Παλατινή Ανθολογία

χαίες συλλογές. Πήρε το όνομά της από την Παλατινή

Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης στην οποία βρέθηκε το
χειρόγραφο, ο κώδικας Palatinus 23, από τον Γάλλο
λόγιο Σαλμάσιους (Claude de Saumaise). Σήμερα το
μεγαλύτερο κομμάτι της βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη
της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) και ένα μικρότερο
στο Παρίσι (Par. Suppl. gr. 384).[13]
Παλατινή Ανθολογία ή «Παλατινή ή Ελληνική Αν-
θολογία»[14][15] ή «Ελληνική ή Παλατινή Ανθολο-
γία»[16][17] αποκαλείται εναλλακτικά και το σύνολο
των ποιημάτων του Παλατινού χειρογράφου (της
«Παλατινής Ανθολογίας» σύμφωνα με τον προηγού-
μενο ορισμό) με την προσθήκη των 400 περίπου ποιη-
μάτων της Ανθολογίας του Πλανούδη ως 16ο βιβλίο,
συνολικά περίπου 4100 επιγράμματα/ποιήματα. Ση-
μειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση με
τον πρώτο ορισμό, κατά τον οποίο με τον όρο Παλα-
τινή Ανθολογία αναφέρονται αποκλειστικά τα ποιή-
ματα του Παλατινού χειρογράφου (και μάλιστα όχι
κάποια που είναι γραμμένα εκ των υστέρων πάνω
στο χειρόγραφο αυτό, δες παρακάτω για τη Συλλογή
Σπ , στη σχετική παράγραφο).
Τέλος, σε έναν τρίτο ορισμό, από κάποιες πηγές ο
όρος Παλατινή Ανθολογία είναι λίγο έως πολύ ισο-
δύναμος με τον όρο Ελληνική Ανθολογία.[18] Ση-
μειώνεται ότι ο ορισμός αυτός έρχεται σε αντίθεση
με έναν από τους ορισμούς της Ελληνικής Ανθολο-
Σελίδα του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας. Πρώ-
γίας, σύμφωνα με τον οποίο Ελληνική Ανθολογία εί-
ιμος 10ος αιώνας. Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Χαϊ- ναι το σύνολο των ελληνικών επιγραμμάτων και ποι-
δελβέργης. ημάτων, όχι μόνο από τις δυο συλλογές (Παλατινή και
του Πλανούδη), αλλά και από πολλές άλλες πηγές.
Η Παλατινή Ανθολογία (Anthologia Palatina) εί- Σημειώνεται λοιπόν ότι οι πηγές χρησιμοποιούν (είτε
ναι συλλογή αρχαίων και βυζαντινών[1] ελληνικών -σπανιώτερα- ρητά, είτε -συνηθέστερα- έμμεσα) κά-
επιγραμμάτων της περιόδου από τον 7ο αιώνα π.Χ. ποιον από τους παραπάνω τρεις ορισμούς, οι οποίοι
μέχρι το 600 μ.Χ., που βρέθηκε σε χειρόγραφο το 1606
έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο παρόν κεί-
και θεωρείται ότι συντάχθηκε τον 10ο αιώνα με βάση
μενο, περιγράφεται αναλυτικά η Παλατινή Ανθολο-
την Ανθολογία του Κεφαλά. Μαζί με την Ανθολογία γία κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τον πρώτο ορι-
του Πλανούδη απαρτίζει τη συμβατικά ονομαζόμενη σμό, δηλαδή αφορά περισσότερο το Παλατινό χειρό-
Ελληνική Ανθολογία.[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]
γραφο. Η Παλατινή Ανθολογία σύμφωνα με το δεύ-
τερο και τρίτο ορισμό (είτε επιγράμματα από την
Παλατινή και αυτή του Πλανούδη, είτε επιγράμ-
1 Γενικά ματα από την Παλατινή και του Πλανούδη και από
άλλες πηγές), περιγράφεται αναλυτικά στο άρθρο
Πρόκειται για πλουσιότατη ποιητική ανθολογία από Ελληνική Ανθολογία.
3.700 επιγράμματα 370 και πλέον ποιητών καταχω- Η αξία της Ανθολογίας είναι μεγάλη γιατί διέσωσε το
ρισμένων σε δεκαπέντε κεφάλαια («βιβλία»). Βα- ελληνιστικό επίγραμμα, σημαντικό είδος της ελληνι-
σίζεται σε συλλογή την οποία συνέταξε στις αρχές κής ποίησης από τους Αλεξανδρινούς χρόνους μέχρι
του δέκατου αιώνα ο Βυζαντινός κληρικός και λό- την εποχή του Ιουστινιανού. Μεγάλη επίσης είναι και
γιος Κωνσταντίνος Κεφαλάς, βασιζόμενος σε αρ-

1
2 3 Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ - ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

η επίδραση που άσκησε στη δυτική φιλολογία. κώδικας χρησιμοποιούνται μόνο στο πλαίσιο κειμέ-
νων που αναφέρονται στην Παλατινή ή την Ελληνική
Ανθολογία, γιατί με τις ονομασίες αυτές αποκαλού-
2 Τα ονόματα της Παλατινής Αν- νται όλοι οι κώδικες που βρίσκονται στις συγκεκρι-
μένες βιβλιοθήκες (δηλαδή κάθε κώδικας της Παλα-
θολογίας - ορολογία τινής Βιβλιοθήκης αποκαλείται Παλατινός κώδικας,
ο οποιοσδήποτε κώδικας που φυλάσσεται στο Βατι-
Στη βιβλιογραφία χρησιμοποιούνται διαφορετικές κανό λέγεται codex Vaticanus κλπ.).
ονομασίες για την Παλατινή Ανθολογία, άλλες από
αυτές ακόμη και σε σημερινές εκδόσεις και άλλες
χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν: 3 Η προϊστορία - Οι πρώτες συλ-
• το παλατινό χειρόγραφο λογές επιγραμμάτων
• ο παλατινός κώδικας (codex Palatinus), αναφε- Η Παλατινή Ανθολογία στηρίχτηκε σε προγενέστερες
ρόμενο είτε στο σύνολο της Παλατινής Ανθολο- συλλογές επιγραμμάτων, της ρωμαϊκής αυτοκρατο-
γίας, είτε στο τμήμα του κώδικα που βρίσκεται ρικής και ύστερης ρωμαϊκής εποχής:
στην Παλατινή Βιβλιοθήκη, το MS Pal. gr. 23
• Ανθολογία του Κεφαλά. Αν και σήμερα είναι • Πρώτος ο Μελέαγρος από τα Γάδαρα της Συρίας
γνωστό ότι η Παλατινή Ανθολογία έχει βασιστεί συστηματικά συγκέντρωσε (περί το 70 π.Χ.) επι-
στην, αλλά δεν είναι η Ανθολογία του Κεφαλά, γράμματα διαφόρων ποιητών, κατά αλφαβη-
και στο παρελθόν αλλά σε μερικές περιπτώσεις τική σειρά, σε μια συλλογή που την ονόμασε Στέ-
και σε σύγχρονες δημοσιεύσεις χρησιμοποιείται φανο, όπου πρόσθεσε και δικά του ποιήματα
ο όρος Ανθολογία του Κεφαλά για να περιγρά- (ο Στέφανος του Μελεάγρου). Στον πρόλογο της
ψει την Παλατινή συλλογής του αναφέρει τους ποιητές που ανθο-
λόγησε και παρομοιάζει τον καθένα μ’ ένα λου-
• ο κώδικας του Βατικανού (codex Vaticanus), λούδι. Στο τέλος λέει ότι περιέλαβε ποιήματα και
όρος που χρησιμοποιούνταν όταν το χειρό- άλλων ποιητών των οποίων τα ονόματα δεν ανα-
γραφο βρισκόταν στη Ρώμη, στο Βατικανό, πριν φέρει.
τη μετακίνησή του στο Παρίσι (μεταξύ 1623-
1797)[19][20] • Γύρω στο 40 μ.Χ. ο Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς
«αντανέπλεξε Στέφανον» σε αλφαβητική κι αυ-
• ο Παρισινός κώδικας (codex Parisinus), αναφε-
τός σειρά, που περιλάμβανε έργα ποιητών μετά
ρόμενο στο σύνολο της Παλατινής Ανθολογίας
τον Μελέαγρο καθώς και δικά του, τον Στέφανο
για όσο καιρό το χειρόγραφο βρισκόταν στο Πα-
του Φιλίππου του Θεσσαλονικέως.
ρίσι (1797-1815).[19] Όταν γίνεται αναφορά στον
Παρισινό κώδικα σε σύγχρονες πηγές εννοείται • Ο Διογενειανός ο Ηρακλειώτης το 140 μ.Χ. εξέ-
ο Par. Suppl. gr. 384, το τμήμα της Παλατινής Αν- δωσε το Επιγραμμάτων ανθολόγιον που περι-
θολογίας που βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι. λάμβανε επιγράμματα διαφόρων ποιητών• ο
• Ελληνική Ανθολογία: Η Παλατινή Ανθολο- ίδιος δεν ήταν ποιητής.
γία βρίσκεται σε πολλές εκδόσεις με τίτλο • Τον 2ο αιώνα ο ποιητής Στράτων εξέδωσε τη
Anthologia Graeca ή Anthologie Grecque ή Greek συλλογή Μούσα Παιδική που για πολλούς απο-
Anthology. Επιπλέον σε κάποιες αναφορές ανα- τελούσε το όνειδος της αρχαίας Ελληνικής ποί-
φέρεται ως «Παλατινή ή Ελληνική Ανθολογία» ησης. Περιείχε παιδεραστικά επιγράμματα από
ή και αντίστροφα «Ελληνική ή Παλατινή Αν- τους «Στεφάνους» που αναφέρθηκαν παρα-
θολογία». Σημειώνεται ότι ο όρος Ελληνική Αν- πάνω, αλλά και νεότερα και πολλά δικά του.
θολογία σήμερα αναφέρεται συνηθέστερα είτε Η παιδεραστία ήταν μια μορφή έρωτα αρκετά
στο σύνολο των ποιημάτων / επιγραμμάτων της διαδεδομένη στην αρχαιότητα και μερικά από
Παλατινής και της Ανθολογίας του Πλανούδη, τα ποιήματα αυτά είναι πλημμυρισμένα από
είτε στο ευρύτερο σώμα ελληνικών επιγραμμά- γνήσιο αίσθημα και συναγωνίζονται σε ομορ-
των που έχουν βρεθεί, ενώ στο παρελθόν ήταν φιά τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα. Πολλά
συνώνυμο με το έργο που σήμερα ονομάζουμε βέβαια είναι στ’ αλήθεια αθυρόστομα μέχρις
Ανθολογία του Πλανούδη. Για λεπτομέρειες και αισχρότητας.[21]
τεκμηρίωση, δείτε το άρθρο Ελληνική Ανθολο-
γία. • Τον 6ο αιώνα συγκροτήθηκε ο Κύκλος των νέων
επιγραμμάτων από τον Αγαθία, ποιητή και ιστο-
Σημειώνεται οι παραπάνω ονομασίες όπως παλατι- ρικό. Περιλάμβανε ποιήματα δικά του και άλ-
νός κώδικας, κώδικας του Βατικανού ή Παρισινός λων συγχρόνων του καταταγμένα ανάλογα με το
 3

