Inhoudsopgave

Jouw gegevens ............................................................................................................ 2

Geselecteerde eindtermen ........................................................................................... 2

Geïntegreerde SDG’s ................................................................................................... 2

Dossier met achtergrondkennis .................................................................................... 3
Het productieproces ........................................................................................................... 3
Oorzaken arbeidsomstandigheden .................................................................................... 5
Gevolgen arbeidsomstandigheden ..................................................................................... 6
Rolmodellen/ instituties/ mogelijke oplossingen? ............................................................ 7
Bibliografie ................................................................................................................. 7

1
 Jouw gegevens
Naam: Vannieuwenborgh Circé

Klas: OLO2A2

Academiejaar 2019-2020

Onderwerp: Kledij

Geselecteerde eindtermen
2.6. De leerlingen kunnen illustreren hoe technische systemen onder meer gebaseerd zijn op
kennis over eigenschappen van materialen of over natuurlijke verschijnselen;
2.18. De leerlingen kunnen aan de hand van voorbeelden uit verschillende
toepassingsgebieden van techniek illustreren dat technische systemen nuttig, gevaarlijk
en/of schadelijk kunnen zijn voor henzelf, voor anderen of voor natuur en milieu

Geïntegreerde SDG’s
People à SDG3: Good health and well-being// gezondheid en welzijn

- 3.9. Tegen 2030 in aanzienlijke mate het aantal sterfgevallen en ziekten verminderen als
gevolg van gevaarlijke chemicaliën en de vervuiling en besmetting van lucht, water en
bodem

Prosperity à SDG8: Decent work and economic growth

- 8.8. De arbeidsrechten beschermen en veilige en - gezonde werkomgevingen

bevorderen voor alle werknemers, met inbegrip van migrantenarbeiders, in het
bijzonder vrouwelijke migranten, en zij die zich in precaire werkomstandigheden
bevinden

Peace à SDG16: peace, justice and strong institutions// vrede, veiligheid en
rechtvaardigheid

- 16.3. De rechtsregels bevorderen op nationaal en internationaal niveau en gelijke

toegang tot het rechtssysteem voor iedereen garanderen

2
Dossier met achtergrondkennis
We vinden het allemaal wel leuk om de nieuwste trends te volgen en houden van spotprijzen.
Al eens nagedacht over hoe kledij gemaakt wordt? In welke omstandigheden er gewerkt moet
worden? De oorzaken en gevolgen van deze omstandigheden? Zijn er ook instituties die
opkomen voor de rechten van de mens in deze omstandigheden?

HET PRODUCTIEPROCES
(àEindterm ‘2.6.’. Kledij is een technisch systeem die tot stand komt na verschillende stappen.
Hier is heel wat kennis van materialen (katoen, textiel…) en natuurlijke verschijnselen (invloed
van chemicaliën op de natuur…) voor nodig.
Kleren zijn het resultaat van een lang productieproces. Het start allemaal bij de katoenteelt,
deze vindt vooral plaats in ontwikkelingslanden zoals Oezbekistan, Bangladesh, India... Ook
industrielanden zijn betrokken bij de katoenteelt, hun subsidies voor teelt en/of export
drukken de wereldmarktprijs en remt de ontwikkeling van de zuidelijke landen af. In de
katoenzadenteelt worden vaak minderjarigen aan het werk gezet en in Oezbekistan is er zelfs
sprake van gedwongen kinderarbeid door de overheid. Door inzet van organisaties zoals ILO,
Unicef, overheden en bedrijven, werd de kinderarbeid in de zadenteelt iets teruggedrongen,
maar het is nog altijd een fors aantal. (à Link SDG8, SDG16)

Katoen is een landbouwproduct dat vaak last heeft van beestjes die de plant aantasten. Om
katoen hiervan te vrijwaren bespuiten ze de katoenplanten met chemicaliën. Deze oplossing
gaat gepaard met nadelige gevolgen voor het katoengewas, de natuur, lokale bevolking en
katoenboeren. De chemicaliën putten de bodem uit en vervuilen het grondwater en de lucht,
wat nadelig is voor zowel de natuur als voor de mens. De katoenboeren hebben ook de kennis
niet hoe ze moeten omgaan met de pesticiden waardoor ze vaak onbeschermd gaan werken
(geen handschoenen/ mondmaskers…). Doordat ze zich niet met warm water wassen, worden
de gifstoffen via de poriën opgenomen en verhoogt de kans op ernstige ziektes. Bepaalde
chemicaliën die in de conventionele landbouw gebruikt worden, bijvoorbeeld glyfosaat,
worden door de Wereldgezondheidsorganisatie als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’
beschouwd. Het gebruik van deze chemicaliën brengt dus veel meer nadelen met zich mee.

