Network Database Tap 4 PDF

cl c
1 Các giao th c và u khi n truy n ................................................................................. 1

1.1 Ki n trúc m ng....................................................................................................... 3
1.1.1 i c nh ra i c a Ki n trúc m ng ......................................................................................... 3
1.1.2 Nguyên t c chung và các chu n c a Ki n trúc m ng ............................................................... 3
1.1.3 Các ki u ki n trúc m ng ........................................................................................................... 5
1.1.4 Các chu n th c t (De Facto ) .................................................................................................. 5
1.1.5 Tô pô m ng và các ph ng pháp k t n i ..................................................................................5
1.2 OSI – chu n hoá cho giao th c truy n thông .......................................................... 8
1.2.1 ng quan v OSI..................................................................................................................... 8
1.2.2 Mô hình tham chi u OSI c b n............................................................................................. 10
1.2.3 Các th t c truy n thông trong OSI ........................................................................................ 12
1.3 TCP/IP – chu n th c t cho giao th c truy n thông ...............................................14
1.3.1 ng quan v TCP/IP ............................................................................................................. 14
1.3.2 Các th t c truy n thông trong TCP/IP .................................................................................. 17
1.4 a ch c s d ng cho TCP/IP .......................................................................17
1.4.1 a ch IP................................................................................................................................ 17
1.4.2 a ch MAC .......................................................................................................................... 21
1.5 Giao di n thi t b cu i ...........................................................................................22
1.5.1 Lo t-V..................................................................................................................................... 23
1.5.2 Lo t-X..................................................................................................................................... 23
1.5.3 Lo t-I ...................................................................................................................................... 24
1.5.4 RS-232C ................................................................................................................................. 25
1.6 u khi n truy n..................................................................................................25
1.6.1 ng quan và lu ng u khi n truy n ................................................................................... 25
1.6.2 Các th t c u khi n truy n ................................................................................................. 26
2 Mã hóa và truy n t i ......................................................................................................34
2.1 Mã hóa và u ch ...............................................................................................35
2.1.1 ng truy n thông................................................................................................................ 35
2.1.2 thu t u ch ..................................................................................................................... 36
2.1.3 thu t mã hoá ...................................................................................................................... 37
2.2 Công ngh truy n ..................................................................................................38
2.2.1 Ki m tra l i............................................................................................................................. 39
2.2.2 Ki m tra ng b hoá ............................................................................................................. 41
2.2.3 Ph ng pháp d n kênh ........................................................................................................... 43
2.2.4 Ph ng pháp nén và gi i nén.................................................................................................. 45
2.3 Ph ng pháp truy n và ng truy n thông ..........................................................50
2.3.1 Các l p c a kênh truy n ......................................................................................................... 50
2.3.2 Các ki u ng truy n............................................................................................................ 52
2.3.3 Các ph ng pháp chuy n m ch.............................................................................................. 52
3 Các m ng (LAN và WAN) ............................................................................................63
3.1 LAN......................................................................................................................65
3.1.1 Tính n ng c a LAN ................................................................................................................ 65
3.1.2 Lo i hình c a LAN ................................................................................................................. 65
3.1.3 Ki n trúc k t n i LAN ............................................................................................................ 67
3.1.4 Các c u ph n LAN ................................................................................................................. 68
3.1.5 Ph ng pháp ki m soát truy nh p m ng LAN ....................................................................... 72
3.1.6 Thi t b k t n i liên-LAN ....................................................................................................... 77
3.1.7 Công ngh t ng t c m ng LAN ....................................................................................... 80
3.2 Internet..................................................................................................................81
3.2.1 i c nh l ch s c a vi c phát tri n Internet .......................................................................... 81
3.2.2 u trúc c a Internet............................................................................................................... 83
3.2.3 Công ngh Internet ................................................................................................................. 85
3.2.4 Lo i hình máy ph c v (servers) ............................................................................................ 86
3.2.5 Các d ch v Internet................................................................................................................ 89
3.2.6 ng c tìm ki m ................................................................................................................... 92
3.2.7 Các ki n th c liên quan t i Inernet......................................................................................... 93
3.3 An ninh m ng .......................................................................................................95
3.3.1 o v tính kín và ng n ch n gi m o.................................................................................... 95
3.3.2 Xâm nh p b t h p pháp và b o v ch ng virus máy tính ..................................................... 102
3.3.3 Các bi n pháp có s n ............................................................................................................ 104
3.3.4 o v tính riêng t .............................................................................................................. 106
4 Thi t b truy n thông và ph n m m m ng ....................................................................112
4.1 Thi t b truy n thông ...........................................................................................113
4.1.1 Ph ng ti n truy n (Cáp truy n thông) ................................................................................ 113
4.1.2 Thi t b truy n thông ngo i vi .............................................................................................. 115
4.2 Ph n m m m ng..................................................................................................117
4.2.1 Qu n lí m ng ........................................................................................................................ 118
4.2.2 u hành m ng (NOS) ................................................................................................... 119
5 C p nh t v Công ngh m ng ......................................................................................122
5.1 Ti n b Công ngh ..............................................................................................123
5.1.1 Ti n hoá trong vi n thông..................................................................................................... 123
5.1.2 LAN không dây .................................................................................................................... 127
5.2 XML (Ngôn ng ánh d u m r ng) ...................................................................135
5.2.1 XML(Ngôn ng ánh d u m r ng).....................................................................................135
5.2.2 Unicode và v n b n không ph i Latin (Non roman) ............................................................ 138
5.2.3 Không gian tên (Namespace)................................................................................................ 140
5.2.4 DTD ( nh ngh a ki u tài li u)............................................................................................. 141
5.2.5 nh ngh a l c ............................................................................................................... 144
5.2.6 XSL (Ngôn ng ki u cách trang m r ng) ........................................................................... 147
5.2.7 Mô hình i t ng tài li u XML .......................................................................................... 149
5.2.8 d ng XML trong tài li u HTML ..................................................................................... 151
5.2.9 Giao di n XML SQL Server OLE-DB ................................................................................. 153
5.2.10 Máy u tr c a ph ng ti n (Flash) ................................................................................. 157
1 T ng quan v c s d li u ..........................................................................................179
1.1 M c ích c a CSDL............................................................................................178
1.2 Mô hình CSDL....................................................................................................180
1.2.1 Mô hình hóa d li u.............................................................................................................. 180
1.2.2 Mô hình d li u khái ni m.................................................................................................... 181
1.2.3 Mô hình d li u logic ........................................................................................................... 181
1.2.4 c 3-t ng ..................................................................................................................... 183
1.3 Phân tích d li u .................................................................................................185
1.3.1 ERD ...................................................................................................................................... 185
1.3.2 Chu n hoá ............................................................................................................................. 185
1.4 Thao tác d li u ..................................................................................................194
1.4.1 Phép toán t p h p ................................................................................................................. 194
1.4.2 Phép quan h ......................................................................................................................... 196
2 Ngôn ng c s d li u................................................................................................203
2.1 Ngôn ng c s d li u là gì?..............................................................................204
2.1.1 Ngôn ng nh ngh a d li u ................................................................................................ 204
2.1.2 Ngôn ng thao tác d li u .................................................................................................... 204
2.1.3 Ngôn ng ng i dùng cu i ................................................................................................... 204
2.2 SQL ....................................................................................................................205
2.2.1 SQL: Ngôn ng c s d li u............................................................................................... 205
2.2.2 u trúc c a SQL ................................................................................................................. 205
2.3 nh ngh a c s d d li u, u khi n truy nh p và n p d li u ........................207
2.3.1 nh ngh a c s d li u....................................................................................................... 207
2.3.2 nh ngh a l c ............................................................................................................... 207
2.3.3 nh ngh a b ng ................................................................................................................... 208
2.3.4 c tr ng và nh ngh a góc nhìn......................................................................................... 210
2.3.5 u khi n truy nh p d li u ................................................................................................ 211
2.3.6 p d li u ........................................................................................................................... 212
2.4 Thao tác c s d li u .........................................................................................212
2.4.1 lý truy v n....................................................................................................................... 212
2.4.2 lý ch p ............................................................................................................................ 226
2.4.3 d ng truy v n con............................................................................................................ 228
2.4.4 d ng góc nhìn .................................................................................................................. 232
2.4.5 lý thay i ....................................................................................................................... 232
2.4.6 ng k t v SQL .................................................................................................................. 234
2.5 S d ng m r ng c a SQL ..................................................................................241
2.5.1 SQL c nhúng................................................................................................................... 241
2.5.2 Phép toán con ch y ............................................................................................................... 241
2.5.3 Phép toán không con ch y.................................................................................................... 245
3 Qu n tr c s d li u ..................................................................................................250
3.1 Ch c n ng và c tr ng c a h qu n tr c s d li u (DBMS)............................251
3.1.1 Vai trò c a DBMS................................................................................................................. 251
3.1.2 Ch c n ng c a DBMS .......................................................................................................... 252
3.1.3 c tr ng c a DBMS ........................................................................................................... 254
3.1.4 Các ki u DBMS.................................................................................................................... 258
3.2 C s d li u phân b .........................................................................................261
3.2.1 c tr ng c a c s d li u phân b .................................................................................... 261
3.2.2 u trúc c a c s d li u phân b ....................................................................................... 262
3.2.3 Máy khách m n (cache client) ......................................................................................... 263
3.2.4 Giao phó (commitment)........................................................................................................ 263
3.2.5 n sao ................................................................................................................................. 266
3.3 Các bi n pháp duy trì tính toàn v n c s d li u ................................................267
4 C p nh t v Công ngh C s d li u ..........................................................................269
4.1 Qu n lý các CSDL l n ........................................................................................270
Ph n 1
CÔNG NGH M NG
GI I THI U
Lo t sách giáo khoa này ã c xây d ng trên c s Chu n k n ng K s Công ngh Thông tin c a
ra công khai tháng 7/2000. B n t p sau ây bao quát toàn b n i dung c a tri th c và k n ng n n t ng c n
cho vi c phát tri n, v n hành và b o trì các h thông tin:
No. 1: Gi i thi u v H th ng máy tính

No. 2: Phát tri n và v n hành h th ng
No. 3: Thi t k trong và l p trình - Thân tri th c c t lõi và th c hành
No. 4: Công ngh M ng và C s d li u
No. 5: Các ch m CNTT hi n th i
Ph n này gi i thích m t cách h th ng cho ng i h c công ngh m ng l n u tiên có th d dàng thu

c tri th c trong nh ng l nh v c này. Ph n này bao g m các ch ng sau:
Ph n 1: Công ngh M ng
Ch ng 1: Giao th c và u khi n vi c truy n
Ch ng 2: Mã hoá và truy n
Ch ng 3: M ng (LAN và WAN)
Ch ng 4: Thi t b truy n thông và Ph n m m m ng
1 Các giao th c và
u khi n truy n
c tiêu c a ch ng
Trong các H th ng m ng s d ng máy tính, truy n thông c
th c hi n d a trên các giao th c chung. Ki n trúc m ng là c n
xác nh và hi u ch nh các giao th c này. Khi vi c truy n
thông th c t c th c hi n, vi c u khi n truy n bao g m
các giao th c truy n khác nhau c s d ng.
Ch ng này cung c p cho ng i c khái ni m chung v ki n
trúc m ng và ý ngh a c a nó trong vi c h c v các giao th c
u khi n truy n.
• Hi u c s c n thi t c a ki n trúc m ng, chu n hóa, các

ki u ki n trúc và các chu n th c t v.v..
‚ Thu c t ng quan và hi u c các ki n trúc m ng n
hình, ví d nh OSI và TCP/IP, c u trúc phân c p c a
chúng , vai trò c a m i t ng phân c p v.v..
ƒ H c v các c ch u khi n và hi u c các giao th c
u khi n truy n n hình, nh “ u khi n liên k t
ph ng th c c b n” và “th t c HDLC”.
2 Ch ng 1 Các giao th c và u khi n truy n
Gi i thi u
t n i m ng m ã có nhi u ti n b l n cùng v i vi c tr i r ng c a Internet và Intranet. Xây d ng các h

th ng m ng m cho phép truy n thông v i các c quan khác không n gi n là v n n i các ph n c ng
c s n xu t t các nhà máy khác nhau qua ph ng ti n truy n.
Khi xây d ng các h th ng m ng, u không th thi u c là ph i tho thu n tuân theo các giao th c
truy n thông vi c truy n thông c th c hi n. Các giao th c truy n thông thay i cùng v i các h
th ng máy tính và ng truy n, và nhi u giao th c khác nhau ã c ch p nh n c Nh t b n và n c
ngoài, i t các ki u nhà cung c p nh t nh t i các ki u c chu n hóa b i các t ch c công c ng. Cùng
i s gia t ng trong các h th ng c n i v i các h th ng m ng khác, nh Internet, ki n trúc m ng ang
tr thành ngày càng quan tr ng h n.
(1) Các giao th c truy n thông

