P a g e | 96

2. Anthenian period – Alexander the Great

3. Period of Decline

Qualities:

1. Permanence & universality

2. Essentially full of artistry

3. Originality

4. Diversity of talent

5. Intellectual quality

Homer – blind poet of Greece/great epics – Illiad & Odyssey

Theme- Man’s fate is the result of his actions.

Mythological background of Iliad

Achilles – greatest Greek warrior

Thetis and Peleus (Parents)

Eris – Goddess of mischief was not invited

Golden Apple – to the fairies of the Goddess

-Hera – promised power

Athena – wisdom

Aphrodite – most beautiful woman in the world

Helen – married to Menelaos

 P a g e | 97

- Alexandros abducted Helen and brought her to Troy

- Greeks (Achaians) banded together to restore Helen of Menealos

-10 year war – Trojan war

Iliad

-violent quarrel between Agamemnon & Achilles

-Briseis was unjustly taken by Agamemnon

-Achilles bowed not to fight & stayed on his tent; because of his absemce, the
Trojans led by prince Hecor were winning & Greeks were driven back

Patroclus – dear friend of Achilles begged to fight

-was killed by Hector

- and because of this, Achilles killed the Trojans in order to marry Penelope

-Story of Penelope

Because of Athena, he reached Ogygia

- met the nympj Calypso, fallen in love with him

-kept for seven years

-Hermes ordered Calypso to realease Odysseus

-Poseidon got angry and Odysseus met several dangers before reaching Ithaca

Dramatist of the Athenian Age

 P a g e | 98

1. Aeschylus – father of tragedy

- theological poet

- soldier playwright

- Battle of Marathon/Salamy

2. Sophocles

-Oedipus Rex

-Parent Laius & Jocasta (Thebe)

- Childless – Apollo at Delphi

- received a prophecy that Jocasta would have a son, but will murder his father
and marry his mother

- Oedipus was born

-exposed in the mountain

-given to the childless King& Queen of Corinth

-went to oracle of Delphi and learned the truth

-left Corinth

- on his way , he met an old man & insulted him & tried to beat him

- killed the man

-reached Thebe

- people were suffering under great misfortune in the form of a Sphinx

Riddle – morning walks in 4 legs; noon – 2 legs – night – 3 legs

Oedipus – solved the riddle

 P a g e | 99

-became king of Thebe & married Jocasta

-plague came to the land

-Theban went to oracle of Delphi

-Apollo saod that they must look for the murdere of their King Lauis & punish him

People sought the help of Oedipus & promised to look for the murderer

He learned the truth and Jocasta & Oedipus realized that they were mother and son.

In the end Jocasta committed suicide while Oedipusblinded his eyes

3. Euripides – modern playwright

4. Aristophanes – master of Greek comedy

Rome – Virgil – ggreatest writer that Rome produced

Aeneid – Aeneas (Trojan hero)

-burning troy

-went to Latium

-landed in Carthage and welcomed by Queen Dido

-queen fell in love with Aeneas

-Aeneas great destiny was to be the founder of Rome

-oracle – only daughter Lavinia would marry a foreigner- king

Nibelungelied – Siegfred/epic/of Germany

Song of Roland – epic of France

 P a g e | 100

El Cid – epics of Spain

Diving Comedy – Dante – Father of Italian Literatiore

-greatest literary production of the middle Ages

GREEK GODS AND GODDESSES

Zeus – In Greek mythology, the father of gods and men, and most powerful of
immortals. He was pre-Hellenic and was worshipped as the sky-deity, whose presence
was marked by lightning, thunder, and rain, He was theson of Kronos and Rhea:
Poseidon.

Hades, Hestia, Demeter, JHera were his brothers and sisters, Hera being also
his wife, When the world was distributed among them after the overhrow of Kronos,
Poseidong obtained the sea, Hades the underworld and Zeus the heavens and upper
regions, the earth being common of them all.

Thetis – sea goddess, mother of Achilles

Poseidon- Fierce god of the sea and of earthquakes, brother of Zeus and
Hades, defender of Greeks

Hermes – Son of Zeus and Maia. He is familiar in Roman myhology as

Mercurius

His best know role was that of messenger of the gods, for which he carried a herald’s
wand. He also conducted the dead to Hades. He was commonly represented in art asa
a head supported by a tapering pillar with a phallus affixed to it. Such images were
known as Hermae.

Hera – Pre-Hellenic goddess whose Greek name is no more than the title, lady.
The daughter of Kronos and Rhea, she figures in Greek mythology as wife and sister
Zeus and patroness of female life in general and of marriage in particular. Her children
included Ares, Hebe and Hephaestus. According to Homer she was jealous and
 P a g e | 101

quarrelsome; Zeus himself quailed at her tounge. Argos seems to have been the most
ancient place for her worship.

Hephaestus – Also called Hephaistos, in Greek Religon, the God of fire.

Originally a deity of Asia Minor and the adjoining islands, he had an important place of
worship at the Lycian Olympus, where natural gas provided both his image and his
sanctuary. As god of fire, Hephaestus became the divine smith and patron of craftsmen,
the naturalvolcanic or gaseous fires already connected with him were often considered
to be his workshops.

Athena – Sometimes called Pallas. She spramg fully grown and armed from the
head of Zeus, who had swallowed her mother MEITIS (wise counsel). Although pre-
Hellenic, she became patron goddess of Athems, and personified wisdom. In Roman
mythology is identified with Minerva.

Artemis – Originally a primitive earg-goddess; she appears in Greek mythology

as daughter if Zeus and Leto and sister of Apollo; a virgin huntress and patroness of
chastity.

Aphrodite – The Goddess of Beauty and Love, who beguiled all, Gods and men
alik; the laughter-loving Goddess, who stole away even the wits of the wise. She is the
daughyer of Zeus and Dione in the Iliad. She was also known as Venus in the Roman
mythology.

Apollo – Archer god, main protector of the Trojans.

Ceres- Roman goddess of corn, identified with Greek Demeter

Ares – He presented the distasteful aspects of brutal warfare and slaughter.

