ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑ∆ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2006

Ν ΕΟ ΕΛΛ ΗΝ ΙΚΗ ΓΛΩΣ ΣΑ • ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑ Ι∆ ΕΙΑΣ • Γ΄ ΛΥ ΚΕΙΟΥ • 23 ΜΑ ΙΟΥ 2006

ΚΕΙΜΕΝΟ
Έχει παρατηρηθεί ότι οι πέρα από τα κοινά µέτρα δηµιουργικοί άνθρωποι στον τοµέα του πνεύµατος έχουν σιδερένιαν
αντοχή και µπορούν να εργάζονται σκληρά χωρίς να καταρρέουν από εξάντληση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η παραγωγική
τους ικανότητα, και ποσοτικά µόνο θεωρούµενη, ως όγκος καθηµερινής εργασίας σχεδόν χειρωνακτικής, προκαλεί
κατάπληξη. […] Ανεξάρτητα από την ποιότητα, αυτή καθαυτή η ποσότητα της παραγωγής έχει κάτι το υπεράνθρωπο –
ξεπερνά κατά πολύ τις κοινές ανθρώπινες δυνάµεις. […] Οι οκνηροί και ανέµελοι είναι στην ιστορία του πνεύµατος σπάνιοι. ο
µεγάλος αριθµός αποτελείται από ακαταπόνητους δουλευτάδες.
[…]
Η µεγάλη αντοχή του πνευµατικού δηµιουργού γεννιέται και συντηρείται, κατά κύριο λόγο, από την ψυχή του. Η
φλογερή αγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στον προορισµό αυτού του έργου είναι οι µεγάλες πηγές της
δύναµής του. Αυτές δεν τον αφήνουν (και στην περίπτωση ακόµη της κλονισµένης υγείας) να λυγίσει. Ο άνθρωπος που
αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος µε την ψυχή του. Αυτή τον διατηρεί ακµαίο, νέο, δροσερό. Και επειδή την
αγάπη και την πίστη τη βρίσκει µόνο εκείνος που µε ορισµένη πνευµατική τοποθέτηση δίνει περιεχόµενο, πρόγραµµα, νόηµα
στη ζωή του, και δικαίωση του µόχθου του θεωρεί την εκτέλεση αυτού του προγράµµατος (την «πλήρωση του νοήµατος» της
ζωής), η πνευµατική τοποθέτηση είναι, σε τελευταίαν ανάλυση, το στοιχείο που τροφοδοτεί την αντοχή του δηµιουργού
(απέναντι στη φθορά που φέρνει ο κάµατος, αλλά και απέναντι στους κλυδωνισµούς της ζωής, στο φυσικό και στον ηθικό
«πόνο»). Ο κοινός άνθρωπος που δεν είναι κατά τον ίδιο τρόπο τοποθετηµένος, εύκολα εξαντλείται και καταρρέει όταν
χτυπηθεί από ένα ανεπάντεχο δεινό ή όταν η υπέρµετρη δουλειά αρχίσει να φθείρει την υγεία του. Ο πνευµατικά
τοποθετηµένος δηµιουργός δεν γκρεµίζεται εύκολα ούτε από τη νόσο, ούτε από τα γερατειά, ούτε από τις απογοητεύσεις και
τα πένθη, τα ατυχήµατα της ζωής, και όπως ο πολυάσχολος και προκοµµένος άνθρωπος δεν «ευκαιρεί», καθώς λέµε, ν’
αρρωστήσει, έτσι κι αυτός, µε την προσήλωσή του στο νόηµα που έχει δώσει στη ζωή του, δεν «ευκαιρεί» ούτε τον κόπο να
αισθανθεί ούτε τη φθορά – και φτάνει στο τέρµα του βίου σαν τον αθλητή που πέφτει επιτέλους για να αναπαυθεί στη χαρά
της νίκης.
[…]
Κατά βάθος πρόκειται για την πανίσχυρη ψυχική αντοχή ενός εκλεκτού ανθρώπου που σύµφωνα µε την πνευµατική του
τοποθέτηση ξέρει να δίνει στα γεγονότα µια δική του σηµασία και να τα δαµάζει.