περιεχόμενό τους, κατάταξη που μιμήθηκαν οι

κατοπινοί ανθολόγοι.

Στον «Κύκλο» σταματά η αρχαία επιγραμματική ποί-

ηση. Τα λίγα επιγράμματα που προστέθηκαν από
‘κεί και πέρα (Σωφρονίου, Λεοντίου, Φωτίου κ.λ.) εί-
χαν χριστιανικά θέματα και διαφορετική αισθητική
αξία.[22]

4 Οι βυζαντινές κωδικοποιήσεις
Όμως, το έργο των αρχαίων επιγραμματοποιών
θα μας ήταν ολότελα άγνωστο αν δεν υπήρ-
χαν οι κωδικοποιήσεις βυζαντινών φιλολόγων της
Μακεδονικής Αναγέννησης[23] Στα τέλη του 9ου
αι.,[1][24] ο πρωθιερέας (πρωτοπρεσβύτερος) της
αυτοκρατορικής Αυλής της Κωνσταντινούπολης,
Κωνσταντίνος Κεφαλάς, συνέθεσε το κύριο σώμα
της Ανθολογίας, βασιζόμενος στους στεφάνους της
αρχαιότητας και στα μετέπειτα επιγράμματα όπως
αυτά του Παύλου Σιλεντιάριου και του Αγαθία. Στο
έργο αυτό ο Κεφαλάς βοηθήθηκε από τον μάγιστρο
Γρηγόριο από την Κάμψα, ο οποίος είχε φέρει πολλά Claudius Salmasius (Claude de Saumaise) 1588-1653
επιτύμβια επιγράμματα και άλλες έμμετρες επιγρα-
φές από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία (αυτά πέ-
ρασαν στη συλλογή του Κεφαλά ως ανώνυμα). Αυτό (Par. Suppl. gr. 384) αποτελείται από τις σελίδες 615-
καθαυτό το χειρόγραφο του Κεφαλά έχει χαθεί, μπο- 709 (94 σελίδες).[27]
ρεί όμως να ανασυντεθεί από την υπάρχουσα μορφή Το χειρόγραφο γράφτηκε από τέσσερις γραφείς γύρω
της Παλατινής Ανθολογίας,[24] επειδή γύρω στα 980, στα 980 και ένα μέρος του ελέγχθηκε από διορθωτή
ένας ανώνυμος συντάκτης το αντέγραψε εμπλουτίζο- και σχολιάστηκε από «λημματιστή».
ντάς το με τα βιβλία που σήμερα αριθμούνται ως Ι, ΙΙ,
III, VIII, XIII. Στο ίδιο πρόσωπο αποδίδεται και η θε- Οι γραφείς ήταν οι εξής[28] :
ματική κατάταξη των ποιημάτων.[24]
• γραφέας Α: σελίδες 4-9.384.8
Ο Μάξιμος Πλανούδης, ιερωμένος και αυτός, συνέ-
θεσε την Ανθολογία του στα 1299. Περιείχε 2.400 • γραφέας J: σελίδες 9.348.9-9.563 (πιθανώς ο
επιγράμματα με 15.000 στίχους, στηριζόμενος στην Κωνσταντίνος ο Ρόδιος)[29]
Ανθολογία του Κεφαλά, από την οποία όμως παρέ-
λειψε ή διασκεύασε όσα θεωρούσε άσεμνα. Ωστόσο, • γραφέας Β: σελίδες 9.564-11.66.3
ο Πλανούδης πρόσθεσε 388 επιγράμματα που δεν πε- • γραφέας Β2: σελίδες 11.66.4-11.118.1
ριλαμβάνονται στη συλλογή του Κεφαλά,[24] αν και
έχει υποστηριχθεί ότι αυτά τα ποιήματα προέρχονται • γραφέας Β: σελίδες 11.118.1-13.31
[1][25]
από χαμένα χειρόγραφα του Κεφαλά. Και η δική
του κατάταξη ήταν θεματική, διαφορετική όμως από O γραφέας J έκανε διορθώσεις στο κείμενο του γρα-
αυτή της προηγούμενης ανθολογίας.[26] φέα Α και τέλος ένας διορθωτής C (Corrector) έκανε
πολλές διορθώσεις στο κείμενο και του Α και του J
Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας «ανακα-
5 Το χειρόγραφο και η ιστορία λύφθηκε» το 1606, αλλά το 1554, ο Ερρίκος Στέφανος
(Henri Estienne) (με τη λατινο-ελληνική εκδοχή του
του ονόματος Enricus Stephanus) προχώρησε στην εκτύ-
πωσή του πρώτου του βιβλίου Ανακρεόντια, με μια
Το χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας αποτελεί- σειρά ποιημάτων που θεωρούσε ότι ανήκαν στον
ται από 709 σελίδες. Το τμήμα που βρίσκεται σή- Ανακρέοντα, από χειρόγραφο που βρήκε λίγα χρό-
μερα στην Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. νια πριν στη Λουβέν (Louvain) του σημερινού Βελ-
23) αποτελείται από τις σελίδες 1-614 και το άλλο γίου. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι τα ποιήματα αυτά
που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού δεν είχαν καμιά διαφορά από εκείνα που βρέθηκαν
4 6 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑΣ - ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΟΥΣ
στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας και θεω-
ρείται ότι στη Λουβέν ο Εστιέν είχε βρει το Παλατινό λευταίες και κάποια ενδιάμεσα τα οποία δε θεωρού-
χειρόγραφο,[30] το οποίο, άγνωστο πώς, κατέληξε στη νται μέρος της Παλατινής Ανθολογίας, αλλά συνή-
συνέχεια στην Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέρ-
γης.
Μέχρι το 1606 ήταν γνωστή μόνο η ανθολογία του το όνομα Sylloge Σ (Συλλογή Σ ). Τα επιγράμματα
Πλανούδη, η οποία είχε γραφεί το 1299 και εκτυ- αυτά είναι 58 σε αριθμό και είναι[31] ίδια με κάποια από
πωθεί το 1494. Το 1606 ο νέος τότε Γάλλος λό-
γιος Σαλμάσιος (Claude de Saumaise) ανακάλυψε το
χειρόγραφο της Ανθολογίας στην Παλατινή Βιβλιο-
θήκη της Χαϊδελβέργης (ήταν τότε πρωτεύουσα της
γερμανικής ηγεμονίας του Κάτω Παλατινάτου· από
εδώ έγινε γνωστή ως Παλατινή Ανθολογία). Στα
1623 ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας χάρισε όλο το
χειρόγραφο στον Πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄, ενώ το 1797
ο Ναπολέων αξίωσε να δοθεί το χειρόγραφο στην
Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Μετά την πτώση
του Ναπολέοντα, το 1815, οι Γερμανοί ζήτησαν το
χειρόγραφο αλλά επιστράφηκε μόνο το μεγαλύτερο
μέρος του, ο Παλατινός Κώδικας 23 (Χαϊδελβέργη,
Codex Palatinus 23), που περιλάμβανε τα πρώτα 13 βι-
βλία της Ανθολογίας. Ένα τμήμα του (Parisinus Suppl.
Gr. 384), με τα δύο τελευταία βιβλία, έμεινε στο Πα-
ρίσι.
6 Διάρθρωση της Ανθολογίας -
τα επιγράμματα και το μέτρο
τους
Επιγραφή με επίγραμμα που περιέχεται στην Παλατινή
Ανθολογία (Βιβλίο Ι,10, 31). Κόγχη από τον ναό του
Αγ. Πολυεύκτου στην Κωνσταντινούπολη, 524-527 μ.Χ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης
Το παλατινό χειρόγραφο του 980 (Palatinus 23 και
Parisinus Suppl. Gr. 384) χωρίζεται σε δεκαπέντε βι-
βλία, για τα οποία έχει καθιερωθεί η λατινική αρίθ-
μηση.
Πριν από την έναρξη του πρώτου βιβλίου υπάρχουν
επιγράμματα τα οποία έχουν καταγραφεί στις πρώ-
τες σελίδες που ήταν κενές, κάποια άλλα στις τε-
θως αναφέρονται ως μια από τις Syllogae minores, τις
μικρότερες δηλαδή συλλογές που έχουν διασωθεί, με
π π
αυτά της Ευφημιανής συλλογής.
• Το βιβλίο Ι περιέχει 123 χριστιανικά επιγράμ-
ματα.
• Το βιβλίο ΙΙ περιέχει «εκφράσεις» δηλ. περιγρα-
φές των αγαλμάτων που βρίσκονταν στο δη-
μόσιο γυμναστήριο του Ζευξίππου στην Κων-
σταντινούπολη. Η “Έκφρασις” αυτή γράφτηκε
από τον Χριστόδωρο και έχει 416 δακτυλικούς
εξάμετρους στίχους• το γυμναστήριο καταστρά-
φηκε από φωτιά λίγον καιρό μετά τη σύνθεση
του ποιήματος.
• Το βιβλίο ΙΙΙ έχει δεκαεννέα επιγράμματα, τα
«Κυζικηνά», που ήταν γραμμένα στον ναό της
Απολλωνίδας στην Κύζικο.
• Το βιβλίο IV περιέχει τα προοίμια των Στεφά-
νων, του Μελέαγρου και του Φιλίππου, και του
Κύκλου του Αγαθία, καθώς και δύο ακόμη ποι-
ήματα του τελευταίου.
• Το βιβλίο V περιέχει 310 ερωτικά επιγράμματα
απ’ όλες τις συλλογές. Πολλά απ’ αυτά είναι αλη-
θινά αριστουργήματα σε αίσθημα και ύφος.
• Το βιβλίο VI περιέχει 358 αναθηματικά επιγράμ-
ματα. Είναι αυτά που γράφτηκαν (ή υποτίθεται
ότι γράφτηκαν) για να συνοδεύσουν τα αφιερώ-
ματα γνωστών ιστορικών προσώπων (Παυσα-
νίας, Λαΐς κ.α.) ή απλών ανθρώπων, κυνηγών,
ψαράδων, γεωργών κ.α.
• Το βιβλίο VII, από τα καλύτερα της Ανθολογίας,
περιέχει 748 επιτύμβια επιγράμματα, πραγμα-
τικά ή φανταστικά, σε τάφους γνωστών και
αγνώστων προσώπων.
• Το βιβλίο VIIΙ περιέχει 254 επιγράμματα του
Γρηγορίου του Ναζιανζηνού.
• Το βιβλίο IX έχει 827 επιγράμματα «επιδει-
κτικά», με διάφορα θέματα.
• Το βιβλίο X έχει 126 επιγράμματα προτρεπτικά,
ηθικού και φιλοσοφικού περιεχομένου.
• Το βιβλίο XI περιέχει 442 επιγράμματα, από τα
οποία τα πρώτα 64 είναι συμποτικά[32] και τα
υπόλοιπα σκωπτικά.
• Το βιβλίο XII είναι η Μούσα Παιδική του
Στράτωνα (258 επιγράμματα).
 5

