#-<.

'•^
M\

<''f^

,p ^- {

-«i^

•f^

—Tl

i#^i2
,*

>

4 »

/•

4 ^-^:
-rri*.. _
 Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Research Library, The Getty Research Institute

http://www.archive.org/details/rpioannisfrancisOOnice
THAVMATVRGVS
OPT I C V S
\
 J.VTETIiR PARISIORVM
7>-/'/> ^ formis FRANCISCT LANGT.OI5, a/ia^ Jicti
C olitjnnarujtiji^rculis
TJia Iacoba:a.fub IrifiqnL .
cnARTKT.S
M.DC.XLVI. CVM PRJVILHGIO REGIS
5?.^ ^foiinnej fFmncifau fjVlcavn cx Ordvic 0\/luiiir^onmi, CcjrcLjijs ammi djhbiLS rf

SniLjiLLinSfLLtlwJec^spciitla cclchns, ohijt Jljuis Scochjs i^.Scptciiihru LiJi.^m lO/^d^ ^tLif-^j,

JE.rc niuut incnhs zns ijncii, rmitwns ore:

'
^rs tibi Lmil iuiijis ^J nx [Niccromis cnil--
 :

R. P.

lOANNIS FRANCISCI
NICERONIS PARISINI, EX ORD. MINIM.

THAVMATVRGVS
OPTICV S.
S E V
ADMIRANDA
OPTICES,. per radium diredum i »
CATOPTRICES,per reflexum e politis corporibus, planis, cylindricis,
conicis ,
polyedris , polygonis & aliis
DIOPTRICES, per refradum in diaphanis.

Jn quihus br£ter ScemgrabhU feu PerfpeBiux commmis funddmenta , praxes faciUimasCT

demonjtrationes , exhwita etiam ex tUius prafcripto omnts generts folida regularia Jim-
plicia cir compojita , (^ irregularia multiformia, polyedra jjiellata , perforata , nec non

Archite^ura ciuilti^^militarisJiagrammatdiO^alia ingraphide Jpe^acula non iniucun-

da : certiJSima quoque Q^p^ expeditifima dantur reguU,pro trtplici Videndi ratione direBa
rejiexa (^ frafla ,Jiguras ^ imagines auafcunque deformes ^ improportionatas in qua-

cunque fuperjicie delineandi , itd vt ex certo J^efiata punfio Videmtur venufle proportio-
nat^jpi^urxque c^ fymmetrU legihus non diffomzy imo cjT* cuicunque ohieBo dato Jt^
millima.

Opus curiofum & vtllc Piflorlbus, Architeftls , Statuariis, SculptoribuSjCxlatoribus.&qui-

bufcumque aliisjquorum opcra in delincandi ftudio pofica elt.

PARS PP. IMA

De iis ofu& ipe^ant ad Vifionem Dire^m.
AD EMINmvm CARDINALEM
MAZARINVM
LVTETI^ PARISIORVM,
Typis&formisFRANCISCl LANGLOlS, alias didi CHARTRES,
via lacobia fub Infigni Columnartim Herculis.
'~~' '
M. DC. XLVL
QV^M PRIVILEGIO REGIS.
T '
\ 9 T
 EMINENTISSIMO PRINCIPI
IVLIO MAZARINO
SR. E- CARDINALI
D I G N I S S I MO
F. lOANNES FRANCISCVS NICERON, A0ANASIAN.

f N tantiim ATithoris voto^fed

etiam Operis merito tuddigna-
patrociniim ambit nofter
tionis
f^Thaumaturgus ^ EminentiJTime
Cardinalis : Eccui enim animus
efi Gallicus qui non in clientelam
E. T. fpontanem concedat _,
qui
non gaudens &latmfidei tusfe committat ^qui
non fub tuaprotediione Uttis acquiefcat? indignm
effem natalittm priuileuio quos in vrbe principe,
ipfaque adeo regumfede nactus fum^finoneodem
quo noftratesaffe£iu ducererJmmo&fupra cateros
omnes ad obfequii gloriam generofo conatu afpira-
rem.TeFAMA per vniuerfum Orbemcircumfert,
perQaUiam Admiraiio Gloriaque perducunt ^per
vrbem ipfe tu Ecelicitate ac Maiefiate prdfiitibivs
obambulas.-Tehominesin orehabent^ Galli ferunt
in oculis & peElore ^ Ciues noflrigerunt infinu &
in corde, Adeffem ego & confcius & fpeSlatortan-
 tarum reruMy & inter publuos omnium gentimn
plaufuSy continua^ gentilium noflrorum laudes^per-
petuas ciuium meorum gratulationes ,non eum ca-
perem de immenfd dignhate tua^ de incomparabi-
li virtute ac perpetibm in Rempub. meritiSy bene-

ficiifque fenfum ^ quem video externis domeflicif _,

que^ quantum per cpemque licet, ejfe comrnunem?

Enimuero publica in rem meam nomina fruflra
follicito, qui fapere poffum experimenio quodipfe
cepiycum Ro?n£ agerem. Tum quidem tu necdum
purpuratm fed purpurafcens Jjoc efiomnium iudi-
cio c^ voto defiinatm ad purpuram eum genimn _,

prdferebas qui nunc fe rebm humanis exbibet fa^

lutarein^ qui Galha viSiorias pr^parat trium^ &
phoSy qui fiterai ^Mufafque promouet adimmor^
tafitatem. Eqo autem in Vrbe aduena ocnii il/im
tuiadmirator & cukorin ponicum acceptus ^quam
exquifita & deleEiameliormn librorum multitu^
dine perornabojs pon loci tantum celehritate ^quan-
tum incredibili tua humanitate animatusfum ad
id quod a me iam tunc fermone vernaculo editum
fuerat fpecime?2 huius operls ^ in celeberrimum
tuum illud Ifi^um & armamenta-
togatc^ militia

rium fponte inferendmn ^ non redempturm exiguo

& vili pretio tam boni Imninis dignitatem ^ fed
oppigneraturus animum Moecenati optimo & de-
fiderabiliffimo, Ab illo nimirum tempore ^ quod
non poffum fine prafenti quodam iucunditatis fen-
fu recolere , vindicafti me tibi totum amore quem
vltro mea occafione prarogalli _, &
vt altim de
Operis merito fentirem ^ tua collaudatione ac iudi-
cio prdfiitifii, Et certe quoplus in eim fcientia co-
 ,

gnmone profeci^ eo maiores anirnovires fenfim ai-

cefferunt ^vt cum eam in dies magis ac magls exco-
lerem , magnificemim quoque de illius excellentia
&nobilitate fentirem. Nec fa^uintemere putem
aut prdter (tflimationem quam tu ipfe de illa cepi-
fh^finonindignam dixero qui^ fauorem ^ fub tuo
du£lu (^ aufpicio regid. familiaritatis dicam an
_,

infiitutionis ajfequatur ^ qua honore donetur cj^uem

& dele£iu & fumptu pracipuo^ Matum omnium\
nationumque ingeniis domi tua conflituifii ; qud
dignationem fibi vendicet geniitui ,per quem vni-
uerfi totim admirationem tibi faElis mirabilibus
dcquififii.Nilnlpr^zfumo certefupra nobilif/imafci^-
tiaprd?vgatiuam^ quodeaminter regiasartes^qui-
bmoptimamlndolemerudiri/tnimumqueadmaxi-
ma natum excoli conueniaty annumerem y Habet ni-
miriicumpulc/jerrimo ipfmartis elogio &antiquO'
rumfaculorumfidem^& Regummaximorum exem-
pium^qu(znobis Philo ille ludam nonfuc& tantum
getis fed omnium iudicio difertififmus pariteracfa -

pientifftmus elegantiffime in hdtc verba commSdauit^

iLm fMv ovini^^ndn iJLayix.luu o^nliKtw cBncn^jdw ovaTUyVTu(t>v»
eT?<a? ipyx, ft^aj/ooTi^iQ <pcaTaaicL\g cwyai^iTOLiy (t?jUp£lu ^ <e«)%^-

fjLoiyvim (Diicoaawf u) , ovTt iAcSTzq fxivov , ^ot ^ /SctajAe?? it^ fia-

m?.i(i)V c/ fMysti i^ yLCtM<^' o/ Uipawv Actwvodciv ovmg , &V
vJivA (pactv Sh ^AoiMlcUf ^A^nCpdiwaji StuioL(JUV ^' ew-
ms^ii^ ar^i^ov li ytAye^v ^ot^ iuiKcivcayf^tciog. Suibus
quidem non tantum vt fua prdclariffimce
efficitur
arti dignitasconflet ^fed vt prdfens ac perpetuum
extet Regihm ipfis &
eorum curatoribus quoque
commonitorium ^ vt in gfatiam fuam tant^ nobili-
tatis &
aflimationis artem recipiant : SueM tibi
4 iiij
 .

animum e{fe, nefas efi vt dubitemus', qui vt ini-

ramur non Reginct tantum fapientijjmd iudicio,
fed omnium ^quos interregni cur^ partitcZ funty
arbitrio delefhttevmtex omnibus cuiRezis educa-
,

tio imponereturi ficperte illius ingeniiiad maxima

qu^que comparatimirinobis certifjime perfuafu7n
efl ^nec defuturum per te fuum arti nobiliffmay

quajirmatur in omnibus iudicium ^grauiora belli

momenta librantur ^ dele^abiliora pacis blandi-

menta condiuntur , pretiu?n apud Regem , tuum
de baptifmo filiim _,
de cultu ahunnum , fir?na efi
apud nos & ineluftabilis Jducia. ^od nonpotefi,
vt illius fert ?neritum tuo beneficio conti^^qere
,

quin tuo gloriabunda Juffragio tueri fe pofe con-

fidat locum quem illi fplendidiffma in porticii
ddium tuarum tertia parte iufius ^flmator affi'
gnabis, Efi lUa non apotheca ^ fed Ciuitas litera-

ruvi ^qualis aitera fuit facris memorata codicibus^

in quam qui accipiuntur pitis tibi debent quam
qui Regum beneficio principis alicuius vrbis ciues
decernuntur -, caducum. fciiicet illorim tuum
efl ,

vero immonaie heneficium. Serapeo Aegyptum

Ttolemdi confecrarunt y lu illorum magnificen-
tiam in immenfum fuperqreffus ionge nobiiion fa-
crario Galliamfeiicem&beatam effeciliiyatque in
dies efficerepergis nuiiisfumptibus parcens &fcien-
tiffimum diiigentiffimumque hominem ( Naudeum
dicodiua ipfius Bibiiothec^ curatorem ) adhibens,
qui pretium ponit iibris ^dat ingeniis. Nemo dqua-
re beneficium potefl quod a te acceperit ^ quia tua
efi tanta & tam eminens dignitas ^vt ad eam nifi
per tuam dignationem nonpoffitperueniri. Dicam
 tua dignationis fiducia non melius poffe
illius
Thzumzturgxim ^^uam mirabilium effe5tori offisr-
ri %fedji Thaumaturgum Thaumaturgo compa-
remusjineis nos includimur^tu fa5iis non circum-
fcriberis y in charta ludimus ^ tu in Orbe perpe-
tuos benefa5iorum chara5ieres infculpis •, coelum
libamus in plano ^tu fupra ccelu7n in pleno ater-
nitatem peruadis / non proficit nobis lumen fine
vmbra y puro tu lumine ^ omni vmbra procuffic
colluflraris^ vt tanquam dieifidus alios etiam tuis
colluftres radiisadeo vt te Angelum fuum tute-
^

iarem y Regis^regnique prdfidem Gallia prddicet}

Muft fuum agnofcant Apollinem y literati omnes
& bonarum artiumperiti vtfuum colant Mcece-
natem ^ optentque vt de vifibili & in terris confli^
tuto diuinitatis folio aternitatis oracula reddentem
coram videre acintueri pojftnt. Vale fcelixmue. &
DabamFarifiis ad Hippodromu?n Regium ;pridie
Kal0das Jlfaf Anno Aera C/mflianacio idc xlvi

eifiriLoT >l .JI rnL'2iu3£fniJi;fIT /nu'jiK|0 ^umibiv iiiuioii^fj ir j

lifljno-) ni mijloi i-nii jv^ajirfriiiEcloiq im Loijp ^zifioiauiVI 'nlhiur.l

Jin^i'.>ol'iiqtXiuon iisriiinGD .omiiulqhDl^fniixobof!-. iomohriLnnoD

noii ^nntMJomoiqfev ?nf:b.bo-tm3ioili'JLiI.'7fnf^uif-'vcjlj34!Erjp.j:rnil
'Onr ... ;35iluDOfxiti32J3n3fnfnuDOJi;iq;j'oyx;n;o
zuhl .lliV mnsij; o'J msinoiilix^Imwg-yi r. i.oi^^ LuxDiiDni .i
.
-:

V j X D ci c I
j iftimoQ o
:j A < [ii '
•
' ;
PERMISSIO KEl^EKENDI KDMODyM PJTRIS
ViCARii Generalis.

K Francifcus Lammus Ordinis Minimorum Collecra, Vicarius c^ vijitator

Generalis per Galliam , &'c. DileBijiimo in Chrijlo 0* K. P. loanni
Francifco Miceron Collega mjiro. S.

DEmcreri afFcdum noftrum nemo impcnfius poteft, quam qui

etiam de publico flbi &totiproinde Ordini demerendo follici-
tus eft. Agc , ifto vigorc animi qucm probauimus inuidiam ,
qua»
fumma quxque arrodit cum mordere non poteft, fupera & ingenij ,

fplendore quo dudum illuxifti perg^e cum eniditorum plaufu &gra-

miracula proTerre. Nobis fcilicet non conce-
tia, fubtiliiTimas artis
dentibus tantum, fed&: vltrb gratulantibus Thaumaturgum Opti-
cum edequodconcinnafti,recude Opticen cuius fpecimenvernacula
pridemlinguaemififti \ csteraproferingenij tuimonimenta&vidu-
risjEternumchartiscommittequod mens parturiuerit, catantumle-
fevtnonnifiperdeledtosate Ordinis noftriTheologosdcmorepro-
ata & recennta prodeant, & quas ad hbrorum cditionemSacrofandla
SynodusTridentinaedixit,riteferu«ntur:In quorumfidem,&c. Da-
tum in Conuentu noftro Parifienfi die i^.Ianuarij Ann. cioidcxlvi.

F.FranciscvsdelaNove. ColL
Vic. & Vif. Generalis quifupra,

Locus y^ Sigilli.

Cenfura Theologorum Ordinis.

NO infrafcriptiOrdinisMinimorumTheologiexmandatisfu-
s

periorum vidimus Opticum Thaumaturgum R. P. loannis

FrancilciNiceronis,quod itaprobauimus,vtnonfolum in eonihil
contrafidcmorthodoxam,fedplurima contineri noua, praslo digniC
fima,quaePerfped:iuamvelfacilioremreddant vel promoueant non
fmemagnavoluptatecummentistumoculiteftemur. Datum in no-
ftro S. Francifciad Plateam regiamParifienfem Conuentu VIII. Idus
Februarij , Anno Domini cioidcxlvi.

F. Marinvs Mersennvs.
F. Ambrosivs Granion.
 R. P. lOANNI FRANCISCO NICERONO,
DE MIRABILIBVS GENII SVI OPERIBVS.
AnAgmmmanfmus,
lOANNES FRANCISCVS NICERONVS.
SENSIS NOVA NVNC RARE CONFICIS,
Difiichon.

QuA nunquam fkcUs olim confe^a pera^is ,

NVNC SENSIS NOVA RARE mtraCONFIClS art^>

ALIVS.
PATER lOANNES FRANCISCVS NICERONVS MINIMVS.^
IS RARVS, EA SENSIS NON COMMVNIA NVNC PERFICIT.
AquisSextiis 7. Kalend. Maias
Anno i£cx Chnft. Mocxxxviii. filLLON.

IN TAVMATVRGVM OPTICVM.
R. P. loannis Francifci Niceronis.

Proximus vt NICERO es CICERONI nomine ,fic es

Illi , ni fallor, proximus eloquio.
Si tamen ef CICERO te major accumine lingua,
Et oculorum aciete NICERONE
minor.

B ELIN Secrccarius Regis.

Parifiis 1638.
 EXTRAICT DV "VKIVILEGE DV ROT,
LOVrS PAR LA GRACE DE DIEV, ROY DE FRANCE ET DE
NAVARRE A nos amez&feaux ConfeillcrSjlesGcnstenansnosCours
:

. dtParlcment MaiftresdcsRequeftesdenoftreHoftel j PreuoftdePariSjOuLieu-

,

cenanc Ciuil Baillifs , Scncfchaux &c autres nos Officicrs (]u'il appartiendra, Salut.
,

Noftrcbicn Ame Frak^ois Langlois dit Chartres, MarchandLibraircen

rVniuerfite de Paris. Nous a fait remonftrcr quilluy a cfte mis en main le Manuf-
cript d'vn liiire compofc cn Latin &c en Francois par leP. Fran^ois Niceron,
Preftre Religicux Minime du Conucntde la Piace Royalea Paris.Intitule THAV-
M^TVRGVS OPTICVS. cn plulieursparties, qu'il defireroit fairc impri-
diuife
merauecfes figures,po..;r donncr ce curieux ouuragc aupublic s'il nous plaifoitluy
enaccorderlaPcrmiirion. Ecfur cCjnoslettrcs ncccltaires. A ces CAvSEs.deft-
rant contnbuer a la facilitc des fcienccs , Sc inftrudion du public. Nous auons pcr-
niis, &permettonsaudit fuppliantlmprimcrou faire Imprimer cn tci volumeou

^
caraclcrcqu'ilsiugeraaproposleditliure,tantenlangueLatincqueFran^oifeavcc
fcs figures, vendrc & diftribuer iccluy durani lc tcmps de fept ans a compter du iour
achcvc d'imprimer.Pcndant lcqucl tcmps nous faifons trcs exprefles dcf-
qu'il fcra
fcnccsatoucc$pcrfoncsdequclquequalitc&: condition qucUcs foicntdc rimpri-
meroufaireimprimer,delc vcndrc &: diftribuerenaucun licude noftrc Royau-
mc & lieux d^obeilTance foubs quelque prctexceque ccfoit , corredion augmcntion
changement dc titre , dcfguifement dcs figures ny redudion dc grand en petit, ou
,

autrcment en quelque manicrc quc cc folt fans le confentement dudit expofant oii
,

dcceuxquiaurontpouuoir deluy, a peine de confifcation des exemplaircs Sc dc

ceux quifcrontcontrefaicsd'amandc arbicrairc Sc de tous dcfpens dommagcs&i
incerrcfts , a la charge qu'il fera mis dcux dcfdits liures impriraez cn vertu des prc-
fentes cn noftreBibliothequc publique, 8c cn celle denoftre feallefieur Seguycr,
Cheualier Chancellier de Francc,auant que dcles cxpofer en vcnte a pcine de nul-
liccdcsprefentes. Etvous mandonsquedu contenu enicellcs vous aycz a fairc
iouir ledit cxpofant plainement dc paiiiblcment ccfTant &: faifant cefTer tous trou-
bles & cmpefchemens , ains au concraire. Voulons en outre que mettant au com-
mcncemcntoualafinduditliurecoppicde laprefcnte Pcrmiflion ou vn cxtraift
d'ice Ue.il foit tenu pour bicn & deu cmcnt fignifie , commandons au premier Huif-
ficr ou Sergenc fur cerequis fairepour rexccution des prcfentes tous exploifts nc-
pource dcmander autre PermifTion. C
cefTaires fans AR
TEL EST NOSTRE
PLAISIR. Donne a Paris le ii. lour de May i'an dc grace, Mil fix cens quarantc-
fix &c denoftre regncle troisiefmc.
,

ParlcRoypfonCpnfeil. VlGNERON.

AchcHe cflmprirtKrpour la premiere fois le z* d'Aoiiji 16^6,

 5

ELENCHVS
EOR V M Q^V AE I N H OC
OPERE CONTINENTVR.
PR^FATIO At) LECTOREM STVDIOSVM,
Vhi de duthoris conftlio, titulo operis , eiujUem fubieBo, ordinCy 0^ Vtilita-

te dijpritur.

PR^LVDIVM GEOMETRICVM.
AD HVIVS THAVMATVRGI 0?T\CI ^SeuFerfiediu^
Curiope intelligentiam ^ praxim necejjanum, oag. i,

DEFINITIONES. i

PROBLEMATVM Geometricorum conflruClw, 5

PRIMA PR0P0SIT10.y4^ datam retUm linedm, ex dato fpa-
tio aliam parallelam feu tnauidiflantem ducere. <

PROPOSITIO 11. Super datam reflam lineam , 0" ex mnflo in

ea dato re^am lineam dd angulos reSios excitare.
j
PROPOSITIO III. Data refla linea , ex ^unflo extra illam datOj
dltcram lineam dat^ perpendicularCm deducere. 6
PROPOSITIO iV. Modum afignarc, quo deprehendatur , an reHa
linea alteri injifat perbendiculariter , feu ad angulos reSlos. 6
PROPOSITIO V. Datam re^Iam lineam in quotuis oartes aauides
diuidere. .•

7
PROPOSITIO* VI. Circulum datum in :^.8. j 6 , &c. partes aaua-^
les diuidere. $
PROPOSITIO VII. Super datam reHam & ex mnflo
lineam , in
ea dato , angulum reHilineum angulo reBdineo dato aqualem conflituere.
9
PROPOSlTlO VIII. In dato circulo pentagonum ^ Decagonum
regulare .i. ^juilaterum & aquiangulum infcrtbere. 9
A PPEND IX. De communi diuifione circuli in ^6o.grAdus feupartes
aquales, ad angulorum quantitdtem dignofcendamj nec non ad infcrihendas
circulo dato quafcunque figuras planas multilateras ^ polygonas. 1
APPENDIX ALTERA. De infcrihendis per circuUmadrantem CHt^
cunque dato circulo omnis generis ^olygonis feu figufis multilateris, 1
,
 I

THAVMATVRGI OPTICI SEV PER S PECTIV .€

C V RI o s^.
LIBER PRIMVS.
PERSPECTIVi^ pr<x£licx Principiacomple^ens,tradenJqHe methodum
Vniuerfalem ad delineandas ex pr^fcnpto optices cmufcunque generis figuras
planas & folidas , etiamji fuhieBum planum non attingant , aut in vuncio
folum \>el linea contingant : z^d hum methodi explicationem adhihentur
exempla Geometrica quim^ue corporum rcgulanum (y exhihentur quicdam

aliafolida regularia compofitaj trregulariay multiformia , polyedra , Jlellata,

perforata nec non Architefturd ciuilis (^ militaris diagrammata : Quin (^^
additur methodm probofta ohiefla Scenographice delineandi in data feflione
ahfciue eo auod vnquam neceffe fit ad collocandum dtjlantid punflum extra
tahuUm excurrere paucis autem hacomnia (jr hreuiter per praxesfacillimas
;

explicantur, certifsimifhue cy clarifsimis demonfirationtbus illufirantur. 15

DEFINITIONES. 15

EXPERIENTlAOpf/c4. 16
PRIMVM AXIOMA. Quidcjuid videtur, fuh angulo Videtur. i S

A X O M A II. Quodcunque ohieftum maius videturj quo

1 eo ipfius imago
in retina efl maior. «
9
A X IO MA III. Eo maius eft in retina
ohiefli fimulachrum , quo fuh ma-
iori angulo ad ipfim appellit. 1 9
AX O M A IV. Qu^ fuh maiori angulo confpiciuntur^mnioravidentur.^o
1

A X O M A V. Quafuh minori angulo confpiciuntur minora videntur. 20

I ,

AXIOMA VI. Quafuh aqualihus videnturangulis, apparent aqualia.zi

AXIOMA VII. Ohtefium fiodcunque apparet radio qm fi~ in eo tpfius

mulachrum ad retinam porrignur. 2,£

A X O
I MA VIII. Qux ftih radiis fuhlimionhtis confpiciuntur , apparent

altiora. ^^
AX 1 O MA IX. Qutz ftih deprefiiorthus radiis afipiciunturt videntur de-

prefitora.
^*
A X O MA X. Quafuh radiis dexteriorihus afpiciuntur , videntur dexte-

riora. •
*
**
AX O I MA XI. Qu^ fuh radiis finifieriorthus confpiciuntur ^ apparentfi-
*- ^
mfieriora.

AX O I MA XII. Ihieflrei vifa locus in aliquopUno , vhi radius opttcus

pcr rcm duflu^s ipfum pUnum attingtt. i*

Quidfit ars PerfpeHiu<£. *^

D E Lineis r^ punclts quihus in hac Perfpefliua methodo vtimur. ^7
N O T A N D A Circa conftruflionem fequenftum propofitionum.
.
51

PROPOSITIO Dato punfto in pUno Geometrico, altitudine

I. oculi

fuper pUnum, eiufque diftantta a fefltone fimiliter dafii apparentem, feu

fcenographicum eius punfii fitum in datafeflione feu tahuU reperire. 35

PRO P O S I T O
I II. Lemma L Inter j'D & CE refias lineas pa-
rallelas
 1

ralleUs du<t refla linea AE cjT DC^fe mutuo fecent in B :ico ita effe
JBadBE.vteflDBadBC. ,37
I^ROPOSITIO III. Lemma //. Inter JD&CE refUslineaspa-
raMas dua recla linea AE C^DCfe mmuofecent in B : dtco vt A B ad
B EM
DB adBC.itaejfe AD adEC
vt 38
PROPOSITIO IV. Lemm A /// Interduasparallelas reSlas lineas AD„
CEjdux refinc linex AE, DC fe mutuo interfecent ad pundum B ,
per
communis autem interfeftionis fgnum B ^agaturFG Vtcunque ^ qu£ pa~
rallelas AD &C Efecet in F cjrG: dico ita effe AF adFDyVt ejl EG
adGC. 38
PROPOSITIO W . L-EUMA 1 1^. fint A B ,C D refl£ linea paralleU,

fumanturque in AB,punfIa A c^ B ; fimditer 0* inCD,punfid CF,

£D, ita tamen vt fpattum CF aquale fit ED , ducanturque refla line<t

ADjBEy AF,BC,&per figna interfeflionum , linea HG: dico ipfam

effe parallelam line^ CD. 39
PROPOSITIO VI. Theorema. P^tfe hahet tota diflantiarum linea
ad partem eius inter Vifihile ac dtaphanumy ita altitudo cculi fuper planum ad
altitudinem imaginis Vifhilts bort:^ontalis tn communi feflione plani Optici
ad iUud dejlinati c& dtaphani. 4o
t>ROPOSITIOVII. Theorema. Line^ reflx qua in icnographiaad Vi-
trei-hajim perpendiculares iacent mplano horiTyntt parallelo, \ndentur om-
. nes in fcenographia ad principale feu primarium perfpefiii'£ punflum ccn-
currere. 42-

PROPOSITIO VIII. Exempla qu(f.dam ad faciUorem huiufce metho-

di intelligentiam & praxtm exhibere. 4^
PROPOSITIO IX. Huius methodi \fum cy applicationem circafigu-
ras circulares ^ alias curuis lineis comprehenfas traderc. 49
PROPOSITIO X. Lemm A V. St curua line^ refla fuhtendatur & qua^
a linea curua ad fuhtenfam perpendiculares ducuntnr ita fe haheant vt qua-
dratum Vntufcuiufque ipfarum £quale fit reftangulo partihus hafis qu£ ah
ipfa fecatur contento , dtfla Itnea curua , circulicircumferentia erit. 5

PROPOSITIO XI. Lemma K/. Si conus fecetur plano hafi parallelo,

tdli feflione ctrculum exhihehit. $1
PROPOSITIO XII. Lemm A yil. Si conus fcalenus fecetur planoper
axem ad reflos angulos ipfi hafi i fecetur autem fuhcontrarie altero plano ad
triangulum per axem refloy (afta tn fuperficie coni feflio circuli circumfe^
rentia erit.
53
PROPOSITIO XlU.lEyLiAKVIILDuahus datis reflis lineis me^
dtam proportionalem inuenire. 54
PROPOSITIO XIV. Lemma/^. Lineam reflam inuenire qu£ Vna,
cum refla. quapiameamdem haheat proportionem ad alteram
linea data li^

neam reflamfimiltter datam,quam hac ad tnuentam. 5<;

PROPOSITIO XV. Dato ctrculo in fuhteflo plano , datafimiliter vi-

ftn difiantta , tahulaque feu fefhone non folum ipfi plano perpendiculariter
tnfifiente , Verum etiam linex a punflo difianti£ per centrum circuli duft,A

e
 orthogonaliter erefia, oculi altitudinem fubra planum inuenire fecundum auam
delineatd dati circuli fcenographica vroieclura ^wfa quoaue Jit circulu^ perfe-
Stts. 56
PROPOSITIO XVI. Dato circulo in fubiec% plano , data ftmihter
oculi altuudine ypunBum dijlantia inuenire ita \>t apparens figura , fue ipfius
circuU fcenographia in data feSiione fubiefto plano cir hnex a punfio difian-
tid per centrum circuli dufid erefia , ftt ipfa auoaue circulus perfefius. 59

PROPOSITIO XVll- Lem.ua JC. Datis tnbui lineis quartam pro-

portionalem inuenire. 6o
APPENDIX ad fcemgraphiam planorum. De inuenienda in diaphano ,
per
auartam probortionalem^ dati punfii fcenographia. 62.

PROPOSITIO XVIII. Theorema. ^ttota linea diflantiarum adpar-

tem diaphanum (^ pedam, ita altitudo perpendiculans realis pun-
eius inter

Sii fublimis feu eminentis ad altitudinem imaginis ipfus tn communi fe-

Bione diaphani ^
radii ad illud dejiinati , fupra imaginem hafs eius. 6 4

PROPOSITIO XIX. Lemma XI. in tabula qutnta diagrammate

JC.fntlinea AD CD ad y D fumamur duo punSia quali-
reflos in -^
in

het ad arbitrium AB,CN ducanturque AN3BN, AC,BC, refiie

nec non ^ F I DC Jia punHo I educatur I H parallela

parallela : linea

ABy\>fque ad bN O' apunfio F,linea FG eidem AB parallela vfque

,

ad Itneam BC , erunt IH O^FG inter fe icquales & parallelte. 67

PROPOSITIO XX. Data lineiC altcuius fiue puncii illtuf fublimis per~
pendicufari altitudine fuper plant^m, ipfius fcenegraphiam feu altitudinem
apbarentem fecundumfitum quem habet in tabula reperire. 6j
PROPOSITIO XXI. Theorema. Vt efialtitudo oculi fuper planum
dd altitudinem realem perpendicuiarem punfii alicuius Jublimts , ita linea

perpendicularis edutia a punfio imaginis bafis eius in dtaphano vfque ad li-

neam hori:^ontalem fe habet ad altitudinem apparentem eiufdem punfii fu-

,

hlimis in tahula fupra punfium hafis a auo perpendicularis edufia ef}. 71

PROPOSITIO XXII. /« data tabula feu fefiione cuhum cuius latus

datum fit,quod fuhiefium fianum tangat infola linea , fcenographice deli-

neare. 75
PROPOSITIO XXIII. Tetraedri fubieflo piane perpendiculariter
Vt fuper Vno fuortm angulorum folidorum confiitutum,ipfum
infifientis, ita

planum folo tangat in funfioy in tabula feu feBione etiam ipfi plano perpen-
diculariter erefia fcenographicam apparentiam exhtbere. 75
PROPOSlTlb XXIV. Ofiaedrum perpendiculariter wfiflens fub-
iefioplano fuper V«o fuorum angulotum Joitdorum, ita vt illud in folo con-
tingat punfioy adprofpefium accommodare, feu i^fius fcenographtam repen-

re. 77
PROPOSITIO XXV. Cubi, cuius diagonalis feu extremos & opfofitos

anguios foiidos conneftens linea,fubiefiofitplano perpendicularis ,

apparentem

intabulafiguramexprimere. 7«
PROPOSITIO XXVI. Dodecaedri fupervno fuorumlaterumquiefcentis,
ita Vtfubiefium pianum infoia tangat linea , figuram
apparentem tn tahula.
 41

exprlmere ^
fubbonatiM AUtem pUnum ^md prdediftum Utus neclit cum op'~

pojito 3
perpendicuUriter tnfijlere fulneBo pUno. 85
PROPOSITIO VIGESIMA SEPTIMA. Icofidn fuper vne
fuorum angulorum conflituti y ita vt linea prixdiBum angulum neftens cum
oppoftoftfuhieclo pUno perpendieuUrUyfguram m feBione apparentem de-
lineare, 86
PROPOSITIO VIGESIMA O CT AV A. Modum facilem af-
JiFn.tre auo folida qu^edam reguUria compofta cy irreguUria^^UiS a reguU-

nhm onginem trahunt , pofsint ad praefcnptum optices tntahuU delineari. 8S

PROPOSITIO VIGESIMA NONA.. Scenographice delmeare

auixdam corpora trreguUna m circulum, dfpofta\oflo nimirum folida fmi-

liaynequalia, quorumfnguU duohm ofhgoms ^ parallelogrammis <^ trape:^iis

comprehendantur. 9 2,
PROPOSITIO TRIGESIMA. Solidi cuiufdam quadratu pjrami-
dihus fhhixraliter fleHati fguram in feflione apparentem defcrihere. 94
PROPOSITIO TRIGESIMA PRIMA. Scenographice deli-
neare feu ad vrof^eflum accommodare fex folidas fellds, quarum radii tntus
pUni, exterius vero ad prifmatis formam fnt acuti , de c^terofmul ita con-
nexas vt glohi figuram videantur exprimere. 97
PROPOSITIO TRIGESIMA SECVNDA. SoUdi cmufdam
pentagonis pyramidihu6 aqualihus , fhhtnrafiter HeHati figuram in tahulaap-
parentem dehneare. 99
PROPOSITIO TRIGESIMA TERTIA. Cuhi perforati fen
e tigillis duodecim paraUelepipedis compofiti figuram in fetlione apparentem
defcuhere. lo^
PROPOSITIO TRIGESIMA QVARTA. Bafim er Capi-
O rdinis Dorici in datajeSlione repr£setarefeufcenographicedehneare. 106
tellu

PROPOSITIO TRIGESIMA QVINTA. Diagrammata

quxdam y^rchiteSlur^ militans fcenographice delineata exhihere. loS
PROPOSITIO TRIGESIMA SEXTA. Lemma XII. In
tahuU dtagrammate XXXlV.fi A b
2.1. paraMas FB C^ AEy , fiecet ,

m punilis qmhufcunque A & B fumanturque punfla C ^ E ad eafdem

^

partes in linea AE & fmiliter puncla D (^ Fin linea FB^ad partes op-
poftaSy vt eademfit ratio ACdd BD qU(Z A E ad FB ducanturque
ita ,

DC & FE ha fccahunt lineam B A in eodem punflo G \el

lineae refite , t

dliter Unea D C fecet Uneam B A in punfio G^ Unea vero FE fecet eam-

dcm inpuntlo Hy dico G & FI idem punftum effe. 11

PROPOSITIO TRIGESIMA SEPTIM A. SoUda qu^dam

re<ruUria exhthere fcenographice delineata ex methodopropofittonis pracedetis . 1
1

APPENDIX. de genere quodam proieflionis quod proceditex mdefimta oculi

diflantid , akitudine Vf ro graduum 45, 116
SYNOPSIS. Quarumdam propofitionumfiue etiam axiomatum qu^ adfcc
nographi^T heonamnoniniucunda y& adpraxim intelUgentthus maxime y>ti-

lid futura funt, 118

r ij
 1-
r

THAVMATVRGI OPTICI SEV PERSPE-

CTlViE CvRlOSiE.

LIBER SECVNDVS,
IMquo agnur de illo ^roiefiionis genere quodfit in planis ohliquii .traduntttr-

que rnodi qudmplures exquifitt ^ expediti quihusj intra termmos dtreB<x

Vifionis ^quaedamfiant defignattones in quilpufcunque Cuberficiehus regularibus
O' irregularibus y qua quidem direflo intuitte , deformes quoad fe appareanf,
multarum tamen (y diuerfarum rerum difitnflas fpecies exhtheant, (^ ex
determinato jfunffo fpeflat(X ^ piflurx
& fymmetrix
cuicunque propofito obieSlo fimiUimas imagines reprafentent. Additur etiam
legtbus non dijfonas : at

confirufiio (^ \fius organi cuiufdam fcenographici ,

quo pofts facile (y com-
pendio Scenographtcas delineutiones quafcunque , etiam ifias deformes ^ re-
flo afi>efiu improportionatas exequi; cum appendice altera de lumine ^ Vm-
bris. III
Prtefafiio de fubiefio huius libri. izl
PROPOSITIO I. Theorema. Quamdiu manet idem Vertex ex
pyramidts vifualts i quomodocunque tamdem mutetur bafis eiufidem y
per \>a-
rias fefliones j (emper tamen fiet eadem vifio,feu apparebtt eadem tmago ^
& idem obieflum. i zi
PROPOSITIO II. Proiefluram exhibere fedilis fiue cathedne adeo de-
fermem, vt oculoextra debttum fitiim collocato altud omnino appareat ; vi-
deatur tamen reformata 0- regularis e punflo determinato. 119
PROPOSITIO Afethodum afignare , qua pofsis datam quamlibet
III.
imaginem inplanum obltquum proiicere , qu£ ex direflo qtiidem afieflu nul-
lius rei certam fimilitudtnem per fe reprafentet,atex determinato punflo ^
afj^eflu obliquo , perfeflum rei alicutus fimulachrum exhtbeat. 15 1
PROPOSITIO IV. /« exteriori feu conuexa coni fuperficie, imaginem
dcfcrtbere, qu£ , etfi aliunde confufa deformts c^r improportionata videatur^
nthilominus in debito fitu cir e punfio determinato conffefia ohieflo propofito

fcu prototypo fimilis appareat. 1

3 9
PROPOSITIO V. In interiori feu concaua coni fuperficie imaginem de
fcriberCy qu£, etfi alias deformis y confufa ciT improportionata Videaturini-
hilominHs in debtto fttu 0" afsignato punfio vifui expofita, ohtefio propofito
feu prototypo fimilis appareat. 1 4
ROPOSITIOVI. Per numeros feu tabulas Tangentium , in conuexa
coni fuperficie imaginem defcnbere qu^, et(i aliunde confufa, deformis ciT
impro^orttonata videatur , nihilominus in debito fitu (y e puntio determina^
to conffefia obiefio propefitofimilts appareat. 141
APPENDIX devfu tabularum Tangentium. Quomodo iis vtendum fit in

pracedenti propofitione q^ fimiltbus. I48

PROPOSITIOVII. Per numeros feu Tangentium tahulas imagmem
 inconcaua coni fn^erficie ddumhrdre ^qtite j etji aliunde con^uja, deformii,^
improportionata Videatur , nihilominus indcbitojitu O' ^ f^nfio determma-
to conjfe^a , obiefio propofto /imilis appareat. 1 51

ROPOSITIO VIII. In exteriort Juperficie pyramidis ^uadrata ^ feuin

auatuor eiufdem vlams ad ipjius verticem incltnatu imagmem adumhrare,<^ua^
etji altas confufa , deformis (^ importionata videatur : nihilominus in dehito

Jitu & ex afsignato punfio vifui oppofta verfeHam ohiefli dati fmilitudi-
nemexhibeat. 15^
PROPOSITIO IX- Modum vniuerfalem afignare quo pofsit imago
auMunaue data in expoftam coni aut pyramidis fuperficiem fue conuexam

feu concauam optico geometrice confgnari , ita vr , etf alias ex direfto ad

plana, inauibus delineatur,aJ^eSiuconfufa 0^ deformts appareat; ex deter-
mtnato nihtlominus punfio emendata y hene compofta c^r prototypa fmtlts
appareat. 158
PROPOSITIO DECIMA. Modum Vniuerfalem tradere quo pofsis
datt fmulachri feu figurtn cuiufcunque , in quolibst expofto planojiue fuper-
ficie mohili regulari aut irregulari ^ fue etiam in plurtbus fmul fuperfictebus
mobilibusopticamproiecluramfuedtreBtfiu.eohliquiafj^efiHsorgamceinfittue-
re ; ita vt ex dato punfio prototypa fimihs appareat. 1 6$
l^ROPOSITIO VNDECIMA. Tradere modum Vniuerfalem quo
pofsit ohiefii cuiufcunque dati tmago fiue direfio af^efiu videnda,fiue obltquo
fjpefiandaintuitUyin quamcunque expofitam fuperficiem regularem aut ir-
regularem , mohtlem aut immobilemjmmo in plures fimul & diuerfas fuper-

ficies ex fcenographia legihus organice tranfcrthi ; itavt e propno punfio ei-

dem obiefio fmilltma videatur. 16^

PROPQSITIO DVODECIMA ET VLTIMA. Qttomodo
tn planis fuperiorum conttgnationum fuperficiehus yohiefia propofita fcenogra^
phice adumbrentur exponere, i^%

e aj
 . T 1

«^i (vte gfe s»r gfe s» cfe <5V «p sw OT «^ o? 6» ste (Ss) «fe

) *i3i^i^i^l&<;

SCENOGRAPHVM CATHOLICVM
SEV
INSTRVMENTVM VNIVERSALE.
D obeundas ex drtis prdjcri^to quaJcnnqHedelineationesScemgra-
phica-s accommodatum. loi
Scenographi Catholici notio i^ defcriptio per partes. 194
Scenogra^hi Catholici com^ojitio (^Jingularum illius partium of-
ficia. 156
Scenographi Catholici vfus c^ cautiones in eo adhihenda. 1 99
PROPOSITIO \. In tahuU propofita , ex data oculi dijiantia eiT

eiufdem altitudme fu£er ^lanum^ ohiefit cuiufcunaue dati apparentiam ope

Scenographi Catholtci exhihere.
99 1

PROPOSITIO Altera. Imaginem ^uamlihet ex dato prototjpo , in expo~

Jiram fuperficiem direciam fiue ohliquam, regularem feu irregularem henefi"

cio Scenogra^hi Catholici optice tranfcrihere. xoi

APPENDIX.
DE LVMINEETVMBRIS,
iDefinitiones & fuppofitiones. 106
PROPOSITIO PRIMA. Dato tumine,Datifimiliter hacuUfeu
V/Vg'^ Vmhram m fuhiefio plano inuenire. z 07
PROPO S I T O I SE C V N D A- Ex dato lumine ^ro^ofm paraUelepi-
pedi vmhram in fuhieSlo plano definire, 108
PROPOSlTlO TE R I A. Ex afignato lumine dati parallelepipedi,
fcenographice delmeati Vmhram in fuhiefio plano adinuenire (^ fcenograjphi.
ce determinare 209
PRO POS I T O QV A R T A.
I £;« ^4^0 lumine propofni Tetraedri fu-
per \>no fuorum angulorum folidorum perpendiculariter conflituti profiufam in
fuhieflo pldno Vmhram fcenographicam definire^ zlo
PROPOSITIO QVINTA. y^i confitutum lumen , dxti cylindri ohli-

(jui vmhram fcenographicam in fubieSlo plano inuenire. z11

PROPOSITIO SEXTA. Ex dato lumine y pyramidis in aere penden-
tis vmhram in fuhie^o plano profufam fcenograbhice proiicere. z1
PROPOSITIO SEPTIMA. Ex afignato lumine , dijfufam in plu-
rihus expofitis planis fiue fuperficiehtts dati folidi vmhram fcenographice de-
fcrihere, ziz,
 1 2

PROPOSITIO OCTAVA. ^^ conjlitutum folis lumen (x^ofuonm

corporum Vmbras in fubieBis pUnis profufds defcnhere. z1
fPRJMVS CASVS. Cumfolis rain tabuU plano inceduntparaMi. 2. 4.
JSECVNDVS CASVS. Quando fol vltra tabulamante oculos intuen-
\ tis conjiitutuf fupponitur. 2,14
TERTIVS C ASV S. Cum fol ante tahulam conjlitmus efe fuppom-
tur.
2.1^
PROPOSITIO NONA ET VLTIMA.
men expofiti corporis vmhram
M
tn fuhiefio plano fcenographice
dat.^ fenefn, lu^

delmeatam ex-
hihere. 2. 1 6
CA T A L O G V S authorum qui ex inflituto de Perfpefliua artificiali feu
prafltca fcripferunt. 2, i
^
'MONlTViAadBihliopegum. an
 P R F A T I O ^
AD LECTOREM STVDlOSVM,
VBI CONSILIO, TITVLO
DE AVTHORIS
opens,eiufdem fubie6lo,ordinc,& vdlitatc diflcricur,

AB ET certe vniueiTa Mathefis ; habent fingulae in ea

difcipUnaE acutiflimas propofitiones & inuenta fubtihjffi-
ll ma quibus, vt apud fapientiffimos prioris ^eui philofo-
^ phosnonmediocrem fiiiexiilimationem fmgularemad-
mirationemfijntconrecut^-,{ic& huiusfarcuh eruditiffi-

mos quofquead fuiamoremftudiumque alhciuntjquiverae fapientia?

culmen attingerc fe non credunt nifi Mathematicarum fuffulti
poffe ,

pra^fidio ad illam afpirent vt non temere diolum putemus ab Alcinoo

,

platonico hominemMathematicis haudimbutum nudiorem effe L^i-

beride &Cyriclopauperiorem,quippequi neceffariis etiam adalias
lcicntias capeffendas prasfidiis dettituatur.
VerumenimuerbillaEmilii pra: c^Eteris anteponenda? & exquiren-
da^videntur, qus non nudas propofitiones aut puras vcritatum de-
monflrationes mentis ocuhs fubiiciunt , quibus ipfum intelledlum or-
nent & perficiant fed ahas neceffariis etiam & quotidianis vits vfibus
^

ingentiacommoda & fingularia nobis oble6tamenta fabminiltrant,

dum nouis& e^resiis femper inuentis acuta f1:udioforum ineenia & in-
duilrias artincum manus exercent. Sic Architedlonica tum ciuilis,

tum militaris delineandis &excitandis a^dificiis variorumordinumle-

ges&fymmetria^ regulas pracfcribens, muniendarum vrbium , pro-
pugnandarum& expugandarumarciummodos exponens,ducendo-
rum excrcituum, nec nonpro temporis & Idci opportunitate con-
flruendorum agminum diuerfas rationes aperiens Machinatrix deni-
-,

que immenfis ponderibus fubleuandis idonea organa fuppeditans;

ifts.inquam, omnes fcientias qUamdui in illis demonllrandis con-
quiefcunt, numquid inutiles videntur & otiofa^, nifi in opus exeantf
numquidomnisillarumcognitio contemplatioque manca quodam-
modo atque inchoata eft, quam nuUa adio, nuUum opus exterius
confequitur?adco vt mihi non iatis probetur Platonis opinio qui quod
ab omni concretione materia^ feiund:um, fegregatumque nonefTer,
mathematicumcenfebat nihil,& huiufmodi fcientias,cum demon^
flrationumruarumeffe6Vumaliquem renfibilem producerenr, a {in-
gulari fuapuricate defcifcerearbitrabatur.
& squius magno Archimedi calculum adiiciam qui
Facilius fane ,

fummamiftarum fcientiarum dio;nitatem & excellentiam in adtionc

conftituebat, fic vtvel minimam earum partem tenere fedubicarer,
quamadoperationem&vfumpropriumnonreuocaret. Quis nempe
valeat inficiari pofl tot hiftoriarum fidem , tot experimentorum certi-
tudinem,illas innumera nobis commoda & infinitas vtilitates attuliffe,
& mirabiles plane efFedius peperiffe quibus enumerandis fi velim im-
,

morari, prius me fcribentem dies deficiet , quam potuerim fingula na-

tura: & artis miracula mathematicis fubieda principiis percurrere.
Mitto nobiliffima Mechanices inflrumenta quorum pleraque , qubd
,

iamferevulgarisfintartificii,vixhabentur inptetio,cum tamen illo-

rum vfus fit admodum neceffarius, mouendifque & attollendis im-
menfsmolisponderifque corporibusidoneus:huiufiTiodifuntLibra,
Ve<5lis , Trochlea, Politpaftus , Axis in pericrochio Cuneus Cochlea,
, ,

Pancratium Gloffocomum , Ergata , Succulx &c

,
,
alia innumera quo-
rumope&fubfidiocarerent artifices:,{i proprios theorics cognitio-
nisterminosMathematicaedifcipIinaenunquam egreflar fuilTent. Ne-
quehic recenfeo maximain Aquis & fontibus prodigia, neque infini-
tainHydrauIicis, Pneumacicis & Aucomacis plane ftupenda comme-
moroi cumadpropofitumnoftrummagispertineatidin Optica per-
fpicere , & quantum ad fcientiarum omnium incremencuin , ad fingu-
larum arcium perfedionem,ad nobihffimi fenfus, nempevifas,ho-
nefliffimam obledacionem conducac agnofcere.
Hinc apud Gellium dicicur vcilis &c fuauis pr^fligiatrix obiiciens
variastechnasvif«iidecipiendo,quodinhuiusoperis decurfu abunde
conflabit fed & obiedos ab aliis dolos fubtilicer recegens qua? fin-
^ j

^illacimprobarefuperuacaneum&ociofumefTeviderecur, cum illud

ht authorum omnium veterum & recentiorum qui de illa fcripferc
iudicium. Quamquam fi ad ea qux quotidie nobis in oculos mentis
& corporis incurrunt animum refledere velimus, longe latequepa-
tentisilliusimpcriifafces&illuftres chara6teres nullibi non agnofci-
mus.Nonne Geometria prad:icaDioptras,Radios,Triquetra,Qua-
dratafua& inftrumenta dimetiendis magnitudinibus idonea ab
alia

ipfa defumit .^Nonne & ipfam Aftronomia in fubfidium vocat, vt cx

artis pracfcripto varias poffit AfI;rolabiorum,Planifpha?riorum parti-
cularium&vniuerfaliumproie6f:ionesinftruere,quibus etiam poftea
adhibito per dioptras vifualiradio , fkllarum altitudines , fyderumque
errantium ftationes , motus , parallaxes,aliaque innumera huius fcien-
tiac phsnomena riteasftimet?
Qiiid naturalis Philofophianonnc vt in experimentis fuis verfetur
.'"

fecurius,Opticas dudum in omnibus rcquiritfQuidArchitedonica

ars illa infignis ad praecipuam humani generis vtilitatem commodum ,

&deled:ationeminuenta?nunquidexOpticaj principiis acdificiorum

rymmetriam ornatum eury thmiamfiue Jecorem accipit ita vt mliil
, , ,

in ea pulchrum, nihil elegans nihil lucundum cfTe putetur nid quod

, ,

ip{a probauerit.Pidboria denique quam artium prmcipem efTe dicimus

quid eft ahud quam mera Scenographiac,{iue proiedtionis Optics pra-
xis citra quam nullus ahquando picStor aut excellens fuit, aut audmit^
,

cumexillullribusprioris statis monimentis iatis conftet fummos il-

hustemporisartificespraecipuamrub huius fcientis prxfidio laudem
in artefuafuifte conrecutosrnon eft quod Albertum Durerum,Mi-
chaelem Angelum Buonarotam,DanieIem VoIaterranum,Raphae-
lem Vrbinatem & infinitos alios in exemplum addncam fatis enim ;

per fe loquuntur, authorumque celeberrimorum ftudium & indu-

ftriam oftentant elegantiftimce tabuIa?,Rom^ & in pluribus aliis Itali^
locis intelligentium oculis & admirationi expoftta?.
Quodftquinoftratempeftate inhacce pala^ftra plauftim ahquem
promerentur,vtin{igniorespr^c£eterisinnoftraciuitate Pariftenfi S.
Vouet pidor regius,L-De IaHyre,in ItaliaGuidoRhenus,Petrusa
Cortona,pIurefque alii quos non recenfeo,maxime certe quia &in
proiiciendis lincamentis in inducendis coloribus in lumine, vmbrif
, ,

que & rcceftibus exprimendis,ab eruditis O ptices prasceptis nufquam

aberrant. Contra vero fiquid inuenuftum,{iquidinelegans,incon-
cinnum&inconditumin vulgarium pi6torum rabulis noftros oculos
offenditjahundelanequamabhuius fcienti^ negledu & ignorantia
non procedit vnde fit vt tales imperiti,{i vas , candelabrum , aut quid-
:

piam aliud in menfar meditullio conftitutum dcpingere prsfumant, id

velutmarginiimpo^itum&extrafttumproprium adumbrsnt;{i duas
figurasinahquafimuladlionecommittere & repra^fentare attentent,
easimmani diflitasinterualloexhibeant-, fi denique figuras in tabula
muItumabip{avitrei-ba{iremotasfingere cupiant,morientium qui-
demcolorumIanguoreminiiscxprimant,{edperfe6lam & acuratam
omnium partium conformationem nihil immutent cum tamcn ^ :

fcientisprincipiiSjipfaqueadeo experientia fatis conftet,in obiedlis

valde remotis , partium figuram prius fe intuentium oculis fubducere
quamcolorem-, quadrataenimturris eminus con{ped:aprius apparet
rotunda quam illius color vifum penitus effugiat.
Verumnecadfolosartificesquitabulispingendis operam nauant,
fpedathuiusfcientiscognitio- immo fane &: illos omnes qui iniftis
infpiciendis, asftimandis, demirandis &reprobandisar^uti&Iyncei
videri percupiunt: funt enim pleraque in pidluris circa Iineamento-
rum conformationem , aufteritatem colorum, {uauitatem, florem,
vultuum argutias,venuftatem oris, capillorum elegantiam, aptam
membrorum proportionem, circa eminenrias, receffus, lumina, &;
idoneam prascipue ip{arum figurarum in tabuls plano conftitutio-
nem de quibus vt bonum iudicium feras , nontam eft neceffe habere
,

eruditam manum,quodvfu&tradationeacquiritur,quam Iimatum

&foIersiudicmm,quodneminiopticis pra^ceptis non imbutopoteft
i ij
contingere. Vndc Sc manifefte deprehenditur omnibus
O pticam aliis
fcientiis tantum antecellere quantum vifu s ipfe alios fenfus externos ^
,

necefTitate, excellentia, dignitate prscedit, quod faris confirmat

Villalpandus in fuisadEzechielem commentariis,vbi ait^Perfpedi-
&
uam fcientiam iure merito inter alias primam omnium excellentiffi-
mam debere cenferi^qu^c circa lumen rerum omnium pulcliritudinem
occupetur. Verum quod m ea mirabilius eil:,regulis ipfius &praEce-
ptis docemur lineas m tabular plano appofite & tanto artiticio ducere,
vt corpora exprimant, folidafque figuras non oculis modo, fed ipfi
etiam a^ftimatiuas facuhati ementiantur pidorix artis fumma in eo
: ita
pofitaeftjVtfohda^eminentia&longe diifita reprsfentet,quae aho-
quiplana,^quabiha & in eodem plano fimulrealiterexiftunti Vnde
&: apud Plinmm Zeuxis magnam refertur gloriamcon(ecutus,quod
vuas pinxifTet tanto artificio, vt deceptx volucres in easaduolarent;
fed maiorem Parrhafius fido & adumbrato in tabula velo quod remo^
ueri Zeuxis poftulauit , vt piduram quam fub eo latitantem arbitraba-
maiorem certe ipfius Zeuxidis iudicio qui palmam cc[-
tur,inrpiceret 5
fitingenuo pudore ,qu6d ipfe tantum volucres fefelhflet^Parrhafius
verofeartificem.
Et hunc nos perfedionis & abfolutionis gradum inartificumno-
ftrorumpiduris defideramus-, funtnempe admodum pauci qui illuc
attingant, quiaplerique opticas praeceptiones & Scenographise praxes
negligunt, quibus vel maxime poffent in arteproficerc.Nontamen
deeft ilhsmagnalibrorum&authorumcopia,quivarias &:exquifitas
Scenographix methodos tradunt, &c omnis generis exempla propo-
nunt , quos hic fingillatim non recenfeo cumad huius operis calceni
,

illorum Catalogum fubiungam. Sed mirabitur fortaffe aliquis,quo-

modo poft tot eximios fcriptores, ego quoque idnegotiifufcipiam,
quafin6effetapudillos,vndeftudiororumdefiderio copiose & abun-
danter fatisfiat.
Verum quidcm eft ea qua? in Scenographia communi ad plano-
rumcontradionem&folidorumeplanis edudtioncm pcrtinent,fus^
fatisabaliistraditafuifte juequeetiam inprima huius operis molitio-
ne,cuiusfpecimen vernacula pridem lingua protuli,cogitabam ali-
quid de ittis Scenographis principiis dicere fed fingulares tantum
•,

Perfpedbius curiofac praxes & inaudita multis illius artis miracula pro-
ferre, reconditaque fecrcta aperire, facile mihi perfuadens forejVC
hanc noftram opellam ftudiofi omnes boniconfulercnt, gauderent-
que vel exiguo laboris, temporifque difpendio exquifitas iftarum pro-
icdtionummirabilium praxesaddifcere, quas longovfu, diligentia &
repetitis faepius experimentis nonnifi difficiliter comparaui , dum
horisfubcifiuis,quas Theologia,aut alia profeffionis mea^ propria
ftudia concedebant , animum in opticis exercendi occafionem fu-
merem, nouaque fubinde e propria penu inuenta depromerem 6c
iam inuemis haud infshciter adderem.
 Prxuidebametiamvclhocfaltemnomine Perfpediuam fcientiam
apud omnes commendandam, maiorifque faciendamab iis,quibus
maximenecefrariailliuscognitioeftjCumtamenab ea propter innu-
merasdifEcultatumfpinaSjqui^bus vndique circumlepta femper viii
eft , plerique abhorreant exiftimabam fcihcet hac ratione , propofitis
:

huiufmodi fubtihtatibus admirandis, pofTe pulcherrima! fcienti^E con-

cihari quos ahoquin ipfius vtilitas fumma& necelfitas ad lui ftudium
,

& defiderium non pertraherent j fic nempe verum efte arbitrabai:

quod dicitur.
Omm tulit punfium > qut mifcmt vtile dulci.

Hxc erat igitur in ipjfo fufcepti operis initio mens mea : fed cum ah-
quando nonnullos Perfpedius authores le^erem, & eos prscipue
qui regularia corpora fcenographice dehneanda propofuere, animad-
uerti aliquos, vt loannemCoufinum Samuelem Marolefium in iftis
,

errafre,nec fecus authorem hbri,cui titulus efl Syntagmain quo varia

eximiaque &c. referti quidem figuris fcenographicis elegantifhmis,
,

led re^uhs & prsceptis vacui habet enim folummodo breUem quem-
:

damdifcurfumdegenerahmethodo,quam, exemph gratia, pyramidi

feu Tetraedro^vtpotecorporiifimphciffimo prsfia^ & apphcat,nec
fmegrauierrore,vtamphuspatetex Corohario propofitionis vigefi-
mxtertiasprimi hbri huius parti: vnde facile adducor vt credam vel
efreahumauthoremdiagrammatum& aliumpr^pofiti difcurfus vel ,

non paucos errores in fequentibus multo fane difficihoribus iconifmis

irrepfiffe, quanquam alias non inuenufte defcripti & adumbrati vi-
deantur Qui vero de illis fcripferunt authores ahi vel ipfa delineandi
.
,

mcthodos tradidere adeo abftra6tas vt Guidus Vbaldus vel adeo in-

, ;

tricatas,quodfecitDanieIBarbarus, vteasinvfumadhibcre tyrones

vix poffint. Suntdeniquealiiqmfolidorumhuiufmodiproied:iombus
inplano inftituendis iingularia inftrumenta proferunt,fed iftius or-
ganicas proic6tioms modus regularibus perinde ac irregularibus ,ii
quibufcunquecorporibus&obiediscommunis eft,vtex noftroSce-
nographoCatholicodeprehendet, quileget: vnde cumin hoc mihi
ipfifatisfaccreoptarem & ahis etiam prodeffe pofTcm {ingularem
fi ,

cuiufque conftruendi & delineandi methodum ex veris Gcometriaj

pnncipiis &
Sccnographis pr^ccptis concinnaui, additis etiam ad
calccm propofitionum CoroUariis, vbifi quid ab aliis peccatum effe
arbitratusfum propria cenfura notaui qus nunc cmnia public^ ftu-
,
:

dioforum vtihtati exponenda effe decreui fed & alia quamplurima j

elegantiflimai-tellatorumcorporum diagrammata fubiunxi, quo fa-

6tum eft vt veluti ^ztr^mLia,r,x.Ji generalem Scenographis metho-
dum pr^fcribere coadtus fuerim, qua vterentur ii qui feiniftisdcli-
neationibuscxercerent :imc) fane quod in huius operis idasanequa-
quam prarfHtcram , ipfius Pcrfpediuas naturalia principia , Geometri-
casdemonftrationesfusefatis&diIucide,quantum inmefuit expo-^
i iij
iauttotoopcredefe^lus irrepferit, mihi condonari, vt dumhaec ami-
corumpoll;ulationibusrecuiarenequeo,cogitent<p/A9 //"(%??, imperfe-
6i:um opus velut e mambus eripi &
Dentveniam maculis quas dut incuria fudit.

Aut humanaparum naturarcum ahas tenuitatis mtx fatis

cauit
confcius proprio {apiamexperimentoquod Lucianus dicit,in huma-
nisnihiltamfaufte&fshciteragi, quod non error ahquisinterpolec.
Quod etiam inhbrorum editionefubprxlo maximeverum elTe depre-
henditur:&huncquidem{ineerratistibi tradere quantum potui ca-
natusfiim,fedoperarumincuriamneque abfens neque prasfens effu-
gerepQtui,vtnon ahqui fubinde & fatis graues lapfus irreperent;at
quo grauiores eo minoris effe momenti exiftimo , facihufque polTe ab
intelTigente &: ftudiofo ledlore corrigi ^quis enim non aduertat pagina
17 9 legidebere duthorem pro dnthorem fuhcifuis ^ro fuhcijliuis pagina 1 8 o
, ;

neque pro «(?^«<!e&aliaeiu{modi? qusfmgillatim annotare elTet opera»

redumdantis. Quapropterne tiio, Candide Ledlor, abuti otio, vel
pcriticE diffidere videar,non tc diutius in iftis moror tu vero fi ahquem
^

ex noftrolabore frudtum capere optas,& le^endo intelhge,&velin

ipfohminisingrefTuoperi manum admoue,rruere& vale.Scribebam
raptimapudGratianopohtanosAnno^raeChriftiana cioidcxlvi.

PR^LVDIVM GEOMETRICVM
 ,

PR^LVDIVM GEOMETRICVM
AD HVIVS
THAVMATVRGI OPTICI
SEV
PERSPECTIVAE CVRIOSAE
INTELLIGENTIAM ETPRAXIM
NECESSARIVM.
DEFINITIONtS.
V N C T V M mathcmatice quidcm apud Euclidcm.''
lib. I. Elcm.definitionc i. cstcrofque Geomecras di-
citur id cuius nulljE funt partes , feu quod eft indiuifi-
bile &
omnis cxpers quantitatis attamen vt dc co ;

nunc agimus refpediue nimirum & cum ordine ad

operationesPerfpediu.Tpradbic^ & artificialis,rc6lc
illuddcfcribimuscumdicimus fignum aliquod mini-
mumcxtremocalamiautprsacutiftyliverticein quacunque fadtumfu-
perficie, quod quidem appareat fenfui, fit tamen reuera &
indiuifibile
abfolutcloquendojVtpote fuam liabens quantitatcm &: extenfionem,
inpartesinnumerasdiuifibilcjtalcpoteft clfc pundum in prima tabula
fi2;natum numero i.
Lincavero apud cofdem GcomctriaJ fcriptorcs definitur longicudo
laticudinis expcrs fcd ncque h^c dcfinitio conuenit lincar naturali fenfi-
:

biH qualem in artis Perfpecfliuas dehneationibus adhibemus immo huic ,

ficut& punclo quantitas ahquafeu latitudo tribuenda eft ,ita vt diuifi-

biUsfitquidemreaUter & abfolute indiuifibiUs tamen quoad fenfum,
j

canto enim iuftior fuccedet in eiufmodi dclineationibus operatio

quantominoretalcsUne^fortitxfueriiitlatitudinemiVnde &: VitelUo
Thcorcm. ^.Ub. z. Optices dum agitdcUncanacuraU fenfibiUqua.lux a
corpore luminofo procedic & in obied:a fe ditFund ic , determinat in mc-
dioiUius Unex naturaUs fenfibiUs mathematicam ineife Uncam,fecuiv
A
t P R y€ L V D VM GEO M
1 E TR CVI Ki.

dumquam demonftrationes Geomcciic^ debenc proccdcrc :his itaquc

pofitis,pro triplicilmearum fpecic.
LineamrccftampofrumusappellarecumEuclidclib. i.EIcm. dcfin. 4,!
QuaE ex aequo fua intcfiacct pundta-, cum Platonc, cuius media obumbriit
extrema vcl etiam cum Campano brcuiflimam a punc^o ad pundum
\ ,

extenfionem quaiis clt in primac tabulae Fig. x. linea A B.

Tertia vero figura eiufdcm rabulse curuam rcfcrt lineam qu.-c quidem ,

cfl: apundo adaliudextcndofcdnonminimavtvidcrecft in lincaCD.

quxvte{retminimaapund:oC,adpun(^umD,extcnfio, fimilis clTe dc-

berctline^AB^quajmi. Fig.apundo A, diredeproceditadpundum B.
Eil:ctiam tertiafpecieslincae quxdiciturmixtaquiaex rec^a curuaque
coalefcit , fcd ex priorum defcriptione fatis notacflc potcft.
Campanus vocac dicuntur apud
Linea^parallel^quas arquidiftantcs
Euclidcmlib.i.Elcm. dcf.33.ilLTq^aEcum incodemfintplano&cx qua-
uis partein infinitumprodiicantur, nunquam tamen concurrenc, ffu
fibimutuocoincident,talcsfuntiii4.fig. i. EF;,G H: non
tabulse lincae
parallelae autem dum producuntur fi lint in eodcmplano, concurrciit
inaIiquopund:o,vbiplanum efEcient angulum^qui S.dcfin. i. Elcm.
dicitu\'duarum lincarumineodemplanofefetangentium &non in di-
re^luni iacentium alterius ad alccram inclinatio in 5. fig. v. g. iinex I K,
;

LK ad inuiccm inclinats &: concurrcntes in puniSto K, angulum planum

conftituunt I K L.addfturin dcfinitione & non in dircdum laccntium,
vt viderc eft in cadcm figura lincas I M M
K etfi concurrant in pun do
>

M, quia tamcnindired:umiacent, nullumangulumcfficiunt , fed folam

red:am lincam.
SolidusangulusexEuclidelib. ii.Elem.definitionevndccimaeftpIu-
rium quamduarumlincarum quaefefecontingunt & non in cadem func
fupcrhcie adomncslineasinclinatio,vel folidus angulus cft qui pluri-
bus quam duobus angulis in eodcm non confiftentibus plano fcd ad
vnum pundtumconfticutiscontinctur;fedhas duas Euclidcas dcfinitio»
nesmulti authoritm bonis rationibus addu6ti, imperfcdtas mancafque
autumant, quare (ic melius mihi videtur cx ProclidodtrinaioUdusan-
gulus definiri;angulus folidus cft corpus in vno pun6to collcdtum quod a
fuperficicbusadfcinuicem inclinatisvelabvnafuperficicad fcipfim in-
cUnata continctur vbi & illudnon eft prxccrcundum quod h planis taiu
;

tum fupcrficiebus angulus folidus conftituatur ,tribusad minus conftarc

namquc plana: fupcrficies foLTangulum folidum conftitue-
dcbere , dua;
renon pofTuntialia; vcro fupcrficies non plana:, conicav. g. ciimdua",
tumvnafolaipfum conftituunt Quia vcro rc£te dchneari non potcft
:

angulusfolidus fineope Perfpcctiua?, illiusdiagrammatavidc incorpo-

ribus quae fccundum artem pofthac a nobis dcfcribuntur.
Rc6ta linca perpcndicularis ^icitur cum fupcr aliam conhftcns lincani
cos qui funt dcinceps angulos inter fe squalcs fccerit, redum icilicct
vtrumque , ita Euclidcs definitione decima i. Elcm. ciufmodi lincam
repriEfentare potcft filum aliquod tenuc aligatum habcns pondus iu
 PR>€LVDIVM GEOMETRICVM. 5

cxtremicate , libere demiffum fuper planu quo#uis cTquabilc horizon-

tiparallelumiExemplorcsfietclariorfumpto m
figura fcxtal.tabu-

\x vbi Imea A B^ incidensperpendiculanter Iine.TEC,duosangulos

ABC, &ABE, interfexquales & rcdum vcrumque cfEcit : fi vero a
pundo D, m eandem lineam E C, oblique cadat Imea D B; ex eo de-
bccccnfcrinon perpendicularis quod cos qui funt deinceps angulos
inter fe inxquales nempe obtufum vnum, acutum alterum efficiat.
,

O btufusautem angulus is eft qui definitione vndecima i. Elcm. di-

eiturmaiorredovt in prsdidafiguraangulus D B C,maior cfl redo
A B C^ quantitate D B A,
Acutus contra ibidem definitut qui minor eft rcdo qualis eft angu-
lus D B E, minor redo A B E, tota quantitate D B A,
TriangulumfimplicilTimacftfiguraintcrplanas, huius autem va-
rias funt diuifioncspro multiplici refpedu.
Primoenimhabitarationclaterumdiuidicur m
triangulum aequi-
laterum , ifofccles & fcalcnum. T^quilaterum eft quod tria latera ha-
bet inter fe acqualia, ciufmodi cft triangulura AB C, figura feptima
Ifofcelesaucemquoddupcancumlaccra habet asqualia, tertium ma-
ius aut minus quouis ex duobusaUis,itafiguraod:auahabetquidcm
latera A B, & AC, ^equaUa, tertiumvero latus B C,minus vtroque.
Scaicnum vero eft quod tria ina^qualia habct latera, cale expruTiitur fi-

guranona
DiuiditurfecundoTrianguIumhabitarationevarietatisangulorumi
vt auteomnis angulusrcdilincus vcleftredus vel obtufus velacutus,
fit vt fccundum has tres angulorum fpecies , triplex quoque rcperiatur
triangulum aut enim trianguli vnus angulus cfl red:us & ob id rcliqui
;

acutipen^.prop. lib. i.autobcufus ficideo acuci reliqui,vel denique

nullus re6tus,nulIusobcufus,fcdacuciomncs:igicurcumtrianguIum
aliquodhabecangulum vnura redtum, dicicur apud Euclidcm caete-
rofq; Geometras triangulumreO:angulum, potcftautemhuiufmodi
triagulum cfTe ifofceles vel fcalenum Amblygonium autem quod ob-
;

tufum angulum habct,poteft quoquc cffe ifofccles vel fcalenum.Oxy-

goniumvero vel acutangulumquod tres acuros habcc angulos,po-
ceftque id effe vel^quilacerum vel ifofccles vel fcalcnum ; horum om-
nium exempIumhaDes in 6. figura fi enim ducatur rc6la Unea A C,
:

triangulum A B C, dicetur Orthogonium fiue rcdlangulum fi autem ',

apundo D,rcd:am ducas DC,triangulumamblygonium feuobtufan-

gulum habebis DBC: pro acutangulo vcro feu Oxygonio habebis
D B E, fi a pundo D, in E, redam ducas D E.
Circulusexdecimaquintadefinitionelib. i. cft figura plana vnica
lineacontentaquaEcirconferentiaappellatur ad quam ab vno figno
intus exiftentcomnesprodeuntesrcdaE linex ad muicem funt aequa-
ics, formatur autem circulus vno circini pedc , altero manente immo
-

to in illo figno quod centrum cir cuU appellatur , eft quc in figura d-eci-
macirculumreferentepundum A.
A V
4 PR>£LVDIVM GEOMETRlCVMa
Diamcter e^linca reda pct cius centrum acba ex vtraquc
circuli
parte circumfercn tia tcrmmata, qu.x circulum bitariam diuidit c{tc|uc
incadcm figuraJincaB AC.
Sc6tiocirculi cfteafiguraqua:aliqua circumfcrentix parte,reda-.
quclineaillamfubtcndcntcconcluditur,talisen: in fupradidta fi«;ura
DEF. ^

Quadratum figura eft comprchen-

redilinea quatuor lateribus
ia, a:quilatera & redangula illud rcpr^fcntat figura vndecima
•,

Lineavcroqua^abvnoilliusanguloin oppofitum ducitur,diamcter

quadrati appcllatur hxc cft linea G H.
,

Altcroloncriusveronominaturquod red-ansulum quidem eft fcd

nona^quilatcrumqualecxprimiturdiagrammate ii. conftat cnim &c
ipfum quatuor rcdtislincis ad rectos angulos fibi inuicem comiflis fcd
insqualibusjmaioribusfcilicetduabus&minoribusduabusaliisjita
tamcn vt illarum quxuis oppofita^ fibi & parallcl^ linca^fita^qualisi
cius etiam diametraUs fcu diagonalis linea dicctur qua^abvnoillius
angulo in oppofitum ducctur , lixc ci\ linca 1 K.
Figura 13. Rhombum rcfcrcnsa:quilatcra eft non redtangula , hsc
cft etiam parallelogrammi fpccies qua: latcra omnia habct iequalia
fedangulosincTquales,obtulosduos,acutos ahos,ita tamcn vt an~
gulus quiuis oppofito fibi fit a^qualis.
RhomboidesvcroparumdiftertaRhombo, quatuorcnim lateri-
busconftat& quatuoranguHsficut &: Rhombus fcd ncquc aequila-
lcrancqueredangulacftjhabctcnimlatcra&angulosinaequalcSjCx
oppofito tamcn licut & alia parallclogramma bina latcra S>c binos
angulos a»qualcs poteft id colligi cx diagrammate 1 4.
}

Quadrilaterarum autem figurarum qua:uis alia qua: fub .pra:ccden-

tibusdcfinitionibus non comprchcndctur. ncquc quadratumr
i.quas
ttcquealterolongiusncqucRhombuscrit aut RhombpidcSj trapezij
nomine venit appcllanda, qua! trapcziorum figura quoniam irrcgula-
ris cft multiplcx rcpcritur.v.g. figura ^.trapczium dicctur quod qui-
, i

dcmfaciemvnamcryftallipolyaEdri repr^fentat ficut & pentagonus

irrcgularis 17. dcquibus poitca Ub. 4. huiustradatus vbi dcinfigniil-
lodioptriccsartificiovcl potiusmiraculo nobis agcndum cft:dicitur
autemfigurahxcl/.pentagonus irregularisquodcum quinquc late-

ribus totidemquc angulis conitct,& latcra & angulos habeat iniB-^

quaIia,cumecontrapcntagonusrcgularisqualis cltfiguraie. & latc-

racTquahaintcrfc&ano-uloshabcata:qualcs.
Rcgulares autcm figurq plana: muItilatera:feupoligonTiuntinti-
exangulorum numcro nomen fortiunturjvocatur cnim pen-
nit^ qu^
tagonusfiguraquinqucIaterumquodwmGrccefignificetquinque&
-^«H*angulus , fichexagonus dicitur quihabet fex angulos vt figura 18.
Hcptagonus qui fcptc vt diagrammai^. O 6togonus c|ui odoiEnnea-
^onusqui noucm,Dccagonus qui dccem,Endecagonus qui vndc-
am,Dodccagonusquiduodccim& fic de rcliquis in infinitum,at-
 PR^LVDIVM GEOMETRICVM. 5

quc h^cquoad dcfinitiones pocerunt cnim ali^ in op eris dccurfu afli-

gnari qu^ ad folidorum , fpcculorum & diaphanorum tradatus quos
init:ituemuseruntncccflaria!,quareiamdeclaranda nobis ell: ad faci-

horcrahuius Perlpediu.-e intclligcntiam & piaxun, quorumdam

ProblematHm Geometrkomm anjlru^io.

QVamuisproporitioncsGcomctricsad huiufce tra(5tatus intel-

hgcntiam & praximncccfrarismultis&diuerhs modis poffint
cxpediri,tamcnvt&inhacpartc fupcrfluum vitcmus, vifum cft no-
bisvniucrfalcsmagis&facihorcstantum pr^fcribcremodos quorum
vfus valcat in omnibus , idquc in gratiam ftudioforum huius artis qui
prima Geomctriz elcmcnta nondum vidcrint, maxime cumiUiqui
amphusaUquid in hoc gcncrcdcfiderauerint, permultos GeometriJE
pradicT authorcs habcanc apud quos abunde fibi fatisfaciant ht >

ergo.
PRIMA PROPOSITIO.
Jd datdre^amlineam cx dato jj^atio aliamparaUeldmfeu ^quidifantem ducere,

Unca data G H, ex fpatio G E,aut

SIH inF,parallelamahampropo{itumfitduccre:apcrt6
prim.T tabulas figura
t 4.
primum
cui
cir-

cino fccundum fpatium fcu diftantiam datam :,ftatutoque altero illius

crurein pundo G, vt ccntro , altero dcfcribatur arcus circuU E: {imili-
tcrftatuto altero circini pede in pundo H> vt centro,altero defcri-
baturarcus,circuUF:iam fiducaturhneaEF. contingcns duos arcus
circuU, nonfecans , parallela crit linoEGH: vel pcr 31. lib. i. Elem.
ducatur cx E, ad G H,EH,vtcunqucfaciensangulum qucm-
linca
cumqueEH G, cui adE, altcr angulus ^qtialis conftituatur EF. H
ccrtumcftEF, quantumhbct cxtcnfam parallelam cffc ipfiGH, pcr
27.primicumanguhaItcrniEH G, HEF,fintsqualcs:freqiiensau-
tcmvfuseftpropofitionis huius maxime in fccnographicis dclinca-
tionibus PcrfpcdiujE practiciCj dc quibus nobis agendum eft in primo
libro huius cradatusvbipoftcaquam definiriones artis proprias attu-
;

lerimus, doccbiraus lincam horizontalem fempcr fupponi & ftatui

lineje bafis parallelam.

PROPOSITIO SECVNDA.
Sujrer datam reclam lineam ^ ex puniio in ea dato reBam lineam ad
angulos reBos excitare.

diagrammatc hnca rcda data

in lo. huius tabuljE primae
SltA v. g,

Sjpundumquc in eadatumC,cx quo ipii datae line^ealia per-

pcndicularis cftcxcitanda: fumatur primum circino in linca ABjCX
' "

K iij
6 PR^LVDIVM GEOMETRICVM.
pundo C, vtrinquc verfus A & B,iEquale fpatium
dcinde ex C A,C B,
puniftisA & BjtanquamcencriSjinteruallo ad arbitrium ,maiorita-
men quam BC, defcribantur duo arcus DE, FG
mutuo interfe- fc

cantcs in H. fi cx pundo C, reda ducaturper pun£tum incerfecbionis

H: hxccritper li.primi petpendicularis requifita.
Quia vero contingere poteft ,immo fn^pius accidit punctum in li-
nea datum ipfi effe extremum ncc poffe commode ad prxcedcncem
praxim produci talem lineam, cunc poterimus ex dacopundo educerc
lineam perpendicularcm non produ6ba linea hocmodo. fic in huius
tabula» primardiagrammateii. red:alinea A B^pundumquemeacx-'
tremum A ex quo erigenda cft ipfi A B pcrpcndicularis aperto pri- ••

mumcireinoad arbitrium v.g. adintcruallum AC, pofitoquc ahcro

ilhuscrurein pun6bo A,ftacuaturalccrumin C, quomanence immoco
defcribacurarcuscircuhD AE,&a pundo E, vbi fecac hicarcusrc-
6tam A B, ducacur pcr C reda E C D, qua: defcripcum circuh arcum
fccans in D,pund:um defignabic aquohcadatrcclain A, perpencii-
culariterinfiftccipfi A B.pcrji. ccrcij ,quoderacficicndum.
Nocandumcft aucem quo magis diftabuncinccr fc pun6Va A &B
in prima praxi & quo maiuscric inceruallum quo dcfcribecur arcus cir-
cuh in pofteriori,co facihus &: commodius punclum inccrfcci;ioa.is
corum cocrnofcccur.

PRO PO S I T OI T E RT I A.

Ddita, reSld linea ex mn^o extra ilUm dato , alteram lineam data ber^
pendicularem deducere.

Sltin codcm diagrammate praeccdcncis propoficionis linea rc6l:a

dataABjpundumquecxcraillam dacum H, ex quo deduccnda
cftljneaipfihncsAB pcrpcndicularis.-defcribatur primilm cx fupra-
di6iopun6lo H,tanquam ccntro arcus circuli rcdam A B fecans in I
& K. fpatiumvero IKinduaspartcsasqualcs diuidatur in pundoC*
lam vero fi ex pun6lo H, cadat re6ba linea in C, hasc erit pcrpendicula-
ris rcquifita pcr iz. primi Elem. >

PROPOSITIO Q^V A R T A.

Modum afignarequo deprehendatur an refla linea alteri infjiat perpen-

diculariter feu ad angulos re^tos.

QVaeretur,cxcmphgracia,fi in diagrammatc primac tabulc zi.

rc6balincaD A, ipfi AB, infiftat perpcndiculariter fcu ad an-
gulos re6los id fi ccrco probarc vis, duc primum rc6tam DE quje
:

anguIumIineisDA,B Acontencum fubtcndac vccumquc,ipfamque

p E. bifariamdiuideinpun6loC, ex quo tanquam centro, intcruaU
 PR^LVDIVM GEOMETRICVM. 7,
\o vcro CD aut CE,
fcmicirculum defcnbcs perpundaD&: Eq^ii
fi tranfeat quoquc per pun<5l:um A dacus angulus eric rc6tus per^i.
tcrtij, vt potc qui m femicirculo exiflat: fi autcm idem femicirculuK
tranfiret fupra pundum A cenfendus elTet angulusobtufuSjfideni-
quc fcmicirculus tranfirct infra pun6tum A fecandoredasB A,D A,
«lufmodi angulus dicendus elTet acutus feu redlo minor.
Idem aliter exequcmur liac ratione qUc-E mihi vidctur ad praxini
magis vniuerfalis , nimirum dato angulo rcdilineo v. g. in eodem
diagrammate ii. D AB a pundo A verfus D figncntur in linea AD
qumquc feu diuiliones inter fe .Tquaks ad arbitrium, in
interualla
Imca vcro A B a pundo A verfus B alia tria notentur ciufmodi in"
tcrualla 5 iam vero apcrto circino ex quantitatc fpatij prioribus
quinquc intcruallis contenti ilatutoque altero illius crure in linea
A B fuper pundum j, quod in ipfa terminat tertium interuallum,
debet altcrum fuper lineam A Dextenfum iuft-ecadere in pundum^.
quod quartum interuallum, fi tamen pr^edidus an-
in ea tcrminat
gulus fuerit redus fm autem fuerit acutus fadis omnibus vt fupra
i

cadet circinus fuper pra^didam lincam vltra punduni 4« fin ver6

obtufus cadet inferius. Id in eo firmatur canone trigonoix^tris qui
ait quod fi addantur fimul quadrata duorum laterum quas funtcir-

ca angulum redum, huius aggrcgati radixcrit hypothenufa ipflus

feu iatus angulo redo oppofitum.

PROPOSITIO QVINTA.
Datam reBarh linedm in qmtuis partes aquaks ditiidere^

figura iz. prim<T diuidcnda

tabulae AB in fex partcsfit linca
INasquales: ducantur primumjin duobus cxtrcmis huius lincx dux
alias redjE lincat fibi inuicem parallcl^ AF, BD, quod fiet fi de-
fcribantur cx centris A & B ad partesinteriorcslinc^Ediuidcndasar-
cus circuli EF,CD, abfcindanturque cx iis portioncs a^qualcsvt
clarius patct inparadigmatc, quo pofito fumantur in vtraque pa-
rallelarum partes feu diuifiones asquales inter fe ad arbitrium, non
refert cnim fi maiores aut minores, modo tamcn interfexquales&
pauciorcs fmt vnitate quam ilL-e per quas propofitam conucnit Ii-
neam diuidcrc. In paradigmat« propofito v. g. cum diuidenda no*
bis fit Imca A B in fex partcs squalcs , quinque tantum fumend^
erunt diuifioacs in vtraquc parallelarum A F , B D , iundis vero ad
inuicem hi^jiiuifionibus per occulras redas lineas i, 5. z, 4. 3, 5. 4,
z. 5, 1. diu^^it rcda linca AB in fex partes aequales ,
quod erat
faciendum, huius autcm dcmonftratio pctitur ex decima fexti.
Facilius vero &: commodius idcm pr^eflabimus ope inftrumenti
partium, feu vt communiter vocantcirciniproportionum,cUiusva-
let vfus 6c in multis aliis Arithmetic^ & Gcometriae problematis
8 PJlyEX.VDIVM GEOMETRICVM.
prt) ^uibus foluciidis prsexcs cxpeditas & mirabiles prajicribic ; qur
crgo iiiftrumenti huius nocitiam habuerit , pro diuidenda in lcx
partcs a^qualcs propofita Hnca nihil habct aUud agcndum quam vt
A B magnitudinem communi dcrumptam ciiciiiofe-
pra:didltE hnc;r
rat fuper Hncam partium squahum in circino proporcionum ad apcr-
turamnumcrorum izo traiifucrs^,quo mancntcapcrtoadhuncmo-
dum fumecur communi circino incodeminftrumentopartiumapcr-
tura numcrorum lo. hinc indc quascrit fexta pars hne:E diuidcnda?,
quia fcxics i o. faciunt 1 o. ficquc proceditur fempcr in diuidcndis re^
1

dis hneis ponitur cnim longitudo HnciE diuidendas fupcr infiru-

;

mcntum partium fcu circinum proportionum in hnea partium x-

quahum ad aperturam alicuius numcri qui commode poilic diuidi
quot nobis diuidcnda cft hnca propofica,
in tot partes jcquales, in
poftca coramuni circino fumitur in cadcm hnea parciumarquahum,
cnagnitudo apertur^ numeri quotientis & habctur requihtum m ,

paradigmate v. g. numerus quotiens numcri no. pcr lex diuifi dh

i o. igitur hnca mtegra pofita fuper inftrumcntum parcium in hnea ,

partium ^quahum ad aperturam numcri no. magnicudo apcrturje

numcri zo. fcxtam iUius partem iufte rcferer.

P RO PO SITIO SXT A
Circulum datum in 4. S.i6. i^c. j>artcs aquales dimdere.

Dluidendus nobis fit in diagrammatc zj. tabulajprimicirculus

AGBD.-duae primum diametri fccantcs fe mutuo in E ccn-
tro ad angulos rc6tos ccrtum cft quod circumfcrentiam diuidanc
in quatuor partcs jequalcs quos quadrantcs vocant,ideoquc h pcr
fcxtam 4. Elcm redx ducantur hneac ab A m G , a C in B a B m
D, D in A infcriptumcritprxdidtocirculo quadratum pcrfcdum.
a.

Quod fi odogonum. figuram planam odlo latcrum totidcmquc

i.

angulorum eidcm circulo vis infcribcrc, qucmlibctcircuh quadran-

tcm in duas partes .Tquales dmidc hoc modo cx pundis C & B vt j

ccntris interuallo ad arbitrium fi modo maius fueritmedictatcqua-

drantis circuh, defcribe arcus F &G intcrfecantes fe mutuo intra
&extrapcriphcriamcirculidiuidendi,iam (i pcr hjEcinterfcdionum
pundVarcda agaturlinca,haEc circumfcrentiam feuarcum quadran-
tis circuli CB in duas partes ^quales diuidet 6c oclauam totiuscir-*

culi partem definicndo,dabitodogoni latuscidem cirailo infcripti:

ipfa vero odlaua totius circumfercnticT portio pcr ea^L;m metho-
dum in duas xquales diuifa partes,dumdcterminabi^^Pimam(ex-
tam eiufdem circumfcrentias partem, dabit quoquelatushcxdecago-
ni fcu figuras planac rcdilincar fcxdecim angulorum totidemquc ia-
terum eidcm circulo infcriptas , & c.

COROL-
 PR/ELVDIVM GEOMETRICVM 9

COROLLARIVM. "^

Notandum hic eft quemlibcc circuli arcum expriEfcriptametho-

do , etiam ignoto ipfius centro diuidi pofTe in 1, 4 8 , 16 partes xqua-
,

les , &CC.
PROPOSITIO SEPTIMA.
Super dcttam refldm lineam & ex funBo angulum in ea dato refHlineum.

angulo refiilineo dato ^jualem conftituere.

Llnea reda data fit E F in figura 1 5 fuper quam in pundo E , con-

angulus rediUneus angulo redihneo dato C A B
ftitucndus fit

fio-urac 4 xquahs in eademifigura 1 4 ex pundo A vt centro , quouis

2, :

inceruallo defcribatur arcuscircuUfccasduasredas AB &ACinpun-

£tis D &: C deinde fupcr hneam vbi conftituendus cft angulus redih-
,

neus propofito ajquahs,ex pundoE v t ccntro defcribatur eadem circi-

niapertura circuh arcus G H a quo fisqualemarcui DCportionem
abfcindaSjfciJiicetGHducafqueapundoE hncam redamEHjha-
bebis angulum redilineum H E G angulo redihneo dato AC B squa-
]em, quodcrat faciendum. :::

PROPOSITIO OCTAVA.
In dato circulo pentagonum ^ decagonum dquilaterum & regulare ,i.

aquiangulum infcnhere.

Xhuiufce primq tabul? diagramate yfatismihividctureflema-

nifeftura qua ratione fuper datareda hnea conftrui poffit triaiJr
gulumaEquilatcrumihenimabexcremisdac.ThnespundisA&Btan;^
quam centris, interuallo AB fiue BA ^cfcribantur duo circuharcus
intcrfecantesfemuruoin pundto C,duas tz^x hneas dudlae a pundo
mterfed:ionisCadpundaABformabunccumhnea A B criangulurn
a?quilaterum &:^quiangulumABC.Ita& in ^.huiusprsludijpropo-
litione iatis indicauimus qua methodo in datocirculo quadratum,
o(n:ogonum, hexdecagonum, &c. poftimus infcribere faciUimum :

vero eft in quouis circulo defcrib-ere hexagonum rcgulare cequilate-

rum & xquiangulum h quidem vt fatis conftare
, potefl: ex fig. 18 hu-
lus tabuL-E cadem circini apertura qua defcriptus circulus fuit, fuper-
illius peripheriam circumdudta omnium hexagoni angulorum pun-
<5la defignabit quae h redis iungantur hneis habebitur hexagonum
pcrfedumcuiusvnumquodquelatusfemidiametro circuhcui infcri-
bitur reperietur a^quale vt BC
AB. per 15. quarti Elem.
ipfi
Igitur quod nunc pro defcriptionc Hgurarum planarum reguL^rium
vtilevideturmagis&nccc{rarmmeftinfcriptiopetas;oni&: decagoni
iequianguh & aequilatcri in circulo dat<?,quandoquidem horum cori-
ftrudio nobis cft maxime profutura cum dehncabimus icnogra-
-
B
^o fR/ELVDIVM GEOMETRICVM.
phiamicofsdri, cuius & ortographi^im & fcenographiam dabimus
ad propohtionem vigefimam {eptimam Ubri primi Thaumaturgi
noftri optici, vbi dc folidis fecundam Pcrfpe<5tiux artis regulas de-
lincandisjquaprotcrhuiufceconftrud:ionis mcthodum quam potui
faciiUmam Sc expeditiftimam ftatui proponcrcipoteft enim huiufcc
problematis folutio peti ex ii. prop. quarti Elem^faciendonimirum
per lo. eiufdemj tnangulum ifofceles habens vtrumUbet angulo-
ramquiad bafimduplum reliqui anguU, & circulum defcribendo
circa ipfum triangulum quo fado bafis prardidii trianguli latus
,

crit pcntagoni eidemcirculo infcripti. FaciUus adhuc idem videxur

l^od^c praeftafi ea quam praEfcribic methodo Albercus Durerus

Ub. t. fu* GeomctrifE vcrum quia errauit ipfe Durcrus facien-
:

do pentagonum arquilaterum fed non arquiangulum vtaptedemon-

ftric Clauius ad propofitionem i^Iibri od:aui Gcometriae Cux pra-

djicae i quam autem Euclides tradit cicata propofitionc n. tefte eo-

dem Clauio ad propofitionem vltimam lib. quarti Elcm. longa ni-
miS eft acque difficilis, hic nobis Ubuit cum eo fubiungerc praxim
quamdam facillimam qua vna cademque opera Ptolcn-yEusUb. primo
magns conftruAionis m
circulo dato infcribic pentagonum &. de-
cagonum iEquilaterum & Sicigiturmdiagramma-
asquiangulum.
te i6 tabuls huius prims circulus datus A B CD in quo pentago-
num aut decagolium a^quilaterum & squiangulum libeat infcribc-
re:diuifo ^imum circulo in quatuor partes cTqualcs per binas dia-
metros inccrfccarites fe mutuo in K ad angulos redos,diuidatur dcin-
de femidiamcter KC bifariam in partes ^qualesin pundoE^ aquo
velut cchtro, iiltcruaUo vero EB defcribatur circuU arcus B F cuius
hy|iotenufa feu chorda F B erit latus requifitum pentagoni quod in
j^cripheria prajdidi circuli circundudum a B in G , a G in , ab H H
ih I, ab I in L5 ab L in B pcntagonum formabit squilatcrum &
squiaiigUlumj quod erat praEftandum; Unea vero FR inter cxtre-
thum arcUs circuU & pundum centri K comprehcnfa erit latus de-
ragoni *quilateri & aiquianguU eidcm circulo inicripti vt exfigna-
ris lateribus HD
, DI prbbanti patebit: huius autcm praxeos de-
inonftrationcm Geometricam haberc qui volet, confultec Clauium
iti fcholio ad propofitionem 13 libri decimi tertij Elem.
ih .^rix-) 11. ::;•:.

APPE ND I X.

De commmi 360. gradus fen partes aquales adangulo-

dmijione circuli in
''rum quantitatem digiwfcendam , nec non ad infcribendas circulo dato
^uafcutifie fi^utas planas multiUteras
;.;i;.-
^ polygonas.