Giao th c truy n thông là m t t p các quy t c t o kh n ng cho truy n thông. Khi b n truy n thông b ng
n tho i ho c th tín, có m t s các quy t c ã c xác nh tr c mà b n ph i tuân theo t o kh
ng truy n thông. Ng c l i, b n có th nói r ng n u c hai bên tôn tr ng các quy t c thì vi c truy n thông
tin c y m i tr nên có th c.
Vì truy n d li u c ng bao g m truy n thông v i các bên khác (n i nh n d li u c truy n) qua ng
truy n, các quy t c nh t nh (giao th c truy n) truy n thông c yêu c u và khi các quy t c này c
tuân th , m i có th truy n thông tin c y c.
(2) Ki n trúc m ng
Ki n trúc m ng là c u trúc n n c a m ng, và nó xác nh thi t k h th ng v logic, không ch v các giao
th c, mà còn là các d ng th c thông p, các mã và ph n c ng. Tuy nhiên, ki n trúc m ng lúc ban u có
tính ch t là óng kín trong h u h t các tr ng h p. B i vì m t s các nhà s n xu t (nhà ch t o ph n c ng)
xác nh ra các ki n trúc m ng (nh SNA c a IBM, v.v..) có th t o nên các m ng s h u riêng c a h , có
nhi u m ng không có kh n ng liên n i v i các m ng d a trên các ki n trúc m ng khác.
Trên n n t ng này, T ch c tiêu chu n qu c t ISO ã ngh và chu n hóa cái g i là ki n trúc m ng OSI
(Liên n i H th ng m ) nh m t ki n trúc m ng c chu n hoá qu c t , nó c l p v i các y u t c a nhà
n xu t. Cho dù không là giao th c chu n Qu c t , TCP/IP (Giao th c u khi n truy n/Giao th c
Internet), c s d ng nh giao th c chu n cho Internet, c s d ng r ng rãi và tr thành chu n công
nghi p th c t cho truy n d li u.
Theo tình hu ng c nêu i c ng trên, trong ch ng này b n s h c v ý ngh a, ch nh và u

không th thi u c c a ki n trúc m ng thông qua vi c h c các giao th c truy n thông (ch y u là OSI và
TCP/IP).
1.1 Ki n trúc m ng 3
1.1 Ki n trúc m ng
Theo nh ngh a c a JIS (Chu n Công nghi p Nh t b n), “ki n trúc m ng” là “c u trúc logic và nguyên lý
n hành c a h th ng m ng”. Tuy nhiên, ó là m t nh ngh a r t tr u t ng. V y chúng ta hãy xem s ra
i c a ki n trúc m ng hi u c ý ngh a c a nó. R i chúng ta s i t t ng quan n gi i thích các c u
ph n chi ti t c a ki n trúc m ng.
1.1.1 i c nh ra i c a Ki n trúc m ng
Các h th ng m ng u tiên là “Các h th ng t p trung vào máy ch ” ("host-centric systems"), có ngh a là
máy ch xác nh thi t b u cu i và ngo i vi nào c s d ng. Tình hu ng thông th ng là hãng s n
xu t máy ch là m c t y u trong vi c xây d ng h th ng. Các h th ng b n thân nó c ng c xây d ng
tuân th v i các yêu c u c a m i ng d ng.
Tuy nhiên, ã n y sinh ra nh ng v n sau.

• Trong tr ng h p c a “h th ng máy t p trung vào máy ch ”, r t khó l p c u hình l i ho c m r ng
các h th ng, th m chí trong môi tr ng h th ng c a cùng m t nhà s n xu t.
• i vi c t ng ph c t p và s l ng các h th ng, giá thành phát tri n liên quan n m ng truy n
thông tr nên ngày càng l n.
• Khi c u trúc ph n m m t ng ph c t p, ph n m m truy n thông i m t v i thách th c i quy mô
h tr cho s l ng ngày càng t ng các k t n i thi t b u cu i.
• Biên gi i gi a ph n c ng và u khi n truy n thông và các ch c n ng ng d ng ã tr nên m nh t.
Phong trào gi m quy mô ã làm t ng t c vi c chuy n i t “các h th ng t p trung vào máy ch ” sang
“các h th ng phân b ” và s c n thi t xây d ng m t môi tr ng h th ng nhi u nhà cung c p s d ng
th ng m tr thành nhân t quan tr ng cho s ra i c a ki n trúc m ng.
Nh m t v n th c t , khuynh h ng các h th ng m ã c t ng t c b i s gia t ng c a Internet trên

quy mô toàn th gi i, và u này yêu c u các máy tính có th c k t n i b t k t i nhà s n xu t ho c ng
ng c s d ng. Do ó, ng i ta trông i r ng s c n thi t v ki n trúc m ng, mô t c u trúc logic và
các nguyên lý v n hành c a các h th ng m ng và nh ngh a các giao th c truy n thông cho trao i d
li u th c s t ng h n n a trong t ng lai.
1.1.2 Nguyên t c chung và các chu n c a Ki n trúc

ng
(1) Ki n trúc m ng là gì?

Ý ngh a c a ki n trúc m ng ã c ng t i trong các thu t ng tr u t ng trên, và bây gi chúng ta s
xem xét n i dung trong các thu t ng xác nh h n.
Ki n trúc m ng nh ngh a và phân lo i toàn b các ch c n ng (thi t b n i và các ph ng pháp u khi n

truy nh p, v.v..) c n cho vi c truy n d li u. Thêm vào ó, nó xác nh “các c u trúc phân c p” t ng ng
i m i phân lo i và xác nh các giao th c và giao di n gi a các t ng c a c u trúc phân c p. B ng cách
thi t l p c u trúc h th ng qua s d ng các giao di n và giao th c ã xác nh, nó t o kh n ng v n hành
các h th ng m ng m t cách hi u qu .
(2) M ng Logic
Trong ki n trúc m ng, toàn b các y u t v t lý c a m ng (thi t b và ch ng trình, v.v..) c mô hình
hóa và c u trúc hoá và x lý nh m t m ng logic. c bi t h n, các c u ph n chính c a m ng logic là:
• "nút," có ngh a là ph n c ng, nh các máy tính và các thi t b x lý truy n thông,
• ng n i, ”có ngh a là ng truy n thông,
• "x lý," có ngh a là các ch ng trình ng d ng.
Hình 1-1-1
ng logic
Trong m ng logic, các m ng con n i các nút (các máy tính, v.v..) l i c n i v i nhau b i các thi t b k t
i m ng (các c ng ra – getways, v.v..) nh ã ch ra trên hình 1-1-1.
(3) Chu n hóa ki n trúc m ng

Vi c chu n hóa ki n trúc m ng có các l i ích sau.
• u c u trúc là m t, m t h th ng có th c xây d ng b ng cách thay i giao di n, th m chí khi
các s n ph m t các nhà s n xu t khác nhau c t h p l i. Lúc u, vi c xây d ng h th ng c
u khi n b i nhà s n xu t, nh ng vi c chu n hóa ki n trúc m ng ã t o nên kh n ng làm cho ng i
dùng s d ng các s n ph m phù h p nh t v i m c ích c a h (xây d ng h th ng nhi u nhà s n
xu t).
• Vi c s d ng h th ng tuân theo các giao di n chu n làm cho vi c phát tri n, m r ng và b o trì h
th ng d dàng h n.
• Th m chí các h th ng c phát tri n c l p có th d dàng c tích h p, t o ra hi u qu l n, c
bi t trong vi c xây d ng các h th ng phân b .
• Toàn m ng có th c x lý m t cách logic: Ví d , ki u h th ng m ng là gì không quan tr ng, nó s
không nh h ng t i c u trúc, v.v..
Hình 1-1-1 so sánh vi c s d ng ki n trúc m ng chu n n hình (OSI) v i ki u không chu n
Hình 1-1-2 S d ng OSI /không s d ng OSI

Nh ã ch ra trên hình 1-1-2, vi c truy n thông không th th c hi n c n u không có vi c chuy n i

các giao th c, tr phi s d ng ki n trúc chu n nh OSI.
1.1.3 Các ki u ki n trúc m ng

Có m t s l ng l n các ki n trúc m ng, bao g m các ki n trúc riêng c a nhà s n xu t (SNA c a IBM,
v.v..), các ki n trúc c chu n hóa qu c t , c ng nh các chu n th c t . Trong s ó, các ki n trúc m ng
n hình là OSI (Liên n i h th ng m ) và TCP/IP (Giao th c u khi n truy n/Giao th c Internet).
Hình 1-1-1 a ra các ki n trúc m ng khác nhau.
Hình 1-1-3 Các ki u ki n trúc m ng
<OSI>
NA m
<TCP/IP>
Ki n trúc m ng (NA) SNA (IBM)
NA phù h p v i
nhà cung c p c DECnet (DEC)
th IPX/SPX (Nowell)
Apple Talk (Apple Computers)
1.1.4 Các chu n th c t (De Facto )

Các ki n trúc m ng bao g m m t s ki n trúc n hình nh TCP/IP và OSI. Tuy nhiên, không gi ng nh
OSI, TCP/IP không ph i là ki n trúc c thi t l p b i ISO ho c b i m t t ch c chu n hóa t ng t .
TCP/IP c s d ng cho m ng l n nh t th gi i, Internet, và nó c ng là m t c tr ng chu n c a UNIX,
u hành chính cho các máy tr m và các máy ph c v . Nói cách khác, nó ã tr thành m t chu n công
nghi p th c t .
i quan h gi a TCP/IP và OSI c gi i thích trong m c 1.3 TCP/IP.
1.1.5 Tô pô m ng và các ph ng pháp k t n i

(1) Tô pô m ng (các c u hình k t n i c a m ng)
Vi c k t n i các máy tính và các thi t b u cu i, v.v.. qua ng truy n t o nên kh n ng xây d ng
nhi u lo i c u hình m ng khác nhau, t ng ng v i quy mô và m c ích s d ng.
Các c u hình m ng n hình c ch ra trên hình 1-1-4.
• Ki u Vòng
Ki u vòng là m t c u hình trong ó các nút (các máy tính, v.v..) c n i theo m t vòng khép kín
ng truy n. ng truy n trong lo i c u hình m ng này ng n và d u khi n. Nh c m là n u ch
t nút h ng, có th gây nh h ng n toàn m ng.
‚ Ki u M t l i
Trong ki u m t l i, hai ho c nhi u ng d n t i m i nút sao cho c u trúc t ng th là m t m ng l i.

u này có ngh a là th m chí n u m t nút h ng, nút này có th c b qua b ng cách tìm ng (l a
ch n ng truy n), có ngh a r ng tin c y c a m ng là r t cao.
ƒ Ki u Sao
Trong ki u sao, m i nút c n i v i m t nút trung tâm (b t p k t ng, v.v..) trong m t c u hình d ng
sao.
Cho dù m t nút h ng, nó s không làm nh h ng n toàn b h th ng, nh ng n u nút trung tâm h ng,
toàn m ng s không làm vi c n a.
Hình 1-1-4
Tô pô m ng (topology)
„ Ki u Bus
Trong ki u Bus, t t c các nút cn it i ng truy n chung.
u hình bus d dàng thêm ho c lo i b các nút mà không làm nh h ng t i toàn b h th ng và ng
th i c ng ti t ki m. Tuy nhiên khi có nhi u nút và l ng truy n tin l n (l ng thông tin c n truy n trong
1 kho ng th i gian xác nh) t ng lên, s ng d li u có th x y ra trên ng truy n chung và hi u
qu truy n (thông l ng) có th gi m t ng t.
… Ki u Cây
Trong ki u cây, m t vài các nút con c n i t i nút cha. C u hình này c ng c g i là k t n i x p t ng
(cascade).
n ây, c u hình này ã tr nên c ch p nh n r ng rãi h n, nh ng n u nút cha ho t ng lo c cho c,
nó s làm nh h ng t i toàn b các nút con.
(2) Các ph ng pháp n i ng (Các ph ng pháp k t n i các

ng)
d hi u, chúng ta s s d ng m t m ng n gi n v i m t máy tính trung tâm c n i b i m t vài các
thi t b u cu i qua ng truy n nh m t ví d n gi n gi i thích các ph ng pháp k t n i các m ng.
Có ba ph ng pháp k t n i n hình c s d ng t ng ng t t nh t v i kho ng cách truy n và l ng d

li u, v.v.. Chúng là:
• t n i m t i m (Point-to-point)
• t n i a m (Multipoint)
• t n i chuy n m ch (Switched)
• K tn i mt i m (Point-to-point)
Trong k t n i m-t i- m, máy tính c k t n i m t-m t i v i m i thi t b u cu i qua ng
truy n thuê bao.
u hình này là thích h p n u x y ra vi c truy n l ng d li u l n gi a hai m c yêu c u, nh ng
không kinh t n u l ng truy n d li u là không l n. Khi s l ng c a các thi t b u cu i t ng lên,
thì c ng t ng y ng truy n c ng s c thêm vào.
Hình 1-1-5
tn i mt i m
‚ K tn i a m (Multipoint) (multi-drop system)