(Ε. Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, Β΄ έκδοση,
Αθήνα 1980, σελ. 320, 321 – 322, 323)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε (70 – 90 λέξεις). Μονάδες 25
Β.1. Να αναπτύξετε σε 70 – 80 λέξεις το περιεχόµενο του ακόλουθου αποσπάσµατος από το κείµενο: «Ο άνθρωπος που
αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος µε την ψυχή του». Μονάδες 10
Β.2. «Η µεγάλη αντοχή […] στη χαρά της νίκης». Στη συγκεκριµένη παράγραφο να διερευνήσετε:
α. Ποιον τρόπο πειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας; Μονάδες 2
β. Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί; Να αναφέρετε ένα παράδειγµα για κάθε περίπτωση. Μονάδες 3
Μονάδες 5
Β.3. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις πιο κάτω λέξεις του κειµένου: ακαταπόνητους, αναπάντεχο,
υπέρµετρη, προσήλωση, δαµάζει. Μονάδες 5
Β.4. Να αναφέρετε πέντε παραδείγµατα µεταφορικής χρήσης της γλώσσας από το κείµενο που σας έχει δοθεί. Μονάδες 5
Γ. Στο Πνευµατικό Κέντρο του ∆ήµου σας πραγµατοποιείται εκδήλωση για παιδιά που προέρχονται από περιοχή της χώρας
η οποία έχει πρόσφατα πληγεί από φυσική καταστροφή. Εκεί έχετε κληθεί ως εκπρόσωπος του σχολείου σας να
απευθύνετε σύντοµη οµιλία. Τι θα αναφέρατε σχετικά µε την ψυχική δύναµη που απαιτείται για να αντιµετωπίσουν τα
παιδιά αυτά µε αισιοδοξία το µέλλον τους; Με ποιους τρόπους, κατά τη γνώµη σας, θα µπορούσε η Πολιτεία να
συµβάλει στην ανακούφισή τους; Η οµιλία σας δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10΄ (500 – 600 λέξεις). Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Το κείµενο του Παπανούτσου αναφέρεται στην ψυχική αντοχή του πνευµατικού δηµιουργού. Αρχικά τονίζεται ότι η
αντοχή αυτή του επιτρέπει να παράγει τεράστιο όγκο δουλειάς πέρα από κάθε ανθρώπινο µέτρο, διευκρινίζοντας ότι
είναι ψυχική και πηγάζει από την αγάπη και την πίστη στο έργο που έχει ένας άνθρωπος µε συγκεκριµένη στάση ζωής.
Στη συνέχεια, προβάλλεται η υπεροχή της αντοχής του διανοούµενου σε σχέση µε αυτή του κοινού ανθρώπου, ενώ
επισηµαίνεται ότι η προσήλωση στο έργο του αποτρέπει οποιαδήποτε φθορά, αναδεικνύοντάς τον, τελικά, νικητή.
Επιλογικά, διαπιστώνει ότι η πνευµατική του στάση τον οδηγεί σε µια προσωπική θέαση της πραγµατικότητας και,
συνακόλουθα, στον έλεγχό της.
Β.1. Ο άνθρωπος που αφοσιώνεται ψυχικά στο έργο του και πιστεύει στην ανθρωπιστική – κοινωνική διάστασή του, είναι
ένας άνθρωπος µε τεράστια ψυχικά αποθέµατα και αντοχές. Αυτή η προσήλωση τον τροφοδοτεί διαρκώς µε δυνάµεις
 που του επιτρέπουν να ανταπεξέλθει µε θάρρος στις αντιξοότητες της καθηµερινότητας. Επιπλέον, η αίσθηση της
συναισθηµατικής πληρότητας λειτουργεί ως πηγή – φορέας ανανέωσης και έµπνευσης δίνοντας κάθε στιγµή νόηµα στη
ζωή του ατόµου. ∆ιαµορφώνεται, έτσι, µια προσωπικότητα ισχυρή, ανεξάρτητη, υπερήφανη, δραστήρια και πραγµατικά
ελεύθερη.
B.2. α. i. Επίκληση στο συναίσθηµα
ii. Επίκληση στη λογική
β. i. Συγκεκριµένα για την επίκληση στο συναίσθηµα χρησιµοποιεί ως µέσα:
¾ τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας
y συναισθηµατικά φορτισµένες λέξεις και εκφράσεις π.χ. «δικαίωση µόχθου», «φλογερή αγάπη»
y συνυποδήλωση π.χ. «τον διατηρεί δροσερό», «σαν τον αθλητή που πέφτει επιτέλους για ν’ αναπαυθεί στη
χαρά της νίκης».
ii. Για την επίκληση στη λογική χρησιµοποιεί ως µέσα:
¾ επιχειρήµατα: «ο άνθρωπος που αγαπάει … πόνο».