From at least the time of Homer, who established him as the son of the chief god, Zeus
amd Hera his consort, he was of the Olympiam deities, buthis fellow gods and even his
 P a g e | 102

parents were not fond of him. HE was accompanied in battle, however, by his sister Eris
(Strife) and his sins (by Aphrodite) DEimos and Phobos (panic and Rout).

Achilles – was the son of Peleus and Thetis and hero of Homers Iliad by whom
Greek valor and its mightiest was exemplified in Trojan War. He was educated in war
and eloquence by phoenis amd in hunting, riding, music and medicine by Chiron. He
was the greatest and bravest warrior among the Greeks.

Agamemnon – Son of Atreus and brother of Menelaus. He was the legendary

king of Mycenae. In Homer, he appears to be commander in chief of the Greek
expedition against Troy. He was personally brave but somewhat irresolute and
despondent. His quarrel with Achilles is principal motif of the Illiad.

The Odyssey relates, on his return from the wars, he and his followers were
treacherously murdered by his wife Clythemnestra and her lover Aegisthus, Clymnestra
also killed Cassandra, thedaughter of Prian, king if Troy, whom agamemno had brought
back with him.

Neptune, Neptunus – Roman god of water; later elevated to God of the Sea
after his identification with the Greek Poseidon

Vulcan – Roman God of fire and in Particular of furnaces; his festival, the
Vulcania, was observed on 23’rd August. He was identified with the Greek
Hephaesthus.
 P a g e | 103

FILIPINO
Ang bahaging Filipino sa Licensure Examination for Teachers ay binubuo ng
Komunikasyon sa Akademikong Filipino, Pagbasa at Pagsulat tungo sa Pananaliksik,
Masining na pagpapahayag

BAHAGI NG PANANALITA

PANGNGALAN

Ang Pangngalan ay pasalitang simbolo na ang tinutukoy ay tao, hayop, bagay,

pook at pangyayari.

Ang Pangngalan ay ngan ng tao, hayop, bagay, pook at pangyayari

Ang unang katuturan ay gumagamit ng katawagang pansemantika, pasalitang simbolo;

Ang ikalawa ay ang karaniwang katuturang ibinibigay ng balarilang tradisyunal.

Halimbawa: Mga pangngalang ngalan ng tao

Gloria Ama guro

Nonoy anak manananggol

Mga pangngalang ngan ng hayop

Tagpi Aso Tandang

Muning pusa Katyaw Kalabaw

 P a g e | 104

Mga pangangalang ngalan ng pook

Pilipinas lunsod kaparangan

Bundok ng Apo bundok kamaynilaan

Mga pangngalang ngan ng katangian

Bait kabaitan pagkamabait

Tapang katapangan pagkamatapang

Mga pangngalang ngan ng pangyayari

Ikalawang Digmaang Pandaigdig

Kasalan pulong

Pag-aasawa kaarawan

Sa ikalawang pananaw na batay sa lingwistikang istruktural, ang pagbibigay ng

katuturan ay batay sa kayarian at gamit sa pangungusap ng tunit ng wika na
binibigayang kahulugan. Hindi isinasaalang-alang ditto ang kahulugang tinutokoy o
binibigay ng salitang binibigyangkatuturan.

Ang Kayarian ay tumotukoy sa anyo ng salita at iba pang yunit ng wika.

Sa kayarian, ang pangngalang, ay karaning salitang ugat o anuman pagbabagu-bagong
anyo niyo ayon sa kung ito ay inuulit, nilalapian, o pinagtatambal.

Halimbawa ang agos ay salitang ugat o anumang pagbabahu0bagong

anyo nito ayon sa kung ito ay inuulit, nilalapian, o pinag tatambal.halimbawa and Agod
ay salitang ugay; ang buhay-buhay ay pag uuli ng salitang ugat ng buhay; ang
kabuhayan ay salitang ugat na buhay na nilapian ng Ka . . . . . an; ang buhay-alamang
ay dalawang salitang ugat ma pinagtambal. HInggil sa mga pangangalang maylapi. Sa
 P a g e | 105

Pilipino ay mayroon tayong mga panlaping sadyang ginagamit lamang sa pagbubuo ng

pangngalan.

Tinutukoy pa rin ng kayarian ang gamit ng salitang sa loob ng wika o ang

kayarian ng mga pariralang, maaring mabuo nito, kasama ng iba pang salita o kataga.
Ang anumang salitang maaring sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong maramihan ng
mga ito, ay isang pangngalan o dili kaya ay isang salitang gumaganap ng tungkulin n
gang tatlong pares ng mga katagang binanggit sa katuturan ay mga pananda.

Ang unang pares ay pananda ng mga pangngalang na sa kaukulang palagyo; ang

hulinf dalawang pares ay pananda naman ng mga pangngalang nasa kaukulang
palayon.

Ano ang ibig sabihin ng pariralang “salitang maaring isunod sa . . . loob ng

katuturan?

Nangangahulugan na ang salita ay nagagamit na kasunod ng alinaman sa mga

katagang nabanggit upang makabuo ng parirala.

Ang anyong maramihan ng ang/so ay ang mmga/sina; ang maramihan ng ng/ni;

ay ng mga/nina; at ang mga maramihan ng sa/kay ay sa mga/kina.Kung ang mga
pariralang isahan sa mga halimbawa sa itaas ay ilalagay natin sa maramihan, ganito
ang mga pariralang mabubuo natin:

1. ang mga anak 2. Sina Maria

Ng mga anak nina Maria

Sa mga anak kina Maria

 P a g e | 106

Kung magpapatuloy tayong maghanap ng mga salitang maaring isunod sa

unang pangkay ng mga kataga (ang, ng, sa ) makikita nating ang mga sumusunod na
salita ay maari ring gamitin: akin, mabait, umawit.

Makabubuo tayo ng mga parirala na sumusunod:

1. ang akin ang mga akin

Ng akin ng mga akin

sa akin sa mga akin

2. ang mabait sa mga mabait

Ng mabait ng mga mabait

sa mabait sa mga mabait

HALIMBAWA:

1. Mga pariralang ANG

a. Sa opisyal na pulong ko na inuulat ang akin.

b. Laging pinagpapala ng DIyos ang mabait.

c. Ang umaawit sa ating palatuntunan ay tanyag sa buong daigdig

2. Mga pariralang NG

a. Kalihim ko ang bumasa ng akin sa opisyal na pulong

b. Karaniwang tahimik at walang bagabag ang buhay ng mabait

c. Ang pangalan ng umaawit ay tanyag sa buong daigdig.