Trong k t n i a m, nhi u thi t b phân nhánh c n i liên ti p t i cùng m t ng truy n. Sau ó,
các thi t b u cu i c n i t i thi t b phân nhánh
u hình này cho phép t o nên m t m ng r h n m ng s d ng c u hình m-t i- m khi mà kho ng
cách truy n dài và l ng truy n d li u ít. Tuy nhiên, vì dùng chung ng truy n chính, các thi t b u
cu i khác ph i ch trong khi m t thi t b u cu i ang truy n d li u.
Hình 1-1-6
u hình a m
ƒ K t n i t p trung
Trong k t n i t p trung, ng truy n c n i t i m t b t p trung (concentrator), b t p trung này c
i t i m t máy ch qua ng truy n t c cao. (hình 1-1-7)
ây có th là cùng m t ph ng pháp truy n thông nh ã c s d ng trong c u hình m-t i- m,
trong ó m i thi t b u cu i c n i riêng l t i máy ch . Tuy nhiên, giá thành c a ng thuê bao
nh h n tr ng h p c u hình m-t i- m, cho phép xây d ng m t m ng r t kinh t mà chú ý nhi u
n dung l ng c a ng truy n gi a máy ch và b t p trung. Nói cách khác, t i d li u t m i thi t b
u cu i t i b t p trung c n ph i c tính t i khi thi t k m ng.
Hình 1-1-7
u hình k t n i t p trung
1.2 OSI chu n hoá cho giao th c

truy n thông
c này nêu m t t ng quan v ki n trúc m ng ã c chu n hóa quôc t OSI (Liên n i các h th ng m )
c thi t l p b i ISO (t ch c tiêu chu n qu c t ) và gi i thích v vai trò c a các t ng c a mô hình này và
quan h v i tiêu , v.v..
1.2.1 ng quan v OSI

(1) OSI nh m t chu n qu c t
OSI là m t chu n qu c t c thi t l p u tiên b i ISO và ITU-TS (Hi p h i vi n thông qu c t - Ti u
ban chu n hóa vi n thông qu c t ). Nói cách khác, OSI là m t ki n trúc m ng chu n qu c t và c l p v i
nhà s n xu t.
(2) Các vai trò c a OSI

Vai trò c a OSI c nêu i c ng trên hình 1-2-1.
Chúng ta hãy gi thi t r ng ng i Nh t ch có th nói ti ng Nh t và ng i c ch có th nói ti ng c.
u hai ng i này làm vi c v i nhau, làm th nào h có th th c hi n truy n thông và àm tho i v i
nhau?
Hình 1-2-1 Truy n thông gi a ng i Nh t và ng i c
Vi c phiên d ch ph i c th c hi n nh m t c u n i và cho phép truy n thông gi a hai bên. Ti ng Anh

ho c m t ngôn ng qu c t chung c s d ng phiên d ch. Vai trò c a ngôn ng chung là vai trò c a
1.2 Chu n hóa cho giao th c truy n thông 9
OSI trong ki n trúc m ng.

Nói m t cách khác, lo i ph n m m nào ang ch y trên m ng không ph i là v n và b t k lo i d li u nào
ang c truy n, vi c truy n thông d li u không có v n v n có th c th c hi n m t cách bình
th ng trên m ng tuân th OSI
(3) C u trúc phân c p

Khi m t s m ng khác nhau c n i l i, các ch c n ng truy n thông tr nên ph c t p, a d ng và r i r m.
Vi c nhóm các ch c n ng thành m t c u trúc phân c p t o u ki n thu n l i cho vi c có c m t t ng
quan. OSI ra i v i ý t ng này, và mô hình OSI g m có 7 t ng. N i dung th c s c a 7 t ng (phân c p
giao th c) c gi i thích chi ti t trong ph n 1.2.2
Khi t ng k t các cái l i c a phân t ng, chúng ta nh n c m sau:
• Ngay c khi giao th c c a m t t ng b thay i, u ó không nh h ng n các giao th c khác, có
ngh a r ng vi c tri n khai c th c hi n là d dàng.
• Các t ng m c th p h n có th c x lý nh h p en, có ngh a là các ch c n ng truy n thông ph c
p có th c n gi n hóa.
Vi c phân t ng là c c k quan tr ng trong ki n trúc m ng, b i vì luôn c n cân nh c xem xét b o m:

• Tính ngang b ng: Các giao th c c xác nh gi a cùng các t ng.
• Tính c l p: Th m chí n u m t t ng b thay i, u này không làm nh h ng t i các t ng khác.
Trong mô hình tham chi u c b n OSI và các mô hình m khác, m i t ng c tr u t ng hóa là “t ng th
N” và t t c các khái ni m và quan h c a nó v i m t trong các t ng khác c hi u rõ m t cách logic.
(4) M i quan h gi a các t ng cao h n và các t ng th p h n

th c hi n truy n thông gi a các h th ng m , c n có các module ch c n ng, nh các ch ng trình
truy n thông c g i là các "th c th ", và hai ho c nhi u th c th t n t i trong m i t ng N. M i quan h
gi a t ng N và các t ng m c cao h n và th p h n c ch ra trên hình 1-2-2.
Hình 1-2-2 M i quan h gi a t ng N và các t ng m c cao h n và th p h n
d ng hình 1-2-2, m i quan h gi a các t ng khác nhau c gi i thích v n t t nh sau.

• D ch v mà t ng (N) cung c p cho t ng trên (N+1) c g i là d ch v (N). Bình th ng, t ng (N) tích
p các d ch v mà nó nh n c t t ng (N-1) v i các ch c n ng riêng c a nó và cung c p u này
i d ng d ch v (N).
‚ Giao th c c s d ng gi a các th c th (N) c g i là giao th c (N).
ƒ Hành ng (d ch v ) th c hi n ch c n ng trao i thông tin gi a t ng (N) và các t ng cao h n và th p
n, có ngh a hành ng nh giao di n gi a các t ng, c g i là d ch v nguyên th y (N). Có 4 d ch
nguyên th y, nh “yêu c u” (“request”).
„ m truy nh p gi a t ng nh n d ch v (N) và t ng (N) c g i là m truy nh p d ch v (N)
(SAP).
… Kênh truy n thông logic c s d ng trao i d li u gi a các th c th (N) c g i là k t n i
(N).
1.2.2 Mô hình tham chi u OSI c b n

(1) C u trúc
Hình 1-2-3 ch ra c u trúc c a mô hình tham chi u OSI c b n.
Hình 1-2-3 Mô hình tham chi u OSI c b n
ng ng d ng T ng th 7 Cung c p các d ch v truy n thông c n cho các ng d ng

ng trình bày T ng th 6 Bi u di n d li u, d ch và ánh x d ng th c
ng phiên ng th 5 Qu n lý i tho i, u khi n m ng b , v.v..
ng v n chuy n T ng th 4 B o m truy n d li u gi a u cu i (end-to-end), v.v..
ng m ng ng th 3 Các ch c n ng tìm ng, v.v..
ng liên k t d li u T ng th 2 B o m v n chuy n d li u gi a các h th ng lân c n, ki m soát l i, v.v..
ng V t lý ng th 1 n i và các chân n i, ph ng ti n truy n, v.v..
y t ng này có th c phân chia thành các t ng cao h n và th p h n nh c ch ra nh sau.

• Các t ng m c cao h n t t ng ng d ng t i t ng phiên cung c p các ch c n ng c a d ch v truy n
thông.
• Các t ng m c th p h n t t ng v n chuy n t i t ng v t lý: Các ch c n ng truy n d li u.
Các t ng m c th p h n ch y u b o m vi c v n chuy n d li u có ch t l ng cao, và các t ng m c
cao h n s d ng các ch c n ng c a t ng th p h n cung c p các d ch v cho các ng d ng.
(2) Vai trò c a m i t ng

• T ng ng d ng (t ng th 7)
ng ng d ng là t ng th 7 và là m c cao nh t và x lý ch y u b ng vi c cung c p các d ch v nh :
• FTAM (Truy nh p và Qu n lý truy n t p - File Transfer Access and Management)
• RDA (Truy nh p c s d li u t xa- Remote Database Access)
• VT ( u cu i o - Virtual Terminal)
Hình 1-2-4 Các ch c n ng chính c a t ng ng d ng
FTAM Truy nh p và qu n lý truy n t p

RDA Truy nh p c s d li u t xa
VT u cu i o
TP X lý v n giao tác
MHS H th ng x lí thông báo
‚ T ng trình bày (t ng th 6)
ng trình bày là m t m c d i t ng ng d ng và th c hi n chuy n i các d ng th c d li u, v.v..
m b o truy n hi u qu các lo i thông tin khác nhau. Trong t ng ng d ng m c trên, vi c mô t
th ng c th c hi n b ng cách dùng h th ng bi u di n c g i là “cú pháp tr u t ng”, nh ng có
th trao i thông tin hi u qu gi a các m ng, cú pháp tr u t ng c d ch thành d ng th c d li u
c g i là “cú pháp truy n”) trong t ng trình bày, trong ó ánh x cú pháp tr u t ng và cú pháp truy n,
v.v.. c th c hi n. Các ch c n ng c a t ng trình bày cho phép t ng ng d ng cung c p các d ch v mà
không c n bi t n vi c gi i mã d li u và bi u di n v t lý c a máy tính i tác khác.
Hình 1-2-5 D ch gi a cú pháp tr u t ng và cú pháp truy n
ƒ T ng phiên (t ng th 5)
ng phiên là m t m c d i t ng trình bày và th c hi n ch y u “qu n lý i tho i”. Vi c qu n lý i
tho i u khi n và qu n lý lu ng d li u gi a các ng d ng và các h th ng b ng cách s d ng kh n ng
truy n d li u u cu i- u cu i do t ng v n chuy n cung c p.
Ph ng th c truy n thông có th c t m t cách tùy ý. Trong tr ng h p truy n thông bình th ng
(truy n E-mail, v.v..),ví d s d ng truy n bán công (m t chi u t i m t th i m). Trong tr ng h p
truy n thông hai chi u ng th i (nh trong các h th ng h i ngh video, v.v..), truy n song công (c
hai chi u ng th i) c s d ng. B ng cách thi t l p m ng b , vi c truy n có th c th c hi n
it m ng b trong tr ng h p truy n h ng do b t c nguyên nhân nào trong khi truy n d li u.
Th i gian m t i vì v y có th c gi m t i thi u.
Hình 1-2-6
m ng b
„ T ng v n chuy n (t ng th 4)
ng v n chuy n là m t m c d i t ng phiên và ch c n ng c a nó là b o m ch t l ng truy n d
li u gi a u cu i c a h th ng (end-to-end). Vì v y, n u ch t l ng c a các d ch v c cung c p b i
ng d i là không y , t ng v n chuy n s bù ch t l ng x u b ng cách phát hi n và khôi ph c l i
ph .
… T ng m ng (t ng th 3)
ng m ng là m t m c d i t ng v n chuy n và liên quan ch y u t i vi c ch n ng (routing) và
chuy n m ch. Khuy n cáo X.25 c a ITU-T (xem ph n 1.5.2 v lo t X) v giao th c m c gói c bi t
n nhi u.
Hình 1-2-7
Ch c n ng tìm ng
Trong khi t ng v n chuy n trên b o m truy n d li u gi a u cu i c a h th ng, t ng này liên quan

n vi c l a ch n ng i phù h p nh t b o m vi c truy n d li u "trong su t".
† T ng liên k t d li u (t ng 2)
ng liên k t d li u là m t m c d i t ng v n chuy n và m b o vi c truy n d li u trong su t và
không có l i.
Nói chung, các vai trò c a t ng liên k t d li u bao g m u khi n truy n, nh HDLC ( u khi n liên
t d li u m c cao), thi t l p k t liên k t n i d li u, u khi n l i (CRC (ki m tra vòng d th a)),
mã hóa, v.v..(Chi ti t v các th t c u khi n truy n, xem ph n 1.6 u khi n truy n.)
Trong m ng LAN (M ng c c b ), t ng này c ng liên quan n u khi n truy nh p, nh CSMA/CD ( a
truy nh p s d ng sóng mang/phát hi n ng ) và chuy n th bài, và u khi n liên k t logic, nh
LLC ( u khi n liên k t logic), v.v..
‡ T ng v t lý (t ng th nh t)
ng v t lý là m t m c d i t ng liên k t d li u và truy n các tín hi u n (“0” và “1”) s d ng
ph ng ti n truy n (cáp xo n ho c ng tr c, cáp quang, v.v..)
t s các giao di n trong th c t DCE (Thi t b u cu i m ch d li u) và DTE (Thi t b u cu i d
li u) là:
• Lo t chu n X c a ITU-T: X.21 và nh ng cái khác; xác nh hình d ng n i và b ng chân,..
• Lo t V: V.24 và nh ng cái khác, xác nh modem, v.v.. s d ng cho ng t ng t (Analog)
• ISDN (M ng tích h p d ch v s ) giao di n u cu i lo t I: xác nh TA (B thích ng u cu i),
v.v..
Chi ti t h n v các giao di n, xem ph n 1.5 Các giao di n u cu i.
1.2.3 Các th t c truy n thông trong OSI

Hình 1-2-8 so sánh OSI v i các b c giao d ch gi a m t công ty Nh t b n và m t công ty n c ngoài.
Hình 1-2-8 Các giao d ch gi a các công ty
Khi truy n thông c th c hi n s d ng OSI trong th c t , các th t c sau c th c hi n.

