chri kh0n6 pnfii lir nrQt bE (rlimension). N6 chi In bAn, xoxy bfin, tidng gd v.v... Khi phAtl Kufrt r& sinh lqc
hinh lnh *nh rAng mi chirng toi d[ trltrh bty trudc kia. ndy rhi e,s kbi lcbh va c6 lh6 cbu [r A nh ducrc nhfrng
CAc nhip ruog dQng c6 thO lreo vAo nhnn rnl kh0ng cd su run{J dgng ndy. Crawford cfing cho r ilng efr tga du
srt trtng hsp. Hai cAi khAu blog chilt tbanh khi, cd thB thlnh cfing iIA Bi$p cho hiQn tuong uiy phAt sunh'
.cirng chi'fm mQt ch6 trong hhOng giah..'
Ildc si sehrenck Nolzing ngrroi Duc ngtri0n ctlu vtr
178 THX,N LINH TIOC

Ii6.I-Iu8n: Treng c6i vlt chflt ta khOng thB dirng ly 16


cira cdi vit chilt d8 gili thtoh c*c hiQn-lugng thuQc mQt
odi khAc. Chi0u hbn thult cbi lA mQt tia sing nh6 trong
d0m ldi thdi. Phli v*n clung clc "oo nlng cfia con ngudi MQt frudng hgp Thbn Llnh & VlQr-Nam :

d& khtm phA cl4h gl0i kh{c chu klr0ng phli blng c{p mlt Kim Llnh T9
rhir.

Ndnr 1960 l+i Nha-Trang, tdi mey nrhn g{p mQt vi$c
tq bhi6n lOi kh0ng th6 khdng kD lrong t$p tAch nAy. Dd
lA sqr tlch ng6i chira Kiur Linh Trp & sd 6 kiet .3 (HiEn
Luong), dudng sd 1 (Ct?rn-Long) bhu Phudc H{i Nba-
I rang.

Ngn16n tOi cd tbf,n nbdn bi bfnh nOn lau dd dA


deur llrr cl:fi'a l+i chira nAy.0og E{ng-nhu-Fli{n phip
danh 'I hi$r-Otri{t, mQt ri ctr si t+i tia sAng l{p cliira
ney, nn6i khi n6bi thibn tlinh tru&c bAn thtt dtic Qudn
Thd Aur Bb IAt tbt Quhn Ti0n HOi nbm t6c vi Ti6u
'l'hrinh nhrr : 'f hi0n Y A Na, Li6n fl4nh, Ngg" Nii Ctrria
'l'i0n, IIA '['i0n C0, tilch S<rn, Hdm IIAi, I'rhn hung l,]qo,
L6 v[n Du5$t vA nhiFu vi khAe... vAng lQnh Euc QttArt
Thg Aur Bii 'ldt luAn phi6n nhau giAng birt ban tbi gido
dqy tldi vd ,lQ bQ1h. [I;Qn nay n6i cn]Eu thu nfim vi
chfi nhflt dbn cb lb ctruc t+i Kim L,inh Tu. fOi cltnryc
tli6t trong th&i gian ghn,l&y tb ehuc nly sd hinh ,trqo
t+i SAi-tidn vA cdn tinh khAc, vl cdi sir mgng < cuu blrb,
ctiu n?u D theo lQr:h cfra Ditc QuAn Thd Am IIB T'et
vA Qnhn T'i0n F{0i. 'I'rong kinh Phb NI0n co ehdp : a I11
tfic tlrhn thOug lgc, quilng tn lri phuong liQn, lh{p phuor.,g
chu qufl{c dO, v0 s6t blt hiQn thAn >. Tsm dieh : Cdr dir
plrdp l. e qnylu ul, dhy dfi cdc pbuong ti$n b !hfip cdc
,1.

l7.l ,lt THI.N LINH }Ioc


I
!r)
,/2^
,hnlur. : Ylt chdt ta ttrOng th8 dilng ly l€
t\tq [r; . a gilt thtoh cAc hiQn-tuong thuQc mQt
du/o^'*
r thull ohi lA mQt tia sing nh6 trong
db,'
.di vln dunS cAc.oo nlng cfia con ngu&i MOt trudng hgp Thln Unh & Vl$t-Norn:
pl'
itntr gtoi khAo chu kh0ng phli bfing c[p mf,t
''l' Kim Llnh f y

Nln 1969 lai Nha-Trang, tOi may mhn g{p m0[ vi$c
tq hhi6n tOi hhdng th6 khdng kt trong t$p r{ch nly. ES
lA su tlch ngdi chira Kiur Linh Tq & sd 6 kiet .3 (HiEn
Luong), dudng sd 1 (Ciru-Long) lhu t'hudc HAi Nba-
-l'rang.