• Το βιβλίο XIII περιέχει 31 επιγράμματα όλα με αξία που είχε και χρησιμεύει μόνο ως βοήθημα.
μέτρο διάφορο από το ελεγειακό δίστιχο.

• Το βιβλίο XIV έχει 150 προβλήματα, αινίγματα

και χρησμούς. 8 Οι ποιητές που συμπεριλαμβά-
• Το βιβλίο XV περιέχει 51 «σύμμικτα», δηλ. δια- νονται στην Παλατινή Ανθολο-
φόρων θεμάτων. γία
Τα τρία τελευταία βιβλία με τις χριστιανικές παρεμ-
βολές, τα «τεχνοπαίγνια» του XV βιβλίου, τα προβλή-
ματα, αινίγματα κ.τ.λ. υστερούν κι αυτά σε λογοτε-
χνική αξία. Η Παλατινή Ανθολογία είναι ένας χώρος στον
οποίο, όπως έχει λεχθεί, «αριστουργήματα συντρί-
Σε εκδόσεις της Ελληνικής Ανθολογίας, μετά τα δε- βουν αριστουργήματα»[36] και στην οποία πρωτα-
καπέντε βιβλία της Παλατινής Ανθολογίας, παρου- γωνιστούν ελάσσονες και άγνωστοι, στους πολλούς,
σιάζεται ως βιβλίο XVI, κεφάλαιο με τα 388 επιγράμ- ποιητές της ελληνιστικής και της πρωτοβυζαντι-
ματα της Ανθολογίας του Μάξιμου Πλανούδη που νής εποχής, όπως οι Καλλίμαχος, Ήριννα, Ανύτη,
δεν περιλαμβάνονται στο χειρόγραφο της Παλατινής Ασκληπιάδης, Λεωνίδας ο Ταραντίνος, Διοσκορίδης,
Ανθολογίας[33][34] Αντίπατρος ο Σιδώνιος, Μελέαγρος, Κριναγόρας,
Η Παλατινή Ανθολογία αποτελείται από περί- Φίλιππος ο Θεσσαλονικεύς, Μάρκος Αργεντάριος,
που 3.700 ποιήματα με πάνω από 23.000 στίχους Παλλαδάς, Ρουφίνος, Φιλόδημος, Αγαθίας, Παύλος
συνολικά.[1] Η έκτασή τους ποικίλλει. Το πιο μακρύ ο Σιλεντιάριος.
επίγραμμα έχει 76 στίχους (Ι 10). Υπάρχουν μερικά Περιέχει βέβαια και λαμπρά ονόματα, όπως οι
που έχουν πάνω από 20 στίχους και μερικά μονό- Όμηρος, Αίσωπος, Πυθαγόρας, Πιττακός, Αλκαίος,
στιχα, αλλά τα περισσότερα έχουν 2-12 στίχους. Το Αρχίλοχος, Μίμνερμος, Σαπφώ, Κλεόβουλος ο Ρό-
μέτρο των ποιημάτων της Παλατινής Ανθολογίας εί- διος, Ανακρέων αλλά τα επιγράμματά τους και ελά-
ναι το ελεγειακό δίστιχο, δηλ. ο δακτυλικός εξάμε- χιστα είναι και ψευδεπίγραφα τα περισσότερα. Το
τρος που απαντάται και στα ομηρικά έπη, συναρ- ίδιο ισχύει και για άλλους σημαντικούς ποιητές και
μοσμένος με τον δακτυλικό πεντάμετρο σε ένα είδος συγγραφείς όπως οι Σιμωνίδης ο Κείος (αν και είναι
στροφής. Υπάρχουν βέβαια κάποιες εξαιρέσεις[35] ο πατέρας του επιτύμβιου επιγράμματος), Αισχύλος,
αλλά το ελεγειακό δίστιχο κυριαρχεί. Βακχυλίδης, Εμπεδοκλής, Ευριπίδης, Θουκυδίδης,
Πλάτων (που εξόρισε τους ποιητές από την Πολιτεία
του), Μένανδρος, Θεόκριτος και Λουκιανός[37] και
7 Σύγκριση με την Ανθολογία που οπωσδήποτε η παρουσία τους στην Ανθολογία
δεν μπορεί να σταθεί δίπλα στην άλλη τους πνευμα-
του Πλανούδη τική παραγωγή.