1. Khi yêu c u truy n thông phát ra, kênh truy n thông c c thi t l p tr c tiên (thi t l p k t n i).
2. Khi d li u c chuy n qua m i t ng t i bên g i, tiêu (các thông tin u khi n) c g n thêm
vào v i d li u c a ng i dùng tr c khi d li u c g i i..
3. Khi d li u c chuy n qua m i t ng bên nh n , tiêu c lo i b l n l t.
4. Khi vi c truy n d li u c th c hi n xong, kênh truy n thông c óng l i (k t n i b ng t).
5. Các tài nguyên truy n thông c gi i phóng và quá trình x lý c hoàn thành.
Các tiêu c thêm vào b i t ng (N) c g i là t ng thông tin u khi n giao th c PCI t ng (N), và d
li u c a ng i dùng t ng (N) c g i là n v d li u d ch v SDU t ng (N). D li u g p c hai ph n
c g i PDU t ng (N) ( n v d li u giao th c). Có ngh a PDU t ng (N) c h tr b i SDU t ng (N-1)
(Hình 1-2-9).
Hình 1-2-9 M i quan h gi a các tiêu và các t ng
1.3 TCP/IP chu n th c t cho giao

th c truy n thông
TCP/IP ã tr thành m t giao th c chu n th c t cho m ng r ng nh t trên th gi i, t c là Internet. M c này
a ra m t t ng quan và gi i thích c u trúc phân c p và vai trò c a m i t ng c a giao th c này trong khi so
sánh nó v i mô hình OSI.
1.3.1 ng quan v TCP/IP

(1) TCP/IP là gì?
TCP/IP (Giao th c u khi n truy n/Giao th c Internet - Transmission Control Protocol/Internet Protocol)
ã tr thành giao th c chu n cho Internet. Do s lan r ng c a Internet,TCP/IP ã tr thành giao th c m ng
chu n th c t . Có m i quan h m t thi t gi a TCP/IP và Internet, và b i c nh l ch s cho u này c gi i
thích chi ti t trong m c 3.2.1. B i c nh L ch S c a vi c phát tri n Internet.
TCP/IP c phát tri n nh m t ph n c a ARPANET (s gi i thích sau) trong nh ng n m 1970, và là m t
ch ng các giao th c linh ho t b o m tin c y cao và vi c truy n t c cao. Ch ng các giao th c này
bao g m “các giao th c TCP” và “các giao th c IP”, nh ng th ng giao th c TCP/IP c xem nh các
giao th c xác nh ph ng th c truy n thông c s d ng trên Internet ( ôi khi nó còn c g i là “ki n
trúc giao th c TCP/IP” ho c “H giao th c TCP/IP”).
(2) C u trúc phân c p

Gi ng nh mô hình OSI, TCP/IP c ng có c u trúc phân c p. V c b n, nó c c u trúc t 4 t ng sau v i
i t ng ch a m t s giao th c (giao th c phân c p).
• ng ng d ng
1.3 TCP/IP Chu n th c t cho giao th c truy n thông 15
• ng v n chuy n
• ng Internet
• ng giao di n m ng
So sánh gi a OSI và TCP/IP c ch ra hình 1-3-1.
Hình 1-3-1 So sánh các ki n trúc phân c p gi a TCP/IP và OSI
TCP và IP u là các giao th c quan tr ng, m i giao th c u có các ch c n ng sau:

• TCP (Gao th c v n chuy n; ph ng th c h ng k t n i) = b o m tin c y cao.
• IP (Giao th c Internet; ph ng th c không k t n i) = b o m truy n d li u t c cao.
Các ph ng th c h ng k t n i và không k t n i c gi i thích ng n g n nh sau.
• Ph ng th c h ng k t n i (TCP)
Ph ng th c h ng k t n i yêu c u k t n i tr c ti p (kênh Logic) c thi t l p gi a ng i g i và ng i
nh n tr c khi d li u c truy n. D li u c truy n qua kênh này i n thi t b ích cu i. Khi vi c
truy n c hoàn thành, k t n i b ng t. Vi c thi t l p k t n i làm phát sinh vi c truy n thông có tin
y cao.
Các ho t ng c ch ra Hình 1-3-2, b ng vi c dùng n tho i làm ví d .
Hình 1-3-2 Hình nh h ng k t n i ( n tho i)
‚ Ph ng th c không k t n i (IP)
Ph ng th c không k t n i b qua s thi t l p k t n i tr c ti p và vi c dành kênh truy n thông tr c khi
li u c truy n, có ngh a r ng không có s m b o là d li u s t i n i nh n. M t khác, nó t o nên
kh n ng truy n d li u t c cao. Vì v y, u ki n tr c tiên s d ng ph ng th c không k t n i là
vi c truy n thông ph i c th c hi n trên ng truy n có tin c y cao làm t ng xác su t d li u

i c n i nh n.
Ho t ng c ch ra trên hình 1-3-3, s d ng th g i b u n nh m t ví d .
Hình 1-3-3 Hình nh c a không k t n i (th g i b u n)
Nh ã ch ra trên, vai trò c a TCP và IP trong mô hình TCP/IP cho phép truy n trên Internet m t cách
tin c y và t c cao. Có ngh a, TCP b o m truy n d li u v i tin c y cao, sao cho ch c n ng này có
th b b qua trong IP, k t qu d n n truy n d li u v i t c cao.
(3) Vai trò c a t ng t ng

• T ng ng d ng
ng ng d ng là t ng cao nh t liên quan n các d ch v g n li n v i các ng d ng c a ng i dùng.
Các d ch v trên Internet c th c hi n b i các giao th c c a t ng này.
Các giao th c chính c ch ra d i. (Chi ti t, xem ph n 3.2, Internet)
• DNS (H th ng ánh tên mi n): Giao th c ánh x các tên mi n v i a ch IP.
• HTTP (Giao th c chuy n giao siêu v n b n): Giao th c truy n t p trong ngôn ng HTML.
• FTP (File Transfer Protocol): Giao th c truy n t p.
• SMTP (Simple Mail Transfer Protocol): Giao th c truy n th n gi n.
• POP3 (Post Office Protocol Version 3): Giao th c nh n th t mail servers.
• NNTP (Network News Transfer Protocol): Giao th c truy n tin trên m ng.
• TELNET (TELecommunication NETwork): Giao th c cho phép truy nh p vào thi t b u
cu i t xa.
• SNMP (Simple Network Management Protocol): Giao th c qu n lý m ng n gi n.
• DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol): Giao th c thi t l p a ch IP ng.
‚ T ng v n chuy n
ng v n chuy n là m t m c d i t ng ng d ng và ch c n ng c a nó là cung c p d ch v chuy n
li u gi a u cu i c a h th ng (end-to-end).
Hai giao th c sau b o m tin c y và t c cao.
• TCP: m b o tin c y cao.
• UDP: (Giao th c gói thông tin ng i dùng): Thay cho vi c m b o tin c y cao, giao th c này m
o t c cao.
Nh ã c p trên, ph ng th c c a giao th c TCP là h ng k t n i, nh ng giao th c UDP là không
t n i. Giao th c nào trong hai giao th c c s d ng s c xác nh b i t ng ng d ng m c cao
n. TCP là phù h p khi l ng d li u l n s c truy n liên t c, và UDP là phù h p khi d li u kích
th c nh (gói) c truy n không liên t c.
ƒ T ng Internet
ng Internet là m t m c d i t ng v n chuy n và ch c n ng c a nó là ch n ng (l a ch n ng
truy n thông) và t o kh n ng chuy n ti p (relay) cho d li u c truy n qua các m ng, nh Internet.
Giao th c IP có vai trò c c kì quan tr ng trong t ng này, vì nó thêm các tiêu IP (thông tin u khi n)
và g i các b c d li u IP ( n v thông tin d li u c s d ng trong TCP/IP) t n i g i n n i nh n.
1.4 a ch c s d ng cho TCP/IP 17
i m này, n i i tác c nh n bi t qua a ch IP ( c mô t sau) ch a trong tiêu IP, và vi c tìm

ng t i u c th c hi n g i d li u n n i nh n.
Các giao th c sau c s d ng tìm ng
• RIP (Giao th c thông tin tìm ng): Giao th c ch a thông tin l a ch n ng truy n thông.
• OSPF (M ng ng n nh t tr c tiên - Open Shortest Path First): Giao th c kh c ph c nh c m
a RIP.
„ T ng giao di n m ng
ng giao di n m ng là m t m c d i t ng Internet và th c hi n truy n thông trong su t không l i cho
t k m t lo i d li u nào.
ng giao di n m ng TCP/IP là m t t ng k t h p các ch c n ng c a t ng v t lý và t ng liên k t d li u
a OSI. thu n ti n, t ng liên k t d li u c a mô hình tham chi u OSI c chia thành các nhóm giao
th c c a t ng LLC ( u khi n liên k t logic - Logical Link Control) và t ng MAC ( u khi n truy
nh p ph ng ti n - Media Access Control).
Ba giao th c c mô t nh sau.
• SLIP (Giao th c Internet ng n i ti p - Serial Line Internet Protocol)
SLIP là m t giao th c k t n i m-t i- m s d ng ng công c ng ( ng n tho i, v.v..) và
các bi n pháp ch ng h ng và u khi n l i là c x lí b i các t ng m c cao h n.
• PPP (Giao th c m t i m)
PPP là giao th c c b n th c hi n cùng ch c n ng nh SLIP, nh ng c thi t k cung c p các
ch c n ng c i ti n h n v m t qu n lý, v.v..
• ARP (Giao th c Phân gi i a ch )
ARP là m t giao th c ánh x a ch IP t i a ch MAC ( a ch t ng MAC c mô t sau).
1.3.2 Các th t c truy n thông trong TCP/IP