QVi Aftronomi^ lcges fyderumque periodos defcripfere,vt in

computisfuisfaciUusv-erfarentur,quiacirculariseftcslorumo-
cus, circuU pcripheriam in trecentos fexaginca gradus feu partes squa-
 PR/«LVDIVM GE O METRI1:v M. ii

les diuidendum cenfucriinr , qucmlibcc vcro gradum in fcxaginca

partes feu minuta prima vc appcUanc quamhbec autem (cxagefi-
,

mani gradus partem feu minucuni primum m icxaginca minuta fe-

cunda & fic in infinicum Quia vcro in Geomccricis cum ad angu-
;

lorum quancicaces dimeticndas tum ad inlcribcnda circulo omnis

generis polyn;ona magnus efl: vfus diuifionis illius, fuper zy & vl-
timo huius primas tabula: diagrammatc nonnihil de ipfa pr^mic-
tere ftatui, •

Diuisa ergo tota circuh petipheria in treccntas fexaginta partcs

fequales fcu gradus, continebitfemicirculuscentumodtogintagra-
dus fcu partes eiufmodi, quihbet vcro quadransnonaginta,&: quo-
niam anguh menfura eft quantitas arcus ex concurfu linearum an-
gulum conftituentium tanquam centro defcripti inter eafdem hncas
intcrcepta ; verbi gratia m diagrammace 14 cabuls primae, mcnfu-
,

raanguhCAD eft quanticas arcus CD ex cencro A defcripci in-

tcrcepca mcer Hncas A C & A D cognito quoc gradus autcircum-
,

ferentiae partes contin^at arcus C D, f-acile erit quantitatem anguh

CAD pronunciarerQuoc verograduum fcu parciumcircumferenti?
fic arcusCD fcictur hoc modoi fupponimus primo hneam vbiAD
dcfcribirur arcuscircuh figurs 1 4 aequalem effe hnea^ fcu femidiametro
A B.figur^ 1 7,quo pofito fumcndo circino communi in figura 1 4.fpa-
tium feu dillantiam D C , eiuimodi circini aperturamanenteimmo-
bih ll:atuatur vnus ilhus pcs in pundo B diagrammatis z 7 , aher cadct
iufte in circuraferentia fuper gradum quadragcfimum quintum, fic-
quc fiet vt angulus C A D cognofcatur cfrc 45 graduum.
Breuius adhuc & facihusidempr.Titabic quicunque vfum callebit
circini proporcionum hac racione fadto vccunque in diagrammace
;

z 4 ex centro A arcu C D , transferatur hnea reda A D aut A C in hnca

duiifionis circulorumfcuchordarumadaperturam numeri6o hiccft (

numcrus femidiamerri circuh)fumatur dcinde communi circino di-

llantia C D , transferaturque ad duo pundla in circino proportionum
a^quahccr ab ilhus ccncro difiica v. g. in paradigmace propofito fi-
gurae 14, pofita hnea A C ad apcrturam numeri 60 in hnea chor-
darum fcu diuifionis circuh, circino proporcionis mancnce immoco
rcperietur diftantia CD,aperturaE numeri 45 perfe^tccongruerefic-
que poterit cnunciari angulum CAD 45 gradus coniinerc.
His pohtis principiis ik. fundamcntis non crit difficile ex iis da-
to cuicunque circulo polygona quaruis infcribere fi tamqti prius
,

ipforum centri angulorumquancitasinnotcfcat-, funt autem inquo-

uis polygono feu ngura planamuhorumangulorum& laccrum, an-
guh centri qui a duobusredis hneis exipfiuscencroadduosangulos
proximosdudbisconcincncurvcinfio-uraiS.aneulus cencri hexag-oni
cncangulusBAC quemnimirumconlticuunc hnear AB,AC a ccntro
AadduosangulosproximosBC proeredicntes. Cosnofcetur autem
horumangulorumquantitaslidiuidaturnuiBerus 360 per numctum
B ,j
 u prJ^lvdivm geometricvm
laterum fcu angulorum figurx propohra:,vt fi forct infcnbcndum cir-
(rulotriangulumajquiIatcrum,quiatrcshabcthaEcfiguraangulos, pcr
tria diuidcndus vcnit numcrus 360. cuius diuifionis quotiens crit ii o,
hypothenufa igitur feu fubtefa gradaum i z o in circuIo,latus cll: tnan-
guli cidcm circulo mfcripti hc pentagonum quia conftat a^gulis
:

quinquc fi pcr hunc numcrum diuidamus 350, certum efthuius di-

uihonis quotientem tore 71 pro quantitatc anguU ccntri fig.ur.T
fupradidiE feu pentagoni, quamobrem fumpt© quinquies in pcri-
phcria circuli fpatio graduum 71 , intcr haec fpatia hgnabuntur
pundla quinquc, quae per rcdas coiincxa lineas pcntagonum regu-
larc formabunt squiangulum fcilicct & ^equilaterum. i ;

Potcft 6c cx iifdcm fundamentis idcm prsftari operacircilii|>ro-

portionum ,poGca cnimfupcrinftrumcntumin lincadiuifioniscircu-
lorum femidiamctro circuli, cui infcribendum erit polygonum, ad
aperturam numcri 60 ex vtraquc parte, apcrtura numcri refcrcntis
quantitateiii anguli irttcrioris fcu ccntri figurae dcfcribcndec dabic
latus ciufdem figurae :facilius id capictur cx paradigmate in fig. z6:
fi cnim ftatuatur fuper inftrumentum in linea chordarum fcu diui-
{lonis circulorum ad apcrturam nuniQri 60 femidiamctcr KB fcu
KC circuU aBCIH , circino mancntc immoto apertura numeri
yz dabit B G pro laterc pentagoni eidem circulo inicribendi. No-
bis autcm viium cft pro lis qui ciufmodiangulosmteriorcsfcyccnt
tri poiygonorum per rcgulam praefcriptam negligcrent inquircrc,

quantitatem illorum in prxcipuis figuris hic fubncdierc : angulus

J^itur ccntri trianguli quidem eft graduum uo ; quadrati vero rc-
ftus fcu graduum 90 ; quinque laterum yi;
pentagoni fcu figura?
hcxagoni feu R^uix fex latcrum 60 hcptagoni fcu figuras feptem ;

latcrum ^i l jodtogoni feu figura: odo laterum 45 jEnncagoni fcu

figurrc nduem laterum 40 decagoni fcu figura; decem latcrum 3 6,&:Ci
i

COROLLARIVM.
HIc vcro
teris
non eft pr.Ttercundum pro infcribendis circulo cx-
polygonis ex coroUario propofitionis fextrE huius prrelu-
di) infcripta figuraquacumque squilatera & .Tquiangula incirculo,
aliam facillime pofte infcribi in eodcm circulo qujE habeat latera
duplo plura , dmifis etcnim arcubus quos latcra fubtendunt bifa-
nam & propohtum, vt per triangu-
fubtcnfis rcdlis lincis coni^at
lum arquilaterum infcriptum infcribctur &c hexagonum regulare x-
quiangulum & a^quilaterum & idco dodecagonum, figura z^latif:-
rum, 6cc. fic quoque cx quadrato in circulo defcripto oClogonum
per citatura corollarium i cx odogono figura 16 latcrum , 31 , 64,
118, &c. Ita ex infcripto diagrammatc 19 tabulaehuiushcptagono,
figura 14 laterum cidem circulo infcribctur facili ncgotio fi arcus
EF, F G, &c. bifariam diuidantur in pundtis H& ^ I rcdt« mi-
 .

PR.€LVDIVM GEOMETRICVM 15

noribus arcubus fubtendantur : dcindc cx ifta infcribcntur alis 18,56,

lulatcrum &c iic m infinitum.
APPENDIX ALTERA
De infcnhindis ber circult quacirantem cuicunqtte ddto circulo omnis generis
bolygoms feufigurts multilateris

fcu multilateris figuris circulo in-

ETfi videaraur dc polygonis
adpropofitumnoftrumdiiTeruifrejquia
fcribcndis abunde fatis

tamen fumme neceifaria & maximo futura eft vfui in fequentibus,

prxfertim cum agemus ,haruminfcriptio,voluimusingra-
defolidis
tiam ftudioforum & appcndicem hancaltcram fcumethodum ipfas
infcribendi per quadrantem circuli quod inftrumentum fcre om-
,

nibus qui vcrfantur in Mathcmaticis eft ad manum, ex Clauioqui

cam dcclarat ad propofitionem vltimam 4. Elcm. proponcre ma- ,

xime cum facilitatem quamdam& vniucrfalem in omnibusmodum

prc-efefcrat cft autem huiufmodi.
,

infcribcndum circulo diagrammatis 17 Enneagonum a:-

Sit V. g.
quilatcrum & squiangulum feu figura noucm laterum & angulo-
rum .Tqualium : fumatur primo illius quadrans ABC velaliusfeor-
fun defcriptus codcm intcruallo femidiamctri AB, diuidaturque in
nouem quot latera angulofue figu-
partes lequales in tot vidclicct,
ra infcribcnda continct. Secabitur aurcm quadrans B C in propofi-
tasparres asquales vel ex iis quae fuperius diximus in priori appen-
dicc, vel opcra inftrumenti partium vcl ctiambcncficiocircmicom-
munis dilatando eius crura modo magis, modo m.inus donccrepe-
rias eomm diftantiam partiri quadrantemin partes optatas : facilius
cnim quadrans in quotuis arquales diuiditur partcs, quam totacir-
cumfercntia, quod fcpius attcntando &
quah repetendo opus cla--
rius appareat, m parua quanritate quaminmagna,quantumdetra-
hi vcl addi dcbeat parti vni beneficio circini acccpt^ fi ea partem
deiideratara non offcrat: fe6to quadrantc in nouem partes asqualcs,
vel in plurcs fi figura plurium laterum defiderctiu: , crit red:a linca
BD qux quatuor ciufmodi partes fubtendit latus,figur£einfcribcn-
dx diuifus autcm hic cft circuh quadrans- in nouem partcs a^qua-
:

lcs,quia mfcribendum proponiturEnneagonumsquilaterum,qua-

proptcr linca reda BD quatuor eiufmodi partibus fubtenfi, latus
Enneagoni
cft pr;Edi6li jequilateri &
^quianguli, vt vidcre eft in
prxdido diagrammate & patet ex dcmonftratione Quia enim in :

tota circumfcrcntia quater tot partes jequales continentur,inquot

quadrans diuifus cft, continebitur aggrcgatum ex quatuor ciufmo-
di partibus toties m tota circumfcrcntia, quotics vna pars in qua-
drante, quia pars quaelibet cum aliis tribus quarum fmguls in fin-
gulis aliis tribus quadrantibus accipiantur , efEcit aggregatum c;v:

B HJ
14 PRi^LVDlVM GEOMEtRlCV M,
quatuor partibus, quod ctiam ita pcrfpicuum fiet. Quoniam partcs
eamdem proportiouem habcnt quam earum squemultiplicia, Vtab
Euclidc dcmonftratur 5
prop. I5,ita fc habebit vna pars ad
lib.

quadrantem vt c^uadruplum vnius partis hoc cll arcus B D ad qua-

druplum quadrantis. i. ad totam circumfcrcntiam Quahs crgo pars i

quadrantis cft vna illarum in quas quadrans diuifus cit, tahseritar-

cus BD , totius circumferentias
atquc ita fi quadrans diuifus fit in
j

nouem partcs,continebuntur ciufmodi partes 36. in tota circumfc'

rcntia, igitur quatuor cfficient quatuor trigchmas fcxtas. i.-^partcm
nonam totius circumfercntiae. Itaquoque fi quadrans fedUs fit in
vndecim partes , contincbuntur eiufmodo partes ^^intora circum-
fcrcntia atque adeo quatuor cfEcicnt^. i. -^^totius circumfcrcnrix
& fic de c-cteris, itaquc fi arcui B D quatuor partium abfcindantur

arcus DE, EF, FG Scc. continue asquales , lifdcm arcubus rcdae

fubtendantur infcripta erit circulo figura propofita vt ex dcmou-
ftratis hquct.
Qupmodo eamdem methodurn fapra datam rcdam h-
vero per
ncam quxuis figura asquilatera & jequiangula fit dcfcribenda docet
Clauius codcm loco, & nos hicnon rcfcrnnus quia iam fortalfeni-
mium in his verfati fumus & dodis tasdio cfTe potuimus qui tamen
dabunt vcniam fi etiam tyronum vtihtati & commodo confulamue
& adhucbreuitcr fubiungamus ad conftruendum pcrinftrumentum
•partium quodcunquc polygonum fupcr datam redam lincam, co-
gnita quantitate anguh centri de quo fuperius v. g. pentagoni ji.
graduum,datam rcdam hneam tranfucrse ftatui debcre m pr.^dido
inftrumento ad aperturam prsdidinumeriyz.in hnca chordarum,
tum inftrumcnto mancntc immoto fumendam cfTc aperturam nu-
mcri 60 quaj erit femidiamcter circuli cui mfcribcndum crit poly-
gonum cuius latus fit data redahnca cxcmplo fortaftis res fict il-
;

luftrior,illudhabcs infcrius prop. lyhb.primi vbi corporis icofaedri

icnographiam dclineamus quod confulc. Ca^tcra autcm vt lolido-
rum definitioncs & alia quas in operis dccurfuintcUigcndisfeucon-
ftrucndis problematis neceffaria iudicabimus pro rc nata fumus cx-
phcaturi quarc de his hadenus,

PRy£LVDIl GEOMETRICI FINIS,

ir
 ^5*

THAVMATVRGI OPTICI

PERSPECTIVAE
CVR OS ^ I

LIBER PRIMVS.
Perffe^iua praciiae frincipia comj^leBens , tradenfque methodum VniHerfa-
lem ad delmeandas ex prafcrij^to optices cuiufcunjue genens figtiras planas
^folidaSj etiamji fubieHum planum pemtjfs non attmgant, aut m mnHo
folum vel linea contmgant : ad huiits methodi expUcationem adhibentut
exempla Geometrica quinme corporum regularium, ^exhihentur quxdam
alia folida regularia conwoftdj irregulana, multiformi/t, polyedra ,
jiel^

lata j perforata , nec non Architedur<£ ciuilis (^ militans diagrammatai

Quin & additur methodus propojita obieBa delineandi in data feflione
dhjque eo quod vnquam neceffe fit ad coUocandum dijiantite punflum extfa
tabulam excurrere ; paucis autem hac omnid & breuiterper praxes facilli^
mas explicaniur :,certiptmifque ^ clanfimis demonjlrationibus iRu^rantur.

•DEFINITIONES..
^ PT I C A feu vidcndi fcicntiagcneralitcrfum-
pta ea efl; quac de vifibilibus aptefcntire & rc-
deiudicaredocet.-habetautcm fub fcprotri-
plici vid^di modo cresfpecicsdiucrfaSjquarum
prima quas ad dircdlum videndimodumper-
tinet, fcilicet cum oculus noftcr in obiedura
aliquod re6ta fertur,generale opticesnomen
fibi vcndicat , iquin & appofite Perfpediua

_ poterit nuncupari. SccundadicicurCatoptri-

ca feu fpecuiorum lcientia agitque de lisqua^reflexoe politi.scorpo-
libus cernunturradio, qualitcr obicdum aliquod videmus in fpeculo.
 16 THAVMATVRGI OPTICI.
Tcrtiadcnique fpecics quam vocanc diopcricam fcu infra<3:amea
i
^ .
cft, qua rerum fpecies pcr didimilia feu diucrfie raritatis diaphana

tranfmiffa: &
ab iifdem quafi deformacaj radio infradlo ad oculos
< perucniunc, cum aliquod obiedum v. g. mcdiante aere & aqua fi-
' mul, vcl aerg & cryftallo vel per duo auc pluraqua^cumquealia me-
*'
dia diuerfiE raricacis incuemur.
Harum, vcro trium fpccierum quaeuis poccft Theorccica fcu e(fe
fpeculaciua, vcl pradlica.-Theorecica quidem, (i in fola vericacum
quas concinec & eorum circa qu^e verficur mirabilium etfedoruni
concemplacionc quiefcic; pra6tica vero fi regulas praefcribic & mo-
dos obicdta fic cfKngendi ad arbicrium vc quod voles cx daco pun-
<Sto vifui reprxfencenc-
Agcmus vero hoc cradacu de his fcientiis prcTcipue vc pradi-
in
cis ab prasallatas in noftra ad ledorem prazfacione racioncs & cau-

fas,quanquam & eorum qu<E diccmus demonftracionesfmcanobis

afferends nec non prasmiccenda ex opcica cum occDnomia vifionis
tum qu.rdam fuppofitiones & theoremaca communiora ad mcclH-
genciam fundamcntorum, 6: operacionum perfpcdm.r magis ne-
ceflaria-

Diuidmius aucem hunc cradacumin quatuor hbros, quorumpri-

mus hic cft,principia,rationes,praxim&demonftracioncsarcispcr--
fpediu^ complediens , in quantumagic dciis quacpertinenc advifio-
nem fimpUcem & dircdam.
Altcr docet quo modo in vifione dircda fingi poflint inquacun-
que fuperficie imagines dcformes & improportionatx qus tamcn
cx dato pundo videantur apte delincataE & picturjs lcgibus noa
difTonar.
Tertius poft prazUbata catoptrica» principiapraxcsaUquot curio-
fas neciniucundas &
earum demonftrationes ex quibus ad-
afferet
mirand^ fpcculorum omnis generis planorum, cylinciricorum coni-
corum, polygonorum & aUorum proprietates eruentur, & fi operi
manura adjcceris,ocuUvoluptate infoUcain fpedandis eiuflnodi ar-
tificiis pafcencur. . •

Qi^rcus denique & vkimus ex abdicis principiis dioprrices ia

quibusexpUcandispracludccur,e fingularibus rcfradionis cftedibus
maxime in cryftaUis polyedris fcu polygonis arcificia non vulgari?
inucncionis proponct & aperict rvcrum ad eorum qua: primus &
fccundus Uber compleduntur pra:parationem fic.

E X P ER I E NT A I O P TICA

EXprimcncum eft luculcntum & apud opticos iaim paflim vfica-

tum,vt m conclaui alicuius domus feu incamcra vndiquebene
occlusa fa6lis tcncbris , nuUo prorfus patentelumini aditu, roramen
ahquod paruum in valua fcu feneftra cfEcianc pcr quod rcrum extra
pohtarum
 L I B E R P R I MV S. 17
pofitarum fimulachra poiTinc in obicdum intcnus foramini
ipfi

linteum fcu chartam mundam appellere & in ca piduram ordina-

tifhmam icenographi^Equc lcgibus pcr omnia conformcm adum-
,

brare Egregium fanc fpcdacuium quod Iingulos in hac fcicntia

i

minus verfatos facile adducat in admiracionem , maximc fi nudum

foramen haud rcHnquatur,fed ampliato feu maiorieffecto icns aU-
qua paulum conucxa & perfe^fte claborata adhibcatur tum enim •,

mirabile certc cft quam viua non tantum fua lincamcnta, quam
ordinacam fui fccnographiam , fed quam fubciles omnium colo-
rum ,luminum & vmbrarum cxprcflioncs obicda ciufmodi in char-
ta exhibeanc poifum diccrc venuilam adeo illorum piduram in
:

momenco exurgcre vc cam vcl cxcellenciifimi pidoris induftria

imicari aUquo modo fed pocius inuiderc quam adaequare pracfu-
mac id enim mihi ingcnue profcili func quamplurimi in arccnon
i

poftrcmi quos cum Parifiis, cum hic Romx luculcnco huic fpcdta-
culo in ceUa cxhibico pracfcnccs adhibui vcrum non eft infticuti :

noftri aut confiUj phaenomeni huius {mgularia profcqui, cum dc eo

fuse fatis & dilucide Chriftophorus SKeincr in oculo & Rofa vrfi-
na tradaucrit nos vcro in fpecialem tradatum & hxc & muita
;

.aUa quibus difficiUimas in hac fcientia quxftioncs folui queant ,dif-

feramus illudautcm nunc folum proponimus vt ex eo iimilis

; om-
nino vifionis ceconomia intelUgatur &: breuiter quantum e rc no-
ftra eft ab ipsa perfpedliuae & fcenographiae origo , fundaracnta,
praxes & demonftrationesaftruifritur.
autem vifio fecundum communiorcm, immo
Pit &: ab omnibus
iam rcccptam fententiam , quam etiam confirmat pra;allata cxpc-
rientiajfit mquam receptis fpccicbus in tunica retina quam vitrcus
Iiumor in fundo oculi diltendit quafi Iinteum fcu chartammundam
in qua obiedtorum fpecics appcUant, coque perfedius dcpingantur
quo melioris &
aptioris crit configurationis cryftallinus humor qui
in vucaj foraminc lencis vicem obcincc,per quam eiufmodi fpecics
traicdle in fundum oculi veluci in camcroE occlufas parictem dcfe-
lantur i vbi notatu digniihmum quod qucmadmodum per nudum
foramen vt iam diximus & pcr adhibitam lcntcm conuexam pof^
funt hx Deus humorem cryftaUinum
rcrura fpecies excipi, ita fi

oculo ademiifet, vucam tamcn tunicam exiguo foramine pertufam

nihilominus cxpanfam rcliquiifct ,haud dubie fpecics in retinam
allapfac imprimerentur , inordinatiores tamen & vifio inde magis
confufa & debiUs exifterct qualera dicere poifumus fuiife cuidam
homini qui, vt rcfert Vopifcij^ Fortunatus Plcmpius in Ophtalmo-
graphia,cum cafu effoifis oculis, rjtinam tamen in altcro benc cx-
panfam retinuiifct & claufis abfoluce palpebris mcatum quemdam
innafo haberet vfque ad praedidtam tunicam pcrtuigentem,lu-
men, herbas virides fubiedas, colores viuos & alia obieda pocen-
C
18 THAVMATVRGI OPTICI
quod cum ita fit , rcmota lcnte con-
tiora nafo apte percipiebat ,

ucxa ncc non abftrahcndo ab humorc cryftaUino qui vicem illius

,

obtinct in oculo , nc quid tyronibus facefTant difficultatis refra^i

pcr hacc diafana radij, phsnomcnon hoc per nudum foramen
ex-
hibitum confidcrcmus &c quid ad rem noftram conferan videamus.
Aducrtendum prmio cft imagincs per foramen allaplas, in char-
ta ilh interius obtenfa cucrfas confpici,vt vidctur in 2. tabula dia-
grammacc 18 pyramidis ABC pcr foramen H imaginem
traiedbas

D E F cucrfo adumbrari, quia nimirum radij a

fitu quohbct vifibi-
lis pun6lo deferuntur pcr medmm, fecundum rcd:as hncas non cur-

uas: hinc quia foramen multo minus eft quam obic6tum foris po-
{Inim, vt iUius fimulachrum per tantUlumforameninchartamtran-
fcat fieri ncquit nih per radios rc6bos in ipfo foraminc mutuis fc-
^ionibus dcculTatos , ex quo dcindc fit vt htus torius obiedii in
papyro cucrfus confpiciatur, quia fcihcct obicdum in cochartxlo-
co adumbratum ccrnitur , quem radius ilhus fpeciem dcfcrcns oc-
cupat, atqui radius pyramidis v. g.inferior A accidit in fuperiorcm
chart« locum D, ficquc dexter hniftram chartx partemoccupat,{i-
nifter dcxteram, ob decuflrationem in foramine racftam, crgo ibi-
dcm ctiam obiedhim videbitur fimile prorius contingit in.
res feu j

oculi fundo fcu rctina, in qua picSbura reah vihbiha (itu cuerfo pin-
guntur proptcr cafdem quas iam attuhmus rationes , icntiunturta-
men vt crcfta, quod animus indc percipiat pla^as vnde uifligunmr
Sc radij continuo fluunt, fed h^c sflibi tradanda fu{ius,hictantum
obitcr & pcr tranfennam monerc voluimus , vtmchuscapiantur haec
qua; prjemittimus axiomata.

PRIMVM AXIOMA.
^aid quid videturjfHb a»gi4lo videtur.

EX tam
iis quac iam diximus fatis intelUgitur
in vueac foramine fiue -oed.i fjupilla
hoc axioma
,
quam
, fi

in exphcato
enim

phTnomeno rerum (imulachra defcrentcs radij decuilantur ipfo m

forarainis ingreffu, manifeftuin «ft eos conumeftbrmare,cuiusapex
m pr^dido foramine, bahs vcro in ipfis obiedis conftituatur;, vn-
de rcde poflumus cnunciare, Quidquid videtur, fub angulo videri
& patet in expofito diagrammate,vbipyramidisaltitudo ABjCon-
fpicitur fubangulo AH
B,idem cnim cft cx fupcrius di<Stis &fmii-
li prorfus modo debct inteUig^ fiuc pun^bum H
foramcn pcclufi
& tcnebroh conclauis cffe ftatuas, {me aperturam vues quam di-
cimus pupiUam , fimilia enim \trobique Symptomata eueniunt,
quare ad.
 L I B E R P RI M V S. i?

^ AXIOMA SECVNDVM. M
^uodcunaue ohte^ium eo mdms 'videmr^quo ipjiMsimagoin
retina <?/? maior.

CVm qua
fit enim tunica retiformis organum formale
fuas exercent operationes viforij fpiritus, non eftdubium
vifionis in

quod vifibile quodcunque eo maius apprehcndatur quo maius ad

ipfam retiformen appellit eius fmuilachrum : certum iraque eft dc
quocunque afpedabili prxfens axioma,non tamcn ^quevcrumeft
de pluribus obiedis xquahbus intcr fc comparatis ," ita vt quod
maiorcm in rctina fui fpeciem imprimat, femper maius ti{c fcntia-
tur,fcd propter pecuharcm quam in fequentibus exphcaturi fumus
rationem.
AXIOMA TERTIVM.
Eo maitis ejl in retina ohie£ti fimulachrtim^quo ft^hmaiori
. angtdlo ad tpfam appeiiit.

SVppofita foramine radiorum decuflatione vt exterior

in vuerc
ert ipforum conus cuius apex in pupilla,bahs vero^m ipfis ob-

iectis conftituatur, ita.& c(fc ahum conum interiorem certum cft,

cuius apex alterius apici contiguus bafim protendat in ipfam rcti-

nam & in ca rerura imagincs adumbret, qus procul dubio tanto
erunt maiorcsii quanto maiori fub angulo«illuc appellent vt ex 14
primi Elcra. potcit optime demonftrari & patet cxphcati phae- m
nomcni diagrammate i8 in tabula i. vbi pohtis a^quahbus duabus
pyramidibus ABC, G I, imago primae A BC maior depingitur in
DEF fecundiE vero GI minor in KL, idque propter radiorum
i

AH, BH maiorcm angulum inH,minorcm vero GHI;cumenim

duo triangula D H E & K H L duo latcra D H , E H duobus lateri-
bus KH, LH squalia habcant altcrum altcriiangulus vcro DHE
ancrulo KH L maior & bafis D £ , qux cft imago altitudinispy-
fit ;

ramidis A B, maior crit bah K L, imaginc fcilicct altitudinispyrami-

dis G I j Quod eth videatur in aliauo dcficere, uimirum quodinex
pofito phaenomcno foraminc ad parictem protenil co funt
radij a
maiores & mjiora trianguli latcra cfficiant quo magis diuaricantur
&.abfcedunt aperpendiculari, verum nil-wlominus crit in tunicarc-
tiformi qu^E concaua fua fuperficie fph^rica pj^gredientes quafi c
globi centro eiufmodi radios perpcndiculares cxcipit ,idcoqueintcr
fe a^qualcs; vnde & valebit dcmonftratio; iam vcro quia dccuffatis

in foramine radiis anguli AHB, D E quod fmt ad vertican per H

15 prnni funt intcr fc ncceftario a^quales , neglcdla vt prius dixi-
mus variis in humorum varia dcnhtare refra6lionibus, fit vtabftra-
hendo a ca^teris , coni optici bafim in obicdis eiufque apicem in ,

C,j
 F

>D THAVMATVRCI O P T C I I.

pupilla cM^riderantcs , magis principale fimplicis opcicac feu cHlc-

clac vifioms pna^nomenon ita pofllmus explicare.

AXIOMA QVARTVM.
QyiA fnh mAiori angulo con^kimtur , m^ior^ njtdentur,

ESlct quidcm abfolute vcrumhoc axioma ficut &: alia duopro-

xime fcquentia,fi in tunica reciformi vifio fieret itacomplcta,
vt ad cxercendum de ipfa iudicium asftimatiua non acccdercti vndc
&: a plerifque reiiciuntur fic vniucrfalite r enunciata ncc videntur
iiifi aim modificatione & cxplicatione aliqua vfurpanda; nimirum
vt ea vidcantur maiora, quas fubmaiori angulo confpiciimtur fi vcl
ignota fit, vel a^ftimata aequalis ipforum diftantia fitusnonabfi- &
milis, quod ex 19 diagrammate in tab. i. facilc eft intlclligerc, vbi
fupponuntur trcs fagittx AB, CD, EF fub cTquali, immo fub co-
dcm angulo A G B confpici, idcoquc & aequalcs in retina ipfarum
imagines dcpingi, quia ramen ignota non cft diuerfa ipfarum di-
rtantia , fi quidem maior percipitur effe fagittae A B, quam fagitta:
CD, iudicabitur quoque A B fagitta maior eftc quamfagitta CDi
liuidr quoque EF sftimabitur quam CD, licct confpcda fub an-
gulb eodcm , fed prbpter dilTimilem fitum,-qui magnitudinem E
aliquatcnus inclinatam fub minore prastiet angulo confpicicndam
t3[ilam fi effet creda .i. fub radiis vtrinque jequalibus confpiccretur,

ijuemadmodum fa^itta A B. nihilominus quia noftra^hxc axiomata

primittimusindraincadopcrationcs & praxcs perfpcdius pofitiuac
feu fctnogtaphia?, poftunt ipfa fic intelligi, vt quae cx dato jpundo
fub marori angulo obiedla confpiciantur, ca veniant in amgnato
plano iii maiori quantitate, fcenographica delineatiohcexhibenda,
fic qusE fiib minori,minora;fub icquali, a?qualia;fit igitur.

AXIO M A Oy N T V I M.

Qiia Jub minori angalo confpicimtnr minora 't)identm\

Pkizx. cx pra^ccdentibus axiomatis i. & 3,minorem enim impri-

muntfui fpeciem in rctina quae fub minori angiiload eam ap-
pcUunt &; ideo videntur fninora, cciamfi de cjEtcro lint ^qualia, vc
in diagrammate 30^ squalium fagitcarum A B, CD, rcmotior AB-
videtur minor , quia confpicirur fub AEB angulo minori quam
fitCED.
 LIBER 1>RIMVS. a.i

AX I OMA S E XT V M.

^uk fub aqualtbus videntur angulu apparent aqualia.

NImirum,vc iam diximus, fi adfit paritas in ca:teris,ita vt noa

perpendatur diuerfa ipforum diftantia,vel squalis .Tftimctur:
afferunt exemplum aliqui deluna &: aliis fyderibus quar etfi fub eo-
dem angulo confpiciatur dum elt iiorizonti vicina , quam cum in
medio coeli fupcrius exaltata , maior tamen cernitur in horizontc
quam in meridiano pofita ,
quia videlicct non ^ftimatur ^quaiis
vndique illius a tcrra diftantia , fed multo maior crcditur in hori-
zonre propter interiecla corpora,quod quidemaliquo modo eft ve-
rum, &mihi ipfi contigit experiri, dum pcr tubum immo cum ra-
dio aftronomico fimplici corporis lunaris horizonti vicini diame-
trum in EccHpfi anni i64imenfisOdobrisRomaEobfcruarem,ipfa
luna mihi vidcbatur muho minor quam cum eamiiberointuituhne
inftrumentis afpicerem, ideoque interiefta etiam corporacernerem,
quod nimirum intente dire6bi per inftrumenta vifuaks radij abiplis
interiedis corporibus aucrtcreintur. Nihilominus hanc tffe tocalem
iihus phaenomcni rationem non crcdam,fi quidcm amoto abintcr-
iedis corporibus oculo & in folum corpus iunare intente dircx^o,
fcmper tamen maior appareac in horizonte luna quam in -cCEh me*
dio pohta, propter incidentes maiori cum obhquitate fupcrconue*
xam atmofpharra: fuperficicm iphus radiosi fed dc his fuhus & for-
tafte commodius in opticis noftris quaiftionibus, quas fi Dcus vo-
let , in luccm daturi fumus.

AX I O MA S E P T 1 M V M.
Ohiecium quodcunque in eo appant radio , quo ipfius fimula-
chrum ad retinam jmrngitur,

MAgnum habet vfum dehneationibus fcenographicis hoc

axioma, quinimmo tota videtur
in
in eofundamencumhabere
pcrfpediua pradica quidcm ipfius eft oiKcium in obicdiis qui-
, fi

Dufcunque adumbrandis fuum cuique ordinatum in paricte, in fe-

tbione feu in aflignato plano locum tribucre Ex hoc aucem quod ;

hic vniuerfahcet cnunciamus, quatuor axiomata particularia fecrt

Euchdes, dum ra^ios opticos fcu quibus vifio coraplecur inCer fe^
habico cciam ad intuentem & ad afpedabiiia refpe<^u compararcc:
Quacuor cnimvidecure{fe,refpc6tuincuencisocuh, ficusprincipales_,
fublimis, dcpreflus, dexcer & fmiil:cr, fecundum quos radij optici
modo fublimiores, modo deprelfiores modo dexceriores modo h- , ,

nifteriorcs vt ita dicam ,i. verfus dextcram aut hniftram raagis

C iij
zi THAVMATVRGI OPTICI
accedcre videantur. illa crgo Axiomaca fic cnuciantur,

AXIOMA OCTAVVM. t

Qu& fuh raditsfublimionb/is confpiciuntur , af^arent alttora.

AXIOMA NONVM.
QuA fub deprefsioribtff radiis aff?iciuntur, 'videntur deprefsiora,

AXIOMA DECIMVM.
QuA fub r^diis dexterioribtis ajpiciuntur , videntur dexteriora.

'
AXIOMA VNDECIMVM.
^uafub radiif ftnifferioribus confbiciuntur ja^parent finijleriora,

QVaj quidem omnia dc vifione abfolutc 5c fimpliciterintelli-

gi voluit Euclidcs abfquealiquorefpedluadfc^lioncmopticE
pyramidis feu ad planum delincationis fcenograpiiicas nos vcro \

quia in id praefertim intendimus^ vt qua? ad fccnograpis theoriam

ic praxim pertinent intelligantur propterca prasdida axiomata ad
hoc rcuocamus.

AXIOMA DVODECIMVM.
Ihi tft rei vija locus in aliquo piano, ^ubi radiusopticus, perrem
duSfus , ipjfum planum attinp^.

CVius fuhorcm habebis expltcationcm & amphorem notitiam,

cumdcipfaperfpe<Stiua, quid ht,quid fed:iopyramidis optic.T,
vitrcumfcu diaphanum, quidplanum fccnograpliia: & ccteraadip-
fam necclTaria intellcxcris.

QVID SIT ARS P ERSPECT IV.€.^

ETiamfi anaglyptica, fculptoria , c.Tlatoda,fl:atuaria &plaftica

miros effedus edant,vt ait Merfennus noftcr in fynoph Ma-
thematica,his tamcnlongc nobiHor cen(endae(tPerfpc6liua,cum
{it illamm vcluti mater ; vt enim edypa fiunt ex protypis , ita hcTC

cx defignationibusfcu proicd:ionibus,ex quibus omnes confurgunt

Architc6tur3E partes ordinatio, difpohtio, Eurythmia, Symmetria,
decor & diftributio fiue .Tconomia , trefque diipofitionis fpecics
icnographia vidclicet feu form^ inplanodefcriptioj ortographia.i.
 LIBER. PRIVIVS. i5
crcdas frontis imago operis facicm exliibens , 6c fciographia feu
fcenographia frontium compodtio per apparentiam linearum
.i.

tanquam m
vnum concurrentium PK^ura vero ^vt in proicmio
: ,

noftro monuimus, maxime pendet ex arte pcrfpe(5tiuiE, cum illani-

kil aliud eiTc videatur quam folidorum in planas tabulas proiedlio,
fiue delineationem fpedes , fiue lumen aut vmbram. Perfpediua
autcm eft ars rcprsfentandi obieda prout apparent, adeo vtpi6lor
ille fit cxccllentior 6c in perfpediuis prior qui magis oculos falliti

hinc fecundum Geometricas rationcs fada; a figuris perfpe^

figurae
diuis differunt vt \ctx ab apparentibus, vt, exempli gratia, in dia-
grammatc tertio tabula; 5. tnangulum A B C a trianguio ahc quod
cxhibet apparcntiam trianguli praedicii A UC fpedati ex pundo F
pcrpendiculariter cre6lo altitudine H
F fuper planum in quo deli-
neatum fucritidem triangulum docet vero hasc ars quomodo tam
:

hoc triangulum, quam alia: quaecunque figursplanae, folidsque in

.propofita fupcrficie (mt fcenographicetranfcribenda?.
Veriim qucmadmodum Altronomia^ & GcographiiE fcriptores
puncla quaedam & certas adhibent lineas, queis facilius & commo-
dms Globi vtriufque csleftis & terreftris ph^nomena explicent^fn:
authorcs Perfpeitiuas pun6la fua & lineas ftatuunt ad commodio-
rem huius artis vfum dc praxim vndc fit vt pro variis methodis
:

quas vfurpant, varia quoque pun6ta & lineas abhibcant quae tamen
reuera ad idcm conducunt & idem pra^ftant, fcilicet obiedi appa*
rentiam in fedione data feu tabula propofita exhibent ;fed quiafe-
dionis vocabulum tyronibus huius artis videbiturinfoIitum,immd
&c obfcurius aliquantd, in corum gratiam, quid pcr illud Perfpc-
diuaj authores intelligant brcuiter aperimus.
Quod appellant Perfpe^tiui fedioncm abfolute, inteUigunt fe*
d:ionem pyramidis vifualis (vidcntur enim vt diximus, obiedia per
conum fcu pyramidem cuius bafis cft in ipfis obiedis, vertex vcro
nos dicere poftumus & dcincepsnominabimusvi-^
in pupilla oculi )

trcum, diaphanum , feu tabulam,vt fi proponcreturnobistcla,pa-

ries tabula aut aliud quodcunquc planum, vt in eo ex optices lcgi-
bus & obiedura aliquod depingeretur,Ioquendoexpro-
prajceptis
priis fcientiae tcrminis, id vocaretur obicvSbi apparenriam propofita
in fedione rcpcrirc. Verumcnimuero fcdio, diaphanum, fcu vi-
treum in perfpcdiua communi &: ordinaria nihil aliud e(fe conci*
pitur quam planum quoddam perpendiculariccr infiftens lineac ter-
ra: fcu bafisjintcr fpedantis oculum & obicdlum adumbrandum,
conftitutum quod talis
,
per obiedi fpecies ad oculum tranfiens
imaginatur ahquod fui veftigium eo rclinqucte. in
Ccituin
cnim cft , vt ait Scheincrus in pantographicc , quod planum py-
ramidcm vifualem feu fpecicm intcrfecans camcfcm tanquam pi-
duram obiedti ordinatiirimam, fi nonfenfu ccrte racione afpeda-
bilem in fe accipit^itavtplani&fpccieivifibihsinrerfedio commu-*

t*
14 THAVMATVRGI OPTICL
nis fit formalis obicdi vifi repr^fcncatio & pidara ciufdem na-
turalis atquc fimilHma pcrfcAilIimaque ,
quod inde conftat quia
radij fmguli fiyi punda aquibus dimaaant iii quouis fuo alligna-
bili pundTo medio pcrFcdle repLTfcntant, tcllc cxpericntia fupcrius
allara m qua linteum vel carta munda foramini expofica, plani in-
tcrfecantis vicem potcft obcinere, in quod omnes rpecierum radij
finguli fua pundVa a quibus emicant, ordinare transfundunt,vt pa-
tet cx eo quod ibidem ordmatiffimam obicdlorum vifibilium lor-
niam, adeoquc natiuum, genuinum & pulchcrrimum {imulachrum
imprimanc, quod fatis conrtat ex prxallatis & nunc hic tanquam
indubitatum fupponitur vnde ctli nonnihil difcriminisintcrcedac
;

intcr diredbar vifionis oeconomiam & experuncnti lUius optici dif-

pofitionem , tum propter decuffatos in foramine fpccierum vifibi-
lium radios , tum etiam proptcr ipforum refraolioncm cum in co
lcns conuexa adhibetur , id tamen habcmus etiam in pcrfpcdiua
communi feudired:a,pcr totum pyramidis vifuaUs fpatium pidu-. ,

ramquamdaminc{fe,quam vocare poffumus aeriam ab obiedilpc-

ciebus vifibiUbus in medio diaphano pcr radios ia oculum cmilla-
rios cfformatam , qu.T etfi oculis corporeis non cernatur,mentc ta-
men pcrcipitur ab intelUgentibus, & in propofuo plano arte liaud
aUter adumbratur ac fi reuera inibi naturaUtcr fenlibiUtcr impreffa
viderctur neque dicas iftam piduram feu imagincm mfenfibilcm
:

atque adeo nihil elfe Nam n infcnfibilem veUs qiKifi natura fua
:

cxtra limitcs atque capacitatem obicdti fenfibiUs exclufam, ncga-

bitur tibi falfa alfcrtio fi vero id folum contendas de fado ipiam
: ,

vt pote in aere tenuiffimo vcrfantcm non vidcri tamctfi de hoc ;

ipfo multi ambigant &c in ancipiti controuerfia gUfcat id folum ;

cfEcies ftabile & permanens domiciUum,vifus tcrmmum nqninue-

niri ; qucmadmodum de lumine etiam ipfo rcdlc philofophari Ucet;
Nam certum eft lumen a candela in oculum pcr aerempurumdela-
tum, in toto intcrmedio aerc vbiquelucere & corpus candelae lu-
cidumrcferrc, etiamfi nufquam fiftat , nufquam permanenter hx-
reat , fed redo tramite pergat nemo tamen idcirco dicet lumcn
;

iUud intcr oculum & candelam intcric6tum infcnfibileaut nihileffe:

fic crgo neque fpccics vifibiUs ctfi in aliquo mcdio non terminc-

tur vt vifu apprehendatur, non idco nihil aut infenfibiUs cenfcnda

cft. Immo fi quis mcntc concipiat, fiue candclam feu obiedum co-
loratum aboleri perfiftcntc lumine, durante coloris fpecie in aere&
oculo,is ccrte &c lumcn candelx &z fpecicm colorati rcipfa videbit,
nifi malis cum cxcis dicerc ab oculo rcm abolitam &nihilumcerni.
Spccics igitur vifibilis in aerc tanquam vcra obicdi imago realiter
vcrfatur fuique fimilcm imagincm ftabilcm &: permancntem in

q:iocunque intcrfecante &: propofito plano dcfcribendam arcifici-

bus propinat.
. Excmplo res fict illuftrior. Supponamus in adicu camcrs alicuius
fcu

•**
 LIBER PRIMVS. i^
ieu conclauis vitrcam effc ianuam diaphanam : quicunque extraca-
meram conftitutus ftabit ex aduerfo profpicicns in ea, videbit in
plano diaphano ip:xdi£tx ianux vicrex apparentiam fcenographi-
cam perFcdiilimam nacuralem corum omnium obiedorum qua; re-
periencur in ipfa camera & pocerunt fub incucntisafpedlumcaderc;
Etenim vt docct Albertus DurcrusHbro Geomctrins fusc 4. fi quis
fixura immotumque oculum in primo fitu continens penicillo aU-
quo feu ftylo cun6ta vitri loca, pcr qux tranfeunt obicdotum fpe-
cies^ cubihs v. g. mcnfsjfcabelli aut alicuius alius corporis diHgen-
ter fignarct ; quaccunquc oculo fic conftiruto fub afpedlum cadcre
poiTunt ;
perfede delincata in eiufmodi vitrea ianua & ad perfpe-
clius lcgcs exade defcripta haberet.
Immo ad remnoftram & ad
captum tuum magis accommodatc
quicunquc huius fcicntis tyrocinia ingrederis, exhibcmus tibihuius
rei foUdum fchema & nacurale in diagrammate tricedmo primo in
Tab. 1. in quo fit planum horizonti parallclum ABCD, defcri-
ptaque in eo reda hnea EF quam intueacur oculusG aquoinfub-
iedum planum A B C D,perpendicularis demittatur G H hzc erit ;

ocuU altitudo naturaUs qua fciUcet intucntis oculus cleuatur fupcr

pianum A B C D , in quo iacct obie6tum confpicicndum Unea E F,
quae quidem ex primo axiomate videbitur fub angulo E G F.
lamverofi tibifingas,imm6 &realiter confticuasinter oculumG &
obiccbum E F , planum aliquod diaphanum I K L M
pcrpendiculariter
infiftens priori A B C D, id eric tibiloco tabulae & proprio nomine vo-
cabitur fedio,quodpyramidcm opticam fccet feu mauis in propofito
(

diagrammate, triangulum opticum E G F,qu6d fola Unea confpicicn-

da, bafis ilUus,fit EF)& fccando pro huius lineajapparenciafccno-
graphica lincam NO aflignet quas cft veluti veftigium quoddam a
radiis fimulachrum Uncaj EFadocuIum G deferentibus in pr.xdido
diaphano IKLMimpreflum,vcmonuimus.
Similitcr & in diagrammatc 51 vides planum ABCD
quodiacet
horizonti parallelum,& proobicdtoconipicicndo triangulumEFR,
cuius apparentia fccnographica N O SexprimicurinfedionelKLM
fubiedo plano perpcndicularitcr cre6la,a radiis fpeciem feu imagi-
nem ipfius trianguli ad oculum G defercntibus.
In propofitis igitur diagrammatis , qu.T tibi ipfamartisfcenogra-
phiae naturam ab oculos ponunt, aduertendum cft primo A B C D
eife planura horizonti parallclum, in quo iacet obiectum confpi-
ciendum EF,vcl triangulum E FR. Sccund6 lineam G H eflc
linca
altitudincm qua intuentis oculus G fupra didum planura exalta-
tur. Terti6 planum I K L M
fupradi6to plano perpendicularitcr in-
fiftcns fupponi diaphanum & eifc tabulam feu fcdionem in qua ,

obie<5bi apparentis fccnographia adumbratur, vt patct in lincaN O

& triangulo NO S , h^c autcm fcdio pluribus potcft vocabuUs
dcfignari dum tabula , Tedio , parics , tela , vitrcum, diapha-
D
i6' THAVMATVRGI OPTICl
num , &:c. pro libito nuncupatur.
-"
lam vero his ita conftituris, fi quxraturvbinam in plano IKLM
Tcpcriatur apparcntia lcenographica feu locus pundi E i cx illo vni -

ucrfah axiomatc quodpr^ccdentiaduodccimum eft, diccmus

inter
ibi e^Tc, vbi radius opticus G E pcr pundum E ductus ipium pla-

M
num I K L attmgit nimirum ui N quia enim cx feptmio axio-
, i

matc obied:ura quodcunquc in co apparet radio quo ipfms hmu-

lachrum ad retmam porrigitur defertur autcm obiccti fpecics in
j

vifione dirc6la hmphci, abilrahcndo a refra<Sbionibus quce in ipsa

organi fubftantia, proprer varias humorum denhtates proucniunc,
defertur inquam , obiedi fpccies ab ipfo ad oculum reclis lineisi
certum eft ipfius pun6ti E apparentiam in radio EG fitam c{re,qui
quidcm planum propofitum I
radius,vt KLM
attingit in folo pun-
^o Njfic in codem ailignat locum rei viix fcu pundti E iaccntis in
plano horizonti parallclo ABCD. Idcm prorfus eft fencicnduni
circa aha punda in vtroque diagrammatc O & S, qua: puncla F &
R in fedione rcprcfentant.
Ex didis fuperiusliquet & cx Albcrto Durcro qucm iam citaui-
mus hb. Geomctrix fua! 4. quod tam in 51 quam ji fchcmatc, fl-
quis immotum fixumque in pun(5to G oculum teneret , hneamquc
E F fcu triangulum E F R vlcra fcdionem I K L M conftitutaintuc-
retur, poffet omnia diaphani loca, pcr qu.-E ad organum tranfeunc
5faic<3:orum fimulachra, pcnicillo aliquo defignare, ita vt iis defi-
gnatis iti plano IKLM quod diaplianum fupponimus, tamUncic
l^F quam trianguli EFR dcfcriptionem fcenographicam N O &
N O S, abfquc alia fcicntiae huius cognitionc obtincret.
Vbi ndtandum, quod in prxdidis defignarionibus tam ia ianua
Vitrca quam in fedione fcu diaphano, ipsa natura duce fieret, nos
Geomotrice & ex arte pcr lincas ad id inucntas pcrfpcitiuae opcra
idem pr^itare vndc authores aliqui in fua quam tradunt mcchodo
>

hncam vnam, quam fc6tionis vocant, ftatuunt, qualis effct in alla-

m cxcmphs hnca aliqua rcda perpcndicularis in plano didae ianuar
vitreac vcl in tabula IKLM ,
quam ab omnibus fpccierum obie-
diorum radiis intclhgcrcmus fccari, dum h^ per vitrcum ad intucn-

tis oculum vltra conftitutum pcrucniunt.

Et hiEc quidcm mcthodus bona fatis eft , immo quia naturara

rci fequitur, mihi vidctur captu non difficilis , quamquam proptcr
mnumcrasquas in ea continuo transfcrre oportcc,hncas,magnitu-
cfincs diftantias , &c. difficillima ad praxim, pcrmuitis obnoxia cr-
roribus & maxime intticata ccnfcncfa cft. Quamobrem de illa nihil
amphus , cuius qui ifcgulas volct & praxim inrer Gallos confulat ,

Salomonem de Caus in toto PcrfpcCtiuiC fu« hbro intcr Italos ,

Laurentium Sirigattum & lacobum Barociumqui m primafu^ Pcr-

fpedius paric itiius fu«damcnta, rationc'» &. vium diUgcntcr fic ad
iongum edocet .''-.
 LIBER PRIMVS. z;
At vcro quam cradituri quamuis non adco facilc conci-
Tumus ,

piantur iilius rationes & fundamenca ad praxim tamen accomo-

,

datifTimam, exadlillimam, longcquc faciUimam inucnimus, confcn-

tientibus nobifcum etiam iis qui vtrmfque cognitioncm & vfum
habuere, Sebaftiano Serlio qui eam fecundo Architeoturas fux hbro
ilU altcri pra^ftarc aiTerit, P. Ignatio Dance Perfpediua; Barocii c6-

mcntatorc qui in prologo quem fccundae regulae prarfixic ( eadem

cft quoad figuras planas quam nos hic tradimus j refert eumdcm Ba-

rocium,poftquam ipfamfemel adinucnit , alterius vfum prorfus nc-

glexilTc, quippe quam nimis longam, vc iam diximus, implicitam
& multis erroribus obnoxiam ciTc cenfcret.

Huius igitur principia ,fundamenca & demonftratio-

rationes,
ncs & qu:Ecunque ad figurarum planarum profpedlum delinean-
dum nccelTaria concinec , brcuicer crademus , vc facihus deinde ad
gradum faciamus & vniuerfalem
cxcicanda e Hguris planis corpora
aflignemus mechodum,qua huiufmodi folida, quocunque in ficu pof-
fintadprofpedlumaccommodari, eciamfi fubicdumplanum in fola
linea vcl eciam in punfto attingantj fed imprimisfermonobis infti-

tuendus eft.

DE LINEIS ET PVNCTIS,
Quihus in hac Perjpeflitia methodo vtimur.

PKxdpux lincx funt linea terrea , feu linea bafis, linea hori-
zontalis, Imcx radiales &: lines diagonalcs feu diamecralcs.
Quamnos vocamuslineam-bafis feu lineam-terream, Italilincapi
planam vulgo linea-piana vel Itnea dello fpa:(^:(p , nihil aliud cft quam
pars anterior bafis plani in quo obiedum aliquod ad profpc6tum
volumus defignarc, cxempli gratia, in cabula aliqua depicfta, Unea
terrea dicicur bafis feu pars inferior eiufdem cabuU feu fedionis
quam diximus cfle planum ahquod perpendicularicer infiftens prac-
di(5ta:lineae, aux & vicrci-bafis dicicur, eftque iphus cabul^ & pa-
uimenci fcu plani horizoncaUs communis fcdlio , ideoquc & com-
munis ipfi plano Geomecrico Pcrfpediuo. &
Planum Geomecricum quod in hacmcchodo fub vicrei-bafi feu
linca terrea conftituimu§, dicimus illud in quo figurs plana^defcri-
buntur Geometrice &
abfque aliqua pcrfpediua, quale eft in 1 1 L
diagrammate,Tab. 3. planum fub hnea GH, in quo Gcometrice
dcfcriptum videtur triangulum ^quilaterum A BC.
Vt autem ciufmodi planum ferme femper fupponitur vltratabu-
lam feu fedioncm conftitutum , (ic m
propofito diagrammate IIL
pcrfpediuae artificialis referente difpofitionem fchematis 51 in ta-
Dula prxcedcnti/upponit pro illius plano A MLD realiter vltrafcdio-
nemlKLM conftitutoinquofimiUccrtrianguIum aequilaterumEFR
D ij
 ,

i8 THAVMATVRGI OPTICI
Gcomctrice & abfque vlla diminucioiic defcripcum cxiubercrur.
Vnde pofTet quis a nobis expetcre, cur planum Gcometricuni fup-
poncntes vltra fc6tioncm conftitui, nihilominus illudfubvicrei-baii
veluc in ancerioripartecollocamuj.-cui refpondcmusnospro vicanda
lincarum confudone id fecifTe parum cnim incercft an iupra Vei
i

infra vicrei-bafim ciufmodi planum collocemus, (i modo congruis

mcdiis 6c facilibus inccncum fincm aftcquamur, quod pacebit mfc-
rius :interim intellige fupra vitrci-bafmi in diagrammate 1 1 1.Tab.
,j. in plano E F H
G defcriptum eife Geometrice triangulumaEqui-
laterum ABC, dcinde a, pundis ABC
adduci perpendicularcs vi-
crei-ba{i Bi , Ct , A5 , {imiUcer & circulorum arcus Bi Ci , A3 , tum ,

demum totam figuram 111, 16A5 fi^peJ^ lineam GH vclut fupcr

axcm rcuolui in partem anteriorcm doncc in plano GHMA con-
quiefcat, habcbis planum Gcometricum infra vitrci-bafun coniU-
tutum quod partem vitrei-bah fuperiorem pro delincanda Ccc-
tibi
nographia liberam rclinquet, quod te pro omrtibus & fingulis hu-
ius libri propoGtionibus,in quibus tali difpofitione vtimur,inonitum
vclim.
Nota ctiam quod h.Tc trianguli A B C ^ficut & aliarum figura-
rum Gcomctrica & naturalisdclineatiofccundum proprios arcister-
minos, icnographia nuncupamr.
Planum vero pcrfpe(^iuum fcu fcenographicum idcm eft quoJ
fedtio, tabula, vitreum, diaphanum, &c. quibus illud nominibus
indifferenter dcinccps appellabimus , infiftitquc pcrpcndiculariter,
vt iam dixiraus, vitrci bafi feu linese-terr^E, protcnditurque pro dc-
lineandis pauimentis, planitie campeftri,aut aliis figuris planis la-
ccntibus, vfque ad lineam horizontalcm, vltra quam nihil ejufmo-
di fingi debet; pro defignandis vero & attollendis corporibus vr
domibus , turribus, &aliis aedificiis ,fumi poteft infinitum in hoc ;

autcm plano figura* ad profpe£tum accommodantur talc eft :

iii eadcm figura planum E G H F fupra lincam G H in quo trian- ,

gulum ccrnitur diminutum & ad perfpediUcT Icges dclmcatum in.

abc^hxc autcm trianguli rf^c Iicut & ciEtcrarum figurarum deli-
neatio fic diminuta, fccnographia dicitur.
Linca horizontalis dici potcft ipfius hprizontis proie6tio rc<5I:ili-'

nca , pcr primarium Perfpcdtiu^ pundum quod ,

repricfentat vlti-
mum vifionis noftra: terminum &c princi^alis radij proiccturara,
quo etiam rcferuntur &c concurrunt ca:tera omnia qu;E circum-
{tant.
Ha»c linea horizontalis in praxi huius artis fcmper fupponitur
parallcla Hncar-terr.T ; qucmadmodum enim vcrus Iiorizon.Tqualcra
fcmpcr&vbiqucobtinetaltitudmcmadintucntis oculumqm ipfiira
c mcdio loco feu ccncro circumfpicit , ita dc proictftio ipfius in ra"
bula erit re^ta linca ipfi vitrei-bafi fcu linex-terrse parallela : id tihi
exhibctur ex pcrfpcCtiua naturali , fchemate 31 iii Tab. z. vbi vi-
 Li^ER PHIMVS. 29
treUmlKLMbafimhabctLM, & lineam horizontalem t V, ipfi
vitrei-bafi patallehm, 6c in ea puncltim PerfpcdiucE primarium P
principahs videhcet radij G P proic6luram feu in tabula IKLM
transfufionem.
Vnde m dchneationibus perfpediuae artificiahs , altitudo huius
line^horizontahsftatuituriiitabula.i. defcribitur fupra vitri^bahm
ipfi parallela, altitudinetanta,quanfafupponiturexaitatus intuentis
oculus fupra planum in quoftare fupponunturobiedadepingenda,
V. o-. quia in 31 digrammatc in Tab. i oculus G altitudine H
G quin-
que pedum exaltatur fuper plahum A B C D in quo iacet hnea ,

adumbranda E F, ideo in diagrammate perfpediux artificiahs quod

iUius difpofitionem refert & ptimlim cft in 5.Tabula, ducenda erit
linca horizontahs LV ipfi vitrci-bafi GH paraUela ahitudme pe-
dum qumquc,vt patetin fchematefubpimdo F.

In hnea horizontah pluriimm pund:a collocantur: vnum

tria vt

quod vocarrt principale feu primarium, & aha duo quas dicerepof-
fumus fecundaria, aho modo diftanti.x pundla, qux hincindefta-
tuuntura primario pundo squahtcr diftantiarQuanquam hzc tria
punda ad duo fola poffmt apte reduci;cum pun£to cnim primario
fufficit vnicum diftantia: punClum fcu fecundarium, fiquidcm nihil

Occurnt m huius artis dehneationibils quod per pr^didta duo pun-

Ctz non poflit abfolui.
Pundtum principale fea priraarium in hac raethodo non eft vt
quidamexiftimarunt puhdtum in quo fupponitur oculus mtuentis
conftitutus; immo eft punctum ih linta horizontah vt iam dixi-
mus ihtucntis oculodiredtc oppofltum,per quodaxisoptieustranht,
feu ad quod terminatur in coque proiicitur vifionis noftrac radius
principalis & primarius ,hoc cftinji fchematc perfpcdiuaj naturahs
pundum P, &inprimotcrtiaETabuls diagrammatepundumEillud
reprxfcntans.
Punda fecundaria feu diftantiac illa funt c^ux vt iam diximus in
linca horizontali collocantur hinc indc a puncto primario a:quali-
ter diftantia , qualeeft in p^imo tertias Tabulas diagrammate pun-
Aum F, quod folum hgnare voluimus 6c abfque altero, quod iit
hac pra:?ii non nifi vnicum diftantix pundumadhibeamus.
Debet hoc pundum in ipfa linea horizontali ftatui a primarid
tantum diftans, quantum fupponiturintuentis oculus a fcdione fi-
uc tabula diflitus, vt in citato primo diagrammate pundum fe-
cundarium F ftatuitur a primario pundo E duodccim pedum fpaticy
diftans,quia in 31 fchemate, prascedenti cuius difpohtioncm refcrr,
oculus G tantum a tabula IKLM diflitus confpicitur.
Huius porro loci efle videretur inquirere qualis ht iuftus diftan-
iit terminus, feu quod fit aptuni intcr obieda & pundum diftan-
tix interuallum,qUb its optim^ cerni & ad viuumin plano defigna-
ri quxant qUod Verd dkimus iiitcr obieda & pundum diftantijE
:

D iij
jo THAVMATVRGI OPTICI.
intciuallum, idem ccnfcmusinter tabulT planum ipfum oculum, &
fi qaidcm cum de (ingulari obiedo agimus, ipfam tabulam ferme

fempcr fupponimusantcrcm ipfam feu obiedum proxime coUoca-

tam,ficvtprimamrei faciem contingat, fitque idemplanum & rci
obic6la:initium.
Ccrtum cftautem debcre affignari iuftum talis diftantiic tcrmi-
num ,vltra qucm aut citra, notabili tamen fpatio, non
ocu- liceat
lum collocarc, nifi vt ait Aguilonius in opticis lib. 6. vel id
locorum
r atio depofcat, vcl ad fallcndum intucntes proicdura? genus defi-

gnandum fir, quod ex iuftoquidem interuallofpcctatum nihil prx-

ter confufum chaos repraefentet, c proximo autcm rci alicuius vcr^
imaginem refcrat, cuiufmodi cxftant pidur^ quajdam ex oculo ta-
bulam propcmoduni contingcntcdcfcriptaE,de quibus lib. z. huius
tradatus ex profcflb aduri fumus.
Non poteft vcro iuftus
eiufmodi terminus abfolutc definiri,
quandoquidcm cx fe cft relatiuus 5c qui minori obiedominor fuf-
ficeret,majorpromajoricxquireretur:vndcnon videtur aliundeme-
lius & commodius iphus petcnda ratio quam ab anguli quantitate

qucm conftituuht radij vifualcs^ dum rcin obicdam compIe6lun-

tur.
Quidam cum Guido Vbaldo primo PcrfpediuaE afrcrunt mi-
lib.
nimum iufti intcrualli tcrminum ibi dcfiniri, vbi qui rem angulus
complcditurrcd;uscft,&id vidcntur ratione confirmarc, quam ta-
men improbat Aguilonius vbi fupra , fentitquc illud cfTe minimum
interuallum vt rcs quaslibet aptc ccrni & ad viuum valeat in plano
defignari,quo res vifilis cono optico continetur circa dirc(ftum ra-
dium vclut axcm redangulo, idquc oftendit particulari in fchcmate,
quod, qui huius rei cognitioncm volct ampliorcm, potcrit confule-
rc:huiuscnim difEcultatis refolutio ctfi vidcatur vtilis admodum &:
ncccffaria,tamenvtdicam&:cgo quidfcntio,pra(51:ice loqucndo pa-
rum mihi videtur vtilitatis habcre , im6& difficillimum arbitror in
huius fcientiac praxi ccrtum aliquid ca de re dctcrminatumquc fta-
tuerc; Ita vt in defignationibus fccnographicis ad apte collocan-
dum diftantia: pundum plus valcat vcl mediocriter vcrfatus in ijs,

quamalius fmepraxi ipfius» fcientiaE tcnens rationcs & fundamenta.

Hxc igiturmonuifTc vtqui volent authores confulant &
fufficiat
vniuscuiufque rationcs pondcrcntjqui opcri manum adjcccrint ex
itcrata praxi quid dc co fentiendum &: obfcruandum fit cognof-
cent.
Sunt & alia quajdam punda cotingentia fcu accidentalia qua? ali-
quando in Unca horizontali , extra ipfam aliquando concurfum
terminant lincarum quarumdam, qu^proptcrirrcgularitatem fitus
ncc primarium Pcrfpcdtius pundum fpc6lant,ncc tendunt ad vl-
lum e duobus fecundariis dc quibusfupra: horum vero pvmctorum
quia vfas non clt abfolute nccefTariuSjimmd cnm in hac quam tra-
 LIBER PRIMVS. 31
dimus mctIiodo,independcnter ab iis pcrfedre pofTimus operari ,ni~
hil ampliusdicemus fuper iis, quandoquidcm nihil hic e perfpcdi-
ua communi afterre mcnsnobis cit, nih quod huic tradatui neccfla-
rio fit pr^emittcndum ne lcdori ta^dium afferat , vidcre hic im-
portune repetitum qUod alibi iam vidiirc potuerit.
Nihilominus tamen priufquam vlterius progredimur , hic infe-
rena^ mihi vidcnturdefinitiones nonnuUs pundliorum &: lincaium,
quarum ctfi vfus in hac praxi fere nuUus, coniideratio tamen per-
utihs futura cft, vt dum earum vocabula impofterum in iequcntibus
vfurpare contigcrit qus de iis cnunciabimus rcde intelligantur,
,

ncc ad ea rignincanda magnis circumlocutionibus vti cogamur.

QKruhis cft pundum quod ocuU vifibile refpicientis munus obirc
fingitur quale eft m 31 & 31 diagrammatis pund:um G.
Opterocathctus eft reda ab oculo ad pauimentum perpendicu*
laris, quahs eft in didis diagrammatis hnea GH, eiufque paui- m
mcnto tcrminusH, pcda dicitur.
Pauimcntum autem communitcr fumitur pro plano in quo adum-
brandum infiftit, vt hic pauimentum intelligiturplanum A B in CD
quo linea EFadumbranda exiftit huius autem pauimenti &c ta-
;

hulx I K L M
, communis fc(^io L M
, vt iam diximus, vitrei 'baiis

appcUatur.
• Opteromctrosreda aequaUs opterocatheto, cuiufmodi pof-
cft

fet fumi in plano l K L M, linea P Q/

Redla in pauimcnto a. pcda ad vitrci-bafim duda dapedogram-
me dicitur,qualis eft linca HE , eiufquc in vitro tad:us E , dapcdo-
grammaphe dicetur.
Quod attinct ad Uneas quas radialcs diximus diametralcs feu &
diagonalcs, de iis agcmus in notandis poftca circa fequcntes propo-
fitioncs.

NOT A ND A.

Circa conjlrhfiienem fequemiim ^robojitionum.

VT mcliori modo & ordine in hac Perfpedliu^ tradlatione-

procedatur faciliufquc capiantur ab omnibus, ty ronibus etiam
qujecunquc dcinccps SOiun fumus^ ne multoties idem rcpctcre fit
importuilum, vifum ctl priufquamopcrimanum admoueamusqu^-
dam ncccffaria prsemoncFCjifcihcct.
Quando in lcqucntibus propohtionibus dc fedionc datafermo-
ncm fumus habituri de tabula fubicdo plano honzontali pcrpen-
,

diculariter crcda vellcintcUigi, quod fupponimus tum pro facilio-

ri fcicntis huius intelligcntia & praxi, tum ctiam quia contingit vt
plurimum dclineationes fcenographicas in eiufmodi planis vfurparij
quamquam & in fecundo libro praxcs aliquas particularcs & gene-
ralem quamdam methodum ex ipfius fcientise principiis petitam
3i THAVMATVRGI OPTICI
pro regulanbus & irregularibus varieincliiiacis,inqui-
variis planis

bus obiedum aliquod cx opcices prxfcripto defcribcndum erit , (i-

mus tradituri, vt ex iis liabeat iludiofus ledor vnde ncccfTitati pro-
uideat, quando pro (itus & locorum difficultate praxes ordinarias
non pocerit vfurparc, & voluptati etiam fi volet, quando pro libi-

to ex iftis regulisfpedacula fcenographix non iuiucundain eiufmo-

di planis irregalaribus exponet.
Dcinde cum ab omnibus angulis feu extrcmis figura^ alicuius iii
plano Geometrico naturalitcr defcripta!, vt proiedtioncm illiusfcc-
nographicam adinueniamus, lineas vitrei-bafi feu Hncs-terraj per-
pendiculares ducemus, illas abfoluce & fme aho adiundlo perpen-
diculares dicendas , femperquc inteUi^i debere Hnex-terrac per^n-
dicularcs , nih ahter fpccificenturjeiufmodi funt in primo 5 Tabulx
diagrammace \mcx A C, B M.
LinciE autem qus ab excremis harum perpendicularium hneam-
terr^E contingentibus, adprimarium pundum pertingcnt, radiales

apte poterunt nuncupari , vt in cadem figura hnexcE,wE,

Qnx vero nafcentura pundis in hnea-tcrrea, in qusc incidunc
arcus circuh, ducenturque ad pundlum fecundarium fcu diftantijc,
iUas dicemus diametralcs, cuiufmodi funt in prxdido diagramma-
te \mcxd¥y wF, quia vt dicemuspoftca,adiamctro feu diagonali
quadrati hnea origmem trahunt.
Cum diccmus abfolute ducendam effe hneam paraUelam , intel-
hgi volumus paraUclam hneaj-tcrrs feu vitrci-bah, ahoquin exprcf-
se defignabimus cui alteri hneas ducenda fit paraUela.
Nocandum quoquecft,cum pr^cipiemus occuham fcu morcuam
duci hncam, inceUigi dchnea ahqua,quaE finica opcracione nonde-
bcac amphus apparcre, fed quas ad inucniendum ahcuius pundi fl-
cum fccnographicum fic adhibica,quales func ex parce radiales &c
diamecrales Ymcx , vnde ctiam fic vc in opcrando
fimilcfque ahae j

non figncncur in carca,acramcncoaut colore aUquo, fed folo circi-

ni aucftyh ahcums apice, nos vc easarehquis quarfinico debencopc-
re rcmanere facihus diftingui faciamus , punduacas vt plurimum
dchneabimus.
Quod de fingulariis lictcris fcu carra6leribus abcccdariis
rcftac
pund:orum & linearum indicibus aduerti debet nos icnographiam
}

fcu plancam figurarum Gcomecricam maiufcuhs Romanis fignarc

fcmpcr fcenographicam vero illarum proied:ionem minoribus Ita-
i

Ucis, ita vc qusuis in fccnographia Italica httcra refpondcat maiuf-

cula: fimih fibi in icnographia fic in primo j.Tabul^diagrammacc
j

puncClum fccnographis ^rcfert icnographiac pund;um fignatumca*

radere maiufculo A. quibus prsnotacis opcri manum adiicimus.

PRO-
 LIBER PRIMVS. 51

PROPOSITIO PRIMA.
Dato mnCio in plano Geomemcoy alntudine oculi JUperplammf eiuf^ue di-
fliXntik a fefiione jimiliter datis^ apparentem feu fcenographicum eius
mtnBi jitum in datd fe^ione feu tdbula repenre.

tibi ad huiiis problcmatis prsparationemin diagrammate 31

Slt folidoperfpcdiuacnaturalisdatumpundumEinplano MB CL,
altitudo oculi fuper idcm planum continuatum H G ,eiufque a data
fedione IKLM diftantia H Q; quac tibi propofitio potcft ita iieri

vtrcaliter &c fub oculis exhibeatur,vt inpropohto fchcmate, vcl

fmiiliter difcurfu aliquo exponatur, quemadmodum fi quis propo-
neret adumbrandum cffc m fecflione data pundtum aliquod dired^
vltra fedlioncm ante oculum intuentis conftitutum in plano hori-
zonti parallelo tantum diftans a vitrei-bafi , pariter fupponcndo
oculum fupcr planum horizontale,quinque pedum menfura exalta-
ri, diftare vcro a fedione pedibus duodecim, &c. Vt vt fit parum

intercft modo bcne intelligatur quid agendum & ex faila propod-

tionc congrua difpofitio in fcenograpnica delineatione inftituatur,
quod vt prxftes.
Sit tibi inprimo diagrammate Tab. ^.linea-terri feuvitrci-bafis
G H , fub qua proptcr allatas rationes in prscedentibus planum
Gcometricum fupponimus,in quo ftatue extremum lincse AB pun-
dlum A tantum diftans ab ipfa linca GH,quantum in praeccdenti
fchemateji pundum E a linea M
L vitrci-bafi diftarc fupponitur;
huius vero htum apparcntem fcu fcenographicum inuenire opor-
teat in tabula quam vitrei-bafi G H normaliter infiftere volumus,
dum pro ea totum fpatium ipfam vitrei-bafun fuperius excedens
vfurpamus.
Ducendaigiturprimo eft horizontalis linea LF pcr prmiampr^T-
ludij Gcomctrici propofitionem iph vitrei-baii parallela, co- GH
dem intcruallo & altitudinc qua fuper planum oculus mtuentis cri-
gitur { nos ex praecedcnti fchemate 51 hic eum fupponimus natura-
h altitudine & magis ordinaria quinque pcdum eleuatum ftatuen- )

dumque in hac Hnea pundium primarium in L .i. vbi perpendicu-

laris AC produ(Sba Imeam honzontalcm fccarct ;fi tamen fuppona-

tur radius principahs plano fcdionis,in quoqu^ritur pr^edidipun-

d:i fcenographia , adredosangulos incidere, icufnntelligiturdapc-

dograme vfque ad obiecClum adumbrandum pertingens vitrci bafim

orthogonaliter lecare , quemadmodum inteUigitur linca H Q, pertin-
gcns ad pundum F ; fm vero fupponcre vclis puniftum A obliquc
nonnihil & ex latcrc fpedari quantum eft v. g. fpatiumLE, tale
pundum principalc ftatuctur in E.
Pundum vero diftanti^ feu fccundarium in cadem collocabitur
"
linea
E ^
 j4 THAVMATVRGI OPTICI
tancum puncto diftans,qiiantumatabuLT plano fpccH^an-
a primario
tis oculus abeflerupponiturjfcu quanta intclligitur dapcdogramme

.i. a peda ad vitrci-bafun reda Uncaperpcndiculariter incidens, v. g.

H Q, quam facimus cifc duodecim pcdum quia inter Ipc^lantis ocu-

,

lum G & cabulic planum 1 K L M

, fpatium pcdum duodecnn uiccrce'

dit •,vnde inprimodiagrammatein.Tabulaj.abE puncfto principali

ad F pun6tum difl:anti3s,duodccimpedesnumcrantur.
Dcinde a puncto A cuiu? in tabuiafttusqvLTncur , pcrpendicularis
trahatur AQ
ftatutoquc incxtrcmo pcrpcndicularis ccrmino verlas
vitrei-bafuTi circini pede v. g. in C>altero defcribatur occulte arcus
pcripheriar circuli A D quat erit totius circumfcrcntiae pars quarta
ptoptcr angulum rcdlum A C D , quibus ica difpoficis facile eric c^iiz-
fitum inucnire hoc modo. ,:j,.. ,; , .

A puncto f in vicrci-bafi, vbi cadit perpendicularis A C , radialis

ducacur ad puncbum primarium E,h:Ec eric c E, &:apun6to dmei-
dcm vicrei-ban , vbi terminatur arcuscirculiAD,diamctralis agatur
ad pun6tum diftanci.-E F qu^E eric d F quibus pcra6tis pundum intcrfe-
,

d;ionis carum a referec in fccnographia,fcuin rabulapropoficapun-

O:\im cuius apparencia quarrcbacur fignatum m
plano Gsomecrico
carra<fietc A quod crac faciendum.

COROLLAHIVM P R I M V M.

E Adem methodoin tabulainuenieturfccnographiadat^r

prorfus
rc6t2 linc^ AB,verbigratia,incodemdiagrammacci{icnimad
.cxtrcmum puncftum B idem fiatquod in A,mcdianteperpcndiculari
BM & arcu circuli B N, radiali quoque mE &c diamcrrah n F, ha •-

rum interfcdionispunctum b dabic apparenciam fupradidti pundi

•B fi ergo ab a ducatur linea redta in /», Uxc cric hncas A B, qua^ cft
;

in plano Gcomecrico, fccnographica proicdtio ; Quia cnim rc6ta

qu^uis linca , cuius longicudo vifui ahquatcnus obucrfatur , pcr trian-
gulumvidccur, cuiusapcxcftinoculo,bahsver6inipfalinea fcu ob-
ic6to : omnc auccm tciangulum per i vndccimi Elcm. in vno cft plano
.

fiue quiacxpropofitionci6,libri fecundiopcicorum Aguilonij^radij

omnes qui a. propofica quapiam rc£ta linea ad centrum vifus porri-
guntur in eodemfunc pIano,ficvtdumrcutalincaadumbrandavenic
infc6tionere6ta&planaquauispropofita,ilhusquoque imago fic h-
nea rc(5ta,quianimirum cft duorumplanomm,feiiionisvidclicet dc
plani opcici fub quo linea confpicicur, communis fcdio qux dcbct
cflelincarcdta pcrj. vndccimiElcm.Euchdis;vndcre6ta: in icnogra-
phia linca*,mancntetiamre6t^fcenographiccincabularc6ta & pla-
na adumbratiE, & cumhabenturextrcmaduo illarum pun6ta in icc-
nographia,quaEabvnoadaIiudrcwtaduccturhnca, erit requifita pro- .

polit.'E lincas apparcntia. Quod attinet ad cutuas 5c circulares, dc iis

poftca vbidccirculiproiedtura.
 LIBER PRIMVS, j5

COROLLARIVM SECVNDVM.
quoque poteft eadem via dari fcenographiapolygonoril omnis
SIc
generisfcuplanaru figurammquarumcunque rcgularium& irre»

gularium aux rc6tis comprchendentur lincis imueniendo fcihcet vt

didum eft pundta omnia in fccnographia qu.T omnium ipforum
an(Tulorum apices rcprqfenten t caque deinde connedlendo rc6lis lineis
pro fua quamhabentinplano Geometricoadinuicem difpofitione.
Vcrum ad maiorem huius artis intelligentiam , nonnuUa praxis il-
lius proponcmus exemplain iis ipfispolygonisfeu figurisplanis,quas

"pro regularium fohdorum planta, veftigio, feu icnographia deli-

neauimus i fi tamen prius aliqua circa praEfentem Pcrfpedrius pra-
{^icx regulam praenotauerimus , quas iliius ftudiofis non minimum
facihtatis in operandd fint allatura.
5upponendum imprimis totam hanc polygona feu planasfigUras
fcenographice dclmeandi praxim nihil cd^c aliud quam modum dc-
fignandi m tabula, feu ad profpe6lum diminucndi quadrata quo-
rum duo lateravitrei-bafifintpcrpendicularia, &idcirco reliqua duo
cidem parallela jhoc pofito.
Sciendum pro regula generali, qua^ mox dertionftrabitur, latcra
horum quadratorum lines-terras perpendicularia ad pnmarium pcr-
fpe6tiuas pundum tcndcre m
eoque concurrerc,vtcorum lincjedia-
gonales feu diametrales pcrtinent ad fecundarium feu pun<5lum di*
ftantis quid autem fit quadrati alicuiu^s diagonalis Imeadiximus in
i

Geometricis iam vt res nat clarior proponemus cxempla ex duobus

:

primis d'agrammatis.
Sit indiagrammate II quadratUm PQRS, cuius proiedioncm
in tabula fcenographicam inuenirc propolitum fit, habeatque hoc
quadratum latera duo PQ^SR vitrei-bafi pcrpcndicularia, & ex
confcquenti alia duo PS, Q^K eidem hncaj-terrae parallela. Propter
regulam generalem quaj dicit hneas omnesinicnographiafeuplano
Gcometrico advitrei-bafimperpendicuIarcs,debcreinfcenographia
ad pundtum Perfpc6tiua^ principale concurrere, ccrtum eft laterum
perpendicularium PQ, SR apparentiam effe in radialibus^E, CE;
apparentiam vero diagonalisP Refte in diametrah^F,fiquidem cft
&aliaregula generaIis,diagonaIesomnesquadratorum in prcedido
fitu rcfpediueadvitrci-bafim pofitorum,ad pundbumdiftantiiB pcr-

ucnirc,ideoque in fcenographia triangulum fc^vy^apparentiam exhibet

trianauhPRSquod eftinplano Geometrico,rcfcrentelinea^r dia-
gonalcmPR, portione radiahs rj^reprrefentante perpcndicuiarem
R S, latcrc vero P S quia fiCumhabctinlinca-tetrc-E remanentc com-
muni vtriquc,icnographia: fcilicct & fcenographia:,
Iamvcr6vthabcaturtotiusquadratiproie(ftura,perpundum rdu-
catur parallela rq , h^c radialcm pE codcm in pundo interfecabic
E ij
^6 THAVMATVRGI OPTICl
ac diamctralis t F, ideoque ex praedi6ta radiali abfcindet portioncm
tq pro apparcntia lateris perpendicularis PQ,ipfaque crit apparen-^
tia latcris QR
quod cll in plano gcometrico lines terrae parallelum;
Eft cnim cciam hxc proicdionum in tabulis rc<5tis &c planis regula
gcncralis, lineas omnes m
plano Geomctrico vitrci-bafi parallclas,
m fccnographia remanere (ibi inuiccm 3c eidem vitiei-bau parallc-
las i fed nacc dcmonftrabuntur poftea fuo loco.
Aducrte interim nos dixiftc quidcmhancplanorumfcenograph^-
ce dcfcribcndorum mcthodum nihil cfleaUudjquam quadratorura
diminucndoruiTi praxim, qux latcra duo habeant hncas-terrac paral-
lcla inon propterea fempcr clTe neccffarium hxc quadrata integra in
ciufmodi operationibus cxprimere, fed mediam-tantumillorumpar-
tem vt piurimum fupponi , triangulum ncmpe ifofceles, cuius latus
vnum eft in hnca-terra^ , alterum ipfi pcrpendiculare j aUud vcro
quo fubtenditur angulus te6bu.s diagonalem quadrati lineam re-
fcrt.
Propohtum fit , primo
cxcmpli caufa , apparentiam pundi A in
diagrammatc rcpcrirc non erit ncceflarium quadratum incegrum
j

DO AC figurare, fed media tantum iUiuspars hic fupponitur,nem-

pc triangulum ifofcclcs D C A, fupponitur uiquam , quia nequc ab-
folutc opus cft illud dcfcribcre, modo tria habcantur angulorumil-
punda, quorum primum eft in obicdlo propofito, nimirum
4ius
pun<iam A altcrum in C fupcr vitrci-bafun vbi a primo pcrpen-
; ,

dicularis cadit AC i tcrtium vero inucnitur ftatucndo altcrum cir-

cini pcdcm m cxtrcmo pcrpendicularis pundo C quo tangitvitrei-
baGm, altcro in pun(3:um A cxtcnfo,defcribendo arcum circuUAD
qui camdcm lincam-tcrr^ pertinget in codem pund:o, in quo tan-
gerct diagonalis AD, quod vidccur cflc facilius maiufque cxpcdi-
tum ad praxim ,
quam fi neccflario ducenda eflct ipfa diagonalis
AD.
Scd ncc alioqui vidctur opus cflc ipfum deUncarc circuli arcum,
ii quidcm afquc co quod dcfcribatur , longitudo pcrpendicularis

C A re(3:c potcft in iinea tcrrjE a puncto C m D transferri , &c idcm

pundum fignarc pro diametralis originc, quod hgnarct arcus AD:
tyronibus tamen huius artis confulcrem hos circuU arcus fcmper (i-
gnatc dcUncare quo minus opcrationes fuas confvndant, faciliuf-
que dignofcantcuiufcunqueUncie radialis aut diamctralis ortum &
origincm , fi quidcm mutua illarum interfe<3:io in fcenographia
pundum rcfcrt fcu dcnotat a quo amb^ originem duxcrc quem- i

admodum radialis c E & diametralis dlr in fua interfedioncappa-

rentiam fignant pundi A plani Gcomctrici , quia ab co originera
trahunt, radialis quidem mediante perpcndiculariAC, diametralis
vcro pcr arcum circuli A D.
Notandum quoque perpendicularium longicudincs
eft, ctiamfi
pcr circulorum arcus in omnibus hifce figuris a nobis fere fempcr
 ,

L I B E R P R 1 MV S. 57
ad liuam transfcrantur in linea-terrae , vt in primo Sc fecundo dia-
grammate per arcus AD , B N QT R P , liberum tamen efTe , , &c
mdiiferens qua cx partc transferantur , (iquidem & ad dextram &
ad laeuam cumdem fempcr in operationibus cffe6tum obtinebunt,
fi modo in contrariam a pundo diflantije partem ducantur, cuius

fccundarij pundi coUocatio conddcratur rclpediue ad fitumprinci-

palis Etenim fi pundum diftantis eflet ad dcxteram in F, vbi re-
;

uera illud conftituimus ducendi funt ex perpendicularibus arcus

,

circulorum ad vitrei bafim verfus lasuam ipfius partem G ; ii vero

ab alia primarij pundi parte ftaret, tantiim ab eo diflitum in iq^ua
parte, quantum F eft in dcxtera ( quod iufte eifet in pundo vbi ii-

neas V & L produdae concurrerent) tunc formandi effent arcus cir-

culiad pcrpendicularium partes qux refpiciunt vcrfus dextcram H,
loco V, g. arcus QT figurandus effet arcus QS; vnde edu6ta diame-
tralis ad fuppofitum pundlum V,idemprorfuscfficcret, ac
diftantiae
diametralis f F, fcilicet in fua cum radiali^E interfe(^ione pumStum
^ {lgnaret,pro apparentia fcenograpliica rec^uifita pundi E, c^uod
eft in plano Geometrico.
Melius tamen erit & commodius, vbi figura debebit ex obliquo
fpedari,pundum fecundarium figurae pctiuseffc vici-
diftantias feu
num quam magis diftans ab ea: exempli gratia, quia quadratum
P QRS ex obliquo debet videri afpedu, vt denotat pundum pri-
marium E , melius crit pundum diftantis in F propius ad figuram
collocare, quam illud m
concurfu Imearum L & V longius a figu-
ra ftatuerc i hac enim ratione fiet vt lines tum diamc- tum radiales
tralcs in contrarias du<5lac partes fuarum interfcdionum punda mc-
lius notent & facilius diftmguant ; patet cx propofito diagramma-
te & expcrientia melius adiiuc innotefcet.
Ex his redte poteft intelligi quomodo in dcfcribendis fccnogra-
phice polygonis, immo & cuiufcunque generis figuris planis hori-
zontahbus,huiufcemethodi praxis mftitucnda fit ; Verum vt &c
demonftratione firmcntur mm
ea quibas hasc propofitio innititur,
tum aha qujccunque de planorum dmiinutione enunciata & enun-
cianda, proprius hic mihi iocus videturproponendifequentiaLem-
mata & Theoremata.
PROPOSITIO SECVND A.
L E M M A L

Inter AD &QE re^as lineas parallelasy du^ refia lme£ AE e^DCfe

muttio fecm in B ; dtco tta effe AB ad BE,vt efl DB adBC

N enim A B D E B C angulus B A D , angulo B E C

trianeulis ,

I& angulus BDA angulo BCE eft squahs pcr 2,9 primiElcni.
E ii;
 ,

jB THAVMATVRGI OPTICI
angulus autem A BD angulo E B C eft arqualis per 15 eiufdcm primi
Elem. squiangula igicur funt ipfa triangula ABD, EBCjvndc
per 4 fcxci Euclid. proportionalia funt ipforum laccra, qus circum
arquales angulos exiltunt ; vt igicur A B ad B D, ita elt E B ad B C
& alcernatim fcu pcrmucando per I6 quinci Elcm. vc ABad BE,
ita D B ad B C inter duas icaque rcdas lineas parallelas A D , C E,
:

duarum redarum lincarum a-

AE, DC fccancium fc in
pun6to B, fcgmcnta AB,
B E , D B B C funt pro-
porcionaha feu vc cft A B
j

ad B E , ica cft D B ad
B C , quod erac dcmonftran-
dum. C^^^^-—
—^E

PROPOSITIO TERTi 'A.'

L E MM A I I.

Intcf AD ci^ C E reBds lineas paralUUf dua refla ImeA AE ^DCfe

,

mHtmfecent in B dico vt ABad BEjVelvtDb ad

:

BC,itaejfeJDadEC,

1N codcm cnim diagrammate quia,vt oftcnfum cftIcmmatc

in
praeccdenti xquiangula funt tnangula AB D , E BC,eruncin iis
pcr 4 fcxci Elem. homologa illa laccra, quae xqualibus angulis fub-
tcnduncuriigitur quemadmodum DB ad BC, iiuc AB ad BE, ica
fe habec AD ad E C, fiquidem lineis AD, EC jcquales anguli in-
fiftunc ad communis intcrfed:ionis pundlum B confticuci ,
quod
oporcebat dcmonftrari.

PROPOSITIO Q^V A R T A.

L £ MMA III.

InterduasparalleUs re^as lineas A D C E du£ refl<x lineat A E, DC^mutuo fe

,

interfecent ad punfium B iper commums autem interfcclionis fgnum

Bj agatur F G vtcunjue, qu^ parallelas A D e^ CE fecet m
F &G:dicoitaej]e A¥ ad VD ,Vt efl EG adG C.

/T? Quiangula funt enim triangula & D F Bipli

AFB ipfi EGB ,

JLSldC G B quia pcr 19

, primi Elcm. cTqualis eft angulus AFB
angulo EGB, &angulus FAB angulo GEB angulus vero ABF ;

angulo E B G ^equalis cft pcr primi Elcm. Euclidis igitur pcr 4

15 ;

fexti fimilia funt latcra , quae circum aequalcs angulosconfiftunc, nir

 LIBER PRIMVS. 3»
mitumvt AF ad FB, ica EG ad G B, &
akernatim feu pcrmutan-
A F ad EG, ita FB ad G B led vc de-
do per 16 quinti Elem. vc ;

monftrabacur fuperius quemadmodum fe liabec F BadGB^icafcha-

bct FD ad G C ergo ;

quiaperir. quinti quas a f

cidcm funt eacdem ra-
tiones,& inter fcetiam
iunt casdem, erit vt A F
ad F D ,ita E G ad G C,
3uod erat dcmonftran-
um.

PROPOSITIO QVINTA.
Lemma III I.

Stnt AByCD reSid linea paralleU , Jumantnrqnd in ABpunHa A O*

B i fimiliter & in CD mnBa CF, £D, ita tamen \>t fpatiHm CP
aquale (itED, ducanturque refi^e Itnca AD BE,AFyB C,tT ferfi-
,

gna interfe^ionum linea HG : dico ipfam ejfe parallelam Imea CD.

SVnt cnim , vt modo

demonftratum eft in
fupcrioribus cx 15 &
Z9 primi Euclid. fimilia
triangula AGB quidcm
DG^,&AHBip{iFHCi
crit igitur per 4 fcxti vt ^
BG adGE ita AB ad ,

D E & quia ex hypothcfi jequaUs cft D E ipfi C F, per 7 quinti, vt

;

eft AB ad DEjita crit AB adCFifedper 4fexti,vteft AB adCF,

itaeftBHadHC, ergo per n fexti vt cft B G ad GE, ita cftBH

ad H C ergo pcr t fexti Elem. H G C E funt parallelae, quod erac
; ,

demonftrandum.

PROPOSITIO SEXTA.
T H E O R E M A.

f^tfe hahet totd difiantiarum linea adpartem eius inter y^ifihile ac diaphanum,
ita altitudo oculi fuper planum ad altttudinem imaginis vifhilis hori^oth'

taiis in communi fetiione plani optici adilluddejiinati ^ diaphani.

Riufquam ad huius Thcorematis demonftrationem accinga-

p mur , opcrarpretium cft monere Icdorem ftudiofum, quid fit.
40 T H A V MATVRG I O P T C I l

linca diftantiarum ,
quid vidbilc horizontale , iublime & cmi=*
ncns. - .

Lincam crVo diftantiarum appellamus rc6tam compofitam exdi-

flantia oculi ad diaphanum ,& diaphani ad vilibile; talis cft in dia-
grammatc triccfimo tertio hnca rccta H E, quas componitur ex d:\-
pcdogramaic H O qu^vitrei-ba{iperpcndiculariscft,ocuUqueab co
diftantia , ncc non &c cx Hnca O E,pun6ti fcihcct vihbiUs E ab codem ,

diaphano 1 KLM elongationc.

Vifibile horizontalevocabituridquodiacere fupponctur m plano
horizonti paraUelo, fupcrquod& akitudo ocuU conftitueturi huiuf-
modi cft in 35 diagtammate UneaEP, ficut & in pr.-Eccdcntibus tam
Unca EF, quam trigonum EFR, quia iacent honzonti paraUela in
plano horizontaU ABCD, fupra quod ocuU altitudo conftituituP
GH.
SubUmia vero obiccla rcuvifibiUa,fiuepunda,fiucUncT,fmcfo-
Uda fint, vocentur ca qux fulcro aUquo pcrpendiculari nituntur Sc
quorum bafiscritinhorizontaUplano,vtfunt partcs fuperiorcs cubi,
aedificij vcl turris aUcuius non prominentcs, vclctiam lincas alicuius

horizonti pcrpendicularispundtumfupremum. '-'''.•rv

Catcta deniquc appeUentur cminentiay quibus nuUum fulcrum

pcrpendicularc lubcrit, quales funt arcus faftigiorum , capitcUa co-
lumnarum omncs prominentcs caElaturas,&
, in diagram raatis fequciir-
tibus folidorumltcllatorumverticcsfeu pyramidesprominentcsi fcd
adpropofitioncm noftram.
Dico igitur,|cx propofito diagrammatcj^ inTabula t. (linplano
horizonti parallclo A B CD iaccat vifibile horizontalc pun6tum £,
oculus itcm G
prxdido plano perpendicularitcr inhftat,per lincam
G H in ter illum autcm & vifibilc punilum E tabula feu fcdio I K L M.
; ,

ctiam ad rc£los fit fubicdo plano ita cffe altitudinem oculi G H ad

; ,

O N altitudinem pcrpcndicularcm imaginis vifibiUs honzontalis in

c ommuni fcdione plani optici G N EO H ad illud deftinati, & diapha-

phani 1 KLM , vt fc habet tota diftantiarum linca HE, ad partcm ciu%

intcr vifibilcE diaphanum I KL
, & comprehcnfam E O. M
Qiiia cnim G H rcda cft ad planum A B CD , ad iliuid quoquc rc-
£Vum cftplanum G HEperillamdu6tiiexi8 propofitioneii Elemcnt.
^ rurfus,quia tam diaphanum IKLMexhypothcfi,quamplanum
GNEO H adrcdosfuntipfiplano horizontaU A BCD,communis
• illorum fedio N O & ad redos eidcm plano angulos crit, pcr 9 prop. 1

eiufdcm 1 1 Elcm. qiiarclincjE G H N O parallclT crunt inticr fc pcr 6.

,

vndccimiivndeper 1 fextiUnca NO proportionalitcr lccabit latera

ipfius trianguU GHE
squiangula igitur crunt pcr 5 fextitriangula
;

'
H
G E ,N E O, & per 4. eiufdem proportionalia crunt eorum latcra;
Ergo vt fe habebit E ad O E , ita G ad H O videliccn vt tota di- H N ;

ftantiarumlincaad partcmeiusintcrvifibiie&diaphanum, ita altitu-

do ocuU adaltitudinempcrpcndicularcm imaginis vifibilis horizon-
talis
 LIBERPRIMVS. 41
coramuni fe£l:ione plani optici quod ad illud dcftinatur, &
talis in

diaphani,quod cratdemonftrandum.
Idem prorfus &; eadcm ratione demonftrabitur in rriangulo
GXH refpcdu vifibiUs horizontalis pundi X,iifdcm pofitis vc
prius, ctiamfi dapedogramme H Q^ipfam vitrei-bafim fcudiaphani
& plani horizontalis cui perpendiculariter infiftit communem fc-
6lioncm ad rc6tos non fecet vt in Q ; par enim, quoad hoc, vtro-
bique ratio eft, vnde patet

COROLLARIVM PRIMVM.
diftantiarum hnea ad partem eius,quieftinterob-
SIicdtumvttota
fiat

vifibilc& diaphanum,icaaItitudo ocuUadaliamlineam

habebitur altitudo perpendicularis imaginis viUbilis horizontalisin
&
communi fedione diaphani plani optici ad illud deftinati; fed dc
his fufius in fcqucntibus vbi agemus de praxi.

COROLLARIVM SECVNDVM.
Hlnc etiam fcquitur quod
neas vidcat qus etiam
, fi oculus parallclas quafcunque
vitrci-bali aequidiftcnt, ftneas in pro^
li-

pofita fediionc apparcntes fore intcrfc & vitrci-bafi & ipfis paral-

lelas;fit enim,cxempU causa,in propofito diagrammate 55 linea EX

M L paraUela cius aurcm in fedionc propofita fubicdto
vitrci-bafi
plano ercda IKLM ,imago NR, communis nempe fe£kio dia-
phani prazdidi K L M & plani optici feu radiofi fub quo linca
I ,

confpicitur G X quia ex dcmonftratis in hac propofitione pro-

E i

pter lineas N O R C^Uncae G H parallelas vt fe habet H E ad O E,

, ,

necnonHXadOjc^itacft G H ad N O & RQj^itemGH ad

RX, nec non GE ad NE vnde per 17 quinti, vt GN adNE, ;

ita G R ad R X ergo pcr i fcxti Elcm. parallela eft Unea N R li-

;

nes E X ergo quia cx nypothefi parallela eft O Q^itrei-bafis li-

i

nesE EX, parallela quoque eritlincs N R, fiue ifta huicper 9 vnde-

cimi Euclid. quod demonftrandum,&: fimiliter de aUa quauis
erat
parallela vitrci-bafi, eiufque in diaphano adumbrata imagine de-
monftrari poteft vnde & fit manifeftum
i

COROLLARIVM TERTIVM.
datae cuiufuis lineae vitrei-bafi parallelie, cuius imago in dia-
SIphano punfbum vnum aliquodin fedione adum-
requiritur,
bretur,per propofitionem primam huius Ubri lineam per huiufmo- ,

di pundum du£tam Uncae-tcrrx paraUelam, propofitx parallclxin-

tcgram apparcntiam reprscfentare, vt in diagrammate III & IIII
inTabula 3. (i proponatur adumbranda fcenographicc in diaphano
 41 THAVMATVRGI OPTICI
ima^o lincs AM, ccrtum eft, inucnto pcr citatam propofitionciTi
primam pundo , quod extrcmum icnographiac pundum A rc-
a.

pra.'fcntat, lincam^w pcr huiufmodi pundum dudtam vitrei-bafi

parallclam, totam Imeam A M
in fcdionereprxfentareifcd de his
plura m fequcntibus.

PROPOSITIO SEPTIMA.
Theorema.
Lined ve^x qui£ in knogrdbhU dd Vitrei-bdltm perpendiculdres idcent in pUno

hori:(^onti pdrdUela i^videntur omnes in fcenogrdphid dd principdle feu

primdnHmperfpetliM punfiumconcurrere.