(àLink SDG3: de chemicaliën zorgen voor vervuiling van bodem, grondwater en lucht
waardoor mensen ziek worden. De onbeschermde manier van werken met de chemicaliën
resulteren in sterftegevallen en zieken.

à Link SDG8: Deze werkomgevingen zijn allesbehalve veilig en gezond en gaan tegen de
rechten van de arbeiders in.

à Link SDG16: De arbeiders hebben duidelijk geen kennis van hun rechten of van hun
onbeschermde manier van werken.)

Een alternatief voor deze manier van werken is het biologisch katoen, een natuurlijke
teeltmethode zonder gebruik van pesticiden. Natuurlijke bestrijders worden ingezet om de
katoenplant te beschermen. Hier moet je natuurlijk wel rekening houden met het feit dat dit
ook negatieve gevolgen kan hebben, de natuurlijke bestrijder kan een invasieve exoot worden

3
en leiden tot het uitsterven van bepaalde insecten. Ongedierte kan ook bestreden worden
door het toepassen van botanische plantenextracten. Ook wisselteelt, waardoor
voedingsstoffen in de grond bewaard blijven, is heel belangrijk.

In realiteit is deze natuurlijke teeltmethode niet zo rooskleurig. Conventioneel geteeld katoen

(gebruik van chemicaliën) heeft, doordat hij hiervoor genetisch ontwikkeld is, een hogere
opbrengst. Eén plant produceert meer vezels dan zijn biologische tegenhanger. Biologisch
katoen is afkomstig van planten die niet genetisch gemodificeerd zijn waardoor je voor deze
werkwijze meer biologische planten nodig hebt, alsook meer land moet gebruiken en
onderhouden. Met de conventionele manier heb je voor een T-shirt 1098 liter water nodig,
terwijl je met de biologische manier 2498l nodig hebt. De ontwikkelingslanden kampen met
een waterschaarste dus ook hier gaat de oplossing gepaard met negatieve gevolgen. Wanneer
merken ‘biologisch katoen’ gebruiken als verkooptruc moeten we dus kritisch blijven.

Na de katoenteelt volgt het ontkorrelen: mechanische scheiding van vezels, zaden en

verontreinigingen. Ook dit vindt plaats in de teeltlanden. Aansluitend worden de vezels in een
spinnerij tot garen gesponnen, vanaf deze stap kan elke arbeidsstap overal ter wereld
uitgevoerd worden. Hierna volgt het weven of het breien, afhankelijk van de gewenste
kwaliteit. Tot slotte komen we bij de veredeling van het textiel.

Textielveredeling houdt het wassen, bleken, verven, bedrukken en appreteren in. Deze stap
van het productieproces vindt plaats in de zuidelijke landen om 2 redenen: lage loonkosten
en minder strenge milieuvoorschriften. De kosten van deze stap worden hierdoor laag
gehouden, maar met onmenselijke arbeidsomstandigheden als gevolg zoals kinderarbeid,
onderbetaalde lonen, onbetaalde overuren, gebrekkige kinderopvang (hierdoor moeilijk voor
vrouwen om te gaan werken), weinig mogelijkheden tot borstvoeding op een werkdag…
Doordat mensen wanhopig op zoek zijn naar werk voor een inkomen én amper kennis hebben
van hun arbeidsrechten maakt hen juist dankbaar. De arbeiders zelf zijn zich (meestal) niet
bewust van de onmenselijke omstandigheden omdat ze niet anders gewoon zijn. (àSDG3:
Ook in deze stap van het productieproces wordt onbeschermd gewerkt met chemicaliën. SDG8:
De werkomstandigheden zijn allesbehalve veilig en gezond. SDG16: De arbeiders hebben geen
kennis van hun rechten.)