Các th t c truy n thông trong TCP/IP là gi ng nh các th t c c th c hi n trong OSI.
1. Khi yêu c u truy n thông c phát ra, k t n i c thi t l p.
2. bên g i, các tiêu (thông tin u khi n) c g n thêm vào d li u c a ng i dùng khi nó i qua
i t ng tr c khi d li u c g i i.
3. bên nh n, các tiêu c lo i b l n l t khi d li u i qua m i t ng.
4. Khi vi c truy n d li u hoàn thành, k t n i b ng t.
5. Các tài nguyên truy n thông c gi i phóng và phiên làm vi c k t thúc.
1.4 a ch c s d ng cho
TCP/IP
a ch c s d ng xác nh nút ích, v.v.. khi ti n hành truy n
TCP/IP s d ng hai ki u a ch sau xác nh ích c n truy n n.
• a ch IP ( a ch logic)
• a ch MAC ( a ch v t lý)
1.4.1 a ch IP
(1) a ch IP là gì?
Các máy tính c n i trên Internet c gán m t a ch IP 32-bit (giao th c Internet). B i vì a ch IP
ph i không b trùng l p trong b t k tình hu ng nào, nên trung tâm thông tin m ng (NIC) ph i ch u trách
nhi m trên toàn th gi i, t p trung hóa vi c qu n lý và c p phát a ch IP. T i Nh t b n, Trung tâm thông
tin m ng Nh t b n (JPNIC) ch u trách nhi m c p phát a ch IP trong n c. u này có ngh a là a ch IP
ph i c nh n t JPNIC khi b n l p k ho ch xây d ng m t m ng mà nó có nhu c u nh tr c là c
i t i Internet.
a ch IP c c p phát sau khi cân nh c xem xét n quy mô c a m t m ng, v.v..
(2) Các l p a ch IP
Hình 1-4-1 ch ra c u trúc c a a ch IP.
Hình 1-4-1 C u trúc a ch IP
32 bit
8 bit 8 bit 8 bit 8 bit
Bi u di n trong h nh phân 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 1 1 0
Bi u di n trong h th p phân 202 52 68 46
202.52.68.46
Hai ph n c a a ch IP ch ra nh sau:
• Ph n a ch m ng: M ng nào mà a ch IP thu c vào
• Ph n a ch máy ch : a ch c a máy tính
a ch IP c nhóm thành b n l p t A t i D t ng ng v i các n i dung và kích th c c a các ph n a
ch m ng và ph n a ch máy ch .
Hình 1-4-2 a ch IP (L p A t i l p D)
a ch trong ó 32 bit toàn là 0 ho c 1, và ph n m ng là “127” c s d ng trong các tr ng h p c bi t

và không th ng c s d ng.
• L pA
p A là s d ng trong các m ng quy mô r t l n. Hình 1-4-3 ch ra c u trúc c a l p A.
Hình 1-4-3 C u trúc c a l p A

<C u trúc a ch IP s d ng tr ng m ng di n r ng c t ch c b i s l ng l n máy tính>
7 bit 24 bit
0 Ph n Ph n a ch máy ch
a ch m ng
• Bit d n u: "0"
• Ph n a ch m ng: 7 bit
• Ph n a ch máy ch : 24 bit
• l ng các m ng mà a ch c p phát c có s n là: 126
• l ng a ch máy ch có s n c p phát cho m t m ng: 16,777,214
‚ L pB
pB c s d ng cho các m ng có kích th c l n và trung bình, trong ó vi c thi u a ch có s n tr
thành v n nghiêm tr ng. Hình 1-4-4 ch ra c u trúc c a l p B.
Hình 1-4-4 C u trúc c a l p B
u trúc a ch IP s d ng trong các m ng có kích th c l n và trung bình
14 bit 16 bit
10 Ph n a ch m ng Ph n a ch máy ch
• Bit d n u: "10"
• l ng các m ng mà a ch c p phát c là có s n: 16,382
• l ng a ch máy ch có s n cho vi c c p phát cho m t m ng là: 65,534
ƒ L pC
pC c s d ng cho các m ng quy mô t ng i nh , trong ó s l ng các máy ch là nh h n
p A và B.
Hình 1-4-5 ch ra c u trúc c a l p C.
Hình 1-4-5 C u trúc c a l p C

<C u trúc a ch IP s d ng trong trong các m ng quy mô nh >
21bit 8 bit
110 Ph n a ch m ng Ph n a ch máy ch
• Bit d n u: "110"
• l ng các m ng mà a ch c p phát c là có s n: 2,097,150
• l ng a ch máy ch có s n c p phát cho m t m ng là: 254
„ L pD
a ch l p D không ch a ph n a ch máy ch và ch c s d ng cho các ph ng th c truy n thông
c bi t.
Hình 1-4-6 ch ra c u trúc c a l p D.
Hình 1-4-6 C u trúc c a l p D

<C u trúc a ch IP s d ng trog các ph ng th c truy n c th ( a ch a qu ng bá nhóm: s gi i thích sau>
28 bit
1110 S nhóm ( a ch a qu ng bá nhóm)

(3) M t n m ng con (Subnet mask)

t n m ng con là k thu t c ra i vì c n thi t s d ng hi u qu a ch IP, khi s l ng a ch có
n tr nên khan hi m.
Trong tr ng h p a ch l p B, ch ng h n, s l ng c c i a ch c a máy ch có th c c p phát cho
t m ng là 65,534. Tuy nhiên, hi n r t khó hình dung m t m ng bao g m m t s l ng l n máy tính
nh v y. Do ó a ch m ng con c s d ng ây t ng s l ng a ch m ng ch b ng cách s d ng
ph n a ch c a máy ch . Ph ng pháp c dùng cho u này c g i là "m t n m ng con." Nói cách
khác, m t n m ng con ch ra mi n a ch m ng và a ch m ng con. C th h n, m t n m ng con ch ra
ph n a ch m ng là "1" và ph n a ch máy ch là "0," nh ch ra trên hình 1-4-7.
Hình 1-4-7 M t n m ng con
Theo cách này, th m chí n u cùng m t a ch m ng, a ch m ng con s khác nhau và t o nên m t m ng
hoàn toàn riêng bi t và vì v y a ch IP có th c c p phát cho s ng i dùng thêm vào.
(4) a ch IP c bi t
ts a ch IP có nh ng ý ngh a c bi t. ó là:
• a ch m ng
• a ch Qu ng bá
• a ch a qu ng bá nhóm (Multicast)
• a ch m ng
a ch m ng là a ch mà trong ó ph n a ch máy ch c a a ch IP bao g m toàn 0, và c ng là thích
p coi chúng nh bi n tên c a m ng.
‚ a ch Qu ng bá
a ch Qu ng bá là a ch mà ph n a ch máy ch c a a ch IP bao g m toàn 1. Nh ng a ch này
c dùng qu ng bá d li u t i t t c các nút thu c vào m ng, v.v.. T ng ph n v i u a ch qu ng
bá c dùng, a ch c s d ng g i t i ch m t nút xác nh, c g i là “ a ch qu ng bá duy
nh t” ("unicast address.")
ƒ a ch a qu ng bá nhóm (Multicast)
a ch a qu ng bá c s d ng g i d li u t i t t c các nút thu c vào m t nhóm xác nh. a ch
IP l p D c s d ng nh n di n m t nhóm xác nh (nhóm a qu ng bá).
Trong Hình 1-4-8, a ch IP l p C c s d ng trong m ng 1 và 2.
Vì v y, các ph n a ch máy ch (8 bit th p) bao g m toàn 0, ki u nh "x.y.z.0" và "a.b.c.0," nh ng ây
là a ch m ng c a m ng t ng ng.
Ng c l i, khi ph n a ch máy ch bao g m toàn 1, nh , "x.y.z.255" và "a.b.c.255," thì ây là a ch
qu ng bá. Khi d li u c a ch t i a ch này (d nh "x.y.z.255,") thì d li u c truy n t i t t
các nút (A1 to A4) thu c vào m ng này (M ng 1 trong ví d này).

Ng c l i, n u b n ch mu n g i d li u t i B2 thôi, thì a ch m t qu ng bá nh "a.b.c.2" cs
ng.
a ch a qu ng bá c s d ng g i d li u t i t t c các nút (A3, A4, B3, B4) thu c vào nhóm a
qu ng bá M.
Hình 1-4-8
a ch IP c bi t
1.4.2 a ch MAC
(1) a ch MAC là gì?
a ch IP c s d ng phân bi t các nút k t n i t i m t m ng. Tuy nhiên, vi c nh n d ng a ch IP
y ra t i t ng giao th c TCP/IP. Vì v y, a ch có kh n ng th c hi n nh n d ng t ng giao di n m ng
(m t m c d i t ng Internet) c yêu c u th c hi n truy n thông v t lý. ó là a ch MAC ( u
khi n truy nh p ph ng ti n).
(2) C u trúc c a a ch MAC

a ch MAC là m t a ch 48-bit c c p phát cho t ng ph n c ng (C ng LAN: Thi t b c dùng
i t i m ng).
Hình 1-4-9 ch ra ví d c a c u trúc a ch MAC.
Hình 1-4-9 Ví d c a c u trúc a ch MAC
a ch MAC bao g m:
• Nh n d ng nhà s n xu t: S ID xác nh nhà s n xu t

• Nh n d ng s n ph m: S ID xác nh cho ph n c ng và c thêm vào b i nhà s n xu t
a ch MAC c th hi n ký pháp h 16, v i m i byte c phân cách b i "–" ho c ":" Ví d , a ch
trên Hình 1-4-9 có th c th hi n nh "54 – 39 – A6 – 1B – 02 – C1" ho c "54 : 39 : A6 : 1B : 02 : C1."
(3) ARP (Giao th c phân gi i a ch )

Trong mô hình TCP/IP, a ch IP c s d ng nh a ch n i nh n vi c truy n. Tuy nhiên, trên th c t
phát d li u t i n i nh n trong m ng, a ch MAC c a n i nh n ph i c xác nh. Do ó c n ph i ánh x
a ch IP t i a ch MAC. ARP óng vai trò c a ánh x này.
ARP là m t giao th c chuy n i a ch IP thành a ch MAC, và s p x p th c t c ch ra trên hình
1-4-10.
Hình 1-4-10 ch ARP
• Gói ARP bao g m a ch IP c a ng i nh n (x.y.z.2) c g i t i t t c các nút b ng cách qu ng bá.

‚ Nút (A2) có a ch IP c a ng i nh n c bao trong gói ARP tr l i a ch MAC duy nh t c a nó
(34-56-78-90-AB-CD) cho ng i g i.
ƒ D a trên a ch MAC nh n c, d li u s c truy n.
m t th i gian và hi u qu th p h n n u th t c này luôn c s d ng i a ch IP thành a ch

MAC. B i v y, ánh x c a a ch IP ã c u tra và a ch MAC c gi trong danh sách, và vì v y
vi c ánh x có th c th c hi n b ng cách s d ng các danh sách này nh các ch m c.
1.5 Giao di n thi t b cu i

Giao di n thi t b cu i nói t i u ki n c thu x p và các ph ng pháp u khi n truy n mb o
vi c truy n c th c hi n gi a các thi t b cu i. c bi t h n, u này liên quan n các ki u u c m và
các chu n v các m c tín hi u, và các chu n v u ki n v n hành. Ba ki u sau là các giao di n thi t b
cu i n hình, và m i ki u c nh ngh a theo khuy n cáo c a ITU-T.
• Lo t-V: Giao di n gi a DTE và DCE v i ng t ng t
• Lo t-X: Giao di n gi a DTE và DCE v i ng s
• Lo t-I: Giao di n cho k t n i t i ng ISDN
Sau ây s mô t chung và gi i thích c tr ng c bi t c a m i lo i. Mô t chi ti t và gi i thích thêm n a
thi t b và ng truy n c c p trong các b ng c cho trong Ch ng 2.
1.5 Giao di n thi t b cu i 23
1.5.1 Lo t-V
Lo t-V làm tài li u v các giao di n gi a DTE-DCE (MODEM) c s d ng truy n d li u v i ng
ng t .
Hình 1-5-1 Các giao di n lo t-V
Tên giao di n nh ngh a

c tr ng n c a các m ch trao i dòng kép không cân b ng v n n ng c s d ng trong các thi t b IC
V.10 (X.26)
trong l nh v c truy n d li u
c tr ng n c a các m ch trao i dòng kép cân b ng v n n ng c s d ng trong các thi t b IC trong
V.11 (X.27)
nh v c truy n d li u
V.21 Các modem 300-bps s d ng trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng; truy n song công
Các modem 1,200-bps s d ng trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng và ng thuê bao; truy n
V.22
song công
Các modem ng b và không ng b 600/1,200-bps s d ng trên các m ng n tho i chuy n m ch công
V.23
ng
V.24 nh ngh a các m ch trao i gi a thi t b u cu i d li u và thi t b u cu i m ch d li u
V.26 Các modem 2,400-bps s d ng trên ng thuê bao b n dây
V.26bis Các modem 1,200/2,400-bps s d ng trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng; truy n bán công
V.26ter Các modem 2,400-bps s d ng trên ng hai dây; truy n song công
Các modem 4,800-bps có b có b cân b ng có th u ch nh b ng tay s d ng b n dây (song công) ho c
V.27
trên ng dây thuê bao (bán công)
Các modem 2,400/4,800-bps có b cân b ng có th u ch nh b ng tay s d ng b n dây (song công) ho c
V.27bis
trên ng dây thuê bao (bán song công)
V.27ter Các modem 2,400/4,800-bps s d ng trên các m ch n tho i chuy n m ch công c ng; truy n bán công
V.28 c tr ng n c a các m ch trao i dòng kép không cân b ng
Các modem 9,600-bps s d ng trên các m ch thuê bao b n dây m-t i- m; song công (4-dây) và bán
V.29
công (2-dây)
V.32 Các modem 9,600-bps s d ng trên ng hai dây; truy n song công
V.33 Các modem 14.4-kbps s d ng trên ng thuê bao b n dây
V.35 Giao di n trung k t c d li u 48-kbps s d ng ng d i thông 60 - 108 kHz
1.5.2 Lo t-X
Lo t-X làm tài li u v các giao di n gi a DTE-DCE ( n v d ch v s ; DSU) c s d ng truy n v i
ng s . X.20, X.21 và X.25 (chuy n m ch gói) c s d ng r ng rãi.
Hình 1-5-2 Các giao di n lo t-X