 P a g e | 107

3. Mga pariralang SA

a. Hindi ko malilimot ang kanyang ginagawang tulong sa akin

b. ang diyos ay lagging may gantimpala sa mabait.

c. Walaang katapusan ang papuri ng mga nakinig sa umawit.

Saunang pangungusap, ang pariralang ang ANG AKIN ay pinaikling anyo, isang
ellipsis

Ang salitang AKIN ay pinaikling panghalip na karaninwang ginagamit na kasama ng

isang pangngalang kasunod ng AKIN ay ULAT. Kung gayon, ang buong pangungusap
na walang elipsis.

Halimbawa:

Sa opisyal na pulong ko na iuulat ang aking ulat.

Sa kayarian n gating mga pangngusap sa Pilipino, ang salitang ULAT sa

ganitong halimbawa ay maari nang alisin, kaya’t napapalitan ang mtungkulin ng
panghalip na AKIN.

Ang dating panuring na AKIN ay nagiging isang salitang gumaganap ng tungkulin ng

pangngalan.

Mga Klasipikasyon Ng Pangngalan

 P a g e | 108

Ang mga pangangalan ay mauuri ayon sa kahulugan og kayarian ng mga ito

bilang isang salita. Ang unang pag-uuri ay klasipikasyon pansemantika, ang ikalawa
ay pangkayarian o pang-instruktura

Mga Uring Pansemantika

Sa ilalim ng pag0uuring pansemantika ay may dalawang paraan ng

klasepikasyon.

Ang una ay batay sa kung ang pangngalan ay may diwang panlahat o hindi panlahat,
at ang ikalawa ay batay sa kung ang pangngalan ay tumutukoy sa isang bagay na
tahas o hindi tahas .

Ayon sa unang batayan, ang mga pangngalan nay maaring pangngalang

pantangi o pangngalang pambalan. Ayon naman sa ikalawang batayan, ang
pangngalan ay maaring tahas o Basal.

Pantangi ang pangngalan kung tumutukoy sa isang tanging tao, hayop, bagay, pook, o
pangyayari. Ang ibig sabihin ng tangi ay particular ng tao, hayop, bagay, pook, o
pangyayari. Sumasagot ito sa tanong na: Ano ang panawag sa o ngalan ng particular
na ito; ng partikular na asong ito, o pusang ito; dagat na ito ng particular na aklat na ito
o lapis na na ito; ng particular ng dagat na ito, atbp.

HALIMBAWA:

1. MGa pangngalan ng particular na tao

Danica Bb. Carol Reyes

Czarina D. Dioneda

2. Mga pangngalang particular na ngalan ng ibat ibang uri ng hayop

Tagpi Bantay
 P a g e | 109

Muning Whitie

3. Mga pangngalang particular na ngalang ng ibat ibang bagay

Pilot Mongol

Bagon Alpabeto Magasing Time

4. Mga pangngalang partikular na ngalan ng pool

Talon ng Maria Carolina Ilog pasig

Bulkang Mayon Naga

5. Mga pangngalang particular na pangyayari

Paligsajamg Bb.Universe Taong 1998

Araw ng Paggawa

Pambalana ang mga pangngalang tumutukoy sa pangkalahatang diwa. Halimbawa,

ang pangngalan ng tao ay tumutokoy sa lahat ng nilang na may katawan at kaluluwang
rasyunal.

1. Pangngalang pang kalahatang nglan ng tao.

Halimbawa: bata, guro, lalaki

2. Pangngalang pangkalahatang ngalan ng hayop

Halimbawa: aso, pusa, baka

3. Mga pangngalang pangkalahatang ngalan ng bagay

Halimbawa: Lapis, Radyo

4. Pangngalang pangkalahatang ngalang ng pangyayari

Halimbawa: Kaarawan, sayawan

Ang mga pangngalang pantangi ay sinisimulan sa malakng titik kapag isinusulat.

 P a g e | 110

Ang mga pangngalang pambalana ay sinisimulan naman sa maliit na titik maliban kung
simula ng pangungusap.

TAHAS ang pangngalan kung tumutukoy sa bahay na material.

Halimbawa: Tao, hayop, puno, pagkain, gamut, kasangkapan

Ang mga pangalang tahas ay mauuri pa rin sa dalawa:

Palansak. Ito ay tumutukoy sa pangkay ng iisang uri ng tao o bagay.

Halimbawa: buwig, kumpol, hukbo, tangkal, tampok

Di-Palansak. Ito ay tumutukoy sa lamang sa mga bagay na isinasaalang-alang

Halimbawa: saging, sundalo, kamatis, tao, bulaklak

Basal ang pangalang kung ang tinutukoy ay hindi material kundi diwa o kaisipan.

HAlimbawa: pag-ibig, katagan at pag-asa

Mga Uring Pangkayarian

Uri ng pangngalan, batay sa kayarian nito:

1. Pangaalng Payak kung ito ay isang salitang –ugat lamang. Wala itong kasamang
panlapi o katambal na salita, at hindi rin inuulit ang kabuuan o bahagi nito. Ang
pangalang payak ay binubuo ng isang morpema lamang.

Halimbawa: Bulak, dahon, bunga, diwa

2. Pangalang Maylapi o Hinango kung binubuo ng salitang ugat at panlaping

makangalan. Sa bagon pananaw, sinasabing ang pangngalang maylapi ay binubuo ng
isang morpemang Malaya at using morpemang di-malaya. Ang morpemang malaya
ay ang salitang-ugat: ang morpamang di-malaya ang panlapi.

Halimbawa: kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan

 P a g e | 111

Ang unang halimbawa ay may salitang ugat na dugo, gitlaping in, at hulaping an.