X hoc Thcorematc , vt iam monuimus, pcndet magna ex:

hj\^parte traditus a nobis fccnographicac dehneationis modus;

vnde quamuis vniuerfahus enunciari & demonflrari poffet li-
neas omnes in icnographia parallclas inter fe qua^ cum vitrei- ,

bafi poiTunt conuemre , videri m tabula ieu fedione hmul con-

currere in vnum pundum sque altum fupra planum hneis pa-
rallelis parallelum, vt cft oculus ,
quod certe propofitioncm ctiam
noftram complederetur ; Quamuis inquam poffct huiufmodi
Theorcma vniuerfahus proponi, & dcmonftrari, nihilominus quia
ad huius noftr.E methodi intclhgcntiam & praxim non eftabfolute
nccefTarium, in qua pro uiueniendis iccnograpiiia: pundis adhibe-
mus hncas ex icnographia ad vitrci-bafim perpendiculares, ex qui-
bus poftcaradialcs cducimus ad pundum concurfus fme primanum
in tabula ideo ad rem noftram magis accommodate breuitcr pro-
;

babimus veritatem & certitudincm praxis illius,dum propofituru

in titulo dcmonftrabimus.
Primo igitur in diagrammatc 33 fit tabula feu fediolKLM,
oculus G antc ipfam diredte confticutus, eiufque altitudo GH, ita
vt dapedogrammc H O ipfi vitrei-bafi M L perpendicularis ipfa
fit ;

qijioquc EO line.-c H O in diredlum pofita & vltra fcdrioncm la-

\ ccns in plano horizontali , vitrci-bafi perpendicularis crit ; iam a
pundo G ad tabulam ducatur GP horizontali plano , immo & ipfi

HO parallela, &
fedioni perpendicularis per S.vndecimi;
ideoquc
\\xc in P defignabit pundum primarium feu concurfus, exillius de-
tinitione fuperius allata; connedantur autem redlis lincis P, G E; O
quia G P , EO
funt parallcl^, erunt EG, P qu.T ipfas coniun- O
gunt in eodcm plano per 7. vndecimi, quare radius vifualis GE
lub quo confpicitur pund:um E, ipfam lincam O P fecabit fccet s

vero m N ergo in N apparebit pundum E nimirum vbi radius

; j

opticus GE per rem dudtus ipfum planum transfigit,cx duodcci-

mo axiomatcjErgo pundumE quod in icnographia fitum habct in
 LIBERPRIMVS. 4^
linca ad vitrci-bafimperpendiculari, apparec fcenographicc in linca
qua: ad primarium pcrfpediu.-e pundum tcndit, quod dcmonftrari
oportcbat.
Sed maior videtur ciTe difficukas alterius linciE X L , qux etfi vi-
trei-bad perpendicularis cft , non tamen cft dire<f^e ante oculum
conftituta,fed ex latcre fpedianda obiicitur, quantum eft fpatium
v, cr. O L latcris quadrati demonftratur tamen & ipfam in le-
:

dione apparerc in linca quae ad idcm pundum primarium con-

currit ,
quod & de quacunque alia fimilitcr pcrpendiculari intel-
Iigitur.
SumatUr enimin ipfapundumX,iunganturquered:isIineisGXj
P L ccrcum eft , ex 9 vndecimi , parallelas cjTe inter fe G P , X L,
>

quia vtraque linea: E O eft parallcla ; igitur & ipias coniungcntcs

G X, P L in codcm funt cum ipfis plano, per 7 ciufdera vndecimi
Elcm. Ergo fe fe intcrfecabunt.-interfecent autem in R igitur quia ;

radius opticus G X per pundtum vifibilc X, ductus ipfum planum

attingit in R;in ipfo puncto R apparebit pundum X^ per axioma
duodecimum Ergo in linea LP quae ad primarium perfpedViuac
i

pundum contcndit, quod & fimiliter de quouis alio pundo in li-

nea LX conftituto demonftrari poteit: vnde patet propofitum fed :

6 alio modo etiam Geometrice idem probatun

Sint enim lineae rcdia: in icnographia vitrei-bafi L perpendi- M
cularcs E O , X L quae etiam fupponantur inter fe aequales^quia ex
hypothefi quadratum cft O E X L quod duo latera E O, X L mtcr
fe parallcla obtinet vitrei-bafi pcrpendicularia,idcoquereliquaduo
EX, O L cidem vitrci-bafi & intcrfe quoquc parallcla per 33 pro-
pofit primi Eud. immo Sc ipfi Hnc^ N R ajquidiftantia, ex demon-
ftratis in praecedcnti propofitione; quare pcr i fcxti Elem. fimilia
crunt triangula E G X, N G R
ideoquc pcr 4 cinfdem,v t X G ad G R,
,

ita eft EX ad /n R.fed cft maior XG

qua G R, ergo & EX fme O L ipli
ajquahs , crit maior quam N
R , & ideo ImcT O , L R produds N
aUquando conucnicnt, nempc in K,quod effe pun6tum principale
perfpediuae feu primarium probatur hocmodo.
Sunt cnim ex demonftratis fuperius lineJE O L,N R ipfi E X&
intcr fc parallelac, quarc ob triangulorum PL, PR umilitudi- O N
nem,erit vt L P ad PR, ita O
Lad NR, & cumlit EXipfi O L
xqualis , ita fe habcbit E X ad N
R , ficut fe habet O L ad R , per N
7 quinti, Elem. fcd quam rationem habet ad , camdem EX NR
habct X
G ad G R , & quam rationem habet O L ad N R , eamdem
habet L P ad P R erit igitur pcr n quinti L P ad P R, vt
i G ad X
GRj&diuidcndo per 17 quinti, vt XRadRG, ita LR ad RP.
Eft autcm angulus G RP angulo XRL asqualis per 15 primi Elcm.
squiangula funt igitur triangula G R P X R L, per
, 6 fexci Elem. &c
angulus P G R angulo RX
L aequalis, immo etiam angulus G P R
ipli XLR
> vndc per xj primi Euclid. parallela erit PG ipfi XLj
F ij
44 THAVMATVkGl DPTICl
e^ quik tot X L iil pkrto horizontali A B C D linea G P ab alcicu- , ,

dihe oculi G H, ad tabulam KLM direde & orthogonalittrpcr-

l

tingens honzonti parallela, pundam primarium dehgnabit in P,ex

crgo ad puh6lum primarium tcr-
d(i-finiti6rte ilUus {"upcrius allati ;

triihabittir tam Imea quamON LR

cUm ipta cdhcutrcns , amba:
ridiilfes ex perpcndiculatibus vitfei-bah cduciiB, quod demonftrari
Dpoftcbat, & fimiUtet de quauis aiia ad vitrei-barimdtthogonaUcer
pbfitaihplaho horizohtaUdcmoiiftrarifacileeft.nl simcjq/i
j3 boLp ,

COROLLARIVM PRIMVM.
EX demonftratisigiturih duabuspraeccdcntibus prdpbfitionibiis
fexta & feptima fatis apparet vcritas & certitudo huiufccraodi
operandi indeUneationibus fcenographicisjquoadobiedlihorizoa-
taUa;dato cnim quocunquepun(5to vifibili eiufmodi ,fi ab eo ad vi-
trci-bafiiti perpendicularis cducatur, & ab illius intcrfcflione curh

vitrei-badiad pun£tum pcrfpedtiuae primarium radiaUs agatur fiifii- :

iiter & pundi a vittei-bafi diftantia in ipfa Uric&-tcrrjEfigne-

ipfius
tUr, vt monuimus, &c ab ipfius termino ad puhcftum fecundarium
diametraUs,cducatUti certum eftex dcmOnftratis, propodti pun^fii
imagincm in ipfa tabula , vbi fe fe radialis &c diamctraUs mumo intcr-
fccant rcdc adumbrari;
Refumptd cxemplo IdiagrammatcTab. ^.dato pun^loB^dif-
in
pofitifquc & completis cJEtcris, vtdiximusin Corollario primo pro-
pofltionis primaE,dicoip{ius imagihcm fcendgraphicam in fciftionc
in pun6to B apparere, vbi nimirum radiaUs mh 8c diametraUs n F
fe mutuo intcrfecant primo cnim certum cft ,cx hac propofitione,
:

pundi illius B imaginem inlihea mE radiali apparcrc quod autctri ,

apparcat in pund:o ^ vbi illam diametralis «F interfecat,probaturi

quia cum pundtum vihbilc B direde antc oculum conftituatur, ta-
aialis wE & lincaj-tcrrac & horizontaU parallcUs intcr fc, eft pcr-
pendicuIaris,ideoquc alcitudini oculi iiiper planum afequalis ex defi-
nitionibus vndc ; u fecctur diamecrali « F , ita fc habcbit E F ad rnn,
vt cft 'Eb ad hm lemma huius crgo per i8 quinti
pcr fccuhdum j

EucUd. vt fehabcbit EFw»,linca videlicet diftantiarumad w^pai-

tcm illius inter vifibile & diaphanum,ita fehabcbit Eh, hm squa-
\i^ ad bm vndcpaccc cx propofitione fexta huius,
alticudini oculi, ;

pundum b in fcdionc cfle imagincm apparcnccm pundi propofiti

B, alcicudincmque cius pcrpendicularem iii diaphano cfTc mh, quod
erac dcmonftrandun-L
Idem dcmonftrabicur & eodem modo, rcfpeclu alccrius cuiufuis
pundi, v. g. punclli Q_^cciamfi non omnino dircde antc oculum
ilatuatur,icd paululum cx latcre confpiciendum obikiatur,cuiusad
inucnicndam fccnographiam du-flis radiali f E , ncc non diamctra-
li ^F, a^laque per comtnunis illarum irKerfedi&nis fignufn ^,lincia
 t ! ft E R P R I M V S. 45
^'^j^Vitrci-bifi&Iine* horizontali perpenclicuki:i,ipfam clTe lo-
cum imacrinis a|iparentis puncli Qjic probatur. Primo enimappare-
rfeclebctpurtdumiUudm radiali P Ejexdemonftratisinhacpropofi-
tiorte deirtde cum per tettmm lemma huius, ita fe habeat F 4, ad
:

4E,quemadmodum TY
ad YP,ctiam permutando vt F^adTY,
ita ferit 4E ad Y P, & quam habet rationem 4^, ad ^Y^ eamdem
qUoque obtinet 4F ad , YT
5s 4E ad Y P per fccundum lcmma
huius;fed per 11 quinti Euelid.vt eft F 4 ad T Y ,ita eltFE adTPj
Efgo fcT iiquinti,qu2E eft tatio FEad T P,eadem eft 4^ ad ^Y,
6rgo ciiiam eomponendo per 18 quinti , vt fe habebit F E T P com-
l^o^ita ex diftaiitiis , ad T P (lue P Q diftantiam pun6ti vifibihs a
diaphaiioi it^ etiam ferit 4Y peirpeiidicularis vtrique parallels, ni-

mirum vitl*ci'bafi & Une^ horizontali, ideoque xquahs ocuU alti-

fcudinii ad^ Y altitudinem fciUcet pcrpendicularem imaginis requi-

iitx in diaphano pUn6li vifibihs Qj_vnde patet verumeffeipfms lo-

cum in fcenographica dclineationc per 6. propofitionem hums li-

bri , & limiliter de quouis alio pundo vifibili horizontah demon-
ftrari difEcile hoii eft.
•'

GOROLLARIVM SECVNDVM.
Hlnc etiam patetquod iammonuimus, diametralcs bmhes,fcn
qux quadrati diagonaUbus nafcuntur, ad pundum
a diftan-
tiae feu fecunclarium pertinfere cum enim ex demonftratis in h^c
; ,

propofitione, pundum ^fit imago fcenographica pun£li Q^quod

cft in icnographia, linea qr dudta parallcla rcprasfentabit linea Q R,ek
coroUario fecundo propofitionis fexts j fed etiam radialem S E in-
terfecabit,per 4. lemma praecedcnsinpundo rangulo quadrati,cu-
ius apparcntia fcenographica inuenta eft per interiedlionem radialis
quae adpundumprimanumpertinct,&diametraUs quac adfccunda-
riumdirigitur,vtpatet,quodprobari oportcbat.

PROPOSltlO OCTAVA.
ExempU auxddm adfaciliorem huiufce methodi intelligemiitm ^
hraxim exhihere.

PRimum erit in tertio diagrammatc Tabular. j.trianguli ^qutla-'

teri ABCD fmiiUsprorfusilIi quod adhiberetur pro icnogra-
phia tetraedri fupcr vna fuarum bahum, vcl aliquo folidorum an-
gulorum perpendiculariter pofito, vt dc eo agemus libTi huius pro-
pohtione vigehma tertiarillo igitur defcripto in plano Gcometrlco
cum tantaa vitrei-bafi diftantia, quanta voles illud vltra tabulaiii
videriiabomnibus extremis ilUus pundis ABC,medioquc D, duc
pcrpendicularcs Bi, D Cz, A3, pofitoquc deinde altero circini ps-
F iij
 '

4« THAVMATVRGI OPTICI
de invitrci-bafifuper punda
1,5 ,vbicadunt didj? perpendicula-
i ,

rcSjdcfcribcarcuscirculiadpartes earum,vt iam diximus puncto di-

ftantia?opporitas,vthicpo{icoadcxtrisinFdifl:antiaEpunGlo,duccn-
turadlsuainarcuscirculiadvitrei-bafimverfusCfignabunturqueci-
frisiifdcm tcu notis quibus fignatx func perpsndiculares, a quibus
proccdunt:ftatuto,exempli gratia,altero circmi pcde in vitrei-ba(i
luperpundumi quod eft extremum perpendicularis Bi,altcroquc
protenfo in B,defcribetur ad fmiftram circuli arcus qui in ea partc
qua tangit vitrei-bafim iniignietur eadem nota pofito fira ilitcr al tc- 1 :

ro circini pcde in pundo cxtremo perpendicularisD C i ,primum

2,

intcruallo D r fietarcus circuli qui in cxtremitatc qua tangit vitrei-ba-

{imeademnotafignabituri ,crit quc Di idcinde eodem centro, in-
tcruallo vcro 1 C,alius quoque defcribatur circuliarcus qui & ipfe m
cOjin quo tangit vitrei-l^afimjcxtremo fignabitur numcro 2.
, quia
nimirum ifti duo circuli arcus ab cadcm nafcuntur pcrpcndicuLiri
(ignata i.

Idem ad perpendicularcm Ajjpoilcaque ab cxtrcmis

prorfus fict

perpcndicularium omnium radialcs ducentur ad puntf tum primariunii

ab cxtrcmis vcro arcuum circulorum diametrales ad punduin di
ftantis feu fccundarium,&vbi fc fc mutuo interfecabunt,quxlibct
ncmpc diamctralium cum ea qucE ipfi correfpondct radiali, figncn-
tur punda figura: principalia quiE pcr ciufmodi dcbcnt interiedio-
,

ncs inucniri, vt fufficicnter probatum & demonftratum cx antece-

dcntibus propofitionibus fcxta &
feptima;in interfe6lionev.^. ra-
1 E, & diamctralis i F , dcbct fignari i», critquc apparentia fccno-
dialis

graphica pundi B plani<}eomctrici,a quoprocedunt pcrpendica-

laris B I , & arcus circuli B i, cx demonftratis.
Similitcr omnino debct
ad omncs ahas lineas,
fieri poftquam &
per mutuam carum intcrfedioncm inuenta fucrint cxtrcma omnia
figurs punda fcenographica, redis adinuicem iungantur hncis co-
dcmordincquofuntinpIanoGeometrico:inuentisv.g.pcrradialium
& diamctralium intcrfedionem fccnographicis pun6l:i ahcd^xc^Xx
ducantur Hnex zh a in ^, a ^ in c, a c in <«, & a punclo centri d ad
angulos omncsrf^f,{icquehabebiturfccnographia trianguhABCD
vt patct ex dcmonftratis.
Siepe occurrit nimiam linearum multitudinem operationcs eiuf-
modi fatis implicarc & confufioncm iniis parere non minimam, in
figuris maxime multangulis angulorum multitudinem,
, qu.x proptcr
plurimas quoque,fi carum apparcntiam fcenographicam velis in-
quircrc, cxpofcunt hneas & arcus circuli, vt patebit inferius : dixi-
mus autcm eas diagonalcs fcu circuli arcus, ncc non pcrpcndicula-
res qux ab eodcm plani Gcomctrici pundo originem ducunt co- ,

dcm quoquc fignandas caraderc, vt cognofcatur quieabiis adpun-

6la pcrfpcdiuac ducuntur radialcs & diamctrales, dcbcrc infua in-
terfc<i<tionc tahs pundi apparentiam cxhiberc.
 B E R P R I
L I V S, M 47
Vcrum ad vitandam magis confuficnem, commcdiim facis exi-
ftimaui perpendicularium omnium notJiSj vt nos hicfecimuSjfub ii-
nea-tcrrea fi^nare, arcuum vero circulorum cara6teres fupra cam-
demlincam annocare hinc enan fiec, vc facillime cognofracur ab
;

omnibus pundis qUv^E fignata func infra vitrei-bafim , radiales efTe

ducendas ad pun£tum prmcipale, vt in cercio diagrammatea pun-
(flis 1,1,5 a pundis vero qus notas fuas habenc fupra vicrei-ba-
j

fmi, diamecrales ad lecundarium feu di{lanci.T puncSlum duci dcbe-

re, vt in codem diagrammate a pundtis 1,1,1,5.
Cum videbuncurctiam duo circuU arcus eodcm caradlere infi-
gnici, hinc coUigecur perpendicularem,a qua procedunt,feupotius
lUius radialem in duobus deberc locis fecari, & duo in lis intcrlc-
6bionibus fcenographi^ puncia exhibere:in figura trianguH propo-
fici V. g. arcus circuli D i Ct, , radialem z E debenc
, in duobus lo-
cis incerfecare duoque in ea punda nocare, alcerum quod referct
trianguli apicem C,alcerum cencrum illius D, quia nimirum in ea~
dcm llinc rcda linca quas vitrei bafi perpendicularis eft ; vnde & ip-
forum fcenographia in eadem radiali debct inueniri, vc demonftra-
tum eft in propofitione feptima huius Ubri.
Si contra in idem pundtum lines-terrx duo diuerfi cadunt arcus
circuli ,
proptereaque idem pundum fupra vitrci-bafim duobus in-
figniatur notis feu caraderibus diuerfis , vt in quarto diagrammate
quadratum referentcin Tabula tertia, qui a perpendicularibus i & 5
nafcuntur circuli arcus in idcm incidunt Iincae-terrrEpundiumfigna-
tum fupra eamdem vicrei-bafim numcris z & 3 ; hinc cercum crit
diametralcm quae ab hoc pundo ad pun^lum diftancis progredic-
tur debere duas prsdidarum perpendicularium radialesfecare,&in
fuacumiis inccrfcitione duofignarepun6la;fecando nimirum radia-
lem oEjfignarepundtum wiinfuavero cum radialijE incerfe6tionc
pundum w, vnumquodqucfimilefibifimiliquc in plano Geometri-
co fignatum caradcre repraeiencans.
At fi in idem vicrei-bafis pundtum fimul incidunt pcrpendicularis
6c arcus circuU, proptereaque nocecur idem pun6tum caraderibus
fupra & infra eamdem ab hoc pundto ra-
vicrei-bafimjfignum eft
dialcmad pundum principale &; diamccralem adpundumdiftanci^e
cfTc ducendas, vc apparec in eodem quadraci diagrammace, vbi fi-

gnatur idem pun£tum fupra vitrei-bafim numero i , infra vero nu-

mero 3, quia in illud incidit perpendicularis N5, cum arcu circuli
Pi, proptcr qu2E duccndae funt radialis 5 E ad pundum perlpcdi-
ua; primarium, nec non diametralis i F ad fecundarium.
 4» THAVMATVRGI OPTICI
COROLLARIVM PRIMVM.
EXprsnotatis&;obreruatisnonarbitrordrcdifEcileapparcntiam
quadrati rccnographicam, qualis dcfcribitur in quarto dia-
grammate, inuenire immo & idem facile pr.rftari polTc exiftmio
;

circa quaccunque polygona regularia &irregularia rcdis lineiscom-

prehenfa, eadcm prorfus metliodo quam prsfcripfimus, in lis pro-
cedendo, quapropter nihil fuper iis amplius diccndum nobis vide-
tur;id tantummodo tyroncs huius artis monitos velim, in his mul-
tum valere ficut & in aliis artibus & fcicntiis experientiam & vfum»
quamobrcm qui breui cupiet huiufce methodi cognitionem pcrfc-
m
dam obtinere,dcbct praxi frequcntius verfari &airiduumfcpraj-
ftarcjfic enim fiet vt operando ex fe multa inueniar,quar didisope-
rationibus commodum,faciHtatcm & compcndium unt allatura. ^.
Veriim cum noftri fuerit confilij mcthodum aliquam gencralem
pro fcenographice dclineandis omnis gcncris figuris planis tradere,
hanc praEfcripfimus vt optimam,etfi pro quibuldam figuris in par-
ticulari commodior aliqua & fortafTis cxpcditior potuiffet proponi;
fedfacilc erit admuenire, iis maximc quibus generalia pcrfpcdliuar
thcoremata non erunt incognitaicumrcient enim,quoddcmonftra-
• uimus in fexta propofitione huius libri, omnes lineas quas funt in
plano Geometrico vitrei-bafi parallelac eidem & interfe in fccno-
,

graphia mancre parallelas , videndo puncta A B tertiae figurs & pun-

dum M quarta» in eadcm exftarc iincavitrei-bafiparaUcla, conclu-
dcnt rcperta in. a apparentia fccnographica pundi A Gcometrici
plani, duduparallclsft^w inucniendam efte fcenographiam trium
M
pundorum A B , dum fcilicet ipfa parallela fecabit radialcs ab iis
ortas, ncc opus crit circuli arcus defcribere, aut ab iis diametralcs
ad diftantiae pundum pcrducerc.

COR OLL ARI VM S E C V N D V M.

INdc ctiam manifeftum, vt in hac methodo habeatur fccno-

fiet

nographia pauimenti e quadratis compofiti, quorum latcra fmt

vitrei-bafi parallcla,qualia funt quadrata in quintodiagrammatein
Tab. 5 delineata, non effe neccflarium icnographiam leu plantam
corum Gcometricam prius defcriberc, fcd ad hoc fufficerc datam
quadratorum in vno eorum latcre magnitudincm torics in vitrei-
bafi annotarc , quot volemus quadratis ipfms pauimenti latitudi-
ncm contineri hic, vcrbi gratia , pro pauimento quinque quadratis
:

lato , quinquics quadratorum data magnitudo ftatuitur fuper lineam-

terr^ in pundtis i, i, j, 4, 5, a quibus poftca radiales duccnda?
crunt ad pundum primarium E.
Qiiancum ad longitudinem feu potius profunditatcm pauimenti;
detcrminata
 LI BER PRIM VS. 49
determinata quadrarorum ,
quibus contineri debet quantitare feu
numero, fit v. g. quadratorumquinque,vt longitudo latitudini fic

squalis; ab extremo quintiquadrati angulo , vbi ell pun6tum ^, du-

catur diametralis ad diilantis pundum F, hxc erit ac F iam (i per 5

ea punda fmgulas radiales interfecat, parallelas ducantur,

in quibus
ccrtum efi; ex demonftratis in propofitionibus antecedentibus fexta
&; fcptima, inuentam e(fe pcrfediflimam didi pauimenti fcenogra-
phiam, noa minus quam (i confl:ru6tum fuiflet planum Geometri-
cum illius, &c a quolibec pundo perpendicularis duda & arcus cir-
culi fuiffet defcriptus.duda^que ab ad primarium &fecundarium
iis

pundum radiales & diametrales omnes iid ctiam fenfibiliter patet

& ad oculum cx propofito diagrammate fi diligenter infpiciatur;
vbi ctiam poterit animaduerti duda parallela cb ,fi a pundto illius h
diamecralis agatur ^ F , & per figna interfcdionum illius cum radia-
libus 5E, 4E,3E, &;c. ducantur totidem parallclae vt prius, paui-
menti longitudinem feu profunditatem quinque quadratis augeri,
quodmanifeftumeft exprjEcedentibus,{ilineam ^c vt vitrei-bafim,
pundum primarium E, fccundarium F femper fupponamus quare ;

de iis hadenuSjVt ad figurarum planarum curuis leu circularibus U-

neis comprehenfarum fcenographiam gradum faciamus.

PROPOSITIO NONA.
Hhihs methodi vfum ^ aptfUcationem circa figuras circnlares ^ alias curms
Imeis comprebenfas tradere,

AD habendam fcenographiam ftatuamus primo propo-

circuli

fitam effc ipfius icnographiam dcHneatam infra vitrei-balim,

qualis videtur in fextodiagrammateinTab. 4. Jfigura ABCDEFGH,
qua! diuidatur in plures partes quotcunque ad arbitrium nos hic ;

totam circumferentiam in odbo partes diuidimus per odo pundba

ABCDEFGH iab omnibus dcinde harum diuifionum punci:is,vt
iam pra:fcripfimus pro figuris planis rediHncis, adducantur ad vi-
trei-bafim perpendiculares,necnon & diagonalcs feu circuli arcus;
a pundis vero incidentiae illarum in vitrei-bafim ducantur ad priraa-
rium pundum L radialcs, & diametrales ad fecundarium feu pun-
dlum diftantias M, & vbi fe fe mutuo intcrfecabunt rcpr.^Efentabunt ,

punda diuifionum circumfercntiae icnographica?, cruntque ir^ fce-

nographia pund:a ahcdefgh y qujE fi firma manu curuis iunganturli-
neis rf cum ^j^cumc, c cum^, 6cc.perfc6lamcircuUfcenographiam
exhibcbunt abcdefgh.
Notabis vero in duobus huiufce 4 TabulcT diaetammatis, fceno-
graphine vtriufque lineas curuas non efte dudas manu, fcd circino
delineatas, idque ob peculiarcm quam declaraturi poftea fumus
rationem j iam enim nihil aliud nobis propofitum eft, quam
G
fb THAVMATVRGI OPTICI
modumaliquem generalcm affignarc,quo fcenographice poffis de-
lineare non folum circulos ex quolibct pun6lo fuppofito, fed ctiani
ellipfcs fcu vt vulgo dicunt figuras ouatas, aliafquc omnes figuras
planas curuis Imcii comprehcnias qus polTunt e variis coni fedio-
,

nibus cduci, quas omncs per traditam methodum, inueniendo [d-

hcet plura circumfercntia; iUarum punda, eaque iungendo curuis U-
neis facile erit ad profpecftum accommodarcj cuiusdemonftratiofa-
tis patet ex fuperioribus circa figuras planas redihneas, fiquidemin

nullo aho dilterunt , nih quod illarum punda fcenographice ni-

uenta redis, harum vero curuis hneis coniunguntur.
Vcrum phirimum figura circulum m tabula repra^fcntans
ctfi vt

fit Elhpfis fcu figura ouata,vt notum cll iis qui f^pius verfantur

in praxi ;nihilo mmus per quintam primi Conicorum ApoUonij

potcft & contrarium euenire, quando nimirum Conus fcalcnus fe-
catur fcdtione fubcontraria, tunc enim fit, vt figura circulum in
tabula reprsfcntans iit quoque ipfa circulus perfcclusi vnde duofe^
quentia cruuntur problemata non contemnenda & curiofa fatis,
quantum attinet ad planorum fcenographiam. Primum eft:dato
circulo in fubiedro pLino,data hmihter vifus diftantia , tabulaque
feu fedtione non folum perpendicularitcr inhftente ipfi plano ve- >

rum ctiam hne^ a pundo diftantia? per centrum circuli du6tjE or-
thogonaliter ere6ta, altitudinem oculi fupra planum inuenire, fc-
cundum quam delincata dati circuli proicdura fit ipfa quoque
circulus perfQdus. Alterum, dato circulo in fubiedo pIano,aa-
ta fimihter oculi altitudinc, pundlum diftantiae inucnire, ita vt ap-
parens figura , fiue ipfius circuli fcenographia defcripta in fcdlione
iph plano & hneaepcr centrum circuli duda^orthogonaUtereredVa,
ipfa quoque fit circulus perfe<5lus.
Vtriufqueproblematis tum folutionemaperiemus,tum dcmonftra-
tionem ; fed quia ad primum neceflarium cft duabus datis rcdlis h-
neismediam proportionalcm inuenire:ad fccundum vero, hneani
redlam muenire qux cum alia reda data eamdem habeat propor-
tionem ad aliquam tertiam rc6tam fimihtcr datam, quam hxc ad
inuentam; idcirco de his duo lemmata proponcmus, quamquam
&c abfolute poffmt omitti,{iqudem m decuna quinta & decimafex-
ta propofitionibus includuntur , & familiarius explicantur fed ne }

plura fupponantur in demonftrationibus quam quae ex Euclidcis

Elementis patent , iis pra^mittcmus & alia qu^dam ,e quibusharum
propofitionum demonftrationcs pendent, ht igitur.
 L I B E R P R I MV S.

PROPOSITIO DECIMA.
L E MM A V.

m^d &- fta d linea curua ad fuhtenfam per-

Si cmua lined fuhtenddttir y

quadratum vmufcuiufcjue ipfarUm

pendtculares ducunturitafe haheant.Vt
fecatur^comento.di^a li-
^qualefa reSlangulo partibus hafis.qux ah tpfa
nea curua, circuli circumfercntia erit,

AFDB, cui fubtcndatur reaaAB; fu-

Sltcuruaquardam linca
mantur autcm in ea duo qu.i^uis punda FD, a quibus ad ipfam
vt
A O pcrpendiculares ducantur F G,D E,quajquidem ita fe habeant ,

quadratum F G ^qualc fic redangulo A GB,partibus nimirum bafis

ab ipfa fed^ contento quadratum vero D E squalc ,
rcaangulo
AEBjdico lincam AFD Bcirculi circumferentiam efTe^feceturenim
AB reda bifariam m C & iungantur redis lincis FC, D C Quia
,
i

icritur AB rcda fecatur in partes .Tquales in C, &

inpartesinsquales

in G pcr ,
fecundi re-
5

6langulum A G B vna
cum quadrato G C a^qua
le erir quadrato A C fed j

redangulum A G B pofi-
tum eft ^quale quadrato
F G ,
quare F G quadra-
tum vna cum ipfo GC
a?quale eft quadrato A C;
a:qualia autem funt pcr
47 primi quadrata F G,G quadrato F C, cum angulus F G C fitre-
C
6tus, cx hypothefi crgo quadratum FC squale quadrato AC, per
,

primam coramuncm norioncm ; ergo linea A C lineae F C. Similiter

poifumus demonftrarc dc linea & quacunquc aha a pundo C CD
duda ad circumfcrentiam ergo pcr i 1 5 definit. pruni A F D circuU eir-
cumfcrentia erit, quod oportuit ckmonftrari.

PROPOSITIO VNDECIMA.
L E MMA V I.

Si conus fecetur plano haji parallelo , tali feSlione circultm exhiuehit.

COnus cx Euchd. vndecimi Elem. cft comprehenfa

definit. 18.
figura,quando orthogonij triangulimanentcvnolaterccorum
qu2 circa redum angulum funt , triangulum conuertitur quoad
rurfus in eumdem rcftituatur locum, a quo moueri cxpit, quaUs cft
G ij
3t ^THAVMATVRGI OPTICI
in fubiecto diagrammace figura A B D t L, qui nimirum geiieratur
cx circumuolutionetrianguliorthogonij latusimmotuin A E C, circa
AE tanquam axcm , donccreuertatur vnde moucri ca^perat re- :

(5bum auccm vocat qui axem habet ad redos angulos ipii bah, vc
AE pcrpcndicularis ell ba{i BD C L fcalcnum vcroiqui non ad re- ;

ctos angulos ipfi bafi axem liabetj huiufmodi elt in diagrammate

fcqucntis propofitionis conus A B C L , in quo fi a vertice B ad
cencrum bahs I duccretur axis BI, obUque mlifteret baliALC ,his
pofitis.
conus A B C qui fccetur plano F G I K parallelo bafi B D C L:
Sit
dico fc6tioncm F G 1 K circulum elTc ducatur cnim a vcrtice A ad ;

E centrum bahs linea rc6ta fiue axis coni A H E,qui & occurrec plano
fecanti v.g. inH, & perAE,planum du-
catur fccans conum a vertice ad bafim;
manifeftum cft fcclioncm hanc triangu-
lum cflTe A B C fed & rcclara ciTe hneam
,

FH I, pcr 3.vndccirai quianimirumpun- ,

da F H func in plano fecancc F G K, nec

I I

non in plano A B C,quorum communis fc-

d:io cft hnca rcda F H I , quae cciam pa-
rallcla cft hncjE B E C,per 6 vndccimi quia 1
,

duo plana FG I B D C parallela fccanttir »

,

plano A B C vnde fmiilia funt 6c squian-

,•

gula triangula AH F, A E B nec non A H I A E C quam ergo ra-

, , j

tionem habebit A H ad A E eamdcm habebit H F ad E B, & H

I

ad EC per 4 fexti fed ^quales func E B & E C, ex dcfinitionc 15

i

primi EucL ergo xquales quoquc HF & Hlrfnnihccr & ahudpla-

num ducatur per A E ad fupcrftcicm conicara & fit G , iun- AED
ganturque redlis hncis D E G H;paraIIcLT funt ex 1 6 vndccimi G H,
,

I) E in triangulo A D E , & ideo per 4 fcxti quam proportioncm ha-

bet A H
ad A E,camdcm habet G H
ad D E fed vt fe habet A H ad. ;

AE,ficcftHI adEC,vclHFad EB;crgovtHI adECvelvt

H F ad E B,ita G H ad D E fcd cft D E ^Equalis E B & E C vc poce
; ,

omncs femidiaraecri circuh B D C L, crgo eciaraeric G H aequalis H I

& H F, quod cciam dc qualibcc aha linea in plano F G Ka I ccncro
H ad fupcrficiera coni dud:a firailicer demonftrari poceft , vndc pa-
tct circulum elTe fedbionem EGIK, ex definicionc 15 primi Elem.
quod demonftrari oportebac.
 LIBER PRIMVS. 53

PROPOSITIO DVODECIMA. '

Lemma VII.
Si coms fcaleni^ fecetur plano per axem ad reflos angulos ipji baji yCecetur au~
tem fuhcontfarte altero plano ad triangulum per axem reCloy fafia in
fuperficie com feftio , circuli ctrcumferentia erit.

NOtandum primo cft fubconcrariam coni fedtionem dici, fcu

conus fecetur duobus planis ad idem peraxcmtriangulum re-
dis y &c ab ipfo,ad verticem abfcindentibus bina triangula fimiiia,
communem quidem habentia vcrticalem angulum,fedbafesnonpa-
railelas,proptcr quod dicuntur fubcontrarie pofita fiue conus pcr i

axcm iam fe^tus plano ad bafim redlojrurfus fccctur plano ad trian-

gulum per axem redo & ab ipib,ad verticcm abfcindente triangu-
lum (imilc, fed fubcontrarie pofitum, quibus prjcnotatis.
Sit conus fcalenus B A C cuius vertcx B pundum
, bafls autcm ,

circulus A LC, & fecctur plano ad circulum A L C re^fio, & fit hsc
fedlio triangulum ABC ; fecctur autem & altcro plano ad recStos
angulos ipfi ABC, quod abfcindat a vcrticc, nimirum ex parte B,
triangulum BDC ,{imiie quidcm triangulo B AC, fcd fubcontraric
pohtum, habcns fcilicet angulum verticalcm B communcm cum co,

fcd bafim AC non parallclamjfaciat vero planum hoc fc-

DC,ba{i
dlioncm in fuperficic lineam D H C:dico ipfam D HC pcripheriam
ciTe circuU fumantur cnim in lineis D H C, A L C punda quacpiam
;

H L ,a quibus ducantur pcrpendicularcs ad planum , in quo cft tiian-

gulum A B C eadcnti ills in communes planorum fcAioncs per 38
G iij
 .

54 THAVMATVRGI OPTICI
vudccyni ; cadant v. g. vt LI , HG , .Tquidiftans crit L I ipfi H G,
quod cidcm plano ABC fnic ad rcdos pcr 6 vndecimirducaturau-
tem pcr G ipfi AC squidiftans E G F erit crgo planum quod pcr ;

EG H ciufdcm crgo fedio E

tranfit coni bafi parallelum pcr 15 F ; H
circuli circumfcrcntia crit, ex lemmate f;xto prxcedentc huius au- -,

tcm circuli diamctcr crit EF, & quia pcr 15 fexti mcdia proportio-
nalis eft H
G intcr E G G F , acqualc elt redangulum E G F,quadra-
ro H G,pcr 17 eiufdem Elcm. at cum aEqilidiftet E Fipfi AC,a?qua-
lis cft angulus 6 E F angulo B AC pcr 19 primi, & ponitur angulus

BCD a!qualis angulo BAC;crgo & erit BCD angulus squalis an-
gulo BEF;funt autem & qui ad G anguli ^quales, quod fmt ad
vcrticem per 15 primijcrgo & rcliquus angulus rcliquo xqualis an-
gulo pcr ji eiufdem, nimirum angulus ED G angulo G F C quare i

totum triangulum ED G toti triangulo CFG fimile erit,&: propor-

tionalia corum latcra qu^ circumarqualcs angulos funt,per 4 fcxti,

&j vt F G G C ,fic D G
ad ad GE ; ^equalc eft igitur rectangulum
FG E reiftangulo D G C pcr dcmonftratum cit te-
16 eiuflem ; fcd
tlangulum F G E a:qualc quadrato G ergo & D G C rcdangu-H i

lum cidem a^quale erit per primam communem notionem. Idcm

quoque & eodem modo dcmonftrare poflumus de quacunque alia
pcrpendiculari du6la a linca curua D H C ad re6tam D C , qua - ,

dratum fcilicec cuiuslibet elfe aequale redangulo quod partibus fub-

tcnf^E bafis contincrur igitur per quintum lemma pratcedcns talis
;

fedtio circulus eft.

PROPOSI.TIO DECIMA TERTIA.

L EM M A VT I I.

Dndhus datis re^is lincis mediam propomonalem imenire.

Slncin diagrammate VI inTab. 4 dua? data: itQcx linciE O N,

N P quibus mcdiam proportionalem necede fit inucnirc pri-
,
.*

mum fimul iungantur m pundto N, ita vt vnicam faciant rcdtam

lineam O P, qua? dcinde bifariam diuidarur in partes a;quales in
pun6to dy ex quo vt centro, intcruallo vcro a O feu a P, defcriba-
tur fcmicirculus O QP, quo fado orthogonaliter excitetur re6ta cx
pun6to Njvbi coniunguniijr dune datx rc6t3slincx ; hxc fcmicirculi
peripheriam fecabit in pun6to Q
, critquc mcdia proportionalis tc-

quifitaN Q
, per 15 fexti Elcm.

Poteft & idcm ficri per inftrumentum partium fcu circiniim pro-
portionum , vt facilc mtelligent quicunque ipfius vium nouermt
hac rationc. Aperiatur primoinftrumcntum adangulosre6tos;trans-
fcratur deindc quaelibet datarUm liiiearAimin altero eius crure fupcr
Uncam, qux diuifa in partes icquales diuifioni rc6tarum inleruit.
 L I B E R P R I M V S. 5j
notcturquc quot illius partes viiiiqusquepr.rdidtarum linearum con*
tineat, & fimul addicis omnibus illarum parci'ous,catiusfummncme-
dietas circino communi iumatur in vna recta lincainftrumentipar-
tium quo fad:o,ricque manenne apcrto circino communi, llacua-
;

tur vnus illius pesin altero crure inihumenci partium, ad pundum

differentiiE qnx incer prsdidam medietatem 6c minoris lincn? quan-
titatcm intcrccdit j vbi pes alccr cuxini communis incidcc fupcr al-
terum crus circmi proporcionum, fignabic quanticacem medi.T pro-
porcionalis requificie Exemplo res fiec illullrior inucnienda lit v.
: ;

g. media proportionalis inter duas datas lineas O N, NP apcrco 5

primum adredos angulos inilrumencoparcium,applicentur dusda-

tx redls lincae m altero eius crure ad lineam diuiiionum xquahumj
inucntoque lincam O N ad numerum 95 terminari, P vero ad N
i85,additifque fimul his numeris cxurget (umma i8o,cuius medie-
tas 140 circino communi accipietur in hnea squahum diuifionum,
pofitoquc altero crurc circini communis fic aperti in inftrumento
partium, ad dijfercntiam qux eft: inter prardidtam medietatem 140^
&; minoris hneae ON95 partium quantitacem, huius auccm diffe-
rtntix numerus erit 45 j pofito igicur circini pede ad numerum 45,
altcr incidct in aha parte inllrumcnti partium ad numcrum 132, *-,
quiE eric quantitas hnea; N Q
medias proporcionaUs requifit^.
Idem prasftabic forte commodius & maiori compendio hneapla-
norum Geometrica hoc modordatis iifdem duabus reclishneisO N,
NPjinterquas raedia proportionalis inucnienda eft j fciacAir pri-

mum ex hnea partium squahum quot prxdiclarum partium quxU-

bex illarum contincat fupponimus ex pr.-Ecedentibus hneam N P
;

cffc 185 partium squahum, quarum hnea 95 folummodocon- ON

tinct, quo cognito tranfuerfe ponenda eft longitudo hnes N P 185
partium, ad aperturan plani 185, in hnca planorum Geometrica»
dcindc capicndum ex cadcm Unca inceruallum 9j &: 95, fcihcec pla-
ni nonagcfimi quinci, id eric Unea NQ^mediaproportionahsrequi-
fita, qux fcihcet erit partium 131 ^ qualium N P 155, O N vero
9;
habere fupponuntur :vcrura, quia vt plurimum in ciufmodi inftru-
mcntis hsc hnca Geomctrica oiflo iolummodo plana concinet , fi-
ue vlcra numerum 64 non excurric, qui quidem numerus minor eft
multitudinepartium, quibus conftant hnea: propofitc-E, cura in in-
tegris Uncis non pofTit opcratio pcrfici, pcr lUarum partes,camdem
tamcn cum iUis proportionem mter fe habences ,,commode p-erficie-
tur hicfumemuscertiamvcriufqueUneiparcem,parccsnimiram 61
;

pro hnea N P qu^ eft parcium 185, & parces 31 pro hnea O par- N
tium 95, ftatuemufque longitudmem huius tertiae partis 6i,,in Unea
planorum Geometrica, ad inreruailum 61, 61 , plani videhcet fexa-
gefimi primi, immocoque inftrumento, fumemus circino communb
diftantiam 31, 5i,plam fcihcct tricefimi iecundi , b^c cric tcrtia.
pars medias pcoporcionalisrcquifiC£,quamfi mcriaris in eadera ftal^
S6 THAVMATA^RGI OPTICI
in qua alias mcnfus cs, inuenies habere partcs 44.

PROPOSITIO DECIMA QVARTA.

L E M M A IX.

Lineain reclam imenire ,

^n^ vna mm reSla quapiam linea data eamdem
habeat jjrobortionem ad alteram lineam re5lam jimilitcr datam^
mam htzc ad inuentam.

DAtis duabus rcdis lineis, vt in diagrammate VII. Tab. 4. li-

NQ, NR,inuenienda fit alia linca quas vna cum linea

neis

NR, eam habeat ad Hncam N Q^, proportioncm quam N Q,ad ,

inuentam fiue aliaslines NR, adiungcnda fit portio ea lege, vt

i

tota N P, ad aham puta NQ^, ita fe habcat, queraadmodum hxc

fcihcet N Q, j ad adiundam RP , vel NO
proccdendum eft; i ita

dataeduae redtie hnes N Q^, N R,adnormamcommittantur in pun-

d:o N , N R bifariam in a, centro a intcruallo vero a Q^,
fedaque ,

femicirculus O QP decircinetur, qui produdtam vtrinque N R fe-

cetin O & P, dabitque NO vel RP pro Hnea qua^hta feupoftula-
ta portione quas iundia \mcx N R, fic fc habcbit tota N P ad N Q,
quemadmodum NQad N O , feu R P, quod erat faciendum. Po-
teft huius dcmonftratio pcti cx 13 fexti £lem. pohtis cnim perij de-
finitioncm primi Elcm. squahbus inter P, fe^taqucN R fe ^ O & rf

bifariamin a, pcr conftruilioncm fi abaequahbus aO bc aV jsqua-

les lubducantur ^ N
& ^ R , ^qualcs rehnqucntur & R P, per NO
3 communcm notioncm ;at per ij fcxti Elcm. cx premifTo lcmmatc
vt PN(.1 NR
vnacum RP ad ita fc habct ad NO, ) NQ , NQ
feu RP i igitur fadum eft quod quaercbatur.

PROPOSITIO DECIMA QVINTA.

Dato circulo in fuhie^o ^lano ,data (imilitervifus dijlantia, tahulaque feu fe-
Bione non folum ipjt plano perpendiculariter injljlente , verum etiam linea a
pun^o diftantia per centrum circuli duSla orthogonaliter ereSIa, oculi alti-

tudinem fupra planum inuenire , fecundum juam delineata dati circuli fcc-
nographica proiefluray ipfa auocjue fit circulus perfeBus.

in diagrammatc V Tab. 4 circulus datus ABCDEFGH,

Slt I.

cuius diameter ht N R, diftantia ocuH a tabula feu parietc fi-

uiilitcr data fit ON , vcl RP : inucniatur pcr odauum lcmma praj-

O N & N P inter diftantiam

ccdens media proportionalis inter .i-

oculi O N & diametrum circuli N R cura diftantia R P harc erit

, >

NQ^per 15 fexti, 6c ipfa erit altitudo ocuh, fecundum quam in ta-

bula
 LIBER PRIMVS. 59
bula non folum plano in quo eft circulus, verUm cciam lineae ^
ipfi

pundo diftantia? pcr cencrum circuli dudl.-cperpendicularicererect^,

ipdus circuli A BCD E, &c. fcenographica proicctura eric circulus
perfc6lus , vel ad Faciliorem huius problcmacis declaracionem dc
praxim.
Sit circuU daci ABCDEFGH
diamecer N R , ad quam ex vtra-
que parceftatuafur in dircdum fiuc in eadcm rcda Unea diftancia
fimihtef data, vt in diagrammate propohco N O R P diuidacur , , :

dcindc bifariam in partes aequales toca Hnea O P in pundo a, cx

quo tanquam ccntro , interuallo aOvc\ a P^defcribatur femicirculus
O QP, &: e pundo N excitetur perpcndicularis NQ^ique ad cir-
cumfcrcntiamfemicircuUihasc erit ocuU ahicudorequihta,adquam
fi ducatur horizontaUs Unca Q^M Uneae-tertas O P paraUela, & iu

ipfa punclum principale ftatuatur, vbi produda diameter EA vi^

trci-Dafi pcrpendicularis fecat horizontalem nimirum in Lj, fum-
,

poaquc diftantia.RP , transferatur ab L in M, iam prasdidi circuli

ABCDEFGH fccnographia proiedlura ad eiufmodi politioncm
accommodata & delineata , vt nona huius docuimus, ipla <|uoquc
erit circulus pcrfe6tus,vt fcnfibiUccr dcmonftracur in praxi, vbi du-
(ftis & perpendicularibus & arcubus a quaUbec parce diuifi circuli,

nec non radialibus, ad pundum primarmm diamecralibufque ad ,

pundtum diftanciic, du6ta circuli ahcdefgh fcenograpUica pcriphc-

ria pcr omnes harum inccrfedtioncs cranfire confpicitur : veruni vt
& idem patcatperintelledualem& Geomccricamdcmonftrationem,
placuit fic procedcre in fubietlo diagrammate.
diametrum circuU AC &: C M,hoc cftMN,& ipfam
Inter MN
diftantiam ocuU in eadem Unea A N expofitam, inueniacur mcdia
proportionalis MB per ij. fcxti ; dcinde incelligacur conus fcalenus
ABCcuius bafis fic circulus ALC,huius vcro diamecer AC,vcrtcx
coni pundum B •>
a pundo C eleuctur reda perpcndicularis CD
qua» fedio communis tabulaj fcu plani fccnographiac & trianguli
fit

per axem rcdti ad bafira coni dico illam pcrpcndicularcm C D co-

;

num fcalenum ABC fubcontrarie fecare, fcu abfcindere ad parces

vercicis coni,criangulum fimilc ei quod eft per axem in plano ad ba-
fuTi rc6to, idcoque fedioncm DHC circulum effc : vc cnun fe ha-
bet AM ad M
B,ita B ad M M N quas ,
eft M C asqualis & idco
ipU ,

vt AM ad MB,ita ad MB MC fed i angulus AM B,CMB vtri-

quc triangulo communis; crgo per 6 fexci criangulum triangulo
cft
fimilc crit ergo angulus
i MCB
angulo A BM a:quaUs eric ergo ;

M
CB j angulus aequalis angulo B A per 4 fcxci at per 19 primi M i

angulus D C B a^qualis eft angulo C B ; crgo & angulus DCB M

aequaUs cft angulo B A C communis autem eft angulus A B C cr-
; ;

go angulus CD B a^quaUs rcftac angulo A C B ; cocum igicur trian* ,

gulum D C B,toti triangulo A C B fimile eft, & eft fibcontrarie

H
 THAVMATVRGl OPTICI

poficum: crgo pcr feptimum lemma prjEccdens fedio DHC circu-

lus cft, qnod erat demonftrandum.
Hic autem potcft animaducrti in codem diagrammate, vt A M
ad M B, ita ciTe AC ad CD
ex 4. fcxti ,
, &
idco ad problcmatis
huius praxim inucnta racdia proportionali NQ^, vt in diagramma-
te V deberc monuimus, per 12, fcxti, vt P
I. fieri ad N N
Q, ita NR
{luc EA ad aej 5c circum ae vt diamctrum, fi dcfcribatur circulus,
hic crit fccnographia rcquifita.
Potcft autem per inftrumcntum partium fcu circinum proportio-
num quarta proportionatis inueniri facillimc hoc modo .-fumatur
prima v .g. N
P , circino communi,ciufquc longitudo ftatuatur in al-
tcro circini proportionum crurc,in linca dinifionum squaUum, vi-
deaturquc quot illius partcs contincat j fupponamus cxempU caufa
185 partes squales continere;ad hunc numerum in cadem linca di-
uihonum squalium tranfuerfe ftatuatur fccunda NQ
;tertia deindc
NR, hoc cft E Aj fumatur videaturque quot earumdem partium
,

aequaUum contincat in pra:dicla inftrumcnti linea, htque v. g. 90,

ad hunc numerum , manentc immoco circino proportionum , d
tranfuerfe circinus communis appUcctur, hoc cft a numero 90 vnius
cruris ad 90 altcrius, excipict longitudinem quaita^ proportionaUs
rcquihtaj4f,circaquamvtcliamctrumfidefcribaturcirculus^^cif^/;,
ipfe erit fccnographica deUneatio circuU ABCDEFGH in ra-
bula propofita.
Vcrum quia & ad
inucntio quartie proportionaUs ncccffaria cft

cam praxim quam attigimus in Corollario primo icxtx propo-

fitionis & iam iam fuhus cxpUcabimus. Idco vt Gcomctricc
 L I B ER P R I MV S. 59
id efficias ,
peculiare tibi de illa fic inuenienda Icmma prjEmittemus,
poft: fequentem propolitioncm.

PROPOSITIO DECIMA SEXTA.

Dato circptlo m fHhie^o fUno , data Jimiliter oculi altitudine , mn^Hm dijlan^
tid inuenire, ita Vf apparens figura Jiue ipftus circuli fcenograbhia in data
Jecfione fuhie^o plano ^ linea a pun^o dijiantiae per centrum circuli du-
fU ereBayJtt ipfa mome circulus perfeBus.

in diagrammate V in Tabula 4 circuli datidiameter N R,

Slt
oculi altitudo {imilitcr data N per nonum lemma
1 1.

Q^ praccedens
inucniatur linea quas iunda lineaj N R eamdem habeat proportio -

nem ad NQ, quam N Q. ad

inuentam , fcilicet R P hacc
habebit :

erit diftantia oculi requifira, cx qua circuli A B C D E, &c. fcenogra-

phica proied:ura abcdef, &c. in data fcdlione fubiedlo plano, 8c

linens ab ipfo diftantix pundo per centrum circuli dud^ eredta ipfa
quoquc erit circulus perfed:us i vel ctiam facilius & magis accom-
modate ad praxim.
Sit in V 1 1. diagrammate circulus datus A B C D E &c. altitudo ^,

oculi fimihter data NQ, diftantiam inuenire oportet, ad quam de-

lincata ipfius circuli fcenographia fitipfa quoquecirculusperfedlus,
quod vt fiatjcommittantur primofibi muicemad redos circuli dati
diameter N R, nec non ocuU altitudo NQin pundo N ; diuida-
tur demde ipfa diamcter N R in
duas partes squales in a, ex quo
vt centro,interuallo a Qdefcribatur circulus O P, qui quidem li- Q
ncam N
R vtrinquc prolongatam indcfinite fecans in pundo O &c
P, dabit N
O feu RP pro diftantia requifita, quae fi ftatuatur in li-
nea horizontali ab L in M, & cx prxfcriptis regulis procedat ope-
ratio, ipfa circuU AB C D, &c. fccnographica proiedura erit circu-
lus perfedus potcft autem id paucis demonftrari hoc roodo.
:

Sit enim datus circulus A B CD

E F, &c. cuius diameter N R , hoc
cft A E,dataque fit ocuU altitudo NQ, fcdio vero ercda vt fuppo-

nitur uiucnta eft Unea R P,quas mnda cum N R eamdem habct

:

proportionem ad NQ, quam habet NQ^, ad inuentam RP ergo ;

NQ^media proportionalis efl: inter N P & NO , (me RP -, ergo

ex prius demonftratis faciet
conum fubcontrarie fecari, crgo & ex
talifcdione habcbis circulum,perpr.qEcedensIemmafeptimum,quo(i
demonftrare oportebat.

COROLLARIVM PRIMVM.
EX didis cuidens eft tam in hoc
matc,inucnta ocuU aititudinc fcu diftantia oculi requifita, ad
,
quam in prascedenti problc-

H ij
 6o THAVMATVRGI OPTICI
dclineandam intcgram circuli fcenographiam fatis eflc diametn li~

nc^-tcrrx pcrpendicularis fcenograpliiam inucnire , v. g. diametri

A E, quam dabit radialis a I. & diametralis S M , interfcdio m pun-
d:o e\ crit crgo huiufmodi f.enograDhia ae,ci^\x diuidatur bifariam
m ki ex quo vt ccntro, interualio 4Po ka^vc\k e , poterit pro fcc-
nof;raphia intcgra requidta defcribicirculus ^^Ciiffy^, &;c. ncc crit
nccellarium idem in aUis icnographicT pundlis operari, quemadmo-
dum extra hunc cafum folet fieri vbi ctiam aducrtendum eft pun-
;

dum j^,etiamfi centrum fit naturalc dic\x\i abcdefj &c. non cfTe
tamcn fccnographiam pundti I ccntri circuU ABCD, &c. vcrum
pundum i ipli correfpondens, vt fatis patet in diagrammatc.

COROLLARIVM SECVNDVM,
SV & in numcra aUa quae ad planomm fcenographiam pcrtin cnt
nt
facis cunofa, & admiranda,iis pricfcrtim qui m Geometrica fpc-

culatiua non funt verfati , cx quibus iucundiffunie propohtioncs

emanant Elhphs dats fccnographiam ad circiilum pcrfed:uni
v. g.

reuocarc quando poflit circuh portio aUqua videri vt parabola vcl

;

hyperbole, cuius ratio pcti potell cx u & ii primi Conicorum

Appollonij,6cex commentariis Fedcrici Commandinim planifph^E-
rium Ptolcma^i :fed de his fatis,cum in hac prima opcris noftripar-
tCjpr.-ecipua nobis intentio fuerit,quasadplanorumfcenographiam
hsc tyronibus reddatur facilior adi-
ncccffaria funt tradere, vt per
tus ad intelligentiam & praxim fequentium propohtionum, qu^
dc quinque folidis regularibus & de rcgulanbus compohtis , ncc
non de quibufdam aliis irregularibus tradant Ad h^c igitur hnc :

mora tranhbimus poftquam appendicem ad planorum fcenograr

,

phiam fubiunxermius de muenienda in diaphano,per quartam pro-

portionalcm^dati pundi fcenographia, curiofum interea led:orem
& fubtilitatum eiufmodi auidum remittcndo^pudGuidum Vbal-
dum in fua Perfpcdma, & Aguilonium in opticis , vbi de proic-
diionibus , cum nos h^Ec pauca tantum propofuerimus, vt guftum
aliqucm de mirabilibus huius partis opticcs ipfi moucrcmus.

P.ROPOSITIO DECIMA SEPTIMA.

L £ MMA X.

Datis trihus lineis quanam brobortionalem inuenire.

Slnt tres linc.T datae A B, CD

quartam pro-
, EF, quibus
portionalem oportcat inuenirc, ita vt quam habet rationem
prima AB ad fccundam CD, eamdeni habcat certia EF ad quar-
 1

L 1 B E R P R I MV S. u
tam. Defcribatur primo circa maio-
rcm AB vt diamctrum, femicirculus
ACB , in quo pcr primam quarci
adaptetur linea CB aequalis lecunde
CD, quod eil poffibile, cum CD fit

minorquam A B, iunganturque pun- js^^

da C A linea rcdta & apundo C de- ^ ,

mittatur C D perpedicularis ad bafim

AB,fumpraqueinlmeaBC,BE aequali
terciar E F a punc^o E,ducatur & alia
, perpendicularis E G dico B : G
quartam proportionalem .i. ita fe
effe habere EB ad B G, ficut fc
habct A B ad C D Rcdangulum enim : eft triangulum ACB , pcr 3

tcrtij Elcm. & fimilia ipfi .i. rcdlangula quoque triangula ADC,
CDB, per 8 fexti Elem. vnde per 4 eiufdem proportionalia func
ipforum latera , & vt fe habet A B ad B C , fic CB ad B D ; fed pro-
ptcr fimilitudincm ttiangulorum CD B E GB , , vt fe habet C B ad
D B, ita E B ad G B quam habet rationem A B ad
; ergo CB fme ,

ipfi squalcm CD, camdem habct EB,{iuc EF ipfi squalis, ad G B;

crgo hxc eft quarta proportionalis quam inuenireoportcbat. Poteft

etiam alitcr idem effici fortaffe facilius hac rationc.
Sint tres lineac datac qui-
bus quartamproportionalem
inuenire oportetjitavtquam
habet rationem primaad AB
CD fecundam camdcm ha- ,

beat tertia E
F ad quartam.
DeculTenturprimumad quof-
libet angulos in pun6i:o G,
H KL
du2E redas indefinit.T I ,

& m ipfa H fccetur G H ae-

I

qualis prims AB & , in ipfa

K L, fecctur GK acqualis fe-
cundas CD, & G L jcqualis
terticT EF,deinde per 13 tcr-
tijElem. defcribatur circulus,cuius circumferentia tranfeat pcr tria
punda KH
L ; haec fecabit G I pro quarta proportionah, ad quam
irafchabebit EF,vt AB ad CD,quod probatur.
Quia enim circuIoKH L I , dua:re6ta! H I , K L fe mutuo fecanr,
redlangulum fub H G,G I,prima &-quarca ,i. fub extrcmis fegmcn-
tis comprehcnfum asquale erit rc6tanguIo fub K G, G M/ecunda &

rercia .i. lub mcdiis fegmentis comprchenfum per 35 propof tertij ;

Elem. Ergo cum tres lincae G , G K, GL,fiue ipfis .Tqualcs A B,H

C D, EF, cum quarta G I habeant, vt rcdangulum fub cxr-
, fic fc

tremis comprchenfum aequale fit ei quod fub mediis continetut re-

dangulo; erunt per fecundam partem \6 propof lcxti Euchd. inter
H iij
<ii. THAVMATVRGl OPTICI
fcproportionalcs, quod erat facicndum.

A PP E ND 1 X.

^d fcenographtam fUnorum,
De tnuenienda in didbhano ^ per quartam probomondem datiptinfH
fcenographia.

mcthodus quam atcigimus in primo Corollario fextae

HJ£.c eft

propofitionis hums, qux quia facilUmis & euidentillimis , vc

cx fuperioribus coUigere tabulamque propofi-
eft jnititur prmcipiis,
tam hbcrat multitudine & confuhone hnearum, quas eiufmodi m
operationibus vt plurimum adhibent , negiigenda certe non cftj
vndc vt ad rem vcniamus.
Sit m Tabula 5. diagrammate VIII. diaphanum propofitura
F GHI, in quo adumbrare oporteatfcenographiampundiA,quod
in proprio fitu naturah icnographico diftat a vitrei-bah 1 H ,longi-
tudmc iineac pcrpcndicularis AL 5 fit vero data ocuU a diaphano di-
ftantia IB , ficut & eius fuper planum altitudo BC, cui ad redo^
infiftere concipicnda cft, per opterocathetum feu hneam C B , ita
vt punctum B fit peda, feu ipfius hneje in pauimento tcrminus, ex
dcfinitionibusallatis fupcrius, lam fi his ita conftitutis, fcihcet da-
to diaphano, ocuhque ab eo diftantia,nec non & altitudine fupcr
planum, pundi dati A fcenographiam vehs inquirere per quarram y

proportionalem inuenics hac rationc.

Duc a pcda B ad datum pundum A, Uneam BA haec vitrei-ba- i

fim lccabit, quia fupponitur pundum A vkra ipfam conftitutum;

fecet autem m
pundo D , ab coquc perpendicularis erigatur D E,
fiatquc ope inftrumcnti partium, vtdocuimus propohtione 15 huius,
D E ad B C , vt eft A D ad A B , quod etiam Gcomctrice prsltari po-
teft per dccimum lemma pr.-Ecedens certum eft abfque ahqua aha j

Unca inucntam effc fccnographiam requifitam pundi A nimirum,

quod etiam potcft faciUime demonftrari.
£; DM-dix enim perpcndicularcs AL,BI ad vitrci-bafim , intcr fc
crunt paraUcU pcr z~ primi Elcm. & ideo pcr tcrtiam propofitio-
ncm huius,vt BD ad D A ficcft Blad AL
, ; ergo eriam compo-
iiendo,vt ad D A , fic cnt B I , A L , ad A
cft B A L Iblam fed ex con-
i

ftrudionc,vteft B A ad D A, ita eft BC ad DEicr^o etiamerit BC

ad DE, vt BI, ALfimul,ad AL folam crgo eric cx propofitionc j

fcxta huius DE altitudo A, ad quam

quaefita Iccnographia: pundti
fe habcbit B C alticudo ocuh fuper planum, vt fe habct tota Unea
diftantiarum B A L ad A L folam, partcm fciUcc.t cius intcr ob-
I , ,

icdium & diaphanum Quod autcm dcbcat ha^c altitudo perpendi-

:

cularis infiftcrc pundto D, vbi dapedogrammc B Aad obicdumfiuc

 LIBER PRIMVS. 6}
puiidum A dircfta fecat vitrei-bafim , fatis pater, quia hxc linea
B A commuiiis ell:pauimenti feu plani horizontalis , & ra-
fe(Sbio

diofi fiue plani optici in quo dcbet imago illius pundi A reperiri
ex demonilratis fuperius. lilud autem radiofum fempcr concipi de-
bct redlum ad iiorizontem, propter altitudinem oculi perpendicu-
larcm, quodlemper eft vnum ex cius lateribus.
Potci]:etiam id fenfibilitcr demonltrari du6Va fuper vitrei-bafim
IH, linca horizontali FG,ipfi parallcla,altitudinc IF ^equali alti-
tudmi oculi B C, fumptaque dillantia I B, & tranflata ab F in G,
fi cnima pun6lo L, vbi perpendicularis cadit ab obiedo in vitrei-

bahm , radialis cducatur L F,nec non & diametralis G,a pun(5to M

M, vbi nmiirum terminatur circuli arcus A M, ambs fc mutuo in-
tcrfecabunt in pundo E, & apparentiam punifti A ibidcmdctcrmi-
nnbunt,cx dcmonftratis fuperius pro prima propofitionci codem m
fcilicet loco , vbi eam inuenimus pcr quartam proportionalcra

DE.
Vbi etiamnonerit inutile aduertere,hanc quartam proportip-
nalem hac ratione. Da-
facillimc poffc inueniri in ipfa vicrci-bafi
tum (it pundum A & cxtera vt prius,ducatur primum a peda B aci
datumpundum A,linea BAidcindea pundo B,fiat BC vitrei-bafi
parallela & a:qualis altitudini oculi,& a pundo C ducatur C A, fe-^
cabuntamb^ BA & CA vitrci-bafim , quia pun^^um A ad qnod
concurrunt fupponitur vlcr;^ ipfam conftitutum, & quia BC paral-
Icla cft ipfi DK,eam habebit proportionem BC ad DK, quamha-
bct BA ad D A , per 4 fexti Elcm. quod facere oportcbat. igitur
fi D Kitatuatur pcrpendicularitcr ad vitrei bafim in pun6to D,hafC

erit D E quarta proporcionalis requifita, cx demonftratis.

Ex kis omnibus quae de fcenographia planorum attuHmus & dc-
monftrauimus, pofTcnt infinita alia deduci veluti Corollaria f*Ecun'
difilma, ex quibus fufior & amplior fcienti^ huius explicario habc-
rctur verum brcuitatinon minus,quam perfpicuitati ftiidentes,at>
;

lisnon inuiti fupcrfcdemus & ftudiofis inuefliganda relinquimus,

maxime cum neceffaria propofuerimus nihilque fit in tota plano-
rum fccnographia, quod cx allatis a nobis non pofTit faciliime ad
praxim reduci, & euidentiirime demonftrari. Quapropter tranfimus
ad fcenographiam obic6lorum fublimium & cmincntium, eadcra
cnim vtrorumqueratio eft ;quia etfi ha^c nuUum habeani fulcrura
perpendiculare, cx quo eorum fupra horizontem altitu--
peti pofTit
do, nihilominusfupponitur iis fubcffe linca quaedam perpendicula-
ris apauimento fiuc horizontali plano cducla, qu^ huiufmodi al-

titudinem perpendicularem innotefcere faciat vndc pro iisik. i

64 THAVMATVRGI OPTICl
PROPOSITIO DECIMA OCTAVA.
Theorema.
y^t tota linea difiantiamm adpanem eius mter diaphanum (p* pedam , ita al-
titudo perpendicularis realis punHi. Jublimis
feu eminentis ad altitudinem
imdgmis ipfius in commmi fe^ione diaphani & radij adiHuddefiinati ,fti-
pra imaginem hajis eim.

Slt in Tabula j. diagrammatc I X. fedio , vt fupra ,1 K L M j ocu-

lus intuentis G , illiufque altitudo G H & a vicro diftantia H C,
,

pundum horizontale oculodirede oppofimm A, fublime

vifibile
vero B, quod per lineam perpendicularem BA praedido pundo A
infiftat : ducaniur aucem line^ HCA,GDA, GEB,& a pundo
Cvbilinea HC vitrei-bafim intcrfecat, perpendicularis erigatur
CD E •, certum eft, cx didis fuperius, pundVum D in tabula imagi-
nem pundi Iiorizontalis A rcpr.-Efencare, ficut & punitum E ima-
gincm pundli fublimis Dico autem, vt fc habet tota diftantia-
B.

rum linea H A , ad H C partem eius incer diaphanum & pedam ita ,

BA altitudo perpendicularis pundi fublimis fiue eminentis ad DE

altitudinem imaginis iphus in communi fedionc diaphani IKLM,
& radij GEB ad illud deftinati , fupra CD alticucimem imaginis
bafis eius i in triangulo enim G AH, quia linciE GH, CD, hori-
iontali plano perpendiculares,funt interfeparaUeI^,idco per t fex-
ti Elem. vt AH
ad C H, ita eft A G ad D G fed propter eamdcm ;

rationem vt cft AG
ad D G , ica eft B G, ad EG proportionalia ,

(iint crgo latera triangulorum B G A E G D ergo per 5 fcxti Elem., i

funt aequiangula j ergo per 4 ciufdem , vc eft AG ad DG,ita cft

B A ad D E fed iam demonftracum cft ita clTc A G ad D G , vt elt
i

A ad H Ch
ergo per n quinti Elem. B A ad ED habebic cam-
i

dem racioncm quam ad AH CH

; ^c BA eft altitudo perpendicula-

ris puncti fublimis ; ED vero alcicudo imaginis eius in communi fe-

dione diaphani IKLM & radij GEB ad illud dci1;inaci fupra al- ,

titudinem pundbi D imaginis bafis eius A & A H eft linea diftan- 5

tiarum jCH vero pars cius inccr diaphanum &

pedam : Ergo vc
tota hnea diftantiarum ad partem cius inter diaphanum & pedam,
ita akitudo realis pundi fublimis feu
perpcndicularis eminencis, ad
altitudinem imaginis ipfius in communi fcd:ione diaphani & radij
ad illud dcftinati, fupra imagincm bahs cius , quod demonftrari
oportebat.
Idcm'vero dcmonftrabitur,ctiamfi obicdum fcu pundum in fe-
d:ione adumbrandum non iaceat direotc ante ocukim intuentis, fed
cx obliquo fpcdiandum obiiciatur, qualeeft in eodem diagrammatc
pundum O perpendiculariter infiftcns pundo N , itavt dapedo-
grammc
 LIBER PRIMV<?. 55
grarnme HN apcda ad obicdi bafim pertingens in plano horizon-
ralinon (ic vitrei-ba(i perpendicularis : Suppodto cnim quod linea
ON eiufdcm fit akitudinis & in eadem a vicro diftancia cum linea
B A, <]ux diftantia notatur linea N P ad vitrcibarun perpendicula-
ri : in triangulo GNH,ita eft N G ad RG, vt cftNH ad QH & ,

quam rationem habct N G ad R G.eamdem quoque habet N O ad

R S ergo vt fe
5 habet N H ad QH ita N O ad R S at quia C H
, ;

& N P funt hncae parallelae, fcilicet ambx vicrci-bafi perpcndicula-

res, inter quas fe fe interfccant C P N H,fiunc triangula CQ^H, ,

PQ^N,^quianguIa,& eorum proportionaha, ideoque vt

latcra cft

NQ ad QH , ita eft N P ad C H , & per compofitionem vt eft N H

adQH,itaeftCH,NPhmul ad CH ; ergo vt CH NP , fimul,
longitudo fcihcet hncs diftantiarum ad CH partem cius inter dia-
phanum & pedam, ica N O alcitudo pcrpcndicularis pundti fubh-
mis 0,ad RS altitudinem eius apparentem in diaphanofuprapun-
«Hium R altitudincm bafis ipfius, quod crat demonftrandum.

COROLLARIVM.
Hlncfencftrarum
fatispatet^IongifTimas ctiamcolumnarumarquahumferies
fuperiorum & infcriorum
Sc in aedificiis,aut ar-
borum in planitic campcftri ordines, fi ex aducrfo fpcdtentur, feuin
plano tabulx parallclo confiftcrc fupponantur,dcbere oranesaEqua-
li inter fc & magnitudine & intcrcapcdinc in diaphano rcpr^fcnta-

ri in quo fane celebriorum picflorum crraucre non pauci, qui Cxdq

:

in a^dificij ahcuius ortographia,cx longo columnarum squahum or-

dine, eas minorcs in diaphano repr«efcntant , qua? fpedancur obh-
que fcu remociores a vifu confiftunc fimihter ; & minores cffingunc
feicftras fuperiores , & longius a vifu difTitas, quan.uis arquales in-
ferioribusfupponantur, proptcrca,vt aiunc,quod minora apparcnt
c^ccris paribus ca qua: funcab afpedu rcmotiora vcrura quidcm :

axioma fi bene inteliigacur & quod huic Corollario nuHaccnus ad-

uerfccur Ecfi enim minora cernancur ca quic iunc a vifu remociora,
;

non propccrca debcnc minora effingi in cabula, nifi almnde prxce-

pra fcenographica id requirant , vc quando fupponuncur duo ob-
ie6ba ajquaha, lincs v. g. horizoncaliplano perpcndiculares, qua-
rum vno pede, aUera vcro quinque pcdibus diftabic a vicrei-
alcera
bafi, ccrcum eft , ex demonftracis in prarccdcncibus, minorem dc-
berc rcprxfcntari in diaphano imaginem ilhus qua? plus diftac a
vicrci-bah , nifi cnim cxhibeacur minor illa qus phisdiftac, quo-
modo fitum remotiorcm obtincre cognofcctur 5"
maximc fi am-
hx ante oculum direde in eadera linea vitrei - bafi pcrpcndicu-
lari exiftcrent i debet crgo illa qus remotior cft,minor rcpracfen-
tari, vt fcihcet eumdem cftedtum habeat tabula inruentis oculo ex-
pohta, ac fi res ipfaj fub afpcdum cxhibcrcntur, in quibus conftac,
I
66 THAVMATVRGl OPTICI
cx dcclaiatis fupcrius axiomacis, remotiorcs ab oculo magnicudincs,
caECcris panbus,minorem fui formam ni cunica retina imprimerc, &
ideo mincres vidcri : ac in orcEfenci cafu diucrfa prorfus racio elt , fi

quidcm, vc in longa columnarum a;quali'.im icrie oculo cxliibira

conccdo minores apparcre qUc-e longius diftanc a vifu, ita ex fccno-
graphia: pra:ccpcis nego minores eflc rcpr.rfcncandas, cum in plano
cabuLx parallelo fupponuntur cxilkrc rfuppodca enim illius colum-
na; quap diredle anceoculos exiliic alcicudmc pcdum duodccnn v. g.
fi debercnc alia: hinc indc arquales rcaliccr, vc ab oculo rcmouencur

minores cffingi , icqucrctur lineam rc6tam qure omnium apices vc

poCearquaHs alcitudinisconncd:ic,deberccuruamrcprzfentari,quod
cft conrra naturam fccnographicac proieilionis in tabulaplana, &
concrarium ccrcia: propohtioni vndecimi Elcm. quas ait duorum
planorum communcm fcdioncm efle Hneam rc6tam.
Deinde vc & iis {acisfiac qui obiiciunc debere obicda rcprajfcnca-
ri prouc apparenc Rcfpondco ica rcprarfencari debcre, vc pittura
;

pro obiedlis ipfis fupponac &

cumdcm habeac eiicclum oculis cx-
pofita fcu fimilcm omninonocionem in incucncisoculum ingcrac,ac
obieda ipfa fi pr^fencia conhitcrcnc, quod ccrce euenicm cafu no-
ftro, dum complurcs columna^ a;qualcs cxiftenccs in linea vicrei-ba{i
parallela , ^quales omnes in diaphano adumbrancur, quandoqui-
dem fic depi6biEa:quales vcrobique & in rabula & in nacura,mino-
res apparenc <mx func remociores,quodaucem dcbeanc fingi jequa-
les, ampHus ex propofico diagrammacc I X. ctiam Geomecrice pro-*^
bari poceft hoc modo.
Sinc igitur du^ columna: a:quales N O ex aduerfo fpcdacaj
AB ,

ab oculo G, amba^ fcilicec in plano cabulcT IKLM parallelo, qua-

rum vna A B oculo propinquior,quod dircdic ance oculum confti-
tuca, alcera vcro NO
paululum a vifu fic rcmocior, harum vero
proicdur.T in diaphano func DE, RS, dico has cffcinccr lc.iequa-
Ics, ncc obftarc diftanciae ab oculo difparicaccm.

Cum enim & planum in quo funt column? , & diaphanumin quo
adumbrancur illarum proicdurx fnic intcrfe parallcla,quaE m ipfis
fiunc fediones per radios opcicos feu a planis opcicis ab oculo G ad
,

€afdem columnas dcriuatis,parallelJE crunc pcr i6.vndecimiEuclid.

hoc eft D E ipfi AB, & RS ipfi N O fimilia func igicur triangula i

A G B ipfi D G E, & N G O ipfi R G S ideoquc pcr 4. fexci Elcm. ;

vt G A ad G D , ica cft A*B ad D E. Rurfus vt G N ad G R, ica eft

NO ad R S fcd proptcr criangulorum
; N G A R G D fimilicudinem,
,

cft GAadGD,vcANadDR,&vtANadDR,itacftGNadGR;
igitur per ii qumci Elcm- cadcm eft racio G A ad G D quT G N ad ,

G Riidcoque & racio A B ad D E cadcm quas N O ad R S,& permuran-

do, vc A B ad N O ica cft D E ad R S;fcd N O fupponicur squalis
,

AB 3 ergo eric eciam RS ^qualis ipfi D E,quod fmiiliter dcmonftra-

bitnr de quac^nqueaUamagnitudinc fmiilitcr pofita & ^quali,eciam{i
 :

L I B E R P R I MV S. '
^7
longiffimc ab oculo rcccdacjigicur qus in aduerfis planis feu rabu-'
Ix parallclis pearpendiculares magnicudincs funt incer fe asquales,
eciam in ipfum diaphanum cransFufiE func irquales, quod crac de-
monftrandum hoc igicur llabilico fundamcnco accingmiur ad pra-
:

xim, fedantelemma prasmiccimuSjad huiuspofteademonftracionem

neccffarium.

PROPOSITIO DECI M A. N O N A.
:-^ ' :. :. . . .1 :'

L E M MA X I.

In Tahuld qmntai diagrammate X, fint linex AT) y CD )ad recios in D,

rumantHr duo mnfia tn qHalihet ad arhitrium AB CN, ducanturque re-
,

fi^ ANyBNyAC iBCtnec non ^ Fl parallela DC :

fi
a punBo
IH paraRela
I educatur A 5, vfhue ad BN ,& a punfto F linea
linete

FG eidem A B parallda, vfque ad lineam B C erunt IH O^FG inter fe ,

dquakf (jr paraUeU.

criangulo cnim BN A, quia parallela eft I H UnciE AB vt fe

INhabec N H ad H B, N ad ica cft I I A ,
per z fexci Elem.
,

& pro-
pter eamdem racionem in criangulo N A C, quia parallcla cft 1 F li-

nes DC , eam habec racionem CF ad F A quam

, NI ad 1 A & , h-
milicer,quia parallela eft F G Une.T A B ica eft C G ad G B vc C F
, ;

ad FA ; ergo icaeciam eric C G ad GB, vc cft NH ad HB ergo ;

per fecundam partem t propofitionis fexci Elem. parallela quoquc

cric H G lineae D C, vel F quas eft ipfi D C cx conftrudione paral-
I

lela ; parallels etiam erunt intcr fe 1 , F G , quia vcraque eft ipfi H

A B parallelaeftigicurparallelogrammum I G F, .Tqualesigicur func H
pcr34pfimi Elem. linex IH,FG lacera oppohca &: parallela,quod
demonftrari oporcebac,

PROPOSITIO VIGESIMA.
Datalinsx alicuius , fiue pun^i illius fuhlimis berpendiculari altitudne fkper
planum , ipfius fcenographiam , feu altitudinem apparentem , fecundum fi-
tum quem hahet in tahula reperire.

PEndec omnino ab huiufce problemacis folucione vniucrfa foli-

dorum proiedtio, ica vc, quo melius quis eam comprehenderic,
in educendis feu elcuandis eiulmodi folidis minus difficulcacis habi-
turus fic ; quapropccr clare & dilucide quantum polTumus illud ape-
rimus.
inTabula quintaidiagrammate Xi lineacalicuius velpun-
Sit igitur
di fublimis P , pcrpcndicularis altitudo v. ^. O P , quod fic vnum cubi
latus fupcr ipfam vitrci-bafu-nperpendiculafiter infiftens: huiuspor-

. I ij
 ,

6S THAVMATVRGI OPTICI
ro aUicudincm fccnojrrnphicam fcu apparentem, duni pundo L,'

magis remoto infiftere fupponetur ^ inuenire oporteat.

Staru;:itur primum illius alcitudo realis orthogonaliter ad vitrei-
bafun, fiue dcxteram fme ad Isuam ;nos hic eam ad Ixuam con-
acl

ftituimus in A B, &: a punctis A &: B, Uncae ducantur ad aliquod iii

horizontah pundtum arbitrarium v. g. puniftum C, quod ita coUo-
cauimus , vt C E ht ocuU a diaphano dillantia , E D vero ipfius
pundi L, cui aUitudo infiftit ab ipfa fedionc remotio ; faciUor
,

cnim iic poftca inftituetur praxis huius demonftratio.

His ieitur ita conftitutis, muenienda fiC huius Uneaj AB aUitudo
pcrpendicularis fcenographica,dum pundo L,inhftcrc fupponctur,
quod vt fiat,inucnto,per primam huius,in tabula Utufcenographi-
co pundi L, quod a vitrci-bafi reaUtcr diftarc fupponitur longitu-
dine HnciE ED ab hoc igitur pundo L, verfus A B ,ducatur vicrei-
i

bafi paraUehi LF, quae ipfi AC, occurret in F, a quo eduda per-
pcndicularis ipU A B parallela fciUcet FG , vbi aUeri UncxBC,
,

occurrct, nimirum in G ,dcccrminabit pro quaefita aUitudme Uneam

F G qux U ftatuatur perpendiculariter in pundo L crit L M aUi-
,
;

tudo apparcns fcu fcenographica Unc.T AB , dum ha^c pundo L,

orthogonaUter infifterc fupponetur, quod demonftratur hac ra-
tionc.
Produdis Uneis vfque ad D,& FG in E,quam habct ratio-
AB
ncm CB ad GG, eamdem habet Unea AB ad F G, per r fcxti Eu-
cUd. & per camdem*, vt fe habet C B ad C G, ica eft ad CE; CD
crgo per ii , fcxti, ita erit A B ad F G , vt eft ad CE ; fed ex CD
hypothefi CD
cft Unea diftantiarum CE quidem ocuU a diapha-
;

no E D vcro obicdi ab codem diaphano diftantia A B vero aUi-

i ;

tudo perpendicularis pundi fobUmis B ergo F G pofita in L M, ;

crit eadcm aUitudo fcenographica, feu apparens,cx pra^ccdenti pro'

pofitionc decima o6taua, quod erat demonftrandum.

Quod etiam contingeret in triangulo ANB, dudis Uneis AN,
BN ad aUquod pundum in Unea horizontaU arbitrarium , nuUo
habito rcfpcdu ad diftantias ocuU ,fmc obic6li ab ipfa tabula,fi
quidcm F G & LH
debcnt cffe a:quales,vt demonftrauimus inlcm-
matc prasccdenti vcrum vt fufior & ampUor habcatur praxis huius
:

declaratio, hanc itcrumcxpUcamusfumpto aho cxemplo ,cxTabula

lcxta
Sit iaitur in diaerammate VIII. Unc^ aHcuius aUitudo reaUsda-
U ,
qu^ vni laterum quadrati D EF G,
iequaUs v. ^. Uncae fit D Ej
oportct huiufccmodi altitudinem, pro vario ilUus in led:ionc fitu,

fcenographicam detcrminare.
Statuatur hsc primum ad vitrci-bafim orthogonaUter, fiue ad
dcxteram fiue ad lsuam,vt oftcndit fubiedum diagramma in A B,
& ab ipfius excrcmis A & B, agantur lincx mortua^ ad aliquod in
horizontali pundum arbicrarium i demonftratum enim eft propofi-
 B E R P R I
L I V S. 69 M
tione 19, fiuc lemmace decimo , ad quodcunque du£las, cumdem
fortiri efFe6tum :aduertendum eft nihilominus fumi debere hocpun-

6Vum diflitum aliquanto ab ipfa hnea darae altitudinis AB, aUas

non (lue difficultate aliqua conferrcnt hx Ymcx ad etfectum , ad
quem diriguntur a nobis 5 fit igitur, exempli gratia, pundum C,
quodeft pcrfpediua principale ,ad quod hncas mortuas ducimus
in
AC, B,C,quibusita'difpohtis,facile erit altitudines fcenographicas
huius hnes, pro vario ilhus in tabula fitu, Geometrice dcterminare,
hoc modo.
Inuenta v. g. per primam huius, quadrati DEFG fcenographi-
ca proiedione defgj qu^ritur altitudo datx hneae, dum haecfuppo-
nitur pun6lis e &C gy^d re6tos infiftere •,
eadem enim eft vtrobique,
vt demonftracum eil: in Corollario propofitionis dccimae odtauar,
cum hasc duo pun6ta in eadem hnea vitrei-bafi parallela confiftanc,
ideoque ab ipfo vitrco squaliter diftent. Ducenda ergo primum eft

a pundo g verfus A B , vitrci-bafi parallela ^m, quas ipfi A C, occur-

ret inw, a quo edu6la perpendicularis ipfi A B, parallela , vbi alteri
lines morcuae B C occuret, fcihcec in pundto «, decerminabic pro
qu^fica altitudine lineam w«, qu^ fl perpendiculariter ftatuatur in
pundoe, erit eialtitudo fcenographica Ymex AB,dum hxc fup-
ponetur pun6tis e &^infiftere, vcfuperius dicebamus.
Ad inueniendam vero eamdcm alcitudinem fuper pundum/,cO'
dem modo procedendum eft du6ta vitrei-bafi parallcla a
prorfus ,

pun6loy^verfus AC, cui occurrcc in pundoo, aquo poftea cdudta

perpendicuIariso^,vfquead aham Uneam mortuam B C,ipfa erital-
titudo fcenographica rcquifita, quae fi ftatuatur in fuo fitu ad pun-
(Stum
fy eYitfk
prouc vidccur in diagrammace, quorum omnium de-
monftracio facis pacec cx luperioribus.

COROLLARIVM PRIMVM.
EX cuhidefgh ikl j cuius vna bafis fitin fubiedo
his facile eft
plano fcenographiam inuenire, vtpatctjaccommodata enim ad
profpedum ipfms icnographia, per primam huius Iibri propofitio-
ncm,mediante videhcet mutua radialium & diametrahum incerfe-
d:ione, fic defgi per hanc haberi facile poterunc alcicudincs fmgu-
\x fcenographicaj , fupcr eadem pundta ^fy^,quibus inuentis decer-
minatifquead pun6ba hikl iungantur redis lincis ad inuicem /?i;,
,

ik, kh Iky quae pcrfedtam propofiti cubi fcenographiam adumbra-

bunt, non earum tantummodo partium quae fubiicerentur oculis,{i
folidus totus habeatur fed & ipfarum qucC poffent alpici, fi dia-
;

phanus ex omni parce vifu penecraretur.

I iij
 I

70. THAVMATVRGI OPTICl

CO R O L L A RIV M S E CV ND V M.

SEquitur ctiam ex hac propofitionc , quod fi qurlibet altitudo

fcu etiam plurcs ftatuaiitur in eadcm rcda vitrei-bafi perpendi-
culari, atque ab earum extremis educancur lincae mortux ad pun-
6tum aliquod in Imca horizontali, ex lis defumi facile pofTe carum'
dem altitudinum,pro vario ipfarum in parietc fitu, (ccnographiam,
vt pofthac manifcftum fiet & clarius patcbit in fequcntibus propo-
fitionibus, vbiexcmpla aliquot non miucunda de quinque folidis
rcgularibus oculis fubiiciemus v immo & de pluribus aliis folidis rc-
gularibus eompodtis & quidem omiiia traditis
irregularibus, qu.x
pr.-Eceptis lucem afterent non exiguam lupponimus autem in pro-
:

pofitionibus enunciandis ctiamfi breuitatis caufa

, vt plurimum ,

omittantur a nobis hxc vzzh3.^(lata oculi almudine dijlanna fubni- ^ ,

tcliigi nihilominus ipfa dcbcrc,cumagcmus de perfpediua regulari,

qu;E oculi altitudincm diftantiamque determinatam requirit, quod

non conucnit ei,qu^. cx indefinita oculi diftantia,altitudme veio
graduum 45, fiue anguli femiredi fuppofita operatur de qua ,

etiam fortailis ad finemhuius aliqua dicemus,cum vtilitate & com-

modis non careat, propter quas alteri etiam aljquando m praxi an--
teponenda videatur.
Aduertat etiam hic ledor, priufquam vlterius proccdat in fceno-
graphia folidorum , nos vt facilior &
expetior fucccdcrct operatio,
quantum horum corporum neue pro iis
pertinct ad eleuationem ,

fubieda diagrammata nimia linearum fc fe mutuo interfccantium

confurionemtricatiorareddcrcntur, nosinquam radialcs omnes &:
diamctrales lincas, quibus fccnographia planorum inuenitur, con-
fulto omififte, fupponendo tamcn priufquam ad horum folidorum
eleuationcmdcucniatur, ipforum icnographiam,per primam huius,
ad profpcdum cftc accommodatam, qua dc re fupcrius fatis, idco-
quc folummodo prasdi6borum folidorum icnographiam fub vitrei-
bafi cum quibuldam pcrpendicularibus & circuli arcubus,fcenogra-
phiamque in tabula feu pariete delineauimus vt videtur in dia- ,

grammate V IL in Tabula fcxta, icnographia D E F G ad profpe-

d:um accommodata , & delineata in defg; fimilitcr in X.ahcdef
fcenographia icnographiarA B C D E F corrcfpondcnsjvbi &: iliud no-
tadumvenitjvltimaj huius fccnographijEdelineationcraintcrcifisqui-
bufdam iineohs eftcadumbratam, vtjfaciiiusab iis iineis diftinguan-
tur, qu^ poftxriorcs folidorum partes cxprimunt,quas e foli^ pun-
d:is conftarc volumiujs.
Dcmumnoncftomittcndumlincasillasvitrei-baripcrpendicularcs,
in quibusftatuunturdat^folidoruaititudincs v.cr.inodauodiao-ram-
mate Unea A B, & in diagrammate X. iinea LK, qu^ defumitur H
a trianguio H K I , notandum eft inquam iias iincas in iioccc tra-
 L I B E R P R I MV S. 71
^katu ortJiographine lineas nuncupari , & ab iis , fiue] ab ipfarum di*

uifionibus ad hoiizontalis Vmcx pundum aliquod cdudas , vt in

iifdcm digrammatis AC, B C H G , L G, K G diuerfarum
j altitu-

dinum fcalam pofle nominari, vt a nobis importerum appellabitur,

quod ccnfui moncndum hic appofite, nc nos moretur in fequcnti-
bus tcrminorum huiufmodi repctita dcclaratio, & vbi eos vfurpari
conticTcrit, ab omnibus faciUus intelligantur.
Sed priufquam ad fmgulorum folidorum fcenographiam acce-
damus,non inutile fore arbitratus fum fequens Theorema propone-
quo & praxis noftrae methodus confirmabitur & ad fubli-
re, cx ,

mium obiedorum reperiendanafcenographiam compcndij nonnihil

cructur j fit igitur.

PROPOSITIO VIGESIMA PRIMA.

Theorema.
P^tefi dltitudo oculi fuper pUnmt ad ahitudinem reakm perpendicularem pun-
Bi alicuius fublimis , ita Imea perpendicularis edu^a a punfio imaginis ba-

fs eim in diaphano vfcjue ad Itneam hori:^ontalem , fe hahet ad altitudinem

apparentem eiufdem pun^i fuhlimis in tahula , fupra punflum hafs a quo
perpendicularis eduSla efl.

REpctendo enim ex Tabula diagramma X. quia produdis 5. I

G N & A B vfquc in T parallelogrammum eft A T G H cer«

,
,

tum eft A T effe G H altitudini tocuU ^qualem deindc quia in trian- :

gulo A GT paraUela cft D V ipfi AT vt fe habct G A ad G D ita , ;

eft AT ad D V fuiiiUter & in triangulo A G B

; vt fc habet G A ad ,

G D, ita fc habet A B ad DE ergo per u fexti Elem. vt fc habet

;

AT ad A B, altitudo nimirum oculi fuper planum, fiuc ipfiaequaUs,

ad altitudmem perpcndicularcm puncti fubUmis fuperidemplanum,
ita D V,Unca videUcet perpendicularis edutta apundo D imaginis
bafis ipfius vfque ad horizontalem , fc habet ad D E akitudmem
apparentcm eiufdem pundi fubUmis, fupra D pundumbafis, aquo
cdu^ta cft perpcndicularis, quod erat demonftrandum»

COROLLARIVM.
EXnumad his itaftabiUtis fequitur quod
altitudmem realcm pundti aUcuius iubUmis_, ita Imea
fi,vt altitudo ocJUfupcr pla-

perpendicularis edudla a pund:o imaginis bafis eius vfquc ad hori-

zontalem, fiat ad aUam Uncam qu.T inucnienda eft, ha:c inuenta &c
fupra imaginem bafis eius conftituta, erit akitudo apparens fceno-
graphica eiufdem pun6ti fubUmis in diaphano. vcl cx propofitione
dccima odaua , fi vt tota diftantiarum linea ad partem eius intcr
•}t THAVMATVRGl OPTICI
diaphanum & pedam ita altitudo realis pundi fublimis ad aliam
,

lincam hxc (imilitcr erit altitudo apparens imaginis ipfius in com-

;

muni fedionc diaphani &: radij ad illud deftinati fupra imaginem

bafis eius quia nuiiirum eadem vtrdbiquc ratio eft ivndc &abfque
j

aharumlincarum adminiculo re6le potell: inucniri quarta propor-

tionaUs ad tres datas, &
eiufmodi qusfita altitudo apparens d,e-
lic

finiri, vcl per propofitionem decimam feptimam, feu lemma deci-

mum quod prcemifmius, vel etiam per inllrumentum partium hoc
modo.
In diagrammate X. cx Tabula y. datis tribus lineis AD, AB,
FE, propofitum fit quartam proportionalem inuenire nimirum ,

F G, fic vt quemadmodum fe habet AD altitudo ocuh,ad AB alti-

tudinem realem pundi fublimis, ita fiat FE ad FG videatur pri- :

mum in inflrumento ad lineam diuifionum cTqualium quot eiufmo-

di partcs contineat prima linea A D, fupponamufquc hanc a centro
ad numcrum 53 peruenirc, feu 55 ciufmodi partes continere adhu- :

ius igitur numeri 55 apcrturam hmc inde tranfuerse flatuatur fecun-

da Hnea AB deindc rurfus videatur quot partes feu diuifiones in
:

cadem hnca irtftrumcnti contineat tertia hnea F E, cocrnitoque il-

lam 4j continere, tranfuerse fumarur fpatium inter numerum 45 &
4j hinc inde habebitur quarta proportionalis rcquifita, vel alio
\

modo.
Sumatur prima linca AD , flatuaturque ad extrcma punda linea;
partium xquaUum in mflrumcnto , quo manente fic immoto,vi-
deatur ad qucm numerum congruat longitudo fccunds Unese AB,
V. g. in inflrumento quod diuifum cft m
partes asqualcs loo. fi ad
extremaharum diuifionum punda ftatuatur Unea AD, rcpcriatur-
que A B congruere ad partcs ii 6 , quo notato ftatue tertiam F £ , ad
cxtrema iUarum punda too, & fumc fpatium intcr 116 & ii6, nu-
mcrum notatum; haec crit quarta proportionaUs idcoque cx
prius \

demonftratis fuperius tam in propofitione 18 , quam in hac vigcfi-

ma prima, erit etiam altitudo apparens pun^ti fubUmis requifita,
quam in fuo loco flatucs , & fic operando in aUis tabulam tuam
magna Unearum confufioneUberabis: fcd hxc funt clariora quam
vt opus fit diutius in iis immorari, fiquidem &: ad Thcoriam & ad
praxim fcenographiiE,iUiufquc demonflrationem nihil mihi vide-
tur ampUus defidcrari. Suppofitis igitur dcmonflrationibus quas in
prajccdcntibus profecuti fumus, pro iis ctiam fcenographicis deU-
ncationibus quas modo fumus exhibituri, propcramus ad exempla
foUdorurn non iniucunda.

, PRO-
•5*

yf.
 L I B E R P R I MV S. 75

PROPOSITIO VIGESIMA SECVNDA;

Jn data tahnU feu feCliom cubum , cum latus datum jit quod ruhieBum ^U-
num tangat in fola linea , fcenographice delmeare.