Giao di n DTE-DCE (truy n thông không ng b ) gi a thi t b u cu i d li u (DTE) và thi t b u cu i
X.20
ch d li u (DCE) truy n start-stop trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng.
c t thi t b u cu i d li u (DTE) c thi t k cho vi c giao ti p v i các modem lo t–V hai dây không
X.20bis
ng b s d ng trên các m ng truy nh p công c ng.
Các giao di n gi a thi t b u cu i m ch d li u (DCE) và thi t b u cu i d li u (DTE) s d ng cho v n
X.21
hành ng b trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng.
c t DTE c thi t k giao ti p v i ph ng th c lo t-V ng b trong các m ng n tho i chuy n
X.21bis
ch công c ng.
Li t kê các nh ngh a cho các m ch trao i gi a thi t b u cu i m ch d li u (DCE) và thi t b u cu i
X.24
li u s d ng trên các m ng n tho i chuy n m ch công c ng.
Các giao di n gi a thi t b u cu i m ch d li u (DCE) và thi t b u cu i d li u (DTE) cho các thi t b
X.25
có k t n i tr c ti p t i các m ng công c ng chuy n m ch gói.
1.5.3 Lo t-I
Lo t-I nh ngh a các giao di n c s d ng k t n i thi t b cu i v i ng ISDN. Nó c ng c tham
chi u nh m t giao di n ng i dùng/m ng. Nó c ng nh ngh a m k t n i logic gi a DTE-DCE cho vi c
dùng v i ISDN.
Hình 1-5-3 Các giao di n lo t-I và ISDN

Giao di n ng i dùng/m ng t ng v t lý t c c b n c t t ng 1
I. 430
ISDN
Giao di n nhóm ng i dùng/m ng t ng v t lý t c c t t ng 1
I. 431
chính
Q. 921 D ng th c khung ISDN t ng liên k t d li u c t t ng 2
ch v mang ph ng th c khung ISDN (Chuy n c t t ng liên k t d li u
Q. 922
khung - Frame Relay)
Giao di n ng i dùng/m ng ISDN cho ki u thông c t t ng 3
Q. 931
p và n i dung (content)
• TE1: Thi t b u cu i chu n ISDN

• TE2: Thi t b không u cu i ISDN (non-terminal equipment)
• TA: B thích ng thi t b u cu i (Terminal adapter)
• NT1: n v d ch v s (DSU)
• NT2: PBX, v.v..
• m R, S, T: T ng m giao di n ( c xác nh b i lo t-I. 400)
ISDN bao g m m tham chi u giao di n logic nh R, S và T trong Hình 1-5-3. m phân tách c tìm
gi a R và T.
Tuy nhiên, khi TE1 c k t n i tr c ti p t i DSU, S và T tr thành cùng m t m. C ng nh v y, n u các
ch c n ng DSU và TA c t h p trong cùng m t thi t b , thì ba m này tr thành cùng m t m.
Giao di n ng i dùng/m ng bao g m giao di n c b n và các giao di n nhóm chính, và các chi ti t này ch
u c nh ngh a ch y u trong lo t-I. 400.
1.6 u khi n truy n 25
1.5.4 RS-232C
RS-232C (Chu n khuy n cáo 232C) là m t chu n c ch p nh n b i EIA (Hi p h i Công nghi p nt ,
USA) ã tr thành khuy n cáo V.24 c a ITU-T. RS-232C nh ngh a các c tr ng khác nhau cs d ng
cho truy n không ng b gi a DTE-DCE (B u ch /gi i u ch MQdd; MODEM) truy n d li u
i ng t ng t . B i vì MODEM ch qu n lý d li u n i ti p, RS-232C c ng c xác nh cho d li u
i ti p.
1.6 u khi n truy n

u khi n truy n là kh n ng u khi n c s d ng m b o vi c truy n d li u ch t l ng cao, hi u
qu và tin c y. Các b c c th c hi n ây ã c h th ng hóa thành m t lo t các quy t c c g i là
"các th t c u khi n truy n."
1.6.1 ng quan và lu ng u khi n truy n

(1) T ng quan v u khi n truy n
ts u khi n và các th t c c yêu c u m b o vi c truy n d li u hi u qu và tin c y. Nói
chung, u khi n và các th t c này c g n nhãn “ u khi n truy n”, bao g m b n u khi n sau.
• u khi n ng
u khi n c s d ng trong tr ng h p vi c chuy n m ch u khi n chuy n i gi a n i và ng t c a
ng truy n d li u. Trong tr ng h p ng thuê bao, b i vì quan h gi a ng i g i và ng i nh n là
nh, u khi n ng là không c n thi t.
‚ u khi n ng b
u khi n ng b u ph i t th i gian trao i d li u c ng nh lu ng d li u “ u khi n lu ng”.
u khi n ng b bao g m các ph ng th c nh ng b start-stop, ng b SYN, và ng b khung,
v.v.. u khi n lu ng hi u ch nh t c truy n d li u.
(Chi ti t v ng b , xem m c 2.2.2 u khi n ng b .)
ƒ u khi n l i
u khi n l i, phát hi n, s a ch a và truy n l i d li u b l i.
(Chi ti t v các ph ng pháp phát hi n l i, xem m c 2.2.1 u khi n l i.)
„ u khi n liên k t d li u
Liên k t d li u là ng t o kh n ng truy n thông v t lý gi a ng i g i và ng i nh n. u khi n liên
t d li u thi t l p liên k t d li u và th c hi n truy n d li u t ng ng v i th t c xác nh và sau ó
t thúc liên k t d li u.
(2) Lu ng u khi n truy n

Lu ng u khi n truy n nói chung trong các m ng n tho i chuy n m ch và ng thuê bao c ch ra
trên Hình 1-6-1.
Hình 1-6-1 Thi t l p và ng liên k t d li u
tn i ng tn it i ng truy n thông
M ng tho i chuy n m ch
ng i n tho i Thi t l p liên k t d li u Xác nh n xem có th truy n hay không
Th c hi n ng b và u khi n l i, và d li u
Truy n d li u
c truy n
t thúc liên k t d li u Sau khi truy n d li u xong, k t thúc liên k t d li u
Ng t k t n i ng Ng t k t n i ng truy n thông
1. Pha 1 (n i ng) (không c n cho ng thuê bao)

ng th i v i quay s bên i tác và k t n i ng, thi t b truy n thông c n thi t (MODEM, v.v...)
c t tr ng thái ho t ng.
2. Pha 2 (Thi t l p liên k t d li u)
Bên i tác c g i, và h i xem có kh n ng truy n thông v i i tác không và tr l i c xác nh n.
u tr l i là “Có th truy n thông”, liên k t d li u ban u c thi t l p t i th i m này.
3. Pha 3 (Truy n d li u)
ng cách thi t l p liên k t d li u, vi c truy n d li u c th c hi n, trong khi u khi n khác nhau
u khi n ng b và u khi n l i, v.v..) c th c hi n.
4. Pha 4 (K t thúc liên k t d li u)
Sau khi hoàn thành truy n d li u, vi c ki m tra truy n thông gi a hai i tác c k t thúc, và sau ó
liên k t d li u c k t thúc.
5. Pha 5 (Ng t ng n i) (Không c n thi t cho ng thuê bao)
ng n i b ng t.
1.6.2 Các th t c u khi n truy n

Hình 1-6-2 ch ra các th t c u khi n truy n n hình c s d ng m b o truy n d li u hi u qu ,
tin c y.
Hình 1-6-2 Các th t c u khi n truy n

Th t c b b qua
Th t c n báo
Các th t c u
Th t c c b n Th t c c b n
khi n truy n
Th t c c b n m r ng
Ti n trình s
p th t c không
ng các th Th t c HDLC
cân b ng
c u khi n
Th t c a liên k t p th t c cân
ng
(1) Th t c n báo (Teletype) (ph ng th c TTY)

Trong ph ng th c TTY (Gõ n tín), thao tác viên th c hi n u khi n i v i vi c truy n d li u. B i vì
các th t c u khi n truy n b b qua, nó c g i là th t c b b qua. u này c s d ng r ng rãi
cho truy n thông máy tính cá nhân s d ng ng t c th p (l p 300-bps).
TTY là m t ph ng th c, trong ó m t lu ng ký t ch y theo ng truy n t i th i m phím c gõ.
i vì ch m c u khi n th p nh t c yêu c u truy n d li u, nên thao tác viên c yêu c u th c
hi n hành ng s a ch a n u có tr c tr c x y ra (các l i truy n, v.v..)
Trong ph ng th c TTY, ng i g i truy n d li u d a trên vi c phát ra m t yêu c u truy n d li u. Không
u khi n nào c th c hi n, nh xác nh n tr ng thái c a i tác khác, v.v..
c b n, ch có ba u khi n sau c s d ng trong ph ng th c TTY, và vì v y tin c y là th p.

• Ng i nh n xác nh n danh gi i c a d li u b ng d u phân cách, nh CR (Phím xu ng dòng).
• Các mã u khi n lu ng cs d ng b t u và k t thúc truy n d li u c s d ng khác nhau
phù h p v i t c x lý bên ng i g i và ng i nh n t ng ng.
(2) Th t c c b n ( u khi n liên k t d li u ph ng th c c b n)

ph ng di n l ch s , th t c c b n c nh t ã c thi t l p nh chu n JIS X 5002 vào n m 1975.
Hình 1-6-3 c m c a th t c c b n
Mã liên k t Mã n v -JIS 7
Mã u khi n u khi n liên k t c th c hi n b ng 10 ký t u khi n
truy n
n v truy n n v kh i
Chi u dài d li u i s nguyên c a ký t (8-bit)
ng b ng b SYN
u khi n l i Ki m tra ch n l
c ng t ng thích Thích h p cho ng có t c lên t i 9,600 bps
Hi u qu truy n Bình th ng (t t h n ph ng th c th t c b lo i b )
Ph ng th c truy n thông Bán công (Ph ng th c m r ng s d ng song công toàn ph n)
• Các ký t u khi n truy n

Trong th t c c b n, 10 ký t u khi n truy n c ch ra trên Hình 1-6-4 c s d ng u khi n
truy n.
Hình 1-6-4 Các ký t u khi n truy n
Mã Tên nh ngh a
SOH B t u t tiêu Ký t b t u ph ng th c c b n.
Ký t u khi n truy n ch ra b t u v n b n. Khi có tiêu , nó c
STX B t uv nb n
d ng k t thúc.
ETX K t thúc v n b n t thúc m t v n b n.
EOT K t thúc truy n Ch ra k t thúc c a m t ho c nhi u v n b n.
ETB K t thúc kh i truy n Ch ra k t thúc vi c tách kh i do tính n vi c truy n.
m b o ng b trong tr ng thái các ký t khác là không c g i và
SYN R i ng b
duy trì ng b .
ENQ Yêu c u c s d ng yêu c u vi c xác nh n t phía i tác.
Ký t u khi n c g i t phía ng i nh n nh m t xác nh n cho bên
ACK Xác nh n
i.
Ký t u khi n c g i t ng i nh n nh m t xác nh n t ch i cho
NAK Xác nh n t ch i
bên g i.
Ký t u khi n c s d ng khi thêm u khi n truy n thay i ý
DLE Thoát liên k t d li u
ngh a c a m t s h u h n các ký t theo sau.
‚ D ng th c thông báo
Thông p trong th t c c b n bao g m ph n tiêu và ph n d li u.
Hình 1-6-5 D ng th c thông báo c a m t th t c c b n
S S S
W Y O Ph n tiêu Ph n d li u
N N H (Có th c b qua)
S E B S E B S E B
T D li u T C T D li u T C T D li u T C
X B C X B C X B C
Kh i th nh t ………… Kh i cu i cùng
• Ph n tiêu : Ch a thông tin u khi n truy n (có th b b qua).