Tinatawag nating makangalan ang mga panlaping ginagamit sa pagbubuo ng pangalan,

at kaiba ito sa iba pang panlapi na ginagamit naman sa pag bubuo ng iba pang bahagi
ng pananalita, tulad ng panaguri at pandiwa.

3. Pangalang Inuulit kung ang kabuuan nito o ang bahagi nito ay inuulirr. Batay sa
kung ano ang inuulit, nmay dalawang uri ng pag-uulit a) ang pag-uulit na di-ganap o ang
pag-uulit na parsyal at (b) ang pag-uulit na ganap.

Halimbawa: Bali-balita, da-dalawa, Sali-salita, bali-baligtad

May mga pangalang maylapi na ang inuulit ay ang unang salita (katinig) at ang patinig
ng salitang ugat.

Alaala, bulaklak, lapulapu, paruparu, sarisari

Payak ang klasipikasyong mga ito sapagkat wala namang salitang-ugat na ala, lak,
paro, lapu

Pag-uulit na ganap ang tawag sa pag0uulit ng buong pangalan. MGa pangalang payak
lamang na binubuo ng dalawang patinig ang nauulit nang ganap.

Halimbawa:

Kuru-kuru, bayan-bayan, buhay-buhay,sabi-sabi

4. Pangngalang Tambalan

Ang panggalang tambalan ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag-

isa. BInubuo ito, samakatwid, dalawang morpenang Malaya.

May mga pangalang tambalan na nanatili ang kahulugan ng mga salitang

nagtatambal at nagkakaroon ng bagong kahulugan ang nabuong pangalan.
 P a g e | 112

Ang unang pangkat, yaong nanantili ang kahulugan ng pinagsamang salita ay tintawag
na malatambalan o tambalang di-ganap. Samantal, ang ikalawa yaong nagkakaroon
ng bagon kahulugan ang mga salita, ay tinatawag na tambalang ganap.

Halimbawa:

(a) Mga tambalang di-ganap

Balikbayan, alay- kapwa, dalagang-bukid, bahay-kalapati

Sa mga tambalang di-ganap ay may kataga o mga katagang nawawala.

Halimbawa: ang balikbayan ay galling sa pariralang bumalik sa bayan o

nagbalik sa bayan inalis ang katagang sa at kinuha na lamang ang salitang-ugat ma
balik buhat sa bumalik o nagbalik upang mabuo ang pangalang balikbayan.

Sa halimbawang alay-kapwa, ang katagang nawawala ay sa.

Sa dalagang-bukid, taga ang katagang inalis.

At sa bahay-kalapati ng ang nawawala.

(b) Mga tambalang ganap

Kapitbahay, bahaghari, hampaslupa, dalagambukid (isda)

Mapapansin sa mga tambalang ganap, ang kahulugan ng mga pinagsamang

salita ay nawawala.

Mga Kakanyahan Ng pangngalan

 P a g e | 113

May mga katangian o kakanyahan ang pangngalan na ikinaiiba nito sa iba pang
subkategorya ng mga bahagi ng pananalita.

Sa balarila ni Lope K. Santos, apay ang kakanyahan ng pangalan:

(1) kausapan (2) kailanan, (3) kasarian, at (4) kaukulan,

Sa mga balarilang tradisyunal, ang kausapan, itinuturing na isa sa mga kakanyahan ng

pangalan, ay natutukoy lamang sa pamamagitan ng panghalip na kasama nito o kaya’y
sa pamamagitan ng konteksto ng pangungusap.

Halimbawa: Ako, ang inyong ama, ang magpapasya

Nalalaman nating ang pangalang ama ay nasa kausapang kumakausap.

Samantala, sa pangungusap na:

Isang Pilantropo si Don Crispin.

Ang pangalang Don Crispin ay alam na nating nasa ikatlong panauhan dahil sa
konteksto.

Sa ibang salit, Don Crispin halimbawa, ay walang kausapan kung nag-iisa. Kaya
lang magkaroon ito ng kausapan ay kung magiging bahagi ng pangungusap dahil sa
mga panghalip.

Halimbawa: Ako si Don Crispin.

Ikaw si Don Crispin.

Siya si Don Crispin.

Sa kailanman ng pangalan ay nalalaman natin kung ang pangalan ay tumutukoy sa isa,

dalawa, o higit pang tao, hayop, bagay, pook o pangyayari. At batay sa kung ilan ang
tinutukoy, ang kailanan ng pangalan ay maaring
 P a g e | 114

(1) isahan (2) dalawahan, (3) maramihan o lansakan

Halimbawa ng mga pangngalang likas na isahan, dalawahan, o lansakan

Isahan : Kapatid

Dalawahan : Kambal

Lansakan : Kawan

Ang kapatid na likas na isahan ay magagawang dalawahan o maramihan sa

pamamagitan ng paggamit ng pantukoy, pang-uri, pamilang at panlapi

Halimbawa:

Pantukoy: ang kapatid, ang magkapatid

Pang-uri: mabait na kapatid, mababait na kapatid

Pamilang: isang kapatid, dalawang kapatid, limang kapatid

Panlaipi : Kapatid, magkapatid, magkakapatidd

Kasarian ng Pangngalan

Ang tao, hayop, bagay na tinutukoy ng pangalan ay maaring urrin ayon sa sekso; (1)
may sekso at (2) walang sekso. Tao at hayop ang may sekso; bagay, pook, at
pangyayari ang mga walang sekso.

Dalawa ang uri sekso: (1) lalaki at (2) babae, kaya tang pangalan ay maaring
tumutukoy sa isang tao o hayop na lalaki o isang tao o hayop na babae. Ngunit may
mga pangalang maaring tumutukoy sa alin man sa babae o sa lalaki

Tinatawag na kasariang panlalaki ang kasrian ng mga pangalangg tumutokoy

sa tao o hayop na lalaki. Kasariang pambabae kung ang mga pangalang ay tumutukoy
sa tao o hayop na pambabae. Kasariang di-tiyak kung ito ay mga pangalang maaring
 P a g e | 115

panlalaki at pambabae. Walang Kasarian ang mga pangalang tumutukoy sa nga

bagay, pook, pangyayari na walang sekso.