De laatste stap is het confectioneren waarbij ze de kledingstukken gaan afwerken, opnieuw

door gebruik van chemicaliën. Ook dit gebeurt meestal in lagelonenlanden met ondraaglijke
arbeidsomstandigheden zoals onbetaalde overuren en werken zonder pauzes. (à Link SDG3,
SDG8, SDG16)

4
OORZAKEN ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
Hoe komt het nu, ondanks onze kennis, dat deze arbeidsomstandigheden blijven
plaatsvinden?

Wanneer we het perspectief van de consument innemen, zijn we bewust van deze
omstandigheden, maar blijft het een ver-van-mijn-bed-show. Hierdoor blijft onze vraag naar
kledij stijgen waardoor de arbeiders in de ontwikkelingslanden meer moeten produceren.
Hierdoor zal er opnieuw meer vraag zijn waardoor we in een vicieuze cirkel komen. We
kunnen ons steentje bijdragen door duurzame kledij aan te schaffen, maar deze zijn volgens
consumenten moeilijk bereikbaar. Ook is er maar een beperkt aanbod van deze kledij. Als
argument van de middenklasse komt vaak dat deze kledij duur is en men daarom genoodzaakt
is om ‘goedkope’ kledij te kopen. Hier stel ik mij dan de vraag: zijn die kleren écht noodzakelijk
of spreken we van een luxeprobleem? Hoe wij ons hier gedragen, heeft dus duidelijk ook
gevolgen voor andere landen.

Vaak beweren de producenten dat ze een goed zicht hebben op de productie van de kledij,
maar dit moeten we met een korreltje zout nemen. Ze verklaren dat er regelmatig controles
uitgevoerd worden om te garanderen dat de kledij gemaakt wordt met respect voor de
rechten van de arbeiders. Ik hoef niet te vertellen dat wanneer zo’n controles aangekondigd
zijn, het gemakkelijk is voor de onderaannemer om zich voor te bereiden. (Kinderen
verstoppen, audits omzeilen, controleurs naar ergens anders sturen…)

Door de vraag naar goedkopere kledij worden producenten onder druk gezet om hun prijs te
verlagen. Dit resulteert in orders doorspelen naar andere werkplekken waar de productieprijs
lager ligt. Met als gevolg dat er minder controles uitgevoerd worden. Ondertussen is de
productie in de handen van een onderaannemer en dragen de producenten ‘minder
verantwoordelijkheid’. Omdat fabriekseigenaren zo goedkoop mogelijk willen produceren en
textiel producerende landen absoluut hun werk willen behouden, resulteert dit in het
verwaarlozen van het minimumloon.

De arbeiders die aan het werk zijn in deze onmenselijke omstandigheden hebben vaak
helemaal geen kennis van hun rechten waardoor ze ook niet weten dat ze recht hebben op
gezondheidszorg, hogere lonen… Vaak zijn de arbeiders juist dankbaar dat ze toch een klein
inkomen hebben. (à Link SDG16)

In India moeten meisjes bij het trouwen een bruidsschat voorzien voor de schoonfamilie, hier
moeten ze jarenlang voor sparen. Ondernemers in India misleiden de arme families met
contracten vol mooie beloftes, ‘de Sumangali Scheme’. Wanneer hun dochter 3 jaar in de
fabriek komt werken, krijgt ze na afloop het volledige bedrag (ongeveer 730 euro) voor haar
bruidsschat uitbetaald. Tijdens die drie jaar geniet ze van voordelen: hostel met faciliteiten, 3
maaltijden per dag, nieuwe kleren en kans om naar school te gaan. Dit klinkt aantrekkelijk
voor de ouders, maar de werkelijkheid is niet zo rooskleurig. De meisjes worden uitgebuit,
opgesloten, lange werkdagen, krijgen slecht te eten, geen scholing en geen contact met de
buitenwereld. ‘Het Sumangali Scheme’ lokt de meisjes om te gaan werken in de onmenselijke

5
omstandigheden. (à Link SDG3: in deze fabrieken wordt zoals eerder vermeld
gebruikgemaakt van chemicaliën, SDG8, SDG16)

GEVOLGEN ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN
(à Link eindterm ‘2.18’. Kledij is een technisch systeem dat nuttig is, maar ook gevaarlijke/
schadelijke gevolgen heeft voor de leerlingen zelf, de anderen, maar ook voor de natuur.)