,;/ Ngny0n tOi cd th{n nbAn bi bfnh n0n lau dd dA


dern ltn chiia l+i chira ney.0og Dfng-nhu-Fli{n phnp
danh l hi$n-Chitt, mQt ri cu si lgi gia sAng lAp chira
n:iy, no6i khi n66i thrbn illr:h trubc biln lhit duc Qn{n
'I'hd Anr Ilii 1'At tbl (luhn Ti0n H0i tbm cAc v! fi0n
Thrlnh nhu : 'l hi0n Y A Na, t,i6u tlgnh, Ngg. Nii Chrta
"fi0n, ItA 't'i0n CO, Ilich Son, Him lIdi, 'frln hung F+o,
L6'vEn Du5Qt vA nhilu vi khAe... vAng lQnh Euc QuAn
Thd Arn Ilii 'tdt luAn phi6n nbau giAng_ but ban thi giCo
dqy .lrli vd d0 bQntr. ttiQn nay n6i chlEu thtt ndm vi
chri nh{t dbu cd lb clr{rc fAi Kim Linh Tu. t'6i dnsc
bjdt trong th0i gian F,hn d&y lb chuc nly s€ htnh rtr+o
t+i SAi-GOn vA cA* tiuh khAc, ri c6 su mgng t cuu klrb,
criu nau ! theo lQnh cfia Edtc QuAn Thd Am Bb 1-{t
vA Qnhn TiCn HQi. T'rong kinh t)hb NI0n co chCp : <, C,r.r

lfic ttriin th6rg l,Ic, qu&ng tn lri phuong tiQn, lhdp phuc"ng
chu quf,c dO, v0 s{t hdt hiQn thAn r. TAnr dieh : Co rlir
phdp tfi,* qoyln ilfr *lhy d& e*t phuong liQn & hhiip air:
i

l
Trluar CrilEU IrdN 181

THAN LINH TIOC


180
lu$n tai Sii6on m& rndt thiOn pi6ng su vt Kirn Liuh Cbinh
Gr6o fISi vA Ohta t(irn Linh Tr,r dlog snst tr0n mu&i
nufc trong mrrdi phuong vl ncvi nAo c6 su 8i6t ctr6c
sd bto bilt tiIu tu sd 1059 ngiy 29'.1-71 tr& dl, xAc irh&n
ttr! Ngni liEn t'tng hi$n. viQn huybn lrnh vA n6ay chluh vg chbng Ong ehri-ntrifm
Lln n:iy NgSi nru$'n tay cfia 'ft)ng Sanh 'l'hiQn [Ch{t eiirtg dff dl,:h thAn diln Nha-'frang quan slt.
rrhu kinh Phb NI6n tlfl ghi I < U'ng di cu si ttrAn elflc tl0 'l'di rlf, nh$n xdi vi .[Ong sanh ThiQn Chfit tirc lA
gil tdtc hiQa clr si thAn nhi vi thny6t phfp n. CAc gi{o lhi vi
cria Qnhn Ti0n I{Oi dA c6 hAug trrlm bii. llhi giAo ri6t pliling brlt chm kim ccy nhu sau :
rflt rrhanh, khtlpg th$ cd su slp tl{t tru&n vl c6 khi 'gu<}i
ngilrii rt6n xin thi lhl tlffGc tr& i{il trgay. NgAy nQ e6 lii{c d0 b{nh vd ban 64iAn thi do Ti0n tbrlnh giirrq
n:Qt qnAn nhAn ngulri Ml6n meng bhn ngli dty mltrh l{lin rlirng '.ii 'l'r}r g Sarri-i ttr8 chSp brit. \ri 't'6ng San}r ht-inrrg
ddn fi"ipr Linll Trr dA th& xem cf thAt lil 'fi0n T'h{nh nlrlii r:!ri l:r rrr0t xlc riiir:g hay dbng tft thudng. 'ftreo lfri
'
hnv chnl'{n trf n dtii thl y dn phfii }'nn so qny ru(irrg hn)g l'i,i0rr (ltrfit lbi rn6i rg:1y d0r:r 0rifi phii thiEn iiinh
lay rirlr !r!ri cittr npr\i bnn thi girto. Srtr d6 ttli cb dilt ;i0 r:6u rrgrn'f n on !l'0n 1i6p d 6n cA bnri 0n huQ cirl cir-irrfl
hi.ri y thi y lj o 'fi€n 'l'hiuh lhlt. vidt qu'i rihnnlr, dfi.nh 'r;.fli:il (i,r'"li're illii iAp r:liira qlns r-lS thilr:r ilinh r;hjIu i:iinr
miy chii' c4rn I tlrua, flrtr: ryi sir l{rm '[ rirrg l]l'c "l'tirrg t'i rri r;,!r:rr r;1rr hiCIn dAng cuQc ,.liri vr\ ttilin x*c Ong cho lle
tln db cila ef,c trln 6ifr-o lthfi.c riOn ttri'r thdrr:tr hr;ilc xii: Qu{rn Anr)" Vi ray trong k}ri lhibn tlirrh 0ugt dii rftao'c [.]n
tri b$rrir pb[n L:rn ,Jbu rlm,;r,-r cic nlitii r& tni'td rtQ Yir tr0ir (ley chr"r pliuo'ng ptiAp toa thir hhn trauh $il l<hrrfiy
he d$u eAng nhfln dl4y !il e0ng vigc cira thiA niq li$rrS rhfi pirfi rirn l*. rna 3 0u qutii cho n€ n ktrtlng plr&i nbu cd.c
strr ngrfii kh'bng kin tIF.c.'cr :xric ribni, trr:ng cfc arn rui6u, v& sau lhi xl tlribn tAnr lhhn
0r;g' ldn nrinh rnfrn sing sn$t. N{u rgmdi ta rl{t cf,c 6il
'l'!reo s'.t f r2 h6i r:fi4 c'hring l(\i tl'r'rtc hl6t l(im [,in]r rtiu]6t nhu ctrfia LrQnh do tir rli8n (r:]rAn di4n chnrrp), ttay
(lir{ln1i (ii{o dqi dil cb nghi tlin'r s'i 1)trr l}\V/ns/t4 rig'hy duc tin (rlo su cBu nguyQn vd ldrg tin tu&ng cfia [bn dao)
1fi l1-11)7{) cira lt$ NOi Vu cno ph6H hr:4t 'lQnfi toArr qnde Lc{c bhrig 16! cbuySn di tu. ttrr}'ng (do v! dbng tfi') hoi.c
v* rliErr ztl c,\. Dihn-t,{ ghi r ii (}i{o tI0i khO'rg hoqt lirruo liii dr;e tluqc tu tu&ng f ngtri cfin nguoi d&i nrA rho
d0n;1 nhinh tti, v"i. ng{y 1il tlrdn* i" trii n 1971 tilr*: trgAy tha rhing nhu nguo'i h6!, tht la ciirg khOng rtr8 loql bd
1l)-2 'l'Arr tlq'i 16 ktrfinh thiuh tlirirs I(llt - LINII -'l't,l' vd quyEn ntrrrg cie lbi6ng li0rg. l'iri qu58n ndng nAy Ong lsng
Kllt-Llstl-crIA'NrI GtAo n()I k"rai {iiflo <1[ dncvc cri hAnh sanh khdng tb0 ct phCp lq duoc, Flcyn niia cu ldi tulng
trcng tir& & Ntrn-t'rang. llru$t cfia trbn dgo lhi Ti€n Thdnh con b{o mQng cdc dQ
ltogt d$nf thuhn t,iy dqo rlr?c tr*y rlfl co ti6ng vlng tti cho nhiEu trudng hgp lq ling hhAc vi ngat chlnh
-Ong T0ng sanh ofing dugo clc ng&i bdo mQng. (Chring tOi
trong nu&,:. I}$nh nhAn trong ts*n quf5o ddn Ki nn Linh
'l'u khA tl0ng, khidn bAo 'Ir&ng I)on, mQt cu qu&n ngf'ru
t82 TTIAN LTNII HOG TTTUAT CHIEO HE}N _ t83