SCiendum primo omnia, qu^ ad profpedum intabulis

eft folida
accommoclanturjquamuis fubic6lumplanum m folalincaj immo
in folo attingant pundo , idcoque nullam videantur habcre icno-
graphiam fcu planum Geomctricumineceffarium tamen effej {1 hsc
volumus adumbrare , 6c ad prasfcriptas artis regulas fcenographicc
dcHneare, icnographiam illis fuam tribuere, quam rcpcrimus,fi dato
corporis fiue foUdi fitu imaginamur ab omnibus angulis cius foUdis
fiue fmguhs extremis perpendicularcs Hneas ad fubiedum planum
demhti connexa cnim adinuicem plani pundaadqus perpendicu-
;

laresciufmoditerminantur, polygonumaUquodfiueredilincum ,{iuc

curuiUneum , hue mixtum pro corporis natura defcribent, quale vi-
detur , exempli gratia, in diagrammate X. in Tabula fcxta, vbi (i
ciibus ahquis , cuius vnum latus, idcoquc etiam caetcra, aequale iit
lineas B E , ita coUocetur in plano , vt iUud in hac fola contingat li-
nca, atquc ab omnibus iUius cxtremis fiuc anguUs folidis fuper pla-
num eleuatis perpendicularcs ad iUud demittantur hs cadent in ;

AFCD fi tamcn cubum veUmusita orthogonaUter conhftere, vt

i

in neutram partem magis inclinet, ftatutoque in pradiifta Unea vno

ipfius latere,plana fiue fupcrficies qua: in illo coniunguntur ad planum
horizontis inclincntur angulo redli dimidio feugraduum quadraginta-
quinque iungantur ergo redis lincis AFCD, habebitur pro cubi
:

huius icnographia redangulum duabus rcdis AF, CD latcri ipfius

jcqualibus, & duabus aliis AC, FD diagonali vnius faciei ipfius x^
qualibus comprehenfum fupponimus, inquam,illum plano per-
;

pendicularitcr inhftere, vt hic exprcftimus, idemque de aliis folidis

fequentibus impofterum intclUgi volumus , fetlioncm fcu
ficut &;
tabulam horizontali plano cred^am , ad faciliorem obiedorum dc-
fcnptioncm & ad vitandas difEcultates
, fuperfluas qua^ plus taedij
quam vtiUtacis & commodi ftudiods poffent affcrrc. Ad hunc mo-
dum cstera folida dcmiflis planum perpendicularibus ab omnibus
in
fuis extrcmis icnographiam fuam defcribunt nos vcro in fequenti- :

bus propofitionibusipforumomniumicnographiam,ortographiam-
quc Geometrice inueniendi mcthodum aflignabimus quam poteri-
mus facillimam vt nuUo poftca ncgotio omnium alticudinum fcc-
,

nographia rcperiatur.
Sit igiturad problemaris huius folutionem icnographix pra^didi
cubi,rcdangulo vidcUcet ABCDEF, fccnographia correfpondens
dhcdefg , pcr primam huius inuenta ; iam ortographiic linea rcqui-
riturquxvariasangulorumipfiusfoUdoruraaltitudinescontineatihasc
K
;f4 THAVMATVRGI OPTICI
ab ipfa defumetur icnographia, fi linca ABC, vt ell diuifa, trans-

feratur &c perpendicularicer ftatuatur ad vitrci-bafun,in HLK, &:

dudx pundis ad pundum G, occulta! lincJE
a tribus his HG, LG,
KG, altitudinum fcalam benc difpofitam 6c praeparatam cfficiant:
dcmonrtrat hoc ad fcnfum triangulum ifolcclcs HIK, dimidium
bafis fcu facici vnius priedidi cubi, cum fatis cxprimat litum ip{iu.s

jn fubic6to plano.
Difpofita in hunc modum altitudinum fcala, a (mgulis fceno-
jraphiaE pundis vcrfus ipfam parallcliE ducantur, dum occurrancii-
m H G ,equa poterunc educi altitudincs rcquifitae, per propofitlo-
nem prrEcedentem at fuper punda quidem af, quia tabuls fcu fc-
;

^ioni funt contigua, nuUaelt altituamum diminutio,ideoque edu-

centur ab lis perpendicularcs occultx ag, fn, 2:quales altitudini na-
turali H L , qu^fita eft in ortographiae linea id fatis oflendunt vitrci-
-.

bafis f^H vna parallelarum, alteraque L^«,quibusha!C alcitudo in-

tercipitur. Proaliis vcroaltitudinibus quae fignari dcbentfuper pun-
0:3. ^(r,ducaturparallela e^o^donecoccurachnejcH G,ino, &abipio

pundo 0, edudia pcrpendicularis o^,vfque adKG,ipfa ericalcitudo

requifita ,
quas in fitu fuo coUocata erit & alcicudines
hh,em: fimilicer
ci, <//, inuenicncur,{i proiis,a pundo f,ducacur parallela^ic^, & a
pundoa,vbialcicudinum fcal^ occurric,cIeuetur perpendicularis^r,
aqualis alcitudinibus qua^ficis ci, dl :omnibus igitur {icrepcrcisalti-
tudinibus,cxtremaearumpun6tarcd:islineis fiiungantur^(?,^«,i'w,
h ^p-,^/?,perfedam cubi fcenographiam exhibebunc , qualis vi-
iji^,
deretur in pari£ce,fi ica in plano collocarecur^vt ipfum in fola con-
cingeretlinea.Quodfipo{terioremquisvelit parrem eciam adumbra-
te, quaJ nimirum videretur,fi diaphanum effc corpus fupponereturi
ducantur lincae il, el,ml, quas folis pundtis fignandas cife duxi,vt
nimirumabaliisdilferrentahquomodo,qua2folidilatcra & faciescx-
primunc oculis fubiecta, etiam in opacis corporibus, qualia fuppo-
nuntur, vt plurimum: vnde & in gratiam corum qui praxideledancur,
&adcxponcndos maiori cum decore & perfedione hofce fccnogra-
phiaEcfFcdtus, vnumquodquchorum folidorumfeparatim adumbraui
cum propriis fuis lumin c & vmbris vt in diagrammatis 1 X. & XI po-
, .

tcft infpici.

lam inuenta, mcdiantibus pundis

fi &
lineis ad hoc nccefTariis,

alicuius folidi fccnographia vclit fohcaria cum iis fbhs quae ad &
corporis figuram percinent feparatim adumbrari i carca aliqua,vcl
planum quoduis iam ad arcis pr.Tfcriptumfiguracfubmic-
dclineacae
tacur, nocencurque ftylo aliquo pr^acuco vel acu {inguli ipfius an-
guli, qui dcbenc afpiciencis oculis fubiici, acquc ab iis nocis, prout
re^cdiue fingulos prototypi angulos exjprimunt,ducantur red^ ab
vna ad aliam, perfedta fuccedet requi{ici folidi dclineacio, quam
cciam potcric quis ad arbitrium exprcflis luminibus & vmbris perfe-
^ifHmam cxhibcrc.
 L I B E R P R I M V S.
75

PROPOSITIO VIGESIMA TERTIA.

Tetraedn j^uhieBo plano perpendiculariter infijientis , ita Vf fuper V«a fuorum
angulorum folidorum conftitutum ipfum planum folo tangat iri punBo^ m
talula feu pBione etiam ipji plano perpendiculariter ereBa , fcenographi-
cam abparentiam exhihere,

TEtraedrum,ex vigeriroa fexta definirionc vndecimi Elem. eft

figura folida quatur triangulis squalibus & £Equilateris com-
prehenfa .1. quas omnes inter fe angulos & latera habeant .Tqualia,
ideoque & ipfum Tctracdrum fex iatera habct inter fe squalia, &
duodecimangulosplanos inter fe.Tquales, e quibus quatuor forman-
tur anguli folidi intcrfc squalcs quid autem fit angulus folidus peti
:

potell:, cx pra^ludio noftro Geomctrico, vbi hanc illius definitio-

nem probamus,qua dicitur cx Procli dodrina, corpus in vno pun-
d:o colledtum, quod a fuperficicbus ad fe inuicem mclmatis, vel ab
vna fuperficic ad feipfam inclinata contmetur.
lam h in aliquo plano, fupcr afiquo fuo vcrtice feu angulo foli-
do perpendiculariter ftatuatur Tetraedrum, atquea tribus aliis qui
in vna funt fupcrficic eidem plano ^quidiftante, pcrpendicularesad
ipfum demittantur, \\x trianguIijEquilatcri,vni tetraedri fuperficiei
aequalisangulos defignabunt, quiredis lineis coniundi perfedlam
ipnus icnographiam exhibebunt,vt fi in diagrammate XlI.Tab. 7,
angulorum folidorum Tetraedri aliquis perpcndiculariter ftatucrc-
tur in pundto D, atque a castcris tribus dcmittcrentur perpendicur
lares in fubiedum planum caderent ha: ad punda A B.G, qu^ fi
j

iungantur inuicem hncis re6tis, habebitur pro folidi huius icnogra-

phia triangulum ABCD, quo quidem, pcr primam huius,,contra-
tto & ad profpcdum delmeato in ahcdy ortographia fcu altitudi-
nis linea inuenietur hoc modo.
Sumpta primum circino communi a centro dcfcripci trianguU ad
aliqucm iphus angulum loneitudo linca; D A, D B vel DC, tranf-
feratur in 1 H, fuper vitrci-bafim, atque ab vno illius extremo H^
pcr Gcometrici, cxcitctur perpendicularis indefinitaHK,
1. praelud.

fumpta deinde vnius trianguh lateris magnitudine.v. g. A B, circino

manente fic immoto , ftatuatur altcr illius pes ad pundbum I ; alter
vcro extcnfus ad indefinitam HK, ipfam fecabit in pundo K, dc-
terminabitque folidi hc conftituti alticudhiem fmc ortographis li-
neam HKi cuius demonftratio per fc nota eft,quamuisfimpIexcon-
ftructio,faciIior ca qua tradit G V baldus ad prop of
. 1 5 lib.
4 pcrfpcdi-
ua^ , & abinnumerislineis & circulis expcdita quibus fuam inuoIuitD.
Barbarusi.cap.partisterti^praxisPerfpediua^jhuiusinquamdemon"
ftratio fatis cft manifefta
fuppohto enim quod plano pcrpendiculari-
;

terinhftatpyramis vTquilaterafeuTctraedruminpunc^lo D & ab vng ,

"

K ij
7^ THAVMATVRGI OPTICI
illiusnngulo fupcr planum eleuato pcrpendicularis cadat in pun-
dum A, conftitucc linca D A cum perpendiculari qua; cadet in A,
,

&c ipfo Tcuracdri latcrc, triangulum fcalcnum rcdangulum, cuius

bafis crit ipfa D A, hypothcnufa larus iphusTetfaedri,cathetus de-
nique ipla Unea perpcndicularis quac cadit in A iam ergo fi Hne:E 5

A D ,aEquahs (ignetur H I , iphque ad redos iungatur indcfinita H Ki

quia, per 47 primi, in trianguhs reibanguHs quadratum quod fit a
latere angulum red:um fubtcndcntc jequalc cft quadratis quas alate-
ribus rc<flum angulum contincntibus defcribuntur , fequitur datis
duobus quibufcunque cum reito angulo,tertium quoque
lateribus
latus notum cfTei vnde datis duabus redis Imcis I H & IK, & rc-
<5bo angulo IHK , tertium quoque latus HK,notum erit squale

perpendiculari quae cadens in A, akitudmem exprimet huius folidi.

Inuenta hac ortographiae hnea, ducanrur ab illius extremis HK,
mortu.T hnciE ad ahquod m hnea horizontah pundlum, vt iam di-
ximus arbitrarium quamuis vc plurimum nos ipfas ducamus ad
,

pun6tum prmcipale pcrfpe(5liua!,quandocommodG ficri poceft. v.g.

in fubiedto diagrammate duxirnus in L ipfiis hncas L , K L con-
, H ;

flrudla iam alcicudinum fcala, a, pundo 4, dehneaCc-e fccnographia:

dhcy ducatur parallela vfquc ad occultam L,cui occurrec in pun-H
{ko w,a quo (i eleuecur perpendicularis w«, vfque ad alccram occul-
tam KL, habebicur mn, pro aUituduie fcenographica transfercnda
iid pundbum hxc eric occulca ae^ alcicudo fcenographica angu-
a, &i.

11 folidi Cf fuper planum :fimiU modo proccdendum ad inueniendas

altitudiftes, fuper pun£ta ^c, duccndo nimirum parallelam l^co, cdu-

diaquc pcrpendiculari op, & cransfcrcndo alcitudinem ipfius adpun-
6ta chj pcr occulcas lineas l^fcgt quibus complecis, fi iungantur re-
<Stis apparentibus pun6ta efg,&: a quolibet horum pun6torum
lineis
rcda; dcducantur in d, dclineata mancbit Tccraedri fubiedo plano
inpundto folo perpendicuUricer inhftencis fccnographia, vc paccc
cx didtis, quod erac faciendum : huius auccm adunibracionem per-
fedam oculis fubiicic diagramma XIII. vt videtur in Tab. 5^

COROLLARIVM.
'uotnojo .hurjji^ .s. loq

EX his fequitur,
fcripferunc ,
mulcos auchores qui de his
errafte grauicer, in huiufce defcripcione
folidis regularibus
quamuis
,

inccr omnia fnnpliciftimi errarunc inquam; , , Albertus Durcms,

loannes Coufmus, Samuel Marolefius, nec non auchor anonymus
libelli cuiufdam Amftcrodami imprcfli diagrammata quam plurima

& elegantiftima omnis generis folidorum regulatium & irrcgularium

exhibentis habet autem ciculum Syntagma in quo "Vdria eximiaque,
-,
,

&c. pro quibus omnibus folidis nullam praefcribic mcchodum auc

regulam nifi generalcm quamdam, quam, cxempli gratia,ad Tc'-
traedrum applicat , idque cum crrorc , quantum ad ortographiam
 B E R P R IL IV S. 77 M
<icterminanclam,nec minus authorcsIupranominad,qui quidemom-
nes communi confenfu, pro altitudine iiuius folidi perpendiculari-
ter infubiedo plano coniliruti lineam ailignant a-qualcm CM, id
cftj longitudmem Ime.T ab vno icnograpliias ABC, angulo ad op'

pofitum iatus perpendicularis , quorum fatis cuidens &c manifeftus

cft error,{i quidem lioc modo foiam laterum inclinationcm ad lub-

ie6lum planum refpiciunt , niliil aduertentes de ipfis planis feu fa-

perficiebus (olidi, quarum etiam ad idem planum inclmatio negli-
Cenda non cft.

PROPOSITIO VIGESIMA Q^VARTA.

OSiaedrum perpendicHldriter injijiens fubieflo ^Uno fuper V»o fuorum angu-
lorum folidorum^ itd Vf dlud in folo contmgat mnBo y ad profpeSium
accommodarC) feu ivfms fcenographiam reperire.

OCtaifdrum, ex Euclide 17 definitione. lib, ii. eft figura folida

o6to triangulis ^qualibus & .Tquilateris comprehenfa j vnde
& duodccim habet latera aequalia, angulos planos vigintiquatuor,
qui fex fohdos conftituunt li autem ftatuatur hoc folidum in ah-
,

quo planojita vt hnea oppofitos angulos folidos connedtens cidem

plano fit perpendicularis , atque ab iUius quatuor anguhs fohdis,
quorum apices in eodem funt plano horizonti parallclo ,
quod ex-
tremos fiue oppofitos angulosconneilcns linea vtrique fit adredlos;
fi inquam ab iis angulis pcrpcndiculares dcmittantur ad fubiedium
planum hx quadratum cfficient pro icnographia fohdi requifita.
;

Sit , exempli causa, in diagrammate XII 1 1. Tab. 7. datum pun-

d:umE,in quo perpendicuiariterintcUigaturconfilliere Odaedrum,
cuius latera funt a:qualia lincje D A perpendiculares ab clcuatis an-
;

gulis demiflaj quadratum A B C D cfficient in fubiedlo plano, cuius

,

apparens figura inucnietur, per i. huius, in ahcde, ita vt ibla nobis

ortographias Imea mancat affignanda hanc autem conucnienterdi- :

uitam pro diuerfa angulorum loHdorum altitudine habebimus,fiad

vitrci-bafim orthogonaliter ftatuatur linea F 1 K , .TquaUs AEC,
quod demonftrat fatis,ex fupcrius didis, triangulum ifofcclcs FGH,
dimidium quadrati icnographisE A B C D,cxtremos enim fiue oppo-
fitos huius folidi regulansangulos connedtcntes hneae funt omnes
intcr fe squalcs crgo F i H
fuperiorcm cum inferiori connedens x-
quahs eft AC coniungenti antcriorem cum pofteriore ; ergo FH
altitudo eft folidi exponcnda in ortographia fimiliter quia {miiles :

funt & ^qualcs omnes ipfius anguli folidi^neccffum eft, vt ab iimi-

hbus &: squahbus fimilitcrqueinclinatis planis anguhscftorm.cnturi
Vndc & linearum quibus didi anguU plani continentur, & quas ex
folidi definitione acquales intcr fc funt , eadcm qaoque inchnatio
cffe dcbet 5 fed AD longitudo eft lateris vnius, cum faa ad.lincam
K iij
78 THAVMATVRGI OPTICI
pcr oppofitos angulos inclinatione ergo EF, ; & GH , ^quales, &
{imilitcr pofits altitudincm lolidorum angulorum dabunt,quorum
apices funt in eodcm plano horizonti parallelo, nimiTumfghiiC^z
ctiam fignabitur Imea FH , fi per G , parallela ducatur G 1.
Conltituta crgo ipia ortographiac hnea ad inueniendas angulo-
rum huius iohdi alcitudines , harum lcala deicribcnda ert, ad cum
qucm fupcrius pr.Tfcriphmus modum , du6lis videhcet a pundbis
FIH, ad pundum inhorizontah K,redis hneis occukis, ad quam
Primum pcr
pra^didls ahitudines inucnientur,vt in prjEcedentibus.
punda hd, parallela ducaturjvfque ad iineam HK,cui occurret iti
pundo a quo eduda perpendicularis vfque ad aliam occultam
/ ,

FK, erit/n, altitudo qua:Iita, qux ad pundum e, perpendiculari-

ter conftituta erit ek, altitudo fohdi integra •, fed & eadem per-
in
pendiculari fumi poterit altitudo /w, pro altitudine diminuta angu-
lorum fohdorum g, &c i ; ftatuctur ergo hxc pun-
altitudo /w, ad
€ta ^ & ^, perpendicularis i haud fecus reperietur altitudo anguh^,
mediante nimirum parallela co, &c perpendiculari op , cuius altitudo
perpendiculariter conftituta in f, erit c/;,anguh huius altitudo fce-
no^raphica. Quantum ad altitudinem anguh anterioris y^,ftatucnda
eft afyXCinzlh altitudini naturah H I,nuUo
modo enimdiminuitur,
cum in ipfa vitrei-bafi confiftat, qucmadmodum patet cx parallc-
Iis<«H, His complctis iungantur inucnta altitudinum punda,
1
f
per redas lineas eg,gky kiy ie, & ab iifdem pundtis egkt, redae du-
cantur zd f,hx omnes apparcntcm in fed:ione Odaedri figuram
cfformabunt , vt fohtarie adumbratum cxhibet diagramma X V.
Quod (i fupponatur diaphanum , ciufquc pars etiam pofteriot vehc
ocuhs fubhci^apraedidis punctis egki > ncCkx dcducantur ad pun-
£tum /?, qualcs nos expreflimus fohs punctis defcriptas, vt ab antc-
rioribus &
apparentibus diftinguercntur 06taedrum igitur per- :

pendicularitcr fubiedo infiftens plano, fupcr vno fuorum angulo-

rum fohdorum , ita vt illud in folo contingat pundo, adumbra-
-tum eft & fcenographice dchneatum, quod crat faciendum.

PROPOSITIO VIGESIMAQVINTA.
CuhiyCum dtdgonalts , feu extremos & oppojttos angulos j^olidos conneflens

linea, fuhiefio Jtt plano perpendicularis , apparentem in tahula

fguram exprimere.

TAm notus in Gcomctria cubus, immo apud omnes, quam

cft

fphaera ipfa feu globus vnde mihi videtur particularis ilhus

;

dcscriptio non dcfidcrari; fciunt enim omnes figuram efTe folidam,

quadratis fex aequalibus contentam, cui latcra funt duodecim,an-
guU plani redi omncs vigintiquatuor,a quibus o6to folidi confti-
tuuntur id folum eft aducrtendum lineam illam vocari cubi diago-
:
 L I B E R P R I MV S. 79
jrtalcm, qu^ per corporis adafoliditatem abangulovno folidotran-
fit ad oppofitum, qualiii eft, in cubis diagrammate XVII. adum-
bratis ; Imea vtraque pundtuata ou, ou.
lam fi hoc folidum ita conlticuatur in piano, vt ipfms diagonali
eidem plano orthogonaliter infiftente, illud u\ folo cubus contm-
gat punv5lo, atque ab illius extremis apicibus fiui angulis folidis,ad
liibiedtum planum perpsndiculares demittancur , defcribcnt hx per
defignata punda v. g. H K L M N,
I hexagonum regulare, fiue
triangula duo ^cquilatera & acquiangula fmiul commifla , quorum
latera diamecralibus quadratorum cubi erunt arqualia, vt facile po-
tell: agnofci in propofito diagrammate, vbi in 0, pr^dida cubi dia-

gonalis perpendiculariter infiflic vcrum quia tum in hoc corporc

;

lic pofito , tum in fequentibus, qux delineaturi fumusad hunc mo-

dum &adfitumhuicfimilcm,noleuiseftdifficultas fola ima2:inacionc

attingerc,multominus horum icnographiam qualis effc debct,qua-
les etiam & quancs folidorum angulorum fuper planum alcicudincs

ccrto determinare , vnde & li qui Geomctricis adhuc in elementis

verfantur facile pofTent dubitarc, in qua ad datum folidi latus pro-
portione icnographi^ ipforum nec non & ortographios lineaz vcnianc
defcribcnd^ Quia ctiam raro contingit pr^fenria haberi,& in efTe
:

reali ciufmodi folida ipforum icnographiae, ortographije,

, idcirco
nec non fccnographiae defcribendas modum Geometricum damuSj
vt dato cuiufcunque folidi regularis laccrc, cscera defcribantur.
Sit igitur ad problematis propohti foiutioncm. latus cubi dati,in
diagrammatc X V L hnca AB huic ad normam iungatur eidem
;

aequalis A C quia vero AB & A C, asqualcs funt latcribus quadra-

;

torum, quae cubum conftituunt, fibique inuicem ad rcdos commic-

tuntur in A , crit ipforura quadratorum dimctiens du6la linca C B,
quae fi ftatuatur & ipfa ad redos in AD,atque a pundlo D ducatur
linea D B ; quia omnia cubi plana fibi inuiccm ad rc6los iunt; hjcc
crit cubi propofiti diagonalis, vc confideranci paccbic,&: ideo in-
tcgra eius alcicudo fuper planum qux diuifa in parces a^quales cres,
,

diuerfas quoqueomnium fohdorum angulorum^ alcicudincs, xqua-

liter ab inuicem in hoc fitu differentes exhibebit ftatuatur crgo ad :

vitrci-bafim ortographia; linca PQ^RS in diagrammacc XVII. ,

^qualis lincas 11 j 4 figurse XVI. quam ad vfum applicabimus, cum

ex ea icnographiam conftruxerimus hoc modo. 5umacur in diagram-
mace X V i. magnicudo linc^ B C communi circino transferatur-
, ,

que ad icnographiae planum fub vitrei-bafi in MK, ad quam, pcr

7. pr^ludij noftri Geometrici, conftituatur triangulum arquilace-
rum H KM, quod & alteri fimili triangulo fic apcerur, vt apicibus,
vnius per alterius latera produdis .xqualiter intcr fc diftent omnes
praedidi apices H KL MN
I , vt in figura poteft infpici, quas peti-
tam cxhibct icnographiam cubi ad cum qucm diximus modum in
plano conftiruti.
8o THAVMATVRGI OPTICI
Poterit autcm & inftrumcntum partium ^ feu
alitcr conftrui pcr
circinum proportionis hac rationc traniueric vidclicet ftatuendo
j

in lincis fubtcnfarum lincam BC fin-ura: XVI. ad fubtenfam ^ri-

duum lio, ficquc mancntc immoto circino, accipiendo fabtcuiam
graduum 6o, pro fcmidiametro fcu radio circuli , cui H IKLMN
infcribctur licxagonum,icuduo triangulajVt cii:amus,pro icnogra-
pliia requifita, qua pcr prniiam huius, ad proipcclum accommoda-
ta fcu iccnographice delmeard in /;i;^/w», altitudinum icala perfi-
cietur, dudis occultis lineis a pundlis PQRS,
ad pundtum ;^, in
horizontali concurrcntibus :deinde a pundlo o,quod eftapparenns
figurae ccntrum , ducatur vitrei-bafi parallcla oce , 6ca punclocc,
pcrpcndicularis cducaturrc ddy hxc ad fitum fuum collocata in o,
crit altitudo frenographica diagonalis cubi, fubicclo plano perpcn-

diculariter infiilenris o u : altitudo vero foiidorum angulorum r^,

inuenietur du6la parallela in aa, & cxcitata perpendiculari ^^ l>hy
quae ad pundba i & «, pcrpendicularitcr coniiituta crit icj, wr, alti-
tudo fcenographica requifita lcd altitudo ioUdi anguli fupcr pun-
:

(5lum />, eleuati, quia m ipfa vitrei-baii confiltit, nuUamque idco

patitur diminutionem, ftatuctur in pundlo /;,nimirum /?p, altitudi-
ninaturali PR,omninoxqualisjinuenietur autcm altitudo folidorum
angulorum fuper punda km, du6ta parallcla km ce y & clcuata pcr-
pendiculari eeff, quas ad k &z m, conftituta erit kty mf; fupereft ad-
huc inuenienda altitudo folidi anguli fuper pund:ura, quam dabic
pcrpcndicularis ^^ /;/?;» a pun€lo^^, edudla mediantc paraliela/^^ i in-
uentaergoftatucturin/;ciquibuscompletis,quiafignat^funtomniuri\
Iblidorum angulorum apparcntcs altitudincs , vt pcrfedla expofiti
cubi fccnographia habearur ^ iungenda erunt rediis lineis punda
opqrftux, vt videtur in fubicdo diagrammatc , in quo tria cubi
quadrata fiuc fuperficics ojpr, prfu , putq ^ qux in eo folidi fitu
oculis confpiciendajfubiicercntur,apparcntibuslincis defignauimus;
rcliquas vcro tres obfcuris feu occulris dehncauimus quo poilint
,

inclius intcr fe diftingui.

Addidi & fcenographiam,
altcrius cubi huic in tabula fupcrioris
quafi pcr qucmpiam angulorum liiorum alligatus Iibcre penderet
a tcrra fiue pauimcnto clcuatus altitudine PT, fupra primum cu-
bumaltitudine ST , qucmadmodum in ortographiae Imca vidctur
cxpreiTum ; ex quo facilc potcft intelligi quod quando folidorum ,

huiufmodi pcndentium fLcnographiam cxhibcrc quis dcfide-

in acre
rat, ftatuenda ci clt ortographis linea tantuma vitrci-bafi clcuata,
quantam vult apparere did:orum corporum cxaltationcm, <5c in cx-
tcris opcrandum, vt cx antccedentibus pra^icripfimus.

Notandum tamcn cft, quamuis ortographi^ linca aliquo fupra

vitrci-bafim interuallo fit eleuata, vt in propofiti cubi exemploap-
paret linea TY , nihilo minus , vt altitudinum fcala T YZ, vfui
clTe pofTit , a pundo , cx quo pcrpendicularitcr dida ortographis
linea
 LIBER PRIMVS: 8r
linea eft cdu^ta, duccndam elTe ad pundum in horizontali r)ccul-
tam lincam, v. g. a puncio P, in Z h.Tc eric Unca P Z, quns pa-
j

rallclarum & pcrpcndicularium , quibus fccnographicic akitudmes

inucniuntur, dircdioni infcruict,vt in excmpio propofico, ad in-
ucnicndam diagonaHs fccundi cubi altitudincm, du6la ab o fccno-
j^raphias pundo parallcla, occurret lincaj PZ , in cc , a quo edudla
pcrpendicularis vfquc ad lineara Y Z, inucnictur in fecunda altitu-
dinum pro altitudinc fccnographica diagonaUs fupcrioris cu-
fcala,
bi hnca kkllt & in proprio fitu ouy vc fatis indicant parallclas kko^
//;/
: (imihtcr anguh folidi r,fupcrioris cubi inucnienda fit altitudo
fccnographica, quia fccnographiae piyido w, infiftit, ab co parallc-
la ducatur naa;)i pundo aa, perpcndicularis cdu6ta & vfque ad H-

ncam V Z,prolungatadctcrminabitadpun6tum i/, alcitudincm re-

quifitam ,
qu^E in proprio fitu locata erit «r, elcuatioanguh fohdi
rcquifita. Eadcm ratione potcrunc omnes cstcrorumangulorum fo-
hdorum akitudines inueniri j inucntarum termini redlis iincis con-
iunp-entur vt iam diximus in primo,& fatis cxhibcnt amborum dia-
grammata iifdem fignata clrad:eribus , quorum etiam perfedam
adumbrationcm figura! XVIU. &XIX. tibi rcpraefentant,

COROLLARIVM,
ERroneam circa hoc problema conftru(Sbioncm vidi a nonnuUis
qui pcrfpcdius pradlica! opcram dant vfurpari,quiquidem,{i-
«e expeditius hac via operari fc praefumant, fmc aUa id ratione con-
fcqui non queant,cxprc(fam in tabula 9. figura XX. methodum ad-
hibent,quam hicproponere (imul & reprobare non inutile prorfus
arbitratus fum quia effedtum fccnographi^ legibus alioqui non
y

diifonum, fed a Gcomctricis tantum huius foiidi mcnfuris aUcnum

producendo, faciiius rcrum Gcometricarum tyrones in crroremin-'
duccrct, vt pro cubo paraUelepipcdum oblongum deUnearent.
Primo igitur cubum fcenographicc delineant in vna bafium fua-
rum confiftentcm, cuius quadratum duplum fit quadrati iUius cubi,
qucm eo quo propofuimus modo adumbrarc dehdcrant, vt fcilicct
fubiedo plano diagonahs iUius perpcndicularitcr infiitat. Sit igi-
turcubus maior ABCDEHGFiminorvero lKLMNOPQ:bi-
nas huius maioris cubi bafes in nouem a^qualcs partcs diuidunt,
fciUcet quodUbct earum latus in tres partcs j vt per has diuifiones
dudae parallelac mutuis interfedtionibus noucm quadrata minora
cfficiant,vt videtur in quadratis GBCF, H ADErduasautcmalias,
antcriorem fciUcct AB CD, & pofteriorcm EFG H , in tria fecuu-
dum akitudinem fpatia squalia difpcfcunt dudis ctiam per latitudi-
nis mcdium pcrpcndicularibus , quarum terminos in fupcrioriAB
GH, & infcriori CDEFconmngentcs,cubum totuminduaspartes
arqualcs diuifum habcnt, & , vt media harum bahum fuperiorisfcilicet
L
81 THAVMATVRGI OPTICI
& inferioris pundaIQ,obcineanc,inhis ctiamHB,EC,diagonales
exprimunt. Quibusomnibus adfcenographiaslegesicadifpofitiSjaltc-
rum ipfi cubum inlcribunt hoc modo , vt foUdorum angulorum in-
fimus, in quo debet folidum confiftere in pund:o Q, infcrioris ma-
ioris cubi bafis medio conft:ituatur, oppohtus vero ipfi,pun6lum I,

fuperioris praedid:i maioris cubi faciei medium contingat, & bina

eius latera oppofita KL NO , ad oppofitas cubi cui infcribitur fa-
,

cies applicentur •,
castera denique, vt in prsdido diagrammate de-
hneata exhibentuti vbi & manifcftus fatis crror cognofcitur, in eo
prxcipue quod quadrati infcripti cubi diagonalem L, ipfius cubi N
diagonali aequalem cfficiunt, quod tamen eft abfolutc erroncum ex
didis fuperius,&: patct cx conftru6tionc figurje XVI. in Tabula
pn-Ecedenti, vbi videtur cubi diagonalis B D, quadrati diagonalcm
B C, vel AD, excederc: Quod autcm in prasfenti conftrudione er-
ronea quadrati diagonalem , cubi diagonali asqualem faciant pater,
ex eo quod vtramque ad duo plana parallela aequalitcr ab inuiccm
diftica perpendicularem conftituant cubi cnim diagonalem I Q,
;

perpendicularcm vtrique bafi GBCF,ADEH

eifc neccffc eft.

5unt & alij in hac conftrudtione errores multi cx notato confe-

quentes , quos inutile foret rcccnferc, quare fufficiat ad reproban-
dam huius methodum conftrui5l:ionis,magis principalem dcfignalfc.

COROLLARIVM SECVNDVM.
HIc ego moncndos cenfcrem aLytaf^T^^-ni^ fiue Geometricisele-
mentis icuiter imbutos,qui tamcn perfpcdiu^ lcges non onT
nino nefciunt , ne delinearc & fcenographice adumbrarc prcfu-
mant ea quorum veras proportiones & reales menfuras ignorant.-
Qucmadmodum enim ad delineandam in profpedu ordinis Co-
rinthij aut alterius cuiufcunque columnam , ncceffarium eft fty-
lobatarum &c bafium latitudines , coronicum., tororum j cingulo-
rum , cauliculorum , foliorum , fpirarum fcu volucarum ccplioras
fiue proieduras , ncc minus harum omnium parcium altitudincs
huic effe notas , qui illius icnographiam &c ortographiam primo
difponerc conftituct ad cxhibendam omnis gcncris foUdorum
, fic

regularium & irrcgularium fccnographiam , determinato corum fi-

cu & pofitionc ad planum, explorandas funt parcium omnium al-
titudines , & ad prasdidum planum inclinationes quibus cogni- ;

tis ipforum icnographia & ortographia poffinc apte delincarij

alioquin fi hxc ignota rcmaneant operanti , qui cubum adum-
braffe fc putabit, parallclepipcdum oblongum delineafre inucnic-
tur, aut folidum aliquod magis irregulare, quod non minus effct
inGcomctriamonftrum, quam in ciuili architedura columna ali-
qua,nulla proportionum aut Symmetriaj habita rationc fine vIUs
artis prasceptis conftrU(fla & dclineata.
 B E R P R I L IV S. 0} M
Quam in cxpofitis quinquc corporum regularium diagramma-
tis , fequimur nictliodum poccrit quilibct cam ad arbitrium in
,

aliis quibufcunquc delineandis, pra^fcrcim rcgularibus compofitis

adhibere verum fi propofiti alicuius folidi icnographiam Geome-
:

trice defcribere non valeat , ipfms iuperficies omnes exphcatas pri-

mum plano dehncabit & admuiccm duphci carta agglutinata

in
committct , quemadmodura Albertus Durerus Geomctrias fus lib.
4 , & Daniel Barbarus 3. partc (ux Perfpc6tiu;E docent & pra^-
fcribunt , vt iis ita fabricatis tum vcfligij feu icnographiie , tum
orrographiae vers menfura; & altitudines ehciantur , cum quibus
poflea facilc potcrit & ad datas regula? prsfcriptum &c citra erro-
rem opcrari , fi modo vel Icui pr^editi^s induftria fuerit : Qui vero
Geometricis contf;ruv5bionibus affueuere, folida ha^c regularia com-
pohta poterunt in tabula ad profpedum accommodare medianti-
bus regularibus fimplicibus, difficiliora vidclicet facihoribus infcri-
bendo ; exempli gratia, cubum in eo fitu, quem ha^c propohtio re-
quirit, potcritin pyramide rcgulari ^qililatera infcribercjpcr 18 de-
cimi quinti Elem. Candallas :fed h^c monuiffe fiifficiat, plura cnim
de hifee infcriptionibus ad figuram XXV. in vigefima odaua pro-
pofitione didluri fumus.

PROPOSITIO VIGESIMASEXTA.
Dodecuedri Cuper^^no Uterum Cuorum quiefcentis , itd vt fuhieclum pUnum in

foU tangat Imea , figuram apparentem in tahuU exprimere j fupponatur au-

tem pUnum auod pr^dtfium Utus nefiit cum oppofito perpendicuUriter infi-

jiere ful^ieflo pUno.

DOdecacdri quod inter folida regularia quarto fohtum efl lo^

co recenferi, dicitur ab Euclide Elem. definirione i8, lib. 11,

figura folida quas duodecim* pcntagonis a^quahbus, aequilateris &:

asquiangulis continetur, idcoque & triginta habet latcra, angulos
planos fexaginta,fohdos viginti,propterea quod ad folidumvnum
conftitucndum tres plani concurrunt Qiiod fi in vno fuorum late- ;

rum ita ftatuatur fohdum lioc, vt fubicctum planum in fola tangat

linea, pentagonaquc iiuic latcri cx vtraque parte adhc^erentia ^qua-
lem cum eodem plano inclinationcm retineant,feu, quod idem cft.
planum quod pra?did:um latus conne6litcum oppofitopcrpendicu-
lare fit plano fuppofito atque ab eius ita conftituti omnibus angu-
,

lisdemittantur perpendiculares, vti fecimus in pr.Tcedentibus, has

pro iphus icnographia Iicxagonum irregulare defcribcnt in plano,
quale iam conftruimus Geometrice hoc modo.
diagrammate
Intelligatur in XXI. Dodecaedrum ad cum
quem diximusmodumconftituti, ita vt vnum ipGus latus applice-
L ij
84 THAVMATVHGI OPTICl
tur aj Iineam AB , atque ab omnibus ipfjus angulis m fubic^flum
planum perpendiculares demitiancur hx cadent m puncla DEF Q ,

H I K L !vl N qu2 connexa inuicem , & rectis coniuncVa Imeis qua-

, ,

lem diximus exhibcbunt figuram pro icnographia folidi requiiica,

qux quidem &c ad datum folidi latus Geometricc conllrui potcft,
liac ratione.
datum foHdi latus Unea 4 E huic altera iungatur ad pundum
Sit i

4, nimirum 4 M, fic vt ambs fmuil conftituant angulum pentaso-

ni nequilatcri & Tquianguli, quod facilc prcxftabit circinus propor-
tionum fi cft ad manum, fcilicetlongitudmcm linea: 4E, tranfuer-
,

se applicando in linea fubtenfarum ad numerum 71, & fic ma-

, ,

nentc immoto parcium inftrumento fumpta diftancia pun(Storum ,

60 &
60, crit femidiameter occulti circuli 4 E X Y M, qui centrum
habet pundto A vicinum, in linca 4 B quo fado fumatur itcrum ; ,

diftancia pun£torum 7i , ftatutoquc altero communis circini pede

m pundo 4 , figncntur in circumfcrentia dclineati circuli hinc mdc
pundta E & M , vc ex pundo
4 , ad ea rcdl.-e ducancur 4 E, 4M,
ipfxquc erunc du^e^Iinea: propohci folidi laceribus jequalcs, & pen-
tagoni angulum requifitum, vt lupcrius (imul facicnces i angulo de-
mde M 4 E, fubtendatur rcdlaM E ,ad quam fiat quadratum MEGK,
cuius latcraomnia bifariam diuidantur, in punclis Y, & a PQX
quolibet, horum pundlorum ad oppofitum fibi ducantur reift.TPQ^,
X Y, quae fc fe mutuo in pun(5I:oC,ad redos interfcccnt : diuidacur
poftca linca CP, pcr 30. fexci Elcm. mcdia
excrcma racionc ; vcl &
ad maiorem facilicacem , bifariam diuidacur linea 4 E in pundlo O, ,

& fumpta circino communi diftantia O E,transfcratur a pundo C,

in A & B a puncto P ; in R & S a pundlo Q_ in V & T
, &: e i i

pundtis RS Y VTX adducantur quadratilateribus perpendiculares

ciufdcm magnicudinis RD,SN,yL, VI,TH,XF, quarum cec-
mini exceriorcs rectis coniundti hneis requihcam dcfcribcnt icno-
graphiam qus, pcr primam huius conCracta, fccnographiam fcu fi-
guram apparcntcm cxhibebit defghiklfnn, Imeamquc ah , in qua
:

pra?di6ti folidi latus ita conhftere intclligetur, vt cx vtraquc ipfius

parcc exiftcncia pcnragona arqualcm fubiedto plano inchnationcm
habeanc.
lam ergo nobis crigenda fupereft ortographiae linca, conftruen-
daquc ex ea altitudinum qua omnes angulorum folidorum
lcala^ in
fupra didum planum cxaltationes inueniantur, quod quidem fa-
cilhme aftequemur fi cnim ab icnographis pun6ti$ F E D N M L
i

vitrei-bafi perpendiculares adducantur i hx cadent in punda i, 1,3,

4> 7,aquibus dcccrminatur orcographine linexmagnitudofuas

5> ^j
in partes apte diftribuca vndc & ipfam talitcr diuiiam vitrei-bafi
i

pcrpcndicularem ftatuiinus, vt vidctur iA,tB,5C,4D,5E,6F,

7G., cx ca du6tis occultis concurrcntibus ad pundum Z,AZ,
&
 LIBER PRIMVS. 85
BZ, CZ, &CC. altitudinum fcalam deliiieauimus,ex qua nullo ne-
gocio omnes omnium {'olidorum angulorum dimmucx altitudines
eruantur enim A'D,in ortographix lincanaturalis altitudoan-
: (it

gulorum folidorum pundis »^//;, infiftcntium; bencficio paralle-

larum dnaayhicc, & pcrpcndicularium aa hb , cc dd, inuenientur
eorumdem altitudines diminutiE do,np, hee, ijf: fic data folidi inte-
gra altitudinc in linea ortographiae AG, quam dimmutam ftatuere
oportet fuper pundta^^ ; harc inuenietur mediantibus parallcUs agg^
hhhj &c perpendicularibus ^^ ii, hh U, qus ad proprium ficum con .

erunt \mcx amm, hnn, terminantes planum tranhens per fo-

ftitutae

liditatem corporis, &

fubiedto plano perpendiculare fimiUcer ope- :

randum erit in caEteris,ica vc fufficiac ad inucnicndas reUquorum

angulorum apparencias eorum omnium naturales fupra fingula pla-
ni pundta exaltationes notas habere:fciendum igitur cft fuper quse-
Iibet punda megk, angulos duplici altitudine eleuatos conftituiimi-
nor altitudo reaUs eft A B, diminuta vero kkoo ,{\.2mcnda.m pundis
mc, 8>cpp qq, ftatuenda in pundris ^^.-maior vero fuper cadcm pun-
da aUorum angulorum reaUs cleuatio eft A F,qua: diminuta in kkrry

pp ff, pocerit facile ad

proprium fitum transferri, ita vt kkrr, fuper
pun6ta w^i &c ppffi fuper punda;^^, conftituacur.-fimilieer & fuper
punda fl, dux diiFerentes folidorum angulorura cxalcationes funt,
quarum prima eft A C diminuta in tt ««i fecunda vcro AE diminu-
in?^xx, quaequidem omnes inuent.x altitudines in fitu fuo colio-
centur vt kho rr, in mgx^ &: ery, &c. iunganturque termini carum
fuperiores re6t:is Uncis , quaz mutuo concurfu foUdi huius plana &c
angulos efficiant, fiue partis vtriufque, anterioris vidclicct & pofte-
rioris, vt habetur in diagrammatc XXI. fiue anterioris foUimmo-
do & vifui expofit^, vt cernicur reprjEfencacum & perkdius adum-
bratum in figura X XI L

COROLLARlVMi
Vi huius figuram in fe6lione apparencem defcribuht
folidi
^perfpe6tiut, iUud vt plurimum fuper vno planorum fuorum
•
conftitutum adumbrantiquare ego illum ad maiorem difficultacem
in exhibicoficu collocandum ceniui quod fi qui & lUud aUomodo
:

fibi delineandum proponercnc,nec poflcnt ipfius icnographiam & or-

tographiam inuertirc,hanc e propofitione trigcfima fecunda fequen-

ti,vbi proponiitius folidum illud ftellatum, quod ex dodecaedro in~
fcriptt> icofaedro nafcitur , poterunt accipere huius etiam cxcm- ,

plum habet Samuel Marolefius;fedpr^cerquamquodnoncftabfquc

errorc, folum huiuS diagramma fine vlla declaracione exponic.
Poccrat autcm huius foUdi ad eum , quo iilum deUneauimuSj
modum conftituti Geometrica conftrudionis icnograpUia^ & orto-
graphic demonftratio inftitui fed quia multipiex planorum & an-
>

L iij
 1

86 THAVMATVRGI OPTICI
gulorum inclinacio longam facis requircbat & intricacam , quajque
ad opcicam nihilpertinerec, hac fupcrfedendum duxi , cum ea ic-
diorisanimum, quem prajcipue praxium iucunrditatc huic cupercm
fcicnci.T conciliarc,auercendum potius&abllerrendumcxiftimarcm:
Qui tamcn huius mtelUgcnd^ cupidi forent , his confulendus cric
Guidus Vbaldus propofitione decima odaua hbri quarti fuaeperfp^-
dius, vbi eam dilfufe fatis dcclarat & exponic.

PROPOSITIO VIGESIMA SEPTIMA.

lcojaedri fuper Vnojhomm angnlorum confHmiJta Vf linea brjidifium angu-
lum neffens cum oppofito [it fubieBo plano perpendicHlans , figuram
tnjeflione apparentem delineare.

ICofaedri, quod quincum & vltimum rcgularium foUdorum nu^

mcracur, dcfinic EucUdcs vndecimi Elcm. figuram
defin. 19. Ub.
soUdam quas viginci trianguUs squaUbus & ^quilaceris contmecur,
idcoque triginta habet latcra a::quaUa, planos angulos aequalcs fe-
xaginta,quifoIidos efficiuntduodecim,ex co quod foUdus quiUbct
planis quinquc comprehendatur. Quod fi foUdum hoc ita confti-
tuatur in plano, vt oppofitos angulos nedens recta Unea praedic^o
fit plano perpendicularis, ideoquc ilUid in folo contingat pundto

V. g. vt in diagrammate X X
1 1. ex Tabula 10. in pundto A , & a

caeteris foUdis anguUs cleuatis perpendiculares dcmittantur in pla-

num ; dubio cadcnt in pun6la
Uje procul BGFLEKDICH,
qua:
fi akcrnatim connedas adinuicem , primum fciUcet B , cum tertio

F; fccundum G,cum quarto L,& fic dcinccps, pro folidi icnogra-

phia duo habebis azquaUa pcntagona fimul ica commiffa, vt anguU
vniuslateribus rcfpondcant aUerius, yt videntur in cxpoofito dia-
grammatc pentagona BCDEF,HIKLG: Ua^^c autem icnographia
ad datum Icofacdri latus Geometrice conftrui poterit hoc modo. ,

Datum foUdi datus B C, ftatuatur in inftrumento partium, in li-

ncis fubtenfarum ad aperturam pund:orum arcus 71 quo fic ma- ,

nenteimmoto, tranfucrfa pundorum 60 diftantia femidiamctrum

cxhibebit circuU , in quo poterunt prardida pcncagona infcribi.
Quod fi debeat ad arbitrium, & nuUa magnitudinis habita rati,onc
talc corpus efformari, poterunt qui vfum non caUcntcircini.propor-
tionum, pcr 8. praeludij Geomctrici circulo infcribere duo pentago-
na ad eum quem diximus modum mter fe compofita, & videtur in;
diagrammacc ; horum vnum inferiorum foUdi angulorum rcferet
vcftigium, plcnifque & apparcntibus lineis defcribecur, nempc BC
DEFialcerum vero fupcriorum, quod erit GHIKL, intercifis li-
ncolis pundifque, vt ab altero meUus diftinguatur, tantummodo
dchgnatum. lam vero cx iis quas demonftrat EucUdes propof. 16.
Ubridecimi tcrtij Elcm. facile cft^jji dciiAcata.i^nographiaj^grtp^
 LIBER PRIMVS. 87
graphicas altitudincs inucnirc jdemonftrat enim lincam qurcin Ico-
faedro oppofitos conne6bit angulos folidos, quam nos fubicdlo &
plano ponimus perpcndicularem, ex vno hexagoni & duobus dcca-
goni lateribus effe coiTjpohtam , qu:eeidem circulo, cui & pra^dida
icnographispcntagona, mfcriberentur fiar igitur in vitrei-bah ad :

pundum M, perpendicularisindefinita, &in eam rransferatur pri-

mum longitudo Uneas F L, aut alterius fimihs, nimirum lateris de-
cagoni circulo BHCID, &cc. infcripti ha;c erit Unea dem- ; MN ;

de eiufdem circuU femidiamcter A B , ponatur in N O, & fupra N O

repetatur longitudo MN , fciUcct OP & , a pundis MN O P , oc-
cult^ ducantur concurrentes ad pundum in horizontali vc Q^ His
ita difpofitis ^facilc eritapparentem Icofaedri figuram , fuppofito
punclo principaU O , delincare. Quia enim intcgra folidi akitudo
cftMP, mediante parallelaiix, &; pcrpendicularixjy, diminuta in-
ucnictur 4 :^ fic polita altitudine reali foUdorum angulorum quo-
: ,

rum apices funt in plano primi pcntagoni , fcu partis infcnoris,

pofita inquam tali altitudmc reali , MN , U.tc fupra pundum ^,
quod eft in ipfa vicrci-bafi, integra ftatuctur, quod nullam hic lo-
cus ^obicdtorum diminutionem fcu contra6lionem admittat j ha?c
igitur altitudo etiam in apparenti figura erit bm : fupcr pun6ta vero
Cj Scf, ftatuentur altitudincs diminutje cp,fgy mediantibus paial-
lelay^w, &
perpendiculari «0, inucnts &c dctcrminata? ficut fuper ;

pun£ta ^(?, beneficioparallelaE^er, inuenitur &;detcrminaturaItitudo

rf, qu£E in proprio fitu collocata erit dfj eu , vt apparet in figura:
Eodempenitusmodoprocedendum fupra reliquosangulospartis fu-
pcrioris cum cnim earum naturalcm exaltationem pofuerimus li-
;

ncam M O , huius altitudinis varias pro vario fitu diminutioncs in-

ucniemus inter lineas MQ,OQ, comprehendi, v. g. aa hb, qu2
eft in fiio fitu hcc^gdd fic perpendicularis ee Jfin fuo fitu colloca-
i

ta eric i/;/?, /ii altitudo deniquc

; ww, ad fitum fuum tranflata,
//

fcilicct ad pundum kj eric krtn quibus omnibus altitudinibus ita

;

fignatis ducantur apundis ii ddccj?hnn, redae linea^ ad pundum :^ con-

currenccs; fimiliter ab aliis pro parte infcriori inuentis nimirum
qmpu, ad pundum 4, & iungantur inuicem pundta cuiuflibetpen-
tagoni,nec non inferioracum fuperioribus bencficio triangulorum,
<][ucmadmodum vidcntur in fubiedo diagrammate pun6la iiq, qdd^
ddm, m cc^ &cc. inuicem connefti & delincata habcbiturdidli Icofa-
edri apparcns figura ad eum quem propofitio requirit fitum confti-
tuti non autem iUius folum partis qus fub afpc6bum cadcret fi opa-
,

cum fupponatur , fed & illius qux laceret poftcrius, ncc poffcc af-
pici, mli diaphaneitate feu tranfparcntia pr^dicum efrct pocerunt ;

tamen ad eleganciorem folidi profpedum pofterioris parcis Yincx

quae folis funt pun6tis dcfignacjE ommicti (1 prsfercim pcrfe6ta ad- ,

hibitis eciam lumine &c vmbris velic illius repra^fentacio exprimi,

qualeni nos in diagrammatc XXIV. cxpofuimus.
88 THAVMATVRGI OPTICI
COROLLARIVM.
hac conftrudione fequitur loanncm Coufmum, & Samue-
EX lcm Marolefium erralTe ambos in defcripcione huius corpons,
dum ei pro orthographia tribuunc, vnus quidem duo hexagoni la-
tcra feu diametrum mtegram eius circuh, in quo icnographiae pen-
tagona infcribcrentur alcer vero, fcihcet Marolehus triaodogoni
;

latera eidem circtilo infcripti, quod quidem aperte non declarat,

fed in expofito diagrammatc fatis cxprimit in hoc inquam certum
j

eft crraiTe vtrumque, fi quidem ex aliacis fuperius concluditur ex 16.

Ubri decimi tertij Elem. Euclid. lineam oppofitos Icofaedri angulos

connedtentem vni hexagoni lateri, & duobus decagoni lateribus
clfe aequalem, mfcriptorum fcihcet in eodem circulo, m
quo inlcri-
pta clTet ipfius icnographia duobus conclufa pencagonis ^equilacc-
ris & xquiangulis & interfc difpofitis, vt diximus fuperius.

PROPOSITIO VIGESIMA OCTAVA.

AfodHm facilem alsignarey^uo foliddqu.edamregHlana compofta & irregu-

Uriaj qH£ a regularibus origmem tralmm , pofint adbrafcri-

ptum optices in tafjuU delineari.

dc quo nonnihil attigimus adpropofitionem vigefimam-

eft
IPfe
quintam huius hbri, cum dc cubo fuper ywo fuorum angulorum
perpendiculariter conftituto ageremus, vc mmirum difficiUora faci-
lioribus infcribantur vel per horum in iliamctamQrphofimfeatrans-
formationem.
Supenoribus qumque jpropofitionibus immediate prxcedentibus
dcfcriptiones inftituimus quinquc fohdorum regularium , ipforum-
que apparentcs in fcdione figuras inueniendi modum tradidimusj
in hac vcro & methodum aflignamus qua fohda regulana compo-
fita nec non irrcgularia omnia,qua! ab lis quinque regularibus fim-
pUcibus quomodohbct nafcuntur feu originem ducunt,facilhme ad
profpedum accommodentur nec erit neceffarium vllam aUam ic-
:

jiographiam, neque ortographiam prarter iam pro fmiplicibus deli*

neatas conftrucrcifed priufquam vlterms progrediamur,non inuti-
le mihi vifum eft, quxdam dc tcrminis huic fubiedo propriis prx-

notare, qux quamuis communia & intclhgcntibus fortaffe cxdio,

magno tamen tyronibus admmcnto funt futura ,
quibus prodeflc
noftri maximc confiHj efl:.
Sohda quinque, dc quibus egimus in
regularia fimphcia funt ea
prsecedcntibus , Tctraedrum fmc pyramis aequilatera , Hexaedrum
fcu cubus, Odaedrum, Dodecacdrum,& Icofaedrura, qusEquidem
regularia nominantur ex eo quod omnia corum latcra inter fe hnt
squaha,
 L I B E R P R I M V S. U
(Edualia, bafes fiue fuperficics corum omnes intcr fc fimilcs &: rcc^ua-

les, anguli dcnique omnes folidi a^qualcs ; vn<ie & ipfa corpora {i

fpharra aliqua fua: proportionaca magnitudini concluderentur, om-

nibus angulis folidis fuperficicm eius mtcrnam feu concauam vnde-
quaque contingerent.
Regularia compofita vocamus ea, (]ux e duobus rcgularibus (im-
plicibus fimul concurrcntibus ita coalelcant, vt compodtum ex iis

tot habeac latera , tot bafes fiue fuperficics squales & fimiles, fimi-
Htcrque pofitas , quoc habent illa duo cx quibus componitur ita j

vt etiam in aliqua fphaera fibi proportionata conclufum omnibus

angulis fuis foUdis concauam Eiufmodi
eius fuperficicm attingat :

cft iUud quod figura XXV. cxprefTimus , vocaturque Hexodloif-

drum quod ab Hexaedro feu cubo &: 0(5loedro ^omponitur vnde ;

Sc fex cubi quadrata & odo Tctraedri triangula rctinet anguH au- :

tem foUdi, feunumerus eorumpotcft rcpcririlimuladdendo vtrmfquc

foHdi componentis angulos omnes folidos, {1 tamcn prius a quoH-
bet vnum excmcris .i. fi ab vnoquoque foHdo fimpHci angulum
vnum abftuleris. v. g. ab odo cubi anguHs foHdis vnus fi aufcratur,
fcptcm rcftabunt, & Odoedro vnum (i abftulcris , quinque fuper
funt, quos fi prioribus feptem iunxcris duodecim Hcxodlaedri foH^
dos aneulos fimul conftituenc.
SimiHter & Icofidodecaedrum a Dodccaedro pentagona duode-
cim, ab Icofaedro viginci criangula mutuarur, &: ab vnius viginti
anguHs foHdis,duodqcimque alcerius,abiacis duobus,decem &o6lo
•fibi recinct.

Eft & aHud foHdoriim regularium compofitorum gcnus,quar ct(i

prarciseduorum regularium fimpHcium laccra &: bafcs non obci-

ncanc, fua camen laccra omnia inccr fc asquaHa & .Tqualcs folidos
angulos omncs Iiabcnc vndc & ipfa fi ahqua fpharra Cux quanci-
;

catiproportionata concludcrentur feu inicribcrcntur, prasdidtis om-

nibus fuis anguHs folidis interiorcm ipfius feu concauam fupcrficicrn
attingercnt ; Poffunc auccm folida hxc omnia vcriufquc gcncris rc-
gularia compofica nomine cruncata fcu cransformaca appcl-
, redto
lari,fiquidcma regularibus funpHcibus quinque,quorum diagram-
maca func a nobisfupcriuscxhibica,originem ducunc horum fci- j

anguHs folidis , illorum aHis fubftitutis, vt aperte co-

liccc abfciflis

gnofci potcft cx diagrammace XXV. vbi Hcxodaedrum Hneis de-

fcripcum apparcntibus manifeftam trahit originem a cubo puncfbua-
tis tantum Hneis adumbrato ABCDEFGH,
dum fcilicet bifariam
diuifis laceribus huius fmgulis vnoquoque diuifionum
, du6lis ab
pund:o ad concerminum fibi redis Hneis vc w«, «/, /w, abfcin- ,

dicur folidus cubi angulus A & Hnearum qua: foiidos angulos

, ,

F G B rcfcindunc, concurfu, alij folidi anguH efficiuncur , ad punda

mniy c^c. vc facis pacec cx diagrammace.
M
90 THAVMATVRGI OPTICI
Prstcr bina primi ordinis rcgularia compofita Hcxodlaedriun
videlicct & Icofidodccacdrum, de quibus fupra , ne dc aliis tacca-
mus, volumus a quoiibct rcgulari {implici,altcrum fecundi ordmis
dcriuare nimirum a Tetraedro feu pyramide ^quilatera vnum
; a ;

cubo alterum ,tertium ab 06taedro; quartum aDodecaedro; quin-

tum denique ab Icofacdro, & breuem fingulorum defcriptioacm
inftitucmus , qua mediante dcfcnbi queant & ad profpedum ac-
commodari fcd vt angulorum folidorum multitudo & fupcrft-
i

cierum diuerfitas ,
quac in his corporibus rcperitur , magnam af-
ferrct confufioncm praxefquc fummoperc implicaret -> fi cuiullibct
anguli fuper planum cxaltatio pcr aititudinum fcalam inueniri dc-
bcrcr, qucmadmodum in pr^cedentibus opcrati fumus,ita facilius
id forc arbitratus fum per infcriptionem .i. ca regularibus fimplici -

bus , e quibus nafcuntur , infcribendo , quare antc omnia quid lit

talis infcriptio fcire opera: pra:tium cft.

Per definitionem ji. vndecimi Elemcnt. folida figura in folida ft-

guradicitur infcribi, quando omnes anguli figuras mfcripts, con-
ftituuntur vel in angulis , vel in lateribus, vcl dcnique in planis ft-
guraE cui infcribitur, vt in diagrammatc XXV. dicitur Hexodac-
drum cubo infcribi, quod omnes eius anguli iklmnopa r ft u itl ,

medio laterum cubi punduatis lineis dcfignati conftituantur.

Ita,per definitioncm 31. eiufdem, folida figura folid;t figur;^ vi-
ciflim circumfcribi dicitur, quando vel anguli, vel latcra, vel dc-
nique plana tangunt omnes angulos figur.^e
figuras circumfcriptas
circum quam defcribitur, vt in eodcm diagrammatc XXV. cubu?
lineis punduatis adumbratus dicetur Hcxodtaedro circumfcribii
quod omnia illius latcra ABCDEFGH,
fmeulos huius an^ulos
iklninopqrjtH^iptc contmgant.
Quibus pofitis certum elt eum, qui per pr.Tcedcntcs propofitio-
ncs nouerit quinquc folidorum regularium hmplicium apparentcs in
tabula figuras exprimcrc, fciucritque quomodo in iis regulariacom-
pofita fme ctiam irrcgularia poflint infcribi, nuUo negotio ha?c ip-
,fa regularia compofita& irregularia defcripturum cffc Hoc probac :

excmplum diagrammate XXV.

exhibitum , vbi optice dcH-
neato cubo lineis occultis ABCDEFGH,
inucntifque fm-
gulorum latcrum pundis mcdiis iklmnopqrftH) vt ex
ipfius
eo fcenographice dclincatum Hexo£taedrum educatur, nihil fli-
pcreft faciendum amplius, nifi vt pricdida punda rcdis iungan-
tur lineis ikt kh l^y wi, i«, no, op ,pm, &c. quas huius Hcxocba-
edri figuram apparcntcm dabunt, qualem cxprefTimus in diagram-
matc XXVI. pcrfede adumbratam.
Similiter vt corporis Icofidodecaedri apparens in fedione figura
cxprimatur, quod cft alterum regulare compofitum primi ordmis,
bafefquc fcuplanaDodccaedrifim^I & Icofaedri complcditur.horuni
 LIBER PRIMVS. 91
akcroad profpedii dclincato pcr vndecimam velduodecimamhuius,
inuentifque {mgulorum laterum pundtis dimidiis, rcd.T ducantur
ab vno ad aliud contcrminum fibi h^ prioribus ablciflis angulis
,

Iblidis nouos excitabunt^qui apparentcm in tabula Icofidodecaedri

figuram expriment.
Similiprorfusmodo procedendum erit in regularibus compofi-
tis fecundi ordmis, quorum primum liexagonis quatuor rcgulanbus
J. icquilateris &
asquianguHs,totidemque trianguUsacquilatcriscon-
tcntum, ottodecim latera, angulos planos triginta fex ,foUdos duo-
decim pfTidet.
Ita excubo aliud rcgularecompofitum eiufdem ordinis gencratur,
refciflis nimirum outoilhus angulis folidis ea rationc, vt quasHbet

iUius bafis feuquadrata fupcrficies mutctur in odogonam regula-

rem , (icquc confl:abit eiufmodi fohdum odo trianguUs .TquilateriSi
& fex odlogonis rcgularibus ^quianguhs,habebitquc lateraa^quaha
inter fe triginta fex, angulos pianos duo*&: feptuaginta, & ab lis
vigintiquatuor fohdos.
Odaedro etiam ahud infcribi eiufdem ordhiis, quod,etfi
potefl;

diftcrata. prascedcnti cum ipfo tamen conucnit in eo quod totidem

i

habct numero latera, bafes ,aiigulds planos & fohdosj conil;at cnim
odo hcxagonisrcgularibuSjfcx quadratis , lateraque habet triginta
fex, angulos planos feptuaginta duos, & vigmti-quatuor fohdos;
nafcitur autem ab Odicdro, dmifis hi trcs partes a:quales (mguhs
ilhus lateribus,&: refciflis pcrdmihonum punda fexfolidis anguhs,
e quibus exurgent alij quatuor Sc viginti.
Dodecaedro item vnum ex hoc ordine corpus poteft infcribi^
quod duodecim decagonis regularibus; viginti triangulis- ?:quilate-
ris comprehenfum , nonaginta lateribus , angulis planis- centum

odoginta, qui folidos fexaginta confliituunt praeditum cft. Nafcitur

autcm e Dodecaedro fingula ipfms latera diuidendo in tres partcs
jEqualcs, duftifqueaquohbctdiuifionum pundo ad conterminum,
fibi rcdis hneis, quas viginti angulosillius folidos, abfcindent, 5g
fcxaginta ahos efficient, ita vt balis quaslibct pcntagona in decagon
num regulare transformetur. j

Denique & ab Icofaedro potefl; vnum eiufmodi corpus cducf,

quod hexagona viginti &
pentagona duodccim componunt, dant-
qucipfijVt & prascedenshabet, latera nonaginta, angulos planos
ccntum odoginta^ e quibus folidifexaginta conficiuntur: habet au-
tem originem ab Icofaedro ,diuifis in ttes partes icquaks (mgulis;
eius lateribus, connexifque, vt fupra, diuifionum pundis pcr re«ftas

hneas, quas refcifTis angulis eius fohdis duodecim, alios lcxaginta;;

'

efEcient. -;oi jnafi

Poflunt & alia fohda quamplura formari ex lis quac delcripliTf

mus prout multipliciter lUorum anguli folidi rcfcindentur ^ dc
,
p
paucioribus plures cduccntur fmifliterque, vtalia dc quibus fupraj
i

M i>
91 THAVMATVKGl OPTICI
porerunt in {implicibus,e quibus form;Ttafuerinc,infcnbi,8i coruni
apparens in fedionc figura cxhiberi verum exiiibicis {uiipUcium :

rrgularium diagrammacis, faciseiTc duximus ca qusE de regularibus

compoficis actuUmuSjVr facilior ifudiods viafternereturjquicamen,
fi maiorcm dcfcriptorum a nobis quinque rcgularium fecundi ordi-
nis compodtorum notitiam habcrc cupicrint,quo (ibi plenius (atis-
faciant potcrunt viferc hbcllum cui titulus e(t Nom ojr^orA reguloi-iaf
anteannos ahquot Londini impre(fum,qui corum dercriptioncsfa-
tis amplas additis etiam demonlhationibus inllituit, quamuis non eai

proponat vt fcenographice dehneanda ; Ccd fufficit quod eoruni

veras proportioncs &c m ahis infcriptioncs explicet, vt metbo-
pcr
dum a nobis propo{itam poffint in cabula apparcntes eorum figur.ii
defcribi.
Multa etiam de fohdis ciufmodi habcc Daniel Barbarus tcrtict
parte {ux Perfpediu^ vcrum pra^terquam phira ex iis irrcguLiria,
;

conftituic qua: nos facinibs rcgularia, magna hnearum contuhonc

operationes fuas folet imphcare, ita vt difficilhmum (it, maximety-
ronibus pcrfedtam corum notitiam cx cius propofitionibus clicere.

PROPOSITIO yiGESIMNONA.
Scem^aphice delinedre au^dam corpora irregulana in circulum difpojita , oclo
ntnnrtm folidafimiUa, & cequalia^ quorum Jingula duohm otiogonify

t^arallelogrammis , (y traoe^i^iis , conwrehendantur.

HOi-um folidorumiqu.'E Tabula vndccima proponimus,appa-

rentesinfcdliofiefieurasdcfcribeFclaboriofum fatis &difficilc

videcur,propcer multiplicemplanorum regularium & Irregularium in-

clinationem, variamque ipforum difpoficionem & {itumihaud inuci-
le tamcn fucurum cft: in his fe fe cxercere, {iquidcm ex hac
{tudiofis
eonflrudVione modum & rationem proccdendi in {imilibus ccrtam
&; expeditam fibi poterunt comparare longe faciliorem ea, quam
non fatisintclhgibilcm, immo intricatam valdc;, vt folet, praefcri-
bit Salomon de Caus, vbi hmile fcre diagramma proponit.
^ Vc crgo capiatur facilius mchufque dillinguatur horum folido-
.

nim figura & difpofitio pofteaquam. v. g. determinarum fiierit ea

;

duobus odogonis fupcrficiebus per parallelogramma & trapezia fi-

rtul iundis concludcrc , fiue odto larera a^qualia, vt EF, in dia-
grammate XXVII. iis tribuerci fiatprimo vt ibidem odogonuin
E F G HIK LM deindc pofito quod in circulum Iint collocanda
;

fuper aliqua ex fiiis fuperficicbus, ita vt ab huius circuli ccntro ^i-

ftent longitudinc B F, CG,
vel vt in codem diagrammate, per L &
K , ducenda^ funt \mtx L F B K G C & {imihter M E A I H D,
, , ,

qu2E quidcm \\x\cx AD, latcri FGjfada: parallcljr, omnes crunt per-
pcndicularcs 5 quibusita difpofitis. Intelligatur Unca AD;,diagram'
 I

L I B E R P R I MV S, 95
inatis XXVII. pcrpendicularircr ilatui ad pundum A diagramraa- ,

tis XXVIII. odogonumque EFGHIKLM, cx dilhntia B F^

circa iilam tanquam axcm circum.uolui in cadcm, quam in diagram-
mate ad ipfam habitudinc certum elt & manife-
retinere vidctur, i

ftum illud circulum occultum circulo BCDEFGHIKLMNO PQR,

.Tqualcm, fuo latcre LK debere delineare latere vero F G, mino- ;

rcm alium pcr punda Z X VST Y Qiiapropter, dum proponetar :

Iiorum folidorum apparentes in fediione figuras defcribere a.d eum.

quem diximus modum & fitum difpofitorumjfumatur primumcir-
cino communi in diagrammate X X V L diftantia B L vcl C K, & ,

ex ea, vt interuallo, centro vero A, diagraramatis XXVII l.circu-

his defcribatur BCDEFGHK, eodem ccntro Kjinteruallo vero
BE,aut C G, alius decircinetur ZXVTSY; interuaUis dejiiquc
AE & A M
, concentrici duo alij illifque intermedij delincentur,
quibus o6togona , hexdecagona, latcrum,auc
vcl vigintiquatuor
ctiam plurium figura: planac infcnbantUr, prout horum folidorum
molem cupiemus diftendere nos vniquiquc circulo hcxdecagonura
;

infcripfimus tribueiites cuique folido, pro lateris exterioris crailitic>

fubtenfam decim^e fextar partis maioris circuli interioris vero late- ;

ris magnitudini fubtenfam decim^ fext.T partis circuli minoris, ita

vc pcr centrum A, du6lae redlxlmcsj corrcfpondcntes o£bogono-

rum angulos conncdiant vtQX, RV,BS,CT, &c. fpatiorum
vcro qu.T his lineis &o6logoni interioris & exterioris lateribus com»"
prehenduntur, qusdam plena, vacuacxtera eftecimus j fupponimus
cnim ad afpedus eleganciam nihil in vacuis conftitui, fed folis ple-
nis folida infiftere, ideoque ipforum vcram cife icnographiam, qu3E
quidemper primam huius contrahi pdterit&adprofpeduraaccom-
modari ortographica vero linea haud difticulccr inuenietur, fl qui-
:

dem dcterminata & apte diuifain ABCD figurs XXV II. fupra.
vitrei-bahm in abcdy folummodo eft collocanda, & ab omnibui
illms pundis ahcd^ occultx ad pundumin horizontali pro akitudi-
num fcala deducendie ( fuppofuimus autem hoc pundtum A A,aIiquo
extra tabulam interuallo, nimirum fex ferme vnciis fupra vitrei-ba-
fim eleuatum hcut &: ab co pundtum diftantiae vnciis decem in
,

eadem horizontali fcparatum ftatuimus, vt horum folidorum ele-

gantior proaeniret afpedlus v fic cvgo dilpofiti altitudinum fcala
)

poterunt in ea, quemadmodum &: in przcedentibus propohtioni-

bus omnes altitudincs inucniri folidorum 1 1 3 45 6 7 8 j quorum ic-
nographiam integram non cxpreftijfed quatuor folummado ant«-r-
riorum , (icuc nec omnes fcenographicasin fcala omnium alcitudi-
nes^ad vitandam confufionem quam tot diuerfx angulorum exalta-
tioncs, variique horum folidorum htus huic polTcnt opcrationi ad-
ducere ; fufficiet enim fcire vnumquodque eorum pro icnographia
fua particulari trapezium OPZ,fimiIc occupare, ad quod appli-i
cantur in minori folum trapezioi qualc c^ dalphcc dd,\t vidctur
M lij
 :

94 THAVMATVRGl OPTICI
in iceiiographia folidi feptimi ; primim vero altitadinem rcalcm
angulorum iblidorum fuper op, elTe al^,'m orcographi.-c Uneajtecun-
dam dc, Sc eamdem ad vcro integram totius [o-
fuper pun>£lum :^ ;

hdialtitudinem, quaj dimmuta ftatuetur fupcr pundta aabb ccdd,

vt fatis cxprimicur m diagrammate folidi numero 7 dcfignati,c[uod
nudum & nulla luminis aut vmbr.-e habita ratione voluiraus deU-
neare,vcin eo facilius difcernantur altitudines {'cenographicas ca-
rumquc in fcala origo percipiatur, vc facilc ell mediantibus paraUc-
Iis quarum nonnuUas etiam ad hunc effcdum cxpreilimus.

SufEcerc ha:c vidcbantur ad inteUigcndam foUdomm quorum-

cunqucproie6tionemfiuc fccnographiam, ncquc eciam multo plu-
ra tradideram in prima huius opcris editione,ieu potius idaea, quara
vulgabara Lutctia: Parifiorum fermonc vcrnaculo ad annum 1638.
verum nunc Rom^ fcribcns, vbi aula iUa quam Clemcntinam ap-
pcUant mirabUi diuerfarumproiccflionumfpectaculo vidcntium ocu-
los & intcUigcntium animos aUicit , tria fcquentia foUdorum dia-
grammata, quaUa qu.Tdam iUms auliE profpcdlum adornant fupc-
rioribusadiungenda cenfui, ncc iniucunda fludiofis forc arbicratus
fum, quippc quas vt clegantiflima, ita difficUiima apparent ea ta- ,

men quara prsfcriptun fumus mcthodo faciUa fatis futura fiiic

,

fit igicur.

PROPOSITIO TRIGESIMA.
Solidi cuiufdam quadratis byrdmidibus fphxraliter JicUati figuram in

fedione abbarentem defcnhere.

QVaraquara foUdura hoc foUraric adumbratum & ilUs deftitu-

tum UnciSjquas ad inucnicndam iUius fccnoo;raphiam adhi-
berc ncccfTe cft ^ quarum ctiam aUquas cxprcflimus, vt viderc cft in
diagrararaate Tabula: decimas-tcrtiar difficile fatis & impUcatum
,

apparet primo intuitu,propter variam planorum fuotura inclinatio-

nem multiplicefquc pyramidum &,foUdorum angulorumc^x-tpo^sjac-
tamcn, fi vnde fuara trahit originera & qua ratione conftituatur at-
tente conridercmus, facile illud , vt & CcXtcra deiineamus
Concipiendum ergo primo eft foUdura quadratis fuperficicbus
deccm & odo triangularibus odo comprehcnfum, anguUs folidis
;

viginti quatuor latcribus quadraj^inta & octo pra:dicum, quod

,

quidem, corpus pyramidale flcUatum, dc quo in propofitione^ita

concludat, vt fmgularum fuarum pyramidum bafibus collocatis iii
quadratis fupcriiciebus mmoris folidi ciufdcm ipeciei maiori con-
centrici , carumdem pyramidum apices ad mcdium planorum feu.
fupcrficierum maioris folidi conftituantur,quod facUceriam adocu-
kim aduerti poteft m Tabula ij. in qua corum planorura nonnulla
dcfignauimus ad qux pyramidum apiccs confticuuntur abcdefh;Q{l
enim extra hunc ordmcm pyramis^, quippc qua? eaoTdem cum al-
 B E R
L I P RI V S. M 95
teriusapice iihabcat proied:uram,vt cx parallela I, ad quamin KH
punda KH, perpendiculares cadunt ^H, zK fatis dignofcicur.
Atpofteaquam proiiuiuscofporis (tellaci ambitu globum dcfinie-
rimus cuius v. g. maior circulus lltABCDEFGHI, tertij dia-
,

grammatis in Tabula u. huic pro corporisicnographiao6togonuni

rcgulare infcribatur , per fcxtam aut per appendicem pr^ludij noftri
Geometrici, illud erit I BCDEFGH ; deinde iungantur redtis h-
neis punda laterahter IF,BE,HC,GD, quarum uiter-
oppofita
fedione quadratum KL MNniodogonx ruDcrficiei medio con-
ftitucrur a:quale iUi quod feparatim ficut &; crucem primo & fc-
,

cundo huius TabuLT diagrammate exhibcnda cenfuimus, quo cubi

Imnopq quarti diagrammatis in Tabula 13. ncc non crucis foiids ex
minoribus cubis feptem compofits reftu, particularis icnographia
ocuhs fubiiceretur: rcprasfentabit ctiam quadratum hoc magnitudi-
nem fuperficierum quadratarum huius fohdi, inferiorifque & fupe-
rioris erit veftigiumnifdem praedidarum linearum interfedionibus,
pro rehquorum huius corporis planorum icnographia, quatuor de-
fcribentur parallelogramma IBLK, HKN
G,NMEF,necnon&
quatuor triangula IKH, BLC,DME,
G NF, ita vt horum pa-
rallelogrammorum fingula fint pro duorum planorum veftigio fcu
icnographia, fuperioris videhcct vnius & alterius inferioris crian- ;

gulorum etiam vnumquodque , duorum planorum triangularium

fupcrioris vnius, inferioris alterius icnographiam exprimat verum :

ncque \ixc quatuor parallclogramraa funt quadrata, neque trian-

gula ^quilatera, quamuis illa quadratorum perfe£torum,ha:c trian-
gulorum ^quilatcrorum fmt icnographiae , quod propter cam quam
habent hse fuptrficies ad fua plana Gcometrica inclinationem con-
tingere neccfTe cft , vt manifelte cognofci poteft in diagrammate
I H L vbi planae fuperficies b &c d, ita fuper icnographiam fuam ac-
chues conftituuntur , vt medium
quafi fitum rctineant intcr hori-
zonci parallelum, qualem habct facies f ,& eidem horizonti perpen-
dicularem,qualis eft:fuperficiei cjvbi illud etiam confequenrer ve-
nit annotandum quodh^e quadrat^ fuperficies qu.T funt horiiontis
plano perpendicuLares 06I0 numero, pro icnographia fua folas ha-
bent hneas quas funt odogoni iam defcripti latera B EFG L CD H
V. g. quadrat^ fupcrficiei icnographia crit hnea F G quadrata:
g, ;

fuperficiei f,hnea C D , &c. Et fic abfoluitur tum vniuerfalis, tum

parcicularisomnium folidi planorum icnographia Quadracum qm- :

dem K L M N,erit daarum,vt iam diximus, quadracarum fuperfi-

cierum,inferioris vnius, alterius fuperioris veft:igium , fic & fingula
parallelogramma IBLK,HKNG,NMEF,MDCL,& vnum-
quodquc latus o6togoni BCDEFGHI vnius folummodo iuper- ,

ficiei ; triangula vero fingulalKH, B LC DME, GNEduorum

,

planorum triangularium, ita vt ex his omnibus, pro huius corporis

ambitucxteriori, fupcrficicsquadrata: decem & o6to, triangulares
vero o6to proucniant.
96' THAVMATVRGI OPTICI
lam vt ex co folidum pyramidalc Itcllatum ,
qualc diagramraatc
cxhibemus, poflit ciTormari ;ad prxparationcm, maiori odro-
1 1 1 1.

gono B CD E F G I H
minus altcrum uiicribatur ad arbitrium huic
,

conccntricumfimihtcrqucpodtum ,itavteiuslateramaioris latcnbus

fmtparallelaqualevidcturmdiagrammate III.Tabul.ii.odogonum
Ifcdefghiidcmdc ab omnibus minoris odtogoni anguHs fiuc ab cx-
trcmis cuiufcunque lateris terminis rccta! ducantur imca; ad mcdiuni
oppofiti fibi lateris parallcU in maiori oclogonOjVtexi^ino, ex ^c,
inj^, cxhiy in^,.&:c. vt ex hoc ctiam intclhgatur quomodoaqua-
tuor anguHs cuiufcunquc quadrata^ fuperficici ibhdiminoris quatuor
YcO:x dcbent proccdcre &c ad medium paralleh (ibi in maiori foli-
do plani concurrcrc, vt hc formentur cx iis pyramidcs quadratic,
quarum, vt fupenus diccbamus , bafes in minori , apices m maiori
fohdo conftituantur quibus pofitis.
Nulia lam videtur fuperelfe difficultas ad exhibcndam propofiti
fohdi figuram in fedlionc apparcntcm conftruda cnim ipdus icno-
:

graphia vt przfcripfimus m BCD EFG H, ipfaquc,per primani

I

huius,ad profpcdum accommodata mcdiantibuspcrpcndicularibus,

ab omnibuS odlogonorum anguhs ad vitrei-bahm dedutlis, vt ap-
paret in pundis rptuoxyB:^, crr. fum cnda erit pro ipfius icno-
graphia lineaipfa rfItHoxjB:^^&c. qux ad fapradictarum perpcn-
dicularium incidentiam dctcrminata 5c conuenienter diuifa repe-
ritur, ita vt fic diuifa debeat folummodo ad vitrei-bafun pcrpendi-
cularis conftitui tantum fupra ipfam exaltata,quantum volentpro-
pofitum fohdum fupcr planum horizontis elcuatum conlpicijcxcm-
ph gratia, in diagrammate 1 1 1 1. Tabalx M- iumpra hnea L A A m
vitrci-bafi perpcndiculari pro cubi akitudmc hnca L &: hnca , M
MN O P pro folida; crueis ortographia, fuper quaj duo iolida pro*
pofitum hoc rtellatum debct conftirui ,• iis adiungetur incontinuum
huius corporis ortographia dmihonibus nimirum PQRS
cum fuis
TVXYZAA,atqueafinguhs punais LMNOPQll, &c. oc-
cultae ducentur redta; iincx ad alj^uod in horizontali punitum con-
currentcs, qu.T altitudmum fcalam conftitucnt, ex qua omncs om-
nium fuperficierum & angulorum folidorum exaltationcsfcenogra-
phic^ eruentur, dudis videhcet ab vcftigij fccnographia parallelis,
vt KH I, Cpe^ady & perpendicularibus vt aa hhcc, quamhbetha- ,

rum alti;:udmum rcduccndo ad proprium fitum, vt fi prolongarc-

tur.rccta ^/, vfquc ad dd, & a dd, in ee ha:c cnim eitct aititudo fi-
,

milis rcperta? adhb cc^ & fic dc ahis

quibus muentis, & defcriptis
;

vtriufque folidi quadratis fuperficicbus , planorum fohdi maioris

pun6la mcdia reperientur, pcr diamctrahum interfcctionem , vt ia
4, & ab iis puiidis redtjs duccntur ad quatuor ancjulos quadratic lu-
perficiei minoris fohdi ipfis correfpondentis, aut certe ad tres eiuf-
modi apparentcs, quartum cnim pvramidis latus corporis opaci- ,

tate abfconditur , hcque procedendo in rehquis fohdum habebis

ftellatum
 1

« LIBER PRIMVS. 9;
ilellatum pyramidale re6le & concmne adumbracum, qualc tibi in
diasrammatc 1 1 1. exhibemus.

PROPOSITIO TRIGESIMA PRIMA.

Scenographice cklineare feu ad profpefium accommodare Jex folidas jie^as,

quarum radvj intus vlani, exterius vero ad prifmatis formam fnt acuti , de
Ctetero Jimul ita connexas^ yt glohi figuram videantur exprimere,

HAud nondubie
quam prscedens,
huiufmodi foHdum dcfcribere
eft facilius
fi quidem fatis impUcatur varia fuperficic-

rum &c angulorumftcllarum,e quibus tanquam aliquod vnumcoa-

lefcit,mclmationc & proiedura, qua: quidem facilius & commo-
dius cognofci poffent dc annotari , fi tale foUdum in elTe vero 8c
reali & in eo ad quem delineandum
htu 5c pofitione pra:fens
eft

oculis fubiiccretur, & manibus tradaretur nihilominus cum non ;

habcbitur,nofre fufEciet corpushoc e folidis lcxftelliscomponijvna

fui fuperficie,videlicctintcriori plana'& vniformi, castcris nimirum
ad cxterius mukiplicibus & in prifmatis formam concurrcntibus.-
harum ftcllarum fingula^odo tcnent radios, e quibus quatuor cum
aliis fibi contcrminis qua^libctiungit, ficquc anneditur, quodde iis

omnibus intellige , ficquc habcbis omnes mutuo hbi cffe coniun-

d:as. Quod ad carum litum &c difpohtioncm attinct, talis eft, vc
cx iisftellis folidis duae, fuperior nimirum V, & inferior X. fuper-
ficicm fuam planam interiorcm horizonti coextcnfam fiuc paralle-
lam rctineant, fiuc mauis, ita vt linca quam potcs imaginari a pun-
d:o X. ad pundum V contingerc, fit pr^didis fupcrficiebus &c ho-
rizontis plano perpcndicularis, ficque plana! & intcriorcs fuperficies
reliquarum ftcllarum quatuor fint & ipfs horizontiperpendicularcs,
per conuerfam 14. propof vndecimi Elem. fi quidem cum aliis dua-
bus horizonti parallclis redos angulos efficiunt hu- .-
defcriptionis
ius intelligcntiam ampliorem,dat odauum diagramma in Tabula

15. mediantibus perpendicularibus e folido ad planum demiflis iam :

vero ex icnographiam, qualis habctur dia-

didlis propofiti folidi
grammatc VlII. inTabula 14. pofTumus facile & apte dclincarej
hoc modo»
Defcribaturprimo 0(5togonum minus ahcdefghidcindc a pun-
(Sbo V,didi o6togoni ccntro defcribatur circulus occultus inter- ,

uallo ad arbitrium , prout voles longos cffe ftcllarum radios huic ;

nos pro femidiamctro tribucmus longitudinem V , & per ccn- H

trum V, quatuor occultas diamctros lincs H asquales qu.^ MV ,

pr^edidi odogonilatera fecent ad reftos & bifariam diuidanc, ni-

mirum P V L, quae fecabit ghy 8ccd; O V K quas (ccabitgf&z bc,
N V L qua^ fecabit /f & <«^ M H
V denique fccac ha6c ed:^o{i\\?tc
;

a pundo H, interfedionis diametri 6c circumfcrcncix occultjE, du-

N
 1

98 THAVMATVRGl OPTICI •
cantur apparentes Unca: ad proximos odogoni minoris angulos,'
fcilicet in /; & ^ ; ita ab l,m a&z b y^i pundo K, in ^ & <-, &cc. (ic-

quc ab iis lincis odlo cltormabuntur triangula Ifofcclia in odogo-

ni minoris latcribus tanquam in bafibus conflituta, cjnx daarum io-
lidi llellarum , fupcrioris videlicct &: inferioris crunt icnographia;
iam quatuor adhuc rcftanc quarum plana: fupcrficics iimc honzonti
perpendicularcs , vt dixunus & duabus aliarum fuperficiebus, iun-
guncur ad rcdos,quamobrcm pcr pundum H,occulte duccturG A
qua: cum VH, aequales vtrinqucangulos, ncmpc retStos conflituat;

umilitcr Hct etiam pcr punda KMO , dudlis hneis A C C E E G,

, ,

ita hx quatuor Une.x (ibi muicem ad rcdios angulos vnitz quadra-

vt
tum cfficiant A C E G, a cuius ccntro V defcriberur circulus occul-
,

tus primo conccntricus qui pcr quatuor angulorum ipfius quadrati

apiccstranfcat, Scficinquatuorpartesiequalcsduiifusrcmaneatiqux-
libetdemdcquarca pars Iiuius circumfcrcnti^ ab vno quadratilatcrc
mbtenfa bifariam diuidctur inpun6lis 7BDF,&iundisinuicempcr
rcd:as Uneas apparentcs pundtis AB CDEFG
7, akerumhabebitur
cttogonum maius circulo infcriptum, concentricum quidcm primo,
fedita coUocatu vt huius anguU lateribus illius,& e cotra opponantur.
lam vcro fmgularum illarum ftcllarum,quarum plan^ lupcrficies
'intcriorcs funt horizonti pcrpcndicuiares, icnoCTraphia intra lUud
fpatium quod quarta circumfcrentins parce &: fubtenfa ilU rccla li-
nca comprehcnditur,defcribcnda cft, hoc qui fcquitur modo. In-
ucnicnda fit v.g. icnographiaftcll2Eantcrioris<«<«diagrarnmatisVIII.
( cnim proccdcndum erit in aliis dudta primum,vt modo
Similitcr )

dicebamus linca G A , in diagrammate V 1 , & dclincatis duobus

,

od:ogoni maioris latcribus 7 A, 7 G, ducantur aUaj rc£tx tranfeuii-

tcs pcr pun6taNP, /"^, eA,f/4,c^,Ll,harum cum G A,interfed:io-
nesiQRHST/, pro fua quaequc origine pundla defignabunt, in
quie cadercnt pcrpendiculares in planum dcdud^e alummispropofiti
foUdi &c promincntibus angulis, vt cernitur in diagrammate fccno-
graphico cadcreini/perpendiculares bhiy ccl,z fiimmis apicibus an-
gulorum hb^cc dcmifta; ;.nec non ab intrantibus fcu interioribus
carumdcm angulis vt in eodcm videtur diagrammate a pundVisrfi ee
angulorum intcrnorum ad vcftigij pund:a rc^y^jpcrpcndicularcsde-
mitti ddry e e aducrtcndum eft igitur harum ftellarum facici in-
f:
terioris, quia plana 6c vniformis fupponitur ftatuiturquc horizon-
ti perpcndicularis , icnographiam non pofle cftc hifi rc€lam lincam,
fcilicet G A,in qua i
QRHS T / punda
ad qua: termi- funt ,

narent pcrpendicularcs dcmiffne & a prominentibus & ab intcrio-

nbus ftclla: angulis, quanquam totam icnographiam plcno defcri-
bere fpatio noluimus vt pcr radios in ipfa icnographia dchgna-
tos ftellac cfTc vcfticrium melius innotefcat.
Conftruda in hunc moduin icnographia, minor in rcliquis eric diffi-
cultas primo cnim contrahcnda fcu diminucnda eft ad proipe^ilum.
:
 L I B E R P R I M V S. 99
per primam Iiuius, quod vc iiac,ex omiiibus icnographin: anguHs &:
pundis pr.Tcipuis perpendicularcs vitrci-bafiadducentur qua; cadcnc
n\ figur.T V II. puncla i, 2,, 5, 4, j, 5, 7, S, 9, 10, n , 11, 13 , &
h^Ec hnea i ,in iuas parces dillributa, vc videcur, orcographia
13 ,

eric corporis propofiti , quamobrem , vc in fuperioribus, ftatuctur

ad vitrei-bahm pcrpendicularis a laccrcplanns vcftigij fcenographi.T,

vc indiagrammace VIII. in GiHz, 13,^4, L5,M6,N7,0 8,

V 9,Qio , Rii,Sii,Ti5 vbi eciam illud venic aduercendum ip-

y

fam vicrei-bafi non immediate inhftere, fi quiclcm foUdum hoc Ikl-

latum duobus aliis diuerfas fpeciei folidis, vc eius elegancior proue-
niat afpedus voluimus imponercjideoque orcographix Imeaduas m
alcitudincs EF, FG, fuppofuimus prmiam quidem folidi/y^^/W;,
;

quod poteft Hexodaedrum irregulare nuncupari alteram vero F G •,

altitudinem quadrat^ pyramidis XY,quar prosdido hexodaedro

imminet, & propofitum foUdum ftellacum vertice fuo fuftinens^ip-
fi immediace fupponicur , vcriufque huius minoris folidi icnogra-

phiam & orcographiam feu alcitudincm habes ex diagrammatis V.

& VI. inTabuIa 14.
Sic ergo confticucis in ortop-raphiac linea omnibus his alticudini-
bus, fupponcndo vlcra pundlum R, duas a^ias fignatas efTe altitudi-
nes fpatiis G H
I TquaIes,quandoquidem medium omnium maioris

fohdi alcicudinum eft pundum N, nec pauciorcs nec minores de-

bent effe inferiores line^ partes quam fupponendo , in~
fuperiores ;

quam, fignacas effe in parce fuperiori has diuifiones, iam ab omni-

bus orcographiae lincT pundis EFGHIKLMNOPQR, ncc non
ab S & T, qu^ fupponuncur in fupcriori eiufdem lines parce,du-
cends tzdix erunt ad aliquod in horizontali pun£lum,puca Z, qui-
bus cxplecis conftruda erit alcicudinum fcala, in qua facile eric cum
maioris folidi ftellati, rum minoris vcriufque fcenographicas alticu-
dmcs defumere, quod melius inteUigctur ab exhibito diagrammate,
quam ex quacunque verbali defcripcionc, prsfercim cumin eo ficuc
& m prajcedenti figuram orcographi,T incegram , quafi fecundum
eius planum feu vcftigium dclincauerimus , vcmelius mutua icnogra-
phis & ortographias, corrcfpondencia oculis fubiiciacur, quT me-
diance linefrum parallelarum & perpendicularium occurfu & incer-
fedione fohdum hoc circumferentia oilojona concludunc,

PROPOSITIO TRIGESIMA SECVNDA.

SoMi cmufJlam pentagonis pyramidti^fis aaudihm fphderditer jleRati figurdm
in tabula abparentem delineare.