Η Παλατινή αλλά και η Πλανούδειος Ανθολογία γρά-

φηκαν με βάση την Ανθολογία του Κεφαλά. Η σύ-
γκρισή τους δείχνει ότι η Παλατινή Ανθολογία εί-
ναι πολύ πιο ακριβής στην αντιγραφή των κειμένων,
ενώ στην Πλανούδειο, ο Πλανούδης εκτός από αρ-
κετά λάθη, είχε συμπληρώσει ή μεταβάλλει κάποια
επιγράμματα. Φαίνεται ότι η Παλατινή Ανθολογία
αντέγραψε και τη μορφή της Ανθολογίας του Κε-
φαλά, ενώ ο Πλανούδης είχε ταξινομήσει στα επι-
γράμματα με πολύ διαφορετικό τρόπο, ανά θέμα.
Επιπλέον, δεν είχε αντιγράψει όλη την Ανθολογία
αλλά άφησε σημαντικό αριθμό από επιγράμματα: Η
Πλανούδειος έχει 2.400 επιγράμματα ενώ η Παλα-
τινή 3.700. Παρόλα αυτά, 388 από τα επιγράμματα
που αναφέρονται στην Πλανούδεια Ανθολογία δεν
υπάρχουν στην Παλατινή. Τα επιγράμματα αυτά στη
συνέχεια καταγράφηκαν ως το 16ο βιβλίο των εκ-
δόσεων της Ελληνικής Ανθολογίας, αναφερόμενο ως
Appendix Planudea. Μετά την ανακάλυψη και δημο-
σίευση των επιγραμμάτων του Παλατινού χειρογρά-
φου, η Ανθολογία του Πλανούδη δεν έχει πια την
9 Κρίσεις
Κατά τον Αριστόξενο Σκιαδά η Ανθολογία «αποτε-
λεί θησαυρό ανεκτίμητης αξίας για την κλασική φιλο-
λογία».[38] Ο Άρης Δικταίος μιλά για «το εκπληκτικό
θαύμα...που φωτίζει την ελληνική μοίρα μας από τα
προομηρικά ως τα μέσα βυζαντινά χρόνια».[39] Πολλά
από τα επιγράμματα είναι μικρά αριστουργήματα,
αληθινά έργα τέχνης που συμπυκνώνουν με αξιοθαύ-
μαστη βραχύτητα ένα υψηλό νόημα, μιαν ομορφιά
σπάνιας ευαισθησίας ή το χαρακτηριστικά αστραπο-
βόλο πνεύμα. Ο Βάλτερ Κράντς λέει ότι πολλά από
τα επιτάφια επιγράμματα της ελληνιστικής εποχής
«έχουν ομορφιά ξεχωριστή».[40] Κι αν υπάρχουν με-
ρικοί που θεωρούν ότι η βραχύτητα ενός έργου τέ-
χνης αφαιρεί από την αξία του, υπάρχουν άλλοι που
πιστεύουν πως όσο λιτότερα κατορθώσει ο καλλιτέ-
χνης να δώσει τελικά την εντύπωση που θέλει, τόσο
πιο πετυχημένος είναι. Κατά τον Παλαμά οι ποιητές
6 10 ΕΚΔΟΣΕΙΣ
της Ανθολογίας κατόρθωσαν να κάνουν «ένα τετρά-
στιχο κι’ ένα δίστιχο επίγραμμα… να αξίζη ολόκληρο
ποίημα».[41] Όμοια εγκωμιαστικοί οι λόγιοι Κάρλ Ότ-
φριντ Μίλερ (Karl Otfried Muller)[42] και Άλμπιν Λέ-
σκι (Albin Lesky)[43]
Οπωσδήποτε η Ανθολογία έχει και τα ελαττώματά
της. Ανάμεσα στα τόσα ποιήματα δεν ήταν δυνατόν
να μην να έχουν εισχωρήσει και μερικά που η ποιό-
τητά τους υστερεί. Είναι ορισμένα χωρίς αξιόλογο νό-
ημα ή ποιητική πνοή, άλλα που είναι απλά στιχουρ-
γικά παιχνίδια (τεχνοπαίγνια, ακροστιχίδες, στίχοι
με τα 24 γράμματα της αλφαβήτου κλπ). Υπάρχουν
τέλος τα πορνικά και αθυρόστομα του ΧΙI βιβλίου, αν
και δεν λείπει από αυτά το πάθος και το πνεύμα.[44]
Τέλος υπάρχουν αρκετά επιγράμματα λίγο ή πολύ
όμοια στο περιεχόμενο, ακόμα και στη διατύπωση. Η
ομοιότητα αυτή κάνει πολύ προβληματική την αξιο-
λόγηση των ποιητών τους. Βέβαια η έμπνευση θα
πρέπει να αποδοθεί στον αρχαιότερο ποιητή αλλά,
με την αβεβαιότητα που υπάρχει ως προς την πατρό-
τητα πολλών ποιημάτων και τα βιογραφικά των ποι-
ητών, τα πράγματα περιπλέκονται κάπως.[45] Πολλά
επιγράμματα δεν ανήκουν, αναμφίβολα, στους ποι-
ητές στους οποίους αποδίδονται, άλλων αμφισβητεί-
ται η πατρότητα ή προτείνονται άλλοι ποιητές από
αυτούς που αναγράφει το κείμενο.
10 Εκδόσεις
Η πρώτη σημαντική έκδοση ποιημάτων της Παλα- φορες εκδόσεις του (από την Παλατινή και την Αν-
τινής Ανθολογίας έγινε από τον Ράισκε (Reiske), ο θολογία του Πλανούδη, ή τις άλλες πηγές). Παρα-
οποίος εξέδωσε σημαντικό μέρος της Ανθολογίας κάτω φαίνονται οι δεκατρείς τόμοι (με συνδέσμους
το 1754[46] με εξαίρεση ποιήματα που του φάνηκαν στα πρωτότυπα):
υπερβολικά τολμηρά[47] :
• Anthologiae Grecae a Constantino Cephala
conditae libri tres, duo nunc primum, tertius post
iensium iterum editi, cum Latina Interpretatione
Commentariis et Notitia poetarum, cura Io. Iac.
Reiske (Johann Jacob Reiske), in bibliopolio
Gleditschiano ,Lipsiae, 1754 (Εξώφυλλο)
Η πρώτη πλήρης έκδοση των ποιημάτων της Παλατι-
νής Ανθολογίας μαζί με ποιήματα από άλλες πηγές
έγινε από τον Ρίτσαρντ Μπρουνκ (Richard Brunck)
μεταξύ 1772 και 1776 σε 3 τόμους με τίτλο «Analecta
veterum poetarum Graecorum» (Ανάλεκτα αρχαίων
ελλήνων ποιητών).[48] Ο Brunck κατέταξε τα ποιή-
ματα από το Παλατινό χειρόγραφο και τις άλλες πη-
γές ανά ποιητή[49] παρουσιάζοντας για πρώτη φορά
μια τόσο πλήρη εικόνα των Ελλήνων ποιητών. Πα-
ρακάτω φαίνονται οι τρεις τόμοι (με συνδέσμους στα
πρωτότυπα):
• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. I,
ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,
Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae
Typographi, 1772[σημ. 1] (506 σελίδες)
• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. II,
ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,
Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae
Typographi, 1773[σημ. 2] (529 σελίδες)
• Analecta veterum poetarum Graecorum, Tom. III,
ed. Richard Franz Philipp Brunck, Argentorati,
Typis Ioannis Henrici HEITZ Academiae
Typographi, 1776 (319 σελίδες)
Είκοσι περίπου χρόνια αργότερα, μεταξύ των ετών
1794-1814, ο Φρίντριχ Γιάκομπς (Friedrich Jacobs)
συμπλήρωσε τη δουλειά του Μπρουνκ με ένα έργο
13 τόμων.[50] Σε αυτό το έργο, στους πρώτους τέσσε-
ρις τόμους, ξανατύπωσε (με επιμέλεια) τα ποιήματα
του Analecta veterum poetarum Graecorum ακολουθώ-
ντας κατά γράμμα την έκδοση του Μπρουνκ (με ανα-
φορά σε κάθε σελίδα των βιβλίων του Μπρουνκ). Ο
τίτλος των τεσσάρων αυτών πρώτων βιβλίων ήταν
Anthologia graeca sive Poetarum graecorum lusus («Ελ-
ληνική ανθολογία ή έργα ελλήνων ποιητών»). Ο πέμ-
πτος τόμος ήταν τα Ευρετήρια (κάτι που έλειπε
από τον Μπρουνκ) και από τον 6ο μέχρι τον 13 τα
Animadversiones In Epigrammata Anthologiae Graecae
Secundum Ordinem Analectorum Brunckii («Παρα-
τηρήσεις στα Επιγράμματα της Ελληνικής Ανθολο-
γίας Σύμφωνα με τη Διάταξη των Αναλέκτων του
Μπρουνκ»), ένα σημαντικότατο έργο στο οποίο ο Γιά-
κομπς ανάλυσε κάθε επίγραμμα και σύγκρινε τις διά-
• Anthologia graeca sive Poetarum graecorum
lusus ex recensione Brunckii, Tom. I, Indices et
Commentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, in
Bibliopolio Dyckio, MDCCXCIV (1794) - Τόμος
1
• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lusus
ex recensione Brunckii, Tom. IΙ, Indices et
Commentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, in
Bibliopolio Dyckio, MDCCXCIV (1794) - Τόμος
2
• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lusus
ex recensione Brunckii, Tom. III, Indices et
Commentarium, Fredericus Iacobs, Lipsiae, in
bibliopoleio Dyckio, 1794 - Τόμος 3 και
• Anthologia graeca, sive poetarum graecorum lusus
ex recensione Brunckii, Tom. IV, Indices et
Commentarium Fredericus Iacobs, Lipsiae, in
bibliopoleio Dyckio, 1794 - Τόμος 4
(οι δυο τελευταίοι τόμοι είναι μαζί στο σύν-
δεσμο αυτό)
 7

