Zadanie 1.

Obliczyd wielkośd parcia hydrostatycznego, jakie wywiera woda na pionową ścianę zbiornika, jeżeli
głębokośd wody wynosi h, jej gęstośd , szerokośd zaś ściany (wymiar prostopadły do płaszczyzny
rysunku) – b. Określid położenie wektora parcia, jego kierunek i zwrot.

Dane: h = 3 m,  = 1000 kg/m3, b = 2 m, P = ?

Rozwiązanie.

Podany w powyższym zadaniu przykład stanowi najprostszy przypadek parcia cieczy na powierzchnię
płaską. Zgodnie z zasadą prostopadłego działania parcia wypadkowego w stosunku do ściany
(przeszkody) będziemy tu mieli do czynienia wyłącznie z parciem poziomym, oznaczonym symbolem
Px. Wielkośd tego parcia wyznaczyd można dwoma sposobami: rachunkowym i rachunkowo-
wykreślnym. W metodzie rachunkowej korzystamy ze wzoru:

gdzie:

P – parcie hydrostatyczne,

hs – zagłębienie środka ciężkości ściany pod zwierciadłem cieczy,

 – ciężar objętościowy cieczy,

A – powierzchnia ściany, na która działa ciecz.

W naszym przypadku:

,
 .

Ostatecznie więc:

Jak widad za pomocą metody rachunkowej obliczyliśmy wielkośd parcia, nie potrafimy jednak określid
położenia wektora parcia. W tym celu skorzystamy dodatkowo z metody rachunkowo-wykreślnej
sporządzając wykres parcia hydrostatycznego. Wykres ten, sporządzając z zasadami wyłożonymi w
podręczniku hydrauliki, ma kształt trójkąta prostokątnego równoramiennego, natomiast wektor
parcia jest zaczepiony w środku ciężkości tego trójkąta. Tak więc sporządzony wykres informuje nas
jednocześnie o położeniu wypadkowej parcia (poniżej zwierciadła wody lub powyżej dna),
określa jego kierunek (poziomy jako prostopadły do ściany) oraz zwrot (ku ścianie). Natomiast samą
wielkośd parcia obliczamy ze wzoru:

gdzie:

P – parcie hydrostatyczne,

V – objętośd bryły parcia,

 – ciężar objętościowy cieczy.

Objętośd bryły parcia otrzymamy mnożąc powierzchnię wykresu parcia przez szerokośd ściany:
, zaś ciężar objętościowy równy jest iloczynowi gęstości i przyspieszenia ziemskiego:

. Ostatecznie więc: , po podstawieniu wartości liczbowych:

Tak więc za pomocą dwóch metod otrzymaliśmy identyczny wynik. O tym, którą metodę obliczania
parcia hydrostatycznego należy stosowad decydują konkretne potrzeby obliczeniowe.

O wiele częściej stosuje się metodę rachunkowo-wykreślną jako tę, która daje nam więcej informacji
o sile parcia.

Odpowiedź. Parcie hydrostatyczne na podaną płaszczyznę równe jest 88 290 N; jego wypadkowa
zaczepia na głębokości poniżej zwierciadła cieczy, ma kierunek i zwrot w kierunku ściany.
Zadanie 2.

Dana jest ściana nachylona do poziomu (dna) pod kątem  i piętrząca wodę o głębokości h. Szerokośd
ściany wynosi b. Obliczyd wielkośd parcia hydrostatycznego metodą wykreślno-rachunkową, jeżeli
gęstośd wody wynosi .

Dane:  = 45, h = 4 m, b = 1 m,  = 1000 kg/m3, P = ?

Rozwiązanie.

Zadanie powyższe rozwiązane zostanie w dwóch wariantach. W wariancie pierwszym sporządzimy od

razu wykres parcia wypadkowego (prostopadłego do ściany piętrzącej), w wariancie zaś drugim
wykonamy oddzielnie wykresy składowej poziomej i pionowej parcia, a następnie dodamy je
geometrycznie (tzn. obliczymy wypadkową dwóch wektorów).