AD delincandam huius folidi fcenographiam,imprimis& ance

omniaorigine ipfms&nacuramnofteoportet.Pyramidesduo-
decim squalcs e quibus componitur, quarum fmgulae pentagonum
N ij
100 THAVMATVRGI OPTICI
rcgulare habent pro bafi, lacis indicanc folidum illud fundamenta-
Ic ad quod applicantur efle Dodecacdrum, in cuius duodecim fu-
perficiebus pentagonis eriguncur fecundum eamdem penitus difpo-
fitionem & ficum qucm vidcntur haberc in diagrammate X.Tab.
16. vbi fingula eius latera &
cxprimuntur: verum quia ifta-
facics
rum pyramidum axes eiufmodi pentagonis perpendiculariter infi-
ftunt, ideo a^qualem omncs ad inuicem habent mclinationem , vn-
dc linea qurc excremos fic oppohtos connedlit pyramidum apiccs a
& h y diagrammate XII. in Tabula hac inquam Hnea exirtcnce
17.
horizontali plano ad reclos , fic vc omnes citcrarum pyramidum
apices conueniant ad duo plana horizonti parallda fupcrius vnum ;

in quo conucniunt apiccsc^c^g- Inferius aherum in quo conue-

;

niunt hilm & alius eiufdem ordmis qui lacere fupponicur ita vt, 5

quemadmodum iftarum omnium pyramidum bafes tocam Dodc-

caedri fuperticiem occupanc, fic earum apices ad duodecim Icol^-
drifolidosangulos confticuancur, quod fua difpohtione etformanc
in eodem planc fitu,in quo illud deUneauimus ad propolitionem
huius Ubri 17. qua; ctiam pro huiufcc foUdi externa configuratio-
ne vfui ciTc debec ; fed prius inucnicnda eft Dodecaedri fcenogra-
phia, quaUs cxprimicur dia^rammace quidem huius conltru- X, fi

drionis fundamencum cft Ec quidem lUius lam deUneacionem &

:

adumbrationem habcspropohtione 16. huius Ubri, fed alterius pla-

ne difpoficionis qujE plani Geometrici & orcographia: diuerfam diC-
poficionem requirebac j vnde pro pra^fenti cUlpoficione &c planum
Gcomecricum defcribicur , &c orcographis Unea inuenitur hoc
modo.
Defcribatur primum, vt in Tabula diagrammatc X I. circulus
le.
occukus e centro A,cuius deinde circumfercntia in dcccm partes
.Tquales diuidatur B H CI D K E L F G , ica vt per hxc d\i{kx aker-
natim xc^x Uneas duo pentagona regularia efficiant,quorum latera
B C, C D , &c. dati Dodecaedri latcribus fmt asqualia, fintque ipfa
pencagona pro plano Geometrico fcu icnographia, vnum, fciUcet
BCDEF fuperficici inferiori abcdcy Dodecacdri quod diagram-
mate X. exprimitur akerum vero nempe G HIKL faciei fuperiori
;

fghik, eiufdem Dodecaedri. Educatur deindee pundc? E,per cen-

crum A Unca E a, qu^ latus B C, fecabit in pundbo
; , & ab F , in M
D, ducatur FD, fubtcndensangulum FED h^c lineam E^,feca- i

bit in pundo/'; educatur autem a puncto «t, Unca ady magnicudinis

indefinicx qux ad ipfam Ect, hc perpendicularis. Poftca veroeodem
cencro A , circulus aker decircinecur cius magnitudinis, vt Unca F D,
fit arquaUs lateri pentagoni rcgularis eidem circulo infcripti figna- :

buntur ergo in huius periphcria punda dccem a;quaUter inter fcdi-

ftantia, quah veUcs in eo pentagona duo prioribus conccntrica &
paraUela delincare, ita vt corum anguU aliorum anguUs e diametro
opponerentur coniungancur autcm hxc pun6ta fibi muicem immc-
:
 LIBER PRIMVS. tot
diatc » viiumquodque fcilicet proximo fibijta vt eftormenc diidas
lincjE decagonumNO PQRST, &c. & angulipentagoni BCDEF
icnographicT inferioris fuperficiei huius foUdi connedlanmr re6tis
lineis plenis B X, C N D P,&c. cum
, libi corrcfpondcntibus in ma-
iori circulo quoquc pcntagoni G H IFCL icnographi.-efupe-
: anguli
rioris faciei ciufdem folidi conne^antur cum iibi correfpondenci-
bus in maiori circulo , redis lineis intercifis H ^, I O K Q^, &c. quo ,

facilius ab aliis diftmguantur, ficque perfedam habcbis diagram-

iuatc X I. icnographiam Dodecaedri diagrammate X. adumbrati,
ita vt pentagonum BCD EF, fit icnographia facici inferiorisrfWf,
in qua folidum conhftcrc videtur j B CN^X , icnographia fuperfi-
ciei mclinats ablmn ; BFT VX, faciei aeopn iT FERS, f3.cided
qroy EDPQ,R,facieic^^yVj DCN OP, faciei^cf«/,- fic pro par-
te fuperiori habes GH K L, I qux eft icnographia fupremae faciciy^
hiki iiorizonti parallclas j GH^XV, icnographia fuperficici incii-
natx ghpnmi GLST V, faciei hirop LKQ.RS, kirqj^i IK ; (sLcici

Q^P O faciei fkft uiHlONa denique facici fgmlu. lam quia

,

Imgul^e liuiufmodi fuperficies pcntagonjE (mgulis pyramidibus func

pro bafe; fupercft inuenicnda pro fmgulis earum apicibus icnogra-
phia, feu dcfignanda funt in plano Geometrico punda, in qus ab
illarum apicibus , qui funt in diagrammatc XII. ah c d efg h Imt i

dcmifTs perpendiculares incidercnt. Et primo facile eft vidcrc per-

pendiculatcm pcr oppofita diametraliter punda a &c h y dedud:am
incideread pundum A, diagram^natis XI. quod nimirum mcdium
& centrum planinoltri Geometrici fccundum eam difpofitio-
eft, ,

nem & fitum quem tribuimus huic folido quod quia eadem fua ,

difpofitionc figuram imitatur. Icofaedri cums angulos folidos fm-

guU harum pyramidum apiccs obtincrcnt, facile erit detcrminata
harum pyramidum altitudine v. g.MY , cx diagrammatc XI. maio-
rem circulum prioribus concentricum deUneare, interuaUo A Y, in
quo, ficut ad propofitioncm 17. huius docuimus defcribantur duo ,

pcntagona iequaUa alternatim pofita YZja BhCcy Dd Ee FfGg

i-//;,quorum anguU etiam diametraUccrrefpondeant minorumpen-
tagonorum anguUs qua^ pro Dodecaedri icnographia fuerc defcri-
pta.Quo fado potcrunt ab omnibus anguUs cuiuflibet minorispen-
tagoni, quod in Dodccaedri veftigio repcritur educi UnciE rcdaead ,

maiorum pcntagonorum angulum fibi proximum, vt ab X B C N 4

in Y} abNCDOPin Z,&c. ita vt plcnae Uncs XY,BY, &c.
icnographiam dcfigncnt pyramidum ordinis inferioris in diagram-
mate XII. /7z7w2i lineas vero intcrcifa; vt 4Ee, HE^*, &c. icnogra-
phiam pyramidum ordinis fuperioris cdefg.
lam vero ad inuenicndam ortographiam Dodccaedri fic pofiti,
in cuius fuperficic fingularum pyramidum bafes conftituuntur fu- ^

matur primum ex diagrammate XI. longitudolineieH G, &centro

H, fupra lineam jindefinitam ad, fiac circuU arcus ipfam fecansin
N iij
Igi THAV MATV RG I O P T I C l

pun6to l; ; deinde ccncro M, inceruallo ME , lupra eaindem Uneanl

alius circuli arcus dcfignetur ipfam rurfus fecans ad pun6tum c, &:
rcpetacur in cd, longitudo lineas ab ; quibus ica confticutis.poterunc
hx omncs ortogtaphic.T hne.T alticudines hmc defumpcT ad dia-
i^ramma XII. transferri &: in Hnea AM , collocari : fcd quia noii
immcdiatc plano folidum Iioc ftcUatjm, immo pluribus ahis intcr-
mcdiis infiltic ,
quorum diuerfi veftigia diagrammate IX. expri-
muntur nimirum, m ABCD , icnographia parallclepipedi nopq in ;

quatuor quadratis EFGH,lKLM,NOPQ, RSTV, icnogra-

phia pyramidum quadratarum rftu^m cruce denique X Y Z A A,
icnographia folidas crucis xj>:^aa, ncc non & minoris parallelepi-
pcdi quod ex illius medio edudlum confpicitur Quia inquam, lo- : ,

lidum hoc ftellatum primarium pluribus iftis aliis infiftit, idco prius
ad vitrei-bafim AN, in linea perpendiculari A , ftacucnds cainc M
diuerfiE iftorum folidorum alcicudines ftacuacur crgo primum lon- :

gitudo AB, pro alcitudinercali paralicpipedi «oo^, qualisnimirum

lignatur numero i, in diagrammate I X. & crit diminuta feu appa-
rens hhi , vclcc dd jin ortographia^ fcala Deinde pro altitudme :

rcali pyramidum ftatuetur BC, qualis fignatur numero i , emfdcm

diagrammatis ; pro alcicudine folidie crucis , CD, qualis fignatur
numero 3, & DE ajqualis linex 4,'pro altitudine minoris paralle-
lepipedi in quo,vt diximus
immediate conquicfcit folidum ftel-
,

latum cuius altitudines reales ortographicar dclumcncur, vc monui-

muSjtc diagrammace XI. & in hac perpendiculari AM,confticucn-
tur,ita vt E F fit latus dccagoni infcripci circulo YEe ZVf,AaGg
Hh C c; deindc FL, icqualis femidiamecro eiufdcm circuh Ay,&
LM a^qualis EF, vt pr^fcripfimus, ad propoficioncm 17 huius,vbi
de Icofaedro at iufte in medio fpatij FL, dcbcc collocari linca ab
:

cd, diagrammatis XI. cum fuis partitionibus, vtcernitur in GHIK,

& crit G , prima alcicudo pro quinque angulis infcrioris pencagoni
Dodecaedri ynde oricur pyramis quiE vcrcicem ponic in b ; alcitu-
;

no H, erit pro folidis angulis fecundi ordinis, qualcs funt in dia-

grammate JiT. noqtl; altitudo I , pro angulis folidis tertij ordinis,
quales funt in eodem diagrammatc wprfu dcnique altitudo K, :

pro pcntagono fuperiori, vnde oricur pyramis qnx vercicem ponic

in^. Quod fpedtat ad diuerfam quam habent didarum pyramidum
apices altitudinem quadruplcx,prima feuminima omnium
-, harc eft
erit E , in linea ortographia: diminuta vero fcu in fccnographia ,

crit in fccunda in F fecundum diffcrentem fitum diminura in /;

l? ;

ilm tertia d\ in L, qua! & in fcenographia vbiquc 3£qualise{recer-

;

nitur, ad punda cdefr^ quia omnes huius ordinis apiccs conucniunc

in horoptcrc feu plano ipfo linca; horizontalis in qua pundlum
principale eft d quarta deniquc & fuprcma omnium altitudo eliin
:

M, qu.-E in fccnographia eft a Qu^quidcm omnia fi bcne capian- :

cur, facile erit, pcr primam huius libri propofitioncm , ifta plana
 B E R P R I
L I V S. M
ro^
omnia aJ profpc^Jium accommodare fecundum datam oculi alcicu-
dincm, &; primarium pundlum dy nec non & data diftantia c^nx lcx
fcrme vnciis hic extra tabulam cxcurrit: deindc per vigcfimam ciuf-
dcm inucnientur (ingulas altitudincs fccnographicae lupra fcalam,
quam cx reahbus alticudinibus conftruximus, qucmadmodum fatis
iam fupra dcclaratum cft in pr^ccdentibus propofitionibus , di-
ftindeque adeo exprimitur diagrammatc X 1 1. vt ad ca qu^ dixi-
mus non vidcatur ncceife efTc aiiquid adiungere, quo faciUus huius
conftrudionis praxis intelligatur.

PROPOSITIO TRIGESIMA tERTIA.

Cuhi berforati jeu e tigiUis duodecim taraUelebibedis compojiti Jiguram in
fedione apoarentem defcnbere.

QVamquampotcft huius propofitionisconftm^tiopereamdem,^

quamm pr^Eccdentibus adhibuimus methodum expcdiri,ita
vf poilit in diagrammatc XXIX. Tab. i8. cubus perforatus ita be-
ne ad profpedum accommodari mediante ortographia & altitudi-
num fcala A B CD
,ac corpusquodcunqueplcna foliditatepr^ditum,
vt apparct cx aliquibus illius fccnographicis altitudinibus, quas ex
fcala dcfumptas ad proprium (itum in vcftigij fccnographia , pcr
primam liuius inucnta , deduximus mediantibus paralTcIis : nihilo-
minus quia peculiaris &faciIior quasdam eftpraxisab ipfis fcenogra-
phiae fundamentis cruta inucniendi vaiias latitudinum diminutio-
nes, hic cam cfTe proponendam 6c exphcandam cenfui, tum quod
hxc methodus fatis vniucrfalis, & qus pofllt in fimilibus faepius
fit

adhibcri, tum etiam quia per cam faciUs ftcrnetur via ad delincan-
dam fedilis fccnographiam , qualcm dcfcripfimus diagrammate
XXX. vndc & crit quafi apparatus quidam, ad Secundamlibri fc-
cundipropofitioncm, inquo de iis figuris aduri fumusquje red;a
fronte & primo afpc6lu dcformcs & improportionatSj ex fuo ta-
men pundo& iufta fpcdatjE diftantia,maximc proportionatac efTc
nofcuntur. Secunda illius fccundi libriTabuIa qu.x numero 13. an-
notatur, duo continet fcdilia ad hunc modum delineata , quae qui-
dcm primo intuitu aliud omnino pr^fcfcrunt ab co quod ex fiio

prxcise fpc6tata pundto repraefentarc ccrnuntur.

Verum ad conftrudioncm propofitionis noftrae , ftatuatur pri-
mum fupra vitrci-bafim quadratum EFGH, quod vnam cx fuper-
ficicbus cubi antcriorem exhibcbit •,
in co dclineetur bc aliud qua-
di:atum minus, cuius latcra fmt lateribus primi parallcla asquidi- &
ftantia, pro ca quae tigiUis tribucnda cft craffitie, ficque lUud minus
quadratum, exempli gratia , I KLM , cuius etiam pr.-edida latera ita
occulte prolongentur vt maioris latcra contingant ad rcdos in
pundis abciefgh Dcinde : a pundis H haEhcF, occultx Unese de-
I04 THAVMATVRGI OPTICI
ducantur ad puncliim primarium feu concurfus in linca horizoncali
Q, &c ad partem puudto diftanci:^ oppodcam in vitrei-bad propc
defcriptum quadratum, vnius ipfius lateris H^/G, magnitudo 5c
diuifiones trans{"crantur in HN O P, «Sc a punctis N OP , occulcac
ducantur ad punclum diil:anci>t R,&a pundo z, vbi Imca P R,fecac
HQ, elcuctur perpendicularis vfque ad EQ, quam fceabic m pun-
(5lo ky per quod vfquc ad F Q, parallela ducctur ; Iiuic vcro occurrec
in /, & apparentibus pundta Hi, iky klj IP, fi-
tunc connexa lincis

guram cubi apparcntcm exhibebunt, qualis videretur fi plcnc ibli-

dus fupponcrctur iam vcro ad obtincndam crafliticm apparcntcm
.-

tigillorum, in bafibusEH^, E/^/F edudis primum perpendicu- i

laribus mn, o^, & per earum cum linea E Q^, intcrfedionem aClis
parallcliswr, t?^, aduertendum eric,vbi ipfre fecabuntur a hneis ad
pundlum principale concurrentibus , qua: has debcnc diminuciones
deccrminare tales \mzx funt /;^, a^, bQ^^ cQ^\ iundtis crgo pcc
:

apparentes Uncasillarum intcrfe6bionum pundiis, extcriorcs.tigillo-

rumduarumbafiumfcufuperiicicrumcrailicudmes dctcrmmat.Thabc-
buntur, mediantibus fciUcec duobus quadratis minoribus ad picf-
fpcdtum accommodatis & intra maiora duo klFE ykEHi
, , con~
clufis ficutlKLMjin EFGH, comprehcnditur. Quantum ad ca
afpcdum cadcre po(Tunt,{ic
quas cx intcrioribus cubi partibus fub
dehncabuntur. Ducatur primuma pundo L,ad Q, reda hnca, hxc
crit Lij & pcr pundumy', parallcla fi, & a pundo r, perpendicu-
laris dcmittatur r^ quar quidem fc mutuo interfccabunt in pundo
,

4 quo ponto, a pundo M, alia ducatut Unca ad pundum Q, Sc

;

vbi ipfa 6ccurrcty"i, excitctur pcrpcndicularis, &pundo t paraU

a
lcla ducatur ipfi M L, quas crit t u ,a. cuius cxtremo pundo «, vbi
occurrit Li, itcrum perpcndiculans educatur «^:Quibus expletis,
aducrtcndum ^11 praedidas hncas non ftatim ab originc apparenter
eife (ignandas, fed in hoc conhderationem aUquam cfle adhibcn-
dam & adinftar prototypiin diagrammate cxpohti Uncarum , eas
partes omittcndas , quas foUs pundis defignauimus vt minime appa-
rentcs ;iUas vcro qus intucntis ocuUs fubiiciuntur manifcfte adum-
brandas ; quod non folum in huius cubi conftrudionc, fcd & in
aUa quacunquc fnniU opcrationc vt in infcriori fcdiUs dcfcriptione
obferuandum eft fed vc inccptum pcrficiamus, reftat e pundis efy
:

lincas duccre ad pundum principale vlque dum occurrant Uncis fi.

&r 5 & a pundo t perpcndicularcm, ncc non per pundum f , pa-
raUelam ducere , vr patct in exemplo dcindc a pundo \bi Imea ;

cQ, fccat kl pcrpendicularcm demittere dum Vmcx L u , occurrat

in punclo i
,
per quod ada parallela linc^ /i , vcrfus latus ki^ fccr
nographiam complcbit , (eu apparcntem cubi figuram cum omnibus
partium fuarum cxtcriorum & interiorum diminutionibus fcenogra-
phicis, quantum poteft fub afpeclmn cadcrc,perfc(5te delineatam
cxhibcbit.
COROL-
 L I B E R P R I MV S. 105

COKOLLARIVM.
Er Iianc camdcm propofitioaem quod dia-
p grammatc XXX. cxprefTimus
quandoquidem non multum diifert a cubo perforato fcu c tigillis
,
facile cft , fcdile illud
ad profpc^lum accommodarCj
,

parallelepipcdis compofito de quo egimus,cxcepto quod hic tigilla

quatuor mferiora planum immediate non contingunt, fed fupra il-
lud cxaltantur ea qu^e fedilis pcdibus datur altitudine ,
qualis hic
videtur G H ^3 , additurque ctiam cidorfum feu reclinatormm kpr
fg.
Quoad cxtcra idem penitus cft cum cubo diagrammatis XXIX.
Ideoque potcft, vt illc, mediante ortographia & altitudinum fcala
hic ad fmiftram in YXABCDZ, collocata ad profpedtum defi-
gnari, contra6lapru-num,vt multoties iam diximus,per primam hu-
ius libri propofitioncm, illius icnographia, quae Gcomecrice deli-
neata exponitur fub vitrei-bah in ahcd.
Notandum vero eft in prsdida fcala intcgramfcdilisaltitudinem
elTe Y Z ; reclinatorij , A Y pedum vero, D Z, &: fic de aliis qu.^
,-

ad proprium in fcenographia fitum transferentur, vt oftendunt pa-

rallela: aliquot ab ipfms fcdilis fcenographia ad fcalam, & a fcala ad

fedilis fcenographiam dcduda? Quanquam & alia via idem pofll- ;

(imus cxequi , mdepcndentcr fcilicet a plano & ortographia, vc in

praeccdenti cubo operati fumus, vicc quadrati E F G H, qu;c cubi
ortographia cft, {ubftituendo pro fcdilis ortographia figuram E FL
GH M,propterea quod tigillum debet aliquantum aplano cx- ML
altari, vt fedihs pedibus aliquod fpatium rcmaneat C.rtera deni- •,

quc fiant vt in pra:cedcnti,vt varix tigillorum craflitudines & com-

miftlirx obferuentur vnde ctiam iifdcm caradtcribus vtrumquc fi-
:

gnauimus, quantum licuit per angufta fatis in fedili craflirudinum

fpatiajpropter quas nonnullos etiam omittere nobis ncceffitas fuit,
quos tamcn fupplerc facile potcric ftudiofi Icdtoris induftria immo i

ad hanc conftfu6tionem conuenientcr & fine errore ea quae de cubo

diffcruimus poterunc adhiberi rccHnatorij vero fcenographia repe-
;

rietur in hac mcthodo , fi akitudo cius rcalis conftituatur fupcr li-

neam H
ME, vt vidctur XY, & ab iis pundlis occultx ducanturad
punclum concurfus fecabunc cnim ills ex ikfr Imea perpendicu-
\

lari indcfinita,iuftam pro huiufmodi rcclinatorij fcenographia por-

tioncm, qualis hic eft ^r, vnde du6tis parallelis pqrC^ completum
fedilc cum rechnatorio exhibetur ifed aduerccndum eft,nc quid dc-
fit perfcdioni fccnographiae lineas omnes intcgras non dcfigna-
,

re , fed parccs aliquas vcluci commilTurarum fpacia omittere , &;

ea quae occultancur &: quae fub afpedtum cadunc diligencer ob-
feruare.
Scudium ctiam debet in eo poniprincipalc, & fumma diligentia
adhibcrijVt pundum principalc feu concurfus,nec non aliud,quod
O
i@6 THAVMATVRGI OPTCI
vocant diflantiac, apte, coUocenmr & conucnienter , vt ex iis cle-
irantcs afpedu figura! fccnographicar proucniant ; alioquin etiamfi
ad praefcriptum artis &z iecundum regulas quis operetur, pofTet ta-
nien obiedia dcformia & improportionata defcribcre, vt vix co-
ita

C^nofccrctur quid pcr ca voluiiTct repra:fcntare,quod quidcm vcrum

ell vniuerfaliter in quibufcunque iiuius gencris delineationibus, &

fiet fcnfu etiam manikrtum in iis qua: cxponcmus,ad fecundam fecun-

di libri fequcntis propofitioncm.
Sed poflet aliquis a me expetcre, qua:nam fit vera oculi altitudo
& iufta djftantia, ad quam delineatie figurae fcenographicx conuc-

nicnter proportionataD & afpedtu elegantes proueniant. Ego vero

nc tempus tcram in vanum & cartam inutiliter replcam ,
quidquid
ca de re flatuant authores dicam hbere quid fentio , diffi-
alij ,

cillimum effe , nc dicam impofTibilc certum aliquid dctermmare

in co quod certas non habet circumftanrias , & modis quam-
plurimis poteft pro variis occafionibus variari ita vt exifH- ;

men plus ad lioc valerc quotidianam praxim quam rationem ,

Ipcculactiocm & pracccpta quicunque a dodiflimis pofTcnt af-

ferri.

Quia vero 6c noflri confiHj eft in Iiac partc prodcfTe iis quorum
in operibus fcenographicx dcHneationcs maximc neccfTaria? iunr,
Architedis nimirum tum ciuiHbus , tum mihtaribus s vr mclius in-
tcUigant capiantque facilius qua rationc vtcndum
datis prxceptis
iit in deliaeationibus fuis , vtriufque Architectonics exemplum .

vnum aut altcrum huius artis profefToribus dclineandum efTe duxi,

fit ipitur.

PROPOSITIO TRIGESIMA QVARTA.

Bajim & caphellnm ordiyiis Dorici in data feflione repnerentare,
pH fcenographice delineare.

AD deUneandam columnam cx menfuris

quaj ordinis Dorici propriaj funt, dererminanda
& proportionibus
primum cfl
columna: craiTitudo^quaHs efTct in Tabula 19. diagrammate XXXf.
lUius diamcter O P , qu^ in duas partes squales diuidetur N, O
NP, quarum altera, quam proprio nomine modulum nuncupanr,
in duodecim partcs rEquales fecabitur ex quibus deinde,mcmbris ,

fmguHs fua! menfurs & proportioncstribuantur, vt videtur in or-

tagraphi.T linca AM, in qua fuppofira fuperioris partis coUimna?
diminutione feu contra€l:ura , proiedlura: etiam ex Archite£tonic.r
priEccptis exprimuntur quod nobis fatis iit , quandoquidem non
,

cft id nobis confUij Architeduras legcs &c pr.-eccpta tradere, fed tan-

tum Architedis,qua ratione pofTint ad profpcdum reduci corum

dcHnearioncs, oftendcre. Politis crgoadlincam AM,alricudinibus
O
 •
LIBER PRIMVS; T ip^
5cproic(fl:ari.s plinthi vtriufque, aftragalorum 2c aliorum membro-
rum, quorum nomina iiic lifdem caraderibus ABCD,&c, defi-
gnantur; fiec primum icnographia fcapi ipfms columnXjcirculus ni-
niirum O Q P cx femidiametro N P dehneabicur deinde ipfuis
, :

pUnrhi veftigium, aliorumque membrorum habita femper ratione

proieclurarum, vc videtur, inter circulum O Q^ fcapi column<T,& ,

circulum RS, cxtrem^ plinthi A, & tori B veftigium, fi quidcra ,

a^cjualis eft vtriufque proie6tura iliabebuntur autem omnes cmfiTao-

di proiedur^ ex pcrpendicularibus,quas pofTumus imagmari in pla-

num dcmiitas hanc icnographiam cfFormare & inferiorem RST N»
pro bafi, & fuperiorem VX Y, quam eadem ratione pro capitcUo
defcripfimus & feorfim delineauimus , vt diftin6tius vtraquc & fme
confufione difcernatur , ita vt etiam in iis propriac menfurae & pro-
portioncs facilc poiTmt agnofci , h ad ortographiam rcferantur ex
modulo N P, qui ad infcriorem Tabuls parcem in duodccim partes
xquales diuifus exponitur.
Conftruda icnographia, cuius nos' mcdiam tantum hic parteiti
delincauimus,ad profpe£tum accommodabitur pro data oculi altitu-
dmc & dirtantia, per primam huius, & quia lineas habct curuas &
circulares vt & rc6las e quibus conftat , in ea fccnographice deli-
neanda vfui tibi (it propofitionis nona; methodus, ita vt circulum
totum dmidas in partcs aliquot, & diuihonum pun6ta fcenogra-
phice inucnca in fed:ione fimul iungas redis hneis, quod quidcm
hic commode fieri poterit dudtis diametris quadrati illius , quod
plintlii veftigium quibus diametris v. g. in S
eft, in , icnographi*E N
circulos fecantibus fignari poterunt pundta illa, e quibus pro in-
uenicnda fcenographia,ad vitrei-bafim perpcndiculares demorcde-
ducentur. Signato in hac vniuerfali icnographia cuiufque partis
column.T peculiari veftigio, ipfms altitudines ,per vigehmam propo-
litionem huius, cducentur fecundum expreflas in orcographia mcn-
furas, ex qua proinde diuerfarum altitudinum fcalam , vt in pr^ece-
dcntibus, conftruximus :fit, exempli gratia,circulus oqpy&cc. fccno-
graphia cx QP , quod cft fcapi columna^ veftigium, oporteatque
O
ad pundum ^,huius partis columnas, qu^ nobis adumbranda pro-
ponitur altitudincm apparcntcm ftatuerc cx pundo ^, primum
, :

ducatur parallcla ^^t, & a pundo a, edu6la perpendiculans rf^, Sc

in qx y collocata , erit altitudo apparens requifita > fic e pundto o,

duci potcftjoc, & inucniri cd) qus in fuo fitu eft of ; fimiliter fieri
poteft in omnibus tam bafis quam capitelli partibus» vt fatis clarc
& diftinde exprcffum in diagrammate continctur,adeo vt plus pro-
ficiac ftudiofus ledtor ex attenta obfcruatione diligentique ipfius
imitationc, quam ex quolibet qui fuper his poffec inltitui prolixio^
ri difcurfu-

O ij
Io8 THAVMATVRGI OPTICI
COROLLARIVM.
ADnotarc tamcn conucnit, in praxi haud cfTc nccefTarium pro
qualibct figillatim bafiaut capitello columna^, eas omnes li-

ncas exprimi, quas nos hic ab altitudinum fcala ad figuram appa-

rcntcm procedcntescxpreflimus, vt facilius mclius omnia perfpi- &
ciantur pohto cnim quod repr^fentandum habeas integrum co-
;

lumnarum ordinem, qu.T omnes fitum habeant in Hnea Geometri-

ce quidem ad vitrci-bahm perpcndiculari, fccnographice vero ad
pund;um primarium tcndcntc fme etiam ipf^ columnae pofit^e fmc
i

in ahqua linea qua: ad aHquod ahud in horizontah pundum ten-

dat,certum cft inucnta fccnographice in prima columna tori vel
proicdluras autanaglyphi ahcuius apparcntia,ducendamfolummodo
efTe hncam ab inucnta apparentia ad illud horizontahs pundlum, ad

quod concurrit Hnea fitus columnarum, fi tamen praeditSls proie-

diursE aut aha (int in hneis eidem parallehs, & hc earum apparcntia
inucnietur per interfedtioncm dudta: Vmcx Sz pcrpendicularium,
quae ex veftigij fcenographia cductc-e fucrmt : fcd ha^c fatis muha in-
telhgentibus , quaproptcr ab iis tranfco ad Archireiflura: mihraris
diagrammata & huic hbro finem impono.

PROPOSITIO TRIGESIMA QVINTA.

Diagrammata quxdam Architeflurx militaris Jcenogra^hice

delineata exhibere.

1N Tabula zo. diagrammate XXXIL

primum tibi fu e parte
cortina^, cuius & valh cum omnibus mcmbris fuis ortographica
fedio diredevifuiopponitur,&: tabul.TplanoinABCDEFGHlLM,
parallela ftatuitur, ita vt conftruda fupcr hneam A V,ciufmodi or-
tographica fedionc, ncc non addita infcrius akitudinc foffjE N O P
C^, fccundum menfuras & proportiones munimenti regulans pcn-
tagoni maioris ordinis , ex methodo Adami Fritach , qui latitudi-
nem plantae valh AG , facit pedum fexaginta , caeterifque fimihter

partibus tot eiufmodi pedcs tribuit quot in cius fedionum tabula

cxprimitur,potcftquc hic facile dcprehendi efcala quamfubiccimus,
ne in huius munimenti conftirudione, quod cxtra propohtum no-
ftrum cffet , diutius harreamus fupponimus igitur ortographicam
:

hanc fedionem cx artis praefcripto dehncatam &: pohtam,vt dixi-

mus fupra, diucrfas dcindefin^-ulorummcmbrorum akirudines feor-
fim expreffas in linea pcrpendiculari ah ncc non ac, mfcrius pro
.,

foffa; altitudinc. Quibus ita conftitutis,huius cortinas fcenographi-

cam proicdioncm facilc cft adumbrare, maximc cum ciusicnogra-
phia , magna ex partc conftet e lineis rcdis intcr fe parallchs & vitrco
 .

LIBER PRIMVS. 109

perpendicularibus qux proinde omnesin fccnographia debenc ad
,

pundumprimarium X, (imul concurrere per lepcimam propofi- ,

tionem huius. Ex accommodata igitur ad profped:um icnographia

educentur diuerfc altitudines , vt luperioribus , immo faciliusm
propter ill;arum omnium linearum ad pundum principale concur-
fum dudam enim v. g. e fummitatc vercicali loricrE valii hncam
;

Ef, ad pun6bum principale, fi vclis terminare fecundum longitudi-

nem tibiab icnographiadcfignatam, ducenda tibi eft parallcla E^,
vfquead ortographi:Elineam,aduertendumquc whinzmfd, e plano
cdudla fecet b Y, nimirum in di a quo ducenda eft aUa parallela, vf'
quc dum lineam E e , fccet in e, vbi determinabit longitudinem qua:
iitam fmiiUter potes & in casteris operarij vt fubiedum ocuUs dia-
:

gramma fatis exprefse innuit , ita vc (uperuacaneum cfle videretur

per omniafingillatim membradifcurrerc; immo & ftudiofo led-ori
plus haud dubie taedij quam vtiUtatis id afferret, fi quidem ex pra:-
cedentibus magnam (ibi facilitatcm in hac praxi comparaffe creden-
dus eft.

Paucis ergo expedio quod fupcreft circa fecundum huius Tabul^

io. exemplum, diagrammate XXXIII. proponitur,
quod tibi in
refertquc propugnacula duo munimenti regularis pentagoni maio-
ris ordinis, vc diximus, ex Adami Fritach methodo conftrudti.-val-
lum nihilominus folum delineauimus, abfque fuccindtu feu valli in-
ferioris ambulachro,csterifque in diagrammate fuperiori XII. XX
exprelfis, propter anguftanimis hic fpatia, vnde & eiufmodi partes
valde contraherentur,proptereaqucdifficiIcadmodumpofrentexpri-
mi ; tamen qux adumbrauimus fatis cognofcitur idempenitus
ex iis

elfe fiue partem munimenti delincandam fulcipias, fiue totum ip-

fum munimcntum adumbrare velis vbique enim ex datis mcnfuris i

delineanda icnographia eft; deindc, per primam huius, contrahen-

da feu ad profpedum accommodanda,cx qua demum fcenographi-
ce delineata diuerfa: altitudmes educcntur, quarum mcnfura^ reales
ad Unca ah^ vc ex ea fiat fcala ortogra-
latus conftituentur v. g. in
phica , defumanturque ab ipfa dift'ercntes pro vario (itu altitudi-
nes apparentcs fed nxc plus fatis, quandoquidem propofitum dia-
:

gramma diftindius omnia exprimit, quam fufiori aliqua expUcatio-

ne indigeant.

COROLLARIVM.
INutileiam fupcruacaneum plurainmediumcxcmpla pro-
elfet ac
ferre,quandoquidem ex iis qu^ lineauimus & difticilia fatis mihi
videntur,poteft ftudiofus iedtor fufficienter edoceri ad quodcunque
obiedum ex fcenographiie legibus contrahcndum modo iUius , &
icnographiam & ortographiam habucrit, qu^c ex ipfomet obiedlo,
fi adfucric , defumi poteft , vcl cx iUius menfuris & proportionibus

O iij
iio THAVMATVRGI OPTICI
rcalibus & Gcomccncis hauriri, (i dcccrminacas habueric, cx quibus
habicis poccft opcrari, vc pcr hngulas huius Ubri propofitioncs pa-«
ccc, vbi vfas & praxis huius noftr.r mcchodi fatis innocefcic. f\:.rio:3

Quancum vcro ad Theoriam accuicc, facis dilucide cum iltis d6-

monllrationibus mihi videcur expUcaca , ni propoficionibus fexca,
fepcima,decima nona vigcfuna prima &c in ahquibus ahs verum
, :

quia icmpcr lupponimus, vc ad hums arcis prarfcriptum opcrcmur,

ocuh alcicudniem,eiufquea feclione diftanciam clTe datas^ficquc di-
itanciae pundum,vc diximus,m eadema puncto primario diilantia^"

in horizontah conllicuimus, qua fupponimus rcuera intucntis pe-

dem a vitrei-bah diilare perpcndiculariter , fieri poteft fpatium ta-
bulx, feu fe6tionis ita cx omni parte determinatum & contradlum
ciTe, vt in eo pundtum fccundum menfuras reales &c veras
diftantia:
non poilit collocari , immo neque in ipia iiorizontali extra tabu-
lam, fi exempli gtatia, fi nobis ahquidice-
ncceire forct, producla j

nograpliice dclincandum proponeretur in capitc ambulachri fcu

porticus aUcuius obiong.Tjin quaplanum tabula: icu data fcdlio la-
tcraLbus vtrinque muris conftcingerctur ; certe ad hoc videtur nc-
ccilariamethodusaliqua fcenographice delineandi obiciba qUc-ecun-
que, liabito iemper refpc6lu ad circumftantias ahitudinis ocuh nec
non &c diftantia!,quamuis in ipfo tabuU-E plano fecundum mcniuras
realcs pundlumillud diftantis ncqueat collocari.
De quo poffem &c ego, ficut alij, praxim aliquam non omnino
vfitatam adinuenire & in medium profcErc, mutando vidclicctnon-
nuUa, immo forhtan & addcndo faciliora ad ca qux tum vcteres,
cum reccntiores nobis propofuere meUus tamen viiiim cft hic in ,

compcndium adduccre qus pro ifta praxi magis commoda & expc-
dita iudicaui in mcthodis lUis vniuerfalibus , dc quibus tam vehc-
mens intcr cos qui ie iUarum authores dicunt oborta controuerfia
eft Paradigma igitur feu exemplum vnum delineabo de foUdis iUis
:

regularibus , iam adumbrata vidifti in

c^ux fccnographice a nobis
prxccdentibus huius libri propofitionibus fi tamcn prius animad- ;

uertero non elle adeo nouam & prioribus Perfpcdius pra6ticz,fcri-

ptoribus, vt volunt plurimi, praxim iftam fcenograpiiice dclinean-
di obiedum quodcunque datum ex quauis diftantia, in fedioneda-
ta, etiamfi in illa dii-tantia: pun6lum fecundum mcnfuras reales non
poffit coUocari, abfque co quod nccefre fit aliquo modo extra ta-
bulam in operatione excurrcre. Non cft inquam praxis ifta adeo
noua vt volunt cx rccentioribus nonnulU, quandoquidem & de
,

ca P. Ignatius Danti fcripfit nonnihil in iuis ad Barocij Perfpe6li-

iiam commmcntariis, & ipfius methodum tradit in annotationibus
ad Regul^ prima» capitulum fextum, vt patebit ftudiofo Ie6tori qui
volct citatum coniulcre. Pctrus Accoltius nobis Florentinus in fuo
operc, cui titulus cft, Inganno de gli occht, c^c. cdito Florentis anno
1615, fatis dilucidum 6c amplum difcurfum mlhcuic & quomgdo in
 LIBER PKIMVS. tit
did:o cafu fccnographicis vtendum delineationibus declarat capitu-
liSiS, 19, 20, zij & ii. Ab co temporc nollros intcr Gallos ha-
buimus D. Aleaume qui de ea methodum Ipccialem, cum vfu cir-
cini optici ad hunc elFcdum conllrudi nobis rehquit Potuit vide- :

ri ab omnibus quod anno i6i8,ex reUdis defun6ti memoriis ex*

tradlum pofthumum opus prodiit, cum titulo , Inmciuflion a la t>er-

fhefHue, enfemhle l\ptg^ du compas de perf^eftmey^c, verum nefcio qua
de caufa , hue ex eorum incuria qui opus inftaurandum fufceperantj
fiue ex hbrariorum penuria, qui typis mandare debebant^ id operis
manht imperfedlum ita vt prcedi»5tas memorias. D. Aleaume cum
;

ipfius methodo denuo inftauratas & fuis ornatas demonftrationibus

acceperirnus a D. Migon anno 1643, fub titulo, Perfje^me fjecdati-
ue (^ bratique oufont demonftre:^ les jvndemens de cet art c^ de tout ce aui
en a ejle enfeigne mfqua prefent. Enfemble U maniere Vniuerfeile de la prati-
quer non feulement fans blan Geometral & fans tiers-pointy dedans ni dehors
le champ du Tahleau ; mais encores par le mojien de la ligne communementap'
j>ellee hori:(ontale , de linuention dnfeujieur Aleaume ingenieur du Koy^ CS^c,
D. Dc Vaulezard in fuo opufculo quod vocat , Ahhrege ou racour-
cy de U Perfjefliue par edito 1631 , (imihter agit de cir-
l'imitation,
cino optico , cuius bcneficio obiecti dati fcenographia inueni-*
tur , abfque co quod reahs tabulam col-
diftantias pun6lum extra
locare necelTc fit. Anno 1636. D. Defargues in lucem protulit h-
bellum cui titulum pofuerat, Methode vmuerfelle^ de mettre enperfoefli-
ue les ohiets donncT^ rcellement ou en deuis , auec leurs prot>ortions , mefures^
eloignemens fans emplojer aucun point qui foit hors du champ de l'ouurage.
,

Poftea vero etiam anno 1641. P. Du BreiiilParifmus Societatis lefu

author hbri qui titulum habet , PerfpefHue pratique (y neceffaire , a
toHs Peintres, ^c. addidit quoquc tradatulum ad cumdem
Graueurs ^
effedtum , cum hoc titulo Diuerfes methodes vniuerfelles , c^ nonuelles
:

en tout ou en partie pour faire des Perf^eClmes auec U liherte de mettre U di-
ftance,pour ejloignee quelle puiffe eflre, en quel Iteu on voudra fur l'hori:(pn dii
Tahleau ou champ de louurage , ^c.
Verum quia paucis ab hinc^annis hac occafione, magna inter
,

authores oborta difTcntio eft , & tumultus non leues cxcitati, dum
quotidie ncmi in lucem prodeunt libcllijquibus ahj in alios inuc-
huntur & dc iftis nolim vkerius indagare
mcthodis altercantur •,

quifnameorum potiori iureauthoris illarum nomen hbi vcndicarc

qucat fufficiat niihi indicalTe quid de iis linguli fcripferint , vt pof-
i

fit lcdor ftudiofus jpro fuo dcfidcrio illorum opera conliilcrc 6c rcm

definire ex fuo fenlu ; nouerit interim non clfe , vt diximus , adco

rccens inuentum, vt fatis patct ex didis fupra & fcqucnti propofi-
tionenon valde noua aut difficili , in^ua, velut, in fundamcnco
aperte & manifcfte comprchenditur.
112, THAVMATVRGI OPTICI
PROPOSITIO TRIGESIMA S E XT A.

Le MM A XI I.

In TabuU II. didgrammate X XXIV. ji A B fecet ^ariiUeliS FB O' ^E^

in funtlis qmbHfcunque A&B , fumanturque pun^a C (y E, ad eaf-
dem partes in linea AEy (^ ftmiliter funBa D c^ F tn Imea FB,ad ,

partes oppojitas i ita vt eadem ft ratio AC ad BD qutn AEy adFB^

^ ,

ducanturque linea recla DC 0^ FE i ha fecabunt lineam B Ay in eodem

punBo G j Ve/ aliter , linea D C, fecet lineam BA , invunfto G ; linea

vero FE Jecet eamdem invunSio Fi ; dico G & hl , idem punSium efje.

conftrudionem cnim BF ad AE, vt B D ad A C, & quia

PEr
triangulum F H B, triangulo AH E, triangulum
fnnile cft
cft

ficut
DGB tnangulo A G C; pcr quartam fexti Elcm. vt B F eft ad A E,
,

fic FH eft ad E, hoc cft B Had H

A fu-niliter vt eft B D ad A C, H :

ita DGad GC,hoc eft, BG ad G A Ergo vtBH,ad HA, fic i

B G , ad G A , & hnea B A, femper fecatur eodcm pundlo G auc m ,

H, quod erat dcmonftrandum.

COROLLARIVM.
EX& hac propofitionc fequitur quod in difpofitione pundorlim
hnearum , quibus in noftra mcthodo vti confueuimus , fi cue-
mat nosadeo coar6larivt plano fedionis dato non poflimus iii
in
hnea horizontaU diftantis pun6tum fecundum mcnfuras reales &c
vcras , propter anguftum nimis fpatium , collocare-, icCtc poftiiraus
ad arbitrium, & quantum opus erit illud pun6to pnmario vicinum
conftitucre, & fmgulas nihilominus mtcrfed:ioncs &c diminutioncs
fcenographicas fuTuliter inuenirc, ac fi per menfuras vcras & r^alcs
opcrarcmur ; modo tamcn
fcmpcr feructur ratio proportionis qua?
cit intcr partes vitrei-bafis & diftantis v. g. in prxdid^o diagram- ;

macc XX XIV. data fit nobis fedtio FIKB, & ipfms linea hori-
zontalis A E, in qua htum fit punClum diftantix E remotum a pun-
<f^o primario pcdibus hue fpithamis dccem & odto contineatque :

vitrci-bafis FB, dccem ciufmodi pcdcs ccrtum cft^ &c liquet ex lis ;

quae a nobis demonftrata funt in primishuius libri propofitionibus,

quod fi in hnca radiah BA, ab angulo tabulT ducla ad pun«51:um
primarmm A , inucnicndum fit pundum quod deccm pedibus di-
ftet a vitrci-bafi hue vltra fctStioncm conftitutum appareat , duccnda

cft a pundo F, inter quod ^ pundum B,ftatuatur fpatium pcdum

dcccm fccundum mcnfuras realcs & veras^ad pund:um diftantia! E,

hncarcda FE, qu^in fua cumBA, intcrfedione dcfignabit in H,
pundum qu:rhtum decem vltra tabuL-c planumpedibusconftitutum,
ac
 L I B E R P R I M V S. ii|

ac fi pcr pun(^:am H , ducacur L M ,

parallela vitrei-bafi F B omnia
,

eiufdem line^ pundta in fimili fitu fccnographico inuenientur, per

tertium Corollarium fexts propoficionis huius hbri .i. a vitrei-bafi
dillita fiue vlcra fe^ionis planum confticuca pedibus decem , quas

omnia fupponimus iam dcmonftrata in prioribus huius libri propo-

fitionibus.
lam vero cx dcmonflratis hac propofitione dicimus quod fi in
in
tabula V. g. F IKB, cuius vitrei-bafis FB fit pcdum deccm,ita co-
artbamur, vt a pundo
primario , quod efl in A , non relinquarur no-
bis in horizontah longitudo fufficiens ad coHocandum ea diftan- m
ti^ pundum dccem &
o6to pedibus fccundum mcnfuras reales ab
codcm pun£lo primario.diflitum, vt videtur in A E, fumemus in ip-
fa horizontali , quantum pcr illius longitudincm in tabuLT plano
comprehenfam Iicebit, lineam A C, ad arbitrium, quam pcr inftru-
mentum partium fme alias diuidcmus in partcs iequales decem &
o6to, qu3E fcilicet decem & o6to pcdes referent diftantias realis ; hic
vero quia repcritur linca AC fex pedum effe, debcnt fmguii in tres

partes diuidi , & his cxpletis habcbimus diftantiam fiippofitam in

pun<Sto fecundum quam proportionalitcr opcrando,faciIius &
C ,

commodiusinuenientur punda quscunque fitus fcenographici ob-

ic6torum, prout magis vel minus diftant a vitrcibafi, aut vltra fc-
<ftioncm conftituta volumus apparcre , commodms inquam quam fi , ,

per rcalcsdiftantismenfuras opcrandumforctrinuenicndum fitcnim

in Imca B A^ pundtum H, fme G quod decem vltrat abulam pedi- ,

bus volumus effe conftitutum primum ita dmidemus lincam B F, vc

}

eft diuifa AC, fingulos fcilicet pcdcs in trcs partes acquales, & fic

tota B F continebit decem & o6to continet

triginta partes, quales
AC, vc in fimi#vtriufque lineae dmifionc pofHmus cum proportio-
nc operari ad inueniendum igitur pundtum G , fumentur in B D
;

•i. a B, verfus F, decem ex eiufmodi partibus fignatis in vitrei-bafi

fcilicct BD, & a pun£to D,rc6ta ducetur D C, ad pundum diftan-

tias fuppofitas C, quas fccabit rcdtam BA, in pun6to G, quod eft

idcm cum H ,ex dcmonftratis fupcrius, ideoquc in qu.Tfito fitu fce-

nographico pofitum rcperitur, vt fuperms quoque dcmonftrauimus,
quod erat faciendum. Et per fcxt^ propofitionis huius Corollanum
tertium tota LM,erit apparcntiafccnographicalinca^alicuiusvitrci-
bafi parallcls qure confcquenter rota, & fecundum fuas omnes par-
rcsafedionercmotaintclHgeturpedibus decem, &fic inucnitur fitus
fcenographicusobiedti dati cuiufcumquc fimiUtcr enim fi velis in ea- ;

demhneaB A,inuenirealiapun6ta quaccunque magis vel minus a vi-

trei-bafidifrita,eodcmprorfus modo cum proportione opcrandum
eft inucniendum V. g. tibi fit pundum
; , tribus a virrei-bafi
pcdibus N
diffitum , fcdtioncm confticutum oportet a pun6to O,
fiue vltra ;

in vitrci-bafi primi pedis tcrmino qui in hac opcracione dmifus

in tres partes pro tribus fupponit oportet, inquam, re6tam duccre
;

p
114 THAVMATVRGI OPTICI
O C, qiinE in fua cum B A ,intcrfedione dcterminabic in N, pun-
dum qu.Tfita; apparentiar : Quod vt bcne perceperis tibi.erit facil-
limum idem exequi pro aliis pundiis qmbulcunque a vitrci-bali di-

ftantibus vno pede, duobus, tribus, quatuor, &c. in infinitum, 6c

pcr idas intcrfedioncs parallelas duccrc in quibus poftca defumes
menfuras fccnographicas pcdum qui magis vel minus dimmuti ap-
parcbunt prout erunt obicd:orum magis vel minus a vitreibad di-
llantium detcrminantur autcm fic.
•,

Per pundum G, v. g. quod defignat fcenogYnphiam pundi ali-

cuius deccm a vitrci-baii pcdibus remoti, ducatur parallela L Mi
dcindc in aliqua vitrci-bafis partcfumatur mcnfura fiue interuallum
pedis vnius reaUs P Q^, quaiium bafis decem habct, &a pundis
PQ^, ducantur ad pundum in horizontaU arbitrarium PA, QA,
quo fado Uncas parallcls L M portio RS, intcr lincas P A &: Q^A,
,

comprehenfa erit m^niura fcenographica pedisvnius quomodocun-

que pofiti, paraUeU tamcn ad fcdtionis planum & ab codcm deccm
pedibus remoti ira vt fi hocloco perpcndicularcm erigendam ha-
;

bcres altitudmis pedis vnius ,ha:c cffct iUius mcnfura RS dcmon- ;

ftratio fatis patet cx pra:ccdcntibus j fcd faciliorcm adhuc tibi huius

intcUigentiam & praxim dcfumes ab exempio quod fequitur,

PROPOSITIO TRIGESIMA SEPTIMA.

SolUa quxdam reguUria exhihere fcenogravhice ddineatdy €X
methodo provojitionis pnecedemis.

SVpponi primum debet datam feu dcterminatam cfTe^faltem

verbo tcnus,ipfms tabulae magnirudincmficur%c obie^florum,
fitum etiam ipforum, ncc non diftantiam & akitudincm ocuU,6cc-
omnia fccundum mcnfuras rcalcs & veras, excmpU gratia, in dia-
grammate XXXV.fccundum fcalam YZ
qu.T cft duodecim pe-
dum, vitrei-bafis FB, continet deccm pcdes ipfms ocuU a feclione ;

diftantia qux eft EQ, pedcs habct dcccm & o6lo , altitudo oculi
E A fcptcm, &
fic de cxteris quae poffunt examinari & agnofci ad

fcalam Y Z oportct igitur ex iiis feorfmi annotatis propolita nobis

:

obic6ta fccnographice adumbrare in diagrammate XXXVI. ita

vt in tabula,vbi adumbranda proponuntur,habcnte vitrci-bafi FB

dccem pedcs, ex iis defumantur lcptem &: ponantur in FT, vt con-
ucnicnter ducatur horizbntaUs T C ,parallcla vitrci-bafi
dcinde FB 3

c puncto Q, quod cft medium inter 4 & 5, pedcm vitrei-bafis, du-

catur perpcndicularis Q
A , quac fignabit in horizontaU pundum
primarium A , conformitcr ad ea quae rcpraefentat diagramma.
X X XV. aut alias cft in nota ; quo fado fignanda fupercft in ho-
rizontaU lono^itudo pedum decem & od:o qure ab A proccdat ver-^
fi;s C, fed coardatur nimis fpatium illud quod reliquuni cft in ta-
 LIBER PRlMVS; us
bula, adco vt ab A, ad C, finc tantum fex pedes, vc ex mcnfura
dignofcitur : ex iis tamen qnx fuperius a nobis demonilirata lunt
poflumus per mcniuras fidas, fcu pcr diftantiam fuppofitam idcm
pcnitus opcrari, quod pcr menfuras reales 2c diftanciam veram di- ;

uidcndo fcilicct lincam A B,feu etiam minorcm ad arbitriumin par -

tes decem & odo, qu^-E pro dcccm & odo pedibuS fupponant, vt

vcrc diuifimus iincam A C fumatur dcindc vna ex ill:is partibus v,

:

g. AD, transferaturque (upcr vicrei-bafim in RS, & a punclis R S

vcdx ducantur RA
A, e quibus fiet fcala fugientium menfurarum
, S
feu pcdum ad inucnicndum fitum fccnographicum obicdtorum^
prout magis vcl minus diilant a vitrei-bafi aut vltra tabulam confti-"
tuuntur duccndo cnim lineam RC,dabit fua intcriedione cum
;

linea S A, pundlum V, quod vno pcdc diilec a vicrei-bafi, non mi-

nus quam fi fadta eftec opcracio pcr mcnfuras realcs & vcras fccun-
dum totam decem & o6t:o pedum extenfionem quod a nobis iam ,

demonftratum efl du6ta igitur in tranfuerfum tabulae per pun6lum

;

V, paralicla linc^ FB, repr.Tfentabit lineam vno pcde a vitrei-bafi

rcmotam eadcm parallcla fecabit RA, in X, a quo du6ta XC,
j fed
dabit in S A, pun£tum O, per quod ducenda parallela rcpr^fcnta-
bit lineam duobus vltra feClioncm pedibus conftitutam, & fic de
aliis in infinitum j ita vt magna facilitate pofTit in SA , inueniri
quicunque fcenographicus obicdborum rcprsfentandorum. Ve-
ficus

rum poteft ipfum tabula^ planum hac linearum confufione Iiberari

& nihilominus facilis & commoda operatio inftitui, tranflata vide-
licetadoras tabulsfmc ad vtrumque latus in lineas FT, BC pe-
dum fcu menfurarum fugientium fcala, bencficio parallclarum du-
^tarumpcrSV, o/', &c. quae eafdem diminutiones proportionales
dcfignabunt in didis lateribus FT, BC,ad punda 1,1,3, 4j 5>
10, 15,10, vt vidctur,quod fufEcit ad inuenicndum fitum obicdo-
rum fccnographicum fecundum quod plus vcl minus diftanc a vi-
trci-bafi auc vltra fcdioncm conftituuntur.
Quod cxcmplo propofito, confideranda cft in Gcomc-
vt fiat in
trico diagrammatis XXXV.
cubi icnographia Gf-IIK, & inci-
picndo a primo angulo G,agnofcetur cx Ima IQ, menfurara in
fcala YZ, ipfum angulum diftare a vitrei-bafi duobus pedibus &
vnciis 9, fme tribus quartis pedis vnius ; duccnda igitur crit bcne-
ficio fcals RA S, vt diximus, parallela aGb ^ qUcT diiicc a vitrci-ba-
fi duobus pcdibus 6c vnciis nouem , 6c in hac parallela crit fcenogra-
phia quxfita anguli G
dctcrminandum fupercft in quo lincs
j fcd
pundo ad quod fumcnda cft in Geometrico diagram. XXXV.
;

perpendicularis G L, & menfuranda in fcala Y Z & dum inucnta ,

fucrit cire dimidij pcdis, fumatur quoquein tabula feu fed:ione di-
midium pedis vnius fcenographice fcilicet in parallcla rf G ^,& ,

ftatuatur ad fmiltram linea; Qj\, crit autem linea LG, fecundum

incnfuras diminutas fcala^ FT Y , quam diximus cfTe conftrudam,
p ij
n<j THAVMATVRGI OPTlCI
pro capiendis mcnfuris fccnographicis fiue diminucis obiedorum
adumbrandorum. ^

lam vero inuenta huius anguU ficut & aliorum fcenographia, aci

facicndam eleuationcm cubi cuius latus in Gcomecrico diagram.

,

XXXV. (it M
N menfurccur diclum latus in fcala Y Z , fiue aUas
,

IJciendo ipfum effc duorum pcdum, & quartar partis pcdis vnius cit-
citer, oportec e pund:o fccnographis G, cducti^ perpendicularem
GM, duorum pcdum & quarta; partis,fecundum menfuram de-
fumptam in fcala F T Y, fuper parallelam h G a, dudtam pcr pun-
clum G ; fimiUtcr e pundlis H & K, educcndt: funt perpendicula-
rcs H O KN,duorum pedum & quarta;
, vnius fecundum diuer-
,

fam tamen mcniuram dcfumptam quidem in cadcm fcala, icd fuper

parallelam quar tranfcat pcr KH. Ica vero inucnca omnia fceno-
graphiaj Sc eleuacionis pun6ba pocerunc conuenicncer re(5tis lungi
lineis,- & cubum ettormare qualem vides inGHlKOPNM: Ec
codem prorfus modo inueniccur icenoirraphica apparencia Tecraif'
dri cdef, in vno iuorum angulorum foUdorum perpendicularicer
pofiti, cuius eft in Geomccrico diagram. Icnographia R XXXV.
ST, &: perpendicularis O P,inuenta vt monuimus ad propoficio-
ncm vigefimam cerciamhums iibri:Qu.Tquidem pauca dcbent intcl-
ligencibus facis effe, quandoquidem e lineato paradigmate c^terif-
que in hic tabula expreilis, & e prajcedentibus demonftrationibus
facilc pofTunt omnia qus ad huius methodi Theoriam &praxim at-
tment comprehcndere, ideoquc de ea nihil dicam amplius,& liuic
libro fubnectam appcndicem de quodam proie^tionis gencre quod
aliquando poteft cfTe in vfu.

AP PE ND I ^r.

De genere quodam proieSlionlsy quod procedit ex indefinita ocuU dijlantid,

altitudine vero graduum 45.

TRia
Ub.
proiectionum genera diftinguitPr. Aguiloniiis
Primum exdiilantia
6.
Opticis
Secundum cxoculi indefinita :
in
eiuf.
dem & ifJfius rci Tertium ex iufto oculi inter-
fcu obied:i contactu :

uallo, pro quibus aftcrt excmplum primo de fphira foU expofita

;

cuius proied:ionem e radiis folaribus fa6tam poftpofitum aliquod

planum cxcipiat Sccundo dc cadem fphaera cui candela proxime ad-
:

moucatur ad aliquod xquatoris pundum. Tertio de eadcm cui can-

dela quoque ex lufto interuallo obiiciatur certum cft , propter ;

tranfpofitionem luminis, quod hicocuU viccm iubit, diuerfas quo-

que forc proicdtiones, efto fcd , quidquid dicat Aguilonius aura
;

agit de ortographice , primo genere proiedtionis quod infinirani

oculi diftantiam fupponit , & cxplicare nititur qnomodo id veniat
intclligendum, melius mihi vidctur fentire Guidus Vbaldus ad pla-
 LIBER P RIM Vl 117
nifph^rium loannis de Roias, dum iniiniram eiufinodi diftantiam
non probat, quippc qus &c rationi rcpugnet & iegibus vifionisnon
minus quam ipfius artis Perfpcdiuar non dubitamus tamcn ingen- i

tia habere commoda & magnos vfus prxfertim in aftronomicis, ,

cum Analemmata, Planifph^ria, Aftrolabia csteraqueadilHus lc- ,

ges defcribuntur vt fubtilitcr & ingcniose admodum proponic

,

Aguilonius eodem Ubro immo quod ad propofitum ncgotiumma-

-,

gis attinet, ctiam aedificia & quaecunque libuerit ex ilUus lcgibus

poifunc in planum tranfcribijdc cnim Vitruuius monet Ub. i, cap.
z. Pofteaquam futuri asdificij planum quod vocant Geometricum
icnograpliice delineatum eft , e veftigio cuiufquc latcris infiftcntis,
frontem direde obuerfam ortographice dcfignari oportcrc, vt iam
totius operis fabrica atque otnatus tum interior , tum exterior apcr-
tius confpiciatur : melms igitur meo iudicio dicetur hoc proiedio-
nis'ort02;raphicacgenus procedere ex indefinita fcu mdetcrminata
oculi diftantia vt autem illud nonnulli ni opcrationibus fuis fre-
:

quenter adhibent qui Architedurie militaris dclincationibusincum-

bunt quod fcilicct omnes acdificiorum partes perfedVe & apertc
,

confpiciendas ,
quantum vocatur a multis
ficri poteft , exhibeac ,

communiter Pcrfpediua mihtaris fcd vcrms dici poteft proiedio ;

qua^dam Geometrica, quam pcrfpediua aut fcenographica, fi qui-

dem fit nuUo habito relpedu ad edudis videlicet oculi diftantiam,
ab icnographia Geomccricc deUneata pcrpendicularibus pro clcua-
tione folidorum fecundum mcnfuras rcales & Geometricas,obfcr-
uando quoquc accliuitates & proicduras, qu.t funt, ita vc cx de-
Ii

fcripto. v. g. Gcometrice & in menfuris rcalibus propugnaculi ali-

cuius veftigio,educcre oporteat perpcndiculares in mcnfuris quoqu^
illarumquecxcremaiungcre hneis rcdis qus id omne ef-
rcalibus,
formenc quod poteft oculis fubiici rclidis ca!teris huius figuram ;

aliquam aut diagramma non cffingo , neque in hoc dmtius hsrco

quod fit mera praxis omni rcgula fere & racione dcftituta ,
quare
mihi pauca haec dixilfe^ex quibus porell abfque proUxio-
fufficiac
ri difcurfu quod ad illius vfum attinct ll:udiofus ledor intelligere.

Secundum proiedionis , gcnus Stcrcographiccn appellat , quod

vniuerfam corporis obiedi profunditatem acpcripheriamipfam vno
proicdu cxplanet prascipuum etiam ,
inter proiedtioncs modum aP
ferit quod eo rcs planae foUdis primitiuis hmillimcE reddantur;fed in-
tcUige mfpha^rasdcfcriptionibusjcum ad nihil aliud quam ad illas
hoc proie£tionis gcnus hadcnus vfurpatum reperiatur cum crgo ,

propofiti nobis inftituti fincs pcnitus cgrcdiatur, de co pluribusage-

re fuperfedeo.
Tcrtium denique & prac ciEtcris ingcniohiUmum proiedionis
genus eft Scenographice, quippe quas procedat ex mfto ocuU intcr-
uallo iUius vero naturam, proprietates, vfum & dcmonftrationes
;

cxplicuimus toto hoc Ubro , nihilommus in granam ftudioforum

P iij
ii8 THAVMATVRGI OPTICI
fubiungimus Synopfim quarumdam propodcionum & axiomatum
quibus compendiose omnes fere lcenographicarum proiedbionum
leges & rota illarum ccconomia continetur, vt bene aduercent fpe-
culatores ingenio{i,ipfoque vfu & experientia tyrones etiam agnof
cent ; horr ]i autem omnium demonltrationes Geometric^ pcti
poflunt e prirccdentibus huuis Ubri propofitionibus , ad quas velu-
ticonfedlariaflint, quare nuda illa hne figuris & demonllrationi-
bus ledori fpeculanda propono.

SYNOPSIS
Quarunidam fro^ofitlonum fme etiam axiomatumy aua ad fcenograbhix Thej^
riam non iniucunda , ^
ad praxim intelligentihus maxime
Vtilia futura funr.

!• ^"^ Mne puncbum in ahquo exiftens obiedbo proiicitur in pun-

\^^^d:um tabulam pernotationem pundi,
/lue condfTnatur in
quia fcihcct (iii fpeciem profundit ad ocuhim per redam hneam,
qua: vitrei iuperficiem intermcdiam (eu tabuls planum fecare non
poteft nifi in pundo.
II. Omnis linea redla qu^e produd:a centrum oculi attingerec

proiicitur in pundum, quia fcihcet & ipfa vitreum non fecat nid
in pundo.
III. Omnis hnea qux ad oculi centrum non tendit, proiicitur in
lineam quia icihcet dum fiii {pecicm immittit in oculum , formac
;

fuperficiem triangularem, cuius bafis eft in ipfa hnea,angulusvero

ihi oppofitus in oculo-,illa autem fuperlicies fecat vitreum in hnea,
feu in tranfitus fui veftigio relinquit lineam.
IV. Omnis fuperficies reda qux vlterius produ6ta tranfiret pcr
oculi medium proiicitur in lineam, quia nimirum obumbrantur
mediar partes talis fupcrficiei ab illius extremis, & fpecies prodcun-
tes a i^ngulis partibus illius luperfiqiei ad oculum funt omnes ineo-
dcm quod vitreum fecare non poteft nifi in linea.
plano,
V. Omnis fuperficies qu^ produdla non impingeret in oculi
medium proiicitur in fiiperficiem, fmead illam depingendam re-
quitur in tabula fupernciei expreflio quia nimirum fpecies a
,

tali fuperficie m oculum cmifTs non folam faciunc Imeam auc

fuperficiem , fcd pyramidem cum trina dimenfione, qux dum in

planum feu vitreum incurrit debet pro tranfitus fui veftigio relin-
quere fupcrficicm.
VI. Omnis ftiperficies parallela vitreo, omnifque linea in tali
fupcrficic affumpta depingitur in tabula fecundum fisjuram fimi-
lem prorfus illi quam habct, ita vt in iftis non differat ngura Geo-
metrica & realis ab apparente Sc fcenographica, nifi fbla magnitu-
dine,vt potcft colligi ex dcmonftratis in propofitione decimaoda.-
 .

p LIBER PRIMVS. 1,9

ua huius libri. Inde fic videamus 111 tabulis re6tas a:di-
vc fepifllme
ficiorum frontcs nihil penitus immutatis proportionis aut Symme-
triz le^ibus , feruatis tamen fcenographicC prsceptis adumbrari^
dum fciUcet in planis vitreo feu tabul^ parallehs confiftunt ; vbi
etiam venit annotandum quod quibufdam nonnihil difficukatis
haec propofitio habere videbitur propterea quod inter jequales ,

magnitudines qus rcmotior eft , minor videtur quia fub minori ,

angulo ergo,inquiunt, minor debet adumbrari fed relpondetur

j
•

ex ipfius Geometrix principiis quod plures \mex quifuntineodem

plano aut inter fe parallel^,auc ad idem pundum concurrentes,
dum occurrunt duabus lineis incer fe parallelis iUas fimilicer diui- ,

dunc vnde conftac squales omnino pingi debere fenellras in ere-

y

dta fronce ahcuius sdiiicij vicreo parallela, (i realicer func asquales,

&c nihilominus fic depids cequales fiuefenetlrjE^fiue columna?,{iue
incercapedines insquahcacem facienc angulorum inipfo oculo,qua-
lem fcicerenc ipfa obied:a, &z ina:quales apparebunt.
VII. Omnisreda <\ux non ci\ in iuperficie parallela fe-
linea
(fVioni, lcenographice adumbrata tendit ad pundrum quod ell pro-

iedio radij ab oculo in tabulam edutbi & eidem Imex paralleli: Pa-
tet primo de lineis vitrei-bah perpendicularibus quee omnes con-
currunt ad primarium pundtum quod eil proiedio radij principalis
feu axis optici,vta nobis demonllratum eil & fimiliter demon- ,

ftrari poteft de csteris ita vt fi finc quoccunque lines re^ba^ incer

;

fe parallelae & quomodocunque pofica^, modo camen non finc vi-

treo parallel^, inuenca fcenographia vnius iUarum & pundto con-
quoque adillud pundum deducere oporceac
curfus illiusjcxceras
inuenicur aucem pundium concurfus alicuius lines dum ab oculo
ad cabuls planum eciam fi opus fic produclum educicurredtaeidem
linea: parallela pundum eiiim quod in tabula defignabit eric
•, ,

pundlum qusfyium^ quod fi aliud eft a pundlo primario, rede dici

poterit pundlum concurfus accidentarium, cuiufmodi in eodemvi-
treo pofTunt effe infinita, pro mulciphci linearum & fuperficierum
incer fe parallelarum difpoficione ;
quomodocunque enim colloce-
turin fubied:o plano cubus aucahud parallelepipedum,cercum eft
omnia illius lacera inter fe parallela, neque (ubiedto plano neque
fedlioni perpendicularia ad idem pundum ccndcre debere, quod
aliud acquealiud effe poceric pro diuerfitace ficus iUorum, quod hic
obicer annocamus ;
quamuis enim in cradita methodo poflint obie-
d:a qua^cunque & quomodocunque pofita in tabulam icenographi-
ce tranfcribi fine illis accidentariis & velutiiecundariispund:iscon-
curfus ; magnum tamen ahquando commodum afterent iis qui lia-

turam illorum bene perfpexerint & vfum intellexerint.

VIII. Omnes line^ vitrei-bafi & inter fe parallela? remtinent
etiam in fcenographia fibi inuicem & vitrei-bafi parallels poceil :

hoc obferuari in pauimentis 6c tabulatis quoruni contignationes

lio THAVMATVRGI OPTICI LIBEJl I.

tranfuerfae & vitrei-bafi parallelx conllituuntur.

I X. Si fupra oculum (it fuperficics ad horizontem perlibrata, il-
lius extrcma fenfmi ad mfima mclmarc fi vero infra oculum fit ad
•,

fuprema afcendere videbuntur, quod obferuatur in aulis (lue por-

ticibus obiongis, in quibus pauimcnta attolli, tabulata depruni &
parietes hmc inde conllrudti m
ardbum conflrmgi videntur, quod
lcilicet in planis ad horizontem & fcd:ionem perpendicularibus,
dextra fmillrorfum, (iniftra dextrorfum procurrant,quoufque tan-
^em omnia ob interualh magnitudinem cum axe optico fere con-
uenire videantur •
quod appofite fignificat Lucretius Carus hbro ^

quarto de rerum natura, his verfibus.

PorticM aquali quamuis efi denijue du^Uy

Stdnfque tn perpetuum varil?us fujfulta columnis i

Longe tamenmrte abfummaj cum tota videtur,

Pauldtim trahit angu^i fafligia coniy

Te^a folo iungensy atque omnia dextera Uuisy

JDonec tn obfcurum coni conduxit acumen.

FINIS LIBRI PRIML

 lil

THAVMATVRGI OPTICI
SE V

R CTIVA
C VRIOSv€
LIBERSECVNDVS.
In quo agitur deillo pmefHonis genere (^uod fit in planis obliquis y traduhtur-
que modi quamplures exqtiijiti rjr expediti, quibus , intra terminos direflie

vijionis, qumdam fiant dejinanones in quihurcunque fuberjiciehm regulari-

hw (2r irregularibus : qune quidem dtreao intuita: , defurmes quoad fe ap-^
pareantj multarum tamen& diuerfairum rcrum dijlinflas fpecies exhtbeant^

CjT* ex determinato punBo jpeHatx ypifiur^ & fymmetriie legibusmn dif^

fcnas , at cutcunque propofito obieSio Jimdlimas tmagines reprxfentent. Ad"
ditur etiam conjiruBto & \>fu6 %cenographi ( atholici^ quo pojiis facile ^jT*

compendio fcenographicas delineationes quafcunque , etiam ijlas dejormes

Cir reSlo af^eBu improportionatas txequi j cum appendice altera de lumine

0- vmbrts.
PR^F ATIO.
i)e fuhiedo hmi^s Ithru

VANDOQVIDEMhsceftfufceptiope-
ris pars nonminus pr^cipua& propofiti no-
bis negotii ratio poltulat-, vt dc lis agatur pro-^
ieilionibus qus diredlo fpe^tats intuitu &
quafi extra fitum debitum collocats aliarum
omnino rerum fpecies exhibeant, quam ex
obliquo l{pe(5bu & determinato pun6to,dum
per exile roramen vifcC perfedlam rei cuiuf^
_ ^ ^
piam fimihtudinem- reprqfcntant: bonus Or-
do ,
qui a fimpiicioribus procedit ad compofita, vt planiorem fa-
TU THAVMATVRGI OPTICI
cilioremque in acquirenda vtrorumque cognitione fibi viam llcr-
nat j id iam a nobis requirit, vt in hoc libro initium ducamus ab iis
quac in fua condru^tione & vfu dirc6I:s vifionis limites non egre-
diuntur, vt inde progrediendo vlterius , in duobus libris fequcnti-
bus eorum qua: ad reflexionem e fpcculis & refra6tionem in dia- ,

phanis pertinent tradbationem aggrcdiamur. Neque vero confihj

,

noftri eft omnia que pofTemus circa praxes eiufinodi , aut alias ad
propofitum noflrum fpcdlantia in medium proferre fuificiet no- :

Dis prqcipuas&: fmgularcs aiiquas proponere, e quibus noua &ad-

miranda alia quam plurima,velut e fojitibus riuulos facili ncgocio
elicere valebunt qui vel minimum in opticis verfati fucrint aut in-
genij aliquid ad pr^clara ifthsc inuenta habuerint.
Fiunt certe in quibufdam etiam intercifis feu infradtis planis la-

borioix potius quam ingeniof^ imagines Veluti qu^ in fiilcatis ta-

,

bulis exhibit(^ vnam ex vno latere aliam ex alio reddunt imaginem-,

immo aliquando triplicem fcilicet vnam e redba fronte & afpe6tu
,

dircd:o duas ex obliquo vnam ex vno latere aliam ex alio ita

, , ,
•

vt dired:e fpedtat^ poilint humanam facicm, e latere dcxtro mortis

effigicm , quoduis aiiud ad libitum reprqfentare Et hu-
e finiftro :

iufmodi quidem pidiur^ recens inuents magnam aiiquando admi-

rationem funt confecut^ apud eos qui mutats apparcnti^ caufas
&
no intelliscbant: verum commune adco vuls^are iam artificiu eil.vt
apudcuriofosmoicueritjadiliudquippemagnanoeflopus induflria.
Primi enim generis , fciiicet dupiicis afpe6lus fiunt imagines, ,

cum lignea tabula perpetuis fibique coii^rentibus fulcis excauatur,

atque in porcarimi lateribus hinc vnum , inde aliud fimulachrum
propriis Imeamcntis coloribufque exprimitur , fic vt omncs vnius
fimuiachri partes quamuis diuii^ fub vnius lateris afpedum cadant,
& aitcrius fmiilitcr fub altcrius lateris afpe(5bu cernantur.
Triplicis vero etiam afpe(5bus fiunt cum tabuls fiilci non iam in
triangulum excauantur, fed in paralleiogrammum feupotius in pa-
rallelicpipedum , ita vt corum latera tabui^ piano ad redios angu-
los commitantur Ita enim fiet vt afTumptis tribus imaginibus feu
:

fimuiachris eiufdem magnitudinis, vna fupponatur pro tabuls fun-

do que dired:o cernetur
,
autem dua; fccundum lon-
intuitu j ali^
gitudinem velut in fafcias diuidantur , earumque partes in iateri-
bus fulcorum perpendicuiaribus ordinatim& appofite coilocentur,
qus deinde perfedlam ex vtroque latere piiluram aliquam pro ar-
bitrio rcpraefentent.
Vidi etian aliud artificium quod, opinor, primsuae fua^ inuen-
tionis originem habet e Flandria , vbi qui pingendis imagun-
culisoperam nauant, iconesquafdamfiue indifercntes adarbitrium,
feu vuitus aiicuius ad viuum expreiliuas ita depingunt, vt poifintad
eas diuerfa fucceifiue folia mariana applicari, quae vt rite expreiTos
 LIBER SECVNDVS. 115

diucr{igenerishabitus,puta Ponciticalem,Imperatorium,Regium,
Militarem , Monachalcm, Vcnatorium, Paftoralem, Rullicum & .

ahos quofcunque ad pidoris arbitrium prcTferunt fic ad vnam &c ^

eamdem iconis faciem congrue appodta, omnis generis p ^rfonas

exhibent,Imperatorem,Mihtem,Venatorem, Rufticum , &c. (ic-
que afpicientis oculos fallunt, vt vnus & idem femper vukus diuer-
fis fohis diaphanis fuppofitus ahus femper & ahus, pro diuerfb cui

iunf^itur habitu, ciTe videatur.

Eft &: ahud penitus non concemnendum , cum du£ figurs hu-
nians fimul in eadem tabuhi in debita proportione fic adumbran-
tur, vtnuliainipfis figuris fadta mutatione , modo ad fe inuicem
conuerfe, modo auerfa? confpiciantur, quod euenit propter inter-
ie6bum inter ipfas figuras interuaUum, quod vt mobile eft, hbere-
que voluitur & poteft ad arbitrium conftitui ;
pro vario fitu queni
obtinet, variam quoque ipfirum figurarum difpofitionem exhibet.
Scd de iiis latismuha, quapropter ad inuenta fubtiliora non pure
or^anica, fed qux Geomeiricis cciam demonftrationibus fulcian-
tur nos cOnferimus.

PROPOSITIO PRIMA,
T H E O K E M A.
Qiiamdiu manet idem vertex pyrantidis vifualis y quontodocmque undem rHute^
tur bafis eiufdem per varias fefiiones, femper tumenfiet eadem Vijioi

fcH apvarehit eadem imxgo c^ idem ohieHum,

'

JEc propofitio maximi momenti & veluti fundamentum cil:

eorum omnium qu^ proponuntur in hoc hbro; quare adple-

niorem lUius inteUigentiam.
Animaduerti poteft & coUigi ex qui diximus in priori hbro,
iis

tria neceftario & prascipue confiderari irt omni proiedione rem \

fcihcet cuius proiedio requiritur oculum ipfuni ex quo ad omnes

•,

rci proiiciend^E partcs radii opnici emicant, fiue ad querri e rebus

ipfis fprcierum radii promanant deinde planum in quod res ipid
•,

pcr radiorum produdionem tranfcribicur E tribus autemiliis duo

:

dumtaxat , res videlicet & planum iubinde ordiriem permiitant,

namque interdum res, alils planum fiue fe6tio medium obtinet lo-
cum at oculus fempet cxtremum,qilod oculus fit omnium radio-^
;

rum principium in eoque confiftat vertex pyramidis opticae Vnd^ ,

illa vclut ab- origine quandoque per planum ad rem vique , quan-

doque vero per rem ad ipfum planum protenditur & bafim {uani
coUocat. Et vero,quamuis in omnibus prscedentis hbri proiedio-
nibus eum (itum retinuerimus qui inter rem &oculum, planum
mtdiumcoUocac, abftrahendumtamen cenfemus & nihil pertitus
U4 T HAVMATVR G P T 1 C 1 1 O
intcrefTe arbitramur ad proiedionis occonomiam fiue res, fme pla-
num medium locum obtineat.
Petitur autcm vt iam fupra monuimus aliqua proicdtionum di-
uerfitasab oculi diitantia fcilicet ex indefinita qus Ortographi-
,

cen, cx oculo obic6lum prope contingente qujE Stereograpiiicen,

& cx iuiio iiiteruailo qua^ Scenographicen facit.
Sed fola iam ad rem noitram facit Scenographia in quam maxi-
mam omnium proieclionum difFerentiam muehit immutatus in
plano fiue fedione obuerfioms fitus non dicam immutatus fitus
j

fmiphciter qui poteit immutari fbla tranflatione dum ab oculo

, ,

aut ab obiedo lon^ius dimouetur vel ad illa propius accedit Etd ;

enim ex ilhus ad ocuium vel obiedum tranflatione non exigua mu-

tatio poiTit in figuram proiedam inuelii non eft tamen haec muta-
•,

tio effentiaiis fed folummodo accidentahs penes figurarum incre-

,

mentum &: decrementum manente videhcet icmper in tabula eo-

•,

dem obuerfionis fitu refpediue ad oculum & obiedbum. v. g. Ita vt

axis opticus illifit perpendicularis,quantumuis intra fphsram adi-
uitatis ipfam remoueas aut viciniorem reddas, modo in ifla muta-
tione fibi femper conflet paralleia, certum efl, potellque demon-
ftrari ex vndecimi Eiem. figuram proiedbam femper hbi fore fi-
i6.

milem Geometrice & optice, quamuis insqualem, quod pyramis

optica intelligatur iecari a duobus planis inter te parallelis non :

ergo inde oritur proprie diilimflitudo fed msqualitas , qua: diife-

rcntiam proieilionum eflJentialem non conflituit.
Sed appofitillime ad rem noftram mihi videtur effe aduerten-
dum quod notat Scheinerus in Pantographice res zquales vel in^-
qualescffe fecundumquantitatem- fmiiles vero vel diffmiiles fecun-
dum quahtatem.Itaque poteft , vt ipfe ait , effe res alteri fimimilis, fed
non EEqualisiVtcirculus minor eftfimilis maiori, quadratu maiusqua-
*drato minori, &c. Poteft eflfe aequalis, fednon flmilis vt quadra- •,

tum triangulo a:quale, non tamen fimile eft. Poteft effe &: fimilis &c
sequahs, vt fph^era fphaer^ a:qualis, & fimihs eft. Poteit effe neque
neque a^qualis, vt triangulum infcriptum velcircumfcriptum
fmiflis
cuxulo neque fmiile neque squale^ft. Et hxc quidem abfolute 8c
Geometrice confiderata ita fe habent joptice vero fpedata Philofb-
phiam aliam exigunt Nam fi legibus opticis progrediemur , res
:

diffimilhmaj funiles , inasqualiffima: a:quales effe putabuntur & di-

centur. Sic didamine , fblem affirmabit
Opticus ex vifus & de-
monftrabit optice effe cuxulum fic cylmdrum dices effe circulum,
;

vel quadrangulum, vel aliquidaliud, prout procul afpedtus planam

quampiam figuram vifui ementitus fuerit fic figuram planam qua-
;

cunque aiferet effe Imeam & Imeam redtam inter pun(5ta reiiciet.
,

Fundamenta horum ex eo fumuntur quod vifus diltantiam inter fe

& res procul vifas interiedtam per fe non difcernit fed omnia quafi ,

in vno plano iacentia comprehendit Ex quo rurfus eucnit,vt ficut

:
 L r B E R S E C V N D V S. ii^
res prominentes afpiciens in planum proiedbas arbitratur,itafi ia
planum prominentibus nihil differ-
fimiliter proiedtas contuetur, a
re fentiat. Et quia, vt monuimus,"rerum vilarum magnitudmesa^ili-
mantur ex an^ulorum viforiorum ^equaiitate velm^qualitate, hinc
^quahbus confpe-
rurius oculus iudicat res insquales lub angulis
(Sbas efTe squales. Quibus pofitis dicendum imaotfcem quamcun-

que ex obiedlo quocunque in iedtionem, leu planum dehneato-

rium,{iue in luperliciem quamcunque fcenographice proie6tam,
ex interieclione ipfius pyramidis opticae, in qua per totum picbura
obietti rationaiis (eu aeria veriatur, prototypo primo feu obiedlo
fore optice{imilem&: a^qualem. .i. immutata quantumuis pyraifii-
dis opticac bafi per vnum aiiquod planum fiue per piura ipiam di-
,

uerfimodeinterlecantia, eamdem penitus tore vifionem, quod ni-

mirum per eofdem radios vifibiliumipecies haud immutata; adocu-
lum pertineant.
Verum manente femper eodem optica! pyramidis vertice, &: iif-
dem radiis fimiiiter pofitis, vndenam oriatur proiedtionum diuerd-
tas videndum Ex iis igitur prscipue diicnminanda funt proie-
ell.

d:ionum genera qus delineat^ figurs efTentiam ficiunt diueriam,

cuiufmodi eftinplano fiue tabula obuerfionis fitus. Finge enim ti-
bi vnum aliquod planum liorizdnti perpendicuiare cui ad redros ,

incidat axis opticus dum rem fiue vltra, fiue citra planum conftitu-
tam & ab eo aliquanto diilitam inuadit certum eil in illo plano
;

quo interfecatur pyramis optica pofTe deiineari imaginem illius rei,

dedu6bam e pictura rationali fiue acria quam diximus in ifta pyra-
mide per totum reahter ineffe, & fatis patet ex optico piisnomeno
ad initium prioris libri. lam vero & vltra lUud planum aliud ima-
gmare Iiorizonti etiam perpendiculare, fed ita priori commifHim,
vt radios opticos &: ipfum axem excipiat ad angulos obliquiffimos^
procul dubio & in ifto poterit rei per quain radii protenduntur fi-

militudo adumbrari, fed a priori quam diilimihs Geometrice, etfi

alias optice fimil^ & sequahs, nemini in opticis aliquando verfato
coniicere non licer.

Dicendumigitur &colhgendum ex prsallatis quod omnjs ima

go fecundum redlam fpeciei feu pvramidis optics interfedtionem
in planum deduda exhibet fimihtudmem obiedi etiam Geometri-
cam.i.haudimmutatam ab archetypo,quia fit fecundum aipedtum
diredtum, vt & afpedtus obiedti directus elt, fuppofito quod obie-
€tum quoque Itet ex aduerlb ad re£tos ipfi axi optico. Redtamvero
vocamus fpeciei vifibilis feu pyramidis optics interie6tioncm,cum
plano ipfam interfecanti axis opticus ad redtos incumbit vt e con- :

trario obhquam dicimus fpeciei interfe(5tionem , cum planum ip-

fam interfecans excipit radios opticos & ipfum axem per obiedtum
profufos ad angulcis obliquiflimos quo fit vt quarcunque imagines
^

ex obliqua eiufmodi interfedione delineatae, fi ex aduerfo confpi-

Q "j
11.6 THAVMATVRGI OPTICl
ciantur ad bafcs axi rcd:as,a s;ermana obicd:i rimilitudine recc-
minus,quo iupponitur obliquius planum interfecans^
tlant plus vcl
quia nimirum in plano interfccantcpyramidcmopticamradiisobli--
quis,non potcll rcpra?lcntari obicdum nifi radiis obliquisivtergo
fimulachrum cx illa interfcdione obliqua trandimptum fuTiilcni
per omnia obic^i fitum & partium collocationem cxhibeat, (lue
eidem optice fimile fit, opus eft vt radiis ad oculum pcr planum
oblique delatis comprehcndatur alioquin fi viius in illud direote
•,

rendat, neceiTc cil intuenti fi^uram plane diflimilem & m^nilro-

lam,aut certe alia penitusreferentem apparere. Vcrum vt his enu-
cleatis reuertamur ad propofitionem nollram.
Dicendum rurius quod conftitutis iemel oguIo & obiedo a quo
fpecierum radii per interpofitum planum emicent & in iplum ocu-
lum profundaiitur, fiue mauis ab oculo ad planum per obie6tum
intermediumprotendantur, mutato quantumuis plani fitu,immu-
tata etiam quouis modo tamcn idem lemper
illius obueriione , fi

oprics pyramidis vertcx perleuerat, eamdem quoque fore penitus

vifioncm & {imilem prorlus ficrurs quamuis Geometrice diuerla:
apparentiam oculo debite coUocato. Qiiod ex eo conltatjquiami-^
ncntibus caufis proximis & immediatis vifonis, manet vifio nihil ;

cnim pendet nifi a caufis (uis proxirnis & immediatis at a lolo py- :

ramidis optici vertice, qui obiedtorum rpccies defert in organum,

dependet vifio tanquam a lua caufa proxima & immediata ergo ,

dummanebit idem vertex pyramidis opticse, manebit quoque ea-

dem vifionon enim vifonem cauiant Ipecies rerum intentionales
;

vt (unt inaere & extra oculum,fed vt intra iplum oculum allapfB

ad concauam retins luperficicm, quod explicuimus Iibro primo in
experientia optica manente autem eodem opticae pyramidis verti-
:

ce, eodem modo in ipfa retma fpecies rei confignantur eif vero >

ipfi vifioni & organo fentienti per accidens quod pyramis optica

diuerfas habeat bafes aut dmerfimod; fecetur per plana quomodo-

cunquepofita, directiorajobliquiora, propinquicya vertici aut ab
ecdem remotiora, \\xc cnim fitus & dilfantis diuerfitas in toto {[
ue m
partibus non inducit diuerfitatem vifionis aut apparentia?,
quamuis efficiat diucrfitatem in proicctionibus. Vnde &: obferuan-
^um cft magnum cffe apparentiam abfolute
difcrimen intcr rei

iumptam. & eiufdem proiectionem,&:tonge aliam qusftionemeffe;

vtnotat Aguilonius, qua qui^ritur cuius figur? res obieda oculis
appareat,ab illa qua quis intcrrogac, quo ea pa6to in propofitum
planum proiiciatur ? nam manente oculo ac rei fitu , quantumuis
planum in omnem partem mutetur , eodem tamen (emper modo
res apparet at fecundum diuerfum plani fitum alia atque alia eric
;

in ipfo proie6tio apparcntia fciiicet ex duorum dumtaxat habitu-

:

«line pendet, rei nempc obieda^ atque intuentis oculii proiedio

 L B E R l S E C V N D V S. iiy
vero in fupcr planum depofcic , in quod profufi radij incidunt ; ira
vcmeo iudicio proiedio rei alicuius in plano propofito, poffit noji
incongrue appellari eiufdem in tali plano apparentia. Et vero'Vc
plurimum proiedio alicuius rei & eiuldem apparentia (imiles funt
ctiam Geometrice,cum fcilicecres in planum aliquod tranicribi-
tur, ad quod, ficur ad rem obieAam, axis opticus ad redos ano-u-
los eft, quod folet vfurpari in delineationibus fceno^raphicis ordi-
nariis & nos fere fuppofuimus in toto Iibro antecedcnti, vbi eriam
perfepe apparentis nomine ad fienincandam proiedrionem vfi fui-
mus,etiamfi abfolute &
in riaore latifl^mum inter vtramque difcri-
menintercedat,&:reuera in interfedionibus pyramidum obliquis
maximafit differentia & diflimilitudo Geometrica inter apparen-
tiam &; proiedtionem , qus modis poteft miinitis variari, mancnte
femper eadem apparentia ita vt propofitum aliquod obiedum in
-,

plano depidlum poftit manente eodem opticx pyramidis vertice,

dum fcilicec ab oculi centro, per omnia eiufdem obiedti puniTcara-
dij procurrent & vltra in oppofitam fuperficiem, cylindricam, co-

nicam, polyedram, ellipticam, paraboIicam,hyperboIicam,regu-

larem (lue irregularem profimdentur nonobftante proiedtionum ;

in didls planis diuerfitate , (ibi femper fmiile videri & apparerej

quod quidcm etfi ex didlis iatis mihi conftare videatur, tamen ^d
huius propofitionis, & eorum omnium qu^ iam diximus, plenio- ,

rem intelligentiam, folida cibi fchemaca oculis fubiiciuncur in Ta

bula 11.

In quibus aduerte primo rem proiiciendam,

fic a rtobis planurrt
proied:ionis,& ipfam rei proieduram,immo & ipfius oculi in-tuen-
tisfitumex fcenographicE legibus adumbrari, vt tam ipfum obie-
d:um ftue figuram quae pro obiedlo fupponit, quam ipfam rei pro^'
iedturam non in fe prinio, fed velut in altera tabula expreftam con-
(picias : ita iane in nifce rebus exponcndis magna perlspe opus eft
indultria, dum in vno eodemque plano v. g. in Tabula ii. fchema-
teX XX VII. duas nobis figuras exhibere oportet, quarum altera
obiedum exprimat in proprio plano altera eiufdem in tabnla pro- ,

ied:uram ; magnum tamen inde commodum & ad capiendam pro-

iedionum naturam adiumentum inde poterit ftudiofis &c intelli-
gentibus prouenire, vt &cognofci poteft ex Tabula huius operis
lecunda, inqua folida eiufmodi fchemata ad inftaurandas fceno-
graphise ordinaria^ demonftrationes adhibuimus , quibus praeno-
tacis.

Concemplare XXXVII. in quo

in prasdidla "^abula ii. fchema
planumLMNO fic (edio fiue cabula horizoncali plano GHIK,
infiftens ad angulos redos fic vero inruencis oculus R exalcacus
:

fuper planum horizoncale alcicudine P R fic eciam in plano EFGH, ^

vlcra (eftionem confticuco & eidem parallelo delcripcum quadra-

tum ABCDjica vc ab omnibus pundiis ABCD, percingences ad
ii8 THAVMATVRGI OPTICI
pLinctum R radii pyramidem efficiant , iuxta expofita in prsce-
,

dentibus, qua; plano intermcdio fecetur punc^is ahcii-, \\xc re- m

tSlis connexa lineis cxhibcbunt quadratum ahcd, figuramnmiirum

prorfus fmiilem ei quam diximus vicem obiedi fuitinere, rmnleni

inquam & opticc & Geometrice optice quidcm quia liib liidem -,

planeangulis conipicitur, iiaud mimutato pyramidis optic^e ABI^

C D vertice Geomctricc quoque demonilratur rnnilis-, ex eo quod
, ^

parallela funt, vt dixmius plana idco trian-

,
EFGH,LMNO,&
gulum ARB, quod ipfa mtericcat, habebit latcraAB,& ab paral-
fela per i6. vndecmiEuciid. & acc]uiangula erunt triangula ARB,
aKhy^ic proinde per 4. fexti vtR^, ad ita erit ab^ad AB; 61 RA ^

fimilitet in triangulo AR D , vt R4,ad RA ^ ita erit ^^,ad AD ; igitur

per 11. quinti Euclid. vtal?, ad AB ^ita ad, ad AD ,& alternatim, vt
AB , ad AD i ita 4 /» , ad ad led quadratum eif ex hy pothefi A B C D,
;

vnde & latera A B , AD, habetxqualia ergofmiiliter^^jrfi^^erunc

;

sequalia Scal^cd quadratum cuius , fimiliter poflUnt oftendi reliqua

latcra e{[e proportionalia lateribus prioris &c ideo squalia. Quodau-
tcm & anguli fint asquales Eicile potell demonilran, ex decima vn-
decmii Euclid. quod nimirum reds A B, & ab AD dcad oilenfx ;

fmc nec ineodem pIano„ergo ^equalcs angulosB A*D,iW,«

parallela:
conftituunt quod & de csteris eodem modo fiet manifeiVam.
,

Conilatigiturcx diagrammate XXXVII.quodii pyramis optica

AB RCD , obiedo A B C D fecctur plano ei-
qu£E bafim habet in ,

dem baf parallelo LMNO,exhibebitmtaliie(5tionefiguram pror-

fus fimilem obiedlo, quod lemper iiet fiue quadracum ABCD ,fup-
ponas elTe obiedum adumbrandum in ledioneLMNO interipfum
& oculum conftituta,{iue ipium planum EFGH , fcd:ionem efleaut
tabulam ftatuas, in quam obiedlum al?cd, in plano intermedio LM
NO, defcriptum transferre oportcat i nihil enim intereft , vt mo-
nuimuSjfiue planum delineatorium medium fit inter obiedum &
& oculum fiue iplum obiedlum medium inter vtrumque locum obti-
;

neat vtrobique enim valet demonftratio quoad figurarum fimili-

i

tudinem, quamuis non eodem modo fe res habeat , quoad quanti-

tatem (i enim obiedum fupponatur efle ABCD in extremocoUo-
: ,

catum, fiet eiufdem proie6bura in plano intermedio ,mul- LMNO

to minor in abcd; Et contra fi ponatur efle cbiedlum ^^ct/jinplano
intermedio,& tabula EFGH
in extremo, fiet in ipsa proiedura
multo maior fcilicec A BC D fed haec in fchematc clarius«apparenc j

quam vt ampliori demonftratione indi^eant. Quapropter hoc fo-

lum addimus, c]uod fi 111 quadrato ABCD, quslibet figuradelcri-
ptafueric, & in quadratum 4 ^ proporcionalicer <: (i referacur fimiiis
prorfus vcrobique & eric & videbicur.
At in fchemace XXXVIII. confticuco in R, incuentis oculo, ita
vt plano LMNO , in quo quadracum abcd^ pro obiedto adum-
hrando proponitur , linea RI fit perpendicularisi jcertum eft ex
pun<5bo
 X

B E R S E C V N D V S.
L 1 119
puiido, R, dudam pyramidem opticam ah Rcd , incidere ad arl-
oulos obliquos pun6tis <tbcd, & ad obliquiorcs in planum FMNG-,
vnde & in ipfo bafim habec trapezium A B C D quod ecfi pro di- ,

uerfo plani (icu, & obuerfione maxime differac & diflimile fic Geo-
mecrice quadrato abcd, eidem camen opcice conuenic & fimile elt,
vt pote (ub iifdcm ancrulis viforiis comprchenfum & nihil immuta- ,

to pyramidis optics vertice eamdem Ipeciem reprasfentans vnde ;

fi fii^uram ahquam primitus defcriptam in quadrato abcd, propor-

cionalicfr cransferas in trapezium ABCD^ eadem penitus vtriufl
que apparentia continget, propterea quod niliil immutato pyrami-
dis opticas vercice, immo &; eodcm vcraque confpiciacur, quo ma-
nence, quantumuisimmucetur pervnius vel pkirium plafiorum fe-
(ftionem bafis ilhus,nulla tameninvifionemutatiocontingit.
Vnde & in diagrammate XXXI X. idem prorfus accidit refpe-
duquadrati a h cd, quod in plano L M
N O , pro obiedlo adumbran-
do proponitur & pyramidis quadrilater^ A B V C D cuius inchna-
j
,

taad inuicem plana, profufos perquadratum ahcd^ pyramidis op-

iicx radios ita excipiunt, vtmanente eodem femper vertice,appa-
reac quoque ipfa pyramis quadrilacera , vt quadratum quia in- 5

tuentis oculus dired:e in prolungato illius axeconftituituri ideoque

& figura quaeuis ex quadrato abcd, in ipfius planis proportionahter
tranfcripta, {imilis prorfus archecypasconipicienda{it,quod&in{e-
quentibus huius libri propofitionibus clarius apparebit dum fin- ,

gulares ad hoc pragmatias texemus incerim nullas voluimus in ho-

;

rum fchemacum planis imagines effingere propcer angufta nimis &

fcenographice coardbaca illorum fpacia qus delineaciones eiufmo- •

diabfque aliqua linearum confufione non ferunc vnde ad fequen- ;

tia diaorammata ledborem ducimus,qui boni confulet fi in nuius

propo/itionis explicatione prolixioresaliquantofuimus >gtauis enim

ad fequentia momenti effe arbitramur & veluti vniuerfalem de-
monilrationem omnium qii^ in hoc libro a nobis profcrentur ita j

vtquiprainotata bene peripexeritjmagnumad eorum omniumqu^

diduri fumus intelligenciam &: praxim,fe.fibi adiumentum compa-
raffe coanofcat.
o

P RO P O S 1 T I Qii.f £C V ND A.
Proiefiuram exhihere fedilis jiue cathedrg adeo deformem , Vf oa^lo extra dehi-
ttm jitum collocato aliud omnino dbbxreatj videatur tamen reformata
C3r regularis e mnBo determinato

ETfi alius plane videatur huius propofitionis efie6tus in Tabula

13 , digrammatis X X XL & XX
IL ab eo quem referc
diagramma XXX. in Tabula 18, de quo'ad propofitionem trige-
fimam terciamhbri primi fimihs tamen fere eft vtriufque conftru^
:
ifo THAVMATVRGI OPTICI
<Stio •,
quaproter & hxc prxfentis Tabulaj fcdilia iifdem fingulariis
litteris feu cara6leribus abecedariis fignauimus , quibus & diagram-
matrigefimum mTabula i8, vt & huius propofitionis conftrudio
pofTit aliquo modo ex trigefimaj tertise propofitionis libri primi,
contextu procedere.
Notandum nihilominus hanc in proied:ura iftorum fedihum de-
formitatem euenire, quod obhque admodum fecetur ab optica py-
ramide planum medium inter obiedum &z ocuhmi , fiue quod pro
obiedti quantitate & horizontahs hnes altitudine muhum dillet
radius principahs fiue axis opticus normahter in planum dehneato-
rium incumbens ab obiedo vnde & eiufdem radii proiedio pun-
•,

£tum prJmarium Q
fatis a latere diflitum conftituitur diftantias •,

vero feu fecundarium , primario nimis vicinum, quo fit vt a pun-

«Slis O P , duds diagonales occukiE ad diflantiae pundum R,ra-
N
dialem HQ, longius interfccentmowi, defignentque pro latitu-
dine tigiUi vnius totum fpatium Hoj & pro quantitate lateris vnius
fedihs, quod asquale ei\ ortographicc EFGH, totumfpaaium Hom
iy ficque fei*uata proportione in rehquisjita vt hx proie6tur^*n dia-
grammatis JCXJCI. XXXII,
quamuis dcformes appareant
&c
fpe6tatae re6ta fronte appareant nihilominus reformata? & bene
,

proportionat3E,fcihcet cum obhque fpedtabuntur e debito pundto

R, akitudine perpendiculari R, fuper pundtum Q
eleuato. Ap- Q ,

parebit autem fchema XXXI huius Tabuls 13 {imile prorfus dia-

grammatiXXX tabuls 18. aiterum vero fedile fchematis XXXII
reclinatorium gerit aliter in diuerfo & fitu pofitum.
In vtroque vero ortographi^ hneam & ahitudinum fcalam pone-
nere non omifi , vt quodhne iUius adminiculo potell: fieri, etiam
illa mediante, fi vehs, poffis confcqui.