• Anthologia graeca sive Poetarum graecorum lusus από άλλες πηγές (Appendix epigrammatum apud
ex recencione Brunckii, Tom. V qui Indices scriptores veteres et in marmoribus servatorum).[53] Στις
Complectitur (τόμος 5 που περιλαμβάνει ευρε- εκδόσεις αυτές της Παλατινής Ανθολογίας χρησι-
τήρια), Fredericus Iacobs, Lipsiae in Bilbiopolio μοποίησε το Apographum Gothanum, το απόγραφο
Dyckio, MDCCXCV 1795 - Τόμος 5 (αντίγραφο) της Βιβλιοθήκης του Έρνεστ Β', Δούκα
του Gotha, ένα πιστό χειρόγραφο αντίγραφο που
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata έφτιαξε ο Σπαλέττι (Spaletti) από το πρωτότυπο όταν
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem αυτό ήταν στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και που
Analectorum Brunckii, Voluminis Primi, είχε αγοράσει ο Δούκας του Gotha το 1776.[54][55] Η
Pars Prior, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio έκδοση του Γιάκομπς, που περιέχει όχι μόνο τα επι-
MDCCXCVIII, 1798 - Τόμος 6 γράμματα με τη σειρά του πρωτοτύπου, αλλά και τις
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata σημειώσεις στα περιθώρια του Παλατινού χειρογρά-
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem φου είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο:
Analectorum Brunckii, Voluminis Primi,
Pars Posterior, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio • Anthologia Graeca: ad fidem codicis oliim Palatini
MDCCXCVIII (1798) - Τόμος 7 nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 1,
Friedrich Jacobs, Opus impressum typis Hertelio-
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata Breitkopfianis, Lipsiae, 1813
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem
Analectorum Brunckii, Voluminis Secundi Pars • Anthologia graeca ad fidem codicis olim Palantini
Prima, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio MDCCXCΙΧ nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 2,
(1799) - Τόμος 8 και Friedrich Jacobs, Opus impressum typis Hertelio-
Breitkopfianis, Lipsiae, 1814 (αρχίζει στο βιβλίο
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata ΙΧ)
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem
Analectorum Brunckii, Voluminis Secundi • Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini
Pars Secunda, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος
MDCCC (1800) - Τόμος 9 και 3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae,
Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata venditur in Libraria Dyckiana, 1817
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem
Analectorum Brunckii, Voluminis Secundi Pars
Tertia, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCI Μια απλή έκδοση της Ανθολογίας, ελεύθερα διαθέ-
(1801) - Τόμος 10 και σιμη στο διαδίκτυο, με το κείμενο στα ελληνικά, είναι
η Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita σε
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata τρεις τόμους του τυπογραφείου του Tauchnitz. Αυτή
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem η έκδοση δεν είχε καθόλου σχολιασμό, ούτε μετά-
Analectorum Brunckii, Voluminis Tertii, Pars φραση. Το κείμενό της βασίζεται σε αυτό του Γιάκο-
Prima, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCII μπς:
(1802) - Τόμος 11
• Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata
Editio stereotypa, Tomus I, Lipsiae, 1819, Karl
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem
Tauchnitz Βιβλίο I-VII (1-7) της Παλατινής Αν-
Analectorum Brunckii, Voluminis Tertii,
θολογίας
Pars Secunda, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio,
MDCCCIII (1803) - Τόμος 12 • Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,
Editio stereotypa, Tom. II, Lipsiae, 1829, Karl
• Friderici Jacobs Animadversiones In Epigrammata
Tauchnitz (Sumtibus et typis Caroli Tauchninitii)
Anthologiae Graecae Secundum Ordinem
(επανέκδοση 10 χρόνια αργότερα) - στο σύνδε-
Analectorum Brunckii, Voluminis Tertii, Pars
σμο αυτό περιέχεται και το τρίτο βιβλίο. Βιβλίο
Tertia, Lipsiae in Bilbiopolio Dyckio, MDCCCXIV
VIII-X (8-10) της Παλατινής Ανθολογίας
(1814) - Τόμος 13
• Anthologia Graeca ad Palatini codicis fidem edita,
Από το 1813 μέχρι το 1817, ο Γιάκομπς εξέδωσε Editio stereotypa, Tomus III, Lipsiae, 1819, Karl
την Ελληνική Ανθολογία,[51] ακολουθώντας την κα- Tauchnitz Βιβλίο XI-XV (11-15) της Παλατι-
τάταξη του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολο- νής Ανθολογίας, Επιγράμματα της Πλανούδειας
γίας με δύο προσθήκες : των 388 επιγραμμάτων που δεν βρίσκονται στην Παλατινή (μετά τη σε-
του Πλανούδη που δεν βρίσκονται στην Παλατινή λίδα 231), Παράρτημα με άλλα επιγράμματα
(Anthologiae Planudeae epigrammata quae in Codice (μετά τη σελίδα 321) και στις τελευταίες σελίδες
Palatino non reperiuntur)[52] και 391 επιγραμμάτων πίνακα των συγγραφέων.
8 14 ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η πρώτη έκδοση στην οποία συνδυάστηκαν τα χειρό- δοση της Loeb. Από τις νεότερες έμμετρες αγγλικές
γραφα της Παλατινής βιβλιοθήκης και αυτό του Πα- μεταφράσεις, μπορούν να μνημονευτούν αυτές των Ρ.
ρισιού έγινε το 1911 από τον C. Preisedanz: Σκέλτον (R. Skelton)[67] και η συλλογική παρουσίαση
του 1973 με πρωτεργάτη τον Πίτερ Τζέι (Peter Jay).[68]
• C. Preisedanz, Anthologia Palatina, Codex Από τις ελληνικές μεταφράσεις, αυτοτελείς ερ-
Palatinus et codex Parisinus phototypice editi, 2 γασίες ή καταλαμβάνουσες αξιόλογη έκταση
vols., Leiden, 1911 ανάμεσα σε γενικότερη μεταφραστική προσπά-
θεια, είναι του Σίμου Μενάρδου,[69] Γιώργου
Προσιτές σήμερα εκδόσεις είναι, μεταξύ άλλων, αυτή Θέμελη,[70] Ηλία Κυζηράκου,[71] Γιάννη Δάλλα,[72]
της Loeb Classical Library με πεζή αγγλική μετά- Άρη Δικταίου, 33 επιγράμματα του Καλλίμαχου[73]
φραση του Πάτον,[56] του Μπέκμπι (Beckby) με γερ- Λευτέρη Νεγρεπόντη,[74] Κούλη Αλέπη,[75] Νίκου
μανική μετάφραση, κριτικό σημείωμα και σχόλια[57] Σφυρόερα,[76] Νίκου Παναγιώτου,[77] Επίσης στο
και των εκδόσεων Les Belles Lettres με πεζή γαλ- περιοδικό Πνευματική Κύπρος 1965-66, 1968-69,
λική μετάφραση, εκτενή εισαγωγή, άφθονα σχόλια 1969-70. Βασίλη Λαζανά,[78] Γιώργου Ιωάννου.[79]
και κριτικό υπόμνημα.[58] Δημοσιευμένες σε περιοδικά ή περιλαμβανόμενες
σε γενικότερο έργο τους, μικρής όμως έκτασης,
είναι οι μεταφράσεις που εξεπόνησαν ο Ιωάννης
11 Κριτικές εργασίες Πολέμης,[80] Κωνσταντίνος Σκόκκος,[81] Ηλίας Βου-
τιερίδης,[82] Ε.Π. Φωτιάδης,[83] Θεόδωρος Ξύδης,[84]
Πολλοί ασχολήθηκαν με κριτικές εργασίες για την Παναγής Λεκατσάς[85] Τάκης Μπαρλάς,[86] Τέλλος
Παλατινή Ανθολογία. Πλήρης βιβλιογραφία υπάρ- Άγρας,[87] Κώστας Καιροφύλλας,[88] Θρασύβου-
χει στις εκδόσεις του Μπέκμπι και της Les Belles λος Σταύρου,[89] Εύδοξος Τσολάκης,[90] Αλέκος
Lettres (Εισαγωγή, σελ. LXX κ.ε.). Εδώ αναφέρο- Κωστάκης,[91] Λέων Κουκούλας,[92] Συμεών
[93]
νται οι μεταφρασμένες στα ελληνικά γενικές περί Κουρήτης, Γ.Γ.Παπαγεωργίου,[94] Σπύρος
αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας μελέτες των Καρλ Παναγιωτόπουλος,[95] Λεωνίδας Πολυδεύκης,[96]
Ότφριντ Μίλερ,[59] Βίλχελμ Φον Κριστ (Wilhelm von Θανάσης Παπαθανασόπουλος,[97] Ντίνος Χριστια-
Christ),[60] Βάλτερ Κραντς (Walther Kranz),[61] Άλμπιν νόπουλος.[98] Αναφέρεται επίσης η πεζή μετάφραση
Λέσκι[62] καθώς και οι ελληνικές του Κωνσταντίνου του Αντρέα Λεντάκη [99] και αυτή του Οδυσσέα
Τρυπάνη[63] και όσες προλόγισαν τις μεταφράσεις Ελύτη των επιγραμμάτων του Κριναγόρα.[100]
που ακολούθησαν. Η Παλατινή Ανθολογία άσκησε μεγάλη επίδραση στη
Δύση, αρχίζοντας από τον Προπέρτιο και φτάνοντας
στον Έζρα Πάουντ. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η
12 Μεταφράσεις και επιδράσεις περίπτωση του Αμερικανού ποιητή Έντγκαρ Λι Μά-
στερς (Edgar Lee Masters), ο οποίος το 1915 εξέδωσε
την περίφημη Spoon River Anthology που περιλαμβά-
Ήδη οι Λατίνοι ποιητές Αυσόνιος και Μαρτιάλης εί-
νει 244 επιτάφια ποιήματα, καταφανώς εμπνευσμένα
χαν μεταφράσει έμμετρα μερικά επιγράμματα της
από την Παλατινή Ανθολογία.
Παλατινής Ανθολογίας. Ο Ούγκο Γκρότιους μετέ-
φρασε όπως είδαμε την Ανθολογία του Πλανούδη
(1630-31). Προηγουμένως λατινικές μεταφράσεις της
Ανθολογίας του Πλανούδη έκαναν ο Παύλος Μανού-
τιος, ο Eilhard Lubin (Χαϊδελβέργη 1604) κ.ά. Λα- 13 Σημειώσεις
τινική μετάφραση εκπόνησαν επίσης οι Boissonade,
Bothe, και J. Lapaume στην έκδοση Dubner-Gougny.
Παραπάνω αναφέρθηκε η γερμανική μετάφραση του [1] Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανά-
Μπέκμπι. ποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος
Μερικές από τις νεότερες γαλλικές μεταφράσεις εί-
ναι οι πεζές των Εκδόσεων Les Belles Lettres (βλ. [2] Ο τόμος Ι στο σύνδεσμο αυτό έχει αποθηκευτεί ανά-
και στην περί εκδόσεων παράγραφο) από τους Waltz, ποδα, οι πρώτες σελίδες είναι στο τέλος
Desrousseaux, Surry κ.ά. καθώς και η έμμετρη των βι-
βλίων XIII-XV, στην ίδια έκδοση, του F. Buffiere.
Ιταλικές μεταφράσεις υπάρχουν αυτές του Μπρούνο
Λαβανίνι (Bruno Lavagnini),[64] του Μπινιόνε 14 Δείτε επίσης
(Bignone)[65] και του Σαλβατόρε Κουασιμόντο
(Salvatore Quasimodo)[66]
Στα Αγγλικά μετέφρασε όλη την Ανθολογία ο Πά- • Κατάλογος ανθολογιών επιγραμμάτων ελληνι-
τον (πεζή μετάφραση), στην προαναφερθείσα έκ- κής γραμματείας