W celu sporządzenia wykresu parcia całkowitego zataczamy z punktu O łuk o promieniu h aż do

przecięcia się go z prostą prostopadłą do ściany w punkcie O. Łącząc punkt przecięcia B z
wierzchołkiem ściany A otrzymujemy trójkąt prostokątny OAB, będący wykresem parcia całkowitego
wody na ścianę. Ponieważ długośd ściany , a odcinek OB = h, więc pole trójkąta OAB

wynosi , zaś parcie całkowite obliczamy ze wzoru:

W drugim wariancie sporządzimy kolejno oba wykresy składowych parcia. Jak wiadomo wykres parcia
poziomego Px wykonujemy dla rzutu ściany na płaszczyznę pionową, otrzymując trójkąt ABC.
Natomiast wykres parcia pionowego Py zawarty jest pomiędzy ścianą piętrzącą, a zwierciadłem cieczy
(lub jego przedłużeniem) i tworzącą pionową; jest to więc trójkąt OED, przy czym strzałki skierowane
są ku górze, ponieważ woda znajduje się pod ścianą i dąży do wypchnięcia ściany. Łatwo obliczyd
wielkośd obu pard składowych:

W celu obliczenia parcia całkowitego (wypadkowego) korzystamy z twierdzenia Pitagorasa:

W celu sprawdzenia czy wielkośd parcia całkowitego obliczona w obu wariantach jest identyczna,
wystarczy udowodnid tożsamośd:

lub po uproszczeniu

lub

Tożsamośd tę łatwo udowodnid opierając się na podstawowych zależnościach trygonometrycznych:

Wykazaliśmy więc, że (dla dowolnego kąta ) suma geometryczna pard składowych równa jest parciu
wypadkowemu. Jest to zresztą oczywiste, gdyż wynika z podstawowych zasad mechaniki. Można
równie łatwo wykazad, że rozkładając parcie wypadkowe P otrzymamy dwie składowe Px i Py o
wielkościach podanych wyżej.

Pozostaje tylko obliczyd wartośd parcia całkowitego; najłatwiej tego dokonad podstawiając wartości
liczbowe do wzoru na parcie

gdzie: h = 4 m, sin = sin 45 = , b = 1 m,  = 9810 .

Stąd .

Odpowiedź. Parcie całkowite na ścianę ma wartośd 110 987 N.

Zadanie 3.

Pionowa ściana zamocowana przegubowo w dnie zbiornika (w punkcie 0) oddziela dwie ciecze o
gęstościach 1 i 2. Znając głębokośd jednej cieczy h1 obliczyd przy jakiej głębokości drugiej cieczy h2
ściana pozostawad będzie w pozycji pionowej.

Dane: 1 = 1000 kg/m3, 2 = 2000 kg/m3, h1 = 4 m, h2 = ?

Rozwiązanie.

Warunkiem równowagi ściany względem punktu obrotu jest, aby suma momentów statycznych od
wszystkich sił działających na ścianę względem punktu 0 była równa zeru:

lub .

Siłami tymi będą siły parcia z jednej i drugiej strony. Wyniosą one:

oraz

Ponieważ siły te zaczepiają w środkach ciężkości trójkątów parcia, więc ich ramiona (względem
punktu 0) wyniosą odpowiednio

oraz

Po podstawieniu tych wartości do równania wyjściowego, otrzymamy:

po wymnożeniu, redukcji i przekształceniu ze względu na niewiadomą h2

Jak widad z powyższej zależności szerokośd ściany b zredukowała się; jest to zrozumiałe, gdyż
równowaga ściany piętrzącej nie może zależed od szerokości obu zbiorników pod warunkiem, że
szerokośd ta będzie jednakowa dla obu cieczy. Ponadto warto zwrócid uwagę, że stosunek obu
głębokości równy jest stosunkowi pierwiastków trzeciego stopnia z odwrotnych gęstości obu

cieczy . Ta odwrotnośd staje się zrozumiała, gdy uświadomimy sobie, że głębsza ciecz musi byd
odpowiednio lżejsza, aby parcie dawało moment równy momentowi parcia płytszej, lecz
odpowiednio cięższej cieczy. Trzeci stopieo pierwiastka wytłumaczymy sobie łatwo pamiętając, że
głębokości obu cieczy występują w równaniu momentów z wykładnikami równymi 3 ( – to
powierzchnia wykresu, natomiast to ramię siły).

W celu uzyskania wyniku liczbowego podstawmy do ostatniego równania wartości poszczególnych

wyrazów:

Odpowiedź. Konieczna głębokośd wody w lewym zbiorniku musi byd równa h2 = 3,175 m. Przy
głębokości większej ściana obróci się wokół punktu 0 zgodnie z ruchem wskazówek zegara, przy
głębokości mniejszej – w kierunku przeciwnym.