t€ cd I dip vi6t ri6ng mQt cndn sdch vb nhllng su k5': la y6 c6 th0 xAc nbAn rf,ng, ngodi thd gidi cfin ngrtdi ch6t, cdn
Krill LrNil 'tu.). o6 nhilu cOi s6ng cira cdc vi Ti€n ThAnh lhhn Linh mi
chring ta c6 th} tidp xuc.
Nhung sq ldQ bgnh ktr0ng phfii ai ciing hoin toiln IAnh
hirr vl c<)n tu/ nbiF. ydn td ktrac rrh* ilrai ds cfia bgntr Cfc vi chAn tu dic tlgo cira clc tOn gi{o dBu c6 n6i
nhAn (e6 tb&nh tln khdng, c6 lrr niirr sfm h$i lo h6 dir "
ddn. l\{orrg ring treu dur}ng rli ttm Chln Lf mQt ngly kia
lAm l&nh kheing, c6 ki0n eft trong vir)c iln udug, diBu d6 c6c ban od th8 tu mlnh chr,'rng nghiQm thay vl phli tin
trong rliri sdng kh0ug) vA cdrr ruQt rlibu qnan tlong l& vAo su rrhdn xdt cfia chring l0i.
nghi{p qrr& nirng hay nhc.

'I'lnlr cir tCIi duoc doc cu6n siieh db < 'l'hurrnr: D6


'hnlr
cixr l:im ph6p lg > do bl l(athr,,' r(nhlrr_ra.r vi6t (h&n rtich
rl r n:0t rrh6rn I rrgu&i vi0t l{arrr sA rrl;oai qutlc rhrrc }iiQtr}
trorq dri plr6p 14 cira lhu'orig Di rlr trrrcr; rr 6u rQ.rrrng
cirlnh bh Iinthrl:n Kuhluar eling pLrii tn[: ruir: dg ira brit
vidt r firrg < 'l"ai sao khdng plrii tilt crl rlrcr chiia I]nh ?
flrir:r tri lri charr thilnir nhfit rni tOi c6 th6 n6i la ktr0ng
I ir u (tr ni,g 2 | | ), Vd ei r ii ng bi6t rrtrii,og plrdp 19 &
LO Du.c
(l,ourrlei) ciir:g v$y. lt 0ng cfrc vi 'l'i0n '['ha'h trcrrg
'l'i4n Il!)i rlr dung lirp luAn cfia lrhN.t Gi6o a6 trfi td,ieua*
chn
clt{r,g tGi b'dt vi du c6 kE rnir xrrr rlrt_r,,: stng, cri: n6di
bl'rrr,rng rnot riB'ki6P c6.c rr.iy 2{){) }ldm can tOi g16t
nguri! r]0ir n11iy nay prrfri bi tlLri riii,r. c!rc n0n T'i0tr I'hAnh
ciii:;,, ria'h cirid rnil ktrOng tba lArn sai lar Iuiit ,han qnl,
ir.firr lrili r'lrroc, vi ndu cuu tlql cbo rtrQt k[
lrhqrm tOi cLu,a phli
t"i rtv tiri v0 rti.h 'l'r0* ['rr{nrr l}rn nr{t su }riit c0ug