Quod (i ahus fedihs e fronte Ipedtati proie6turam , {imiliter

deformem velis adumbrare oportet , conltituta femel fedilis
5

ortographia, qualis eft in iftis EFGH,

lineam horizontalem ma-
gno interuallo avitrei-bafi diftantem ducere,ineaque circa huius
ortographiae medium ,
pundtum principale ftatuere, vicinumque
ipfi, fpatio V. g. QR, diftanti^ pun6tum coUocare vnde operan- ;

do conformiter ad ea quaj diximus , deformis adeo proie6tura fiic-

cedet , vt nifi e determinato pun6to comprehendatur , aliud omni-
no, ab eo quod intenditur, prasfeferat.

ii-.j.., J , V .iXll.
 LIBERSECVNDVS. ijr

PROPOSITIO TERTIA,
Aiethodum apignarej aua poCsis datam ^uamlilrer imaginem in planum ohli»

quum proiicere qua ex ,

aireffo qmdem afpefiH , nullim rei certam jimilitu-
dinem per fe reprafentet i at ex determinato punflo, (y afpeftu obliquOj
PerfeBum rei alicuius fmuUchrum exhiheat.

Abet hsc propofitio fundamentum in o6taua prioris libri, vbi

de pauimentorum quadratorum contra(5tione egimus {blum \

enmi differre videtur in collocandis pun6lis primario & diftanti^,

appofite ad eum quem intendimus eltectum producendum.
Propofitum {it ergo figuram in obliquo plano delineare ,
qus
fpetStata e puncStodeterminato referat quadratum intrigintafexalia
minora quadrata diuifum fimile diagrammati XXXIII. in Tabula
2.4,quamuis Geometrice maxime diflimilis fit delineatafiguradidto
quadrato. Sume primum in diagrammate XXXIV. eiufdeniTabuI^
iineam dt/ a^qualem lateri quadrati AB, &: fimiliter diuifam in pun-
etis efghi, referentibus pundta EFGHI, qus funt minorum qua-
dratorum fpatia deinde a pundtis aefghid, duc lineas ad pun6tum
;

concurfus P. ( quod pro dato fpatio , aut pro maiori vel minori de-
formitate, quam in figurs delineatione vis inelTe, magis vel minus
a linea ad, remoueri oportet ) & ab eodem pundto P, excita pro de-
terminata diftantia, Imeam PR,ad re6tos principali feu dire6to ra-
dio ^ P haec autem diftantia PR modica effe debet,vt obliquius
;

in planum incidant pyramidis opticas radii his ita difpofitis a pun- :

d:o ^, mortua ducatur linea ad pun6tum R quar lineam^P, ieca- ,

bit in pun6to /<, per quod a6tap^, parallela linea^ ad, fpatium clau-
det apqd referens quadrata lcx diagrammatis XXXIII. comprehen-
fa in A P Q fimiliter continuando & a puncto i, quod a pun6to^,
i

magis diftat quam /?, fpatio quadrati vnius minoris , ducatur linea
occulta ad R •, ha;c fecabit Imcam^P, in /, per quod duCta paralle-

\^rf, dabit fpatiumpry"^, pro reprsfentandis fex quadratis minori-

bus comprehenfis in PRSO, diagrammatis trigefimi tertii j Etfi-
militer operare in caEteris, ita vt ducla linea ^i^, quse^P, fecet in
pun6to w, per quod debet parallela
tertia tranfire, ad habenda re-
liqua tria fpatia qus reprsfentent, fibi correfpondeutia in diagram-
mate trigefimo tertioTV, XY,ZAA, CB, notare oporteatinfra
pun6tum ^, totidem mmorum quadratorum fpatia, vthic 4,5,6,
& ab lifdem pun6tis occultas ducere hneas re6tas ad pun6tum R,
qux in fua interfe6tione cum
Iinea^P,requifitum pro reliquisqua-
dratis fpatium determinabunt.
&
• Poterunt infiiper alia multo plura iftis addi procedendo fem-
per eodem modo, vtfifiguram hanc velles in longum quantitate
vnius quadrati minoris protrahere,qua icilicet altitudinem^f^, lon-
R ij
i4i THAV MATVRG I O P TIC l

citudo fuperaret ftatuenda eflet prcedida quantitas in ipfalmea.^i

;

produdta fub numero 6 in diagrammate XIV. & operandum XX

conformiter vt in fuperioribus, quibus abfblutis figura delineata
infpeda e punc^o R perpendiculariter eleuato fuper pundlum P,
altitudine fiue diilantia PR,
parallellogrammum reolangu-
referet.

lum in quadraginta duo qu idrata minora diuilum.

Verum antequam in eiufmodi proie6lionibus vlterms progredi-
diamur hic aduertendum cfTe cenfeo quod, etfi in ordinariis per-
fped:iu2; communis delineationibus, vbi axis opticus ad obieilum
propofitum pcrtingens tabulamad re(5los angulos inuadit;etfi,in-
quam, in eiufmodi defignationibus v. g. in fchemate trigefimo le-
ptimo Tab. zi. intuentis ocuU a feitione diftantia aeftimetur per
dapedogrammen PQ, vitrei-bafi perpendicularem, vel per Hneam
Rc ipfi squalem & parallelam, quia fupponimus ABC D effe ob-
ie6lum adumbrandum in tabula feu planodehneationisintermedio
LMNO videturtamen ahter fe res habere in illis defignationi-
•,

bus de quibus nunc agimus fuper obhqua plana , in quibus, vt

plurimum, fupponimus obiedum effe medium inter planum deh-
neatioms & oculum, v. g;. in fchemate XXXVllI. eiufdem Tabu-J
\xy conftituto in R, oculo, vnde quadratum ahcd quod proob- ,

ieoto intermedio fupponit oblique inuadanc radii vifuales quia

,
^

planum delineatorium elt FMNG, in quo debet deformata figura?

proiedlura adumbrari propter feClionem opcics pyramidis valde
obhquam, ab eo etiamdebet intucntis oculi diilantia menfurari,
ita vt in prxdicio fchemate oculi R , diftantiam non dimetiaris ex
hneis PO, vel RI, plano LMNO
perpendicularibus,iedex lineis
P S , vel R Q. , ad produdum delineationis planum F G K T perpen-
dicularibus : poterit igitur in delineatione obhqua, figur^ ABCD,
dici linea QR altitudo oculi fuper planum feu ab eodem diftantia.
Similiter& in fchemate XXXlX, non a^ftimabis oculi diftantiam
a fedione per lineam P Q, quidem & in plano LMNO eft obie-
fi

dlum adumbrandum quadratum ahcd^ fedtio vero non plana (cd

prominens c quatuor planis pyramidis quadrilatarae ad inuicem in-
ABCD V conftituitur, ita vt axis opticus in illius apicem
clinatis in
ixda incurrat, & cum illius axe conueniens, in bafim ad redos an-
gulos incidat vnde & poces oculi diftantiam ab ea defumere.
^

Aduerte etiam plurimum

in his vt abftrahi debere ab altitudine
oculi naturali V. g. quinque pedum, praefertim dum in planis fiue
fuperficiebus mobilibus defignationes fiunt ; in iis enim cum pun-
d:um determinatum alfignatur ex quo fpecSbari debeant,vtpropof!-
tum effedum affequantur, confideratur oculus liber & nudus nul-
li ftatui aut fitui fpecialiter addidlus, qui poifit fupra & infra hori-
zontem, a latere dextro & finiftro, hinc inde pro loci & plani exi-*
gentia & appofitc ad intentum collocari ; qu*e te latere nolui vc ti-

bi nouum non fit quando in fequentibus pundtum ocuH pro grbi-

 LrBERSECVNDVS. ^^
trio collocabimus ; fed ad propoficum nobis negotium reo-rcdia-
mur.
Quando volcs obliquo perfedum quadratumfcenoo-ra-
in plano
pliice adumbrarc docec re in Tab. ^t^.diacrramma
, V mctho- XXX .

dum qua pofTis id, fimili fere ratione , vt m fchemite XXX i V.

operati fumus , expeditius tamen & commodius priflare > duda
enim linearf^squali lateri quadrati propofini, Itacutifque in ipla,
ex quantitate minorum^quadratorum, diuifionum punxSlis efghi,
ducanturab iisredaslines concurrentes ad puntlum P, vt fupra,
& exhibentes minorum quadratorum dmiinutiones fceno^raphi-
cas dcinde occulta ducatur linea a pundo d^ in R hxc lineam a
j -,

P, fecans in B, reprstentat diagonalem DB, fchematis 1 1.'^ XXXI

idcoque a pundo h, ducta parallela Imcx ad , claudec trapezium
abcdj pro quadrati perfedli proiccturai & prima latitudo fcenogra-
phica pro quadratis minoribus delignabitur in k , vbi diamctralis
punduata abj fecat radialem i6 j fecunda vcro latitudo in pun6bo /,
vbi interfecat lineam h 5, tcrtia m
w, vbi fccat lineam ^4; & (ic de
cstcris per qus interfe6lionum punda du(5Va! parallcls p^t^f, tu,
i

&c. referent parallelas PQ, RS, T V, &c. diagrammatis trigefmii

tcrtii.

Sed po(ret proponi vt in plano & fpatio dctermirtato emfmo-

tibi

di obliquas proiedioncs delineares , quod confequeris hac ratione.

in affignato tibi plano v. g. inferiore parte Tabulac 14. Imeam duces
4^, «Equalem lateri quadrati propofiti,immo & cuiufuis quantitatis
pro capacitate plai?iairignati, hoc cafu noa requiri-"^
fi quidem in
tur pr^cife proi,ed:io figurs squalis quadrato A B C D, fcd tantum
fimilis & fimiliter diuifs, vt ex infra dicendis innotcfcet: duc igitur
in affignato plano lineam ad^ {imiliter diuilam in pundlis efghi, vc
eft latus quadrati AD
pundis E F G l , &; ad aliquod pun-
, in H
dium V. g. P, in altero plani extremo conftitutum duc lineas a pun-
<Stis aefghid^fimul concurrentes;tum vbi dcterminaueris quantita-

tem trapezii fiue fpatii, quo debet contincriproied:ura qua:{ita,v.g,

per Iineam l>c, qu^ fit parallcla \mcx ady & claudat fpatium abcdy
ab angulo ^, ducenda eft linea diametralis tranfiens per pundtum
h, qu£E produdlam, fi opus cft, Iineam P R , (ecans dabit m illa ,

interfediione pund:um e quo dcbeat delineata proiectura conlpici,

vt apparentiam quadrati qusfiti exhibeat. Similiter & cum propor-
tione potes operari in proiiciendo quolibet quadrangulo ,
quod
vnius vel plurium' qu idratorum minorum quantitace auctius aut
ampUus efte fupponeres.

COROLLARIVM PRIMVM.
X huius problcmatis conftrudione apparetquodfi inquadrato
E A BCD diagrammatis XXXIII. in debitaproportione delcri-
R iii
134 THAVMATVRGI OPTICI
pta proponerecur imagoaliqua,&; illias parces minoribus qiiadra-
tis infcripca: proportionalicer cransferrcncur , (
quafi vclles didam
imae;inem, arce pictoribus non incognica, ad minorcm formani
concrahcre auc in ampliorem diduccre) in crapezia fiue quadran-
gula fchcmatis XXXIV. auc XXXV. qux pr^dicla quadrara re-
pra:(cncanc deicripca in ilHs crapeziis feu quadran^uhs imago,
;

eciamfi deformis diretTco afpediu & Geomecricc mukum diflmiihs

prococyp^ camen cidem opcice fimihs & c pundo R, alcitu.
i eric ,

dine P R, (uper pun6tum P, ad angulos redos inililcnce, obliquo

afpe6lu incuica omnibus numeris abfoluca cz a?que bene propor- ,

tionaca apparebic, ac ea quadraco A B C D feruacis picburae

qu^ in ,

& iymmecria; legibus diredo afpedu videnda proponicur.

Vc aucem ha^c reduclio nec non alia: f miles facihores euadant
,

iis qui necdum illarum praxim habuerinc, o;eminum ilHus pai-adig-

ma propono iu Tabula fcqucnti c[\ix eft zj, in qua imago inlcripca
quadraco A B C D fchemacis XXXVI. reduda cernicur in abcd^
,

diagrammacis X X X VII. ica vt pars imaginis comprehenfa qua-

drato A K N E, diaerammatis trio-cfimi fexti , transferatur in traoe-
zium dhne y trigefimi feptimi fic qua: eil in K L O N transferatur
: ,

in 4/0 n, & ita de cajteris feruata femper proportione & habito

rcfpedu ad (itum vniufcuiuique partis quibus exadte ieruatis pro- \

iecSura diagrammatis trigefimi Icptimi , ctiamfi iaceat in obliquo

plano , nihilominus e pundo R , obhquis radiis ad modum
viia
quem fgnificauimus, fimilis prorfus apparebit prototypse figurac,
quae efl: dia^rammate.
in trigefimo fexto •,

Alterum huius Tabula? paradigma diifercntem omnino habet

difpofitionem, fi quidem fimulachrum quadrato ichematis trigefi-
mi o(5iaui ita vidctur inicriptum, vt debeat fupra horizontem collo-
catum afpici fimiiiter etiam &: ieruato eodem fitu transfertur in
;

trapezium fchematis trigefimi noni, vt intclligatur poffe delincari

proic(5turas eiuirnodi non iolum fpectandas e latere in parietibus
porticus alicuius oblongiE, fed etiam in aliqua muri fuperiicie qui
flipra horizontcm altius extolleretur, co plane modo quo hxc deli-
neaca cernitur, quaz quidem fufpctla e pund:o Y, perpendiculari-
ter eleuato fuper X , alcicudine XY , fimilis prorfus figur^e in dia-
grammace crigefimo odtauo delineacs videbicur.
Poffunt & alia: fimiliter delineari quac deorfum ex alto defpi-
ciantur, dum pundum oculare Ifatuetur in aliqua feneftra qua? in
ipfo pidlurs plano reperietur. Sed & appofite potelt h^c metho-
dus adhiberi in ornando fiuc dcpingendo longioris ambulationis
fuperiori tabulato,proie6lurameiufmodi obliquam in eopcrhcien-
do, cuius pun6lum viius determinatum ad eiufdem ambulachri ia-
nuam ftatucretur, a pauimento cxaltatum altitudine hominis ordi-
naria, qus fupponitur eile quinque pedum circicer, ita vt quicun-
que porticum ingrediens egregium pitSluric ordinatiiTimas efte6lum
 LIBER SECVNDVS. fjf
per{piceret, poftea tamen in interiora delatus quafi per totum am-
bulachrum nihil mfi confufam Unearum multitudinem,& permix-
tam vckit fine ratione & confiho colorum diuerfitatem diredlo af-
pe(5tu lurfum agnofceret.
Longum fane effet &fortedifficiIe fcrutari&definire cafusdiuer-
fos, inquibus conuenienter & appofite poffunt h^ regulae vfurpa-
ri•
quapropter verbo concludimus dicimufque proiedtiones eiuf-
modi re£te ad tres opticae fpccies extendi , quas diftincruit Coehus
Rhodiginus hb. 15. cap. 4 dum vocat Opticam fimphciter iham vi-
,

dendi rationem, qua aciem diredte in horizontem intendinlus, ad

quamreferri debet figura in fchemate trigefimo feptimio dehneatai
Anopticam vero illam quafufpedamus & fecundum hanc inftituta
eft defignatio fchematis trigefimi noni , ficut &ipsi vtunturqui m
{uperioribus domorum contignationibus depingunt ; Catopticam
denique qua defpedamus & in hac poftunt etiam ad inftar aharum
;

obhquas eiufinodi proie6tura? & fis^ur^e multum deformes adumbra-

ri, qu^ quidem a vera prototypi fimihtudine prorfus aberrabunti
fi plures enim ahcuius hiftori^E figuras ad hunc modum in eo pla-

no defignaueris qus ad hoc vt debite proportionat^ & reformats

,

viderentur, deberent defpedlari ex ahqua feneftra fuperiori in qua

ftaret pundtum vifus determinatum certum eft, & patet ex deh-
,

ncationis oeconomia fimul & ex opticae legibus, quod ex inferiori

loco lufpedtanti, vel dired:e intuenti, pedes aut tibias toto corpo-
pore amphores & triplo etiam longiores habere viderentur.

GOROLLARIVM SECVNDVM.
QVi hadenus in iftiufinodi proiedtionibus & defignationibus
ver(ari funt , nudas ihas & fimphces rehquere ad effedlum
quem intendebant •, nimirum vt directo fpecbatae intuitu nii-iil piraE-

ter confufum chaos exhibentes, obhquo tamen alpedlu, radio vi-

fiiah per exile foramen tranfiniflb, rei cuiufpiam propofits perfe-
ttam fimihtudinem reprsfentarent Et bc ne qnidem fed vt egre-
: ;

gia inuenta omnia non itatim ab initio fupremum perfedlionis (ux

gradum obtinent nos qui & noua inuenimus & iam inuentis non
•,

infaehciter ahquando addimus, dumemlmodi proie6luras dehnea^

mus, non folum eas volumus ex pundo obhqui afpedus determi-
nato quaefitum efFe6tum lortiri, vt patet in expofitis paradigmati-
bus ifed facimus etiam vt ex aduerio & diredta fronte fpedatasnon
iniucundo (pe6laculo, non diifona fymmetriae legibus pidura ocu-
los pafcantjdum fcilicet pro re nata& obliquq piclur^ dilpofitione,
in ea fingimus , maria, lacus, flumina, vrbes, inlulas,domus,pala-
tia, oppida, fyluas, montes, valles, arbores, turres, m^nia , foifas,
templa , arces , prata , riuos uaues, incendia, exercitus &c?tera
,

qu^cunque ad ornatum in piduris ciuilibus , hiftoricis & rufticis

136 THAVMATVRGIOPTICI
fiLie campcftribus folent a Jhiberi •, ita tamen vt habita ratione co-
lorum totius minuta h^c obieda taU quantitate adumbrentur, vt
ocuhprocul m pundo conftituti afpedlum effugiant,ne principalem
pidurar obhquas effcdumm-ipeciiant, at vero propius intuitas in re-
d:a dilpofitione confpiciantur. Sed huius artihcij ratio plenius ape-
rietur cum exhibitcC a nobis , tum in noltro Romano Sandiflmiac
Trinitatis Conuentu, tumin Parifiend ad Hippodromum regium,
in longioris ambulachri parieLejilHufmodi piCtwx defcriptio mfti-
tuetur ad propofitionem vndccimam huius hbri,vbi etiam trade-
mus methodum vniuerfalem iftas dehneationes cuiufcunque ge-
&c

neris ahas opticas in qualibet data fuperncie feu etiam in pluribus

fimul & diuerfis fuperficiebus organice perficiendi verum vc ad :

prsfentis propofitionis hmites regrediamur.

COROLLARIVM TERTIVM.
QVoniamiongum nimis forct,aIiquando etiam tsdiofum iis
quos in iilis praxibus frequentius exerceri continget, fi quo-
tielcunque delineationes eiuimodi in mobilibus pianis v. g. in car- ^

tis, tehs, tabulis defignare voicnc, toties m

iiiis oporteat ex datas

regulq prsfcripto neccfTariam trapeziorum cratcm iincare, in qui-

bus prototyp? imaginis partes dcbent proportionaiiter tranfcribij
idco potcrunt ad maius commodum &
praxim expeditiorcm, pro
quibufcunque iiuius generis delincationibus , femel bene delcri-
ptam & conilitucam harum imcarum cracicuiam in carta verucuio
puno-ere, & punda vti quoties opus fuerit cum enim voicnt
; ima-
ginemaiiquam datam ad hoc proied:ionis genus reuocare, pr^flo
habcbunt, vnde craticuiam pidlurae obiiquse dirediuam cei^ auc ta-
buie ita imprimant,vt eam pof: abfbiutam deiincationem, facili
ncgotio euanefcere faciant,quippe qu^ conftet e iineis (olo carbo-.
num polimc, aut.aiio prout diuerfi coioris iiabetur tabui^ pianum,
deimeatis.
Notandum etiam eil: propofita quaiibet imagine , vt ad iioc
obliqu^ genus rcducatur, non neccflario requiri vt ip-
proie(5i:ionis

fa prius defcripca tencatur m c]uadrato qquaii ci quod ex obiiqua

proicd:ione debet apparere , fed fatis effe vt diuifa habeatur per
piurium quadracorum cracicuiam ,qua{i veiies, vt pidtorcs afToienc-,
ipfam ex moduii iege in ampliorem diducere, vei in minoremcon-
rrahere, & proporcionaiicer deinde in plano obiiquo,iinc^& crapc-
zia in quibus debec imago cranfcribi, dcfignencur-,{lnt enim maio-
ra vei minora quadraca ilfa qu^ prototypam imaginem diuiduncpa-
rum incerefV, modo proiedio iinearum qu^ ex quadrangulis crape-
ziis componicur quadrata rcpr(^fcntct ex pundlo dcterminatOjidem

enim fcmper efFed:us prodibit ac fi propofitani quamhbet imagi-

nem velies retenca fimiiitudine inamplioremf"ormamadducerc,vei
ad minorem reuocarc. CO-
 L I B E R S E CV N D V S. ij7

COROLLARIVM Q^VARTVM.
P Vnt nonnulli qui piduras eiufmodi obliqnas defignanc intra li-'

3neas parallelas, dum

pro repraefcnrandis quadratis in quibus fi-
gura prototypa continetur,faciunt parallelogramma a^qualis qui-
dem altitudmis , fed longitudinis dupls quadrupl^ , &c.
, tripla: ,

prout magis vel minus cupiunt datam imaginem deformare & a

Geometrica prototypi {imilitudine proieduram auocare. Defor-
inabunt (ine dubio per eiufmodi praxiiri, quafcunque datas imagi-
,nes, ita vt neque Geometrice neque optice queant effe prototypo
limiles,feu direda fronte afpiciantur,fiue obliquo intu tu,nec po-
lell: vllum vifui pundum affignari, vnde appareant emendata: aut:

in aliqua proportione delineats. Nam, prster quod in tali metho-

do nullum ell pundtum oculi determinatum quando fuerit proar-
j

l^itrio ilabilitum, certum eft per qmntam Opticorum Euclid. ea

debcre prs csteris videri maiora qua» llaburit pun^to viciniora,
quamuis reuerafint omnia a?qualia,iunt enim,exhypothefi,a^qua-
les line^E qux quadrati latera repr^efentant , cum alias deberent efTe
de fadto in^quaies, vt poffent asquales apparere. Ipfa eftniliilomi-
nus methodus quam circa iftiufmodi proiedtiones tradidit Ignatius
Danti in fuis commentariis ad primam regulam Perfpedius Baro-
cij, fed propter all^tas rationes neque illam probo
neque aliam ,

Danielis Barbari in quinta parte (ux Perfpedtius^cuius & meminic

Ignatius Danti dum illam improbat,&:fua3 poftponit, vt pote nulli
rationi aut vero fundamento innixam. Verum neutra mihi non vi-
detur imperfedta & facile crediderim non effe magnum inter
vtramque difcrimen , fcilicet inter parallelogramma Ignatij Dantis
& methodum Danielis Barbari , qui docet propofitam imaginem
ct fua naturali 6c debita proporrione ad hoc proiedionis genus re-
uocandam veruculo pungere per totum , & ita punclam ad ex-
,

trerriiim prsparats tabulas feu plani obiiqui ftc ad angulos redtos

committere, vt dum folaribus radiis opponetur, traie6tum per mi-
nuta prototypiforamina, & in expofitum pianum illabens folis lu-
men defignandis oblique fingulis imaginis propofita: partibus lo-
cum aflignet quod eodem fane modo fuccedet ac fi inter paralle-
;

las defignaretur, quandoquidem & inhasc foramina velut paralleli

incidentj&fimiliter ab iifdem in planum progredientur foh.. radij;

cum prsterea neque in hac methado vllum affignetur vifui pun-

d:um determinatummifi forte velis vt ipfe Barbarus ibidcm doccr,
in eo pundio oculum conftituere, ex quo dimanarunt lolares radij
fadla? proiedtionis authores , tunc enini pro detcrminato vifus
pundo na6tus es regionem amplam & fpatioiam , corpus ni-
Uiirum luminaris illius maximi ^ vpdc admirabilem totius terra-
S
138 THAV MAT VR G O P T I I C 1

rum orbis proieiluram , (i acutis polles oculis, tibi liceatprofpi-

cere.
Sed conuenientius meo iudicio, & aptius pofTet illarum proic-
^ionum praxis inftitui adhibita facula. feu alio luminofo iulle ad
determmatum oculi pundum vnde radij per oppofita
conftituro ,

puncflae imaginis foramina delapfi proiedionem lilius in expofi-

,

tum planum confignarent. Similiter & poteft id organice fieri ab

eo qui certo & determinato loco conftitutus radium iiabebit ob-
longum , cuius extremitati hxreat adftridus carbo tunc enim fi- •

xum immotumque tenens ocukim, cuiufcunquc rei propofitx ru-

dem primum dehneationem imprimet in dato plano^ quantum po-
terit radius fe extendere cui dehneationi (i poftremam apponat
,

manum &: colores inducat,videbitur fane perfeda & fymmems le-

gibus plane confentiens, conlpecla videhcet ex pundo determina-
to , quamuis ahunde non nif incondita hnearum & colorum per-
mixtio vifui fupponimus femper punda vifus & diftan-
fe olferat :

tis ad acquirendum finem intentum propofiti effed:us apte col-

locari.

COROLLARIVM QVINTVM.
POteft etiam huiufinodi proied:ionisartificium non incondite in
appofito fpeculo exhiberi , fed ne huic prijnae fiifcepti operis
egrediamur,haec*& qus-
parti conftitutos dn-ed:^ vifionis rerminos
cunque aha ad reflexum aut refra<5tum radium pertinent , in alte-
ram amandamus.
Multa aha,meo iudicio adliuc fiiperfiint circa praefentem ifta-*

rum proie6bionum ^tsr^yiuaml^ coniideranda & annotanda v, g.

, ,

quomodo poft faclam primam operis defignationem feu diagraphi-

ca proiedturas lineamenta varii finc inducendi colores quomodo ;

in vmbris & receftibus operandum qui debeant eminentiora quas-

•

dam, aha redudliora exprimi,qu2dam attolh, quasdam adumbrari;

vt pro diucrfa partium ab ocuio elongatione colores fplendiores,
adhibendi vt maior vel minor inducenda opacitas
; certum eft ;

enim mehus&diftm^luis videri quz in fitu dirediori videntun con-

fufius autem qux in obhquiori quod fub anguhs obhquis & fi:a-
,

ienis triangulis viforiis inasquahter appareant partes rei vifa^, remo-

tiores fcilicet aliqus & indiftindbae magis ;fub diredtis autem angu-
lis & Ifofiiclibus trian^ulis viforiis , aequaliter diftantes hinc inde
circaaxem opticum videntur- vnde ifti videtur incommodo fuccur-
rendum nec non fiippiendum ex pidtura^ legibus & idonea colo-
rum armoge ; ita vt non obftante anguli vifi)rii in varhs partibus,
diucrfa obliquitate, partiumque ipfarum maiori vcl minori elon-
gatione, proie6turaip{a omnibus numeris ab ab{oIuta,&ad intentum
 B E R S E C V N D V S.
L I
139
fincmapte difpofita 6c bene ordinata videatur, fed de his poftea
pluribus , cum de methodo vniuerfali organica pro inftituendis in
qualibet propofita fupcrficie, huiulmodi proiedionibus fermonem
faciemus interim hxc lludiofos monuiffe iufficiat iam enim fatis
: ,

ia longum protradla mihi videtur ha:c propofitio, vnde tranfimus

a.d aiiam.

PROPOSITIO QVARTA.

/« exteriori Ceu conuexa coni faperficie imaginem defcrihere qutS , etji aliunde
confufd , deformis & impropornonata Vtdeatury nilnlomi^ in dehito ftu
^ e punfro determinato confoefta , ohiefto p-opofto Ceu brototybo fimilis

appAveat.

QVid fitConus tam quohicagimus, quam fcalenus

re£lus de
fatis notum eft ex propofitione vndecima pra^cedentis Ubri,

vbi eum definiuimus fuppofita igitur illius definition?, quando-

:

ijuidcm hic agendum nobis cll: de conuexa,nec non de concaua il-

lius fuperficie, ipfum pofTumus appofite comparare cuculio carta-
ceo qui circuium habens pro bafe, fuperius definat in acumen & i

huius quidem cuculiipirs extcrior conuexanj referet coni fuperfi-

ciem interior vero concauam rcpr^fentabic.
}

Cum igitur nobis proponatur in exteriori feu conuexa coni fu-

perficie imaginem defcribere qu^e etfi alias confufa, deformis &
,

& improportionata videatur, perfeilam nihiiominus e pundVo de-

terminato propofit; cuiufpiam obiedti fim.iiitudinem exhibeat. De'
lineetur primum circa propofitam imaginem circulus,quaiis efl: in
Tab. 26. diagrammate X L I. circulus hdefghn: cuius circumferentia ,

in plures partes a-quales ad arbitrium dmisa, a fingulis diuifionum

punutis ad oppofita diametri ducantur vt hgydh, ei,fk, quar fpa-
tium circulo comprehenfum, ideoque figuram qu.r in eo defcri- &
pta teneretur in odo partes feu trianguia difpefcunt : potcft etiam,
vna ex illis femidiametris in totidem partcs squalcs diiiribui vt4^,
& per finguia diuifionum illius punda totidcm , circuii priori pa-
vtini,i,3,4,&c. qua! pn-cdiota fpatia diuidenc
rallelidecircinari,
in plura quadrangula, vt videtur in eodcm diagrammate quadrage-
fimo primo.
lam vero diuidenda fupcrficics exterior coni per certas li-
ita efl:

neas^vtexafTignatopundo figuramexhibeant Iiuic XLl.opticefimi-

lem, quamuis rcuera &
Gcometrice fit valde difiimiUs fic cnim ^

fict vt dum imago aliqua , qu.T in diagrammate X L I. fccundum

proprias f)'mmetn<r & debica; proportionis legcs deiineata effct,
cransferetur proportionaliter in coni fupcrficicm fic diuifam-, quan-
lumuis alias ex huius proiedlionis artificio deformecur, pcrfcdtam
S y
,40 THAVMATVRGI OPTICI
nihilominus primitiui obiecli fcu prototypi fpeciem ex affignato
pundo repnxicntet.
Quod vt facilius &: commodius afTequamur ,
pofTunt eiufmodi
lineae pruiium in plano defcribi .i. in aliqua fupcrficie bene planata
& polita.qus pollit polt figuram delineatam inconum adduci,c[ua-
lis cflet V. ^. carta feu tela aliqua cucullo conficicndo idonea : mo-
dum tamen pofthac aflignabimus quo poifis eamdem dehneatio-
nem in quouis propofito hgneo, lapideo feu akerius materia: fohdo
cono inftituercifed ad plenioremilhus inteUigentiam prsmittenda
mihi videturhxc mcthodus (]ux illarum hnearum defcriptionemin.
plano faciendam cdocet.
Si ergo vAsidefcriptam in fuperficie coni figuram non fohmi
effe obie61:o propofito optice fimilem fed & magnitudine squalem
apparere, duc vt in lchemate XL. Tab. 16. hneam redam AC,du-
plam \mex kf}(\ux efi: vnac diametris figurse quadragefima: prims-,
demde a puncto A,educatur AB, perpendicularis AC, & eidem
a-ciualis & ab eodem pundlo A inte^uallo AB vel A C, dcfcri-
;
, ,

ptus quadrans circuh BDEFGHIKC,diuidatur,per fextam praslud.

Geometr. in od:o partes squales ad punda DEFGHIK, e quibus
ad centrum A , radii ducantur D A E A , F A &c. quibus ita diipo^
, ,

fitis, ex quadrante circuh fic comphcato, vtlinea AB, exadte con-

gruat lines A C, formabitur conus in quo ifii radii arquales & fimi-
liter difpofiti apparebunt vt diametri circuh l>dcfg!nk,&c pundum A,
quod erit in vertice coni, centrum eiufdem circuh repraientabit in
quo prardicls diametri fe ie interfecant:fupponimus tamen intuen-
tis oculum in axe coni per verticem prolongato conftitui ex debita

diftantia, ita vt tantiim dillet a coni vertice, quantum vertex ipfius

coni per circuh quadranrem ABC,efformati,remouebitur aplano,
in quo eiufdem conilituta fuerit.
bafis
Verum diuidenda fupereft altitudo coni, ealeecvt ex aifienato
vifus pund:o circulares Imcsipfam diuidentes a:qualesappareant&:
fmiihter pofitq circulis concentricis & a^quidiffantibus diagramma-
tis XLI. fpatiaque etiam ipfa inter has lineas comprehenfa, fimilia

vidcantur & a:quahaiis qux percofdem circulosconcluduntur,quod

fiet hoc modo. Producatur primum linea C A, diagrammatis qua-
dragefimi vfque in L, ita vt A L a:quahs fit hne.T AC, & pundo L,
perpendicularis erigatur LM c-cquahs LA , vt dcicribacur circuli
quadrans LM
A, .xqualis priori AB C: dcmdc a pundo L^reCladu-
catur in B, qux circuli arcum MA, bifariam diuidet in pundlo N;
tiuibus perad:is,fifigura fchcmatis XLl.od:o habeat circulosiEqui-
diftantes & concentricos , idcoque & odo a:qualis fiue eiufdem la-
titudinis fpatia concludat , quaha funt 1,1,5,4,5, 6>7)8, diuiden-
dus eritarcus AN, diagrammatis XL. in totidem partes a?quiles
pun6bisi,i,5,4,5,6,7,8,N, &:a ccntro L, per iingula diuifionum
punda, ducendx line.r mortu^, vfque ad lineam B A, quam feca-i
 L I B E R S EC V N D V S. 141
bunt in pun£lis OPQR, &c. dabuntque diminutionem interual-
lorum proportionalem quae debent (patia circulis diagrammatis
,

XLI. comprehenli reprasientare vnde & circuli quadrans in co-

j

numcomplicatus& indebitofitUjiuftaque diitantia viiui expofitus^

ipfa inter le xqualia & in prototypo delineatis (imiiia exliibebit.
COROLLARIVM.
EX lis patet,quod fi incirculo bdefghikA^-
quae diximus fatis

fcripta ex fymmetria; & proportionum legibus haberetur ima-

2;o qua^libet, partefque ipfius compreiienls quadrans^uhs qu^ in
dia^rammate XLl. cuxulis & diametris efformantur, Imgul^ pro-
pOTtionaliter transferrentur m quadrangula amphora quadrantis
A BC, ichemate quadraeefuTio, eodem modo , vt iam diximus,
in
quo velles datam quamhbet imaginem ad minorem formam reuo-
care, vel diducere in amphorem ipia imago fic in quadrante deli-
^

neata,quantumuis confula & primo intuitu citra proportionumle-

ges & iymmetria: regulas adumbrata nihilominus in debito fitu •>

collocata & ad ocuhmi cx interuailo requifitodirpofita^modc) prius

ipfe quadrans m
conum coaluerit , rede proportionata videbitur,
fimihfque prorfus &: squaiis ei, o^x in fpatiis diagrammatis XLI.
defcripta primitus haberetur fed ad pleniorcm pragmati^ huius
j

inteiiigentiam qusdam in lequentibus propofitionibus harum re-

dudlionum paradigmata proferemus.

PROPOSITIO Q^VINTA.
In Interion feu concaua coni fuperficie imdginem deprihere qu^, etji alias de-

formiSj confufa c^ improporticnata videatur, nihilominus m dehito jitu 0*

afsignatopunfloj Vifui expofita^ ohiefto propojito feu prototjpo fmilis ap-
jpareat.

PArum differt in fua conftrudione hoc problema a prarcedenti,

vt facile ao;nofcitur ex diagrammate quadragefimo iecundo ad
boc delineato^n Tab. x6. habet enim & cn-culi quadrantem ABC,
diuifum in odo partes aequales radiis AB D B EB
, , , &c. qus fimi-
lem vt in fchemate quadragefmio primo cum ipia dmmezio kf
, ,

proportionem obtinent , immo eamdem. Id folum aduertendum

eft, fuperficiem coni interiorem icu concauam debere viiui oppo-
ni, ita vt oculus intuentis in ea reda iinea conlHiuatur qu£ traniic

per coni verticem & centrum bafis iphus, tantum ab ipia bafedif^

fitus, quantum vcrtex ab ipfius balis ccntro diitare cognoiciturr

vnde m
huiufmodi conftitutione , quae elt praecedenti^ contraria;
quia propinquior eft oculo bafis quam apex, debent ipatia inter
eirculi arcus comprelienfaproportionaliteraugena bafiadverticem
S lij
141 THAVMATVRGI OPTICl
vc vidccnr ficri in diao;rammatc quadragefimo fecundo in Ai,ii,
tS,SR,pcr dirpofitionem contranam quadrantis LMA,cx quo
fpatiorum diminutiones dcducuntur, pcr lineas Li, Lz, L^^cuius
contrarium eucnit in ichcmatc quadragefimo , vbi fpatia circulis
comprchcnfa, a vcrticc ad bafim proportionaUcer augcntur , quia
propinquior ci\ oculo vcrtcx , quam ipia bafis.
Pro Corollario huius propoutionis, pofTemus hic de imaginum
redu(Stione annotare quod iubiunximus in prarcedcnti fedcum de ;

illa, propofitis etiam & adhibitis exemphs debeamus agcre in fe-

quentibus propofitionis nihil , hic dicendum amphus videcur, nifi
quod in vcraque fupcrlicie tam exteriori fcuconuexa,quaminterio-
ri feu concaua coni ad cum quem fignificauimus modum oculoex-

po{iti,ipfa diagrammacis quadragefimi primi apparencia sque per-

Feda & omnibus numeris abfoluca, cum fuis diamecris & circulis
concencricis videbiturac fi fupcr pianum fuas bads circulo com-
prehenfum defcripca conipicerecur.

PROPOSITIO SEXTA.
Per numeros Cen tahuUs Tdngentium , in conuexa coni fuperficie imaginern de-
fcrthere quii, etji aliundc confufa, deformis c^r improportionata videatur,
mhilominus in dehito fitu (y epunflo determinato conf^eBa^ ohieSfo biv^o-

fitofimdis appareat.

EAdem fere ell hsec propoficio cum quarca huius libri, difFert-
que ab ea dumcaxac quancum ad conflrudtionem illa enim ;

per hneas h.xc per numeros Trigonomecris fiue per Tangentes

,

abfoluicur , eitque priore cercior & vmuerfahor, non quod vcraque

nonopcime fucccdacinpraxi, cum illa fic liuius veluci fundamen-
tum fed quia prior magis cll erroribus obnoxia, fiue quia pocefl:
;

lineale non exaclc ad fecundi quadrancis cencrum appiicari, vc ad

pund:um L, fchemacis quadragefimi fiuc quia poccfl: a pun6lo di-
;

uifionis, pcr quod debec linca fecans cranfire, aliquancum aberra-

re ,ex quo in proCTrefTu error non leuis poffcc oriri adde quod plu- :

ribus diuerfis modis eiufdem problemacis conf}ru6tionempoffeab-

foluerenon cfl inucile,cum luis non deilicuancur comiPxodis fin-
guli modi,quod amplius pacebic ex fequcncibusi vnde 8c hunc pro-
poncre ftacui, qui cibi in Tab. 17. e diagrammacis XLIIL XLIV. 6c
XLV.exhibecur.
Verum ad huius merhodi incclligenciam ,
quaedam hic funt c
Trigonomccricis clcmencis aflfcrenda, quandoquidem in prjeludio
noftro Geomccrico iila non cxplicuimus jincipimusaucemab ipfius
Trigonomecria; definicione.
Trigonometria eft criangulorum dimetiendorum do(5t:rinarrtavt
e fex parcibus, quibus omnc crianguhun componitur,cribusncmpc
 ,

LIBER SECVNDVS. i^f

ans^ulis, totidcmque latehbus, fi tres rolum noueris, duo videlicet
latera & angulum vel duos angulos & latus vnum ,&c.facile queas
,

Iftis cognitis in aliarum partium, fiue laterum, {lue angulorum no-

titiam deuenire : oportet ergo partes ipfas inter {e proportionales
efle & earum proportiones fciri ;
Quia vero fciri nequeunt nift
quidquid eft in triangulis circulare ( vt anguli iii omnibus triangu-
lis &C latera in fphsricis ) ad lineas re6tas reducatur ; idcirco a Ma-
thefeos principibus Hipparcho & ahis redud:io illa fapientiflime
exxogitata elt, per determinationem quarititatis quam red:x linex
tah modo, ad talem circuh arcum apphcata; habent refpe<5lu femi-
diamctri eiufdemcircuh,quam radium folent appellare, quod qui-
dem potefl: abfolui beneficio hneahs & circini communis muko ;

vero facihus & expeditius per ini-trumcntum partium, feucircmum

proportionum : fed vniuerfahfhma ^ certiflima omnium mecho-
dus , maxime vero pro trianguhs redanguhs, in quos pofTunt ahj
omnes refohii, pcr tabulas adhoc conflrudas procedit ad earum :

autem intelhgentiam& vfum, neceflaria eft, vt diximus, quorum-

dam terminorum qui m ilHs tabuhs femper vfurpantur, exphcatio
quam pr^mittimus, vt ad noftri problematis poilea conftru^tio-
nem veniamus, in eaque Sc fimihbus tabularum vfum, abfque eo
quod neceffe fit iUarum conlbudionem nouifle, edoceamus.
Sciendum igitur efl imprimis , fuppofira ex pra:hidio noftro
Geometrico , communi diuifione circuh in partes feu gradus 360,
Sc cuiuflibet gradus in 60 minuta, Scc. ex quibus omnium angulo^
rum quantitas agnofcitur ^•fcicndum , inquam, efl arcum circuli
effe partem peripheri^ eiufdem circuh Potefl: vero triplex prsci- ;

pue circuh arcus confiderari nempe quadrans, arcus quadrante ,

maior, ied femicirculo minor & arcus quadrante minor vt fi in-, ;

appofito fchemate femicirculus AKC,bifariam fecetur per redram

BK, ducaturque a centro B ad circumferentiam AK aha hnea ,

BL erit AK quadrans circuh, arcus AL, quadrante minor, &ar-

;

cus CKL quadrante C K , maior,fed

,

femicirculo minor.
Illarum vero qu^ dicuntur appli-
cats circulo , quatuor funt fpecies
nempe fubteniae , finus , tangentes
atqtie fecantes.
Subtenfa eil linea circulo infcri-^
pta, eumdem in duo fegmenta diui-
dens quorum vtrique fubtenditur;
,

eltque vel maxima fi per circuli cen-

trum tranfiens ipfum bifariam diui-
dit,vt in circulo ADCK,hneaAC;
vel non maxima ipfum circulum partitur inasqualiter , vt in €0-
fi

dem circulo linea E G tota autem fubtenfa intra circulum eft 8?

:

cius ambo extrema in peripheria.

»44 THAVMATVRGI OPTICl
Sinus rccundum fe totam intra circulum, huius autem
cft re61:a

cuipiam arcui, fccundum vnicum lui extremum applicata & du- ^

plex ftatuitur nempe redus qui ab authoribus dicitur fmus um-

,

pliciter & fme addito, vocatur tamen a nonnuUis fmus rettus Sc li-
nus primus alter vero eft fmus verius qui etiam fmus fecundus &
^

proftnus nuncupatur.
Sinus redlus aUcuius arcus eft fe-
milTis fubtenfa: duplo ipfius arcus,vt
in expofito fchemate finus redrus ar-
cus D G, eft recla G F , femiflis reda:
GE ,
qua? fubtenditur arcui E DG
duplo arcus D G. Eft vero duplex f-
nus red:us,nempe fmus totus qui eft
ipfamet circuli femidiametcr & ra-
dius etiarti appellatur atque refertur
ad circuU quadrantem, vt fmus AB,
ad quadrantem A D D einde eft fmus
j

re(Stus toto minor qui refertur ad ar-

cum quadrante minorem, vt fmus Gl,ad arcum vnde radius, GC .,

femidiameter circuli & fmus totus vnum & idem funt definitur :

etiam a nonnullis fmus redlus linea perpendicularis cadens ab vna

extremitate arcus dati in diametrum dud:am per alteram extremi-
tatem, &fic GI, erit fmus redlus tam arcus GC, quam arcus A G.
Sinus verftis alicuius arcus eft pars diametri inter fubtenlam du-
plo ipfms arcus &
hunc eumdem arcunr comprehenla, vel eft {c^-
mentum diametri inter (inum reftum & alteram extremitatem ar-
cus interceptum ; finus ergo verlus arcus GD, eft linea FD , quia
eft pats diametri K D , intercepta mtei* arcum E D G duplum arcus
GD, & eius fubtenlam EG.
Tangens alicuius arcus eft refba a concurfti ipfius arcus,eiufque
(inus verfi , ad hunc fmum perpendiculahter eredla , occurrens re-
extremum eiufdem arcus produdta:, vt
0:x a circuU centro pcr aliud
in eodem diagrammate re6i:aCI-I, qux ex pundo C, perpendicu-
laris eft adLC fnum verfum arcus GC, &occurrit rectas BH, ex
centro B, perG produd:^, dicitur tangens ipfms arcus CG, quia
icilicet tangit ipfuni arcum in C omnij vero tangens tota extra cir-
:

culum iacet. •

Secans aUcuius arcus centro per alterum ipfius arcus

eft re6la a
extremum produdba occurrens eiufdem arcus tangenti,vt ibidem
BH, CG,
quia a ccntro B, per extremum G, pro-
eft fecans arcus
dud:a occurrit eiuldem arcus tangenti C omnis autem fecansH :

partim intra, partim extra circulum applicatur, ideoque radio fem-

per eft maior fed de complemcntis arcuum nihil diximus.
Complementum igitur aUcuius arcus {impUciter,eft ipfius arcus
a quadrantc differentia j ilUus vero complementum ad lcmicircu-
luna.
 LIBER SECVKDVS. : T ^j
lum, efl ipfius arcus a femicirculo diffcrcntia. v. g. in expofito dia-
grammate fit femicirculus A D C quadrans vero B C complemen^
,
;

tum fimpliciter minoris arcus CG eft GD, quia eft difFerentia ini
ter arcum CG, & quadrantem CD & arcus maioris CDE com- ;

plemcntum fimpliciter ertarcusD E, quo fcilicet difFert a quadrante

-G D atcomplementum ad femicirculum arcus CG,elt arcus GA,
•,

eius nimirum difFerentia a femicirculo A D C.

Porro lias omnes definitiones hic afferre & declarare opers pre-
tium efTe exiilimaui non folumpro fecantibus & tangentibus qua-
,

rum vfus nobis in pr^fenti propofitione neceflarius eft ; fed etiam

pro fmubus & aliis
quibus in altera, quam daturi fumus , huius
e
operis parte, abdita refradtionum principia debemus explicare.
?ff lis igitur prsmiflis mihi videtur rede pofTe intelligi in fchemate

quadragefimo Tab. i6. lineam A B effe tangentem reipedu qua-

drantis LM A, quiaad femidiametri feu radii l A extremitatem efl
perpendicularis ^ lineas vero punduatas LNB, L70, &c. fecantes
effe, cum circumferentiam
a centro produdla^ A, fecent & ip-. MN
fam tangentem A B attingant. Certum eft etiam ex didtis lineam
AB efTe tangentem graduum 45, qu^ quidem ex vna parte termi*
natur radio L A, cui perpendicularis efl, & ex altera definitur a fe-
cante , qu^ per di<5tum graduum numerum tranfit , nimirum 43- iu-
lle dimidiam partem quadrantis LM
A , vnde & ipfa L B dicetur fe-
cans graduum quadraginta quinque (imiliter linca L 7 o , fecans efl
:

graduum 39, minutorum 1x7, ideoque hnea A O, quam ex altera

parte fecat, 8c definitinO, erit tangens arcus totidem graduum,
lcilicet 39, &: minutorum zi'-j Quae fufficiant donec abfoluta noftraj
propofitionisconftru^bione, quomodo in ea & fimihbus, tangen-
'
tium tabulis vtendum fit aperiamus.
Cum ergo nobis propofitum fit numerorum adminiculo, figu-
ram in fchemate XLIII. Tab. 17 rite defcriptam, ita proportiona-
liter inconuexam coni fuperficiem transfundere, vt etiamfi Gco-
metrice multum differata prototypo,eidem tamen optice{imiIis&
jequalis videatur, ac fi in plano ipfius coni bafi squali & {imili de-
fcripta teneretur. Fiat primum in diagrammate
V. eiufdcm XL
Tab. linea A B , dupla ipfius k diametri circuli ohkmyin fchemate
XLIII. & ex hac hnea defcribarur qudrans ABC, cuius periphe-
riaB C, in totidem partcs squales diuidenda eft,quot habueritcir-
cumferentia integra circuli ohkm commoda mihi videtur &:
; facilis
in o6to partessquales diuifio quamfignauimuspundis BHIKLM
N O C referentibus punda yhiklmnoc, fchcmatis XLIII. poteft
autem huiufmodi diuifio inftitui, per fextam prasludii noftri Geo-
metrici , vel ope inftrumenti partium, vt diximus in appendice de
communi diuifione circuli, &c. afingulis deinde huius diuifionis
pun6lis H K L MNO
I reda^ ducantur liijeae fiue radii ad ccntri
pundumA.
T
1^6 THAV MAT VR G I O P T1C I

Quod attinetad longiiudines proportionales gradatim crefcen-

tium fpatiorum quae circuli arcubus continentur, ha: debite figna-
buntur &z definientur liac ratione. Diuidatur primum Imea AB,
diagrammatis XL V. vel alia eiufdem magnitudinis, vt cft in fche-
mate X LIV. hnea DE, in centum partes acquales (iiabebitur au-
tem in promptu fic diuiia, fi teneaiur circinus proportionum, & in
ipfo ad pun6ba partium asqnahum loo & loo tranfuersc llatuatur,
vt monuimus in prasludio noitro Geometrico ) fumantur deinde :

circino communi ex illis centum, partes 9^, transferanturque in h-

neam A B , ^hematis X L V. abi lA verfus B ; fcihcet llatuto ahero
circini commimis pede in pundo A, vt centro, interuaUo A 9; pri-
mus circuh arcus ducetur deinde pro fecundo ad hneam D E, vel
:

{i mauis ad inftrumentum partmm aperietur circinus communis

quantitate partmm 19-, quo interuaUo {imihter in hnea AB, de-

circinabitur lecundus circuii arcus A 19^-, eadem via flimentur pro
tertio partes 30-; pro quarto partes 41^; pro quinto 55^; pro fexto

66^; pro feptimo 81 vhimus autem quem conus habet pro bafc;
^

obtinebit radium integrum feu lincam totam D E centum par-

tium.
lamveroquamcunque miaginem indebita proportionc &
voles
fymmetria defcribe in fpatiis figura: XLIII. &fingulas ilhus partes
tranfcribe proportionahter in quadrangula fcliematis X L V. tum ip-
fe quadrans A B C comphcatus in conum, & ad eum quem fupradi-
ximus modum fub confpedu pofitus exhibebit intuenti (imula-
chrum prorfus fimile & acquale ei, quod efi in diagrammate qua-
dragefimo tertio dehneatum immo & hoc in circulari plano de-
•,

fcriptum apparebit, quandoquidem ex propofitione 109 quarti Opti-

corum Aguilonij conus oculo fic oppofitus apparet vt circulns.
Quantum attinet ad iftarum imaginum redu(5bionem proportio-
nalem, mihi videtur maiori dulicidatione indigerc,cum ex ipfis
vix
diagrammatis, quadam veluti fenfibiii demonftratione plene poflit
intellif^i oftenditur enmi partem contentam in i'.^^ diagrammatis
•,

XL deber e proportionahter tranicribi in B A , fchematis qua-

1 1 1. H
dra2;efimi quinti,& quod eft in hhpt, debere in BHPTSx, reduci-,
fimiliter & contentum fpatio hp^i, debet in fpatium HPQI, con-
fignari, & quod eft i^p^f^> in quadrangulum PRSQ^, transferri,
& fic de ca^teris, ita vt fincruls imaginis partes in fchemate X LIII.
defcriptas inhomologumhbi fchematis quadragefimi quinti fpatium
proportionahter tranfcribatur.

COROLLARIVM.
&
EX huius propofitionis methodo non folum certior prscifior
erit operatio, quam per quartam przecedentem ^ verum in &
multis cafitjus velutineceflario ahibenda proderit, inquibus illa vel
 Ll BER <; ECVND VS. 14^
prorfus inutilis vel in praxi mulcum difficilis vidcretur j vt {1 in cx-
pofiti diagrammatis quadrante ABC, dcfcribendapropone-
XLV.
rctur imago qualem diximus, deitinatumque liuiuimodi defigna-
tioni planum iuis vndique rerminis ita concludcretur, vt prxciium
delineands imagini Ipatium relinquereturjdifficilefane efTet inhoc
cdfu traditam in quarta propofitione methodum adiiibere,rliri vel-
les ipfum planum magna hnearum ieie intcriecantium,confu{ione
replcre,quasetiampolfeaabolereoporteret:facilhmum tame eft per*
numcros fcu tangentium tabulas id afTequi. Similiter cum propo-
ncrur dehneandum in promptu & prima operatione (imulachrum
ahquod eiufmodi in conuexahiperficie coni alicuius lignei,lapidei;
aut alterius materia; folids, neceffarium erit lineam red:am a verti-
ce ad bafis peripheriam pertingcntem incentum partes squalesdi-
uidere vt iam diximus^ diuiioque proportionaliter lioc fpatio,vt fu-
pradmifimus lineam DE fchematis XLIV. & lineam AB, dia-
,

grammatis XL V. circulos per ilLirum diuidonum pun6ba decirci^

nare, in quibus poftea propofits imaginis partes proportionaliter
defcribantur , quac omnia , in did:o cafu , folis hneis & atjfque nume^
rorum ope,feu tabularum adminiculo fieri nequeunt.
Veriim notalidum eft ad fiirurarum eiufmodi conftrudioncm,
liaud effe abiolute neceffarium imaginem prototypam, cuius de-
bent finguls partes in conicam iuperficiem ea qua diximus ratione
tranicribi , effe primitus defcriptam in circulo , cuius diameter fit

dimidia radij quadrantis, ex quo debet conus efformari QusElibec

;

enimficrura fme ima^opropofita.cuiuflibetmaanitudinis poteflad

hanc proiectionem reuocari,Ii prius circuio conciudatur, &aliis:
deinde pluribus ad arbitrium circuhs & diametris diuidatur inde ;

enim rite poterunt fingular ipfius partes in maioris vel minoris coni
iuperhciem confignari, modo proportionaliter diuila totidem qua-
dranorulafiue fpatia contineat, quot habet cirGulus,qui prototy-
pam imaginem compledtitur.
Porro ad diuidendam proportionaliter in parte^ quotcunque, &
prout in diuerfis cafibus commodum vidcbitur , propofitam coni
aliitudin^ m
fiue potius lineam re6tam a vertice ad bafis periphe-
riam pertingentem, qua; eft radius quadrantis ex quo debet conus
exurgere,tenenda elt methodus & praxis quam inhac propofitione
adhibuimus pro reperienda quantitate & incremento proportiona-'
li fpatiorum gradatim crefcentium quos circuli arcus compledtun,-

Ciir hanc autem methodum tibi explicat fequens appendix de vfii

:

tabularum Tangentium, 6cc.

T i,
148 THAVMATVRGI OPTICI
AP P E ND I X.

T)e vft* tahulamm T^ar?gentium.

Quomodo iis vtendnm Jtt in pracedenti ^ropojinone ciP' fmilihmf

NOn immorabor in declarandis variis diuerforum authorura

methodis quas fincruh pro harum tabularumdifpofitionead-
hibent lufiiciet ad noftrum propofitum illam proferre qu^ in vfu
:

magis ordinaria & in praxi fatis commod i mihi videtur , illa nempe
qua vfus eft Albertus Girard , dum hbello manuah feu Enchiridio
huiufinodi tabulas conclufit, quae quia funt emendatifTims , & ex
omnibus corrediftim^ ideo etiam futura; funt ad vfum paratiores &
certiores , maxime pro iis,qui cum folam earum praxim & vfum noue-
rint , no poterunt aliunde mpplere (\ quiderroris in ahis occurreret. In
iftis igitur quantitas fmuum Tangentium & fecantium determmatur,
,

fuppofitoradioveifemidiametropartmmaEquahumiooooo-.ordove-
ro in tabularumdilpofitione tahs eft. Inqualibet pagina quatuorfunc
columna? prima eft graduum circuh cum minutis primis fecunda eft
: -,

finuum-,tertiatangentium,&quarta fecantiCi fimul omnes ita dilpofir^

vt in fronte ad fmiftram fupra primam columnam fcribanturnume-
ri graduum a Gr. o vfque ad 44, & rehqui
vfque adS^. gradus a 45.
continuentur ordine retrogrado ad calcem in paginis ad dexteram,
& paginiE alternac eofdem gradus numcrent. A gradibus frontis dc-
fcendunt minuta , & a gradibus calcis afcendunt a nuHo minuto
vfque ad 30 , &
a 30 vfque ad 60. Demum e regione omnium minu-
torum progrcdiendo in tranfuerfum iub titulis Sinuum, Tangen-
tium , atque fecantium numerantur partes carumdem linearum in
partibus fmus totius 1 00000 , vt iam diximus Dum ergo voles, :

cxempli causa , pro pra:cedenti propofitione , habere tangentem

graduum 5 minutprum 37 { praetermifTo medio minuto fiue minutis
lecundis triginta, cum hic pamm interfit & poflit etiam ad difcre-
tionem fuppleri ) inucniendis eft numerus 5. in capite alicuius pri-
mscolumnacin paginis ad {iniftram,&: hinc deicendendo ofFeret
fcnumcrus 37 pro minutis, e cuiusrcgione progrediendo in tranf
uer/um fub titulo Tangentium occurret numerus 9834 pro tangen-
te arcus propofiti vnde apparet tangentom arcus graduum 5. &
\

minutorum 37, habere partes ^quales 9834, quarum radius integer

fiuc femidiameter habet looooo.
Sed vt poifmt iftarum tabularum numeri benc & appofite vfur-
pari, fuppofito etiam quod radius (lue circuli femidiameter 100 Ib-
iummodo habeat partcs ^quales,vt diuiiarconipiciuntur iinesDE,
AB in XL1V&: XLV diagrammatis ^ concipiendum ell quam-
 L I B E R S E C VN DV S. 149
partium pofTe in^alias mille particulas diuidi, &: ex hac
libet haruiVi
fuppofitionered:a&pr2Ecifaprocedet operatioinvfu tabularumhac
rationc. Quemadmodum e radio qui iupponitur in tabulis efle
partium «00000 tres ad dexteram figura* tolluntur, vt fiat 100 par-
tium fic cuminuenens pro tangente arcus propofiti v. g.quamat-
;

tulimus pro arcu graduum 5, minutorum 37,cjuas continet partes

9834, quarum radius integer looooo poflidet,abfcinde quoque ab

iitatangente 9834, tres figuras ad dextram nempe 834, & relinque-
tur numerus 9 pro tangente arcus graduum 5 minutorum 37, fup-
pofito quod radius in 100 dumtaxat partes diuifus habeatur. Non
funt tamen penitus abiicienda^ figurs qus fic abfcinduntur, fed ex
eo quod diximus quamlibet centefmiamjC quibus radius conftat,
poffe in alias looo particulas diuidi, fequitur tiguras abfcifTasfigni-
ficare tot millefimas vnius ex iitis 100 partibus : Quapropter fi mi-
nimi valoris fint relid:as figura: v. g. fi fint 007 vel 009 , pro nihilo
funt habendsE ^ at fi confurgant vf que ad 500 pro iis ponenda eft
pars X ifiexcedant&miliefere attingant,vthic834,ponend£funt^
vt fecimus ficque dicemus tangentem arcus graduum^minutorum
57 continere partes 9 \ ,
quarum finus totus feu radius centum com-
pledtitur.
Quando ergo proponetUr figuram in conuexa coni fuperficiedc-
fcribere, qus oculo vt fupra monuimus, confHtuto imaginem ex-
,

hibeat obicdbo dato fimilem & ajque pcrfed:am ac fi in plano dcli-

neata cxponerctur. Poftquam obiecStum datum feu imaginem pro-
totypam , vt in fchemate quadragefimo tertio Tab. zj. hhiklninoy
circumfcripferis, &edudis diametris hl, hm^ iriy ko , aliquam di-
uiferis vt al?, in partes qilotcunque ad arbitrium, vt per ifHus diui-
fionis pun6ta plures circuli concentrici ducantur , qui fimul cun>
diametris imaginem datam in plura quadrangula partientur opor- :

tet circuliquadrantem, vt iam diximus & fadlum efl inBC,dia-

grammatis XLV. intotidem partes 2quales,in quot habetur diui-
k circuli peripheria bhikl, &cc. nimirum vt exprimantur radij du-
(Sbis ab huius diuifionis pundlis HIKL, redis Imeis ad centrum A.

Pro habendis vero arcubus, qui circulos diagrammatis XLIII.

concentncos debent repraefentare , diuidantur 45 , qui efl numerus
graduum arcus a quo debent iftorum fpatiorum intcrcirculoscom-
prehenforum magnitudines proportionales definiri diuidctur , in- j

quam, hic numerus 45 in tot partes squales, in quot diuifus efl ra-
dius feu femidiameter circuli ima^inem datam circumfcribentis:
exempli causa,in lchemate XLIII. radius db, in partesocStoajqua-
les diftributus eft, vnde & arcum 45 graduum diuidendo, habetur
pro quotiente numerus Graduum 5 , minutorum 37 { fcihcet pri- ;

mum fpatium a centro A, vfque ad primum circuli arcum defigna-

bitur per tangentem graduum 5, minutorum 37 ^ fecunda ma^ni- ;

ludo prlmam includens, a centro vfque a^^fecundum arcuin circu-

T iij
I50 THAVMATVRGIOPTICI
culi, erit tangens arcus dupli huius .i. graduum n , minucorum 15,
&: (ic de aliis confequenter, quas hic fubiungimus ex fuppofitionc
radij partium iooooo,annotando prsterca adquos circiter debeanc
termmos reduci, dum radius 100 dumtaxat parces habere foppone-
tur, ex iis qus diximus fuperius.
Ex fuppofitione radij partium looooo.

Grad^ Mimta ^angentes

5» M' 9S54.
'I,
 *

LIBER SEGVNDVS. ip
Agnofci facile poteft tabulam hanc {upponere radium partium
looooo. vt oftendit tangens 5 graduum, qux eft 8749, & (equentes
ipfi proportionales confulto etiam tres ad dexteram ficruras remo-
:

uemus in tangentibus, vt fimul videatur ad quos terminos reduci

debeant & quomodo poflint adhiberi etiam ex {uppofitione radii
partiumioo,vt di6tum eft fupcrius: Quaj quidem hic efle apponen-
daexiftimaui, tumvt eorum commodo prouiderem qui eiuftnodi
tabulas non habeht ad manum ; & hoc exemplo aUis prodelTem,
qui {imiUa ad arbitrium tentare cupierint.

PROPOSITIO SEPTIMA.
Per mmeroi fen Tdngentium tahuhis imaginem in concaua coni fuperficie
adumbrare qu£yetji aliunde confusa, deformis ^ improportionata vidcaturj
nihtlomims in dehitojitu & epunflo determinato confpe^aj ohieclo vropo-
Jitojimilis appareat.

HVius propofitionis & quints prxcedcntis idem eft efFecSbus

conftru6lione vero ita differt a fexta prscedenti, vt quarta 8c
quinta inter enim poft circumfcriptam ima-
fe fiint diuerfa::in liac

ginem datam circulo diuifo , vt videtur in diagrammate XLVI.

Tab.i8.&: defcriptum quadrantem vt in fchemate XLVIII. ABC;
,

diuidenda venit, vt in pr^cedenti propofltione , quadrantis circum.*

ferentia AC, conuenienter ad diuifionem circuh datam imaginem
circumfcribentis ahiklmno; deinde &hnea AB,fchematis XLVIII.
vel aha asquahs , vt D E in
diagrammate quadragefimo feptimo in
partes centum ^quales diftribuenda, ex qua fpatiorum qu^ circuli
arcubus includuntur magnitudines proportionales, vtin praeceden-
ti propofitione debent defumi. Verum vt in Tab. 16. agnofci po-
tefl circuh quadrans M
L A, a quo determinantur hx magnitu-
dines proportionales beneficio fecantium Li, Li, L3, &c. aliam
omnino difpofitionem obtinetindiagrammate quadragefimo quod
quartac propofitioni prs.cedenti inferuit aham in quadragefimo fe-
;

cundo quod eft pro quinta ita vt in ilio, quod iam monuimus,
,

fpati^gradatim & proportionaliter augeantura centro vfque ad ex-

timi arcus circumferentiam BCjin hoc vero fcilicet XLII. pro-
portionaliter decrefcant ab arcus maximi peripheria vfque ad pun-
d:um centri fiue apicis B Quod & contingit in hac propofitione
:

refpedu prscedentisjquandoquidem in iila crefcunt interuallacir-

cuh arcubus conclufa proportionaliter per Tangentium numeros a
vertice coni A,vfque ad arcum BC,qui debct coni bafim efforma-
re, & id fatis oftendunt numeri afcendentes in fchemate XLIIII.
figurati : in hac vero contra accidit, vbi fimilia interualla gradatim
crefcunt augmento proportionali ab extimo arcu A C, qui facit bar
fim coni, vfque ad pundum centri feu vertjcis B quod poteft etiam
,
,51 THAVMATVRGI OPTICt
e numeris in diagrammate X L VII. defcendentibus facile intelligi,
vbi a fummo ad imum progrediuntur per figuras 5, 10, 15, zo, &c.
in linea D E.
Quod actinet ad ift-arum imaginum redudionem, feu quomodo
propofica obic61:a,& imagines data: prototypa:deformenturined:y-
pasconfufas &
improportionatas, vix mihi videtur quicquam ad-
dendumin hac propolitionejCum eademfit ratio qus inprqceden-
tivbifatis fignihcauimus, quod & hic per caraderum refponfuni
in quadrangulis fiuc areoiis homologis- vtriufque diagrammatis
quadragefimi fexti &: quadragefimi odaui, ab incclligentibus faci-
le poteli agnoici.

PROPOSITIO OCTAVA.
In exteriori fuperficie pyramidis mairata^ feu in quatnor eiufdem ^lanis ad ip-
fiui verticem inclinatis imagmem adumhrare (jux, etji alias confufa, defor-
mis & improportionata Videatur ; mhilominus in debito ftu & ex afsignato
punfio Vifui opbofta perfeBam ohiefli dati fmilitudinem exhihcat.

DVobus potert modis huius problematis conftrudio abfolui,

nimirum per lineas vt in quarca & quinta huius libri propofi-
tionibus, vel numerorum feu tabularum Tangentium beneficio, vt
in fexta &
fepcima ; fcd miffa iinearum methodo, hic per numeros
propodtum cfficimus , e quibus etian> facile intelligetur quomodo
fit procedendum per lineas, cum iatis appareat in fuperioribus,

quacenus ilH duo modi {imul conueniant & {imilem effedbum pro-
ducant.
Cum ergo voles propofitum adipifci; primum debes pro difpofi-
tione obiedum nnaginem datam quadratoincludere,vtinTab.
feu
19. diagrammace quadragefimo nono, quadraco hhiklmno, diuifo
per diametrales hlyinjSc lineas hm ^oki in. od:o fpatia triangularia,
squalia & fimilia ^
am^ aoyin ajquales partes
deindc lineas ah, ak^
ad arbitrium diftribuere ( iupponamus in odo, fi quidem huiuiino-
di partitione vfi fumus in numeris Tangentium ad propoiitiones
prscedcntes ) & per fingula iftarum diuilionum figna ducan^r li-
nex parallelsfinguhsreipedliuemaioris quadrati lateribus^iji/,/;?,
nh , e quibus ad diametrales concurrentibus feptem alia minora
quadrata confurgent , quorum latera fimul cum diametrahbus dc
ahis lineis in maiori quadrato defignatis imaginem incluiam in plu-
ra quadrangula fiue areolas diuident, Sc fingulas illius partes ita di-
flinguent, vt facilior poftea fic iilarum redutSbio feu diftriburio in
fingula fpatia fuperficiei exterioris quadratx pyramidis, vt propofl-
tum cft,qua:ad miaginis prototypas deformationem defignabuntur
hac ratione.
Defcripti Tab. 19. diagrammate quinquagefirno primo qua-
drantis
 CV N D V S.
L I B E R S ij^E
drantis ABC, arcus uue periplieria BC diuidatur in partes quatuor
ILNC, e quibus ad cencrum A,radii progredian-
jcquales pun^lis
rurIA,LA,NA,CAi diicantur deindc iine^ reds B I, I L,L N,N C,
qus pyramidis quadratae bafim efficiant, &diuidentur iterum fin-
guls bifariam pundis HKM
O, e quibus etiam procedent ad cen-
trum radii HA, KA, MA,0 A^quibus ita difpofitis , eadem via,
<jua in iexta huius propofitione inuenimusmagnitudinesproportio-
hales interuallorum qua: circuli arcubus definiuntur repcriemus
,

etiam in hac propofitione ad defignandas & conuenienter ducen-

das red:as lineas quas debent quadrata fchematis XLIX reprslen-
tare. Ad hoc autem lineam AB diagrammatis LI, vel DE, quin-
quagefimi quaceftipfi AB,aequaIis diuidere oportet in centumpar-
tes a:quales,&: defumptas ex ea proportionales interuallorum ma-
g;nitudines communi circino transferre in lineam AB , vt videturin
figuris numerorum^^i 19^, 30^-, &c. qui funt iidem omnino & ab
iildem principiis deducli cum iis quos pro conuexa cont fuperficie
applicuimus hoc tamen difcriminis inter vtrofque reperitur quod
j

hic in numerorum applicatione haud , latis ell eos fimpliciter ad li-

neani AB transferre, vt inde per totum quadrantem e fignatis in-

teruallis circuli peripheris decircinentur, quemadmodum facieba-
musin fexta huius propofitione ^ verum in hac ad defignandas in-
teruallorum eiufhiodi magnitudines jV. g. primi circa pyramidis ba-
fim , necefTariuni efl aperti conuenienter circini communis pede
vno conrtituto in A , altero fignare pundum in linea AB ,
quod efl
81, & praitermifTa linea AH, ex eodem centro & eodem interuallo
pundum aliud notare in linea AI,quod erit Q, fimiliter & omifla
linea A K, tertium fignare in linea A L
de aliis tunque fi- , & fic ;

gnata pund:a redtis connexa lineis vt 82. Q, Scc. diagrammatis qua-

dragefimi noni quadrata exprintent, fi planum A B C ita pcr Imeas
AI, AL, AN,comphcetur,vt perfede congruentibus fibi inuiceni
lineis A B &: A C quadratam pyramidem coalefcat qus in debi-
, in
to fitu colIocata,conlpedaque e pundo determinato quod eritin (

linea per centrum bafis pyramidis & illius verticem duda tantuni ,

ab ipfo pyramidis vertice remotum, quantum vertex ipfe a centro

bafis dilfidet perfede reprsfentabit quadratum hhiklmno dia-
)
,

grammatisXLIXj proutiacet in prototypo .i. ^quale & fimiliter

diflributum vnde &: manifelle confequens eft quod fi elegantis
^

alicuius imaginis & prius bene defcripta; in quadratis ilHus dia-

grammatis XLIX finguls partes proportionaliter referrentur in
planum ex quo debet pyramis methodo pr^icripcain coalefcere,
prascedentibus tunc ipfa pyramis perfedam etiam illius imaginis
^

(peciem exhiberet, nonminus quamfi in quaeirato bafi pyramidis

a^quali bene & eleganter adumbrata Huius rei
oculis fubiiceretur.
fenfibilis demonllratio elt in diagrammate quinquagefimo primo^
iH THAVMATVRGI OPTICI
{iquod planutn elHn pyramidem adducatur & oculo debite expo-
natur Potcfl: ctiani in eo defumi exemplum rcdudiionis ima^inuni
:

qua:, vt &zir\ aliis propofitionibus fatis fignificauimus, fit feruata

proportionc inareolis homologis fmgulas ipfius nnacrinis prototy-
pa: partcs digerendo , extendcndo , contrahendo , &c. prout varij
cafus &: circumftantis requirunt : hic enim v. g. (atis agnofcitur
partes imaginis prototyps conclufas trianguloredtangulo/^^/^^dia-
grammatis XLIX. confignari proportionaUter in trianguIuniBA
H^fchematis quinquagefimi primi, & fnnihter quod comprchendi-
tur triangulo hai^ iatriangulum H AI,tranrcribi,& fic de aliis per
partes fingulas quod vt ex fe {atis euidens elt,&aperte expofitum
;

in diagraminate , nihil mihi fuper his amplius dicendum elTe vide-

tur.

COROLLARIVM PRIMVM.
EX hac propofitione facile concluditur, vt ex antccedentibus,
quod immutato ordine diipofitionis interuallorum qus per
Tangentium numeros determinantur icilicet efficiendo vt eiufmo-
j

di fpatia gradatim crcfcant a primo quadrato quod ell pyramidis

bafis & formatur lineis BI,IL,LN,NC, vfque ad illius verticeni
qui eft in A, cxterifque obferuatis vt pra^fcribitur, imago {imiliter
deformis & confufa delineabitur pro interiori quadrat^ pyramidis
(uperficie, quas ex eadem vifa diftantia & in debito (itu collocata^
vt in quinta huius fignificauimus, rite proportionata, omnibus nu-
meris abfoluta & obie6to prototypo {imilluna videbitur cuius pa- ,

radigraa exponerc fuperuacaneum exiftimo,cum plana {it & facilis

admodum huiufmodi delineationis intelligentia , cx diagrarama-
dbus quac ad pr^ccdentes propofiiiones inferuiunt.

COROLLARIVM S E C V N D V M.

POteft ctiam alia methodo, imago prorotypa quadrato maiori

inclufa in aliquot minora quadrata diitribui , & pyramidis
plana ita diuidi vt prototypic quadrata ad afped:um reprxfentcnt.
Pone v. g. latera quadrati propofttam imaginem circumfcriben-
tis in fex partes a^qualcs effe diuifa , ita vt ex dudis per hxc di- •
mfionum pundta lineis ,
refpediue quadrati lateribus
quac aliis

fint parallela? , trigmta fex minora quadrata efEciantur {imili :

prorfiis modo diuifa apparebit pyramidis fuperficies & homolo-

gam quadrato ita difpofito figuram cxhibebit , (i {ingula pri-
miim bafis illius latera bifariam diuidantur& a diuifionum pun-
£lis quatuor ad verticem ducantur linea^ , qua^ duas prototypi
lincas medias fe fe ad reclos mterfecantes reprxfcntabunt Sc c[uje- ;
 LIBER SECVNDVS: iy^

libetdelude laterum bafis medietas in tres partes aequales dillri-

buacur,atque ab illarum diuidonum pundris totidem Imex inter {e
& iamantea dudis quatuor mediis parallcl^ ducantur, donecextra
pyramidem excurrant fi autem pyramis exade & regulariter for-
:

mata fuerit & in ducendis lineis aberratum non fit, line^ hinc in-
de squaliter a mediis diffita: & in planis contiguis pofitas extra py-
ramidem egredientur fiue angulum pyramidis fuTiul fecabunt eo-
dem in pundlo Per hxc autem pun6l:a, in quibus fcilicet parallel^
;

iilx ,
pyramidis aiTumptcE angulos fimul interfecant , ducendje
erunt tranfuerfa^ linex , inter fe & bafi ipfi parallel^ qu$ cum prio-
ribus totidem in inclinatis inuicem planis pyramidis quadrat^ tra*
pezia efficient , quot in prototypo quadrata fuere delineata , vnde
hc e fingulis prototypi quadratis , {ingul^e imaginis partes, inhomo-
loga trapezia tranflat^, cseteris obferuatis vt fupra , eum quem in-
tendimus effe6lum conlequentur.
Sed illud non eft prcCtereundum ad imaginum redudionem per-
tinens quod cum in pyramide ab vno plano in aliud tranfeundum
,

ell, ordo & fitus trapeziorum ita mutatur, vt quod m vno plano
longitudinem reprar{entabat,in contigua luperficie latitudinem re-
pra?ientet, quod nifi obferuaretur imagines admodum deformes &t
mutilx etiam optice prouenirent.

COROLLARIVM TERTIVM.
Er traditam in propofitione methodum ex diagrammate quin-
_ quagefimo primo Tab. 19. polTunt etiam huiufmodi defigna-
tiones fieri in vtraque fuperficie interiori videUcet & exteriori py-
ramidis triangularis pentagons hexagona: heptagons odtogo-
,
, , ,

nx, &CC. prototypam imaginem triangulo prius concludendo (i in

pyramidem triangularem tranfcribi debeat vel pentagono illam \

circumfcribendo, {idebeat in pentagons plana confignari, &c. ip-

famque vlterius diuidendo per radios fcu lineas adcircumfcribentis
figur^ centrum concurrentes, quod pyramidis verticem repr^fen-
tabit, nec non per pluramiftora tnangulaaut pentagona exteriori
parallela & concentrica, qus poftea in pyramide conuenienter ex-
primentur diuifo arcu quadrantis, ex qiio debet pyramis componi,
in totidem partes aequales quot habet latera polygonum imagi-
,

nem circumfcribens in tres nimirum, fi triangulo imago conclu-

j

ditur in quinque , {1 pentagono , dudifque per huius diuifionis

j

punda fubtenfis , vt in expofito diigrammate LI pro pyramide ,

quadrata quod eft veluti paradigma, ex quo defumatur regula ge-

neralis pro iftis defignationibus in qualibet pyramide propofita &
confpeda vt monuimus.
V ij
IJ6 THAVMATVRGl OPTICI
CO ROLL ARI V M QV ARTVM.

ET hic eriam {acis appofite notanclum vcnit

nuimus Corollanotertio,proporitionisterti£ehuiusliBh&Gom-
quod fupraiammo-

pendij loco efle poterit ingeniofo artitici qui volec plures eiufdem
magnitudinis harum proieclionum m conuexis & concauis cono-
rum & pyramidum omnis generis (uperficiebus deformationes in-
ftituere. Nmiirum ne maior illi temporis iactura proueniat auc zx-
duimaliquod patiaturin defignanda toties quoties, & pro fmgulis
deformandis imaginibus j areolarum m quas parces iUarum cran-
lcribi debent craticula, poterit ad maius commodum & praxim ex-
peditiorem, pro quibuicunque fimilibus huiuimodi deformationi-
Dus , iemel bene delineatam &c ex regul^ prsfcripto rite compofi-
tam in carta aliqua illarum areolarum leu trapeziorum cratem
( qualis effe poteft in {chemate LI. quadrans ABC, per radios &
arcus circuli ita diuilus, vt diagramma XLIX. optice reprarfencet)
veruculo pungere, &e ad quodcunquefi-
pun«5ta ftatim vt hbuerit
mulachrum deformandum lineas omnes huius craticuls , mturi
operis diredbiuas puluere aliquo fubtili & a colore fundi leu plani
delineatorij alieno in ipfum transfundere ^ fic enim ftet, vt com-
modius non folum & expeditius operetur dum iftas areolas bene
,

& munde fme vllis aliarum linearum inuolucris defcriptas habebitj

fed & abfolutis ex graphide primis fimulachri lineamencis , linceofo
velpanno aliquo fic leuicer&folocarbonum poUineaut alioadum-
bratam craticulam facillime deleac,&inducendis mundilfuii^ deli-
neationicoloribus incumbat quod&inaliis {imilibus poteritobler-
uare , fi aliquod ex eo commodum ie capere intelligac.
Sed neque eil omittendum,quod pertinec ad modum,quo
illud
debenc eiuiinodi in conorum & pyramidum planis faclas deilgna-
tiones oculis exhiberi-, debere nimirum omnia illorum plana ^qua-
hter fere luce perfundi,quod quidemiatis conuenienteralTequeris,
(i conos feu pyramides in conclauis alicuius pariete, feu alio plano
ita coUoces , vt illorum vertices dire6to ad feneitras feu ad lumea
protendantur, & ipfuis intuentis oculus a lunlme auerius, ad illu-
minatam fuperiiciem diredie conuertatur, quod intellige pro con-
uexis fuperiiciebus, & feruata proportione applicandum ad conca*
uas , vc iacis pacec ex iis quie fupra diximus.
PoiTunt etiam deformationes eiuimodi appoilte in fpeculis per
reflexos radios videri, ita vt oculo appareanc emendats , fed quia,
vt iam dixnnus ,
propoiitos nobis in hac parte dire6tae viiionis It-

nes tranfgrcdi nolumus,haec & fmiilia non inuici ad iecundamope^

ris noftri partem amandamus, vbi proprium ea promendi locum
nancifcemur.
 L I B E R S EC VN DV S. ijj

AN I MADVER S l O.

FAcile potell agnofci inftimtas a nobis ex prscedentimethodo

ima2;inum deformationes in fa perficiebus conorum &c pyra-
mydum, Optico-Geometrics demonllirationis rij;orem non fequiy
nam quid Tangentibus circuli, cum radio viluali in coni fuperfi-
ciem allapfb ? vnde & polTet quiipiam obiicere, cur ergo eiufmodi
conftrudio tanquam red:a & emendata proponitur^nimirumquod
optmiumeffediumconfequaturinpraxiqu^fepiuslatisconuenienter
pofite rigofas theoria^ leges tranfgreditur, maxime in opticis defi-
gnationibus ,
quse quidem ita ocuhs confpiciendsc obiiciuntur, vt
ad eas etiam ag^noicendas & difcernendas sftimatiua interaeniatj
vnde & ahquando m
hs modificationis ahquideff:afferendum,mul-
taque ad oculum amphanda,muha contrahenda prout ferunc varix
in planis & obiedris circumftanti^ Et certe traditam a nobis in
;

prscedentibus propofitionibus praxim , vt redam & emendatam

vfurpamus quod in cono v. g. prodeuntes e bafis peripheria, ad
,

verticem dudtas in prototypi circuio diametros apte repraelen-

radij
tent oculo in axe, vt diximus , conftituto-, &
per Tangentium nu-
meros squabihquadam proportione creicant aut decrefcant mter-
ualla circulorum peripheriis comprehenfa , ita vt, ab eodem oculo,
craticulae prius delineats fpatiis fimiha & cequaha videantur : Non
tamen adeb fcrupulose aftignatur pundum ipfius oculi conum feu
pyramidem intuentis, vt neceffario dcbeat ex determinata fuperius
diilantiaab ipforum vertice difhdere^ potefl: enim, pro data cap-
tandi iuminis occafione , aut alia , magis vel minus ab eodem re-
moueri, dummodo femper in illius axe confiftat. .

Verum haec fufficiant qux fatisfacere vccunquedebent ingeniofb

qui in eiufmodi delineationibus frequentius verfari & in iis
artifici

traditam a nobis methodum vfurpare proponet ne tamen lcdori ;

ftudiofo, videamur inaliquo deefle,huic propofitioni fubiungimus

modum vniuerfalem, quo poffit quamhbet imaginem exterio- m
rcm feu interiorem coni aut pyramidis fuperficiem optico-gcome-
trice confignare, ita vt, etfi alias ex diredo ad plana in quibus de-
hneatur afpedu confuia & deformis appareat , ex determinato ni-
hilominus pundo eraendata, bene compofita & prototyps fimihs
appareat.

V iij
 ,

i;8 THAVMATVRGI OPTICI

PROPOSITIO NONA.
Modum Vniuerralem api^nare, qiio poGit imago quctcuncpie data m expojitum
€oni aut pyramidis fuperfiaem feu conuexam ,Jiue concauam optico geometri-

ce con/ignari ^ ita Vf, etfi altas ex direflo ad plana in quihm deUneatur af-
peflu confufa t^ deformis appareat ; ex determinato mhilominus punfio
emendatay bcne compofitd ^ prototypA fimilis appareat. »

1N hac methodo qux proceciit ex ipfis {cenographis principiis

per fectionem pyramidis vifuaHs, oportet primum datam leu
propofitam imaginem circulo concludere,vtin fchemate LII.Tab.
30, circulo ABCD, & deinde conclulum circulo fpatium in quo
defcripta imago habcbitur, pluribus ad arbitrium diametris & cir-
cuUs concentricis per fadtas in aUqua femidiametro a:quales diui-
fiones circumdud:is,in plures partes feu minora Ipatia dillribuere:
nos hic totum primo diuifimus per fex diametros duodecim m
triangula squalia, & in plura deinde trapezia &z minora trianrrula
per duos circulos maiori concentricos iam vero vt, quod facien-
:

dum proponitur , delineemus inconuexo luperticiei conics ^gu-

ram qus ex determinato pundto appareat {imilis circulo ABCD,
&:{imiliter diuifa, ftatuimus in fchemateLIII lineam 4c squalem
diametro bafis coni propofiti, cuiufcunque tandem fir magnitudi-
nis, fupponimus autcm bafim coni propofiti effe squalem circulo
A B C D , fc hematis L 1 1, vnde & in fchemate L 1 1 1. ponimus lineam
<«c a:qualem lines A C , diagrammatis LII & fimiliter diuifam in

punciis mnopq^&z e pundo medio perpendicularem indefinitam

educimus orS ex qua portionem or^ abfcindes pro axe coni , flim-
,

pta videlicet inipfo cono quantitate lateris ar^ per circinum com-
munem cuius vno pede itatuto in a, vel in c, alterum abfcindet a
lineaoS, portionem or, pro axe coni & erit planum arc fecans co-
num per verticem , triangulum ex 3 propof primi conicorum A-
pollonij, quod etiam fatis agnofcitur in fchemate, vbi ipfum co-
num veluti folidum expreflimus, vt melius intelligatur peripheriam
diuidendam efTe, vt fuit diuifa totacir-
bafis ipfius fimiliter prorfus
cumfercntia A E F B G H C ,&:c. in fchcmate LII ,& ab omnibus di-
uifionum pundtis efbgh , ad pund:um r verticem coni , ducendos
cffe radios fimul concurrentes aryer^fr yhr j &cc. qui oculo debite
collocato, nimirum in linea>S, fiue axe prolongato ad arbitrium.
v. g. m S, exhibeant & pcrfcd:e rcprarlentent diametros circuliAE
FBG, &:c. Etfi enim radius a r, cum radio cr & fimiliter radiusor, •

cum oppoffto fibi cx altcra coni parte, planum aliquod viiui obii-
ciant,nempe triangulum , vt fiipra monuimus, illud tamen vt li-
neam repra:fentant,quod lcilicet eiufmodi planum fiue reda fuper-
ficics vlterius produda tranhrct per medium oculi, in axe coni pro-
 1

LIBERSECVNDVS. ijg
longato conftituti , ex quarto axiomate fynopfis ad finem prioris
libri.

Verum fic delineatis in conicac fuperficiei longitudine radiis qui

diametros maioris circuli AB CDjreprsfentent, oportet &inip{a
circulos concentricosexprimere, fpatiaque illis conclufa ita detcr-
minare, vt oculo in S, conftituto aequalia videantur , quod facilli-
me aifequeris fi a pundtis amnopqc , occuitae ducantur line^ ad
pundtum S, quse expofita coni latera 4 r, & cr, fecantes in pundtis
tujx, ioca defignaBunt per quas debeant in fuperficie conica cir-
culi defcribi ad hoc vt ipatium^f, fpatio AM, & fpatium tx^Cpa.-
tio MN oculo S squalia videantur , quod patet ex ipfo dia^ram-
,

mate LI 1 , vbi am, quas eft asquaiis A , (ciiematis Ll I , fuo eo-

M
dem ang-ulo confpicitur fub quo videtur at. nimirum fub aneulo a
5 m ergo & asquales videntur per iextum axioma iibri prniii ergo
y ^

etiam squalia (patia ipfis contenta vnde manente femper eodem j

vertice pyramidis optica^ rfS<:^, quajitumuis immutetur bafis illius

fiue fubiiciendo illi A B CD
&c. fiue fupponendo conum
circulum ,

arcl^j ex anguli viforii legibus fimiliter diuifum, femper fiet eadem

vifio &
obie6lum fimile prorfiis apparebit,ex prima propofitione
huius vnde etiam potes defcriptam prius & bene delineatam
libri •

in citculo ABCD, imaginem proportionaliter per partes in coni-

cam fuperficiem arc^, confignare qux quantumuis alias deformis
6 confufa videatur, oculo tamen in S conftituto bene &c ex fym- ,

metrias legibus adumbrata,nec prototypae difrmiilisappareat,quod

erat faciendum.
De redudtione vcro proportionali partium imaginis &c tfanflatio-
ne a quadrilateris fiue areolis diagrammatis LII,in homologa fpa-
tiafchematisLIII, nihilhic attinet dicerc, nec ad alia huius Ta-
bulas 30 diagrammata, cum alias ex prascedentibus huius libri pro-
pofitionibus fatis innotefcat quemadmodum in hac &fimihbus fer-
uata proportione inftituenda fit.

Quod concauam coni fuperficiem fi

fpedlat ad internam feu •,

velis in ea fimulachrum aliquod adumbrare vt proponitur, eadem ,

omnino in diftribuendis per areolas imaginis partibus difpofitio af-

ferenda eit, ex diagrammate LII, vt pro conuexa & in fchemate ;

LI V, expofita bafis coni diametro 4c, oculo conftituto in X,ita vt

Xo, &or,axis coni, velflt red:a lineaXr, ipfi
in diredtum iaceant
acy ad mcdium pun6tum 0, perpendicularis ducendi funt a peri- ,

phcria bafis coni fimiliter diuisa, vt fuperiws, radii ar,er,fr, &c.ad

verticem pertingentes, &a pundto X,per figna amno^qc, fimili-
ter diuif^ diametri ac, ducenda: lineae occult^ X^, Xw, X«, &c.
qua; coni latus rfr,fecantes in f x^defignabunt loca per quac debent
circuli bafi paralleli in cono defcribi, & fpatia determinabunt quae
cx affignato pundo appareant defcriptis in circulo AB CD fche- ,

matis LII , ^qualia , quorum omnium demonftratio fatis patec cx

 c &

16(5 THAVMATVRGl OPTICl

Aduertcndum tairieri cftex iftarum figurarum in had
fuperioribus.
Tabula conftitutione haud acquales apparereimaginesdefcriptasiri
fuperficiebus conicis, videUcet in conuexa diagrammatis LIII,(S«:
concaua fchematis L I V,hsc enim videturfub maioriangulo<*X c

illa fub minori aSc vndefi velles apparere inter

; fe 2Equales,& defcripti
in conuexadehneatam inconcaua {uperficie, oporteret in conftru-
&c

d:ione hneam a quae in vtroque diagrammate bads coni diametrum

,

reprxfentat, zequaliter ab oculi pundo S , & X, remoueri, vt fub x-

qualibus angulis confpicereritur ; verum ad noftrs propofitionis infti-
tutum nihil pertinet,ad quod {ufficit vtimago in conica fuperficie
adumbrata appareat propofitas nobis
fimilis &
prius bcne defcriptaer
in plano aliquo circulari , nec non ^qualis ei qucE in ipfa coni bafi
delineata confpiceretur, quod hic contingere neceffe eft ex prima
propofitione huius libri , quandoquidem &
coni bafis &: conica fu-
perficies fmiiliter diuifs & difpofitse fub eodem opticae pyramidis
vertice comprehenduntur.
lam vero vt ex eadem methodo pofHs quoquc datam imaginem
in quatuor inclinata pyramidis quadrata? plana confignare , cum ifta
pyramis quadratum habeat pro bafi, conclude primo datum fmiu-
lachrum, quadrato ABCD, quod hic facimus arquale bafi pyrami-
dis ( quamuis abfolutc poffit etiam lieri inaequale id arbitriumi,vc
Jnonuimus in fuperioribus , quod etiam in fimilibus femper eft in-
telligendum ) conclufum igitur quadrato {imulachrum,vt iri fche-
mate LV. Tab. 30. ABCD
, diftribuendum venit in plures partes

per areolas fa£las ex lineis EF, GH, & quadratis minoribus priort
parallelis duobus vel pluribus id arbitrium quibus ad hunc mo- :

aum difpofitis, ipfa pyramidis plana ita funt diftribuenda per areo-
las quadrati fpatiis homologas, vt ex oculari pun6to V, in fchema-
te LVI. vbi in prolongato pyramidis axe hr^ conftituitur, quadra-
tum perfedum & fimiliter
diuifum exhibeat , quod fiet facillinie;
iam enim pyramidis fic intuita: quatuor latera, duas quidrati dia-
metros AC, B D, in centro R, fe interfecantes repr^fentabunt, &
iinecEGH, EF adredos in centro quoque fe interfecantes expri-
mentur per lineas dudas a pundis mediis laterum bafis ad verti-
cem pyramidis \ hinc igitur apparebit pyramis diuifa fecundum.
longitudinem in o6to triangula Vt quadratum AB CD-,fed vt & iii
ea delineentur quadrata bafi parallela quac coneludant fpatia ho-
mologa iis cmx funt in fchemate L V , fiimenda erit ex ipfb linea
H B , & ad extremum r^dii V h , excitanda eft ad red:os ipfi aequalis
hh, aperto deinde circino ex quantitate lineas w«, quae eft menfiira
linea^ redta^ ab vnius lateris bafis medio ad pyramidis verticem pro-
tenfaj, ftatutoque altero illius pede in pundlo bj cadet alterum ia
linea V/?,adpun6tum r, ex quo du6ba ad pundbum h re<51:a iinea
excipiet radios opticos V h Vf^ Vg, qui ipfam interfecando loca
,

defignabunt per qus dcbent Imcs bafis lateribusparallel^cifcum-

duci.
 L r B E R S ECV N D V S. i6i

duci, & quadrata minora efforman qua^ cum dudtis prius iii longi-
tudinem lineis, quatuor pyramidis plana in plu res areolas diftribuant^
recipiendis proportionaliter, vt fxpius dixnnus, imaginis datae par-
cibus conuenienter difpofitas.
Simili penitus ratione procedes, cum tibi meris fuerit idem in
inclinatiscuiufcunque pyramidis pianis perficere ad quod fit tibi ;

pro csteris in exemplum pyramis pentagona ex diagrammatis LVII,

&LVIII habes enim primo in fchemate LVH, pentagonum A
i

BCDE pyramidis bafim repraefentans , plures areolas per radios m

ad centrum concurrentes & minora peritagona ipfi parallela &
,

concentrica diuifum & diltribuendis ima^inis datas partibus conue-

nienter difpofitum, in quo radii ab angulis ad centrum edudi re-
prsfentant latera pyramidis ad verticem coriuenientia linccE vero
, j

FI,GI , &{imiles a medio laterum pentagoni ad iplius centrum

procurrentes exprimunt Uneas in planis incUnatis pyramidis a me-
dio laterum bafis ipfiUS ad verticerii dedudtasjvnde ab oculari pun-
<5bo R, in fcheriiate LVIII, du6to radio Kmh, excitabitur perpen-

dicularis indefinita ex qua abfcindetur hh a;quahs FI , fumeturque

wo, quae eft longitudo line^a medio lateris vnius bafis pyramidis
ad verticem dudias, & a ^un£toh,fic aptabitur vt fubtendat redum
anguium yhm^&c du(5bos radios occukos R/, Rf, interfecans loca
defignet per quae debent in pyramide, linca: bafis lateribus squidi-
llante? circumduci & ex iis pentagona efformari qux ipfius plana
in homologas pentagoni ABCDE
fpatiis areolas diflribuant, rc-
ducendifque ex proportione obiedli prototypi lineamentis conue-
nienter difponant. Quorum omnium demonftratio fatis patet ex
fuperioribus, fi quidem qu^ per fedionem
in ipfa conflrudtione ,

optic^ pyramidis procedit, bene aduertitur idcm obiedbum debe-

re femper oculo exhibcri & eamdem penitus vifionem fieri, fiue
^

fchemataLII, L V, &:LVII & in iis delineat^ figun-E ocuhs expo-

nantur , fiue fchematum LIII,LIV,LVI,LVIII, coni & pyra-
mides, feu figuras in illis refpediue, proportionahter & ex arte
adumbrata^ fubftituantur, cum vtrobique refpedliue , quantumuis
per difFercntos fedliones uiimutetur bafis optica^ pyramidis , idem
tartien femper ilhus vertex perfeueret.