• Ph n d li u: D li u c chia thành m t s các kh i truy n, và BBC (Ký t ki m tra kh i)
c thêm vào cu i c a m i kh i (th ng c g n nh bit ki m tra ch n l theo
chi u d c, và ki u là l ).
ƒ Thi t l p liên k t d li u
Hai ph ng pháp c tr ng c a th t c c b n thi t liên k t n i d li u: Tranh ch p và th m dò/l a
ch n.
a. Tranh ch p
Tranh ch p là ph ng pháp c s d ng trong tr ng h p k t n i m-t i- m. Ng i g i (tr m
ch ) g i mã ENQ, và sau khi nh n mã ACK t ng i nh n, vi c truy n d li u c b t u, t c là
nh n c quy n truy n, mã ENQ ph i c g i tr c tiên, và vì v y ph ng pháp này ôi khi còn
c coi nh ph ng pháp “ n tr c, c ph c v tr c”.
Hình 1-6-6
Tranh ch p
b. Th m dò/l a ch n
Ph ng pháp th m dò/l a ch n c s d ng khi m t s các tr m nhánh c n i t i tr m chính (tr m
u khi n). Máy tính ch , c g i là “tr m u khi n”, u khi n toàn b vi c g i và nh n d li u
trong h th ng m ng.
Ph ng pháp này bao g m hai thao tác sau.
<Th m dò>
Theo m t trình t xác nh, tr m u khi n h i toàn b các tr m nhánh (các tr m không ph i tr m
u khi n) xem chúng có yêu c u truy n hay không.
Hình 1-6-7
Th m dò
<L a ch n>
Theo m t trình t xác nh, tr m u khi n h i tr m nhánh có yêu c u truy n xem nó có kh n ng
nh n hay không.
Hình 1-6-8
a ch n
(3) Th t c HDLC ( u khi n liên k t d li u m c cao)

Th t c HDLC ( u khi n liên k t d li u m c cao - High-level Data Link Control) là m t th t c u
khi n truy n truy n thông d li u hi n i, t c cao.
Hình 1-6-9 Mã liên k t -

c tr ng c a HDLC u khi n liên k t B ng l nh/ áp ng
n v truy n i 8 khung có th c g i liên ti p
Chi u dài d li u Không h n ch
ng b ng b khung
u khi n l i CRC (Ki m tra d th a vòng - Cyclic Redundancy
Check)
c ng t ng thích ng 2,400-bps ho c cao h n trung bình - ho c t c
cao
Hi u qu truy n t
Ph ng th c truy n thông Song công
• C u trúc khung
Trong th t c HDLC, thông tin c truy n trong các khung.
Hình 1-6-10 C u trúc khung
F A C I (d li u) FCS F
(8 bit) (8 bit) (8 bit) (n bit b t k ) (16 bit) (8 bit)
a. Chu i c (F; 8-bits)

Trong chu i c , các mã c chèn vào cho vi c ng b , ch ra phân cách gi a các khung, và nh ng
mã này có m u bit "01111110". m u bit này không xu t hi n trong các vùng khác, ng i g i ph i
chèn 0 sau 1 xu t hi n liên ti p 5 l n, và ng i g i ph i lo i b 0 sau khi 1 xu t hi n liên ti p 5 l n.
Vi c th c hi n này cho phép truy n b t k m t m u bit nào.
b. Tr ng a ch (A; 8-bits)
Tr ng a ch ch a a ch c a ng i g i và ng i nh n c a khung.
c. Tr ng u khi n (C; 8-bits)
Tr ng u khi n ch a thông tin v ki u khung, s th t c a khung, v.v..
Có ba ki u khung:
• Khung thông tin (I): truy n thông tin
• Khung giám sát (S): c dùng xác nh n vi c nh n các I-khung và yêu c u c n truy n l i.
• Khung không ánh s (U): u khi n, nh thi t l p ph ng th c, v.v..
th t khung c gán theo th t liên ti p cho các khung c g i liên ti p cho phép ki m tra
xem các khung có b thi u không. Các s t 0 t i 7 là có th dùng, cho phép t i 7 khung c g i liên
ti p.
d. Tr ng thông tin (I; n-bits)
li u truy n có chi u dài bit b t k có th c a vào trong tr ng thông tin.
e. Chu i ki m tra khung (FCS; 16-bits)
Các mã CRC (16-bits) phát hi n l i c a vào trong chu i ki m tra khung.
‚ Thi t l p liên k t d li u
Các ph ng pháp liên k t d li u c a th t c HDLC bao g m hai l p; l p th t c không cân b ng và l p
th t c cân b ng.
Hình 1-6-11 Các ph ng pháp c a th t c HDLC thi t l p liên k t d li u.

Ph ng th c áp ng bình th ng
p th t c
không cân b ng
Ph ng th c áp ng không ng b
Th t c HDLC
p th t c cân
Ph ng th c cân b ng không ng b
ng
a. L p th t c không cân b ng
Trong cùng m t cách th c nh th m dò/l a ch n c a th t c c b n, l p th t c không cân b ng c
o nên t m t tr m chính và m t s tr m ph v i tr m chính u khi n truy n. Các khung cg i
tr m chính c g i là các "ch l nh", và nh ng khung i theo ng khác c g i là “ áp ng”.
Trong l p th t c không cân b ng, d li u c trao i s d ng hai ph ng th c sau:
• Ph ng th c áp ng bình th ng (NRM)
Khi vi c cho phép truy n c phát ra t tr m chính, áp ng có th c g i t tr m ph , ngoài
u này, ch các ch l nh t tr m chính m i c phép g i.
• Ph ng th c áp ng không ng b (ARM)
Th m chí n u vi c cho phép truy n không c phát ra t tr m chính, áp ng v n có th cg i
tr m ph .
b. L p th t c cân b ng
Trong l p th t c cân b ng, các tr m c t h p, có các ch c n ng c a c tr m chính và tr m ph
ch u trách nhi m toàn b vi c u khi n truy n. Theo cùng m t cách nh ph ng th c tranh ch p
c s d ng trong th t c c b n, m i tr m có th g i ch l nh và áp ng. Trong l p th t c cân
ng, d li u c trao i b ng vi c s d ng ph ng th c cân b ng không ng b (ABM) trong ó
ch l nh và áp ng có th c g i mà th m chí không c n nh n c vi c cho phép truy n t
tr m t h p là i tác khác trong truy n thông.
(4) Th t c a liên k t
Th t c a liên k t t h p nhi u liên k t d li u (liên k t n), và c s d ng cung c p m t liên k t d
li u cung c p nhi u kh n ng truy n khác nhau. Các ví d i di n c a vi c dùng này là INS Net-64 và INS
Net-1500 s d ng ng ISDN. ng ISDN c cung c p v i nhi u kênh (các liên k t d li u)
truy n thông tin, và kh n ng truy n c a m t kênh là 64 kbps, nh ng b ng cách s d ng th t c a liên k t,
nó tr thành có th cung c p các liên k t d li u có nhi u kh n ng truy n.
MLP (Các th t c a liên k t - Multi Link Procedures), th c hi n th t c a liên k t, ng th i u khi n

song song SLP (Các th t c n liên k t - Single Link Procedures) th c hi n các th t c n liên k t. S
khác nhau c a kh n ng truy n, v.v.. c a các SLP làm vi c trong thao tác song song là không thành v n .
Hình 1-6-12 mô t bi u ch ra m i quan h gi a MLP và SLP.
Hình 1-6-12
Các m i quan h gi a
MLP và SLP
• G p m t s các liên k t d li u l i v i nhau x lý chúng nh m t liên k t d li u.
Th t c liên k t n s d ng m t ng d li u n và là m t giao th c liên k t d li u thi t l p liên k t

li u, truy n d li u và ng t liên k t d li u. Th t c a liên k t t h p các n v d li u g i thành
t khung a liên k t và chuy n nó cho SLP. Các SLP truy n và nh n khung a liên k t và thông báo cho
MLP v k t qu . D a vào thông báo này, MLP th c hi n x lý sau khi truy n (khôi ph c s b t th ng khi
truy n, v.v..) và óng dây chuy n u khi n.
Bài t p
Q1 Hình v ch ra c u trúc phân c p c a mô hình tham chi u c b n OSI. Hãy a vào thu t
ng úng thay cho A, B và C.
ng ng d ng
A
ng phiên
B
C
ng liên k t d li u
ng v t lí
A B C
a. T ng v n chuy n ng m ng ng trình bày
b. T ng v n chuy n ng trình bày ng m ng
c. T ng m ng ng v n chuy n ng trình bày
d. T ng trình bày ng v n chuy n ng m ng
e. T ng trình bày ng m ng ng v n chuy n
Q2 Gi i thích nào sau ây là gi i thích úng v ng m ng trong mô hình tham chi u c b n

OSI?
a. Th c hi n thi t l p và gi i phóng tìm ng và k t n i t o ra vi c truy n d li u trong su t gi a
các h th ng cu i.
b. ây là t ng g n nh t v i ng i dùng, và cho phép s d ng truy n t p, email và nhi u ng d ng
khác nhau.
c. H p thu nh ng khác bi t trong c tr ng c a ph ng ti n truy n thông v t lí, và m b o kênh
truy n trong su t cho các t ng m c trên.
d. Cung c p các th t c u khi n truy n (phát hi n l i, u khi n truy n l i, v.v..) gi a các nút lân
n.
Q3 Giao th c nào sau ây ã tr thành chu n th c t toàn th gi i? Giao th c này c s d ng

i ARPANET M , và c xây d ng thành h th ng UNIX.
a. CSMA/CD b. FTAM c. ISDN
d. MOTIS e. TCP/IP
Q4 Minh h a nào sau ây ch ra x p x m i quan h gi a 7 t ng c a mô hình tham chi u c b n

OSI và các giao th c TCP và IP c s d ng trên Internet?
a B C d
ng v n chuy n IP TCP
ng m ng TCP IP IP TCP
ng liên k t d li u TCP IP
Q5 Giao th c nào c s d ng truy n t p trên Internet?

a. FTP b. POP c. PPP d. SMTP
Q6 S nào là s l ng c c i c a a ch máy ch có th c t trong cùng m t m ng con khi

t n m ng con 255.255.255.0 c s d ng v i a ch IP l p B?
a. 126 b. 254 c. 65,534 d. 16,777,214
Bài t p 33
Q7 Mô t nào trong các mô t sau là thích h p nh t cho ARP c a giao th c TCP/IP?

a. Giao th c thu c a ch MAC t a ch IP.
b. Giao th c u khi n ng b ng m t s các ch ng truy n gi a các c ng ra (gateways).
c. Giao th c u khi n ng b ng thông tin tr trên m ng d a vào tem th i gian.
d. Giao th c thu c a ch IP t máy ph c v t i th i m h th ng kh i ng trong tr ng
p không có a.
Q8 Khuy n cáo nào c a ITU-T xác nh trình t truy n thông gi a thi t b u cu i d li u

(DTE) trong các h th ng truy n thông d li u và các m ng chuy n m ch gói?
a. V.24 b. V.35 c. X.21 d. X.25
Q9 Trong u khi n truy n, cái nào th c hi n x lý sau?

• Giám sát thi t b u cu i m ch d li u (Modems, v.v..).
• Khi c s d ng v i các m ng n tho i, nó phát ra âm thanh quay s và n i t i ng i nh n, và ng t
ng n i sau khi truy n thông th c hi n xong.
a. u khi n l i b. u khi n ng
c. u khi n k t n i d li u d. u khi n ng b
Q10 Có m t h th ng truy n thông trong ó nhi u thi t b cu i c n i trên m t ng i t

trung tâm. Sau khi tr m u khi n trung tâm h i các tr m ph u cu i xem chúng có d
li u g i hay không, ho c sau khi h i xem tr ng thái nh n tín hi u có s n sàng không,
vi c truy n d li u c th c hi n. Cái nào là ph ng pháp c k trên?
a. Tranh ch p b. Truy n ng b
c. Truy n không ng b d. Th m dò/l a ch n
Q11 Trong s nh ng kí t u khi n truy n c s d ng trong u khi n liên k t d li u theo

ph ng th c c b n, kí t nào sau ây ch ra vi c xác nh n thông báo v thông tin ã c
nh n?
a. ACK b. ENQ c. ETX d. NAK E. SOH
Q12 Trong n v thông tin (khung) c truy n trong th t c liên k t d li u m c cao (th t c
HDLC), cái nào là tr ng c s d ng phát hi n l i?
F A C I FCS F
a. A b. C c. FCS d. I
Q13 Mô t nào là thích h p nh t v th t c a liên k t?

a. Giao th c t ng tin c y c a t ng liên k t d li u khi nhi u ng c k t n i theo nhi u
c liên ti p.
b. Giao th c chuy n ti p nhi u liên k t d li u song song.
c. Giao th c x lý nhi u liên k t d li u song song nh m t liên k t d li u logic.
d. Giao th c a chuy n m ch (line-multiplexing) phân chia m t ng v t lý v m t logic thành
nhi u liên k t d li u.
2 Mã hóa và truy n t i
c ích c a ch ng.
truy n d li u c n ph i có r t nhi u công ngh .