Il6n
dAy chirng tOi th{y c6 tb8 tanr rlung trdt v& quan
tri{m el:o rfing cAo hign tuqrng tlbn do dbng tii. cflu tqo vi
pl:it
sanh holn toln kbOng dr.'rng sr.r lrrf t. I'r.u nh*'g tru]ng
hqp lila bip cb bfrng c6 xic dring thi khOng kg, chirng tOi
IHUAT CHII1U HdN 185

thu{t mi rlfing sr.r nghiCn-crlu cAc hi$n tuong khfc vl tlrt


v0 linh-tuQ, linh- c|rur,- hay su nghi0n-cuu cAc 6idc mQng
cd linh c6ch bdo diBm tiCn-liQu, cAc srl hi$n hbn, cAc ng0i
rbr.rs ru[nr nhA erl ura, cA: lii thllir gino efch c&m, v.v.., ndi l6m lai
c c hi{n tugrrg t}ru0c vE tAm linh con ngudi md hhoa hoe
ciin'rr girtri tirich nb; t
'l'rinh biy vA phAn tich chilu-bbrr lirrit durli cAc hiiie
'l'q! dqi hgc rltrdrrg Utrecilt (& l-li), girto srr 'l'e.rilr:rr'il'
c4nh hh{c nhau, rt{t cnQc lrantr lu{n ctrn ihhn liuh hoo ht,y
i.;!rrlq Cn 6iArrg r ifi,i rn0n sidu tr1 m li (par npsycf rolcgic) rl5
th0ng lirrtr hob thnydt vdri cric phe tt6i llip cirr no, <:hirng tOi
,,'hi c6 f mnf,n lAm s{ng tt5 urQt tliOru chir chiJt : rii) I I rlirrrg.t (lii ptrft Iiitrnh va b6o-shi (1i! m6' crrdc rliiJu tra sri
$r.r ti0ir !i0u (pr€nrr-rnition), (.1{r: hiri lf,in linb Anh r';l .lli'
chirrg ln c6 th$ dtrng ohi6u trbn thn{lt tihtt ntQt phurrrrg tiilr
lrii.'n-.:rru hing r'r,1i.u trtrlng hup < vil giAc qunn thu'.li1tt 'r
db h,hfi;r slt ifinh vuc siOu trinh hqc hny noi hgp lron cll ri1

tim hi$l hOn ikia efta lir ,:r5 irhii'ng 6l vi nlrilt lt tfii t,rn lrirlAnrir sc ns), i,b thXn tih6n (ieutlr,de vle). il*r: ht)i rr;\v
rd ngubn gdc cira bln rhB t*c lA di[u h6i tAru li:rL:, dilu ri!i tiur rlEru'c rn0t ti si! 2,9L lrtrdnpl brr;r xri: tl:rit m hitl,'r
!16i nQi lgi, lLrtrn td nhi ribfit cira xfc lhtn khdng ? ':()iii b&i r:4e r:hrr-r'0n vi6n cila y hr;c, tfi.rn-lf [r'.1s, :i5 hq'li boe
- ri vrlt !j hon.
(,fic mrJn 1116 thln linh lioc tlruS6t hlo riin,q cb
lfia phAi
r h0 trong lrhi cAc phe diii l{1p t:bu li khtl thge irii'r. iiot !rong ctrn vi{n la !irrrg nh{! lA v!d'r nsfriilrr c.riu lilrtr
,i.rilr lrribourq tI l)iic rni g1i{o su llerrdel', r*frr tfin', lf }rcr
Nhung m{n}r. ctra 'l'hBrr ljnh bg: giiin
d{t v{n dB sir iiiti r:n (i6n4 !ttln f-itl{'-g1*i nghi0rr-rtru eilc "ffn rlb ll\lr:-lillr
cl-rn kj ti6n h6a cfia nh{n loqi rrgdy uB}, chirng tOi rlii n0tt ,lu'rli sr.r hiro trry cfra l.r0 Y-'l'6 Duc,
rd vi tri dung bba khoa-hgc vA iOn-tido cfra n6, cilng rtltu 'lni1\'lT {r D4i hoc tlirung Duko, gi{o err- Rlrir,e r:iing
su mQuh clrdng hQc thuydt duy vat bilng phuong plihp
lghiOrr-c*u cAc hiQrr-tu'ong lAm lirrh tgi phr)rrg !hl-nghi{rn
hhoa i:oc tbqc nghiQm. GiA lri cfia Thhn linh hoc cd lh$
c'ia dr:rg. {l)
t6m tEt & rti0m tA de chting rninh duoo srl bft tfr cfia con
ngurli sau khi chdt bfing phucng phAp lhgc ugtriQm. 'l'qi Ao gi6o-su Llrban, gi6rn rldc utrA lhircrrrg tlau bQnh
ttrln kintr lrrnsbruck, ttri nghif nr ning ktrido tlrln giao cdch
Thtl ra ndi tidp eho hgo thuydt Thln linh hgo, chir cflur noi c{c cou bQrrh.
lruong cfia phAi Tlm linh hoc c6 phtrn ktroa hqc hon vl
muc tllch ctrng phucng-pb{p c6 phhn holn bi hon. Cfc uhil khoa boc btt rtlu d0 y ve ngbl0n criu ll6n phln
tinh thtrn cfta con nguiri.
Nhu v$y lmu6n tlm hiEu phln nQt lqi ngly nay c6c
mOn db ofia TAm ltnh hgo hh0ng mudn dirng tdt chi0u bbn (l) Xcm Hblne J.ts. Extrt rensory pcrceptloo (lloslon) S P.R. l{}34.