15 Παραπομπές
[1] Μπάνεβ Γκέντσο, Παλατινή Ανθολογία, 2003, στην
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού.
[2] Anthony Grafton, Glenn W. Most, Salvatore Settis
(2010). «The Classical Tradition». Harvard University
Press, σσ. 410. http://books.google.com/books?id=
LbqF8z2bq3sC&lpg=PA410&pg=PA410#v=onepage&
q&f=false. Ανακτήθηκε στις September 02, 2011. «the
name Greek Anthology is a term coined by modern
scholars for the surviving corpus of several thousand
of short poems or epigrams, by classical and Byzantine
Greek poets found in two manuscript collections
(Anthologia Palatina and Anthologia Planudea) of
partially overlapping content. »
[3] «The Greek Anthology with an English Translation».
ΕΤΑΝΑ (Electronic Tools and Ancient Near East
Archives. http://www.etana.org/node/8606. Ανακτή-
θηκε στις September 02, 2011.: Επεξηγηματικό
κείμενο για το βιβλίο του W. R. Patton με τίτλο The
Greek Anthology with an English Translation (1916), το
ίδιο κείμενο βρίσκεται και στην εισαγωγή στην ιστο-
σελίδα http://www.ancientlibrary.com/greek-anthology/
πριν τα αντίγραφα των σελίδων του ίδιου του
βιβλίου]: «The Greek Anthology is a collection of
over 6,000 short Greek poems... The majority of the
poems come from a single manuscript, the so-called
“Palatine Anthology,” and were assembled in the 10th
century. Others were collected by late 13th century
monk Planudes»
[4] Μπάνεβ Γκέντσο, «Παλατινή Ανθολογία», 2003,
Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor URL:
http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5683 , Κεφάλαιο 5, Η Ελ-
ληνική Ανθολογία «Η συμβατικά ονομαζόμενη Ελλη-
νική Ανθολογία απαρτίζεται από την Παλατινή Αν-
θολογία και την Πλανούδεια...» (ανακτήθηκε στις 3
Σεπτ. 2011)
[5] «Επιγράμματα, Ελληνικά: Τίτλος: Ανθολογία Ελ-
ληνική 12, Υπότιτλος: Ανθολογία Παλατινή, Βι-
βλίον ΙΕ΄: Σύμμικτα, Βιβλίον ΙΣΤ΄: Ανθολογία Μα-
ξίμου του Πλανούδη». Εκδόσεις Γκοβοστή. http://
www.govostis.gr/app.asp?section=9&id=b96498. Ανα-
κτήθηκε στις September 02, 2011. «H ανθολογία αυτή
του παλατινού χειρογράφου μαζί με την ανθολογία
του Μάξιμου Πλανούδη ως το τελευταίο 16ο βιβλίο
της, αποτελούν το σύνολο της συλλογής που στις μέ-
ρες μας ονομάζεται συνήθως "Ελληνική ανθολογία"»
[6] «Παλατινή Ανθολογία». Περιοδικό Άρδην, τεύχος
60. Εναλλακτικές Εκδόσεις. 2006. http://www.ardin.gr/
node/1893. Ανακτήθηκε στις September 03, 2011. «Η
Παλατινὴ Ἀνθολογία αποτελείται από 15 βιβλία. Ένα
επιπλέον βιβλίο, το 16ο, περιλαμβάνει τα 390 επι-
γράμματα που προσέθεσε ο λόγιος μοναχός Μάξιμος
Πλανούδης το 1299. Οι δύο ανθολογίες συναποτελούν
την Ἀνθολογία ἑλληνικὴ.»
[7] Asclepiades of Samos: epigrams and fragments,
Alexander Sens, Oxford University Press, 2010,
Introduction, σελίδα C, «All complete epigrams of
Asclepiades appear in one or both of the two principal
9
Byzantine epigram collections that constitute the Greek
Anthology: The Palatine Anthology and the Planudean
Anthology.»
[8] Ανθολογία επιγραμμάτων από το Μάξιμο Πλανούδη,
Κατσιαμπούρα Γιάννα, «Μανουήλ / Μάξιμος Πλα-
νούδης, "Ανθολογία"», 2003, Εγκυκλοπαίδεια Μείζο-
νος Ελληνισμού, Μ. Ασία, (Με την «Παλατινή Ανθο-
λογία» συναποτελούν την «Ελληνική Ανθολογία»)
[9] Sapho de Lesbos dans l'Anthologie Grecque ou du
sapphisme dans l'Anthologie Palatine et l'Anthologie de
Planude (έκδοση 28/06/2003, ενημέρωση 10/03/2010),
www.saphisme.com «Ainsi l’Anthologie Palatine suivie
de l’Anthologie de Planude constitue l’Anthologie
Grecque publiée en 13 tomes aux éditions des Belles
Lettres.»
[10] Anthologia Graeca / Griechische Anthologie. Auswahl
Gr./Dt. Übers.: Holzberg, Niklas ISBN 978-3-15-
018779-1 “Die »Anthologia Graeca« (eine Kompilation
der »Anthologia Palatina« aus dem 10. Jh. und der um
1300 veranstalteten Sammlung des Mönchs Maximos
Planudes) enthält über 4000 griechische Epigramme...”
[11] Epigram, Niall Livingstone, Gideon Nisbet, Classical
Association (Great Britain), Cambridge University Press,
2010 The Greek Anthology as we have it today consists
of the fifteen books of the Palatine Anthology, followed
by a “Planudean Appendix” of 388 poems occuring
in Planudes but not in the Palatine manuscript. The
Appendix is also known as book sixteen.
[12] «Περί Γνωμικών». Γνωμολογικόν. http:
//www.gnomikologikon.gr/gnomika.html. Ανακτή-
θηκε στις October 29, 2011. «H Ανθολογία του
Πλανούδη και η Παλατιανή συναποτελούν το corpus
που συμβατικά ονομάζεται Ελληνική Ανθολογία»
[13] Lauxtermann, Marc D. (2003). «Byzantine Poetry from
Pisides to Geometres». Chapter Three: Anthologies
anf Anthologists. VÖAW, σσ. 83. http://hw.oeaw.ac.
at/buecher/files/Wiener_Byzantinistische_Studien/
Byzantine_Poetry_from_Pisides_to_Geometres._Texts_
and_Contexts._Volume_One/s083-128.pdf. Ανακτή-
θηκε στις September 10, 2011.
[14] «Έρωτας και Αιγαίο: Παλατινή ανθολογία, μετά-
φραση Ανδρέα Λεντάκη». 20ο Τεύχος. ΕΥΠΛΟΙΑ
ΤΟ e-ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ.
http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=
article&sid=2003. Ανακτήθηκε στις December 25,
2011.
[15] Μαρία Καμπούρη-Βαμβούκου. «Ερωτισμός και Βυ-
ζάντιο». τεύχος 110. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ,
σσ. σελ. 35. http://www.arxaiologia.gr/assets/media/
PDFofIssues/7752.pdf. Ανακτήθηκε στις December 25,
2011.
[16] επιμέλεια: Γιάννης Τζανής (1997). «Αρχαία και
βυζαντινά επιγράμματα Θεσσαλονικέων και άλ-
λων Μακεδόνων ποιητών». Μπίμπης Στερέωμα.
http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&
bookid=136834. Ανακτήθηκε στις December 25, 2011.
(περιγραφή του βιβλίου στη βάση BiblioNet)
10
[17] «Τα αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα,
Ολόκληρο το πέμπτο (V) βιβλίο της Ελληνικής ή
Παλατινής Ανθολογίας». Εκδόσεις Παπαδήμα.
2η έκδοση, 1990. http://www.biblionet.gr/main.asp?
page=showbook&bookid=54516. Ανακτήθηκε στις
December 25, 2011.
[18] The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome,
Τόμος 1 Regina Höschele, σελ. 362
[19] A new classical dictionary of Greek and Roman
biography, mythology and geography, Sir William Smith,
Harper & Bros., 1850, σελ. 676
[20] J. W. Mackail (1890). «Select Epigrams from the
Greek Anthology». Longmans, Green, and Co, σσ.
Introduction, 23. http://www.archive.org/stream/
selectepigramsfr00mackuoft#page/22/mode/2up. Ανα-
κτήθηκε στις September 03, 2011. «in addition to
about four hundred Christian epigrams of the Byzantine
period, it contains some three thousand seven hundred
epigrams of all dates from 700 B.C. to 1000 or even
1200 A.D., preserved in two Byzantine collections, the
one probably of the tenth, the other of the fourteenth
century, named respectively the Palatine and Planudean
Anthologies»
[21] Σίμου Μενάρδου, Στέφανος, σ. 143, για τον Στρά-
τωνα : «Είναι ο συλλέκτης της ειδικής Ανθολογίας,
που ονομάζεται "Παιδική Μούσα" -αλλά δεν είναι κα-
θόλου παιδικόν ανάγνωσμα». Ορισμένα από τα επι-
γράμματα αυτά ο Πάτον δεν τολμά να τα μεταφράσει
στα Αγγλικά και παραθέτει λατινική μετάφραση. Βλ.
π.χ. ΧΙΙ 3, 7, 22, 210, 216, 225, 232, 238, 240 στην πα-
ρακάτω αναφερόμενη μετάφραση του Γιώργου Ιωάν-
νου.
[22] Κατά τον Άρη Δικταίο (Anthologia Graeca η λεγομένη
Παλατίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 109) το Πρω-
τοχριστιανικό Επίγραμμα, όπως μας παρουσιάζεται
από τον Γρηγόριο (τον Ναζιανζηνό)...είναι, αναμφι-
σβήτητα, πολύ κατώτερο, αισθητικά, από τα καθαρό-
αιμα «ελληνικά» επιγράμματα...του λείπει η πνοή, του
λείπει η στίλβουσα λάμψη. Και στη σελ. 129 αναφέ-
ρει ότι οι καλοί επιγραμματοποιοί της μεσοβυζαντινής
περιόδου απουσιάζουν από την Ανθολογία.
[23] Μακεδονική Αναγέννηση και Παλατινή Ανθολογία
[24] Herbert Hunger, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Η λόγια
κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τ. Β', Μορφω-
τικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, ISBN 9-
602-50022-0, σ.439.
[25] Paton, The Greek Anthology, Loeb Classical Library, τ.
V, σ. 157.
[26] Άρης Δικταίος Anthologia Graeca η λεγομένη Παλα-
τίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 132 & 135).
[27] Anacreon:With Thomas Stanley’s translation. Edited by
A.H. Bullen, Illustrated by J.R. Weguelin Introduction,
σελ. xvii-xviii, London, Lawrence and Bullen, 1893
[28] The Garland of Philip, A.S.F. Gow and D.L. Page, σελ.
1, Cambridge University Press, 1968
15 ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[29] The Poetics of Imitation: Anacreon and the Anacreontic
Tradition, Patricia A. Rosenmeyer, Cambridge Univ.
Press, 1992, σελ. 116, ISBN 978-0-521-41044-1
[30] Gerald N. Sandy (2002). «The classical heritage
in France». BRILL, σσ. 396. http://books.google.
com/books?id=os7H19Xx6gQC&lpg=PA396&
ots=-XXKEEjb80&dq=Henri%20Estienne%
20anacreontea%20editio%20princeps&hl=el&pg=
PA396#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις
September 25, 2011.
[31] eds. A.S.F. Gow and D.L. Page (1968). «The Greek
Anthology». Cambridge Univ. Press, σσ. σελ. LIV
Κεφ.: introduction, book 1. ISBN 521058759.
http://books.google.com/books?id=-E88AAAAIAAJ&
lpg=PR54&ots=pDrWpF5lEU&dq=Euphemiana%
201773&pg=PR54#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-
θηκε στις September 24, 2011.
[32] Συμποτικά επιγράμματα, Εκδόσεις Άγρα (1987) ISBN
978-960-325-823-0
[33] Les epigrammes dont nous donnons l’ edition ont ete
publiees, depuis Dubner, sous le nom de “livre XVI”
(Editions Les Belles Lettres, Anthologie de Planude, p. I,
Notice).
[34] Άρης Δικταίος : Anthologia Graeca η λεγομένη Παλα-
τίνη, Γκοβόστης, 1980, τ. Α΄, σ. 144 : προσθέτοντας,
στα 15 βιβλία της «Ελληνικής Ανθολογίας» κ' ένα 16ο,
με τα 388 επιγράμματα, που δεν υπήρχαν σ' αυτήν,
της Πλανούδειας.
[35] Τρία επιγράμματα είναι γραμμένα σε πεζό λόγο, ορι-
σμένα είναι γραμμένα μόνο σε δακτυλικό εξάμετρο,
άλλα σε τρίμετρους ιαμβικούς, άλλα σε διάφορους
συνδυασμούς στίχων και τέλος το βιβλίο ΧΙΙΙ επιγρά-
φεται "Επιγράμματα διαφόρων μέτρων".
[36] Edmonto de Amicis.
[37] "από τα μάλλον αμφισβητούμενα", "περισσότερο κι
από αμφίβολα". Δικταίος ο.π. σ. 47 και 52.
[38] λήμμα Ανθολογία Παλατινή στην Εγκυκλοπαίδεια
Πάπυρος, Λαρούς, Μπριτάννικα.
[39] Άρης Δικταίος, ο.π., σ. 150.
[40] Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μετά-
φραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτικός οίκος Πα-
παδημητρίου, 1953, τ. Β΄ σ. 45.
[41] Κωστής Παλαμάς Άπαντα, εκδ. Μπίρη, τ. ΣΤ΄σ.215.
[42] Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνι-
κής Λογοτεχνίας, μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα και
Ν.Γ.Πολίτη, Αθήναι 1905, σ.217.
[43] Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτε-
χνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλο-
νίκη 1964, σ.1005-1007.
[44] Reiske: "Ύφος κομψό, περίτεχνο, εξαίσιο" (εις Βασ.
Λαζανά Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα εμπνευσμένα
από την Κόρινθο και την περιοχή της, Αθήνα 1971, σ.
161. Και συμπληρώνει ο Λαζανάς : "Πρέπει πάντως