May mga salitang likas na pawing sa lalaki, tulad ng ama, kuya, tiyo at mayroon
namang likas na panawag sa babae, tulad ng ina, ate, tiya. Mapapangsing sa mmga
salitang ito ay walang tiyak na palatandaan sa kayarian. Kahukugan lamang an gating
pinagbabatyan sa pagkilala ng kasarian, tulad ng
abogado,abogada,biyahero,biyahera,kondukto,konduktora sa pamamagitan ng mga
morpenang (a) at (o) sa pusisyong pinal.

Kaukulan ng Pangngalan

Kaukulan ang tawas sa kakanyahan ng pangalang nagpapakita ng gamit nito sa

pangungusap. May iba’t ibang gamit ang pangalan sa loob ng pangungusap, at batay
sa mga gamit na ito ay mauuri natin ang kaukulan ng pangngalan sa dalawa: kaukulang
palagyo at kaukunglang palayon.

Nasa kaukulang palagyo ang pangalang kung ginamit itong simuno, pamuno sa
simuno o pamuno sa kaganapang pansimuno.

Halimbawa:

1. Simuno ang gamit ng pangngalan.

Si Bonifacio ay Dakilang Filipino.

2. Pamuno sa simuno ang gamit ng pangngalan.

Si Bonifacio, ang bayani, ay Dakilang Filipino.

3. Kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan

Si Mabini ay Dakilang Lumpo.

 P a g e | 116

4. Pangngalang patawag ang gamit ng gpangngalan.

Czarina, alagaan mo si Celine.

5. Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit sa panggalan.

Ang dalang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.

Sa unang pangungusap, ang pangngalang BOnifacio ay pinapaksa kaya’t

simuno ang gamit. Sa sususnod na pangungusap ay mamy pamuno ang simunong
Bonifacio, ang pangngalang bayani. Ang kaukulan ng pamuno ay tulad sa kaukulan ng
pangngalang pinupunoan.

Ang pangngalang ginagamit na panawag ay tinatawag na pangngalang patawg. Sa

ikatlong pangungusap, ang pangngalang Czarina, ay pangngalang patawag: ito ay nasa
ikaukulang palagyo.

Nasa kaukulang palayon ang pangngalan kung ginagamit na layon ng pandiwa o

layon ng pang –ukol, o kung pamuno sa alinaman sa dalawa.Tulad ng Makita sa mga
halimbawa sa kaukulang palagyo, ang pamuno ay may kaukulang tulad ng salitang
pinupunuan nito.

Halimbawa:

1. Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan.

Ang masipag na ina ay nagsisinop ng kanilang bakuran.

2. Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan.

Ang mga mag-aaral ay nasa palaruan.

 P a g e | 117

PANGHALIP

Ang panghalip ay mga salita na pamalit o panghalili sa pangngalan. Maaring

bigyang katuturan ang panghalip ayon sa pananaw pangsemantika at pananaw na
pang-istruktura.

Halimbawa:

Si Manuel L. Quezon ang kinikilalang “AMa ng Wikang Pambansa”

Sa pananaw na istruktural, ang mga panghalip ay makikilala dahil sa

implekasyon o pagbabagong-anyo ayon sa kaukulan : (a) ang mga panghalip na nasa
anyong ang, (b) ang mga panghalip na nasa anyong sa.

Tulad ng napag-aralan na natin, ang mga pangngaln ay may kaukulan. Ang

pangngalang pinangungunahan n gang/si ay nasa kaukulang ang. Ang pangangalang
pinangungunahan ng ng/si nasa kaukulang ng. Ang pangngalang pinagngungunahan
ng sa/kay ay basa kaukulang sa.

Batay sa mga kaukulan ng pangngalan, ang mga panghalip ay maroon ding mga
kaukulan. Ang panghalip na maaring ihalili sa pariralang pangngalang
pinangungunahan n gang o si ay sinasabing nasa kaukulang ang o kaukulang palagyo.

Halimbawa:

(1) Ang mabuting mamamayan ay may disiplina sa sarili.

Ang pariralang pangngalang ang mabuting mamayan ay maaring palitan ng

panghalip na siya. Nasa kaukulang an gang pariralang pangngalang ang mabuting
mamamayan, kaya’t ang panghalip na siya ay nasa kaukulang ang din.
 P a g e | 118

MGA URI NG PANGHALIP

May apat na uri ang mga panghalip na panao, panghalip na pamatig, o panghalip
na panaklaw, at panghalip na pananong.

Mga Panghalip na Panao

Ang panghalip na panao ay panghalili sa ngalan ng tao.

Halimbawa:

Si Dr. Jose Rizal ay manggagamot ng baryo.

Ang si Dr.Jose Rizal ay maaring palitan ng siya, kaya tang pangungusap ay

magiging:

Siya ay manggagamot ng baryo. O kaya’y

Manggagamot siya ng baryo.

Mapapangkay sa tatlong anyo ang mga panghalip na panao: panghalip panao sa

anyong ang, panghalip panao sa anyong ng, at panghalip panao sa anyong sa.

Narito ang tsart ng mga panghalip na panao sa ibaa’t ibang anyo. Pinag – iiba rin
sa tsart ang mga panghalip ayon sa panauhan o kung sno ang tinutukoy: unang
panauhan (kumakausap), ikalawang panauhan (kinakausap), at ikatlong (pinag-
uusapan).

Gayundin, pinapangkat ang mga panghalip ayon sa kailanan o bilang ng

tinutukoy : isahan, dalawahan , at maramihan

Tsart I

Panauhan/kailanan Anyong ang Anyong ng Anyong sa

(palagyo) (paukol) (paari)

 P a g e | 119

Isahan

Una ako ko akin

Ikalawa ikaw, ka mo iyo

Ikatlo siya niya kanya

Dalawan

Una *kata *nita *kanita

Kita, tayo natin atin

Ikalawa kayo inyo inyo

Ikatlo sila nila kanilal

Maramihan

Una kami naming amin

Ikalawa kayo ninyo inyo

Ikatlo sila nila kanila

*Bihira nang gamitin

Ipinakikita sa tsar tang mga panghalip na panao sa ibat ibang anyo, sa ibat ibang
panauhan, at sa ibat ibang kailanan.