I
186 THAN LINH EOG TIIUAT CHIEU Hf)N l8i

r Nguoi hfiy tu bidt nguoi, rbi lu hhfic ngucrl sE bi6t sr1 khAm phn mQt trdt tu cic thqc-th0 (ordre de rdalitds)
vil-tru vi jc[c thhn linh >. CAu thAnh rrgOn khilc trOn ttbn danh tu kh0ng dgP l[m,' nhung quan trong dA cho ta
tbo Delpher c6 thD lAm ti6u chuhn cho nhil'ng ai drng hiEu b:6t vE vtr tru tlnh thha (univers mental) cting nhu
ngbi6n-cuu ptrtU tiBu ttri6n r!it dB tirn hiEl phhn dqri tbien tti$n lnc il6i v&i th6 gifr1 vflt chilt ndy.
die,
Su' khOn ngoan cira con ngudi vE co 51i6i df, r'ttr;l
Khria hocdn d6n gi6i hqn ktrAm phA cAi v0 trt\trg quA btrc,lqo ilirc cira ho (sagesse) vA rlarlg (ti il6n corr
nhrS crih v{t chflt t* nguyCIn lfr, Nliung d6n ddy ktrca ttuo'ng hiiy diet nbn v[n minh md ho tu hfro, cl nga\
hgc vflt chilt khOng th8 tlm ra chln lf ctrtt cuQq dcri v't chirih mlnh nta. Vi th6 hy Yqnt duy nhilt ddi vcri trr0i
xAy dung mQt Y thuc hg mdi khA di dAp lqi vfln de tuong lni t6 t dgp va tAu trbn - tt6i l{p vcri cflc plrtrcrrtg
nhsrr siuh vi vfi tru ciing gili lhlch c{n kE ngubn gdri thu6c cilp thdi hi$n nay chi lA mQt 8u hi6u hiCl rff
cira sr.r rAt. rAng qb trln thB cira rninlt, vi tri cfra ruinh trorrr vii -
lrLr rrlriit ld 1hff'.g rndi li6rr lqc cltr lri* giii'a c1t rtrrB rr
W. Oaringtcln, m$t nhAn vidtr hQi I'Aur iinh Anh qu6o vir doAn th$ tlo tinh chilt nly gf,-y ra. I) iti i rri t'itt: ' iirt
nli{n x6t ri{t rtrlng khi 0ng vi6t (trorrg La td16pathie) :
iIb ntru tl-rd fiy, v{t tjr hg; khOng tlua 'l6n nrQt d'rrh sit'g
ndo. sinir lf ho: ctng th6 vd c[ tlm lj, Lro: cirn6 ]rhoilg
<llfiy gitr cirutrg la tlfl hlln bi6i vb thfin th$ crin nguo'i ; ' c6 nrfi1'.
srl lugng luong thqc chn ptrfii cd il$ rtudi tlud'ng trd,
edch Irr rn{c thG nAo cho hqp, ldi tY' vA ctich giil gin
'l'riii l4:i, sr phAt minh (dnnh ttr nly & dAy l<trrlrril
sri';: kh6e, hi6u hdt vi trirng phA hoqri thAn xlic thd nio, phii lal qr6.tl{crg) ctic hifn tuo-'r;1 piri thrr}np, n}rflt ti
vi tbi6u sinh td thd nio, song so sirrh l+i chriug [s hi0u cA; sn ki6n vE thhn giao cfii:h cflm int! dudnl4 t:L{) c6.r
biAt r:It tt vE linh thIrr cfra cb'r ngrrriri I'd cAc mdi lidrr cnsc tim tdi cirn chrinf, ta mQt ttr6 gidri hnltn toirt rqbi rrri:'
6.,r cira tip6 thhn vryi e6.i cdg lti c[rn v[i-lru, vir gi{ tfiurdt m{.rt thd gilri c6 tfnir c{ch quan trgng dr1i vdi bln cri'l1
diri ra ld c) sF li€n lqc i{y th5 m:l sriu r'6t tfit cri, chinlr clrfiu ihgt v,\ s,# c{u tqo cira ron I}8tr$i c&ng tt}rn tliirr
tr4ng tir6i rinh thhn dy {n dinh hay t{rn tirdnir cho col} lq,: ddi vt-r'i bln chdt vA su cdu tqo lita eA! ciriit'
n6utri hqntr pLrtle tray dibu trAi l$i" cii th5 6i(li t(y chtng ta dauA kh6 $ pira ttrot *:icli