COROLLARIVM PRIMVX^.

EX liac propofitione fatis patet quomodopofhntetiaminfruflis

conorum &decurtatis pyramidibus eiufmodi defignationes in-
ftitui fi enim decurtarum haberes maiorem conum arc^^ diagram-
•,

matis LIII, minoricono feu portione a: r j , nihilominus veiles^ &

in conicam decurtati fuperficiem, partes imaginis in fchemate LII,
delineats proportibnahter traducere eadem plane methodus te- j

nenda cit ,
quam fuperius adhib^ifti j excepto ,
quod ciixuius fa-
i(5i THAVMATVRGI OPTICl
clus m cono
decurcato per fedionem bafi parallelam xjy, debct in
vera proportionc haud immutatam fcu deformatam exciperc por-
tioncm imaginis datas , circulo NO
P , comprehenfam in diagram-
mate LII, quod fimiliter in pyramidibus decurtatis feruata fenipcr
proportione venit obferuandum ^ fiue exteriorem fiue interiorcm
illarum iaperficiem adumbranda^ imagini deilines. Sed ctiam pof-
{iint coRorum &
pyramidum vertices per obhquam fedionem ab-
(cnidi , vt quando in cono fit elUpfis ; vnde in tali caiu deberet ima-
o;inis porcio natae fedlionis plano debita,aUquo modo dcformataex
obliqui afpcdus legibus in illud tranfcribi , ad quod proderit huius
hbri tertiapropofitio: fedne diutius, quam par eft in iftis hirere
videamur, hxc & plura aha quae veluti confedaria ex his facih ne-
gotio eruentur, ingeniofo ledori & induftrio artifici fpeculanda dq
in praxim reduccnda dimittimus.

COROLLARIVM SECVNDVM.
Xpofita in prarcedcnti Tabula trigefima conorum pyrami- &
_^dum diagrammata pun6tum oculare ex quo debent conipici
habent in axc prolungato, fiue inhnea per verticem coni aut py-
ramidis ad centrum bafis pcrpendiculari fcihcet vt in conis inte- ;

gra fupcrficies conica, &: in pyramidibus plana ad verticeift inch..

nata tota fub aipedtum cadant , quod fatis aduertimus. Verum ex
diagrammate L I X in hac Tabula trigefima prima bene poteft
,

aornoici oculum G non fblum in axe prolungato DB, coftitutum,

;

icd etiam per totam hneam EF tranilatum, totam niiiilominus co-

nicam fupcrficicm A B C habere confpicuam funt tamen E & F ^

vkimi in ipia linca termini ex quibus tota poteft videri eadem fu-
perficicsjitavt hnea CBE, manente pundo B,per circumfercn-
riam AHC, circumdud:a donec in pundum C rcftituatur,dtero
fui'cxtremo fcihcet puniSto E, circulum defcribat in eoque fpatium
dercrminet , in quo dumtaxat oculus conftitutus refpedtu cooi ABC,
toram ilhus conuexam fupcrficiem queat conipicere.
Vndc 6c mihi vcnit in mentem ex optics proiedtionis legibus
imaginem datam facile poiTc dehneari in fiiperficie conica cuius in
latcre verilis apicem produ6lo oculus conftitucretur. Sit enim v. g.
Conus AB C diagrammatis L XI ^ verticem
in cuius latere AB, per
produ6to fit oculus D, totam iupcrficiem conicam ABC, per ra-
dios a pun6lis circumfcrentiae bafis ad verticem produdtos diuiiam
*
habcns confpicuam, vt fupra diximus, quandoquidem nuUum eft
in ea pundum a quo non pofTit reda hnea ad oculum protendij
certum cft cx z propofitionc Synopfis ad finem prioris libri cotam
hneam B A , vidcri vt pundum, feu proiici in punitum ad quodni-
hilominus cjeteri radii a bafis periphcria prodcumcs concurrunt^
 LIBERSECVNDVS. 165
pundtum autem fummicate didac pcripheri.T quapro-
illud ell iii ,

pter dum circum(cribendas uiiagini dats {euprocotypa:,diltribuen-

-difque eius partibus,vt in fimilibus fieri Iblitum ell , (patiorum cra-
liculam delineare. incendo , duco primum in fchemate L X,periphe-
na.m acef^ qua? bafim coni AC, repra^fentet , vnde & fimiUter diui-
ditur in partes odbo &: a cunclis diuifionum pund:is gcheifk, radii
ducuntur ad extremum circumferentis pundum a ^ quafi ad cen-
trum , qui radios in cono a bafi ad verticem dud:os exprimunt &
homologa diftribuendis proportionahter imaginis partibus fpatia
definiunt Sed vt luftior & pr^cifior luccedat operatio in diftribu-
:

tione partium imaginis, poftunt eiufmodi fpatia adhuc in plura &

minora diuidi; in lchemate quidem LX,{iidiametrum<^ e partiaris
in quatuor partes squales aut plures , & per (ingula diuifionum
puntSta minores circulos defcribas quorum omnium peripheria in-
tus attingat maiorem circumferentiam a cef-^ in. diagrammate vero
LXI, homologailhs coniicies du6tis in coni fuperficie per pundba
EFG, circuhs eiufdem bafi parallehs , qusequidem pundla inue-
nientur, vt fuperius , per radios opticos a {igno D , prodeunces ad
pun6ta HIK, diametri A C, {imihcer diuifa: vt ^^ , (chematis fexa-
gefimi.
Quod vero de cono dicimus poteft etiam feruata proportione in
polygonis pyramidibus vfiirpari , cuius rei exemplum tibi fit in dia-
grammate LX III, vbi exhibemus tibi pyramidem quadratam AB
CD , expofitam oculo H, vt planum fuperius AB C proiiciatur
fic

in hneam AB, feu videaturvt hnea, quia nimirum ex quarco Sy-

nopfis axiomateobumbrantur medis partes tahs fiaperficieiabilhus
excremis , & ipfa fi vlcerius verfus H ,
producerecur , tranfiret per
ocuh medium proiicicur ergo pundum C, vercicis pyramidis in
:

pundtum E medium vnius laceris bafis vnde fi velis propoficam

, ^

imaginem deformare in a\ns tribus planis inchnatis quadratae pyra-

midis , qu2 oculo H , in hnea E C produda conftituto appareat
emendata & veluti in plano bafis ipfius bene depid:a conclude ^

primum datam imaginem quadrato abgdjVt in diagrammate LXII,

cuius lateribus fingulis bifariam diuifis, duc hneas redtas a pundtis
cdfgh, ad pun6tum C, quod tibi reprsfentat E, bafispy- pundum
ramidis, in quod pundtum verticis proiicitur & radii a bafi per py-
ramidis longitudinem dedudti concurrunt:habes ergo ad oculum fi-
militer diuifa & planum bagdSc\\ema.us LXII,&tres inchnatas quadra-
taEpyramidisfuperficies qusfuntconfpicua^^ita vttriangula vtrobi-
que reperias fibi correfpondentia & homologa, qua; poffunt etiam
ad facihorem & praecifiorem partium imaginis redudtionem in plu-
res adhuc areolas diftribui in diagrammate quidem LXII per mi-
;

nora quadrata fic maiori parallela vt eorum latus vnum interfecec

lineam efin quacuor parces xquales prius diuifam, ad ipfa diuino-
numpu;i£ta, & aliudfic inlinea^^, quae quadrati cuiuilibet lacus
X ij
i64 THAV.MATVRGI OPTICl
vnum excipit, ficut in linca BA , fchematisLXlII, proiiciuntuf
minorum quadratorum in pyramidis fuperficie dercriptorum latera
MNj KL, F G, & confpiciuntur vt ipfa linea B A ^ducuntur autem*
in ipfis pyramidis planis etiam quadrata minora bafi parallcla, noii
fecus ac in prarcedentibus per pundla \mcx CD, qu^ a medio in-
fims fuperficiei & oppofitae iiiperiori plano,ABC, ad apicem py-
ramidis ducitur, per punda, inquam, I O P defignata radiis HQ^ j ,

HR, HS,ab oculari pun6lo H, prodeuntibus ad pundta QRS,li-

nex E D qua^ bafim per mednim partitur in duo parallelogramma,
,

6z eil fmiiliter diuifa vt linea ef^ fchematis fexagellmi (ecundi.

Quibus abfolutis nuUa videtur fupcrefTe difficultas, (i quidem ima-
ginuni redudtio facillimc ad inllar pra:cedenrium in iftis quoque

leruata proportione potell inflitui j & quoad demonflrationem la-

tis patet ab oculo D , in fchemate fexagefimo primo totani coni-

cam fuperficiem ABC , videri vt circulum afec ,dij.grammxtis fcxa-
^efuni & fimiliter prorfiis diuifim , quod!^nihil immutato pyramidis
opticae vertice vtrumque videatur^ quod etiam intellige de pyrami-
de fchematis LXIII,refpe(5bu quadrati fchematis fexagefmiifecun-
di.

ANIMADVERSIO.
VNus tamen
dus qui
fcrupulus mihi viderur e ledoris
pofTet dicereConus ad eum quem hic proponis
;
animo euellen--

modum exhibitus apparetvt Ellipfis, quod ex eo patet, quod ea-

dem fit apparentis fupcrficiei conica? & bafis circumfcriptio ac pe-
mutato pyramidis optifs vertice vtraque videa-
ripheria, nihilque
tur,ideoque necefTe fit eiufdem forms vtramque apparere jatbafis
apparetvt ellipfis-, eft enim circulus in. plano verticali fupra hori-
zontem exhibitus confequenter oblique fpeclatus ergo etiam
<Sc ^

conica fuperficics apparebit vt Ellipfis ergo fimulachrum fi' quod j

eft in ea delineatum , apparebit defcriptum in plano ellipfis f ed vd ^

ita fe res habeat, certum efl ipfam conicam fuperiiciem videri vt

coni bafmi, vnde & imago in conica fuperiicie adumbrata appare-
bit vt defcripta in plano bafis,quod folum intendimus :adde quod,
vt alias monuimus, cum ad dignofcenda quarcunque obie6t;a,noii
nudumvifus organum, fed etiam acftimatiua interueniat indefit, •,

-vt non quoties circulos oblique fped:amus , totics putemus efTe el-

Jipfes, immo quia vt plurimum circulos ita confpicerc afTueuimus,

quamuis eos vt ellipfes videamus,inihilo minus circulos efTe bene
iudicamus vndc tam in fuperficie conica quam in eius bafi defcri-
;

ptam imaginem vt in circulo delineatam nos intueri fatis agnofce-

mus quod feruata proportione etiam intellige de pyramide fchc
: -

matis fexagefimi tertii & de quadrato fexagefimi fecundi.

.. Potefl etiam ex prsfcripta methodo imago , qua^libet, in conuc-
xam feu concauam dimidii globiS:cylindri fuperiiciem confignari.
 L I B E R S E CV N D V S. r6/
modo appofite & proportionaliter vtriufque refpeiftiue fuperficiei
&planaj in prototypo, & fpha^ric^ vel cylindricas in ed:ypo dillri-
butio per areolas inlHtuatur j Ted ii\j. funt faciliora quam vt vel de
iis monendus ledor milii videatun

PROPOSITI O DECIMA.
Afodum vniuerfalem tradere quo ^ofiis dati Jimulachn feufigHr£ cuiufcunnuii
in auohbet expofito vlano fiue fuperficie mohili regulan aut 'irremlari , fiue
etiam in vlunbus fitmul fiuperficiehus mohilihm opticam proie^luram fitue di-
refit 3 fiue ohliqui afi^efius organice infiituere, ita Vt ex dato mnHo proto-

tjipafimilis abpareat.

PRocedit hic modus per proiediones vmbrae

hac ranone^ flyli
Inplano ahquo vt inaiTercuIo munde dolato duos ftylos^qua-
bihter qu^q ad angulos re6bos, non quidem ex necellitate, fufficit
enim vt ad squales angulos vterque plano infigatur \ & a^qualis
vterque fit altitudiniSjfi imago depingenda aequalis debct eife pro-
totyps insqualis autem, fi ina^quahs, & quidem duplo minur &
i

deprefhor debet effe vnus altero, (i inllituenda imaginis proietlura

debeat elle duplo maior vel minor, ficque feruata lemper propor-
tione tum iuxta vnum Iliylum imago qua^cunque data extendatur
:

qua; (it prototypon, &; ipfi plano vel cera molli aut lento vifco, vel
etiam clauicuhs perangulos& partes marginales ita applicetur vt
firmiter ha^reat,&: fi m charta ell vel m tela, prouideatur vt non fit

rugofa, non lacunofa, fed plene & plane dillenfa : deinde & iuxta
alterum ftylum conuenienter apponatur charta munda vel quid
aliud excipiendis dehncationibus idoneumjlitautem vtimagopro-
totypa fimiliter bene & plane diftenfa quibus ita conftrudis ma- :

chhiam habes rede difpofitam & aptam delineand^ ex dato pro-

totypo imagini per omnia fimiHims non Iblum in plana fuperficie
& regulari, led etiam in curua &: irregulari vt dicemus poftea : illa
autem vtendum tibi ell:.
fic
i

AITerculum fme planum quo Ilant eredi ftyli fic moue

in
& folaribus radiis expone m vmbra a primo Ilylo fa6ta in fubie-
(Stam imao;inem projiciatur & fuigula illius hneamenta perlulh-eti
fic enim fiet vt alterius ftyli vmbra in fubiedtam chartam mundam
incidens defcribat lineamcnta proieduras faciend^E & atramento
exarand^ vel etiam perfedis coloribus adumbrand^ quas procul
,
dubio imaginem prototypo per omnia fimillimam exhibitura eft
oculo in ftylorum verticeconftituto,qubdnimirumfitfempeiidem
vertex pyramidis vtriufque imaginis , lineamenta defcribentis & ^

per primam propofitionem hums hbri manente eodem pyramidis

optic^ vertice, eadem femper vifio contingat fiue idem obic6bum
appareat. Quod autem maneat idem vertex in ambabus dcfcnptis
imagmibus ex eo conltat quod
j ftylus vterque eft perpendicularis^
X iij
i66 THAV MAT V RG I O P T 1 C I

atque adeo func ambo inter fe paralleli radii autem folarfes in ta-
;

lium ftylorum vertices incurrentes faciunt eofdem angulos atque

ita eumdem prorfus verticem vcriufque pyramidis luminofac. Verum

fortaffis hiEC tibi obfcuriora videantur, ita vt ad perfettam eorum

intellis^entiam neceffc fit praxim propofitam c lineatis fcliematis,
fufius explicare.
Contemplare igicur inTab.ji. iconifimim {cxagefimum quarcum
& eredos plano FGHI, ftylos AB, CD, & iuxca primum ftylum
AB , in vna parte plani FGHI, poficam imaginem opr in alcera ;

vero anceriori fcilicec eiufdem plani parce iuxca alcerumftylum CD,

bene expanfam charcam mundam qxy iamque imaginare planum :

cum ambobus ftylis ica foh expoficum vc radius per pundtum B ca-
cumen prioris ftyh allapfus vmbram eiufdem proiiciac ad pundum
r, figura: fuppoficx ; cerce & hinc fequicur proie6bionem pundi D
apicis alcerius ftyh debere eodem tempore proiici m chartammun-
dam ad punitum^, quod eft in plano ELHI,homologum pundo
r, plani FGLE, &locum defignare vbi debeac, {imilis prococypo

r, figura delineari, immo & asqualis (i quidem asquales func & fimi-

iicer pofici ftyli AB CD & ideo a^quales

, , vmbrarum proiediones
ab eadem luminofi fiue folis alcicudine prodeuntes cum eadem ,

(it ritio vmbrae ad vmbram,quae ftyli ad ftylum vnde vlterius pa- ;

tet {imilia femper vtrobique lineamenta de{cribi,ita vt dum radius

vmbrofus A r, fiue luminofus B r, in primo ftylo fubieds imaginis
partes fmgulas decurrit, (imilem prorfus figuram vmbrofus radius
Cy y vel luminofus Djy,incharta munda defcribat squalem,vc ,

diximus , fi furit aequales ftyli, minorem vero fl minor cft CD,

quam AB,maiorem fi maior feruata femper ratione imaginis ad
imaginem quae eft ftyli ad ftylum, quod facile demonftratur hac
ratione.
Supponimus primo ftylos ad planum effe perpendiculariter ere-
6t:os, & illorum vmbras in fubied:um planum proiici per radios fo-

lis qui progrediuntur quibus pofitis ex appofito fche-

tfa^^AAjJAwi; ^

mate fexagefimo quarto dicimus ita fe habere vmbram Cjy, advm-

bram Ar, quemadmodum fe habet ftyias , ad AB CD
quia ennn ^

C D , & A B , ponuntur perpendiculares plano E G I , erunt angu- H

li D Cjy, B Ar^redi per lo defin. primi Euchd. & quia paralleli func

ex hypothefi radii luminofi Dr, Bjy, erunt anguh CDjv, ABr, in-
ter fe squales,vnde &
reliquus angulusjy,angulo r,{imiliter ^qua»-
lis, cum per 31 prim. Euclid. tres vnius trianguli anguli, tribus an-

gulis alterius pares effe opporteat. Sunt igitur^quiangulatrianguk

D Cjy , B A r, ac proinde per 4 fexti Euclid. vt eft ftylus A B ad vm-
bram Ar, ita eft ftylus CD, advmbram Cj; & alterne vt eft fty-
lus CD ad ftilum AB , fic eft vmbra Cy, ad vmbram Ar, quo iit
,

vtfiue ftyli fmt aequales, fiue inaequales, femper feruetur eadem

ratio inter imaginem defcriptam a ftylo CD,& prototypai^n quae
 LIBER SECVNDVS. 167
percurritur a ftylo AB ,
quieeft incer ipfas ftylorum alcicudiiics,quod
crac demonftrandum. Sed redeamus ad praxnn , quam poiTumus
nonnuliis adliibicis obferuacionibus mulco faciliorem, commodio-
rem & vniuerlaliorem adhuc reddere.
Obferuandumigicur primo nos de vnico delineacionis plano in
hac propoficione efte Iocutos,& tamen in expoficis iconifmis Tab.
31. duo fibi ad re6bos inuicem commiiTa reprsientari, quorum vni

lciIicecFGHI,iniconi{mo LXIV. ftyli adherenc infixi, in alcero

vero nimirum GMNH,tam imago prococypa ydef^ quam charca
munda edtypa^ delineand^ expodta coUocantur, quod ideo fit, vt
omni fecluib impedimento facilius {K)ftinc proiedtionum vmbrae lo-
ca defignari dum enim ftylus in vno plano , & imago in alio cum
^

charca excipiend^ {imili delineacioni difpofita conftituentur, com-

modius multo lummitas radiivmbroll perlingulaobiedilmeamen-
ta deducetur, quam fi ineodem {imul alTercuIo collocarentur &
ftyli & imago & charta munda & fimiles, proportionalefque ob-
j

ie(5lis minus defignationes inftituentur Ii alterum pla-

expofttis nihilo
num imaginem datam cum charta deferens ita priori committatur
vt ftylorum altitudo luper idem planum v. g. G M
N H , accipiatur
&perlineam afummitatecuiufqueftyhad didumplanumGMNH,
perpendiculariter dedudtam sftimetur, & in csteris conformitcr
adeaquod diximus procedatur jtunc enim & eadem quam fup&rius
pro delinatione fada in plano F GHI, demonftrationem vfurpaui-
mus , valebit etiara pro plano GMN H, & figuris in eo delcriptis,
filineama ftylorum lummitate ad idemplanum orthogonaliter de-
ductam pro ftylorum altitudine accipiamus vnde etiam aduerten-
^

dum elTe videtur quod dum remotionem verticis ftyli a plano

MNHG,perpendicuIarem,quaIi illius altitudinemconfideramus,
cxifta etiamremotione debemus sftimare quam racionem inter fe
habitura?;fint imago propofita & figura delcribenda , ita vc {int x-
qualesfiinsqualia plano diftantia ftyli coUocentur, maior vero fit
qua^a ftylo remotiori decurretur,& minor quae a vicinioris vmbro-
lo vertice defcribetur.
Obferuandum fecundoinifta duorum planorum difpofitione la-
tis facile & commode poITe effici quodalias vix polTemus confequi
cum enim inftrumentum hoc proponamus non modo vt aptum
traducendis ex dato prototypo imaginibus in planas luperficies , vt
diredo videanturintuitu, quales habet iconifi-nus LXIV, defjal^Ci
fed iplum etiam adhiberi velimus deformandis limulachris ex obli-
quo ad plana in quibus defcribuntur intuitu , quale videtur fche-
mate LXV, in folido polyedro ahc certe pro imaginibus in plana
-^

fuperficie delcribendis indiffercns eft vtrum ftylos cum prototypo

6ccharta colloces in eodem plano FGHI, autimaginem & char-
tam in alio , vt in MNHG, cum facile fit vtrobique radii vmbrofi
fummitatem per (ingulaobied:! prototypi punda dcducere ac cu.ni' ;
168 THAVMATVRGI OPTiCI
cx prototypo in plana ruperncie deUneato , iraago deforman-
da proponitur & in oblic^uum planum vel in plures fimul fu-
perficies tranfcribenda v. g. inlchemateLXV , (i ex obied:o piro-

rotypo defin plana luperficie delcriptb, proicdlio optice fimilis in-

ftituenda eft in planis iolidi polyedri abc^ per traditam methodum
in hac propofitione, difficilc videbitur &
prototypum def^a^^onQ-
re ilylo AB , in plano P G H I & in eodem foUdum poly edrum
, col-
locare iuxtaltylumCD,itavt moto inftrumento poffitvmbra fum-
mitatis ItyU CD ,
omnia iuperficierum confpicuarunl (oUdi pun-
per
d:a difcurrerc, quod tamen facile contirtget (i duo ftyU ita dilpo-
nantur in vno plano, vt inakero Uuic eredlo imagjo & plana deU-
neandas proie(5bioni deilinata expotlantur velut a llylorum vcrtice
plene confpicienda dum enim prioris vmbra ftyU prototypon in
-,

plana fuperficie percurret, vmbra fummitatis akerius ItyU , lo- CD

ca defignabit in polyedro vbi fmiiles & correfpondentes imaginis
partes veniant defcribendcE quibus abfolutis oculo conftituto in.
,

ftylorum vertice B & D , idcm penitus obiedtum apparebit fiuc ex

,

prototypo defj fiue ex deUneata proie6bura in polyedro ahc^ quod

nimirum, etfiaUas ob variam planorum difpofitionem fint Geome-
trice dillimiles, tamen proptet eumdem pyramidis verticem oculo
in B, & Dj conftituto optice fimiles euadant.
Cum autem mftrumentum Uoc proponamus Vt vniueriale, &:ap-
tum deUncandis ex prototypo imaginibus planc fimilibus hon fo-
lum in plana fuperficic, verum etiam defcribendis cuiuicunque ge-
ncris , ex data imaginc proicd:ionibus in quaUbet fuperficic , vel
etiam inmukis (imul continuis, difcontinuis,cauis, gibbis feu con-'
ucxis, squabiUtcr cxpanfis,fubfiUentibus, afpcris,inci{is , anfra(5bis,
lacunofis & aUis quibufcunquc aducrtcndum eft,quod diim ciuf-
, ,

modi regulares fiue irregulares fuperficies foU cxponuntur, vt cre-

cti vmbra ftyli defignet loca ducendis proiecSturs iincamentis con-

grua, haud efte ncceftarium vt vmbrofi radii apcx fingula obie<Sba-

rum fupcrficierum loca per.uadatiimmo fane & in obUquis eiufino-
di proicd:ionibus non erit inconuenicns fi radius per ftyU verticenl
delatus oppofitje fupcrficiei lacunas aut anguios aUquos internos
attingcre nequeat,fic enimintcr ipfa proied:uras Uneam(5ntalocunl
nonnuUa 'Tz^Pep^ot &:*24^'<?og^ vnde fict vt rc(5lo
dabit ad delineanda •

ad angulorum &lacunarum plana intuitu ipfa proic^Sbura magisde-

formis appareat &
quid rcprsfentct minus agnofcatur quamuis ;

alias ex proprio puncSlo .i. e ftyli vcrtice vndc radius luminolus ip-
,

iam in cxpofita lupcrficic dcicribens procefTerit bene proportiona-

ta & prototypar fimiUs videnda fit.
*

Verum & ftudiofum artificem monitum velimj qui in huius mc-

thodi praxi commodius & iecurms verfari cupiet, vt in conftrucn-
da machina non magna: craffiriei tabulas aut alferculos fibi com-
paret, ied leuiores,.quodco etiam di(Sta machina fit fiitura tra(5i:a-
bilior:
 LIBER SECVNDVS. 169
bilior.-non tamen fint adeo tenues vt ad folis ardorem facile in cur-
uencur , fic enim aut Itylorum aliquis aut certe illius apex
, e pro-
prio fitu poffet aliquantum dimoucri, aut m fubfiliente plano col-
locata charta incongruam imaginis proieduram rufciperet.
Aduertatur etiam vt afTerCuli in quo charta dehneationiobnoxia
affigitur, fuperficies vmbrofi radii fummitatem excipiens fit quan-
tum fieri poterit candidiflima fic enim & affixar chartx albedinem
;

iuuabit & exceptam ftyh vmbram meUus & prxcidus diftmguitf-

ficiet.

COROLLARIVM
X didis inhac propofitione ad Tab. crigefimam fecundam (a-
,tis hquet non folum vnam ahquam imaginem aut proiediuram

dato pr.ototypo optice fmiilem poife per expofitum inftrumentum

apte defcribijfed etiam plures fimul squales & insquales, variae
diredlionis & diuerd afpe6tus fimul & femel polTe dehneari , per
plures ftylos arquahs vel inasquahs altitudinis, 6c in planis didrorum
ftylorum vmbras diredtius aut obhquius diuerhmode excipientes;
vndc certe apparet quam fit commoda & ad vfum comparata h^cc
machina pro his*& fimihbus dehneationibus in mobiles fuperficies
confignandis v. g. in Gnomonicis ad horologia fciotherica & pla-
^

nifphsria defcribendaj iedne anfam prxripiamus led:ori ftudiofo

plura fponte eruendi, muha aha commoda qus fecum veliit ad
praxes iucundiftimas ei fedulo rimanda & in praxim deducenda re-r
Imquimus. ./

PROPOSITIO VNDECIMA,
Tradere modum vmuerpttem, quo vol^it ohieSli cuiufcunque dati imago jtue di-^

reclo ajjeclu videnda , auamcunaue expo-

ftue obliquo f^eflanda intuitu , tn

ftdm Cuperjiciem regularem aut trregularem^ mobilemaut immobilem im- ;

mo in plures ftmul & diuerfas fuperficies ex fcenographia legibus organice

tranfcrihiy ita vt a proprio punfio eidem obiefiofmillima Videatur.

MAgnus certe Sc euidens eft in huius propofitionis mcthodo

confenfus naturae &: artis ^ cft enim veluti confedarium proi
blema ad Tiieorema flue propofitionem |fl-imam huius hbri, ita vc
quod in iUanaturahterfieri diximus per radiosoptic^e pyramidis,&
demonftrauimus ex iconifinis Tabuls it in hac qujE eft trigefima :

tertia ,
per initrumenta & per fila qua? radiorum opticorum vices
impleant, ex mohamur verum vt non leuionsmo*
artis prasfcripto :

menti artificium quod te celatum efte nolumus, plenius & planius

mnocefcat, vtihflimamque fimul & iucundiiTimam illuis praxim fa-
cjhus afTequaris i Ecce in dida Tabula ^? exhibeo tibi mtegrum
Y
,70 THAVMATVRGl OPTICI
huius fi^^yimaTiicct &
rolidum (chema , immo ipfum artificem &
cx huius methodi pr^fcripto operi faciendo incumbentem in (ce-
nam adduco, tu impio;re fequcre, Argus cflo , & ad fmgula qua:
operi perficiendo adhibet diHgenter atcende.
Imprimis verb & ante omnia ambt> diagrammata LXVI , &:
LXVII,qua£ vnius porticus oblonga: vel ambulachri profpecluni
fimul exhitjent, reipfa vel dumtaxat imaginatione ita coniunge, vc
congruente lineaMN,fchematis LXVI, linese OP, diagramma-
tis LX VII, velut vnicum totius integri proipedus iconifmum effi-

ciant quem nos quidem fic diuifimus , vt feruata cseterarum hu-

;

ius operis Tabularum quantitate & proportione , liberum fit vni-

cuique vel duas illius partes glutine {imul iungere ita vt in vnum
diagramma coalefcant,vel etiam vtrumque fic defcriptum contem-
plari vt integrum ambulachri profpedtum ,
quod fane ad huius
problematis intelligentiam&: praxinl fufficiet : his igitur pofitis.
Confidcra in ambulachro QRTS ,
pauimentum efle horizonti
parallelum RYZT , lacunar fuperius ex opere inteftiiio horizonti
fimiliter expanllim QXVS, muros
hinc inde horizonti ere6i:os Q^
X Y R , S V Z , qui faciant re6tos angulos cum pariete V X Y Z ex
T
aduerfb confpicuo &
fedioni in huius Tabuls delineatione paral -
lclo,& quidem illum voluimus ita exhiberi vt rconifiTii elegan.
tior afpeaus & propofitionis planior intelligentia proueniret.
lam vero fi ex afTignato pundo A vbi figura A , R , confli-
tutum habet oculum , debeat artifcx figuram datam v. g. quam
vides expofitam in B CDE ^ ex obliqui afpedus legibus in pa-
rietem VXYZ , tranfcribere ,
pofito quod fit perrede planus,
bene& appofite huicnegotio methodum propofitionis tertis huius
libri poterit adhibere , nifi forte concurrentibus ad pundtum
F , F , /? F & csteris intcrmediis , vt inibi prjEfcripfimus,
radiis rf

anguftum nimis reperiatur fpatium E X , in quo debet oculi a

plano V X Y Z , diftantia cotlocari & perpendicularis axi optico
(lue radio principali conftitui ad inuenienda fcflicet per diame-
^

tralis & radialium interfediones punda per qu*E debent perpen-

diculares GH & , flmiles duci : hic enim v. g. non poffunt eiuf-

modi pundla per aflignatum in didta propofitione modum inue-
niri, ipatium enim EX , oculi a plano diftantiam capere non
poteft , vt patct ex linea F A qus ipfam repr^fentans obtinec ,

in fcenographia longittidinem pedum feptem circiter , cum li*

nea E X ad pedcs tantum quatuor aut paulo ampUus perueniati

Quid igicur in ifto cafu agendum eft ? nimirum vc quod Geome-
trice du£bis lineis artifex prasftare non poteft , id per inftrumen-
la feu fila organice confequatur.
Ad hoc autem. In linea perpendiculari AR ,fiue oftii arredario,
vbi ipfum pundum oculare conftitutum cernitur,annulumfiue cla-
uiculum defigic filum habens armexuiti «quod ab if^o pundo per
 LIBER SECVNDVS. 171.

bmnia plani delineatorii fiue pariecis VXYZ, poffic ad arbicrium

loca deducere & illo pun6la qusfita defignare ; &c dum vulc in illo

plano fpacia decerminare fiue areolas quadratis prococypi BCDE,

homologas, qus ex pun6lo A,eciam quadrata videancilr, fumpco
inicio ex linea tfi, baculum, virgam, vel eciam funem fi loci com-
modicas id pacicur , ad pun6tum i perpendicularicer adapcat ita vt
pofTitappenfum illi perpendiculum dg , vel^c, huc & iiluc libere
moueri, &in quo voluerit virgae il pundo fifti ; dcmde quia vult

quadratas videri areolas,vt iam diximus , defumit in lmQa.ft, altitu-

dinem vnius quadrati fiue quantitatem Ymex fy, ex qua perpendi-
culum dg, reducit^ apariete, &
remoto ex ea quantitate perpen-
diculo filumannulo A,commi{Tum perducit ad parietem ita" vt ipfi
perpendiculo manens contiguum in Uneas a¥ &: h¥ altero lui ex-
cremo incidat & in iis denotet punda ef, per quae debet Unea ef
perpendicularis duci primam minorum quadratorum feriem deter-
minans & repra^fentans Hneam i^o^quas eft in obiedo prototypo
BCDE.
.
Aduertendum tamen eft prasdidum perpendiculum dg, m expo-
fito (chemate non vnms tantum quadraci lacicudine a pariece dimo-
uerijefTet enim hic anguftum nimis emfmodi fpatium fcenographi-
ce diminucum ica vc vix poftet diftingui fed illud coniulto rcmo-
•,

uimus ex trmm quadratorum minorum quancicace quod facis often^- ,

dic Unea KgG^ ica vt filum a pundo A,dedu6i:um pertotamUneam

dgy aUero fui extremo deicribat in pariete Uneam H G , qus me-
diamin longitudme prototypi Uneam repr^fentat, & deUneandis
ilUus partibus qu^ iftis quadratis minoribus comprehendunturfpa^
tia fme areolas liomologas afUgnat. ',^iO',

- 1. Vbi non eft omittendum quod tam Unea

ef, quam* HG & ca^- ,

rer3e*iifdem paraUelas & in plana fuperficie Iiorizonti perpendiculav

rcs poffunt a filo AIL defignari non perpendiculafes, fi nimirum
dum perpendiculo ducitur contiguum mcidat partem aiiquam
, m
Ipatii dF/"anfra6lam vel prommentem vel lacunofam, fic enim fiet
vt quod etiam optico radio contingeret,fuperUneas<^F, /^F,longius
progrediatur in vna quam m
alia , &:proptereaobliquafeuinclinata
norizonti linea ducenda fit.

Verum & partibus fiue lineamentis alterius medietatis tabula;

prototyps defignandis homologa fpatia tribuenda fuperfunt,quod
racile confequitur nofterartifexoperandovt in prscedentibus-, cum
enimhabeatiamirrtpatio4F/;,o(5loImeasad punitum FjConcurren-.
tes qu^ aIiasprototypa?imaginisBCDE,altitudinemBE,dmidentes
repraefentant ad defignandam perpendicularem vicinam figura? L,
•,

ad finiftram & qu£ lineam H

G, ex eadem parte confequicur , per-
pendiculum dg, m
virga /7, ancrorsum reducit ex vnius minoris qua-:
drati quantitace & quajfitam lineam ita defcibit, quod & in cxtc-
ris obferuat.
 »

171 THAVMATVRGI OPTICI

Sed dum fcqucntem c;c eadem parte perpendicularem duccre
tentat, proptcreaque perpendiculum dg, in virga vel fune il, con-
uenicnter difponit, vr duclum filum AIL, ipfiim per totum radat
& m qu^fitum locum incidat aduertit filum ipfum anguluni ; m
paricti V X Y Z & muro S V Z T communem incurrere ,
, eoque , m
Imeam ah defcribere, qua» Imeam^/-, prototypi in areolas qua-
,

dratas diuifi reprsfentar vnde certc apparet in pariete VXYZ,

j

locum dumtaxat alfignari delineandis imagmis partibus quaem pro-

totypo comprchenduntur fpatio j CDr at vero defcnbendis iis ;

qu^ vltima quadratorum ferie BqrE ,'concluduntur, fpatium defi-

cere quid inde ? an non propterea manca aut mutila imagmis B C
;

D E inftituta proieclio relinquetur immo fane, & ex hoc incom-

, ?

modo venuftatis aliquid & elegantis in ipfa proueniet ;

perpendi-
culum igitur ex conuenienti mteruallo ftatuitur in bcy & ex eius di-
reclione per filum defcribitur Imea m n , c«eteris parallela, fed in

plano SYZT -, fic vt vltima quadratorum feries per quadrata quo-

que reprsfentetur 'mmabn, 8c partes imaginis hoc fpatio conclufe
nihil penitus immutats, (ed fimiles etiam Geometrice ex prototypo
in dicium planum S VZT, tranfcribantur, cuius demonftratio ia-
tis patet ex fuperioribus hinc autem fit vt dum m duobus planis
:

imago defcribiturnimia fortaffis proiecturse extenfio & partium

,

illius ab oculo remotio vitetur quze difficilius & confufius dignof-

cendam exhiberent.
lam vcro ductis in hunc modum fmgulis craticulcc lineis, partes
imagmis dats B CDE , ex minoribus quadratis in areolas horaolo-
gas proportionaliter transferantur, vt praefcribitur in tertia huius
propofitione quibus abfolutis, ipfa in pariete
•, , delineata VXYZ
proiedura e puncbo A, vbi oculus intuentisfupponitur,fimiIis pror-
fus videbitur imagmi prototypx B E , quod praeftare oporttbac CD
& facillimedemonftratur ex prima & tertia huius libri propofitio-
nibus, & amplms ctiam ex dicendis patebit.
Et haec quidem lam tradita methodus expeditiffima eft, certifli-
tnaque meo mdicio pro traduccndis ex obliquo afpedlu in planas
fuperficies imaginibus fed & propofitum nobis eft modum affi-
:

gnare vnmcrfalem quo pofTmt obieda in oppofitam quamcunque

iuperficiem planam, curuam, afperam, lacunofam, anfradlam, ir-
regularem, mobilem & immobilem ex fcenographis legibus proii-
ci & confignari, quod vt difcas & rite percipias , denuo in
inuiere
fchematc mtegro Tab. 33 artificem noftrum ex atia methodo & ma-
gis vniuerfali operantem.
Et primo quidem habet filum annulo fiue clauiculo annexum in
pundlo A, vbi confpicientis oculus fupponitur, & fimiliter virgam
tl, ad redlos angulos mfixam parieti delineatorio vbi vulc imaginis

datae proieciionem incipere, cui etiam virgar aliud filum cenue pc,
appenditur cum pondcre c, Sc nodo mobili fiue vnionc k qu« U-
 LIBER SECVNDVS. 175
bere pofTit furfum attolli & deorfum pro arbitrio deprimi
ipfum- ,

que etiam perpendiculum pro necellitate introrium ad parietem

detrudi,& a pariete plus vel minus amoueri- ied & habet obie6bum
de(criptum m
tabella/^fA-, eius quantitatis vt poflit latus fiue li-
nea/"f , perpendiculariter ad horizontem pofita , a duobus radiis <i
F, /;F, fi in pariete dud:i fuerint, intercipi ; vnde maior
minor vel
elTe poterit pro maiori vel mmori aboculari pundoremotione vno ^

verbo taUs debet effe quantitatis {lue extenfionis in tabella obic-

dtum adumbrandum,vt pyramide opticajqus baum ponit in pa-
a
riete feu plano deUneatorio , comprehendatur fitque ipfa tabella •,

veluti valua qucE duobus mftruda cardmibus velut in jy, & altero
infermSjfuper iineam/r, poflit reuolui & ad arbitrium ci.rcumdu-
cii quibus itadifpofitis,vide iam quam facile,quamcommode,quam
expedite npfler artifex obiedi adumbrandi proieiStionemobUquam
in expo{itafuperficie,cuiufcunque tandem fit rationis aut habitus
inihtuat j
primo enim tabcllam in qua obiectum prototypum inefl:
fuper axem /f , reuoluit & ipfi
ad anaulos rectos conflituit,
parieti
fi {ic potefl; illam pyramis optica bafim ponens in plano propofito

& determinato comprehendere nam poteft etiam dids tabells

^

planumpiano panetisadangulos obliquosconf}itui,immo vero,quia

magis remouetur ab ipfo pariete oculus quam extremae partes ob^
iedti vt radius opticus illas attingens in planum obliquumincurrat,
profliturum videtur ad maiorem afpedlus elecrantiam (i ita tabcU^e
jfuxtj planum ipfi parieti infiitatad angulos obliquos vt axem op-
ticum excipiat ad red:os,&ipfa virgula ieu funis //jperpendiculum
deferens in eodem cum tabella plano inueniatur, quod adhuius
methodi praxim necefTe eft, vt modo videbitur.
Conftitutis igitur in pariete pro commoditate aut ex arbitrio ad
certos angulos tabeUa&virgula ,ip{i tabells limitem ponit v. g. ba-
culum in pauimento defixum, vel quid aliud quod ipfam, dum fii-
per cardines fuos voluitur & reducitur in eodem femper & ad eof^
dem angulos {itu contineat, & fec^is deinde operi manu admo-
uet,& fcenographiceC proie6tiorii exliibenda; totus incumbit. Et
primo ad prot^typi tabellam bert^&conuenienter pofitamaccedir,
& ad imaginis partem quam vult in expofitam iuperficiem tranfcri-
bere filum perpendicuii bc, admouet fic enim diipofitum elt vt
(

dum mouetur per virgulam il, integram ta.hc\\xfHxt, latitudinem

pcrluftret ) & globulum feu vnionem mobilem /:, ipfi parti prscise
applicat,quofa6to tabellam prototypi reducit vt liber filo AILK,
tranfitus relinquatur, quod quidem a puncto A, fic educit vt per-
pendiculum in didto Itatu pofitum globulumque fic immobilem
,

itringendo & veluti radendo,in expofitam fliperiiciem parietis VX

y Z, impingat in illa enim fiue plana, fiue afpera, fiue regularis,
^

fiue irregularisfitjlocumdefignabit in quo debet adumbrari pars

quxflta imaginis prototyp^ vt eidern optice fimiUs ex puncto A^
Y iij
174 THAVMATVRGl OPTICI
proueniat j quod ipio manifellum, & inde fiicillime
rciilu liiuis cll
demonllraturj c[uod Hlum AILK, vicem obtineat radii optici, &
reipla idem prxllct ort;anice quod per ipfum raduam opticum na-
turalitcr & aliquo modo lenfibjlitcr fien notum eft cx iis qua! dixi-
mus propofitione prima huius,vbiea fufius.explicunmis qu:E
libri

ad vniucrlalem praxium eiuimodi demonlfratroncfTi pertincnt quam

vt hic repetcnda videantur. Cartcras igitur ditx imaginis partcsea-
dem arte traducit in fuperficicm dehncationi rccipicnda:
obnoxiam
&riue vna fit^riue plures, (luc regulares,liue irregulares, piduram
prototypo rimillimam cxhibebunt oculo conllituto in A, ex quo vc
radii optici obiedum comprchendunt , fic fihim edutlum ipfius
proieilioncm Icenographicam mohtur in expofita fuperficie. Sed
maxime curandum ell vt dum imaginis pars ahqua venit e prototy-
po in plures fuperficics aut irrcgulares traduccnda , diiip-enter &c
acurate adfingula ilhus punda faltcm principaha globulus mobilis
perpendicuh apphcetur jfic emm iuiI:ior 8c praecifior 'dehneatio per-
ficietur.
Quod attinet ad dirpofitionem iniaginis datx in prototypo, ad-
iierte aham elTe in BCDE,aliam in tabella/«xf, ita vt quae partes
in vna conuertuntur ad finillram, in alia dextram refpiciantj & ta-
jnen eiufdem habitus & diredionis in vtraquc methodo proiedura
in plano delincatur, fcihcet vt videtur in BCDE
acfimihs etiam ',

ex tabella/«xr, cransfunditur, quodipfa tabella fupponatur veluti

diaphana &
obiedum in ea defcriptum ex altera iplius parteabocu-
Jo A, comprehendi vbi certe eiufdem plane difpofitionis vidcbi-
;

tur, fed ideo nos illud in auerfa parte expofitum pingimus > quod
commodius arbitremur ipfam valuam reuolui ad dexteram & pa-
rietiyacuo incumbere, quam ad finiftram reduci & ipfum delinea-
tionis planum impcdire in quo fane mihi videor mehora fcqui
, &
commodiora proponere quia tamcn ficri potefi: vt proponatur ob-
;

iedum aliquod traducendum ex tabella talis difpofitionis vt ad ve-

nullum & elegantem
proiecS^s faciendac afpedum requirat alio
modo lub pyramide optica conllitui, &; obiedium ipfum prototy-
pon adocularis pundi regionem conuerti, cum id mutationem in
proiedtura elTentialem non afferat, liberum cuique relinquimus vt
pro dataoccafione & rei exigentia, qux fibi iudicabit faciliora &
commodiora vfurpet. i:iai\y - muo

COROLI.ARIVM S E C V N D V M. in

X euidcnti &:fenribili
E in hac metkoda hatuf-sfartis
i& ex demonftratis fuperius in prinia propofitione huius libri
manifeftum eft quod fi ex artis pra^Icripto & traditis regulis benc
cioni^nlii,'

& rite obieiti adumbrandi proiedio fada fuerit in quacunque tan-

dem fuperficie reguiari aut irregulari , debeat oinnino ex oculapl
 LIBER SECVNDVS. 1^5
buiicto quod efl etiam organica^ delmeationis centrum eidem ob-
,

icdo optice fmiilUmi exhiberi fi quidem niliil

, penitus mutatur
optica^ pyramidis vertex & idem numero perfeuerat , dum fingula
tabella; expbftas feu imaginis prototypa^lineamenta comprelien-
dens radiis fuis vlterius produdbis m
oppofitum parietem fme deli-
neationis planum impingit& bafim fuam collocat, qua: pro variis
& dmerf mode quas attingit potefl quidem
pofitis fuperficiebus
efle diuerfa & varias in ipfa pyramide fe^biones exhibere, ideoque
figuras Geometrice multum diflimile%fed opticcplanefmiiles., pro-
pter eumdem verticem qui eamdem femper vifionem debet efficc-
re.

Pr^ll:at autem methodus priori quod fit vniuerfa-

pofterior haec
lior & ad perficiendas in quibufcunque fuperficiebus iftiufmodi
de{is;nationes poffit adhiberi nihil enim in hoc fecundo libro fa-
^

ciendum proponitur quod hac ratione non poflis confequi, fiue

in planis, nue in hemifphiriis , (lue in conis,pyramidibus,polygo-
nis irregularibus &: aliis quibufcunque, vt iam diximus. Dum ta-
men voles in planum aliquod squabileproiediioneseiufmoditrans-
fundere, paratior ad vfum expeditiorque videtur prior modus qui
certiE magnitudini aut quantitati imaginis prototypas non aftringi-
tur, fed poteft ex quacunque & cuiuflibet magnitudinis rabella
obiedum adumbrandum alTumere & illius proiedionem cx fada
per dudas lineas craticula &c proportionali per areolas homologas
in plano delineatorio partium illius diftributione inftituere non ,

lecus acquodcumque datum fimulachrum in

fi maiorem formam
ampliandum aut ad minorem contrahendum proponeretur.
Verum poft:erior methodus id ctiam habet commodi quod pia-
num delineatorium rf/^f/^^fmequamcunquefuperliciemdelmeationi
obnoxiamjmearummultitudine & confufione liberat,cum non fit

neccftarium aliquas areolas in illa defcriberc,fed fine alia fpatii in plu-

rcspartes diftributione,folumfilum AILK, per imaginis prototyp«e

iineamenta dedudum&in oppofitam fuperiiciem allapfum pr^cife
defignet loca in quibus qua^fita^ imaginis partes adumbrand« fmt,

COROLLARIVM SECVNDVM.
COmpleta imaginis adumbranda^.proiediione inexpofitopiano
feu pariete,iam dudis iineamentis varii colores veniunt indu-
cendi, vmbrasque & receffus, eminentias & exaltationes adclegan-
tem piduras eftedum debent exprimi, ita vt non ficut in tabellis &:
piduris ordinariis qua^ diredo videntur afpedu , vniformi quadam
colorum armogejmollique vmbrarum & luminis incifiira eminen-
tiora redudioribus iungantur, & quafi infenfibili nexu vario-
cum
rum colorum extrema inter ie connedantur id enim prohibet tum ,

proieduras obiiquitas, tuin plurimarum illius partium maxima re-

176 THAVMATVKGI OPTICI
motio ab oculari puncto, vnde fierc!: vc eiuimodipiclurabene alio-
quin & ex arce adunibraca', quia eflec in plano ad axem opticum
oblique pofito, & latis extenfo, parum diltindta videretur, Qc non-
niri confusc obtutum ad fui di2;nocionem permoucrec*
Cauendum eil ergo vc ca qu;r funcremociora^velinfitu obliquio-
rividentur, meims efformentur,diH:in6liurque,&veluti duriuspin-
gantur quod nimiruni ex le videancur coniudus ,{ic que in iito ca-
,

lu ex arce iupplendum quod aliquarum obiecti parcium remocio,

vel plani obliquicas viilii iu^crahic qus vero iunc oculo propin-
^

quiora moUius rocundencur & adumbrencur propcer concrariam ra-

tionem ; verum qua debeac id proporcione fieri melius cerce ipfo
vlu&iexperiencia mnocelcec quampofTic vlla clieoria^ legeprxfcribi.

COROLLARIVM TERTIVM.
POft indudos munda: &exquificaE:proie6tursvarios Golores,pofl
expreilionem luminis,vmbrarumque & receiTuum, perfecSlam
habemus imaginem cx oculari pundto A, conipiciendam .i. obli-
quo incuicu, fed qua: reipfa fic obiedo prococypo Geomecrice mul-
tum dilfimilis, ideoque diredo ad pariecem fiue adjplanum afth\
afpedu valde difformis confufa & improporcionaca videacur ve-
, :

rum age ? numquid non eciam pofFumus ex illa linearum confufio-

ne, & incondica colorum diuerficace iucundum aliquod fpedacu-.
lum exhibere iis qui a pundto F, remoci per ambulachri longicudi-
nem fpaciari voluerinc, illorumque ocuios in lupcrficiem aftb, di-
redteincencos varia,venultaque& eleganci pidturarecreare/immo
cerce id iam praellicimus , & ex eorum ludicio qui fpedacorcs inter-
uenerunc lacis faElicicer,tum Roms in nolfro San6tiffimas Trinicacis
Pinciano Conuencu, cum Luca^ci^ in hoc ad Hipodromum Regium
casnobio, vbi videre licec initicucas a nobis in longillimo ambula-
chri pariece eiufmodi proied:iones ,
quarum idem eft fubie6tum,fed
figura^ adumbrands habitus & diipofitio multum diffimilis Efl -,

enim vcrobique Icon S. loannis Euangeliftae Sacram Apocalypfim

in Pachmos infula concemplancis & exlcribencis ;& quidem Roma:
defcripcam fiue illius iKTvmv iam pr«E manibus non habcmus, cum
leuiffima taijtum ipfius Id<ca fex auc fepcem ab hinc annis nobisre-
lida fic j fed hic Parifiis. dclineacas rtst^niTVTrBv oculis fubiicimus in
BCDE,ex quo per cradicam mechodum proie6tura in pariecem
oblique transhifaelbVerumvtiam fignificauimus,n6 nudaproie6tio
radiis obliquis conipicienda , ied plurima aiia eadem non iniu- m
cunda nec inuenuita dire^to videnda exponuntur qua? tibi hic ap-
pofite declaramus & velut m
exemplum apponimus,vt data occa-
fionc cu quoque poflis fimilia cencare, immo pulchriora &: elegan-
ciora moliri.
• Elt apud pidores ccmmuni vfu receptum & veluc in vonfuctu-
dine
 L I B E R S EC V N D V S. 177
djnepoficum, vt dum
loannis Euangclift^ iconcm adumbranc,
S.

veftemilli viridem, pallium purpureum effingmt, quo itlum habi-

tu nos etiam pingi curauimus , commodam exinde occafioriem na-
di, in longiflimis & obliquis iilius proiedurs lineamentis, & co-
lorum dudibus, ex illa patentem effingendi pro-
velle viridi late
(pedum campeftrem diredis, vt diximus , radiis ab ambulantibus
per porticus longitudinem, conuderandum in quo fyluas, agros, ,

ncmora, sdcs, hortos, arborumque herbarum & florum infignes

,

varietates , antra, cauernas, animantia, belHolas , fmuofos marium

anfradus, ripas, Httora, naues , incendia, lacus, pifcatorum cym-
bas,naues onerarias, & triremes ad pugnam compofitas effinge-
bamus & vt verbo dicam qua^cunque in eiufmodi pidluris folentad
ornatum adhiberi.
Verum fic natiuis & genuinis coloribus 'T^fpy^ ifta veniunc in*
tra dudx proie6burs hmites adumbranda, vt dired:o quidem intui-
tu & a modica bene videantur, fed e pundto longinqui &
diftantia
obhqui afpedbus non difcernantur, ne primarium dehneataj imagi-
nis efFc(5tum impediant,aut pidur^e venuitati quicquam detrahant,"
quod fuccedet e voto fi modics quantitatis fuerint, & figurs ipfae

hominum & animantium cum adhibebuntur ,paru3E adumbrentur,

& ahas pro re natafingula fingantur & accommodentur, locufque
& fitus ^ipyii dcpingendis in pidura obhqua fchgatur ab eorum
coloribus quantum neri poterit minime difcrepans. Sic nos in
obfcuris & vmbrofls viridis tunic^ finubus,fyluas dcnfas & frequentiC-
fimis arboribusconfitanemora poncbamusiin lucidioribuseiufdem
tunica^ partibus fiuc eminentiis,flauas fegetes &: mefH iam maturas;
in zona candida labentes fluminis aut fontis aquas in candidis ;

aperti hbri foliis ingcntcm lacum, in eoque portus httora, naues, ,

pifcatores, &c. In capitc caucrnas antra, prscifis rupcs, faxa, x-

,

dificia immo totius ciuitatis Babvlonis ruinam & cafum cui etiam
, ,

angelos tuba canentcs apponebamus ita enim volebamus Ta.£tx ;

proie(51:ura: campumadornare, vt ex oculari pun6to iconem refcr-

ret B. Euangchfts Sacram Apocalyphm in Pathmos cxfcribentis,

& alias dircd:e intuentibus eiutdcm Apocalypfis vifioncs & myftc-
ria minoribus quidem,fed elcgantibus figuris ad vcrum depicSba ex-
hibcret quodj vt mihi vidcbatur, artificium noftrum magis com-
;

mendabat, fpecimenque & exemplum ahis offerebat,ex quo difce-

rent fimiha adinuenire , & in ciulmodi proicdturis conuenientia
quodammodo & a fubiedto primario non prorfus ahcna T^ipyci, ap-
ponere fed&meminime dehncatasin Romano conuentu proie-
:

d:ur^, (ic aUudere verbis gra^cis qus ad ipfum, quem prx manibus
tener, Euangchfts hbrum apponcbam & fped:atoribus legenda ,

Sed vt inceptam adhibiti ornatus defcriptioncm profequamur,

iterum monemus vt minutas figura: hominum, animahum, acdiii-
Z
,78 THAVMATVRGl OPTICI
cioruni, arboruni, &:c. congruis coloribus adumbrcnmr & quan-
tum fieri poteft a fubieclo proiedturae colore non multum diucrfis.
Sic aliquando in aperti Iibri paginis,ex (cripturae lineis feu vcrfi-
bus fulcos terrs fingebamus, &: m iis paicentes greges, & pailores
cullodientes ^ (ic in chkmyde noilri Euane^elifts purpurea vinde-
miam illam reprarfentabam quae Apocalypfis decimo quarto capite
dicitur vfque ad frsnos equorum afcendiile & per ftadia millc fex-
centa decurrilTe j (cd & fupra in nube fingebamus fedentem in nu-
be qui flilcem mitteret in terrani, angeloique vindemiandis vine^e
botris deilinaret quin & ex ipfius oris lincamentis, congruos leui-
^

ter inducendo colores j cupam fiue lacum e quo fubadis vuis vin-
demia deflueret, rite pingebamus.
Verum cauendum ne mults fimul & in eodem loco aut nimis
magnsE eiufmodi adieditis figuras depingantur, qu^ poflint mun-
d^ piclurae maculam imponere iri remotis tamen partibus plures
j

& maiores poterunt apponi , quam in vicinis, prarcipue cum fpa-

tium ampliflimum ipfa pTdic6tura oblHnebit^vt in ambulachro no-
flro Parifienfi centum & quatuor pedibus lon^o , vbi ipfa dictar
imaginis proiedura qumquaginta quatuor pedibusin longum pro-
tenditur, cum paries m quo adumbratur 0(£to dumtaxat pedes alti-
tudinis habeat, Sc oculare pundum ab ipfo pariete feii plano deli-
neatorio quinque pedibus perpendiculariter difTitiim, quatuor tan-
tum & dimidio fiiper pauimentum exaltetur ^fcd expofitum fchema
ob Tabul^ anguflias quibus coard;amur,ex iflis proportionibus de-
lineare haud potuimus.

COROLLARIVM QVARTVM.
COnuenienter etiarri & appofite ,
pofTunt in hoc proie6tionis
genere vfurpariMonochromata iiue pid:ura! illacfinguliscolo-
ribusadumbrat^ &c claro dumtaxat nubiloque diflindtas, in quibus
propter coloris vniformitatem adie6titiasfigurasquafcunque&om-
riis generis additamenta componere facile eil, vitaturque non le-

uis difficultas diuerfbs aliquando fubiciSta: pidurac &minutiorum fi-

gurarum colores, ita conciliandi vt fibi inuicem non noceant, cum
aliunde imagines eiufmodi ex claro pulloque colorum genere fo-
lummodo adumbrats, omnia fimul oris, aliarum partium, & ve-
Itimentorum lineamenta veluti nullacoloris diuerfitate confpicua,
confufa direde videntibus exhibeant , eoque minus probabilem
datae figurs prototy pa? fpeciem ocuIis,&animo fufpicionem ingerant.
Huiufinodi luculentam proieduram inaltero didtiConuentusno-
ftri Romani ambulachro, ex infigni tabella prototypa B. Patris no-

ftri Francifci de Paula f uTiiliter organice adumbrauit R. P.EmanueF

Maignan Sacrs Theoloo-ias ibidem ProfefTor , vir certe animo nori

mmus quam manu induftrius,in Mathematicis verfatiflimus, fed
praecipue in Gnomonicis eximius , vt egregic teflantur infigriia lUa
 LIB ER S E CVND V S. 179
Aftrolabia qu^ Tolofar, Burdigals & in aliis noftrx Gallia: locis,
nec non duo elegantiflima quaj Rom^ in fornicatis teftudmibus
defignauit-, alterum in vno c^nobii noitri ambulachro, alterumin
fplendidiflimo EminentiiTimi Cardinalis Spada: vigilantiffimi Pro-
re6loris noftriPalatio, in quibus per appofitum in feneftra fpeculi
fragmentum repercuffus folis radius fm^ula qus ad Gnomonicen
attinent rite & diftinde indicat : dicere iiifficit Aftrolabia effe ca-
tholica, vt capias ita reflexum folis radium , depidtas in fornicatis
laquearibus lineas horarum cuiufcunquc generis meridianorum, ,

parallelorum , fignorum afcendentium & de{cendentium,domorum,

cseleftium & aliorum qus folent exhiberi in planifpha^rio, diligen-
,

ter &:acurate perluftrare,eaque omnia quac iol ipie in casleilibus

complet, in mundiilima delineatione oilendere. Sed fuiiorem illo-

rum defcriptionem, immo

ampliorem notitiam,methodumque
dc
illa defcribendi pradlicam expe6ta in opere quodabipioR. P.Ema-

nuele Maignan compofitum iam & concinnatum, propediem luce

publica donatum accipies, vbi qus ad Gnomonicen dirediam, re-
nexam & refradam fpedant fubtiliter & erudite tractata reperies:
iam ennn prodiiiTet nifi anthorem alia il:udia detinuiifent tum Theo - ,

logica,tum etiam horis fubciitiuis conilruenda infigniora Telefco-

pia, pro quibus fabricandis egregia iane machmamenta adinuenitj
led quac ab ipfb etiam authore tibi declaranda relinquo.

COROLLARIVM QVINTVM.
&
EX tradit^ methodi conitrudtione vfu
inftrumentis facile poife datas imagines in quaicunque expo-
iatis liquet flmilibus

Titas iuperficies confignari, non folum optice , vt aduertimus ad

tertiam huius propofitionem, fed etiam Anoptice & Catopti-
Iibri
ce. Poflunt enim in parietibus obliquis, vt patet ex delmeatis ico-
nifmis poffunt fmiiliter in ordine columnarum, ita vt imaginum
;

partes in ipfis columnarum lateribus diftributsdefignentur^ficque

e determinato procul pundto emendatas , riteque venufte pro- &
portionatae videantur, fed a fubeuntibus porticum diiflpari & dif-

parere cernantur ^ columnas in quibus eiuf^

vnde etiam iit vt ifts
modi proie6tur£E defignantur, ab oculari pun6to fpediat^ vix co-
lumnas effe fentiantur,fedpotiuspIanumaIiquodeirecredatur,pro-
pter debitam lineamentorum & colorum armogen^conuenientem-
que & vniformem luminis & vmbrarum expreinonem, qu£ fimula-
chra velutin plano depida reprsfentant quod non fme voluptate ^

fum expertus,dumaIiquando huiufmodi proiedturani adumbrarem

in pariete , cuius fuperiiciei continuitatem interrumpebat hiantis
oiBi apertura, nec non prominentes in arredtariis c^Iaturse & ana-
glypha fed nihilominus defignata fili beneficio tum in pariete,
i
,

tum in arredtariis & proieduris propofitae figurjE lineamenta, per-

Z i)
iSo tHAVMAtVRGI OPTICI
fedlbam & omnibus numeris abfolutam proie6buram exhibebant nul-
la lane interruptione aut kcuna deformem ,
quin potius propter
allatam rationem,nequeip(umhypotliyronriuehiantisoll:ii inanitas,
nequs ipfs proiedurac ab mtentis e purlclo debito in proiedtui^kni
ocuUs percipiebantur.
Poffunt etiam in parietibus tedorio incruftatis ;
poflunt in pa-
uimentis fediihbus & tefTellatis qus co6lis lateribus vel fcutuhs
marmoreis concinnantur , {imiiia effingi , diagraphica primum ope-
ris faciendi hneameiita in cartis,tehs aut tabuhs defcribendo, qua?
poftmodum in operc
mufiuo veMignis, vel teflelhs tenuibus verfi-
coloribus, vel marmoribus ca^fim diminutisin varia picturs gene-
ra difcrirriinando artifex imitel:ur:& certe in hoc artincio ex debite
appofita in delineatione prototypi tabella,iacentes in pauimentis
colores veluti confuse& nulla proportionum aut venuftatis habita
ratione ,oculo eminus confpicanti figuras eretSbas & elegantes exhi-
bituri funt.
Poffunt clenique optice, Anoptice &
Catoptice fimul &c femel
in eiufmodi proie(5turis profpe6tus concinnari, cum in extremo ali-
cuius aula? ,
porticus,aut ambulachri, tabula prototypi paululum
ab oppofito dire(Ste plano verticali femota conuenienterinhorizon-
tali fic collocabitur, vt radiorum vifualium vicem fubeuntia ab
fila

oculari pun(5bo per ipfam tabularri,feu planam pyramidis fec^ionem

educfta expofitis vltra fuperficiebus incumbant, &c tam in aduerfb
plano & tabulae parallelo, quam in lateralibus vtrinque parietibus,
laquearibus & pauimeritis defignand^ cuilibet imaginis parti de-
bitum & congruum locum affignent, quod intellige, etiam in for-
nicatis teftudinibus, fi ita fieri contingat, cum fatis conftet hanc
effe methodum vniuerfaiem,qua mediante nihil in ifto genere tibi
propofitum non perficias.
Verum quando de laquearibus & fornicatis teftudinibus mentio
inie^fta eft,fiifcepti negotii ratio poftulare videtur vt ex traditame-
thodo integrae in didis teftudinibus & abfolutae obiedorum defi-
gnationes poftint inftitui , vt velut in fe(5tione horizonti parallela
& coextenla apparcant ad quod neceffarium videtur defcripta
j

prius habere in plano prototypa, (lue tabulas e quibus conuenien-

ter difpofitisi ipfbrum proie(Slura per filorum radios in oppofitam
vlterius fornicum fuperficiem transfundaturjvnde & modus requi-
ritur obiecSta propofita fcenographice^ tranfcrrbendi in expofitam
fupra oculum plani horizontalis fuperficiem, quod etfi ex traditis
in priori libro prajceptis ftudiofus artifex rite valeat affequi, tamen
quia res non adeo frequens in vfu tyronibus huius artis paulo dif-
ficilior videri poffet,illis peculiare delineationis huiufrnodi fchema
in fequenti &vltima propofitione apponimus & explicamus.
Sed priufquam huic propofitioni finem damus , nonnulla demo-
do quo debent defignationes ifts exponi fubiungimus, Ie(5torem-
 LIBER SECVNDVS. iSi

que monitum vdlumus ad illas exhibendas loca fehgi debere ma-

,

xime illuflrata, quod nimirum plurims illarum partes valde remo-

tas eminus confpicari necefle fic vnde & debent maximo lucis
;

(plendore perfundi vt oculo longe abftanti magis (int corifpicux:

nontamen (ub ipfis immediace (olis radiis iacere {inantur,cum &
nimius eorum fulgor aciem perftringat oculorum, & in pidtura co-""
lorurn diuerfitatem confundat quapropcer fi in piduram eiufmo-
j

di per ambulationis feneftras foIemilIabiaIiquandocontingac,pro-

uidebitur vt velis candidis ad ip{as appofitis nimius ille fplei^dor re-
tundatur & fecundaria tantum luce depida figura illuminetur: qui-
bus ita compdficis , ad decerminacurn vifus pun6tum lamella aliqua
confticuetur , exili foramine perterebrata,per quod immiftl vifua-
les radii expofitam proie6turam optice {imilem prococypo compre-
hendenc quamuis poflic eciam nudis oculis & abfque foramine ri-
;

te confpici ; commodi foramen fiue tubulus aliquis^

fed habet id
vc colledos ad expoficam proie6turarn, in eamque du"e(5tos vifuales
radios excra fphxram vagari non (inac cercioremque & firmiorem
j

afpedtum efficiac. Verum didos radios magis adhuc colligic & me-
hus dirigic telefcopium (lue cubus opcicus Ego cerce ad obliquas
:

illasdehgnaciones exhibendas vci foleo celefcopio (lue tubulo ali-

quo quod vicra bene & perfedte elaboraca habeac j vnde fic vt non
folum partes imaginis remotiores plene &: perfedte confpiciantur
ipfaque tota pi6tura non folum non apprehendaturvtinplanoobli-
quo delineata,fed velutextra tabulam prominens &ad viuumquan-
tum cogitari poteft expreffa videatur. Et ifta quidemtelefcopiolaor-
dinaria iunt & conftrudionis vfitat^e ex lente vna conuexa & altera
caua qux obiedta irt proprio fitu conftituta exhibent;fed alia etiam
pofTunt adhiberi quae fiunt e duabus lencibus conuexis cum aliqua
proporcione (imul iun6tis, quarum effed:us eft vc ficum mutent in
obiedtis vifis, fupremas partes infimas , dextras finiftras & e con-
&
trarepraefententjquod certe ad celandum auc inuoluendum magis
iftarum proie6tionum artificium mulcum conducere mihi videcur,
dum enim eiufrnodi defignacio infticuerecur euerfo ritUjminimam
profe6to rei alicuius aut imaginis bene defcriptse fpeciem exhibe-
retj nifi cum
per tubulum ere6ta videretur,&: adie6titias figuras
pingendi maiorem libertacem daret fed ifta opcicis fedulo riman-
-,

da & in
praxim deducenda relinquimus , ne longius vlcra metam
cxcurrere videamur.

COROLLARIVM SEXTVM.
EX hac propoficione bene poceft le6tor induftrius ad-
di6tis in
uerciffe quod de plana tabella prococypa/^xf ,adpariecemde-
lineatorium appenfa diximus, pofTe feruaca proportione etiam in-
telligide quocunque obie6to propofito fiue protocypo,etiam de
Z iij
,8i THAVMATVRGl OPTICI
ftatua pleni anaglyphi, ex qua pofTec etiam in expofiLum parietem
regularis pfoiedura confignari , fi lupra tabulam«liquam auc ba-
fim ad modum tabulx mobilem coUocaretur, ipfaque etiam
didbaj

viro;a fuperior perpendiculum defcrens, mobilis redderetur pro-

prer diuerfas in plenis anaglyphis cminentias &c recefTus verum •, &
multa alia ad propofitum dicenda fe offerrent , cum ex tradita me-
thodo iucundiirmicE praxes eruantur & ad vfus quamplurimos vti-
liffims, quas ftudiofo artifici inquirendas dimittimus,vt de iftis,in
quibus fortafte prolixius quam nobis mens erat verfati fumius, di-
cere finem faciamus.

PROPOSITIO DVODECIMA ET VLTIMA.

Quomodo in blanis fmeriomm contigndtionum Cuverjiciehus ohieHa propojtta
fcenographice adumhrentur exponere.

QVod in prascedenti propontionemonebamus,eamdempror(us

rationem obie6ta fcenographice delineandi in plana fu-
^effe

perficie horizonti cocxtenfa, atque in plano quolibet ad horizon-

tem re6bo inde patet quod vtrobique pyramis optica,cuius bafis
•,

in obiedis & vertex in oculi centro fupponitur, fecari intelligitur

plano fiue vitreOjin quod obiedtorum eiufmodi Ipecies veniunt ex
optic^ proie(5lionis legibus confignanda:. Sedrecolendum eftquod.
alibiaduertebamus , oculum in opticis delineationibus faspilfime
confiderari vt liberum .i. vt nuUi affixum corpori, aut nuUi ftatui
fpecialiter & ex neceflitate addidum quod ,
certe hic maxime lo-
cum habere videtur, vbi pun£li ocularis altitudo, ex cuius interual-
lo folebamus in priori libro lineam horizontalem ducere vitrei-bafi
parallelam,non poftit iam aeftimari ex altitudine hominis naturali
& magis ordinaria quatuoraut quinque pedum, fed aliunde & di-
uerfa etiam vt plurimum in eadem tabula ftatuenda fit fiue linea
horizontalis,fiue vitrei-bafis, qus vt clarius,Agtiofcas & meliusiri-
telligas. -^rV •• ;Snrrt}::i-> '•in':) fT^S
Infpice Tabulam 34. cuius totum fpatium quadrangulum ABCD,
imaginare planam fuperficiem horizonti parallelam fuperioris
efte
contignationis alicuius aulas, quam vndique ad redos angulos fu-
ftentant quatuor parietes, quorum & eiufdem fuperficiei commu-
nes fediones funt AB,BC,CD,DA, atque in ea propone tjbi
fcenographice delineandum obiecStum quodcunque, v. g. folidum
H IK^ diagrammatis feptuagefimi quod (iiper bafim H K, videa-
,

tur horizonti perpendiculariter infiftere. Ad hoc autem primo ne-

celfarium eft vitrei - bafim ftatuere ad arbitrium lineam D C,
vel aliam,vtlineam LM, eidemque parallelam lineam horizonta-
lem FG,qu^ tranfeat per E pun6tum principale,quod quideni hiC
ftatuetur ex fuppofitione qupd axis pyramidis^optica^ totam fuper-
 X

L B E R S E C V N D V S.
I
185
ficiem ABCDjComprehendencis ibidem adred:os incumbac dein-
cie & in eadem linea FG verfus partem F, aliad pun6tum
, ciuod
lecundarium feu diilanria: appeilammus coliocandum eft ^ ied qua
diftantia, inc|uies , cum alibi eam determmatam voluerimus per
lineam perpcndicularem ab incuentis pede ad vitrei-bafim dedu-
d;am, quod liic quoque pofTct aliquo modo locum iiabere,dum
pro eiufmodi perpendiculari detcrminanda,aliam finges Imeam ab
iplo oculo ad murum D C ,ortliogonaliter percingentem,& ex illius
termino duces ad communem ledtionem D C , perpendicularenl
qua: tibi vcra: & realis diftantiie menfuram affiirnabit fed clarius, •,

ifta diilantia quam quaeris & ex qua debes in horizontali F G, pun-

(5tum fecundarium ab oculari E, remouere, nihil aliud eft quamre-
motio ipfius intuentis oculi a puncto E •
Siergo fupponatur ipfe
intuens auls pauimento {ic adharre vt llet eredtus & furfum aipi-
ciens ^ ab integra auls inter pauimencum & lacunar altitudinc,
qua: fit v. g. 30. pedum, fubducetur oculi intuencis fu.per pauimen-
tum exaltatio,quatuor pedum aut quinque ;
ynde i6 auti^ pedum
menfura pro diftantia relinquetur, ex qua petitum pundtum in ho-
rizontali, a primario pundto diditum coniHtuetur
His pofitis quia in iconifmo LXX
(olidum adumbrandum fic
debet exhiberi,vt illius altitudo horizonti pcrpendicularisappareat,
ideo figura LX VII, qua: pro eodem (itu in tabula horizonti eredta
exprimendo edht ipfius corporis ortographia , hic in plano hori-
zonti parallelo ABCD, ipfms icnographia eft j & fchema LXIX
quod in eadem tabula ipfius icnographia effet, hic viciilim pro or-
tographiaaifumitur, quod &
obferuandum eft, ca^te-
in fimiiibus
raque deinde quae prcefcripfimus in priori libro, ad inueniendam
illorum fcenographiam adhibenda- Primo enim ex afpedtus legi-
bus contrahitur aftijmpta icnographia VII. in LKRQ^, & iu- LX
per lineam L K M, perpendiculariter erigitur O P ortographias MN ,

linea dcftimpta ex w « op , ichematis LXI , conftruitur deinde

diuerfirum altitudinum fcala MPTV , lineis MV , PT , concur-
rentibus ad pundtum lineas horizontalis F G ; &: ex eadem varias al-
titudines fceno^aphica^ eruuntur per parallelas ab icnographia di-
minuta ad ipiam fcalam dedufftas, & perpendiculares ab earumoc-
curfu cum linea MV, excitatas, qua: omnia (atis dilKndte exprefti-
mus,ita vt ea fufiori declaratione profequi non modo fuperuaca-
neum videatur,fed etiarrf ledtori tsdio(um,quiomnia ad icenogra-
phicas huiuftnodi delineationes pertinentia in primo libroiatisper-
ccpiife credendus elt.
, Sed& fatis clare mihi videtur expreilum diagrammate LXXI,
quomodo folidum B CD
, eiufciem rationis cum primo, ied alterius

difpofitionis ineadem fuperficie & ex eodem afpectu veniat adum-

brandum delineata enim ortographia B FE C, & affumpta in con-
^

tinuum vitrei-bafi B C M
dudaque per pundum E, linea horizon-
,
184 TH AV MAT V RG I O P T 1 C I

cali R ES, caEcerirque vc perfedam illius

prius obferuacis, facile eric
icenographiam dclmcare immo & aliorum quorumcunque obie-
;

(florum, qucC diuerfmiode pofica, cx eodem camen punclo bene &

concinne delincaca videancur, qualia func in Tabula 35, diagram-
maca folidorum N,0, D, P, M, E,quibus eciam (upporcandis ve-
luci crabem G HIF, auc aliud rmiile in circuicu lubiicimus, ne prac-
ditta folida veluc m aere pendere, fed firmo & ftabili innixa fun-
damenco videancur verum ^ iila func ex archicetturaj legibus cenen-
da, & cuilibec in ea vel mediocricer verfaco (acis obuia •
vnde in iis

amplius non immoramur &

nonnulia circa propoficas nobis in
,

planis eiufmodi laqucaribus defignacionesaduercendafubiungimus.

Obferuandumigicur primo in delineacionibus eiulmodi, fi plu-
res pilx auc columnx magnicudinis debcanc exhiberi, illas
ajquaiis
ex fcenographiae prieicripco debere maiores adumbrari,qu£e casceris
paribus apund:o primario longius abfunc, deprehendi- quod facis

cur in Tabula 34 , ex iconifmis LXX,&LXXI,

vbi maior eft de-
lineaca figura KR
Q^, ab oculari pundo E , remocior figura vero ;

CED, aiiquanco concrad:ior quia eidem pun^to principah E, vici-

nior eftnec non in Tabula 35 ex diagrammacis longioribus N, O,
•,

&breuioribus E, D vbi eciam aduerre per radialem QJB,^ ahas,

^

diamecralefqueRST, poife dehneari fcenographiam ioiidi QNX,

& ahorum quorumhbec, ex ea quam pra^fcripfimus mechodo, in
propcilcione crigcfima cercia prxccdencis libri,

Obferuandum iccundo ad aipedtus eleganciam ScSymmecris ve-

nuftacem, puncStum principale dehneacionis fcenographic^e debere
vcplurimiim, collocari inmedio iftarum fupcr{icierum,vc videcur
inTabula 35 pundum B,ni{i locorum auc aharum circumftancia-
rum quia enim dehneaciones eiuiiTiodi ma-
occafio ahud poitulec ;

xime adhibencur vcaulxvel porcicus exceliiores appareanc incrofpi-

ciencibus quam reuera exili:anc,commodius cerce & apcius obie6la
circum pofira ex auiae medio quam ex aliquo lacerevel angulo con-
ipiciencur, & ad propoiicum iincm conducehc.
Sedpriufquam vlcerius progrcdiamur, liic appoilce ftudiofus le-
<il:or monendus eile mihi videcur, vc, ii force incidtc in opera lofe-

plii Viols Paduani pidoris & archicedi, aduercac errauiife illum in

priori hbro ,vbi cradlac de obiedtis in planas laquearium iuperiicies

lcenocrraphice\ confi^nandis aic enim , v. g. exemplo defumpco iii
;

ichemaceLXX,debere quidem ad punclum principale concurre-

re hneas ef, ab^ quia ftanc in aduerio plano lineas vero abcdynon •,

dcbere duci concurrences, ied parallelas, ica vtab, non fic maior
quam cri, c^uod icihcec lacicudo ahdc ^vclut e lacere fpecStanda pro-
ponacur fed : abfoluce omncs linejE ef ab, cdy & quajcunque, aliae
(imihcer dilpofics .i. vicreo ieu cabula? plano perpendiculares de-
benc exprimi ad pund:um primarium concurrences, quod lacis pa-
tet ex did:is & annotatis in pnori libro, & facile poiTet hic fpeciali
demon-
 LI BER S ECVND VS. 185
demonftratione Geometrica probari ; ied hzc monuiiTe fiifficiat
pro inftituto vitandi hunc fcopulum, ad que m tyrones incauti for-
tailis alliderent.

COROLLARIVM PRIMVM.

'

X didis tam in hac quam in pra^cedenti propoutione faciles

,mihi videntur reddi poiTe delineationes infornicatis teftudmi-
bus fcenographice inftituenda^, quaralias omnium longe difficilli-
m^ & laborioiiilims exiftimantur. Primo enim ex hac propofitio-
ne poffunt obiedia qushbet in plana tabula fcenographice adum-
brari, qu^ fi fiat eius magnitudinis, vt horizonticoextenfafpatium

(uperius impleat quod quatuor autpluribus muris fornicem fuften-

tantibus continetur, dubium non eft quin ex eiuimodi tabula bc-
ne difpofita & ad motum congruum fme reuolutionem compofita,
poihnt delineata obieda per methodum in praecedenti propofitio-
ne traditam, e dato inferius pundo in fornicatam teftudinis fuper-
ficiem fcenographice tranfcribi , quod alioquin expertiifimus in
graphide,&ino^ticis delineationibus verfatiilimus vix poiTet ali-
quando rite confequi , maxime in fornicibus irregularibus , qui
etiam aliquando pluribus anguhs infradi funt , multifque etiam
planis conftant quorum alia introrilim abicedunt, alia antrorfum
prouolant & fimilibus defignationibus inftituendis inxqualem &
male idoneam icdlionem praebent.
Cauendum vero eft,ne dum in altis fornicibus depinguritur ob-
ieda e lineis redis pro maiori parte compofita, illa feiigantur qu^
longius ad teftudinis culmen protendantur j fic enim vitari non
poffet maximum incommodum ,
quod nimirum cxtra viius pun-
<5bum conftitutis longiores ill^ Iineae, non redls vt debent, fed tor-
tuola^ & flexuofs appareant, & tota deinde fcenographis Symme-
tria afpedu infuauis & iniucunda videatur non igitur fubiimes ex-
:

celfarum columnarum ordines in iis funtaffingendi, fed potius hu-

miles qu^dam podia, pergulas aut alia ex archite^flur^ leo-i-
pilas,

bus coronidibus impofitas qu^ nimia deformitate profpedus ve-

nuftatem nullatenus impediant. Quinimo , quod appofite monet
Sebaftianus Serlius Architedur^ fua^ lib. 4. cap. ii. aliquando etiam
conuenit in hoc vanam artis oftentationem omnino vitare quod
j

etiam propofito confirmat exemplo, dum ait: >£tatis noftr^ peri-

tiores Architedi tales pingendi rationes quam maxime femper ef-
fugerunti pleraque emm^^huiufmodi, afpeduimiucunda infua- &
uia redduntur. Quapropter Raphael Vrbinas quem in hac de qua
,

loquimur pidurarum atque compofitione non admirandum

ferie
tantummodo , verum fingularem quoque extitiife comperimus,
adeo vt hac in re neminem squalem , nedum^^.f eriorem aliquent
Aa
 i86 THAVMATVRGI OPTICI
prorfus habucriti quemque cum pingendi ratione mirince
in tota
prxltiterit , diuinum femper appellare confueuimus vir inquam :

hic celeberrimus cum ccclum ambulationis cuiuldam quam Au- ,

guftinus Ghifius fplendidillmius mercator (ibi extruendumcurauit,

piduris diftinguere llatuilTet, in ipfis kmularum exordiis molhores
nguras primum diiporuit & coUocauit-, pidurarum contradionibus
feu imminutionibus , quamuis in hoc genere quammaxime etiam
excelluerit, deditaopera tunc pr^termillis , ftudiofeque admodum
euitatis. Verum cum ad coeh faftigium deinde peruenit, etd Dco-
rum immortalium ibi conuiuium, caslefte quippe argumentum &c
loci ipfius naturs mirifice accommodatum inftruere cogitaftet at> •,

tamen contemplantibus blandiri sjra-tificarique ftudens, tot im-

,

minutionum duriciem, fcabritiemque auferendam iudicauit: qua-

propter casruleum velum fafciculis nonnuUis fufpenfum ac religa-
tum tanquam mobile quoddam callide ibi depinxit, in quo conui-
uium deinde , dapefque Deorum inftruxin, eo nempe artificio at-
que dexteritateadhibita, totque motuum infuper & colorum mdu-
<5i:a varietate vt ad veritatem figmentum illud quamproxime acce-

dere exiftimetur. Quinimo totum opus prxclare adeo , egregie,

que refpondet vt ambulatio triumphalis potius cuiufdam appara-
tionis, quam perpetuae pi6turae parieti indu6ts fpeciem^xhibeatre-
feratque. Quod li opus non hoc compofitum artificio, fed fimpU-
ci quadam ratione fuprema ambulationis teftudo depidta fuifTetj
quotquot figurs,eoquem praediximus fitu, eademque
ibi extant
difpoiitione remanente, pra^cipitem calum minitari & iam iam de-
lapfuras propemodum viderentur. Hxc ad noihx propofitionis
inijtitutum Serhus qui eodem capite iam citato iudicium in iftarum
defignationum artinces fummopere expetit, vt quascunque natur^
loci & fubiedi conditioni magis conueniunt fehgere valeat cx\e- ;

ftia namque, asthera & Volatilia fimulachra, longe aptius quam

terrena ibi congruere videbuntur vfum etiam in
: eodem requirit,
fed ex iterata praxi comparatur , vix docetur.

COROLLARIVM SECVNDVM.
QVamuis ex methodo vniuerfali praecedentis propofitionis,^
fufficienter innotefcat, quomodo per filavifualiumradiorum
vices obeuntia , queant imaginum quarumlibet proiediurac
facile
direcSbac fiue obliquaj in expofitas quafcunque fuperficies transfun-

-di, & in plura diuerfaque etiam plana fimul confignari , vt in an-

gulos parietum, tabulata infradta , & fornicatas teftitudines non ;

erit tamen hic otiofum id recolere quod notauimus in quarto co-

follario tenix propofitionis huius Iibri & poteft ad propofitum ne-
gotium conferre tali nempe methodo aliquos vti qui defignatio-
;

nibus huiufmodi faciendis operam nauant, vt in afhgnato pundo

 L I E C V N D V S.
B E R S iSf
immotum oculum conftituant & oblongum radium manuteneant>
cuius extremitati infertus carbo adhxreat cuius benciicio rudem ,

primum operis delineationem inftituunt hac ratione vt quamuis ,

aUunde citra proportionum & iymmetrisE leges adumbrata videa-

tur, ex dato nihilominus pundbo reformacam &
bene concinnatam
afpiciant, m^ime cum perfe6ta; & omnibus numeris abfolutse de-
fignationi, concrrui colores venufte & elec:anter indu6ti fuerint.
Aham quoque ahi pro iftis dehneationibus rationem ineunt mi-
nus laboriofam & magis vniuerfalcm , (i quidem vfui efte poteft
nonmodo in tabulatis planis fegmentatis, lcalpturatis , in teftitu-
dinibus fornicatis fpharricis, elhpticis, parabohcis, fublmiibus , &z
depreffis, verum etiam in planis & fuperficiebus cuiufcunque ge-
neris irregularibus , & in pluribus planis fimul concurrentibus , vt
in parietum anguhs ,in quibus tam fingulari artificio poftlmtfiguras
quxcunque hac ratione adumbrari, vc extra profihre videantur.'Eft
autem eiufmodi. Nodu candclavel lucerna in ocuh vicem fubfti-
tuitur> eique forma, qus adumbranda proponitur, minore modu-
lo efFormata obiicitur eo fitu atque interuallo, vt ilhus vmbra in
expofitam formcis, teftudinis aut anguh luperficiem allapfa defi-
gnandis carbohe aut aho ima^inis partibus loca determinet , & fic
perfe6tce defignationi colores inducantur. Qupd fi plures fimul fi-

gurs hoc modo dehneand^ habeantur ,

perfedta primum illarum
defignatio in charta inftituetur & veruculo per totum pungetutj
pun6taque teftudini vel angulo fimihter obiicietur , & cstera vt
prius perficientur.

COROLLARIVM TERTIVM.
EX rum
eo quod diximus in prascedenti propofitione , pofle nimi-
proiedtiones illas in obliquis planis,etiaminfuperficiebus
irregularibus concinnari opere mufiuo & teftellato , non minus
quam imagines dire6to radio confpiciendas , fatis intelliget indu-
itriusartifex,magna cum elegantia & fmgulari venuftate,omnium
huius libri propofitionum pofte vlum cransferri ad ornandas cry-
ptas illas artificiales, mar-
fiue antra faclitia qua; lapidibus, cruftis
moreis, & conchyliis verficoloribus mtus veftiuntur vt enim qui •,

in eiufmodi operibus verfantur fcepiftime larUas, fatyros, monftra

& portenta, qux vulgo Grotefcas appellant, e conchis & teftuhs
itaconcinnant, vt fingula qus operi componendo adhibent,pro
naturali difpofitione & colore variis partibus ad viuuitiexprimendis
applicent j eadem ratione pofllmt, fme dubio, ex traditis in hoc li-

bro regulis & pra^ceptis , aptare & componere e teftelhs tenuibiis

lapideis vel marmoreis &
conchis figuras quafeunque v. g. quales
de(cripfimus tertia huius hbri propo{itione,qu2 diredtoad parietes
intuitunihil pra^ter confufum chaos &c incondinam velut fme ordi-
Aa ij
m THAVMATVRGIOPTICI
ne kpidum , marmonim & concharum omnis generis permixtio-
nem oilendant at ex ailignato pundo elegantem effectum produ-
;

eant, dum rite proportionatas & bene compofitas fed inexpeda- ,

tas inia2;ines confpiciendas ofFerent , & eo iane mirabiliores & af

pectu lucundiores , quo in liuiufmodi operibus rriagis infolita^ vide-
buntur, in quibus , cum omnia fere rudi &z craiTa Ainerua effin-
gantur,erit certe admirandum ex confuia lapidum, concharum,
fignini, &: hthocollse congerie, piduram elegantem & venuftam
exurgere : quod quidem po.teft tam fmgulari artificio conflrui, vt
quicunque ex defi(;nato pundro per foramen appofitslameilscon-
cinnatam imaginem intuiti fuerint , operis materiam nuUatenus
agnofcant,fed ecoloribus bene&appolite indudis , & e luminibus,
vmbris^receffibufque luculenter exprefTis, abfolutam & perfedam
in plana tabula piduram exiftiment.
Simihter etiam ex iis qua; pro conorum^ pyramidum omnis ge-
neris fuperficiebus & aliis tradidimus ,
pofTunt Iiuiufmodi artificia
eximia componi ; faciendo pro concauis co-
fcilicet in parietibus ,

horum aut pyramidum fuperficiebus imitandis, lacunas & forami-

na illis fimilia & pro conuexis, conos ipfos, vel pyramides cuiuC
;

cunque ad arbitrium erigendo in expofltis planis , ve-

voles figuraE
lut in parietibus ad horizontem redtis vel etiam eiufmodi folidi j

talibus operibus incruftata e cryptae fornicats vertice & tefludinis

cacumine deorfum pendentia apponere, ita vt, quemadmodum in
templis tholi verticem inferius protendant & fe tota con-
fummum
fpicienda exhibeant, oculo qui in loco determinato ex hominis al-
titudine naturali conflituetur j
quod certe fpedaculum & arte exi-
mium & vifu foret non iniucundum, cum intuens iufle & prajcise

fub ipfo coni aut pyramidis vertice conflitutus , fufpedbans per- &
fe(5bam imaginem &
venufbe adumbratam intueretur, quae aliundc
nihil aliud prster confufam & inordmatam lapidum & concharum
diuerfitatem afpicientibus proponeret. Verum iita vt {Ingularia
funt,ita etiam difficilia-,vnde proiis facilius &commodius emcien-
dis non ent inutile diagraphica primum conitruends imaginis li-
,

neamenta in charta defignare & ex ea veluti ex prototypo, conue-

nienter fnigulas operis partes componere quas tali conflrudionc ,

debitum & congruum effedum non fortiri nequeunt.

COROLLARIVM QVARTVM.
INter fmgularia pidurarum artificia debent etiaim reponi imagi-
nes iII^E feuvultus humani ita depid:i,vt intuentes fe quocanque
loco fteterint , defixa femper acie contucantur ac fi mobiles oculos
haberent, quos ad omnem
locum, quo fe fpedator conuertit,pro-
pria virtute circumferant. Talis erat Amulii excellentifTimi apud
antiquos pidoris Minerua,qu2 refcrente Phnio hillorias naturalis
 LIBER S E C V N D V S. 18^
lib. 35 cap. 10. fpedtannem fe vbicunque conlHtutuslemper fuiffet

afpiciebat. Et hoc fane toties eueniet, quoties pidlor fe intuentem

vuitum humanum, prccfertimque habitum & a6bionem oculorum
ad viuum imitabitur ita enim depid:a imago afpicientem fe ocuUs
•,

fequi femper videbitur.

Nec fine admiratione videmus in quibufdam planis , tabulatis,
teftudinibus egregie depid:as figuras nonnullastam (ubtiU artificio
vt quaedam iUarum partes verfus ipfirum fpedatorem in quocun-
que loco fteterit femper profiUre & proiici videantur. Huiufmodi
qusdam vidi apud nos haud cdntemnenda,quaUs elt in vna cxno-
biinoftri Vicennenfis capeUa,depid:a S.Math^i effigiesquaepartem
pedis anteriorem, e fubUmi fornice verfus intuentes fe quocunque
loco fteterint obiicere & veluti protrudere cernitur. Vidi etiam
aUud Romas in vno altari Ecclefize noihx Sandiflimx Trinitatis
montis Pincii, vbi Chriftiniortui depofitionem e cruce repraefen-
tauit Daniel RicciareUus Volaterranus & Chriftum velut prima-
riam tabula^ figuram adumbrauit tanto artificio vt fpedtatus e late-
re finiftro, tabulcE plano veUit trarifiierse irtcumbere videatur & ad
eamdem partem pes iUius dexter profiUre at m
dextra parte con-
;

ftitutis totum corpus quafi eredlum in tabula, atque idem pes qui

prius verfiis finiftram, lamad dexteram protenius appareat quod j

hic etian* agnofcet qui volet attente contemplari edtypum iUius

tabulas quod Ecclefiaenoftr^ParifienfisadHippodromumRegium,
aUare maius exornat.
Et ifta quidem fiunt mirabiU {ane &
dccuka quadam vi ac pro-
prietate, euius rationem reddere perdifficile eft , fed adhuc multo
difficiUus pro fimiUbus conftruendis praEcepta & regulas traderc
quibus inraUibiUter ad intentum finem perueniatur dcpendent il- :

la nimirum non modo ex graphide fiue arte deiineandi , verum

ctiam excongrua colorum indudtione, appofitaque lurainis , vm-
brarum & receftuum expreffione,ita vt poffint infignia pidturaemi-
racula exiftimari, quae foli pra^ftare queant artifices illaftres in gra-
phide peritiffimi & in inducendis coloribus expertiffimi , qualem
ruifTe fupra nominatum Danielem Volaterranum fatis fiiperque te-
ftantur eximia opera qu^ reliquit, atque inter alia du^ capella? in
di<5to csnobio noitro Romano quas fua manu depinxit vna eft :

quas iiabet infignem illam tabulam Chriiti e cruce depofiti altera j

vero ex alia templi parte huic oppofita vbi aiTumptam in ccEiurrt

,

Beatam Virginem exhibet&fufpicientes Apoftolosinquorumvulti-

bus celeberrimorum fua aetate pidlorum firnilitudinem ad viuum
repr^Efentafte dicitur. Veriim haud in fola pi6tura excelluit fcd in ,

architedlura quoque & anaglyptica prsftans fuit , adeo vt Michael

Angelus Buonarota iftarum artium iuo f£EcuIofaciIeprinceps,iUum
folum fe habere poffe competitorem agnouerit,maxime cum ei ex
acre fundendam di^tulit equeilrem illam ftatuam coIoiTajam decem

Aa iij
1^0 THAVMATVRGI OPTICI
cubitis loncram, quinque ac vigintimilliumiibrarum pondcre gra-
uem, &: aureorum fex millium & quingentorum pretio a:lHmatam,
quam Roma? in ipfis Thermis Conllanrmianis conflauit anno 1J63,
ex mandato Catharinas Medicex Francia? Reginae qu^ viri fui Hen-
rici Sccundi viuam & fpirantem iconem ad perpetuam illius me-
,

nioriam , eidem equo imponendam, & in primario ciuitatis Pari-

fienfis loco ftatuendam ab eodem Daniele fundi volebat
, veriim ^

mortuo interea Henrico iecundo, nollraque Gallia bellis inteltinis

cxagitata 6c variis tumultibus vexata,folus equus conflatus aiiquan-
diu manfit Romas in Pvucceiiaiorum Paiatio , vnde & in Franciam
delatus pcr" annos aiiquot non longe ab vrbe Lutxtia in Regio
,

Sandi Germani Caflieiio pofitus eil:,& demum anno 1631 aut 1633 in
ipfam vrbem addudlus eil:, & coilocatus in sdibus D. Biard ftatua-
rii eximii, qui iubente Eminentiflimo Armando CardinaLe Riciie-
lio, triumphantemLudouici XIII. & coioiTasam quoque effigiem
eidem equo imponendam ex cera primum concinnauit, poitca arre
fudit decimo Caiendas lanuarii anno 1636, & tandem ip{i equo in-
fidentem &: omnibus numeris abfoiutam marmores bafi pra^iT:an-
,

tiilims anno fequenti impofuitjin medituiiio Hippodromi Regii^

vbi etiamnum confpicitur.

AP P E ND I X.

QVod obiter monuimus ad propofitioncm vndecirtiam pfsce-

^dentem de viu telefcopii e duplice lente conuexa compofiti,
quod vim habet obic6corum moiem ampiiandi fitus realis appa- &
rentiamimmutandi, magnacerte & non vuigaria inuoluit mylte-
ria & quae hadtenus a nemine ^ quod fciam in vfum dedu6ba fuere,
,

neque in illis proiedtionibus obiiquis quarum ibi conftrudlionem

docuimus neque ad aiias figuras & ima2;ines eonfpiciendas, de
,

quibus toto iioc iibro tracStatumeft, cum tamen certum fit in iftis
omnibus eiuimodi teiefcopia vaide vtiliter & eleganter adhiberi^
erunt enim adiumento meiius perfpiciendis partibus obieilorum
remotioribus, & ad id, quod maxime intenditur, afpicientes falle-
re& inexpedtatas cxhibere,maxime conducent, cum
figuras ocuiis
nte defcnptam & venufte adumbratam imaginem iitu eredo re-
prxfentabunt ,
quae ftabit in tabula inueria, & velut extra proba-
bilis conie£Kirac vel apparentis fufpicionis occailonem adobiedbum
dignofcendum conftituta. Sed ifta fufius declarare aut diitindtms
expiicare conftituti liuic parti fimphcis opticae termini prohibent,
quanquam non potuimus hxc pauca non recoicre ,
qua? magnam
vtiiitatem & obledlamentum fingulare ingeniofis artificibus pof-
lunt afFerre.
 Tot

SCE
CATH OLICVM.
S I V E

INSTR VMENTVM
VNIVERSALE.
AD OBEVNDASEXARTISPR^SCRIPTO
QJ^ A S C V N Q^ E DELINEATIONES SCENO-
graphicas accommodatum.