¾ τεκµήρια:
y γενικά αποδεκτή αλήθεια π.χ. «ο κοινός άνθρωπος … υγεία του»
y παραδείγµατα: γίνεται αναφορά ενδεικτικά στη «νόσο», στα «γηρατειά», στα «πένθη» που δεν κάµπτουν
τον πνευµατικό άνθρωπο.
Β.3. ακαταπόνητους → ακούραστους, ακατάβλητους, ακάµατους
αναπάντεχο → απροσδόκητο, απρόβλεπτο, απρόσµενο
υπέρµετρη → υπερβολική, άµετρη
προσήλωση → αφοσίωση
δαµάζει → τιθασεύει
Β.4. Παράγραφος 1 → «σιδερένιαν αντοχή»
Παράγραφος 2 → «οι µεγάλες πηγές της δύναµής του»
«Αυτή τον διατηρεί … δροσερό»
«το στοιχείο που τροφοδοτεί»
«απέναντι στους κλυδωνισµούς της ζωής»
Παράγραφος 3 → «να τα δαµάζει»
Γ. Αγαπητοί συµπολίτες και αγαπητά παιδιά,
αφορµή της οµιλίας µου στάθηκε η εκδήλωση που πραγµατοποιείται από το πνευµατικό κέντρο του ∆ήµου µας, µε στόχο
τη συµπαράσταση στα παιδιά των οποίων η περιοχή έχει πληγεί πρόσφατα από φυσική καταστροφή. Παρά την εξέλιξη
της τεχνολογίας και των πολλαπλών δυνατοτήτων που αυτή παρέχει στο σύγχρονο άνθρωπο, µε λύπη διαπιστώνουµε ότι
ακόµα και σήµερα αυτός είναι έρµαιο των φυσικών καταστροφών. αντιτάσσει όµως απέναντι σ’ αυτές τα ψυχικά και
ηθικά αποθέµατα που ο ίδιος διαθέτει. Ανάλογες δυνάµεις αναπτύσσουν και τα νεότερα µέλη της κοινωνίας, που
ξεπερνώντας την τραγικότητα του παρόντος καλούνται να αντιµετωπίσουν µε αισιοδοξία το µέλλον τους.
Ειδικότερα, απαιτείται η κινητοποίηση ψυχικών δυνάµεων και ηθικών αρετών, όπως οι ακόλουθες:
y Ισχυρή θέληση
y Θάρρος
y Υποµονή –επιµονή
y Ψυχική ενδυνάµωση –αντοχή
y Ψυχική ισορροπία
y Αποβολή αισθηµάτων ατυχίας και ηττοπάθειας
y Αισιοδοξία για το µέλλον
y Αγάπη και πίστη σε αξίες και ιδανικά
y Αισθήµατα εµπιστοσύνης προς τον συνάνθρωπο
y Ψυχραιµία για την αποφυγή πανικού ⇒ αυτοκυριαρχία
y Ενίσχυση αγωνιστικότητας
y Ειδικότερα τα παιδιά που είναι από τη φύση τους άπειρα και θυµικά, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι
υπεύθυνα για τις ατυχείς περιστάσεις ή τη µανία της φύσης και να καταπολεµήσουν τις πιθανές προλήψεις, ώστε να
αποφύγουν τη µοιρολατρική αντιµετώπιση της ζωής
Οι παραπάνω ψυχικές αρετές είναι εγγενείς στον άνθρωπο, ωστόσο στην παιδική ηλικία χρειάζεται η ενίσχυσή τους.
Καθοριστικός, λοιπόν, προβάλλει ο ρόλος συγκεκριµένων φορέων:
9 Η οικογένεια, η οποία επιδρά καθοριστικά στην ψυχοσύνθεση των νεότερων µελών της έχει την υποχρέωση να
στηρίξει ψυχολογικά τα παιδιά, ώστε να ατενίσουν µε αισιοδοξία το µέλλον τους.