Ang pag-iiba ng anyo ng panghalip ay naayon sa mga kaukulan ng pangngalang

hinihalipan ay nasa anyong ang, ang panghalip na maihahalili ay nasa anyong ang din.

Halimbawa:
 P a g e | 120

Ang Unang Ginang ng bansa ay masigasig na tagataguyod ng kapakanang pang

madla.

Ay magiging:

Siya ay masigasig na tagapagtaguyod ng kapakanang pangmadla.

Kung ang pangngalang hinahalipan ay nasa anyong ng, ang panghalip na maihahalili
ay dapat na nasa anyong ng din. Halimbawa, ang pangungusap na:

Malaki at matataba ang mga baboy na alaga ni Mang Coro.

Ay magiging:

Malalaki at matataba ang mga alaga niya.

Samantala naman, kung ang pangngalang hinahalipan ay nasa anyong sa, ang
panghalip na magagamit ay yaong nasa anyong sa rin. Halimbawa, ang pangungusap
na: Ang aklat para sa guro ay tungkol sa industriya at ekonomiya ng bayan.

Ay magiging:

Ang aklat para sa kanya ay tungkol sa industriya at ekonomiya ng bayan.

Sa panauhan malalaman kung ang panghalip ay tumutukoy sa taong kausap, sa taong

kinakausap, o sa taong pinag-uusapan.

Ang kailanman naman ay tumutukoy sa bilang ng taong kinakatawan ng panghalip.

Nasa kailanang isahan ang panghalip na panao kung tumutukoy sa isang tao;
dalawahan kung dalawa ang itinutukoy, ay maramihan kung tatlo o higit pa ang
tinutukoy.
 P a g e | 121

Mga Panghalip na Pamatlig

Panghalip na pamatlig ang tawag sa mga panghalip na humahalili sa ngalan ng

tao, bagay, atb. Na ituturo o inihihimaton.

Halimbawa:

Gaya ng mga turista ang kapatid nito.

Ang nito ay may hinahanlinhang pangngalang at, gayundin, nagpapahiwatig na

ang tinutukoy ay itinuturo ng nagsasalita.\

Mapapangkat sa apat na uri ang mga panghalip na pamatlig: prominal, panawag-

pansin o pahimaton, patulad at palunan.

Ang bawat uring pronominal ay yaong pamalit at nagtuturo lamang sa ngalan ng

tao, o bagay, at wala nang iba pang kahulugang sangkap, tulad ng panghihimaton sa
tao, o bagay, paghahambing, o pagsasaad ng pook na kinaroroonan ng tinutukoy, na
siya namang kahulugang ng iba pang mga uri.

Ang bawat uri ng panghalip na pamatlig ay may apat na kategorya: malapit na

malapit sa nagsasalita, malapit sa nagsasalit, malapit sa nakikinig, at malayo kapwa sa
nagsasalita at nakikinig.

Ang pamatlig na pronominal ay mapapangkat din sa tatlong anyo ayon sa

pagkakaugnay nito sa pokus ng pangungusap: anyong ang, anyong ng, at anyong sa.

Ang pamatlig na palunan ay pinaikling anyo lamang ng gaya at ng anyong ng

upang magpahayag ng pagkakatulad ng mga tinutukoy ng nagsasalita.

Halimbawa

Gaya nire – ganire, gaya niyan- ganiyan/ganyan

 P a g e | 122

Ang pamatlig napalunan ay masasabi namang pinaikling anyo ng nasa at ng

anyong ang ng pamatlig na maaring ipalit sa mga kayariang nasa sa mga pusisyong
kategoryang iyan, niyan,diyan,ayan,ganyan, at nariyan kung ang inihihimaton o ang
itinuturo ay higit na malapit sa kinakausapan kaysa nagsasalita.

Iba’t ibang gamit sa pangungusap ng mga anyo ng pamatlig.

Simuno o kaganapang pansimuno ang gamit sa pangungusap ng anyong ang.

Halimbawa:

1. Ito ay yaring Pilipino. ( simuno)

2. Ang yaring Pilipino ay ito. (kaganapang pansimuno)

Ginagamit ang anyong ng na panghalili sa pariralang pang-ukol na nagpapahayag ng

diwang paari.

Halimbawa:

1. Napapanahon ang kurso ng mag-aaral na ito.

2. Napapanahon ang kurso nito.

Ginagamit ang anyong sa bilang panghalili sa pariralang pang-ukol ba

pinangungunahan ng pang-ukol na sa at samakatwid ay nagsasaad ng lunan.

Halimbawa:

1. Ang klima sa pook na ito ay mabuti sa kalusugan.

2. Ang klima rito ay mabuti sa kalusugan.

 P a g e | 123

Mga Panghalip na Panaklaw

Panghalip panaklaw ang tawag sa mga panghalip na sumasaklaw sa kaisahan

dami o kalahatan ng tinutukoy.

Narito ang halimbawa ng mga panghalip na panaklaw.

Isa anuman magkanuman

Iba alinaman kuwan

Balana sinuman lahat

Ilanman tanan kailanman

Halimbawa sa ilang pangungusap:

1. Pinalabas ng guro ang isa.

2. Balana ay humahanga sa kagandahan ng Bulkan Mayon.

3. Sinuman ay maaring lumahok sa timpalak na ito.

4. Hahanapin ka raw niya saanman.

5. Nawawala ang kuwan.

Mga Panghalip na Pananong

Panghalip na pananong yaong mga panghalili sa ngalan ng tao at bagay, na

ginagamit sa pagtatanong. Kaganapang pansimuno ang gamit ng mga ito.
Mapapangkat ang mga ito sa dalawang kailanan: isahan at maramihan
 P a g e | 124

Narito ang talaan ng mga panghalip na pananong:

Isahan Maramihan

Sino sinu-sinu

Ano anu-ano

Alin alin-alin

Kanino kani-kanino

Ginagamit ang sino at kanino para sa tao; ang ano at alin ay para sa tao; ang ano atalin
ay para sa bagay, hayop, o lunan.