μαζί με τον Fr. Jacobs να συμφωνήσουμε. Ο Στρά-
των ανήκει στους πνευματωδέστερους επιγραμματο-
ποιούς").
[45] Όπως έξι επιγράμματα με θέμα τον Δημήτριο τον Λα-
κεδαιμόνιο που δείλιασε στη μάχη και τον σκότωσε η
μητέρα του (VII 230, 433, 531, IX 61, 397, 447), έξι επί-
σης αναθηματικά επιγράμματα τριών συγκεκριμένων
κυνηγών (VI 11-16) κ.ά.
[46] Reiske, Anthologiae Graecae a Constantino Cefala
conditae libri tres (Λειψία, 1754)
[47] Greek and Latin Classics II, Blackwell Rare Books, σελ.
23 (ανακτήθηκε στις 22 Ιαν. 2012) «the first substantial
printing was this one, edited by J.J. Reiske. Reiske still
omits the more salacious poems and epigrams, and it was
still some years more before the entire Cephalian version
was printed in full»
[48] Brunck, Analecta veterum poetarum Graecorum (Στρα-
σβούργο 1772-1776, τόμοι 3)
[49] Charles Anthon (1853). «A Manual of Greek Literature
from the Earliest Authentic Periods to the Close of
Byzantine Era». Harper and Brothers, Publishers, New
York, σσ. 84. http://www.ancientlibrary.com/greek-lit/
0098.html. Ανακτήθηκε στις November 12, 2011.«...the
Analecta Veterum Poetarum Graecorum of Brunck,
Argentorati, 3 vols. 8vo, which contains the whole of
the Greek Anthology, besides some poems which are not
properly included under that title...»
[50] Jacobs, Anthologia Graeca sive poetarum Graecorum
lusus ex recensione Brunckii (Λειψία 1794-1814)
[51] Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini, nunc
Parisini, ex apographo Gothano edita (Λειψία 1813-
1817, τ. 3)
[52] Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen (1817).
«Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini
nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3,»].
Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis
venditur in Libraria Dyckiana, σσ. 837. http:
//books.google.com/books?id=Y2AGAAAAQAAJ&
hl=el&pg=PA837#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-
θηκε στις November 18, 2011.
[53] Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen (1817).
«Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini
nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3,»].
Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis
venditur in Libraria Dyckiana, σσ. 885. http:
//books.google.com/books?id=Y2AGAAAAQAAJ&
hl=el&pg=PA885#v=onepage&q&f=false. Ανακτή-
θηκε στις November 18, 2011.
[54] Charles Anthon (1853). «A manual of Greek
literature: from the earliest authentic periods to the
close of the Byzantine era». Harper & Brothers
Publishers, New York, σσ. 84. http://books.google.com/
books?id=N7pEAAAAIAAJ&dq=%22Planudean%
20Anthology%22&pg=PA84#v=onepage&q&f=false.
Ανακτήθηκε στις October 14, 2011.
11
[55] (Auctore Friderico Iacobs, δηλαδή Συγγραφέας)
Friedrich Jacobs (MDCCXCV (1795)). «Indices
in epigrammata quae in Analectis Veterum
Poetarum A Brunckio editis reperiuntur». Lipsiae,
Bilbiopolio Dyckio, σσ. CLI στα Prolegomena. http:
//books.google.com/books?id=Ys0PAAAAQAAJ&
pg=PR151#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις
November 18, 2011. όπως αναφέρει ο Γιάκομπς που
χρησιμοποίησε το απόγραφο αυτό ο Spalleti έγραψε
στο τέλος: «Ετελεώθη εν τη ημέρα λ του Μαρτίου
παρά Ιωσήφ Σπαλλεταίου εν τω έτει αψος (1776)»
[56] The Greek Anthology, Heinemman 1917, Λονδίνο, (5 τό-
μοι), στη σειρά της Loeb Classical Library σε πολλές
επανεκδόσεις, με λίγα όμως σχόλια.
[57] Μόναχο 1957-58, Tusculum Bucherei.
[58] Anthologie Grecque, premiere partie : Anthologie Palatine.
Αποκατάσταση κειμένου από τον Pierre Waltz, Παρίσι
1928. Δεύτερη έκδοση 1960. Παρίσι, Societe d’ edition
«Les Belles Lettres».
[59] Karl Otfried Muller, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής
Φιλολογίας, μετάφρ. Α. Κυπριανού, 1885.
[60] Wilhelm von Christ, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνι-
κής Λογοτεχνίας μετάφραση Λ.Γ.Χ. Κώνστα και
Ν.Γ.Πολίτη (Αθήναι 1905).
[61] Walther Kranz, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογο-
τεχνίας, μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, εκδοτι-
κός οίκος Παπαδημητρίου, 1953, τόμοι 2.
[62] Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτε-
χνίας, μετάφραση Αγαπητού Τσοπανάκη, Θεσσαλο-
νίκη 1964.
[63] Κωνσταντίνου Τρυπάνη, Η Αλεξανδρινή ποίηση,
Αθήνα 1943, Callimachus (1956) Univ. Oxford Press
[64] Bruno Lavagnini, Epigrammi di Meleagro (Pisa, 1924).
[65] Bignone, L’ epigramma greco, studio critico e traduzioni
poetiche (Bologna 1921).
[66] Salvatore Quasimodo, Dall’ Antologia Palatina, 1968.
[67] R. Skelton, Two hundred poems from the Greek
Anthology, Methuen 1971 & 1973
[68] Peter Jay, The Greek Anthology and other ancient Greek
epigrams, Allen Lane 1973. Μεταξύ των μεταφραστών
ήταν και ο ποιητής Έζρα Πάουντ.
[69] Στέφανος, εκλογαί αρχαίων ποιημάτων, Αθήναι 1924
(121 επιγράμματα και άλλα ποιήματα με πρόλογο
για τη μεταφραστική και βιογραφικά σημειώματα για
τους ποιητές).
[70] Γιώργος Θέμελης,Το επίγραμμα και οι Μακεδόνες
επιγραμματοποιοί, Μακεδονική Εκπαιδευτική Εται-
ρία, Θεσσαλονίκη, 1938. Με εισαγωγή για το επί-
γραμμα, μετάφραση 62 επιγραμμάτων και σημειώ-
σεις για τους ποιητές από τη Μακεδονία
[71] Ηλίας Κυζηράκος, Ποιήματα από την Παλατινή Αν-
θολογία, Αθήνα 1962 (135 επιγράμματα )
12
[72] Γιάννης ΔάλλαςΚαλλίμαχος, ο ξύλινος νους, Ενδο-
χώρα, Γιάννινα 1960. (33 επιγράμματα του Καλλίμα-
χου)
[73] Σ’ αναζήτηση του Απόλυτου (Ιστορική Ανθολογία
της Παγκοσμίου Ποιήσεως), Φέξης, Αθήνα 1964• 54
επιγράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων . —Μάνα•
παγκόσμιος Ανθολογία Βασιλόπουλος 1968• 22 επι-
γράμματα μεταξύ άλλων ποιημάτων, με σημειώματα
για τους ποιητές. —Anthologia Graeca, η επιλεγομένη
Παλατίνη τόμος Α΄, Γκοβόστης, 1980 (εισαγωγή, κρι-
τικά σχόλια, σημειώματα για τους ποιητές και μετα-
φράσεις επιγραμμάτων)
[74] Αρχαίων Ελλήνων Ποιητών Επιγράμματα, Το Ελλη-
νικό Βιβλίο, 1971
[75] Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα, Μαυρίδης, Αθήνα
1977. Επίσης 114 επιγράμματα στο περιοδικό Φιλο-
λογική Πρωτοχρονιά 1965
[76] Θεοκρίτου Ειδύλλια 25 επιγράμματα, Ανακρέων και
Ανακρεόντεια, 19 επιγράμματα , Λουκιανού άπαντα
(τόμος ΙΓ΄), 52 επιγράμματα, όλα στη σειρά Βιβλιο-
θήκη των Ελλήνων υπ’ αριθμ. 160, 78 και 55.
[77] Νίκος Παναγιώτου,Εκατόν ερωτικά επιγράμματα
από την Παλατίνη Ανθολογία, Λευκωσία 1970.
[78] Βασίλης ΛαζανάςΑρχαία Ελληνικά Επιγράμματα [100] Οδυσσέας Ελύτης, Κριναγόρας , Εκδ. Ύψιλον 2009
εμπνευσμένα από την Κόρινθο και την περιοχή της,
Αθήνα 1971. Με εισαγωγή, σχόλια και βιογραφικά
σημειώματα (116 επιγράμματα της Παλατινής Ανθο-
λογίας). —βλ. επίσης μεταφράσεις επιγραμμάτων στη
μετάφρασή του των Ρωμαϊκών Ελεγείων του Γκαίτε ,
Αθήνα 1972. — Πολλά επιγράμματα στα περιοδικά 1. ΡΟΥΦΙΝΟΣ, Τα επιγράμματα , (εκλογή), μτφρ.
Νέα Εστία από τον τόμο 87 κ.ε., Ηπειρωτική Εστία
Τάσου Ρούσσου Νέα Εστία τ. 1725 (Ιούλιος-
1970,1971,1972, Αιολικά Γράμματα 1972, 1973, Κρι-
Αύγουστος 2000)
τικά Φύλλα 1975, Παρνασσός 1972 (ο Πρόλογος του
Μελέαγρου) και αλλού.
[79] Γιώργος Ιωάννου,Στράτωνος Μούσα Παιδική. Όλα
τα επιγράμματα του ΧΙΙ βιββλίου της Ανθολογίας. Κέ-
δρος, Αθήνα 1979. Πολλά απ’ αυτά είχαν ήδη δημο-
σιευθεί στο περιοδικό του Φυλλάδιο (τεύχη 3-6)
[80] Ιωάννης Πολέμης,Θεοκρίτου Ειδύλλια, Φέξης 1911
[81] Κωνσταντίνος Σκόκκος,Επιγράμματα, 1921 και 1927
[82] Ηλίας ΒουτιερίδηςΑρχαίοι Έλληνες Λυρικοί, Β΄ έκ-
δοση
[83] Ε.Π. Φωτιάδης, Νέα Εστία, 1931, τόμος 9
[84] Θεόδωρος Ξύδης, περιοδικό Νέα Γράμματα, 1935
[85] Παναγής Λεκατσάς, Εβδομήντα πέντε επιγράμματα
με εισαγωγή στο περιοδικό Νέα Εστία των ετών 1940,
1942, 1943.
[86] Νέα Εστία 1941
[87] Τέλλος ΆγραςΒουκολικά και Εγκώμια
[88] Κώστας Καιροφύλλας, Φιλολογική Πρωτοχρονιά
1952, 1966, 1969.
16 ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
[89] Θρασύβουλος Σταύρου, στη μετάφραση τού έργου του
Βάλτερ Κραντς «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λο-
γοτεχνίας» και στο βιβλίο του Στο ζυγό του στίχου
μου.
[90] Ηπειρωτική Εστία 1954.
[91] Αλέκος Κωστάκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1956,
1965, 1973, 1974.
[92] Λέων Κουκούλας,Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
[93] Συμεών Κουρήτης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
[94] Γ.Γ.Παπαγεωργίου, Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1960
[95] Σπύρος Παναγιωτόπουλος, Φιλολογική Πρωτοχρονιά
1965
[96] Λεωνίδας Πολυδεύκης, Φιλολογική Πρωτοχρονιά
1965
[97] Θανάσης Παπαθανασόπουλος,Νέα Εστία τόμοι
89,93, 95
[98] Ντίνος Χριστιανόπουλος, περιοδικό Διαγώνιος 1966.
[99] Ανδρέας Λεντάκης, Παλατινή Ανθολογία, Κέδρος
1972.
16 Νεότερες μεταφράσεις
2. Παλατινή ανθολογία, ερωτικά επιγράμματα,
επιλογή-εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Νίκος Χ.
Χουρμουζιάδης, "στιγμή" 1999
3. Ρουφίνου, Επιγράμματα Ερωτικά, εισαγωγή-
μετάφραση-σχόλια Κώστας Χωρεάνθης, εκδό-
σεις Πατάκη 2000
4. Τα επιγράμματα του Ρουφίνου, έκδ. ΕΣΤΙΑ
(2003) ISBN 960-05-1059-8)
5. ΠΙΕ ΚΑΙ ΕΡΑ & ΣΥΝΙΣΤΩΡ ΑΛΑΛΗΤΩΝ, Άρη
Μπιτσώρη
6. ΣΥΜΠΟΤΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΕΝ-
ΔΕΚΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΤΙΝΗΣ ΑΝΘΟΛΟ-
ΓΙΑΣ εκδόσεις Άγρα, μετάφραση: Παντελής
Μπουκάλας
7. "ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΒΑΣ. ΛΑΖΑΝΑ, ΕΚ-
ΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΗΜΑ 1992
8. ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ - ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ, μετά-
φραση : ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΗΣ, ΕΚΔΟ-
ΣΕΙΣ : ΘΥΡΑΘΕΝ
 13

9. Αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα, Εκδοτι-

κός Οίκος Λιβάνη, 2003, μετάφραση : Μουλακά-
κης, Νίκος Μ.

10. Ερωτικά Επιγράμματα, Εκδ, ΣΤΙΓΜΗ

11. Δώδεκα Τραγουδάκια από την Παλατινή
Ανθολογία,του Ηλία Πετρόπουλου (εκδ.
Νεφέλη−1980)

12. Αδιον ουδέν έρωτος της Νίκης Φιλιππουπολίτη,

από τις εκδόσεις Κατάρτι, 2003

13. Ανθολογία Ελληνική Παλατινή. Ολόκληρη η

Παλατινή από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, μετά-
φραση: φιλολογική ομάδα Κάκτου

14. Τα αρχαία ερωτικά επιγράμματα, Βασίλειος Λα-

ζάνης, εκδ. Παπαζήση

15. ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ «σαν ρόδο υποπόρ-

φυρο», Ι.Ν.ΚΥΡΙΑΖΗΣ εκδ. Ενδυμίων

16. ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ« Αρχαία Ελληνικά Επι-

τύμβια Επιγράμματα», ΡΟΚ ΝΤΕΝΙ σε μετάφρ.
Παντελή Μπουκάλα, Εκδ. ΑΓΡΑ ISBN 960-325-
287-8

17 Εξωτερικοί σύνδεσμοι
• Το χειρόγραφο Cod. Pal. graec. 23, Anthologia
Palatina της Παλατινής Ανθολογίας, από τη Βι-
βλιοθήκη της Χαϊδελβέργης
• Πρώτη σελίδα του χειρογράφου της Παλατινής
Ανθολογίας, από τη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέρ-
γης

• Επιλογή επιγραμμάτων της Παλατινής Ανθολο-

γίας με έμμετρη - ομοιοκατάληκτη απόδοσή τους
14 18 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

18 Text and image sources, contributors, and licenses

18.1 Text
• Παλατινή Ανθολογία Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BD%
CE%AE_%CE%91%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1?oldid=5450235 Συνεισφέρο-
ντες: Geraki, Kalogeropoulos, FocalPoint, Tony Esopi, Egmontaz, Philologus, Magioladitis, Fanos, SieBot, Sotkil, Ttzavaras, Dipa1965,
Nikosguard, Luckas-bot, Sp!ros, Egmontbot, C messier, Dinamik-bot, Dgolitsis, ChuispastonBot, Wehnekoeh, Dionysus, Φώτης 54,
Chrysalifourfour, Κύκνος, Pagaeos, Kyriaz, Aqnwoenrytmyouuiso, Spiros790, Αλεχάντρο Υγριέκα, Gts-tg, Christos Belopoulos και
Ανώνυμες συνεισφορές: 16

18.2 Images
• Αρχείο:Anthologia_Palatina_p101.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Anthologia_Palatina_p101.jpg
Άδεια χρήσης: Public domain Συνεισφέροντες: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/cpgraec23/0132 Αρχικός δημιουργός: άγνωστος
• Αρχείο:ClaudiusSalmasius.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/ClaudiusSalmasius.jpg Άδεια χρήσης:
Public domain Συνεισφέροντες: http://www.uni-mannheim.de/mateo/desbillons/aport/seite463.html Αρχικός δημιουργός: ?
• Αρχείο:St._Polyeuktos_niche_with_epigram_1.JPG Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/St._Polyeuktos_
niche_with_epigram_1.JPG Άδεια χρήσης: CC BY 3.0 Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός:
Anthémios de Tralles
• Αρχείο:Wikisource-logo.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg Άδεια χρήσης: CC
BY-SA 3.0 Συνεισφέροντες: Rei-artur Αρχικός δημιουργός: Nicholas Moreau

18.3 Content license

• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0