^p O N defunt certe iniirumenta fcenographi-

:^§^ cis dehneationibus inftituendis idonea ; mul-
ta nempe videre licet apud authores quiPer-
fpediux pradticas reguks & prarcepta tradi-
dere. Ignatius DantiadCapitulum^ prima^
regulae Perfpedliu^ lacobi Barocij varia pro-
9 fert huiufmodi organa ^ habet etiam fua Ma-
rolefius in opere optico jhabent quoque ahi
authores propria, quorum hic fpecialem de-
Icriptionem apponere Iuperuacan?um pror-
& inutile efTet, maxime cum hoc noftrum, cuius conftrudtio-
flis

nem & vfum declarare intendimus,CcEterorum vtilitates & commo-

da eminenter contineat , etiam praerogatiuis non
&: fingularibus
deftituatur, vt fatis patebitiis qui (ingulorum notitiam habuerint,
ipfoque vfu & experientia adhuc magis innotefcet. Vnde mirum.
cuiquamvideri profedo non debet, fi poft infignes authores & in-
uenta ab illis huiufmodi inftrumenta, nos etiam noftra ahis in hoc
genere haud inferiora proferimus. Verum dum ea qua^ ad hoc
inftrumentum attinent, velut e propria penu defumpta, & inter in«
genioli mei cogitata recenfeo, nolim totius (ubftantiae me primum
 ic)z SCENOCRAPHVM
aurhorem facere ; hoc {olum fme vlhus priEiudicio afTeuerauermi,
nihil me vnquam de eo fcriprum ahcubi vidiiTe , aut verbo com •

municarum accepifTc, fed nudas & {oluras inllrumenti parres mihi

in manus incidiile , quod qua occafione & quomodo conrigerit,
paucis accipe.
^r Qiaicumque hac opulenrifrima Regni ciuirate ipfaqueRegunt
in
fede Lureria aliquando verditi funr, luilrandifque, fplendiifimis il-
hus xdificiis opcram dederunt , non debent iane elegantilhmam
nobihilimi &: increniofiiTimi viri D.Lud. HeiTelin Reei a confdiis &:
oomefticarum largirionum comitisdomum pra?termifiire,qux vtad
orientalem vrbis partem fita, & ad fluuii ripam conilituta amxnif-
fimo camporum & quarum profpe(5lu gaudet, magnaque aeris fa-
lubritate fruiturjfic interionbus &: exterioribus ornamentis confpi-
cua,incolarum &aduenarum, quiahquo rerum pulchrarum deii-
derio tenentur,oculos ad fe allicit Et certe vt de exterioribus di-
:

cere omittamus , qu£ iingulis ipfius partibus ad Symmetria: leges

& Architedtonicas prasfcriptum adhibita totam domum elegantiffi-
mo compofitam exhibent mirum eil quam iplendida &
artiiicio ;

pretioia fuppledile conferrum appareat conclaue illud quod itali-

cum vocant,cuius teftitudinem elegantiifima pidura Simon Voiier
Pidor Regius & in arte excellentiifimus adornauit qui mihi etiam j

coelatum in aenea tabula huius libri frontifpiciumdehneauit:mirum

(ane quot &
quantas ibi exftent exquifitaj nobilifsimorum artifi-
cum tabul^E, illuilria monimenta noftrae & prioris a^tatis mitum ^

quam magna copia fignorum pleni & femipleni anaglyphi quot ;

infigniorum artificum tabella? aliae formarum

ex planae fcalpturae
prototipis,alia; penicillo pid:ac,in libris ingenti numero compad^j
mirum quam feledti omnis generis inMuf^ohbri,inquo etiam ami-
corumfibiviroruminfigniumlconicas imagines aediumpatronusex-
pofuir j & , vt verbo dicam, mirum quam multa alia id genus rara
curioiiE & litterari^ apothecs propria ilhc conferta videantur,itavt
poihttotadomusnonimmeritonobiliilimumin vrbe Parifienfi cim-
meliumnuncuparirvinciturtamen ornamentorum copia & pulchri-
tudo,ceditquedifpofitioni&:patroni ingenio ;fed ifta omnia maiori
eloqucntia eifent explicanda , vnde ne illorum excellentiam culpa in-
geniidetererevideamur pluribus deiis agere abftinemus quamuis :

non funtomninoparergaaut inutilia qu^e diximus vt cognofcas vbi

primumhic vifumeft organumquod proponimus , &vndepro publi-
co ftudioforum bono ad nos vfque dimanauerit.
Vir igitur nobiliiTimus , pra^didtus D Lud. Hefrelin acceptas in cap-
{ula{ingulasparteshuiusinftrumenti,quod plane diifolutum ex Ita-
iia ij)fimiifumfuerat,cumplurimorum opera fimul rite componi&:

advium comparari quoque,vtin opticispro-

fruftra tentaffet^mihi
ie^ftionibus aliquando veriato, ipfas commiffit, vt probarem fi quo
modopoiremipfiusinuentoris mentem airequi,& inftrumentum ad
vfus
 C A T H O L I C V M, 19^
vfus dertinatos componere omnia &
; cuiusmembra vt vi- fingula
di & bene fum arbitratus, fimul ita compegi & in aflere plano &
munde dolato ita compofui vt ex propofitis obiedis datoque
, ,

pundbo oculari, fe£bionem opticx pyramidis luculentur cxhiberct,

& fcenographicae dehneationis praxim ex arte prsilaret vnde ne ;

vtihtates & commoda qua; iiuius artis amatoribus prouenire mde

pofrunt, inuidere tibi veUe videremur , ftatuimus eiufdem inftru-
menti declarationem, conilrudionem & vfum paucis & ex noftro
lenfu proponere quapropter etiam fmgulas ilhus partes, prout no-
:

bis viium eft, appeilauimus, iiabito tamen femper ordine &c refpe-
(Stu ad ea qus pr^flant officia in delineationibus fcenographicis,
vt facile poterit agnofci ex iis qucE de Scenographia diximus initio
prioris hbri Iiuius operis •, vbi Peripedius pradlicx principia expJi-
cuimus.
Verum antequam rem ipfam aggrediar, pretium me fa-
opera^
diurum effe arbitror, fi te de primo ipfius inllrumenti authore cer-
tiorem effecero Et quidem primus omnium, quod fciam, Alber-
:

tus Durerus Germanus , perfpe6biu:E praxim organice inllituit .i.

inflrumento adliibito feu reneftella qu^ fedionem opticae pyrami-
dis exprimeret, & ex arte proie6tionibus fcenographicis regulam
daret huius fenefliell^ conflrudtionem & vfiim habes apud ipfum
^

Albertum Durerum Geometrias fiiz libro tertio aut quarto fi bene

memini quin & de eadem fcripfere Daniel Barbarus in fua Per-
^

fpedliua praftica, & Ignatius Danti ad capitulum tertium primiE

reguls Perfpediua^ lacobi Barocii, vbi etiam multa alia profert &
diuerfa, huiufmodi inftrumenta, qus omnia ex eadem Dureri fe-
neftella tanquam e faecundifhma origine prodiere; itavtidemfit
omnium fundamentum , nempe fediio pyramidis optics , caedem
demonff rationes fed vfus diuerfus, prout artificibus modusaliquis
,

alio magis placuit aut propter fingulare commodum vel maiorem

facilitatem ipfi prxferendus vifus eft. QuiE nos omnia nunc miffa
facimui vt hoc nouum ex eodem fonte, fed fingulari methodo dif-
pofitum, & ad praxis facilitatem comparatum exponamus, cuius
author fuifTe fertur Ludouicus Cigolus nobilis pi6tor Florentinus,
inter illuflres astatis iux artifices non poftremus,vt fatis egregiete-
ftatur elegantiffima illa tabula quam Rom^ in augullo D. Petri
templo inter infignia celeberrimorum pidtorum opera expofuit:
quod vt aliquando me refcire contigit, authorem nempe huius or-
gani effe praedidlum Ludouicum Cigolum , inde certe fadum efl
vtaduerterem non effe prorfus inutile, imo nec fine propria figni-
ficatione , quod in Tab. 56. vbi fmgulas eiufdem inftrumenti par-
tes delineauimus, cernitur expreffum & veluti ^Tpi^ipyv appofitum
in extremo virgulas AB, nimirum in Ac, quandoquidem pra^terea-
quod fcenographiCcE delineationis vfibus id deferuire patebit ex
lequentibus j fingulares etiam notas continet , infertas nempe dc
Bb
194 SCENOGRAPHVM
finiulconnexas licteras L &: C, nominis illius authoris exprefliuas:
(cd ad rcm veniamus.

SCENOGRAPHI CATHOLICI
NOTIO ET DESCRIPTIO PARTES

SCcnographum Cathohcum iam fatis innuimus, ell apud

, vt
nos inllrumentum vniueffale ad obeundas ex artis prsfcripto
quafcunque dehneationes fcenographicas accommodatum^fed po-
teft hxc definitio ahis quoque huius generis inilrumentis etiamfi ,

diuerlk (int fabricx & conltrudionis attribui quare vt magis fpe- ^

cialem habcas huius notitiam &: amphorem defcriptionem con- j

templare in Tab. 56. fmgulas eius partes quarum figuras e prototy-

pis nobis, vt fupra diximus, traditis acurate delineauimus, & rea-
les in iis menfuras ex fcalao^, qus el1: pedis vnius, cxprellimus.
Refert igitur ha?c Tab. 36. in diagrammate LXXII I, virgulas
quatuor redas, teretes, duobus fere pedibus longas prima FG,in ^

duobus extremis F & G,habet duo veluti fulcra llriatis fuperne ca-
pitibus fibiinferta,inferiori vero parte acuminata, vt facile poffmc
tabulse lignes vel cuicunque delineaionis plano PoiTunt au-
infigi.

tem huiufmodi virgttli^ & fulcra ex ferro , chalybe, metallo vel aiia
qualibetmateria dura &: folida fieri;pra;Ilant tamen ferres feucha-
lybece , quales lunt irta^ quas tradauunus , argenteis etiam orna-
mentis elegantiartificiodecoratas, quia nimirum inde commodius
& facilius fabricantur , la^uigantur, &c ad motum , cui deftinantur,
fiunt aptiores.
Sunt & alix duac ex eadem materia A B, B C, ad partem B, fi-
mul ita coniunds, foramen d,
vt circa velut circa axem poilint re-
uolui & ad quollibet angulos fimul componiiinvirgula auteniBC,
ad extremum C, cernitur qu^dam proiedlura />, tenui fiflura lupe-
riusexcauata,continendoque & ferendo perpendiculi filo idoneaj
perpendiculum vero filo annexum exprimiturfia;ura L,& ineodem
filo LCNM, pundum N,exprimit globulum hue vnionem ad ar-
bitrium mobilem & ad aliud fili extremum conipicitur figura
-, M
r , qua; pofthac Indicis nomine venit appellanda habet etiam vir- ;

gula AB , in altero extremo proieduram feu prominentiam r, haud ,

inutilem vt patebit in vfu habet quoque vncinulum (eu retinacu-

;

lum rf, eidem virgulas appoutum.

fuftinendaj
Quarta denique virgulaeft DE,prim^ FG,prorfiisa?quaIis&fe-
re fimiliter difpofita nifi quod habet fiilcra D & E, ita comparata,
,

vt ipfius extremitates in ftriam contortas rite excipiant, illiiquc fir-

miter adhacreant,quod fatis exprimitur ad partem E, vbi iolitariuni

eiufmodi fulcrum & a virgula leparatum exprimitur.
Notandum etiam eft in eiuimodi fulcris ad partes illorum exte-
riores dupUccm veluti fiffuram qualis videtur exprimi ad partem h.
 C A T H O L I C V M. ^195
noii temereaut inuriliterapponi,ri quiclcmapte\{educcncio nIo,de
quo in inftmmenti compofitione dicemus, profutura cil: ideo vero
debent fulcra D 6: E,ab ipia virga eximi,vt poilit alucolo {lue ca-
nalicuIocylindricoKljlibere immitti,& canaliculus ipfc iiinc inde
facile moueri,vnde & talis debet e([c capacitatis vtipiam viro;ulani
DE,iull:e compledaturiexterius veroeius crairitiei,qu£ invirgulis
AB , CB foramen dy plene occupet debet enim iple canaliculus
;

KI,cum inferta fibi virgula DE,foramini ^,committi ;vndc & ne-

ceilarium el1: particulam^/", vtpote cralTiorem commode & ad Iibi-
rum feparari,& iniedto in foramen^/, canaliculo reponi ; vt (cilicet
libcrum in foramen traniitum habeatj 6c acceptas virgularum AB,
CB fimul commiiras extremitates in debito Itatu contineat, quod
,

facillime &commodi(rime fict fi particula^^^/jcidem canaliculo KI,

llriatim contorto adh^rens
virgularum commilTuras premat.
ipfas
Sed in partibus canaUcuIi exterioribus vncinulos H^, illifque op-
pofitos etiam obferua, qui committendis fiU capitibus deftinantur,
vt ampliuspatebit in ipfa organi compofitione, quanl trademus.
Figurs T &: V,duos clauos reprefentant fiiperne capitatos,infe-
ferius vero in ilriam contortos &
acuminatos, eius longitudinis &
cralTitiei vt bene poflint foraminibus fulcrorum D & E , perpendi-
cularibus immitti,&{ubie6t:E fimul tabulie aut afferi ad firmanda
fulcra cum fua virgula quam continenr, commode infigi.
In fchemate X
habes velut trochleam quandam immobilem;
,

feu potius cardinem circaquem filum alterum deducendis hinc in*

cle mobihbus virgulis AB,&:BC,defi:inatum conuolueturi vnde vc

di6ti motus cardo perftet immobilis, pedem etiam gerit ftriis con-
tortis fulcatum quo facilius afleri co.nmittacur, eidcmque firmius
ha^reat.
Habes denique in figura O P QR tres laminas tenues pofTunt
,
(

tamen plures ad libitum afrumi)fimul ita connexas clauiculis ftria-

lis & exiguis torcularibus adP,Q^,vt illorum beneficio poirint va-

rie difponi & in quolibet ftatu bene firmariinimirum vt pars extre-

maRjCui adhasret lamella paruo foramine perterebrata, arque in
hoc inftrumento pund:um oculare exhibens ad arbitrium
,
pofTit
deprimi & attolh & vbihbec pro data occcafione conlfitui ad quod
, ;

ctiam proderic fulcrum fiue fuppedaneum defcriptumin S,inferius

quidem acuminatum & ftratim concortum , vt lubied:o afTeri vbi
yoles infigatur , fuperius vero ad partem S, excauatum foramine quod
partem O, iufte accipiat, totumque inftrumentum pundi ocularis
OPQR,aptefuftent.
Erat etiam inter expofitas huius Scenographi Catholici partes
inftrumentum quoddam fimile fchemati Y, quod etfi adipfius con-
ftrudionem & vfum veluti partem aiiquam integrantem pertinere
non crediderim,eius tamen figuram hic appolui, tum vt nihil eo-
rum qua^mihi in manus incideranc reprsientare omircerem, cum
Bb ij
 19/$ SCENOGRAPHVM
.' etiam quod diduniinlh-umcntum Y,ita mihi comparamm vldea-
cur vt faciendis & conucnienter difponendis in fubiedro alTere fcu
rabula liirnca forammibus, tercbella: officio j & m compingendis,
rrteque aptandis Scenographi partibus ,malleoh vice fungi quear.

SCENOGRAPHI CATHOLICI COMPOSITIO, ET

SINGVLARVM ILHVS PARTlVM OFFICIA.

DEfcriptas inftrumenti partes quas ita dilTolutas acceperam,

quales cxhibentur Tab. ^6.vt fimulrite componercm ,ip{um-
que inllrumentum ad vius delliinatos compararcm ncccfTe fiiitpri- ;

mo habere aflercm bene planum &z munde dolatum eius magnitu-

dinis qucE poflet ipfum Sccnographum cx fuis partibus rite compo-
Iitum& debite conftitutum commode accipere^vnde & bafim fiue
fuppcdaneum ficri curaui FXSQ^ex duobus afteribus Q(?(iS,Ffc^
X, fimul ita medio fpatii SX, vt dum plene
commiflis ad YZ, in
extenduntur,fitque vnicum planum QF XS , rite poflmt omnes in-
Ifrumenti partes in eo dilponi, fimulque ipfum inftrumentum apte
componi ciim verb ita res exiget pollit etiam fublato inftrumento
•,

contrahi,reuoluendo fcilicet afTercm O

S d ^, flipcr cardines YZ,doncc
plene applicctur alteriF X de^ cotiguafque ex toto habeant f uperficics
QS^/fjFX^f enim ad minus volumen contradtum totum in-
•, fic

ftrumcntum ,facilius poteritad libitum transferri^ vnde etiam in fpa-

tio TVjCapfulas feu forulos vidcs appofitos qui leruandis Sceno-
graphi diffoluti partibus , chartifque & aliis , quas ad vfum neceffa-
ria funt recipiendis deputentur.
Sed ifta quaefaciunt ad commoditatem prstermittimus, cuique
cnim liberum cffc volumus, vt quarcunque m
huius organi vfu exi-
ftimabit fibi ad vfum facilia & ad praxim commoda vfurpet.
Vt i^itur ad effentialia reuertamur, conftdera fuppcdaneum Q^
FXS, vt tabulam planam & munde dolacam, in qua noftrum in-
ftrumcntum difponcbam, virgulas nempe AB, B C cardini mo-
fic

bili ad B,fimul commiffas aflumebam, & illarum commiiTur^ fiue

cardinimobili intuscauo, qualis fpccialiter exhibetur in Tab. 36.

prscedenti, ad figuram K I , immittebam virgulam D E , quam etiam
adhibitis ex vtraque parte fulcris DE, fadifque in fubiedlo affere
foraminibus ita firmabam clauiculis ftriatis D & E,qui in praece-
denti Tab. 56. folitarij exhibentur ad*litteras T 6c V , vc ipfa D E , la-
teri S Q^afleris quadranguli cflet parallela,ficut &; alia F G, ad alte-
ram parccm fimilitcr difpofica ex longicudine virgul^ B A, qu^cx B,
in A,horizontalicer extcnta& fupratabulas planumnonnihilcxaltata .

fuftinetur vncinulo quodamipfiusextremitatiannexo,qui inTab 36.

repreientatur adlitteramd;deindevirgulamBC,alteriA B ita com-
miflam adB,vc fupra cardinem nobilem poflic qucmhbec angulura
cum ea efficere , erigebam perpendicularitcr vcre(Stos angulos cum D
 C A T O L I C V M. 197
Ej&ipfaB AjConflitueretiKabetautcmipfa BC,vt monuimus ad- ,

iun6lum{ibi iilum cumappenfo pondere L, Scvnione fiue globulo

mobiliN,necnoncumindiccM, alteri extremitati adhacrentc^ & fi-
lum quidem,cuius vnum caput fuftinet pondus L , rurfura educitur
pcr (ummitatemvirgula: B C, &abea nonnihil proiicitur perfiflfum &c
prommentem vncinulum b perpendiculariterque cadit &: in fubie-
d:umplanum,&fubvirgula DE,circumdu6ium vfque inM, tranfit
vbicumipfoindice coniungitur:vnde fit vt ad motum, ponderis fi-
lumcumadiundVoglobulo & indice fimul moueantur, &vicilfim ad
motum indicis pondus & vnio conitituto v. g. globulo ad pundlum
:

N,fifilummoueasita vtpondus L,attollatur verius fiimmitatem C^

deprimeturcTlobulusN,cum filo delcendcnte verfiis w,& vt diften-
tummaneatfilum B M, remouendus erit indexM ,verfus partem Aj
menfurat enim totum filumL /'jN B M
longitudinem virgarum C B &
B A , ita vt fi pondus L vicinum conftituatur pundlo C ipfe globulus
, ,

N accedat ad m , fuper virgam D E ipfeque index

, , , verlus A re- M ,

moueatur &virgam FG,fere continojatjcum ex eiufmodipondeiis,

globuli& indicisconftitutione,quantum pondus alligatum perpen-
diculariter attollitur vel demittitur tantumdem
conuerfo ipfe glo- e

bulus demittaturvelattoUatur, ipfequeindexM, ad virgamF G ,acce-

datjvelabipfirecedat.
Verum quia, vt diximus , virgulae AB ,BC fimul commifTaj, cum
Inferto fibi canaliculo,quem inTab .
5 6 fingulariter exhibemus ad K I
,

quia,inquam,debentifta: virguls cum dido canaliculo hac & illac

fubinde moueri , ideo & al terum filum fuit neceffarium , quod expref
fis,infiguraKl,did:s Tabul2 36,vncinulis per duo capita commit-
tebam,vtreprajfentaturin hac Tab. 37. nempe vnumfilicaput,vni
committebamvncinuloadpundum Wjverfus partem D,& inde ip-
H
fum filum deducebam circa fulcrum D , per /7, vfque ad X , quod il-
lic conftituimus & per ftriatum acumen tabul^ inf ximus velut cardi-

nem immobilem motus virgarum AB,BC;circa hunc icritur cardinem

immobilem circumuolutil filum w, D Hp, reducebam per God E, vfq-,
adw.vbialterumipfiuscaputalteri vncinulo verfus partemE,conne-
diebatur & inde fiebat vt dum ipfum filum circa cardinem X mpue-
; ,

batur virgular quoque A B B C, cum adiundlo canaliculo per longi-

, ,

tudinem virgula? D E mouerentur accedendo verfus partem E cum

, , ,

pars fuperiot G, verfus cardinem trahebatur & ab eadem receden-

fili ;

do cum pars inferior j? jVerfus eu*mdem cardinem deducebatur:vbi

etiam non eft omittendum quod monuimus ad Tab. prxcedentem
36.cumdiximusfulcrisD &E,fiffuras inefre,per quas debet circum-
du61:umfilumtranfirevtmotumma2;isregularem obtineatjipfas au-
tem fiffuras propter nimiamtenuitatemin hoc diagrammateLXXIV.
aduertere nonlicet.
Infigebam denique in aliquo fiibiedi afferis loco,vbi mihi com-
modum videbatur v. g. adpundumP , fulcrum laminarum in quibus
Bb iij
 19S S CENOG R A P HVM
pundum oculare conlHtuitur, &z videtur in lamella pertcrebrata R,
exquodedudlarupertabiilamperpendicularis R 0,ipfms oculialti-
tudinemfiiperplanumrignincat.
Et ex hac quidem conltruCbione &
difpodtione faris intelligent
qui in fcenograpKiavelminimumlunt veriati, totum ipatium quod
C,cum fuo filo b m dum fjr-
decurrit erecla perpendiculariter virga B ,

turperlongitudinemvirgxDEjnihileffealiud quam fedHonem py-

•
amidis optica:, cuiusapex fitmoculari pundo R & bads in obieclis
,

vltra ipfam fedrionem conftitutis: vnde &: totum illud fpatium, pla-
numfcenaenaturalis poteildici,iplaque virgula BC Cathetophorus
plani icens , quod lineas vitrei-bafi perpendiculares'. in filo h /w, deFe-
rat: ficutvirguIaD E,Bafophorusplanifcen^ potclt appellari ,fiqui-
demellinfedionevelut vitrei-bafis , quamadhuc iubieda ipfi virgu-
lajinplanolineaparallelamagispraecisereprsfcntat.
Similiter&perrelationem totumfpatium quod percurret virgula
BA,dummouebiturfimulcum BC,cui coniungitur,poterit appcl-
lari planum delineatorinm fiue fe6lionis artificialis in quaappatentia
,

obiedia veniuntrepr2fentanda,ficqueipfaB A erit regula perpendi-

culariumad bafim in plano delineationis, vnde & virgula F G , feu po-
<iusfubie6tailli in plano parallela linea bafim tabula? reprxientabic
& Bafophorus plani delineationis poterit nuncupari & ficut filum bm :

perpendiculariter decidens inplanum&parallelededudumvirgular

CB , reprasfentat quaflibet perpendiculares in plano fcen^,ita & idem
filumfub virgula DE, circumdudum & protradum ^s^>^r'Aw<; vir-
guls B A , quafcunque perpendiculares in iubiedo tabala; plano,cum
indiceM,delineat. v

Quiaveropundo oculareinlaminisRP, confliturtur, rdeo & to-

tum ex iis copofltum R P, Scenoicopophorum poterit appellari ficuc :

&: pondus L , filo appenfum dicetur Sacoma fili perpendicularis ad ba-

(implanifccnsjindexvero M, quia pondusL, quodammodo fufli-
net, &;motumiUius fequitur, eius antifacomaappellabitur.
Habesitaquenoflruminftrumentumdefcriptumperpartes fingil-
latim in Tab. 36. habes etiam rite compofitum , ad vfum comparatum
&fcenographiceproie(5tum inTabulis^y. &58. qua^ multiplicem ip-
fius vfiimdemonlbant, quem tibi in fequentibus propofitionibus
explico paucis multa compledens nihil enim in f cenographia effe ar-
:

bitror, quod hoc inftrudus organo debite , vt diximus, compofito

abunde prajflarenonpoflit; fedexappofitisdiagrammatisidamplius
agnolce, &quaminpraxi tenendam eflc viam arbitratus fum,fl tibi
etiam probatur, ampled:ere.

\
 C A T O L C V M. I 19^

SCENOGRAPHI CATHOLICI VSVS ET CAVTIO^

NESlNEOADHIBENDiE. »

PROPOSITIO PRIMA.
In tahuU propofitd , ex data oculi dijlantU ^ vwplem altitndine Juper planunft

ohie^i cuiufcunque dati apparentiam ope Scenographi Catholici exhihere.

VNiuerfalis eft liaec propofitio , & ex mente noftra nihil non in-
cluditexiisquaepertraditas in priorilibroPerfpediuspradlica^
rcgulas pofTunc fieri , & hic adfimphciflimum terminum reducunturj
dum nihil aUud inquiritur quam dacipun6bi fcenographiam exhibere:
fupponimus etiam propodtstabulas (itum haberi, oculique ab ipla
diftantiam& altitudmem fuper planum, caeteraque huiulrnodi qu^
propolitiones ipfasdeterminant-,redidratisintelligiturex iis qu^ di-
ximus in priori libro , & amplius in ipfis diagrammatis exprimicuri
vnde & idem faspius recolere inutile efle arbicramur.
Conftrudto igicur hoc inftrumento &c in vfum comparato , vt vides
inTab. 37. (chemateL X X 1 V. illius ope dehneandumin tabula mihi
afrumebam,exemplicausa,cubumf«i-, quiab oculo Rjperfpiciturj
vnde&inplanointermedio perfilum /'w^defcripto^ipfius imago in
optica? pyramidis fedtione reperitur fed ex hac naturalilua fede, venic
•,

artificialiter&organiceinpropofitum plartumtranfcribenda. Qupd

vt facerem , in plano D F G E,tabulaj ligneae QF^X S horizontaliter ex-
quodfuppono azquale planoper virgamB C feu potius per li-
panfa^ , ,

neam hm, defcripto dum ipfa B C eredla mouetur per longitudi-

, ,

nem virgul^e D E in hoc igitur plano chartam mundam cera aut alio
:

glutine allinebam,non tamen per totumaucnimis teiiaciterjfed in

angulistantum&marginalibuspartibusvbiopus erat, ita vt non re-
maneret lacunofa aut rugofa, fed effet plene & plane diftenta , & nihi-
lo miuus facile & commode poifet abfoluta operatione refigi propo- :

fitum deinde cubum tus, dc in ipio fubietl:i afferis plano, vbi vides
conftitutum , per dioptram feu foramen R , oculo pone applicito con-
fpiciebam, &alteramanu verfiis cardinem imTnobilem X ,proten{a,
filum G , apprehendebam , annexafque ipfi per canaliculi vncinos
virgas AB,BC.ita mouebamper longitudinemline^DE, vt mane-
ret B A, iemper horizonti acquidiftans,BC vero eidem eredra^iUas
igiturperdi^tam hneam DE, traducebam donec obiedi pundlum,
quodmihiprimoinquirendum propofueram,v. g. pund:um/,oculo
R,videreturinlineaperfilumperpendiculare bm, defcriptajCx quo
etiam in plano delineationis DF GE, facili negotio deducebam li-
nieam huichomologamin qua didi pundli/^, apparentia icenogra-
phica deberet exprimi dudo nimirum filo B cf, parallelo virgulsc
,

B A ad quod etiam proderat , vc aduerti fuperius prominentia

i ,
 loo SCENOGRAPHVM
quacdam in extrcmo virgula^ A , fic diipodta, vt applicacum eiiilum
indicis M jpfi virgula; B A , per totum a^quidiftet-
.J Inuenta iam in delineationis plano Imea BM, mediante filo hN,
quodeidemhomologaminplanoicenas repracfentatjrequiriturin ip-
{a BMjlocuspropriusapparentiasobiedifeu pundti /^ quod vt obci-
neam,apprehenrumaltcramanuindicemM, fubieda^charta; fic ap-
plicOjVt parallelum femper maneat filum BM,& tamen ipfe index
verfiis B & A (ic moueatur vt pondere L furium afcendentc vel in-
, , , ,

feriusdefcendente globulus N, radium opticum a pundo R, iny",

,

profufiim occupet & impediat vnde liquido conilat pundtum N,

^

efleinfcenalocumvbivideturobiecftumpropofirum, ideoque etiani

in plano delineatorio pundum M
quod ab indice fignatur effeipfi
,

homologum,&in eo debere quaefitam in tabula didi pundi iceno-

graphiam adumbrari.
Quod autem punftum N, in fedVione fiuc fcenafit locus apparentia^
pundtiY, refped:u oculi in R conftituti, indubitatam manec ex illo
,

axiomatequodfufeexplicuimuslibroprimo. Ibi eft rei wiCx locus in

aliquoplano, vbiradiusopticusperrem du6tus ipfum planum attin-
git fin2;e
•,
enim tibi planum defcri^ tum per motum fili b m, vt diximus,
inhoccerteplanoeritlinea^w ,quamradius Kyfpcr rem dud:us,at-
tingit in pun(5to N ergo pun6tum N eft locus pundi in plano
j
f^
fcens.
Sed ex hliius problematis conftru6tione (atis etiam agnofcitur pun-
M
€tum , ab indice defignatum in plano delineationis eife i pfi ho- , N ,

mologum , & pundti /"quod eft in obiedlo propofito , requifitam in ta-

bula apparentiam fcenographicam exhibere fimul enim in fpatiis :

^qualibus & eodem motu traducuntur virgul^ fimul connexa^ AB,

B C, quac filum portant perpendicularium dirediuum in B C quidem ^

perpendicularium plani fcens,cuius eft bafis D E jinB A ,ver6 per-

pendicularium in plano delineacionis , cuius eft vitrei-bafis FG;
vnde & dum vtraque manet fu^ bafi perpendicularis quam occu- ;

pat plani aerii fiue fe6tionis partem filum b m , eamdem fme fimilem &c
homologam, infubiedodelineationis plano defignat fimul BM,&
M
pun£tum in ea notat mdex , quod in prasdido fcenas plano globulus
N ,occupat. Ca^tera cubi tus pun6ta hmiliter inuenientur, & in ta-
bula eodem modo proiicientur , tradu6tis nimirum conuenienter vir-
guIisA B,BC,motifque indice M,&
pondere L quod ex ipfo dia- j

grammate fatis conftat , ideoque ampliori explicatione non indiget:

fatisenimfciturinuentaobiedipundaredisdebere coniungi lineis,
vtinte^raiIIiusapparcntia&perfe6taproied:ura habeatur vnde ifta ;

in priorihbrofatisexplicatanonrepetimus, qua; exiein ingeniofi ar-

tificis mentem incurrunt.

COROL-
 CATHOLICVM. ioi

COROLLARIVM.
LX XIV m-
EX didis indeclaracionehuius iconifmi
telligicurjobiedicuiufcunque propofiti, fiue in plano horizon-
fufficienter

tali,riue etiamfublimisauteminencisquasficam inreclione apparen-

m
tiam fimilicer mueniri , & cabuk planum eadem racione polle tran-
fcribiivnde&aliafmgillatun profequi fuperuacaneum effe arbitror,
&c plura huius praxis in medium exempla proferre non inuitus fuperfe-
deojelTentenimmultaex traditis in priorilibro hic repetenda, quae
aliasfacilepoceric ftudiofus lector pcr fe coniicere & amplioraadin-
uenire.
Aduertendum nihilominus eft quoad organi conftrudionem &c

vfum,virgulas ex chalybe aurichalco vel alia materia dura

, lolida &
confici,vtmehuspoliantur &
dumfimul iunguntur,vel virga cana-
liculo commitcitur,velipfe alueolus aliis virgulisinlerituriomniafaci-
lem,lubricum&^quabilemfineluxatione aut vlla vacillationemotu
nancifcantur, quod certe maxime curare debet fedulus artifex , qui
iuftam volet prscilamque huius organi beneficio operacionem per-
ficere.
Poftentadhucaliaquampluracirca eiufdem fcenographi conftru-
d:ionem&vfumobferuari,fedqua:ingeniofoled:orifacile in oculos
tum mentis tum corporis incarrant, dc diligentis artificis manum
haud effugiant quapropter ea hbenter omittimus ne c^tens an-
^
,

fam prsripere velle videamur plura fponte eruendi cuni tradits ,

anobispraxinonnihilpolfincfacilicatis addere,& noua etiam aliqua

circa propolitum negotium marte proprio adinuenire. Interim ne le-
iftorem diutius moremur, tranftmus ad alceram propoficionem cjux
cftdevfuScenographi Cachohci in obliquis proie6bionibus,{iue de-
formatis imaginibus , de quibus in fecundo huius partis libro fatis dif
fuse tra(5tauimus'

PROPOSITIO ALTERA.
Imdgmem quamli!?et ex ddto pmotypo^ in expojitam fuperfickm dire[lam fme
ohliauam, reguUrem feu irregularem , beneficio Scenographi
Qatholici obtice tranfcrihere.

PRxftat ha:c propofitio vnica & Iimphciflima operacione quid-

quid per diuerlas methodos in fecundo libfo circa proiecliones
iftas obliquas &deformes faciendum docuimus & quamuis hoc ip- ^

fum organum ad tales vlus nunquamfortaffe a primoluoinuentore

fueric deftmacum mihi camen ilhus conftrudionem Ik. compoficio-
•,

nemactentiusconfideranti ,adperficiendas delineationes huiuimodi

apprimeconuenirevifum eft, quodvt fumpto etiam experimento,{i
Cc
loi SCENOGRAPHVM
vacatjpoflisconfequiiquam cibi mctliodum excogitauimus accipe
cxTabular^S.fcIiemate LXXV.
Habcs in plano A B C D , inftrumentum {imiliter fere difpoficum,
vt in praecedenti fchemace LXX l V. virgulas nempe EF,B C, cum

fulcris fuis fimiliter conllitutas aliam eredam b c cum adiun6to pon-

^ ,

dere &: vnione mobili/', iacencem quoque horizoncalicerc^, cum ap-

poficoindicefeu nocariorf,cuialterum extremum fih bfca,cohxrctt
redquiainpr^ccdencipropoficioneexpropofitisobiediis veluc e pro-
tocypisper pitluram racionalem, quaminplanoaerio fiue machema-
tico per filum perpendiculare vnio mobilis perluftrabac, proiedrio-
nem fcenographicam infticucbamus in fiibiecta cabula j ideo ipfe glo-
bulusquiradiumab ocularipun^ftoinobiedlapropofica delaplumin-
cercipiebac,ipfumindicemfuomocudirigebac,vc in plano delmea-
coriopundtumnocarec homologurti ei,quod ipfe globulus in plano
aeriofedionisoccupabac :In hac vero praxi concrarium fuccedic^in
planoenimEB CF ,quoddeIineacoriumappellauimus,dacam imagi-
nemcollocamus,exquaveluceprococypo,aliame6typamfiuedired:i
fiue obliqui aipeiftus in quamlibcc expoficam fuperficiem cransfundi-
mus & propccrea debec prius ipfe index ad decerminacumfiibiedtaj
j

imaginispun(5tumconfticui,vcdeindeconueniencer difpoficis virgu-

hsmobiliDus,ipfeglobulusoccupecinpIanofe(5tionis aerio fiuema-
themacicopun6tumfimileei,quodindex inprococypo defignac-,vn-
de &:adoculare pun6tumZfilumappofuimus,quod vifualis radii vi-
ces incacdum perconfticucumglobulum procendecur& inexpoficam
vlcra fuoerficicm allapfimi, in eadem locum aifignabic delineandae^
ima^inis parnad quam index confticuicur.
Cum icaque propoficum fuericcuiufcumquc fimulachriproiedlio-
neminexpofitafiiperficie,aucinpluribus eciam fimul fiiperficiebus,
opcScenographiCacholiciinfticuere. Dacumfimulachrum inplano
E B C F , conueniencer difpone & fic v. g. L
^ MNO
, cuius opcica pro-

lediofaciendaeftinvicinumplanum /TVX, quod oblique confpi-

cicuraboculo inZ,confticuco,quidirc6lisradiisinccndic in planum
afiloperpendiculari />/(:, defcripcum,inquo eciam pyramidis opcics
fe6tionemfieri intelligimus. Difpoficaconueniencerimagine,perfi-
lumGCf3cardiniimmobiIicircumuoIucum,moueanturvirgff^r,cf/.
vfquedumfilumc^, ipfi virgulsc^/, parallelum incedac intra limices
fpacii LMNO, quod dacam imaginem includicapplicetur deinde
ipfe index a , alicui imaginis parti quam defignare intcndis j certe in il-
laapplicacione, benehcio appenli ponderis,fiue facomatis fifi per-
pendicularis , ipie globulus accollecur vel deprimetur, prouc fuperio-
remvelinferioremprococyps imaginisparcem accigeris^ (ed & debi-
cum fibi in plano iccnas locum occupabic , fiue homologum ei quem
infubie6taimagineindexobcinetjvndenihiIfupereftnifi vt ex pun-
^toZjappreheniumfilumZKo/^^^pereiufdem globuli locumdedu-
casinexpoficamluperficiemplani/TVX,inquafiuereguIarisfitfiue
 CATHOLICVM. ioj
irreguJanSjlociim detcrminabis defignancls imaojinis parti obno-
xium,&dum perfingulasdatas imaginis partes fmiiiiter feceris,ha-
bebis integram &:pcrf:rcbamobie(fti dati proieclionerii in plano oblU
quo, qu2vtapund:oZ,perfilumvifualisradii vicarium ex arte deli-
neata eft, (ic ab iifdem radiis vifualibus ex eodcra pundlo venulle pro-
portionata&riteadumbratacomprehendetur,&per omnia confoF--
mis & optice flmilis prototypo L M N O ex quo defumpta eft.
, 'i^

Similiprordisrationeprocedendummalioexemploquod tibi pr6-i

ponitur in GH 1 K vbi idem {imulachrum diilenditur in fubiedto
,

plano vt per indicem a fingul^ illius partes fiiccelliue denotentur &

, ,

perglobulum/, riteconftitutum, beneficio fili ZK op^ in varias fu-

perficiesetiaminclinatasfohdi^/^)/?^, illarum pidura profundatur;>
iediftaexipfofchemate intelliguntur, in quo mihi videor prscipua
qusadpraxmiattinentfatisexprimerejvnde&vberiori declaratione
cpus efle non arbitror nam qus fpedant ad demonflrationem con-
; ,

uementer pofTunt repeti ex iis qus diximus ad primam propofitionem

librifecundi,quam{irelegas,adhuius organi cognitionem & vfum
nonminimum lucis accipies.

COROLLARIVM.
QVamuismulta alia circa huius inffcrumenti conftrudVionem &c
vfum^quaehic praetermittimus/acilepollintm ftudiofiledtoris
mentem incurrere,vtmonebamus fuperius:priufquam tamea prz-
fenti tra(5tationi finem imponimus , in tyronum gratiam paucula qujc-
dameffe aduertendacenfemus. Er primo quidem in vtraque propo-
fitioneplanum delineationis,vbi in prima chartam mundam collo-
camus-,infecundaveroprototypumexquoproiedio initititenda eft,
non neceffario affignari inter ipfas virgulas D E, F G dia^rammatis
LXXiV,&EF,BC, diagrammatis L X X V fed rede pofTe afTumi
:

etiam citra virgulas F G , & B C,prout res exio;et & artificis maius com-
modumrequiret-,adhocenim,{imodofatislongafuerit fubieda ta-
bula,fufficietfilum perpendiculare, indici alligatum longius effice-
& c^teris in eodem ftatu permanentibus fimilis prorfus ex eadem
re , ,

operatione effedbus confequetur vnde & magna huius organi prse

i

csteris commoditas agnofcitur, quod quasculique per oppofitum

planumaeriumfiue mathematicum a filo perpendicularidefcriptum
potefi: vifus e determinato pund:o comprehendere,eaomnia,qu2e-
cunque tandem iliafint fiue in horizontali plano iacentia fme in aere
,

fublimia& eminentia, in fubiedum artificismanui& oculis planum,

adamuflimfaciUimaoperationetranfcribati&fimiliterdatiprototy-
pi&in fubie6I:ofibiplanodebitecollocati,pi6luram in expofiras fu-
perficies diredlas&obliquas, erectas &inclinatasexaffignato conue-
nienter oculari pun6lo proiiciat.
SecundonotindumeftquoddiximuSjCumde ipfius organi fabri-
Cc ij .
 •i0 4 __ SCENOGRAPHVM
ca&cotlftrui5bioiieagereniusvir2;ulasnempe duas mobiles {Imul ira
efTeconiuntflas &{ibiinuiccminalrero
extremo commifTas vt poirint
adlibitumartificisquemlibctanc;ulum fnnul efficere vnde & varias
;

eiufdemimaginisfigurarpoirentdelineari, & ex dired:is obliquar,ex

venufte proportionatis deformes & improportionata^ concinnari , dc
etiam ifta^ad primigeniam& perfedamformam reuocari ;C[uod patet
etiam pofTe fieri per huius problematis conftrudionem (ed hxc ad j

praxim pariim vtilia curiofo ledori fpeculanda relinquimus.

,

Aduertendumetiam ell vnionem fme globulum quem mobikm

efTediximuSjproptereaquodinplano CcQnx diuerfa obie(5borum ap-
parentiumloca defignat,non debere moueri in filo perpendiculari,
quandoquidem,vtfatisapparet exiis quas diximus,cum ipfo moue-
tur-,debetnempeincaepta{emeloperatione quamcunque in filofta-
tionem obtinuit hanc non deierere , fi ex fcenographia^ pr^fcripto, re-
gularemvelisproiedbioneminilituere mobilistamenabfolute etiam
•,

infilo conflituitur,vt poffit ad libitum artificis & pro rei exigentia,

fecundum diuerfam charta? vel prototypi in plano delineatorio coU
iocatione,dum ipfa operatio incipitur.in filo ftatui & confirmari; vnde
&foramencuifilumipfumimmittitureius debetefTecapacitatiSjquar
vnionemmoueriquidempermittat,fedfponre defluerenonpatiatur.
Neque vero ledlorem monendum efte arbitror, oculi fhitionem
deligere ex qua obiecftum commmode & aliquo modo diitindle poflit
internofpere alioquinrei
j non bene vifx locum vix poterit index in
fubiediatabuladcterminare.Itafuperuacaneumexiftimoanimaducp
terefemelafTumptaminprincipiodelineationis ad artificis placitum
&intraproportionatos diltantiarumab obiedo & inftrumento termi-
nosneqviaquamdeberemutari , fedadabiolutam vfque & perfedam
delineationemconftanter teneri^non funt inquam hicc ad noflrum
propofitumaduertenda, quac ledor ingeniofus ex appofitis tabulis^
ipfaque adeo inflrumenti rabrica & conftitutione & ex traditis etiam
,

regulis& prasceptislatisconiiciet,cumaliasex ipfis etiam Scenogra-

phia^ principiis qus in duobus libris antecedentibus explicata funr,
, amplius intelligantur: ifta igitur & fmilia prudens & hbens omitto
quasftudiofisfacileeruntobuia-,aliaetiamquampluriiTia in huius or-
&
gani vfu commoda , vtilia , fmgularia tradere fingillatim prartermit-
to , vt duabus folis propofitionibus occafionem dederim iedulo artifi-
civtplurafponte, eruat,nouaque fipollit adinueniat,cum ex didis
propofitionibuSjC^terifque a nobis traditis &
explicatis velut e ix-
cundiffima origine multa poffmt hauriri & f citu digniffima & in praxi
maxime vtilia&iucunda: quodvtitafit,fufficiatverumeIfe quod di-
ximus , nihil cffe in fcenographia ordinaria qux propofita obied:a in
,

tabulis venufte reprcefentare docet nihil in proiedtionibus obliqui

•,

afpe<5I:us quae datas imagines vt plurimum deformant, quodmediante

hoc inftrumento fiue Scenographo Catholico non poflis facile confer
qui: tuinterimcandide le<5tornoftris vtere & fruere..
 zo<

APP E N D X I
DE LVMINE
E T V M B R I S.

Mperpectvs videbatur Bc ex parre mutilus nofter hid

de Perfpediua tradatus nifi, quod inftituti noftri ratio
,

poftulatjdelumine&vmbrarumScenographicis proie-
cluris etiam ageremus. Etcertemulti quide Scenogra-
phia fcripferunt authores, de lumine & vmbris tra£ba-
tionem haud omifere fed trita via fere omnes ince{ferunt,eamque
^

luminis & vmbrarum proiediones Scenographice deUneandi metno-

dum tradidere qu^ a pidlurs inftituto magis aUena mihi videtUrjCUm
,

tamen in nobihflim^ artis obfequium ipfa Scenographia , luminifque

& vmbrarum deicriptiones inuent^ fmt^ imo Sc ipfa pidura: perfedio^
& vmbrarum expreifione tota confiftat. Quod vero
in debita luminis
ip{iauthorespraximineantpi6loria:artislegibus & inftituto non fatis
congruamexinde patet,quodvmbrascorporumvelutab vno pundlo
luminofo profuias &in progre(fuamphatasaffingant,quamuis vt plu-
rimum6c fere femperquiobieda in tabuhs exhibenda fufcipiunt,in
luminis expreflione , & vmbrarum defcriptione , vel aperto cceh lumi-
ni,velmagna:ahcuiapertursautfeneftrsobedire debeanc. Quocir-
ca open-E pretium eft in pidura: Vfum vmbraruni proiediones infti-
tuere & quorsum & quouique in fubiedo plano a datis corporibus vel
IbliSjVelfeneftrasluminiobiedis earum progreifus protendantur de-
terminare. Prsmittemus tamen im.primis nonnuUa de profufis a
pundo lummolb veiutacandelaaut facula vmbriSj tum quia & data
occafione praxis ifta neceflaria efte poteft jtum etiam quod faciiiorera
& pleniorem fequentium intelligentiam efficiet^vnde & pergemus
agerede iis qusafohslumine proiiciuntur ,methodiimque trademus
vniuerfalemquapolfis obiedi cuiuicunque,cauiatamaioie vmbram
m plano defcriberei& denique quomodo cx dato feneftrrEautapertu-
rae lumine idem queas efficere doccbimus breuiter autem hxc omnia
•,

propter temporis anguftias quibus coardamur, & ncgotiorUm mo-

mentaquibuspremimur ita vc dumex Superiorammandato ad o&-
j

Cc iij
Z06 APPENDIX
cundam Generalem inofficium
ordinis nollri in Gallia vificanionem
Collega; vocamur & velut e Mularum fmu abripimur_, vix hxc fcribere
nedumcomponerenobisliceac. Priustamenquamvlteriusprogredi-
murpauculas definitiones & iuppofitioncs in gratiam tyronum,hic
apponimus.

DEFINITIONES ET S VPPOSITIONES.

SChoIaftica mihi videtur & ad noftrum propofitum fere inutiUs

lucis,luminifque ditferentia, quam aflignant Philofophi, dumde
iliis difputant; qui tamen de eorum natura, cauds & effedibus, de
quibusinterdo(fiosnondumfatisconftat,piura noffe de{iderat,eum
libenteradfpeciales deiftisdiuerforumauthorum tradatus amanda-
mus,quaUseftlfmaehsBulhaldiAftronomiexcclientiilmii,de nacu-
ralucis,necnonaliorum. Nosincerimqui de fola luminis & vmbra-
rumproiedtionedicereinftituimusqua: ad eius effentiam& proprie^:^-
tatesactinentPhilo{ophistra£bandarelinquimus,& ne nimis fcrupu-
lose verfari videamur in hoc trad:atu,quem ad praxim pr^cipue dirigi-
mus lucis & lummis vocabulis indifcrece vtimur, & idem vtraque
voce intelligi volumusictfi aliasex fpeciaUbus definicionibus,quas
fubiicimus ,quidinter vtramque difcriuiinis mcercedat,fatis intelli-

gatur.
Corpusdiaphanumeftper quod lumini tranfitus patet,feu quod
vifuieftperuiumad aliaviubiliaconipicienda,qualia lunt aer, aqua,
vitrum,cryftallus,&c.
Adioptonfiue opacum eft per quod lumini tranfitus non patet, feu
quod eft viiui imperuium , qualia iunt vt plurimum corpora inferiora,
terra, faxa , lignum , metella , &c.
poteft dici quaUtas fulgenti corpori congenita :lumen vero
Lux
afpedabilisqualitasaluceprognata ac per diaphanummedium lon-
ffe,laceque difFufa,ita vc concipiatur lux efle in lucido,& lumeniii
illuminato.
Luxprima dicitur qu^efEcit fecundam, ficut lux fblis intrans pcr
feneftram& illuminans conclaue, inloco cui incidit,diciturprima;
inano-ulis veroquos velur per repercufhonem illuminat, dicitur fc-
cunda: vellumen primum dicicur quod immediate a corpore lucido
proficifcitur-,lumenfecundum quodaprimo,tertium quodafecun-
do &c. ,

Luminofumcorpusdiciturquodiuiluminis eft diffufmum.

Lumenintegrumieuperfe6t:umdiciturquodab omnibus lumino-
fi partibusprocedic:imperfe61:umverbquod ab aliqua tanrum illius
parcc prouenit.
Radiusluminofuseft re6laluminisprofluencia,vtin Tab. 39- fche-
mate L X X V I. linea reda A E , eft: radius luminofus a lucido A , pro -
ueniensiredisenimlineis lumen euibraturi vnde & is locus vmbro-
 1 X L

DELVMINEETVMBRIS. zof
fusrelinquiturad quem redbs luminis produd:iones non pertingunt:
cale repraefentatur in fchemate X X V II I. totum fpatium L M G N,
adquodnullusretlusradiusalucido A,potefl: pertingere.
Pyramisilluminationiseilfiguraeuibrati iummis, quod apun(5lo
corporisluminofiadfuperficiem corporis iiluftratidiffunditur, qualis
cft fcliemate L X
X I , pyramis A D E C , quae fubiedum etiam pla-
numattingitinlK,
Vmbra eft imminutio lucisinterpofito opaco tenebrs vero ,inte- :

grapriuatio veivmbraeftiumenimminutum,maioris quodcircum»-

•,

ttat luminis comparatione.

VmbrapIenafeuperfed:aiIiadicitUradquamnuilus radius corpo-
ris iuminofi pertingit.

Vmbradiminutafeu imperfe(fl:aeftin quam aliqui dumcaxat radit

h. corpore luminofo prociduntiquod ex diagrammate Tab. 41. am-

plius innotefcet.
Vmbra proiiciturinpartemIucioppo{itam,quodpatec infciiema-
te L X X V I. Tab. 39 vbi vmbra D E baculi C D ,proiicitur ad partem
, ,

dextramDE, cum ipfum luminofum A, ftet ad partem finiltram

ciufdembacuIiCD.
Vmbraterminatur lucis radiis,quod fatis agnofcitur ex iconifmo
M
L X X V 1 1. in quo radii iuminofi A , A G A N cum aliis qus pofl
, ,

fentinter iftos duci, terminant vmbramLMGNF. Hispofitis,qu2e

ad explicandam proiedionehi vmbrarum Scenograpiiicamprsmit-
tenda fuere ,operi manum admouemus , & quae ad praxim facillima &
cxpeditifrimanouimus,exTabuIis fequentibus39,403 4i,& 4r,tibi
tradimusj
PROPOSITIO PRIMA.
Dato lumine i dati Jtmiliter haculi fen Virgji vmhram infuhiefio piano inuenirei

TNliacpropo{itione&fequentibus,vbi de vmbrarilm proiedtione

tradalDitur, ftatucndum eft primo, iumen expofitum debere a
fubiedoplanOjCorporisfibiobie^Sli diftantia longius abefre,ne fub-
iecftum planum propter vmbram ipfius corporis alioqui intinitam , iu-
minisiiluftratione prorfascareat j iftamprsfertdifpofitionem Iconif^
musLXXVI. vbilumenfeu puncStnm luminofumA^iongius abeft
quam C quod eft extremum dati baculi C D ab ipfa linea B E quas
,
, ,

fubiedum planum repraefentat. Deinde & fupponi debet, planum

quod corpori fubiicitur eius effe extenfionis qux cerminatatn a radiis
,

luminofis vmbram excipiat.

Notandum pra^tereanosinprioribusliifce propofitionibus adTa-
bulas 39, &
40, agere de vml^ris quae alucernxliuecandel^IuminC
determinantur vnde & ipfumluminofum , quod etiam aliquando lu-
\

minis vocabulo fignilicabimus, confiderabitur vt punclum a quo il-

luminationispyramis verticemaccipiens, in obiedis corporibus ba-
 ,

io8 APPENDIX
fim collocat. A^emus
vero poftea de vmbris quas radii folares circa
obieda corpora definiunt Et denique fubiungemus methodum qua
•,
,

poflinta dat^feneftras lumine corporum expofitorum vmbra^ plena:

&diminutxexprimi&difi:mgui:iiis igitur prsnotatis.
Maioris facilitatis & fimplicioris operationis gratia baculum feu
virgam C D concipimus vt lineam , in diagrammate L X X V I opor- •,

teat igitur dato lumine A , a quo perpendicularis in fubie6tum planum

caditABjprodudama baculo CD, vmbram in fubiedo plano BE,
inuenire. Ad hoc prmium ducitur a pundo B hnea indefinita B E per ,
,

pun6lumD,quodeilextremumIinea?CD,&in fubiedo plano pofi-

tum deinde ab ipfo pundo A producitur linea A E per verticem C,
:
, ,

bacuIiCDifarisapparet lineas AC,BD,quas coniungunt parallela^

inxquales A B , C D , fmiul debere concurrere ad partes minoris C D
concurrent autem in E, vbi du6bam indefinite lineam B E fecansra-
diusAC,perverticemC,produ61:us,vmbramlines CD, definiet in
DEj quod latiseuidenteragnofciturexipfb diagranimate ,{i quidem
intotumfpatiumDEinuIIusradius poteft pertingerealumineA,de-
dudtus , quod fuum debet fplendorem in obieda corpora redtis lineis
euibrare.
PROPOSITIO SECVNDA.
•X Ex dato Inmine j propo/iti paralleleppedi \>mbram in fubieSlo plano definire.

fchcmate L XX VII. datum fitlumen F,cuius altitudo EF -fit

INdumcnimfupponimusdatumlumen
( ,eiufdemaltitudinemfuper
planumnotamefleintelligimus^&expofitiparallelepipedibafisfitin
fubiedo plano A B CD
oporteatque produ(5bam ab eodem vmbram
,

definire. A pun£l:o E, vbi a luminofo F,perpendiculariscaditinpla-

num,perfmgulosbafisanguIosABCD, agantur Iineas re6tas EAN,
EBDO,ECP,&:vt lateris vnius v. g. in D ,
perpendiculariter pofiti
vmbramobtineas,erigelineamD M,qu^fitsqualis eidem lateri,&
ad xedos ipfi E O quo fado rectus radius F O , a pundo luminofo F,
^

perverticemlaterisM, allapfus&produdtam indcfinite lineam EO,

fecansinO jibidemterminuir.ftatuet vmbras lateris in D,perpendi-
culariter pofiti,vt fatis patet ex antecedenti propofitionc. Similiter
prorfus inuenietur terminus vmbrae a latere Bi ,
produiba^ fed quia
j

radiusFI,perverticemI,deducluscaditin ipfam bafis parallelepidi,

fedem quar tota obfcuraeft ideo pra^termittitur. ,

Vt vero habeas vmbram lateris in pundo C , perpendiculariter po-

{ici fuper dudam lineam E P ad pundum C erige perpendicularem
i , ,

CL,eiufdcmaltitudimsvtDM,&adpund:um E, ftatue ipfi paralle-

lam , fiue eidem lineae P E perpendicularem E G , cx data luminis alti-
,

tudinc, quandoquidcm in ipfa pundum G lumen repra^fentabit a ,

quoprodudusper pundum L, radius & indefinitam EP,Iineam fe-

cansinPjibidemterminumponet vmbrasalatere CL,proie(5ba^. Effe
autem
 -

DE LVNllNE ET VMBPJS- id^

autemCPjVmbramlaterisfuper pundtum C , exillentis perpendicu-
lariter altitud' ne CL , exinde patet qubd fi intelligatur conuerti trian
^ulum GEP, fuper immotam lineam EP donec E G ,C L fiant lubie^- ,

cto plano ereds, tunc & lumen & parallelepipedi latus erunt fuis locis
coUocata, manebitque eadem proiedio vmbnt terminat^e in P,pei:
radiumGL P, qusbeneinuentaefIedemonil:rabitur,vcinpra:ceden;-
ti propofitione. Pro latereverb fuper pundum A, perpendiculariter
conftitutoeadem penitus & praxis & demonftratio eft.
InuentaautemfmgulapundaNOPjlaterum vmbras terminantia
rcdtisiungentur lineis ,itavt vmbra ex parallelepipedo in fubiedum
planum profufa tota circumfcribatur terminis P C,qu^ qui- ANO
dem poteritvnacum ipfo parallelepipedoad profpedtum diminui &
ex Scenographias legibus , quas priori libro latis explicuimus , in tabu-
larepraffentari.
Verumjfortalfe nimis longum& quafi fuperuacaneum videbitur,
ficqusfitasvmbrarumproiedtionesex ipla icnographia & cred:is'li-
neis adinuenire, cum poflint aUas ad ipfa foHda feu corpora optice
adumbrata rite definiri & vnica operatione lcenographice circum-
fcribi ,
quod vt facile & conuenienter affequaris rnethodum accipe ex j

fequentibus propofitionibus &; fubiedtis iconifmis.

PROPOSITIO TERTIA.
Ex dpignatolumine^ddtivdrallelebwedi fcenographice deUnea.tiVmhr4m infiihie'
6lo bUno ddinuenire (y Ccenograbhice determindre. '

""^nrOn male in vmbrarum proiediombus, folet aquibufdam lu-

l^ minofum corpus inllar oculi confiderari,& quod ab eo profun-

ditur lumen velut opricus radius sftimari-j itavt corpus opacum vices
,

teneat obied:i qubd perfpicitUr in eoque pars ilKiminata dirtinguatiir

j

abobfcurafeuvmbrofa,tanquameaqusvideturab iUaqua? fub afpe-

dlum non caditrlumen enim cum incurrit in opacum, tranfitu pro-
hibetur &vmbramatero;o facit ceu quamdam intuitus priuationem
qusad planum vfque diffufalocum quemdam oblcurum circunitcri-
bit & ab appofito circumcirca fulgore difcernit. Hoc aduerte in Iche-
,

mate LX X VII I. vbi lumen A eft veluc oculus parallelepipi-^Tum ,

CH D F confpiciens & , velut opticos radios A H Vl A C G A N,

, ,
I

•emittens qui- tres fuperficies CHD1,HLED,F1DE, illuminatas

ab obfcuris CHLO,CIFO,LOFE,diftingunr,&adplanumvfqde
producSti locum vmbrofum L MGNF qui difrufo circumcirca fLiIgo-
,

rccingitur,definiunt. Verum quomodo ilta pradlice determineiitur

'

openT pretium eit explicare. ' '

Datum igitur fit lumen A , & pun6tum B vbi ab eo perpendicularis

,

in fubiedum planum demittitur datum : quoque fit parallelepipedum

CD FLfcenoirraphicedeUneacum, cuius vmbram m fubiedo plano
Dd
iio ^ APPENDI X
& fcenographice diminutam vis obcm e-
ex lumine A , profufam fmiul
re. Ducanmr primum a pun6to B, linex reds indefinits BM,B G,

BNjperpundaELO F, quibus nimirum perpendiculariter mcum-

bunflatera expofiti parallelcpipedi:demde a pundro A, reds quo-
que ducantur line^e , per puncta jfublimia eorumdem laterum D C I, H
& vbi Imea B F fecabitur ab A I , fcilicet in N, habebis pundum vmbri;
determinatum ; fimiliter vbi B O , fecabitur ab AC , nimirum in G, ha-
bebis aliud , & ita de casteris ,
qua: fuis conuenienter iundta lineis , vm-
bramin plano vndequaque definient, etiam fcenographice proie-
d:am inLM G N F, quod facile oftenditur. Sunt redi nempeanguli
1 F O , I FE j
quia funt redangula parallclogramma CI F O D , 1 F E^
eritergoIF,{ubiedoplanoere6baperquartamvndecimi EucUd. fed
ABelteidemfubiedoplanoperpendicuIarisjergofunt parallel^ per
6. vndecimi Elem. fi igitur iungas A B , I F , crunt A L , B F , in eodcm

plano in quo funt A B , I F at vero quoniam maior eft A B , quam F,

: l

produ^ta: AI,B F,conuenient ad partes minorisl F,vtinN, eritque

FN vmbralaterisl F, quoderittanquamgnomon- qusdemonftratio
yaIet&inc2teris,poteitque etiamproportionaliteradhiberi fequen-
tibus propofitionibus inquibusproptereacontentierimusvariapa-
,

radigmataqu^ad praximdmerfimode conducant,exhibere.

PROPOSITIOQVARTA.
Ex dato lumine ypropojiti Tetraedrifuper Vno fuorum angnlorum folidonm per-

pendicnlariter conjlimi profufam infubie^oplano vmhram

fcenograbhicam definire.

ESto in fchemateLXX l XTab. 59. expofitumTetracdrum CD

EL,fcenographice delineatum & di- edudum ab icnographia
minuta F H G,ita vt ab angulis 1! lius folidis fublimibus C D E , perpen-
diculares fmtfubiedo plano C F, D H, E G datum quoque iit lumen j

A , ex quo perpendicularis caditin pundbum B. d proiedionemfceno-

graphicamvmbrsTetraedri visexhibere,duc a pundto B,lineas re-
6lasindefinitasper{ingulapun6taFGH,vbiabanguIis in fubiedtum
planum perpendiculares cadunt,&fimiUter apundo luminofo A,
educ radios per pundba C D E , tres nimirum angulos folidos fublimes
pyramidis , donec infubiedum planum impingentes , fibi correfpon-
dentesUneasfecent, nempeAE fecetBG,in Kj&ADfccet BH,in
I, &c. ficquein fiia interfedtione pun6ta notabunt, per qu^ du6ta?

conuenienter Uneae, vmbram qusfitam fiiis vndique termmis clau-

dent,vtapparetin{chcmate,quoderat faciendum & fufficienter dc-
monftratur exfuperioribus.
 t) E LV M NEI E T VM B R I S. ui

PROPOSITIO Q^VINTA.
j^d conjlitutum lameni dati cylindri ohliciUi vmhram Scemgra^hicam in fnh'
ieSio plano inHenire.

eadem Tab. exhibet 39. LXXX, cylindmm

tibi diagrainma
INobliquum datum C D E F & lumcn A conftitntum in Tua perpendi-j
,

culari AB j vt igitur in fubiedlo plano vmbram illius Scenographicam

obtineaSjfacvtafuperiori circulo D GEH ,
perduas diametros fe ad
red:os interfecantcs , in quatuor partes diftributo perpendiculares in
planudemittaturDM,GL,EN,HI,itavtpercuruashneasaptec6nexis
pundlisLMINicirculusfcenographicedehneatus appareatinLMIN;
quo fad:ooperarecircaperpedicuiaresDM,GL,EN,HI,perdedu6las
, B I , & profufos radios AG,AE,AH,vtin-
in plano hneas B L , B N
ueniaspunda P QjpN,quibus inuentis a pundis P&Oj,duc lineas
cyiindriobhquibafmicontingentes,&ifts cum dudas circumferen-
xix parte P Q^O ,petitamcyiindrivmbram in fubiedo plano circum-
fcribent ^
quod erat faciendum-

PROPOSITIO SEXTA.
£x ddto lnmine jpjramidis in aere pendentis vmhram injlihie^o plano profafam
Scenographice proiicere^

"
Abes in diagrammate L X X X I. Tab. 3 9 figuram pyramidisin ,

aifrependentisScenograpiiicamjfed&vmbramilliusin fubie^i
iHoplanoprofufam requiris. Frimoigitur,quiatotapyramis in fubii-
mi pofita, nuiia fui parte {ubiedum planum attingit,ab omnibus iihus
anguiis foiidis in didrum pianum demitte perpendicularesCI,DHi
F G , &:in piano per punda I , H,G quibus infiftunt , duc iineas indefi-
,

nitasa pundo B , fcihcet B I , B H, B G & per fublimes angulos C, D,

j

F,du6tcElinea£AC, AD, AF,indefinitasprius in plano iineas refJ5e-

(Stiuefecabunt ad punda K ,L,M j
qus deinde redis connedens ii-

neisquaefitimpyramidisvmbramrite defcriptamiiabebisin triangu-

lo KLM: vmbram vero anguli E, prastermittuTius,quiacadit in ob-
fcurum nec fpeciaiem extra fpatii vmbrofi K
, , terminos , fibi io~ LM
cum vendicat.

Dd ij
 I

ziz APPENDIX
PP.OPOSITIO SEPTIMA.
Ex afignato lumine^ dijfufam inplurihiis expo/ins planis ^ue fuperficiehu^ dati
folidivmhr.im Scenographice defcrihere.

S^pcacciditvrquauisde fblidomm vm-

caufa longius produdcT
brar,in pluresfmiulfuperficiesincurrant, &parcimin planis hori-
zontaliter iacenribus partmi in credis delcribi poftulent vnde opc-
, -,

rtEpretiummefad:urumcredidi,riquaidrationefieri debeat,ex Sce-

nocrraphi^principiisollendercm. Adhocergoin Tab. 40. duo para-
dio-mata in fio;uris LXXXII.&LXXXII I. tibi propono & expono.
Inprimo quidemhabeslumenafTignatum A ,cum fua perpendiculari
A B & datum fohdum C D E F cuius hic vnicam fuperficiem C D E F,
, ,

confideramus, maioris facihtatis gratia, & ecceptama pluribus fimul

fuperficiebusilliusvmbramScenographicedelineanius. Imprmiisau-
tem profufam in fubiedo plano vmbram EGH
F fmipliciter defini-
musperhneasmplano dedu6lasBEG,B FH,&radiosADG,ACH,
funulrefpediueconcurrentes. Deindequiainter ipfum foIidumC D
EF,&ipfmsvmbr^limitesGH.nimirum in oblcuro fpatio pofitum
reperitur folidum parallclepipedum I KL ,
quod ablente folido CD E
Fjinexpofitis lummi A,fuperficiebus illuih\iretur,& prxfcntis vm-
bram eccipit,fiuetalislummispriuationemihancin ilhus fuperficie-
busdetinies,ficonfideres,quodinfimiIibus fupra fuis innuimu5,ex
z propof vndecimi triangulum A
.
H
B efle in vno plano, quod occur-
renslineae BH,lolidumIKL, fecarcintelhgiturj vnde& eiufdem fo-
lidifediofadaper planum AH B, venit in finguhs fupcrficiebus ex-
primenda quod fiet conuenienter per lineas perpendiculares ex pun-
,

ftis & r, per qus tranfit B F H eduCtas voco autem perpendiculares

rf , (

abfolute .i. ered:as& perpendicularibus lateribus ortho-

vitrei-bafi
graphia; IL, parallelas)fic autem eduda; perpcndiculares vfque ad
planumfuperius,{imul iungentur lineola/', dabuntque fe6bionem
quam in fohdo 1 K L facere intelhgitur triangulum A B, & {imiil ex
, H
hac partevmbramdeterminabunt,quod fatis videtur exprefrum in
dia^rammate,&fimihterobfcruatumadalterampartemvcrfusK.
Alterumexemplum pyramidem exhibctin ichemate L X X X U.
Scenographice delincatam , cuius , cx dato lumine C D vmbra in fub- ,

iedo plano inuenitur, dudta inferius linca D N, pcr punclum F,vbi

perpendiculariscaditin planuma fummo pyramidis vertice F & pro- •,

duclo per verticem B , radio C B, donec indefinitam prius lineam DN,

fecetinpundoN,&vmbrxpyramidisinfubied:o plano profufas ter-
minum ponat , a quo ducla: lineas ad pundla E & G , totum fpatium EN
GjConcludcnt: fedantequamlinearD F,&CB, fimul concurrant &
produtlcE vmbrs terminum attingant,impingunt in oppofitum pla-
num H i KL quod vt opacumiupponicur , vlteriorem luminis & vm-
•,
 DE LVMINE ET VMBRiS. ^,y
br^profLirionemimpcdic,quamiii fe accipit illam autem facillime'
:

definies eduda in plano i KHL, parallela line^ CD

, ex puiiclo vbi

DN,recatLK,bafim plani,&:apuna:oM,dua:is Iineis in rf&>,vbi

line^ E N & G N prsdiclam bafim interfecant tunc enim erit ^ M b,
, , ;

pars vmbrs pyramidis in plano H I KL profula quod qusrcbatur.

;

AtquehiEcpaucarufEciantdevmbrisa pundoluminofop oiudisjCx

quibusmihivideturfatisinnotclcere qua ratione quorumlibet dato-
rum corporum vmbrs unc in expofitis planis proiiciendar. Verum
quomodocircumfcript^radiis folaribus vmbrs ad obieda propofita
definiantur/ubtilioris videtur effe contemplationis & praxis difnci-
liorisj&anullo,quod fciam,authore traditum aut bene cxplicatum
fuit. QuapropterdumprsfentemdevmbristracStatum hic fubnede-
reproponerem,praxis alicuius facihs methodus qu^ id prarflaret ex:
propriisfcientisprincipiis inquirenda mihi videbatur^fed cogitanci
mihiquaidpotiflimum rationeaffequerer,immo&quafi penitus af
& dodiffimi virimanus quod
fecuto , contigit videre inter amiciffimi
,
inquirebamimethodumfcilicec facilem & acuratam,proied:as e ra-
diis folaribus obiedorum corporum vmbras in cabula exprimendi,
quamfibipropriomarteconfbuxerat & nonnullis amicis communi-
caueratinfignisGcometra,artisanaIytic^peritifrimus D. Chauueau,
alias didlus de Fleurs, a quo poflis alia quam plurimain Mathematicis
inuenta fubtiliflima expcdare. Ipfius autemmechodi,quamprsc^'
terisbonam&:faciIemexiftimaui,parcicipem ce effe voIui,ideoque,
&annuenceipfomecauchore,mfequentipropofitioneiIlam tibi pau-
cis explicandam fufcipio.

PROPOSITIO OCTAVA.
Ad conjlitutum p)lis lumen, expojttorum corpomm Vmhras in fuhieclis. pianis

frofupvs defcnhere.

STacuendum eft primo folis lumen non a centro tancum , fed ab

omniparteextima?fiiperficieicorporisIuminofiemicare,&inob-
iedacorporadelabiradiisvelutparallelisob immodicam ipfius folis
diftantiam ab obiedis corporibus non quidem abfolute fumpcam,
•

fed confideracam refpediue ad breuiflimum radiorum progreffum,

dum ab obiedis in fubiedum planum procenduncur vnde &liic radii ;

qui vmbrasa fole profufas determinanc confiderancur vcparalleli,qui-

bus poficis.
Tresfuncpraecipuediuerficafus in iflarum vmbrarum proiedione
diflinguendi: velenim cabul^ fiue fedionis plano radii folarcs ince-
duncparalleli-,velfolipfevlcracabuIamance incuencis oculos pofitus
efljveldcniqueantetabulamconfticucus fupponiturjde quibus (in-
gillatim agendum eft,

Dd iij
ti4 APPENDIX
Primtis cajiis.

Qum lolis radii tahuU plano incedunt paralleli.

FAcillimum eft petitam cuiufuis corporis vmbram definire hoc

modo. In fchemate L XXX IV. Tab. 40. fit expofitum corpus
Scenographice deUneatum N D I , ad quod, per punda QN M , in
plano conftitutaducantur parallelar indefinits EPQ,CND,AOB,
&perpund:afuperioralaterumroUdilHL, reds ducantur IP, HC,
LO,quaj cum prsdidis lateribus 1 Q,HN,LM , angulum faciant
complementi cleuationis foUs quas aflignata fuerit ( hic nempe , quia
,

fupponimus datamfoliseleuationemeflegraduum37,proipfius com-

plemento angulumF H G defcripfimus graduum 53 ) & vbi fingulira-
,

dii I P,HC,LO,
fuasrefped:iue&correfpondentes lineas fecabunr,
ibidemfolarisvmbraeterminos definient,nimirumin pun6tis PCO,
qux fi red:is lineis apte conne6las,vndique terminatam corporis N ID,
vmbramobtinebis: huius autemdemonftratiofatispatetexipfa con-
ftrudione , ficut &c in aliis cafibus , quos fubiungimus.

Secundus cafus.

Quando fbl vltra tahulam ante oculos imuentis conjlitutus fupponitur^

MAiorcmhabet hic cafusdifficultatem,&:operationemrequi-

rit pluribus circumftantiis &
cautionibus addidlam, cuius
cxemplum habes in Tab. 41 diagramate L X X V, vbi pro inuenien-
. X
dadatifolidi-^^f^/jin fubiedto plano vmbra,ftatuitur primb in ipfa
tabula pundtum in quo a (ole demifla perpendicularis confifteret,
quodquideminipfahorizontalidebetconftitui,cum alias velut infi-
nita foUs diftantiaiupponatur-.inuenitur autem eiufiiiodi pundum
hacratione.
Inverticali,qu^eftlinea per primarium perfpedtiu^ pun6lum C,
in horizontali tranfiens &
ipfam ad angulos red:osinteriecans,aftu-
mendaeftapun6loC,portio CD,aEqualis diftantis ocuU ab ipla ta-
bula,qusinlineahorizontalieftCA:demde ex parte in qua lol effe
fupponitur refpedu ipfius verticalis C D fiat ad puniStum D angu-
, , ,

lus C D F a^qualis ei quem folares radii cum plano ad tabulam vertica-

,

li c onftituunt fic enim propter angulumredtum F C D, determinatus

;

etiamhabcbiturangulusCFD,quemfolaresradiicum tabul^ plano

cflficiuntjfimulque inuentum erit pundum,F cui perpendicularis a
(ole dedudladebetinfiftere.
Verum ftatuendum etiam eft ipfi foli pundtum proprium , feu locus
exquo lumenprofundatiquodhocmodoconfequeris.yEqualcm iu-
me FB, lines FD^ & ad pundum B , fupra horizontalem dudaBE,
 DE LVMINE ET VMBRIS. z%i
facangulumFBE,acqualemaltitudinifolisfuper planum hoiizonta-
le, in quo tabulapofita eft & vbi F E , perpendicukris horizontali FC,
;

fccabituralinea B E , fcilicet in E, liaDebis pundum proprium folis,

fiuclocumex quo radios profundere intelligitur. Qui.bus ita difpofitis
botes etiamhicvtinjpraEcedentibusoperari, dudisnimirumapundlo
F,Uneis redis indennitis F/', F^, Vdy per pun6ta/^c/,ba{is corporis
dati in fubiedo plano pofita ; & a proprio folis pundo E ,
per (ublimia
obiedipun^ta^ffc, produdlisradiis fiue lineis re6tis E4,Ef ,Ec,qu«e
dudaspriusinplano lineas F/, F^, F^,fecabuntinpundo///?,&jpeti-
tamcorporisvmbramfuis terminis claudendam definient,qualis vi-

dctm inilhd.
Quodautem diximus luminis radios a foleprofufos dcbere confi^
derarivtparallelos,hicetiam obferuatum eflc agnofcitur,fi quidcm
radii E^, E/,E^, &c. fimul concurrunt ad pund:um fblis, quem in
noftra conflru6lione quafi infiniteremotum fuppofuimus jEft ergo/i,
vmbra &^/ vmbralateris^fi/, efl vmbra puttdiif i/,vero
lateris/**,
vmbrapunoVi^i quapropter efl etiam<7, vmbra iine*e 4? &/^vmbra ,

lateris e c, &c. qua: fatis patent ex ipfa conflru6lione.

Tertius ca/us.

Cum folantc talffiUm confiitHtus efje fHfPonitHr,

PArumdifFerthiccafusaprJBcedentiinfiisE conflrudlionis mctho-

do,quamdeclaramusexiconifmoL X XX
VI.inTab. ^i.EtpH^
mbaduertendumeflnonpofTe in fedionis plano, fiue tabula reprac-
fentari pundum propriumfblis, neque locumvbiperpeildicularis ab
ipfbdeciditin fubiet^umplanum, cumfolipfe antetabulamextrafpe-
dantis intuitum conflitutus fupponatur : vnde vt quccfita vmbra inue-
niatur & adhoc fimilis fere pr^cedentioperatio inflituatur, ponenda.
,

funtaliaduo pun6la iflis oppofita: quorum primum, fcilicer oppofi-

tum ei, cui perpendicularis a fole dedudainfillere concipitur,in linea
horizontali ftatuitur hoc modo. Supponatur v. g. fol ante tabulam
conftitutus adlacuamipfius intuentis •, indefequiturlineas per pun6la
/^^/w,bafis obiedli inplano infinite produd:as debere fimul cortcur-
rereadpundlumoppofitumin horizontali verfus dexteram ipfius in-
tuentisrquapropterin verticali fumitur CD,a£qualisdiflantiaE oculi
ab ipfa tabula , vt fadum efl in cafu praccedenti , & ex pundo D ad par-
temdexteramlineaECD,quiafol ad Isuam efTc intelligicur, ponitur
angulusCDBa£qualisei,quem folis radii cum verticali tabul^ con-
flituunt,& pundtam B, in quo a linea D B,fecatur horizontalis A B,
cfl pundtum vltra tabulam confHtutum & oppofitum ei, quod perpen-
dicularem a fole demiffam inhorizonte fuflentaret.
Adponendumvcro&alterumpundum,quod oppofitum effein-
telligicurproprio folis pun6to,concipidebet ,
quod tuprafatismonui-
,116 :•
t>'{^i-'APPENDi:5{' ' '
-a
fnuS,rolarisluminisfadiosperrublimiaobredbi punSla^^irf^dclapfos
ir\cedere parallelos ideoque in fcenographia fumd concurrere ad m-
,

finitum vnde vltra concipicndo ipfos tantiim progredi inferius iub

j

ipfiustabulsplanohonzontalijin quo obiedum pofitum cll,quan-

tumiplefolfuper idem planumexaltatus effe mteUigitur,airumenda
eft vt in cadi prscedenti hnea B A squahs D B &: ad punctum A fub
, , ,

ipfa horizontah A B conilituendus angulus B A E aititudinis lohs iu-

, ,

perdidlumplanumhorizontale, quam liicfupponimus eife graduum

39', &vbiAE,fecabit BE dudam parallelam hne^E CD,nimirumin
E,fignabitpun6tumoppofitumproprio'fohspund:o& vltra tabulam
conftitutum. Quibus ita difpofitis de c^etero faciendum eil vt in le-
cundo cafutducends videhcet a pundo B, per fingula bafis obiedli
pun<Sta.fgdmy hneaeBm, Bd, &cc. nec nonapun6to E, per fublimia
eiufdem obiedi punda hnes Eb^EcEe, &c. qua: ductas prius in plano
interfecabuntadfigna/;/7,& definiends, propriifque hneis circum-
fcribendiEcorporisexpofitivmbrSjVt&inprascedenticaiu, terminos
ponent , quod iatis patet in diagrammate.
Expofitisusqusadvmbrascorporum e folaribus radiis proiicien-
daspertinent,hiclocuspoii:ularevideturvtnonnihil dicamus de illis

^ux ex datSE feneftrx lumine in fubie6tum planum profundunturiqua

derefatisbene&appofitelcripdlfemihi videtur Petrus Accoltius ad
caputiy.tertiaepartisfuac Perfpediius pra6bicac , fi re6te memini iam
j

enimnonpoteilimihieifeadmanumifte hberjcui etiam iter facienti

deeltomnislitterariafuppellex &aliaad {cribendum adiumentaj vn-
de ex tradita ab ipfo methodo qus ftudiofo leclori profutura exiil:imo,
quantummemini{Iefaserit,paucis declaroin lequenti propofitione,
quamhuicpriorifulceptiopenspartijVelutcoronidcmimpono.

PROPOSITIO NONA ET VLTIMA.

Ad daufenejlrd lumen expojiti corporis ^mhram infuhieflo pUno fcenographi-
f>'' '-!. ce delmeatam exhihere.

Sumbabet harcpropofitioamph{fimum& frequentiffimum in ,

hobihfllma pingendi arte, quando fcilicet obieda in fedione

•funt exhibenda& iUorum vmbr^ exprimend^e. Qui enim pingendis
tabulis operam nauant raro & vix vnquam e lucerna; aut candela: pun-
d:oluminofoexpofitorumcorporumvmbrasproiiciunt,ied magisex
aflumpto in aliqua feneftra lumine , fi obiecSba in conclaui expofl ta fin-
gantur. Etcerte,vt in fequentibus apparcbit, & in praxi adhuc am-
plius inriotcfcet , maioris eft elegantiae & venuiUtis proiedias a corpo-
ribus vmbras in fubiecto plano contrahi & diminui, quod vr pluri-
miim continget aflumpto e feneftra lumine-,quamextramodumdi-
duci&ampliari,qualesapun6i:oluminoio candelae aut lucernx pro-
funduntur. AdiUasigitur exartis pr^lcripto rcpraeientandas {ic pro-
cediturinpraxi. Sit
 1

DE V M I N E E T V M B R I S.
L 117
Sit in Tab. 41. fchcmate L X X X V 1 expoficum bcfy 1 corpus a

cuius vmbra in lubiedlo plano mquuncur ex dacas feneftra^ lumine pro-

iicienda planum vero (edrionis in qua obiedum repr^fentatur fit A B
:

CD,produ6lumctiamvfqueinEH,qua^eft etiam communis plano

fcu parictiEFGH,quiprioriAEHD,adrc6i:os coniungitur. lamve-
ro fupponimus iitaommaexfcenograpliia^ legibus conucnicnter eife
ad prolpcdium accommodata , vt patet in diagrammate , vbi in medid
parictis crediEFGH ,adaltitudinemXQ_,luperpianum liorizonta-
le ipfius tabulx, quodeft tocum []->atium H D ,vfquc ad vitrci-ba- KG
fimDH,&ctiamvltrk vitrei-bafimvique ad lineam horizontalemR
S, in tabiila protenfum, appoiuimus fcncftram cuius iil LMNO,
mcdio propriaaltitudo cxprimiturlinea P Q-, latitudo vero lineis L M,
&ON ••
O QN dcducuntur perpendicularcs in fub-
deindc a pundis ,

iedum planum adpund:a T X V, ex quibus fimul & ex pundis P Q>

lolidi propofiti vmbra fic definitur ^ vt ipftus fencftrs magnitudinis
fecundumaltitudincm &:latitudinemratiohabeatur,& vmbra plena
a diminutafeuimpcrfedabcnediftinguatur. Primoitaqueex pundo
X perpundlum bafis iolidif duciturinfubicdbo planoiincaindefini-
,
,

ta X/r, &apun6lisP&Q^, pct-pun6lumfublime<^,priorie ,correfpon-

dcn? producuntur radij P/, &: Q/; & P/,quidem definiet vmbrant ;

plcnam latcris f vbinullia feneftraluminis radii accidunt Q/;, vero

rf ,
;

terminabitdiminutam ieuimperfedam; quodvt fimiliter prasftes cir-

calatera/^f/jc/, duccndcEfuntapun6lisT<S':V,perpundac/&/',infub-
iedo plano fingulae Imcas T w, T g,V , V w & pariter a pundis P & Qi i
;

perpunclafublimia/^&c^deducendifinguliradiiPw, Qj, P«, Q^,

quibus pera6lis,vbiiecabuntur line2 prius indefinits Tw, K«, a fu-
perioribus radiis Pm,Pn, fcilicet in purtdis w w , terminos poncs per- ,

teCtx folidivmbr^E •, diminutiE vcro circumicribend^ limites confti-

tucnturperpundai,^, inquibusradii inferiores Qj,Q^,dud:asprius
indefinitaslineasT^, F^/^interfecant; fcdhasc fatis patentex diagranv
mate huius Tab. 41. qudd qui attcnte con{idcrabit,pluraalia circa
vmbrarumhuiufmodiproiedlionera haud contemnenda animaduer-
tet.

COROLLARIVM.
h^c de vmbraruili
ImisfortaiTcpaucis perftriiStavideri poterit
proic6i:ionetra6latio,qua!aliasiatisamplam & difficilem ma-
i:criamfuggerit,immo farte & inexhauitam eifent cnim quampluri- :

iTiacircaprsfensnegotium hicobferuanda; quomodd v. g. e pluribus

fimul & diucrfis ,& oppofitis etiamluminibus , vnius & ciufdem obie-
6ti vmbr£ iint deducend^ ; tot funt cnim opaci vmbrac , quot oppofita

luminoia itemquomodo e fecundis luminibus, vmbra^ fecunda: dc

;

{icininfinicumaliarvclutpriorumiuminunircflexionesveniant expri-
mendcE quomodo tandem diminutio qua^dam & velut infenfibilis
;

colorum & vmbrarum languor oculis fit exhibendus iumen eninl •,

Ee
ti« APPENDIX DE LVMINE ET VMRRlS.
lonsjius prodiictumrcnfmi languicfcit, quod& in colonbus propter
conuenicntiamj&invmbris propter oppofitionemjocum habcrevi-
detur. Scdiftaomnia,quantumattinctadpraxim,vixdebite pollijnt
fcripto committi, cumab viu & expericntiamaxime pendeant &:afli-
,

dua tradlatione prxcipue addiicantur vndc pluribus

: modb lubcns fu-
perfcdeo pauculaenima nobistraditaarbitrorvtcunque fatisfadura
•

ledori iliudiofo, qui ex dicl:is occafioncm fumct multa alia iponte

cruendi: adde quod hxc laminter ipias equorum vngulaSjCurraum &
vchiculorum rotas, nauigiorum rcmcs &: tabulas , longionfque itine-
rislabores&fcre continux peregrinationis incommoda fcnbere co-
ad:us,tinei-niis imponerefellino .propteraUagrauionsmomenti nc-
gotiaquibusincumbo. Mea interim omnia quantulacunquefunt ad
maioremDei omnipotentis gloriam, & Itudioibrum vtiHtatem Sc
commodum,deftino: quifiaUquid ex hoc opere commodi & voiu-
ptatispercipiant, iummo bonorum omnium largitori graces repcn-
dantifiquidverbminus eruditetraditumautaUaspro fubiedi digni-
tate non rradatum inueniant imbeciUitati mex condonent , dum al-
,

tcramhuiusoperis partemin Tiiaumaturgo Catoptrico ScDioptrico,

fuotcmpore exponendam prceparo & vtinam impoilerum vel maius
;

otiumvelfiltcmvaletudotirmior iuppeditet,qub ponlm,fi id a ilu-

diofisdefideran inteUigam, muitaiucundiirima& vtiUifima circa re-
flexiones&refradionespartim mente,partim etiam itylo concepta,
perficerc&rproferre, inc|uibus&proinea tenuitate conabor eruditQ
'pii\s/Mi^v meUus ftudere palato.

FINIS PRIM^ PARTIS THAVMATVRGI OPTICI.

 XI9
iiftiiiH-iiiiifiiiiiiiiirliiiiiiiitii^

CATALOGVS
AVTHORVM
INSTITVTO
QVIEX
DE PERSPECTIVA
artificiali feu pradica fcripferunt. '

E artificiali Perfpediua Viator. Tulli 1511.

SebaftianusSerliusoperumfuorum libro fecundo.
Liure de Perfpediue de lean Coufin Senonois Maiftrc
pemtre. a Paris 1560,
La Pratica della Perfpettiuadi MonfignorDaniel Barbaro in Vefle-
tia 1369.
Lc^ons de Perfpediue pofitiue ,
parlacques Androiiet du Cerceau
Architede. a Paris 1576.
Guidi Vbaidi e Marchionibus Montis, Perfpediua^ libri fex. Pifauri
1600.
Ledue Regole della Profpettiua prattica di M. I acomo Barozzi da Vi-
2;noIa con.i CommentariidelR. P.M.EgnatioDanti deirOrdine
de'Prardicatori,Mathematico dello ftudio di Bolo^na. in Roma
1611.

La Perfpediue auec la raifon des ombres & miroirsparSalomonde

Caus ngenieur du fereniflime Prince de Galles. a Londres i6iz.
1

Aquilonius in Opticis hbro fexto. Antuerpiac 1613.

PerfpetSbiue contenant la Theorie & pradtique d'icelle par Samiiel
Marolois. a la Haye 161 4.

Infb-u6tion en la Science de Perfpediue par Henry Hondius en la

Haye 162.5.

La Pratica di Profpettiua del Caualiere Lorenzo Sirigatti. in Venc-

tia 1615.

Lo Ingannodegliocchi Profpettiua Pratica di Pietro Accolti Gen-

tilhuomoFiorentino e della Tofcanaaccademiadel dilTegno, trac-
tato in acconcio della pittura, in Firenze 1615.
Occhio errante dalla ragione emendato I-rofpettiua del M. R. fig.
D. Fernando di Diano da Diano dottor Teologo e delle Mathe-
matichedilciplineprofefrore,inVenetiai628.
Abbrege ou racourcy de la Peripediiue par l'imitation, dans lequel
efttraite du moyendechangervneperfpectiue en vne autre iem-
blableayantladiil:ance6chauteurdel'ocil,coinmeaufti les diftan-

Ee ij
 tto
ces ou enfoncemens des objets plusgrandsoumoindresqueleurs
(tmblables en la primitiue enremble l'muention d'approprier
:

deux ou plufieurs perfpecfliucs ou parties d'icelles en vnemefme &

& lous vnc melme diltance de l'a2il , lc tout par Tayde du compas de
Per{ped:iue , 8cc. par lefieur dc Vaulezard a Paris 1631.
MethodevniuerfelledemcttreenPerfpe6liuelesobjets donnez reel-
lcment ou en deuis auec lcurs proportions, melures, eiloignemens,
fins employer aucun point qui foit hors du champ de 1'ouuragc,
parG.D. L.a Pans 1636.
LaPerfped:iuecurieufe,ouMagieartificielle des effeds merueilleux
de rOptique,par lavifion diredbci dc la Catoptrique parlareflc-
xion des miroirs plats ,cylindriques &coniques-, dela Dioptrique
par la refradion des cryftaux. Danslaquelle,outrevnabbrege&
methode generale de la JPerfpedtme commune reduite en pratique
furlcs cinqcorps rco;uiiers eil encores enfeignee lafa^on de faire 6c
conftruire toutes fortes de figures diftormes qui eftant veues de
leurpointparoifTentdansvnemfteproportionjietoutpar des pra-
tiquesfifamilieresquelesmoinsverlezcnlaGcomctrie s'en pour-
rontferuiraucclefeulcompas&la regle. Par le P. leanFran^ois
Niceron Parifien de fOrdre des Minimes a Paris 1638.
La Pcrfpediue pratique neceftaire a tous Peintres, Graueurs, Scul-
pteurs, Archirecfes, Orfeures, Brodeurs, Tapilfters &
autres fc
lcruans du deifein, par vn Parifien dela Compagnie de Icfus, a
Pans 1642.
La lerfpeftiue fpeculatiue & pratique, ou {ont demonft:rez lesfon-
demens de cet art,&: de tout cequienaefteen{eigneiufqu'apre-
fent-, enfemblemaniere vniucrlelle de la pratiquer non feule-
la

ment fans plan Geometral & fans tiers point dedansifydehorsle

champdutabIeau,maisencoresparlemoyendc laligne commu-
nement appelleehorizontale.De l'inuentiondu feufieur Alcaume
Ingenieur du Roy. Mife au iour par Eftienne Mignon profefleur es
Mathematiques ,a Farisi643.
La Profpettiua Pratica di Bernardino Contino in Venetia 16 4 j.
 2.H

M O N I M T V
AD BIBLIOPEGVM.
luerfimodeavariis folentcompingiliuiufmodilibri^quQ-
'

&
rum ledura ftudium partim dependet a diagrammatis
feu figuris, quas in tabuiis sneis mcifaE adhibentur: funj
enim qui eas in altero codice fimul colledasvelintjVtli-
brum legenti & paginas reuoluenti fmt femper ad oculum &adma-
nuniifunt & alii qui commodum putent omnesineodemlibrocum
ipfispropofitionibusfimulcompingijaliidenique fingulas fuis locis
collocant & ipfis propofitionibus inferunt , nos vero qui omnium
commodo&fatisfa(5bioni,quantumin nobis eft, confultum efte vo-
lumus, ipfasfigmas fcparatim excudi, folutafque&liberasflcrema-
nere curauimus , vt pro modo fiio & arbitrio finguli poffmt cas in vfum
adhibere vnde &pro iis , qui fingulas cupient propriis loci$ ^te difpo-
•,

nere , fequentem ordinem compad:ori prsfcribimus.

ADVIS
AV relievr:

Es Uures dont la ledure & Teftude dependet de figures en taille

douce,fereUenten plufieursfa^ohs; Quelques vnsfont reher
les figures a pan:,afin qaen hfant lehure & tournat les feuiiletSj

on ne laifTe pas d'auojr touiours les figures deuat les yeux il y en a d'au-
:

tresqui treuuentbon qu'on mette toutes les figures enfemble envn

mefme volume au^c le difcours, comme au derriere du hure d*autres :

enfin croyent qu'il eft meilleur & plus a propos de mettre dans lc
corps du liure chaque figure a fa place fuyuant l'ordre des propofi-
tions; d'ouvientquepourcontenterles curieux nous auons fait tirer
toutes lesfiguresa part,afin qu'vn chacun les puiffe difpofer & s'en
feruirafa volonte-, Etpourceuxquidefirerontque chacune foit mife
a fa place fuyuant l'ordre des propofitions,nous prefcriuons cy deiTous
Ee iij
%t%
rordre qui doic cftre garde par le relicur.OnappIiquera doncdansie
corps du liure chaque figure vis a vis de la page qui luy eft attribuee.

Conjlitmur nem^e Prima TahuU e rep-ione ^dgmx. 4.

^'Ecunda e regione
JF...
'V>

#
^^

'
t
*,
XXVJl
 t

II

hjnc- trrrc
III
 m-

hgnc horizoutale

nokrir

i
A

D R
f
 %^:-

Ss: -

SV'^'-^» AW^
^
J 1,-jm -trrro X-
'.•

4'
£Tji22.

N 'X^
 V/.

\}//m"m/>'M/mwm/mmmm/mj/m/m/mmmmmmmm//mmM^^^^^
 lA

- .

^i

r
 o

^
/
^ ^ s- ><, ^
OV v%\ ^

5; :;^ '^ rri >

 ^ '^-hi "^ a

X -<
r
——_ H
XLVI
/ laan^ TrancifcusV^iceron Jimm.
*.^'

^4 9

-" j-

1
i.:i:-3!L "T

^ "

w^--
!i
V

.J
X--
^^
4
 LXXXV
.H

/^

K
>.-?'•

.B-

c: H B
'-o,

'-?
'^J/.;--.,^

G~^^
- t,-'

E^

- D

>V««WW»tW'^v>*h^^whW,^. .YWI<*'.^'.>M.^,-, ^,.f f^

GETTY CENTER LIBRflRY -
 'ntUk-Y-i
-t'-"^'

» B r

*^^:.
t^-

.^ {

.•y
Y

-*

*'
t* .-4

m ••# L»

' ,•
i

.4