Ten eerste is de instorting van het Rana Plaza een voorbeeld van werk gerelateerde
ongevallen. Dit was een gebouw van acht verdiepingen waar heel wat textielfabrieken
gevestigd waren. Door heel wat architecten werd bevestigd dat dit gebouw niet bestand was
tegen de trillingen van zware machines. De uitbaters van de textielfabrieken negeerden de
eerste waarschuwingen van onveiligheid en forceerden het personeel te blijven werken. 2500
mensen raakten gewond en 1134 kwamen om het leven. Dit is een ‘extreem’ voorbeeld, maar
ongelukken waarbij arbeiders om het leven komen of gewond/ ziek raken gebeuren vaak. (à
SDG8)

Zoals al eerder vermeld gaat het gebruik van chemicaliën gepaard met nadelige gevolgen voor
het katoengewas, natuur, lokale bevolking, arbeiders en katoenboeren. Arbeiders hebben een
vergrote kans op ziektes door het onbeschermd werken, grondwater en lucht is vervuild en
de bodem wordt uitgeput… (à SDG3, SDG8)

Ten derde heeft ook kinderarbeid negatieve gevolgen voor de mentale en fysieke ontwikkeling
van kinderen. Ze worden eerder ingehuurd dan volwassenen doordat ze goedkope
arbeidskrachten en gemakkelijker uit te buiten zijn. Met lagere lonen en hogere werkloosheid
voor de volwassenen als gevolg. Kinderen die niet naar school gaan komen meestal terecht in
onderbetaalde banen en vervolgens hun kinderen ook. Het is heel moeilijk om uit deze
vicieuze cirkel te raken. (à SDG8)

Ook armoede is een veelvoorkomend gevolg. De (extreem) lage loonkosten en onbetaalde

overuren zijn hier de oorzaak van. Bij werk gerelateerde ongevallen hebben de arbeiders de
kennis van hun rechten niet waardoor ze het financieel en fysiek ook zwaar te verduren
krijgen. Armoede heeft een grote impact op zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid.

Bovendien heeft kledij duizenden kilometers afgelegd voordat het in onze klerenkast
terechtkomt waarmee ook de natuur enorm wordt belast. We merken dus op dat het maken
van kledij een enorme (negatieve) impact heeft op de arbeiders in de ontwikkelingslanden, de
veldarbeiders in de katoenteelt, de natuur…

6
ROLMODELLEN/ INSTITUTIES/ MOGELIJKE OPLOSSINGEN?
(à Linken aan alle 3 de SDG’s, het zijn instituties/ merken/ personen die hun best doen om te
werken aan deze SDG’s.)

Unicef is de grootste organisatie voor kinderen en hun rechten in de wereld. Unicef doet heel
wat om het leven van de arbeiders in Bangladesh aangenamer te maken. Samen met de
overheid en partners bouwen ze een kinderopvang in de sloppenwijken waardoor werkende
moeders hun kinderen veilig kunnen achterlaten. Sommige families krijgen een kinderbijslag,
een maandelijks geldbedrag dat families vrij kunnen besteden. Dit op voorwaarde dat het kind
naar school gaat, geen gevaarlijk werk doet en zich niet laten uithuwelijken. Ook werkt unicef
aan het watersysteem zodat er schoon drinkwater is, geven ze ouders voorlichting over het
belang van (borst)voeding, richten ze kleuterscholen op en organiseren ze clubs waar tieners
les krijgen over hun (seksuele) gezondheid en rechten.

Er zijn heel wat andere merken die het ‘eerlijk’ proberen aan te pakken. Loredana Falone
bijvoorbeeld heeft een eigen kledinglijn met ‘schone kledij’. Zij is voorstander van labels
waarop staat dat het kledingstuk wel/ niet duurzaam is en onder welke omstandigheden. Dit
creëert transparantie en zorgt ervoor dat mensen er steeds bewuster mee bezigzijn.
Hessnatur is een kledingmerk die zich inzet voor betere arbeidsomstandigheden in de
textielindustrie. Zij hebben een gestandaardiseerd systeem ontwikkelt waarmee ze de
arbeidsvoorwaarden kunnen controleren.