9 Τα ΜΜΕ οφείλουν να προβάλλουν τη δυσχερή θέση, στην οποία έχουν περιέλθει τα παιδιά αυτά και να
ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώµη, ώστε να δραστηριοποιηθεί στο θέµα της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης
και της ψυχικής ανακούφισής τους.
9 Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις (Γιατροί χωρίς σύνορα, UNICEF κ.λ.π.) οφείλουν µε τη συνδροµή ψυχολόγων να
ενισχύσουν το αίσθηµα της αυτοσυντήρησης των νεαρότερων θυµάτων της καταστροφής.
9 Οι πνευµατικοί άνθρωποι έχουν χρέος να εµφυσήσουν στα αναξιοπαθούντα παιδιά τις αρετές που οι ίδιοι διαθέτουν:
σιδερένια αντοχή, φλογερή αγάπη για τη ζωή και τη δηµιουργία, ψυχική δύναµη να δαµάσουν τις αντιξοότητες της
ζωής.
9 H «Κοινωνία των Πολιτών» οφείλει να καταδεικνύει την ευαισθησία της µέσω της ανιδιοτελούς προσφοράς σε
πολλαπλά επίπεδα (οικονοµικό, ψυχολογικό …).
Τον πιο σηµαντικό και ουσιαστικό ρόλο καλείται να διαδραµατίσει η πολιτεία που διαθέτει τα κατάλληλα µέσα, ώστε να
συµβάλλει αποτελεσµατικά στην άµεση ανακούφιση των παιδιών που προέρχονται από περιοχές που έχουν πρόσφατα
πληγεί από φυσικές καταστροφές. Πιο συγκεκριµένα:
— Οικονοµική – υλική βοήθεια: παροχή χρηµατικής ενίσχυσης στις πληγείσες περιοχές για τη βελτίωση των συνθηκών
διαβίωσης, αποστολή ειδικών µονάδων αντιµετώπισης καταστροφών (ΕΜΑΚ).
— Ιατροφαρµακευτική περίθαλψη: αποστολή φαρµακευτικού υλικού, ειδικευµένου ιατρικού και νοσηλευτικού
προσωπικού, κινητές ιατρικές µονάδες εξοπλισµένες µε τα κατάλληλα τεχνικά µέσα για την άµεση αντιµετώπιση των
επειγόντων περιστατικών, οµάδες παιδοψυχολόγων κ.λ.π.
— Φιλοξενία παιδιών από τις πληγείσες περιοχές σε παιδικά χωριά, παιδικές κατασκηνώσεις, όπου µέσα από την
ανάπτυξη διαφόρων οµαδικών δραστηριοτήτων τα παιδιά θα µπορέσουν να ξεχάσουν τις οδυνηρές εµπειρίες τους.
— Μέριµνα για την αποκατάσταση των παιδιών που έχασαν την οικογένειά τους: ανάδοχες οικογένειες, υιοθεσία
ορφανών παιδιών κ.λ.π.
— ∆ιοργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων, µε τη συµβολή προσωπικοτήτων από το χώρο του αθλητισµού και της
τέχνης, µε σκοπό τη συγκέντρωση αξιοσέβαστων χρηµατικών ποσών.
— Ανάληψη δράσης για την εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραµµάτων, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η εκπαιδευτική
δραστηριότητα στις πληγείσες περιοχές αλλά και να µεθοδευτεί η επαγγελµατική κατάρτιση στα πλαίσια των νέων
συνθηκών, ή ακόµα να δοθεί η δυνατότητα εισαγωγής / µετεγγραφής σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα
της χώρας.
Ο δείκτης της πολιτιστικής ανάπτυξης µιας κοινωνίας δεν καταδεικνύεται αποκλειστικά και µόνο από την οικονοµική
ευηµερία της αλλά κατ’ εξοχήν από την κοινωνική ευαισθησία και τη διάθεση αλτρουισµού απέναντι στα πάσχοντα και
ευπαθή µέλη της. Χρέος, λοιπόν, όλων µας είναι η ευαισθητοποίηση και η έµπρακτη υποστήριξή µας προς αυτά.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

Επιµέλεια
Αληγιζάκης Λευτέρης • Καλουτσάκης Αγησιλάος • Κανέλας Χρήστος
Κόρκακα Σάνδη • Κουρή Εύα • Μανιαδάκη Πόπη