PANDIWA

Ayon sa kahulugang pansemantika, ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o

nagbibigay buhay sa isang lipon ng mga salita.

Halimbawa:

Ang pulisya ay naglunsad ng puspusang kilusan sa pagsugpo ng pagkasugapa

sa narkotiko.

Ang salitang naglunsad ay pandiwa sapagkat nagsasaad ng kilos o galaw.

Sa pananaw na istruktural, ang pandiwa ay nakikilala sa pamamagitan ng mga

implekasyon nito sa ibat ibang aspeto ayon sa uri ng kilos nito.

Halimbawa:

1. Nagdasal na ang mag-anak. (Perpektibo)

2. Nagdarasal ang mag anak ngayon. (Imperpektibo)

3. Magdarasal na ang mga mag-anak. (Kontemplatibo)

 P a g e | 125

Ang mga pandiwang nagdasal, nagdarasal, magdarasal ay may ibat ibang anyo sa ibat
ibang aspeto ng mga ito.

(1) Kayarian ng Pandiwa

Ang pandiwa sa Pilipino ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama ng isang

salitang ugat at ng isa higit pang panlapi. Ang salitang – ugat ang nagbibigay ng
kahulugan sa pandiwa samantalang ang panlapi naman ang nagpapahayag bg pokus o
relasyong pansemantika ng pandiwa sa simuno o paksa ng pangungusap.

Mga Kaganapan ng Pandiwa

Kaganapang ng pandiwa ang tawag sa bahagi ng panag – uri na bumubuo o

nagbibigay ng ganap na kahulugan sa pandiwa at magagawang paksa ng pangungusap
kung babaguhin ang pokus ng pandiwa.

Ang mga kaganapang tagaganap at kaganapang layon ay naipapahayag sa

pamamagitan ng pariralang ng.

Halimbawa:

1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog/

(Kaganapang tagaganap)

2. Kumain ang bata ng suman at manggang hinog.

(Kaganapang layon)

Ang iba [ang kaganapan ay naipapahayag sa pamamagitan ng pariralang sa, o para sa,
tulad ng mga halimbawa pariralang sa (sa phrase) sa mga sumusunod na
pangungusap:
 P a g e | 126

3. Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nag-balikbayan.

(Kaganapang tagtanggap)

4. NAgtanim ng gulay sa bakuran ang aming katulong.

5. Pinunasan ko ang mga kasangkapan sa pamamagitan ng basahang malinis.

(kaganapang kagamitan)

6. Nagkasakit siya dahil sa labis na panghitit ng opyo. (kaganapang sanhi)

7. Ipinasyal ko sa tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa ‘Peace Corps’.

(kaganapang direksyunal)

Katuturan ng mga Kaganapan

Ang kaganapang tagaganap ay ang bahagi ng panaguri na gumaganap sa kilos

na isinasaad ng pandiwa.

Halimbawa:

Ipinagdiwang ng mga kabataan ang unang anibersaryo ng kanilang samahan.

Ang pariralang ng mga kbataan ay siyang nagsasaad kung sino ang gumaganap
jg kilos ng pandiwa.

Halimbawa:

Nagpasadya ako sa Pasig ng binurdahang husi.

Ang pariralang ng binurdahang husi ang itinutukoy sa binili.

Ang kaganapang tagatanggap ay ang nagsasaad kung sino ang nakikinabang ng

kilos ng pandiwa.

Halimbawa:
 P a g e | 127

Nagluto sina Ingga ng halayang ube para sa aking mga panauhin.

Ang pariralang para sa aking mga panauhin ay nagsasaad kung ano para kanino ang
nilulutong halayang ube.

Ang kaganapang ganapan ay ang nagsasaad ng lugar ng ginaganap ng kilos

ng pandiwa.

Halimbawa:

Naglaro ng basketbol sa Rizal Stadium ang koponan n gaming

pamantasan.

Ang pariralang sa Rizal Stadium at nagsasaad kung saan naglaro ang koponan.

Ang kaganapang kagamitan ay nagsaad kung anong bagay, kagamitan o instrument

ang ginagamit upang magawa ang kilos ng pandiwa.

Halimbawa:

Binungkal ng tatay ang lupa sa pamamagitan ng asarol.

Ang pariralang sa pamamagitan ng asarol ay nagsasaad kung ano ang ginagamit

upang mabungkal ang bukid.

Ang kaganapang sanhi ay nagsasaad kung ano ang dahilan ng pangyayari ng

kilos pandiwa.

Halimbawa:

Yumaman siya dahil sa mina ng ginto.

Ang pariralang dahil sa mina ay nagsasaad ng ikinayaman ng tinutukoy.

 P a g e | 128

\ Ang kaganapang direksyunal ay ang nagsasaad ng direksyon ng kilos na

taglay ng pandiwa.

Halimbawa:

Nagtungo sila sa Bicol.

Ang pariralang sa bicol ay nagsasaad ng direksyon ng kilos na taglay ng padniwa.

Mga Aspeto ng Pandiwa

Maraming makabagong lingwistiko ang naniwala na ang mga pandkwang

Tagalog ay nababanghay sa aspeto at hindi dahil sa panahunan. Anila ay wala talagang
pagkakaiba ang mga pandiwang Tagalog ayon sa panahunan na di tulad sa Ingles. Sa
IIngles ay may pagkakaiba ang kilos ng pangnagdaan o pangkasalukuyan.

Halimbawa:

1. My brother studied in Europe.

2. My brothere studies in Europe.

Sa Tagalog, ang distingksyon ng kilos ay tulad sa pakakaiba ng aspekto ng mga

pandiwa sa mga sumusunod na pangungusap:

1. He ate his lunch early.

2. He was eating his lunch.

Aspetong Pangnakaraan o Perspektibo

Nagpapahayag ang aspetong pangnakaraan ng kilos na nasimulan na at

natapos na.
 P a g e | 129

Ang implekasyon sa aspetong ito nabubuo sa pamamagitan ng mga sumusunod na

tuntunin:

(a) Kapag ang panlapong pandiwa ay may inisyal na ponemang /m/, ang /m/ ay
nagiging /n/

Halimbawa:

Anyong Pawatas Aspetong Pangnakaraan

Magsaliksik Nagsasaliksik

Manghakot nanghakot

Maunawaan nauunawaan

(b) Kapag ang pandiwa ay banghay sa –um/-um, ang panalaping ito ay nanatili sa
pangnakaraan at walang pagkakaiba.