. . . Ndu l6i thln gioo cfi,rh-crlm vd circ lt'$n lucmg khiii;ri hbuydt vi mqt c{ch 1g{u nhidl 1!tt,t di d \ rlfrnr
tuo'g tu AEu ie nhii'g sqr th.lt thi 'hiing ditu fiy cliung lhrr lHrr v6i rrhibu su vflp td ciing rl lrt s1 phl!'r ''f:'
t6 sr; hiQn hfi.u not bitn chdt cln bdn crla tinh thhn chu ruOi ngrrtii rli lru6'c s0ng Chfrnq thA. r$ t'0n llirrl ktr(,'rl;' 'li.
khong pbii chl lA mot vii tlnh ch{t dii: biQt phu thuQt: l{4ntr ptrirc cira rriran lo4i trli crh& : cirii'r chi ctr
cira n6. Theo $ tOi chtng c6 thb dfin tlfit chtng tB tl6u th$ dat tlrqc do sr,.r r,6 l$c cil git'g cira ll dA Ji '16'r
tr8 TH;,N LINII HOC
THUAT CHINU HbN l8?
su hiEu v.i irp dung su hi0n bi6t (song hoAn c{rrh
l.rtdt
lh0t lt quan trong vA tucrng lai rlen tdi) lt chl'rng ta
tu giAc, gi6: tha soi slng dudc chAn-lf, phA lan cAc Ac
e{p nhibu su nguy hi6rn ndu clrring ts ntrdt dinh khOnq thhn eria vO nninh, giilc tngQ duoc chAn tu6rrg cria vgn vit
chiu btdt tl6n cAc su kiQn cd th8 tlra ta d6n vdn {lb
fiy do su bi6t riing noi con ngubi c6 nhfrng duc t{n'l hop v(ri chAn
n:& rQlfl thm bi6u bi6t cfra chring ra. r lhitl,i iir! chri kh0ng ph&i chi cd tdn bao vh vd luong t&:n,
Ndi tdrur lci carrirrgton ciing nh* cde nrri nghi0n cilu \,* hiiin h'6t rluqrc cAc. dai lu{t cai qu[n tlia c,hn vA vii
vb t{im linh ruu6n krr'a rroc l,s con drrr}ng vr.lt .triit rJO lru, rihi,orrrg dqi luAt mA qudc gia d&n tQc ni.o khdn* theo
tlin Ir:tu c(-,:t tlu&r'g tin[r thln, tlurrg <tlr<rrrg 16i lfy dBu lri d;qt vong, dho thlli, lhl nhiiu
hai nrrii (;o hda binh vA hqnh phric duoc" (l)
Su rurong u:,udn ao uo,,: ily c/.l ttlfr giirp cbo chring
l;t thodt kh6i rnQt crru ki'hfir *rn. Nhfi'g viQc rli lCIrr 'l'iir cir c&ng vir;c cria nlrfrng nhA l<hoa hoc hgr t:ltJlLr
{:!rrrg tiitrrg va klrhm prLri c.ri.* ii6n hdnh !,i'h rlrl.u c11 qua* *irirrii lci liiiv ughi0n-cuu co:r rgut'ri ktr0ng ph&i hi.ng klnh
h0 Li'r,r:r rr iiur lriln rrrirrh t.i rri, c6 rrlrir;ur ru fii tr.0n hii rr vi ','l\ con dao gili phflu mA ]riin g crl* y;ll.i rrrrg-li$rr ciis
rrrr,{ dia c ilrr nr'ry, rrd dI gAy ra k]:0ng bi6i hao rrlri6u r.,r,i1. l.it,,;;i-[r{.rC lirrll-lirSrr
cuo.i chi6n lrarrtr. sr-r
'li i€n Lung trfirig hay ktianr pirir li iii rhrlr.rl4 tn chung minh rlrro'c vA lAnr r:itr, 'tttli r'rfir.tir
c1tc lrirni-r ririh hhdc dau co rtrern rl$n banh phric cho r lrArr 1

loqi khi rorr lii;i', rirrriir; l)li.An nQi tai, th[i tirrh vi nl''iit rt tt',fl ii{t;l nguoi
cOn v0 n:inir, khi cc. nguoi crrr prrrit
tri€rr ph&rr !ri'qu'dri
thlre mi chi lA phsrr hq rri (kiAu ilgqo |:'ilrrr.., sf,ug vh snu khi cltdt ttri nr0t sd ir'r r cri : ltQ t li i'r g
hiri r-,