We merken dat onze stijgende vraag naar goedkope kledij, elders in de wereld een grote
impact kan hebben. Daarom moeten we eerst bij onszelf beginnen. Als consument moeten
we stilstaan bij de vraag ‘Heb ik dit kledingstuk écht nodig?’. Als je minder koopt, kun je meer
uitgeven aan 1 eerlijk kledingstuk. Kleren kopen in tweedehandswinkels, kritisch kijken naar
prijzen, via de app ‘talking dress’ het merk controleren zijn ook zaken waar we aan kunnen
werken. De onmenselijke omstandigheden uit deze wereld krijgen is mogelijk, maar daarvoor
is ‘samenwerking’ en ‘bewustzijn’ belangrijk. Wanneer iedereen zijn steentje bijdraagt,
kunnen de gevolgen groots zijn.

Bibliografie
Baier, A., & Frese, H. (z.j.). Van het katoenveld tot in de klerenkast. Geraadpleegd op 13
maart 2020 via http://www.pan-germany.org/download/katoen_klerenkast.pdf

Bain, M. (28 mei 2017). Your organic cotton t-shirt might be worse for the environment than
regular cotton. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via https://qz.com/990178/your-
organic-cotton-t-shirt-might-be-worse-for-the-environment-than-regular-cotton/

Brand mission. (z.j.). Biologisch katoen. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.brandmission.nl/faq/biologischkatoen

Delepeleire, Y. (23 augustus 2017). ‘600 kinderen in India uit kinderarbeid gehaald’.
Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.standaard.be/cnt/dmf20170823_03030906

7

Demkes, E. (2 februari 2018). Wat zijn de gevolgen van onze verslaving aan spotgoedkope
kleding? Geraadpleegd op 13 maart 2020 via https://decorrespondent.nl/7893/wat-
zijn-de-gevolgen-van-onze-verslaving-aan-spotgoedkope-kleding/3179834898174-
4b1d138b

Demkes, E. (25 oktober 2018). Kinderarbeid in de kledingindustrie: hoe vaak komt het voor?
Geraadpleegd op 13 maart 2020 via https://www.oneworld.nl/lezen/lifestyle/fair-
fashion/kinderarbeid-in-de-kledingindustrie-hoe-vaak-komt-het-voor/


Instorting van het Rana Plaza. (31 maart 2020). In Wikipedia. Geraadpleegd op 13 maart
2020 via https://nl.wikipedia.org/wiki/Instorting_van_het_Rana_Plaza

Java Films. (z.j.). Sweatshops: Deadly Fashion. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.youtube.com/watch?v=CI-WPATGa24

Journaal. (3 mei 2018). Journaal: liggen wij wakker van goedkope kledij? Geraadpleegd op 13
maart 2020 via https://onderwijs.hetarchief.be/media/journaal-liggen-wij-wakker-
van-goedkope-kledij/x2SMSaycUWhUP39kJGFjpONe

KULeuven. (z.j.) Mensen als ik vind je overal, op de arbeidsmarkt in dit tranendal…
Geraadpleegd op 13 maart 2020 via https://www.kuleuven.be/thomas/page/arbeid/

Lindhout, S., & Van Es, Ana. (1 november 2014). Van kinderarbeid komt de wereld niet zo
makkelijk af. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.volkskrant.nl/economie/van-kinderarbeid-komt-de-wereld-niet-zo-
makkelijk-af~be15272e/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Netwerk bewust verbruiken vzw. (9 december 2014). Made in? Werkomstandigheden van
kledingarbeiders in het zuiden. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.bewustverbruiken.be/artikel/made-werkomstandigheden-van-
kledingarbeiders-het-zuiden

Scholde, D. (15 januari 2018). Moderne slavernij in India: deze meisjes maken onze kleding.
Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.alldayeverydaisy.com/ind/moderne-slavernij-in-india/

Stop Kinderarbeid. (z.j.). Over kinderarbeid. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://stopkinderarbeid.nl/over-kinderarbeid/

Unicef. (z.j.). Kinderarbeid in de kledingindustrie. Geraadpleegd op 13 maart 2020 via
https://www.unicef.nl/projecten/kinderarbeid-in-de-kledingindustrie

Van Gils & gasten. (30 mei 2018). Van Gils & gasten: duurzame kledij. Geraadpleegd op 13
maart 2020 via https://onderwijs.hetarchief.be/media/van-gils-gasten-duurzame-
kledij/y1DfdVgLqYWVOmESPYM2BvPD