Halimbawa:

Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan

Umunlad umunlad

Yumuko yumuko

c. Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping –an/-han ay nanatili ngunit nagdaragdag

ng unlapiong –in kung ang pandiwa ay nagsisimula sa patinig, at gitlaping –in- naman
kung ang pandiwa ay nagsisimula sa katinig

Halimbawa:

Anyoong Pawatas Anyong Pangnakaraan

Alatan inalatan

Sabihan sinasabihan
 P a g e | 130

Taliwas sa tuntuning ito ang –an/-han na may kakambal na unlaping ma-. Kapag ang
pandiwa ay banghay sa kabilang panlaping ma– an/han ay nagiging na-

Halimbawa:

Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan

Matamaan natamaan

Masabihan nasabihan

Dapat ding banggiting ang panlaping –in- nas idinaragdag sa anyong pangnakaraan ng
mga pandiwang may –an/-han ay nagiging ni- kung ang pandiwa ay nagsisimula sa /l/.
Opsyunal ang ganitong pagpapalit kung ang pandiwa ay nagsisimula sa /r/, /w/, p /y/.

Mga Halimbawa:

Anyong pawatas Anyong Pangnakaraan

Lagutan nilagutan

Ligawan niligawan

Regaluhan niregaluhan

Walisan niwalisan

Aspetong Pekpektibong Katatapos

Sa mga pandiwang tagalaog ay matroon ding aspetong pangnakaraan katatapos

o aspetong perpektibong katatapos. Nagsasaad ito ng kilos na kayayari o katatapos
lamang bago nagsimula ang pagsasalita. Maihahanay na rin ang aspetong ito sa
aspetong katatapos lamang na nabubuo sa pamamagitan ng unlapong ka- at pag-uulit
ng unang katinig-patinig o patinig ng salitang-ugat.
 P a g e | 131

Halimbawa:

Anyong Pawatas Aspetong katatapos

Tumula katutula

Uminog kaiinog

Masulat kasusulat

Makalibot kalilibot

Magpatala kapatatala

Pansining sa huling halimbawa ang salitang inunlapian ay pangangalang hango na

binubuo ng salitang ugat na tala at ng panglaping pa-. Ang iba pang ngalang hango na
nagiging pandiwa sa mag- at nalalgyan ng aspektong pangnakaraan katatapos ay
yaong may pang- at ma-.

Aspetong Pangkasalukuyan o Imperpektibo

Ang aspetong pangkasaliukuyan o imperpektibo ay nagpapahayag ng kilos na

nasimulan na ngunit, di pa natatapos at kasalukuyang ipinagpapatuloy. Nabubuo ito sa
pamamagitan ng pag-uulit ng unang katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat at
gayundin sa pamamagitan ng ibat ibang tuntuning tinalakay sa ilalim ng aspetong
perpektibo. Samakatwid, ang aspetong pangkasaliukuyan ay tulad din ng aspetong
pangnagdaan; inuulit lamang ang unang katinig-patinig o unang salitang-ugat.

Halimbawa;

Anyong Pawatas Anyong Pangnakaraan Aspetong Kasalukuyan

Magsaliksik nagsaliksik nagsasaliksik

Manghakot nanghakot naghahakot

Umunlad umunlad umuunlad

 P a g e | 132

Yumuko yumuko yumuyuko

Alatan inalatan inaalatan

Sabihan sinabihan sinasabihan

Pagtawanan tinawanan pinagtawanan

Pagbilhan pinagbilhan pinagbibilhan

Aspetong Panghinaharap o Komplatibo

Ang aspetong panghinaharap ay nanglalarawan ng kilos na hindi pa nasisimulan.

Nabubuo ito sa pamamagitan ng pag-uulit ng unang katinig-patinig o unang patinig ng

Salitang-ugat o pangngalang hango. Walang pagbabago sa taglay na panlapi.

Samakatwid, ang aspetong panghinaharap ay tulad din ng anyong pawatas; inuulit
lamang ang unang katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat.

Ang tanging taliwas sa tun tunin ay ang banghay sa –um/-um-. Ang panglaping –um/-
um- ay nawawala sa aspetong panghinaharap.

Halimbawa

Anyong Pawatas Aspetong Panghinaharap

Magsaliksik magsasaliksik

Umunlad uunlad

Yumuko yuyuko

Alatan aalatan
 P a g e | 133

Mga Pandiiwang Di- Karaniwan

Pandiwang di-karaniwan ang tawag sa mga pandiwang nagkakaroon ng mga

pagbabagong morpoponemikong pagkakaltas ng ponema o mga ponema, pagpapalit
ng ponema, metatesis.

Narito ang ilang halimbawa ng mga pandiwang di-karaniwan na may pagkakaltas

ng mga ponema.

Salitang Ugat + Panlapi Di-karaniwan Anyong Pawatas

Buhos + an buhusan busan

Dumi + han dumihan dumhan

Higit + ma.an mahigitan mahigtan

May mga halimbawa rin na ang pagbabagong nagaganap ay hindi lamang pagkakaltas
kundi nagkakaroon din ng dagdag na ponema, tulad ng dinig +-in- dinigin-dinggin

Narito naman ang ilang halimbawa ba nay metatesis o paglilipat ng mga

penema. Mapapansing sa metatesis ay mayroon ding nawawalang ponema.

Salitang – ugat + Panlapi di- Karaniwan Anyo ng Pawatas

Atip + -an atipan aptan

Silid + -an silidan sidlan

Tanim + pag-..-an pagtaniman pagtamnan

Ang mga sumusunod na halimbawa naman ay mga pandiwang may ponema o

mga ponemang napapalitan ng ibang ponema.

Salitang Ugat + Panlapi Di Karaniwan Anyong Pawatas

Tawa + -han tawahan tawanan