hhoe khnnrrg thi0rr vb oc ph0 rrinrr chi trictr) ir;c I !('. r:hir. n,qhTa hi$n nav lr: klriic irirni su ir rii) r,rii !l li,-1r'g
hhdng phrit
tri0n phiirr rlru'*g tri rdn li da' tiftc rtrucrrrg 'r,i r,]i 'i plr'ii trrarrh lrrAn, ,;0 su tranh lrrArr g'[i'e t:ir.r ir'ur fiiS t.r
5 0u va rinir
lhhn ltirig hgp, cira mqt nEn khoa hgc co gioi ,-lang di 1r'ii:i li' lri0rr nny tr0n thd giui ciing khOng r:r,rr rriiit
ddn ehd phA sln, ii3. {in[r clch ttryi-116ng giii'* liir'^r,i ltt,,i tri klrit: tittr,t'rl
lilri
'['im v&t chilt cho d6n e6i vi t6 cf:a nguy6'lrlr, rlru'ir'1 lti .'A qufln ni0rgr vb nhAn si;';!r l vli-lru riia ut*!
con nguoi
shi i liv todn lA mOt s\r lq. nrOt IE hul bn-bl nhrrng cling sii [(gn rrl:$n ri0ng loSi ngudi urtr <Jitlirril cir rrq kitirng ct-t,r ir
khdng der:r lai cho con ngudi hr'r rnc trm hi6u v{t crrfit rngt tl,i tii:' tfr nlla,
chAn lf gl n:6i mE rb b&n thb c$a con ngu&i vA liOn quan I)Ii' ln v?in-db quan llong nh?tt 0irr ni'ti'r'rrrar hiAn nly
crle n6 vdi nhAn togi vA vil-trq rt8 lAm cbo m6i giao_t6
.giila thd gioi cing tflt dgp hnn vl xfry dung mqr f thuc
;h$ ghn vdi cugo ,tidn h6e crla rbln logi hiQn nay.
Cbi d.On c6 rifc tr& Iqi ttm ngay noi chlnh con ngudl,
(l) L)fn xom ( t{hftog rtinh lufit cfra vii trs r', crln51 rn$1 tdc p,il, sE
xuft hlu
I\AI-]C LLIC
1'rang
T'Va h

FtrBn I
{-;huong ,-'Quan nitm ub.srr bdl tft crta Unh ltbn qua
cdc thili dgi, {dlr qidct ud dtln tdc 11
Chtrong il,- Ngrrbn sdc u(i lich trlnh ti6n tri"en cfia
chid,u Iftn thudt 12
Phhn tl
Chuong I. * CrIc sv lhi nqli4m crtu khoa chi\u ltbn 19
l.hrro'n4 il, -- Cluinq ntinh c{u; litu tup'nq, Cdc qi{t
thug{.t ph&ri t{.6i ud tdJt h.ttln trft l6i 5,1
Fhhn lll
tll'rrrlrrg Ii - .oitio tti{i uo'i khoa chi(tt ltiln
T'<)rt II
{.)b urr i: rq I1. 'l'rif,t hac dr\i urlri ];hon t:lt.ittt hiirt 32
Llirurrrrtri IIL -* Ilugln bI Ircc tf <ii uo'i ki,oft rlieu h,ru 90
flhuons IV.i ."- Iiltou lnc iii vri'i lthr.tq r hiiu iiiir 102
' Flrhn lV
( l11rr 6'nq I,-.-- .[-dp trrrdr,q cila htrca t'
tilrt jriirr f llrrii
ud thuu[1 llriirr /rrr/r /ror: 10(t
tihu'rng I | lf/ri?rq sV nqury ftiijiir irii clit.u hbn
- llrud.t" Ciln rldnh 116 mi lin Lli doan 1. t'?
Clrrrrrng lll!- Il'I6t ndm lht tr(thi(m ui chtttr liitr
Iltndt ud cLic ldi lilu chidu li)n tr
ViiI-Nont I :21|
Llru'rrug IV.-* Girii thiclt uai lrii.tt lunnr1 dinq bdnq 'i
6,1
IVt)i lrad'ng Iryp T'hkn Linh iy Vidl-Nam ;
Iittn Li.nh Tr.r 779
7'6ng Iurln 784
T'di IiEu thant kldo 190

'iuAN iinH rroc rrruA r crrrnu-u0,rr


=
ciTe NGUYfiN.KIIOA-IIUAN
In lal nhl In rl0ng cfra nhA xu?it bln
}*

rAl uEu THAM rnAo 31, [,'hommc, cet Inconnu . ,{leris Qarrcl
35. L'occullisme devant la sclence llttrccll Iktll
rrn sAcn rAc cri
36, lout I'occttltirmo devoild 7'ocrltrct
I.Elng bdng Nhdl Lrtttll ir7. Technlquo tt ;ranthd'on ,lcr mddiums
, Xe hdi Vi6t-Nanl Lttu nlJ tl{rc 7'ltiiilt vi0tnamlens ]lurtrice l)unLttrl
I
Vi6t-Nanr vin hda sir cnong :Ddo dtty 'lrtlt 38. L'bornme et sa destinde P. Le comte de Noiitl
4, Vi(t-Nam vin hgc sfr toln thu Ilodnq lrgng XIittt .31). Croy ances r t pretiques re,i6ltuses
o Lto Tir Ngd t?it 't'?; iles vi6toamiens Ltopol d ( )ut' rl i i: r' r:

6. Tdng Nho Ilitu Chnt 10. I-e nronde invlsiblc et nous


Iricr lj Ph{t bay rhi khli Kinh ling I
- I. Messagesdc I'audoll llaou
n rla.o IlIo ttlantlt t tt
7'hiclt 7'ltiQtt Iha s
- Il
nghi0m 41. l:ormt mat6rlaliries
L Nhon vflt tdn hd a Ltortg uiin llbi 42, La mort cettc inconnue
a Ddi sdng tgrn 4l|. l,a photographle lranscondenlale
10. Hibn ehln phA vgng litittlt IIfii diclt l{risnanrurli 44. L'au-dell Ii r an !' o i s G r,:' y1,, i,',,
I l. Nhfrng biQn tuqhg silu hlnh l{g'ugdn lehoa Iluritt 4i> La melapsyohiquo 1- uo rttttt Ctrs IcI I r tt t
1',) MQt sd lap cbln bfo Vi6t-Natn ,Itutt-( i-IIiIkttt.t
'l(i l-'tnconsciont
l2
Yocabulaire tcchil irlue et tritiqtrc tle la 17, l,'a prds m ort (l lJttt'bttt'irt
philosophie tlndri Lalande
l,l. L'Occultisme casse cou Iic.rritttd Diuoirc
48, La vdrit6 spirite et
th6csophlque source
tle bon hou r JosePh llira
15. IlIensoole et dari6,er du sltiritlsntc Entile Chrislopht:
4l|. Les grar, ds maitrer tplrlluels tlaos l'Inde
l6 Le 116mon spirile lrrnrrcis de ilIirckrir conle rrpor&lne 'I eut llerltt rI
17. [,'erreur spirite i
Ilctti (:iuinort
50. Psychologlc des elats n(lrvcllx I)r tl I e.t arul t' c Lc s lclii tts k i
Itt, Le nronde invlsiblc (lorditml L(picicr ' IIcnri lltrltrttttlt
,.ll l,e bonleur pat I'ait
It). Le cp'r"tisnrc cn facc rle l'bistoire rle lr 52 J,'aulrc cdtC de la mort I'eadbetrlr'r
scrience ct rle la lleligion Iloger (l.kulort
tr'l Lr psycbologie lirconnue
t.)
La vle aprCs la morI tl:tns les croyances
Iintile lloiruc de l'humanil6 J onrcs 7'lru11cr
2r, Mors et vila l{ltdtrq l0rr Artttic llevttrl
5l Pr6cis unlversel rle reliSion et de morale
22. l)ersonnatres de I'au dell Iletft Suclre II
i)i). La magie pour Itttts trl, Cumpillttyr
I-e clef de la th6osophle II P, Blauastkll 50. Animisine et sPlrilisme Aksu ko /'
21. Pretniers g115eig ndnrcn ts des rrraitres ,I ittat'n jatltrstr I'tott I)ettts
l)a ns l'rnvi siblc
25. Lc eorps rstral Iroruell XI Yer s
t8. f,a personnalit6 humaine
26. Qu'e st cc quc I'occultisme ? I'aprts GuslaPe Geltll
59 I.'cc oplasmie el la clairvoisnce
27, La science dcs lntf,es (]altriel Gorbort
60. .Ilislorre et philt suphie du caorlllisme
Clartes sur I'occult: sme tltute ()smortl
'Q 61. Le raodaislne
)(l Jnana toga Vit'e Iirttntrdtt 02, La teld pathie W. Cut'itrtll'ttt
30. Sri Atrrobittdo e llarltr rtu: Il
63 This is spirllualisrn JI uttr ic
31. ( )anti lle F [trttt rtrttt' i r t tt \l'arrctt SntilJr
q.) {i l. Slrange !orvors of the mintl
IIicheI
33 ,Io st'plt Lappotul
LUC rl

Trang
D

'rr :t
72 ;o:

chi€u hbn 19
Cdc gi&
tr& Idi ,53
.l

71,, ti,:
. 'i

|p: 82i
'...:
',90
102

l"
hbn thudl
!09
I
117
j

Chucrng
M6t
"
{

:l;:t
'irfifl
8rtoh KHOfi, HOC HUYEN.BT l{iy
Bdn tgl tthf;" rdch I lf-rsr - suscn iv
j)
:t;l'Sffi
T.i ut-'frl d&i : Nam mang :f
Tir vi trQ ddi : Nti mang t
- G}" Lrrcrl OUOI NHC'N trf
1l

i*
lr sd thuc hilnh lj'
..1
Di6n :hm"tam illd :l

il li,
Ngqc rp chinh .t0r1g | ,'. i'\i"-)
!,

{l illt- llrhn trrdarf; ,1


,.1', I
l
'No llNl{ ii..':l
(lhi0rtt ti r hgc tlrtrc hbnh ,f:.,
ll,ii
r'{

I TiCng
,t

Bi m{ il,l'f#,l ,TJ
"
{'{,,;;
i,''fl
"h'r.;
ffioi
E0t:
f
iitrbng ttlin
') Bdt (

i'

You might also like