Các công ngh này bao g m vi c chuy n d li u thành các tín
hi u mà có th truy n d dàng và m b o nh th i gian gi a
các bên trong khi truy n.
Ch ng này cung c p t ng quan v ý ngh a, c ch và c
tr ng c a các công ngh truy n.
• Hi u c các công ngh u ch và mã hóa chuy n

i d li u thành các tín hi u truy n.
‚ Hi u c c c u x lý l i và ki m soát ng b càn thi t
cho m b o truy n chính xác.
ƒ Hi u c các ph ng pháp d n kênh, các ph ng pháp
nén và gi i nén c s d ng m b o s d ng ng
truy n hi u qu .
„ Hi u c các ki u ng truy n và c c u c a h th ng
chuy n m ch.
2.1 Mã hóa và u ch 35
Gi i thi u
ng truy n v t lý là c n thi t truy n thông tin t phía g i sang phía nh n trong m ng. Ki u
ng truy n xác nh lo i tín hi u ch y trong ng truy n này. Do ó, c n ph i có c ch chuy n
i d li u thành các tín hi u truy n c phù h p v i các ng truy n v t lý.
2.1 Mã hóa và u ch
Nh ã gi i thích trong ph n l i nói u c a ch ng này, các k thu t chuy n i d li u c g i là
u ch ” và “mã hóa”. Hai ph ng pháp này c s d ng bi n i d li u thành các tín hi u có
th truy n c. Có hai ki u tín hi u có th chuy n i:
• Tín hi u t ng t : Các tín hi u có d ng sóng liên t c nh sóng âm thanh và sóng radio.
• Tín hi u s th c: Các tín hi u c t o nên b i các xung gián n và c s d ng trong máy
tính.
Hình 2-1-1 Tín hi u t ng t và tín hi u s th c
Tín hi u t ng t Tín hi u s
2.1.1 ng truy n thông

ng truy n thông là m t kênh truy n v t lý th c t c s d ng truy n tín hi u. Chúng c
chia làm các ng t ng t và ng s th c t ng ng v i lo i tín hi u mà chúng có th mang.
(1) ng t ng t
ng t ng t là ng truy n thông truy n tín hi u t ng t . Tín hi u t ng t là tín hi u d ng
sóng, và tín hi u âm thanh là ki u tín hi u t ng t n hình. M ng n tho i công c ng c thi t
truy n các tín hi u âm thanh bi u di n cho ng t ng t c dùng r ng rãi nh t.
(2) ng s th c
ng s th c là nh ng ng truy n thông truy n tín hi u s th c. Tín hi u s th c là lo i tín
hi u c dùng bên trong máy tính. ng s th c truy n lo i tín hi u này là nh ng ng c
thi t k cho truy n d li u. ng ISDN (s gi i thích sau) là i di n cho ng s th c.
36 Ch ng 2 Mã hóa và truy n t i
2.1.2 thu t u ch
Khi truy n d li u s d ng ng t ng t , tín hi u s th c ph i c chuy n thành tín hi u t ng t
ng vi c dùng m t Modem (modulator/ emodulator). u này c g i là " u ch " (cái il p
c g i là "gi i u ch ."
Ba ph ng pháp c s d ng n hình cho vi c u ch trong m t MODEM:

• u biên
• ut n
• u pha
(1) u biên (AM)

u biên là ph ng pháp trong ó tín hi u t ng t s c b t ho c t t tu thu c vào tr ng thái b t
ho c t t c a tín hi u s . Ph ng pháp này nh y c m v i nhi u nh ng nó là ph ng pháp n gi n nh t,
d ng d i t n h p t n d ng hi u qu b ng t n truy n
Hình 2-1-2 Ph ng pháp u biên
Tín hi u t ng t
Tín hi u s th c
(2) u t n (FM)
u t n là ph ng pháp u ch các tr ng thái b t(1) và t t (0) c a tín hi u s th c thành hai t n s
trong các d i t n khác nhau.
Nh c m c a k thu t này là b ng t n yêu c u r ng nh ng ây là ph ng pháp n gi n th 2 ch
sau ph ng pháp u biên. Nó không b nh h ng c a nhi u, v.v..
Hình 2-1-3 Ph ng pháp ut n
Tín hi u t ng t
Tín hi u s th c
(3) u pha (PM)

u pha là ph ng pháp mà pha c a sóng mang c d ch chuy n bi u di n tr ng thái 0 và 1 c a
tín hi u s th c.
Ph ng pháp n gi n nh t là ph ng pháp d ch chuy n 180 trong ó pha b o khi tín hi u s
th c là b t (1) và sóng mang là cái ra tr c khi u ch khi tín hi u là t t (0).
Ph ng pháp này ch ng nhi u và cho phép nhi u thông tin c g i ng th i.
2.1 Mã hóa và u ch 37
Hình 2-1-4 Ph ng pháp u pha
Tín hi u t ng t
Tín hi u s
2.1.3 thu t mã hoá
(1) PCM ( u mã xung)

Khi truy n d li u s d ng ng s th c, c n ph i chuy n tín hi u t ng t nh âm thanh, thành tín
hi u s th c. u này c g i là "mã hoá". PCM ( u mã xung - Pulse Code Modilation) là k
thu t c s d ng mã hoá.
(2) Th t c mã hoá
Th t c này, bao g m vi c mã hoá (s th c hoá) tín hi u s , nh tín hi u âm thanh, r i g i nh ng tín
hi u này sang bên khác, là
y m u -> L ng t hóa -> Mã hóa.
phía nh n, ti n trình này c o ng c l i thu c tín hi u t ng t .
• L ym u
nh lý l y m u ( nh lý Shanon) là m t ph n quan tr ng trong l y m u. nh lí này phát bi u “N u

n s cao nh t c a tín hi u t ng t ích là "f" thì bên nh n có th ph c h i tín hi u t ng t g c ó
u l y m u tín hi u t i t n s 2f ho c cao h n”
Hình 2-1-5 ym u
Ví d Tín hi u âm thanh t n s 300 – 4000 Hz.

Khi t n s cao nh t là 4000 Hz, theo nh lý Shanon c n ph i l y m u t n s 8000 Hz là .
Nói cách khác, n u có 8000 dao ng /giây thì tín hi u âm thanh s dao ng t i t n s 125 µs
‚ L ng t hóa
ng t hoá làm tròn tín hi u c o theo s h u h n b ng cách làm tròn lên ho c

làm tròn xu ng.
Hình 2-1-6 ng t hóa
ƒ Mã hóa
Mã hoá mã cho các s nguyên thu c b ng vi c l ng t hoá

Hình 2-1-7 Mã hóa
Ví d T c truy n khi tín hi u c l y m u t i t n s 8000 Hz c truy n b ng vi c dùng mã 8

bit. Vì 8 bit ph i c truy n trong m i 125 s, t c là mã 8 bit ph i c truy n 8000 l n m i
giây nên t c truy n là:
8 bit X 8000/giây = 64000bit/giây.
(3) ADPCM (Adaptive Differential PCM)

ADPCM là ph ng pháp s d ng k thu t PCM nén âm thanh.
Sóng âm thanh l y m u ADPCM c ng t ng t nh cách th c trong PCM, nh ng nó nén d li u mã
hoá b ng vi c thay i chi u r ng l ng t hoá theo s sai bi t trong m u. Khi s d ng ph ng pháp
PCM qui c, dung l ng ng truy n thông tin ph i lên t i 64 kbit/giây m i có kh n ng truy n d
li u âm thanh. Vì u này có th c th c hi n v i ng 32-kbps v i ADPCM, nên ph ng pháp
này ã c thích ng cho vi c dùng trong PHS (H th ng phôn c m tay cá nhân - Personal
Handyphone System)
2.2 Công ngh truy n

Có r t nhi u công ngh truy n c tri n khai m b o truy n úng và tin c y.
t s công ngh ó là:
• Chuy n i gi a tín hi u t ng t và tín hi u s khi thay i thông tin gi a các máy tính s d ng
ng truy n thông. “ u ch , Gi i u ch "
• chính xác c a vi c truy n. “Tìm l i bit”
• Ki m soát th i gian trao i d li u. “ ng b hóa”
• Các k thu t s d ng ng truy n thông m t cách kinh t và hi u qu . “B d n kênh,
nén kênh, b gi i nén kênh”
2.2 Công ngh truy n 39
2.2.1 Ki m tra l i
Trong truy n d li u c n thi t l p m t s bi n pháp ng n c n l i bit gây ra b i c m ng nt ,
v.v..
Hai ph ng pháp ki m tra l i tiêu bi u là:
• Ki m tra ch n l
• CRC
t h th ng s a l i là m t h các mã c g i là
• mã Hamming
(1) Ki m tra ch n l
thu t ki m tra ch n l là ph ng pháp phát hi n l i bit theo ó m t bit ph phát hi n l i (g i là
bit ch n l ) c g n vào sau xâu bit d nh truy n. Khi nh n, bên nh n tham chi u c xâu bit và bit
ch n l .
Có hai ph ng pháp g n thêm bit ch n l vào:
• Bit l : 1 ho c 0 c g n vào sau làm cho s l ng bit 1 trong m i t h p bit là l
• Bit ch n: 1 ho c 0 c g n vào sau làm cho s l ng bit 1 trong m i t h p bit là ch n
Hai ph ng pháp ki m tra là:
Ki m tra bit ch n l theo chi u ngang: Ki m tra các ký t bit t o thành ký t theo chi u ngang.
Ki m tra bit ch n l theo chi u d c: Ki m tra các ký t bit t o thành kh i d li u theo chi u d c.
Thông th ng s d ng k t h p c hai ph ng pháp.
Hình 2-2-1 K thu t ki m tra ch n l
T O K Y O
b1 0 1 1 1 1 0
b2 0 1 1 0 1 1
b3 1 1 0 0 1 1
b4 0 1 1 1 1 0 Bit ch n l theo chi u d c
b5 1 0 0 1 0 0
b6 0 0 0 0 0 0
b7 1 1 1 1 1 1
b8 1 1 0 0 1 1
Bit ch n l theo chi u ngang
(2) CRC (Cyclic Redudancy Check - ki m tra d th a chu trình)

CRC là ph ng pháp truy n t i xét oán xâu d li u b ng cách dùng bi u th c a th c và g n thêm
vào m t d li u ki m tra (mã CRC), chính là ph n d c tính b ng vi c áp d ng phép toán s h c
có tên “modulo”, vào d li u.
Hình 2.2.2 là m t ví d v vi c tính CRC
Ph ng pháp này thích h p phát hi n các l i bùng n (liên ti p)
Hình 2-2-2 Ph ng pháp tính CRC (CRC- ITU - TS)
• Các ký t d li u truy n TY → 01010100 01011001

‚ 15 14 13 12 1 0
Bi u di n a th c c a • (K) = 0 . X + 1 . X + 0 . X + 1 . X + .+ 0 . X + 1 . X
14 12 10 6 4 3
=X +X +X +X +X +X +1
ƒ a th c sinh G = X16 + X12 + X5 + 1 (quy t nh tr c)

„ ‚ c nhân v i b c cao nh t c a ƒ (X16)
= X30 + X28+ X26 + X22 + X20 + X19 + X16
… 16 bit u tiên c a K b ngh ch o
= X31 + X29 + X27 + X25+ X24 + X23 + X21 + X18 + X17
† … c chia b i ƒ tìm c ph n d .
X15 + X13 + X8 + X7 + X5 + X3
16 12 5
X +X +X +1
X31+ X29 + X27 + X25 + X24 + X23+ X21+ X18 + X17
X31 + X27 + X20 + X15
X29 + X25+ X24 + X23 + X21 + X20 + X18 + X17 + X15

X29 + X25 + X18 + X13
24 23 21 20 17 15 13
X +X +X +X +X +X +X
X24 + X20 + X13 + X8
23 21 17 15
X +X +X +X + X8
23 19 12
X +X +X + X7
21 19 17 15 12 8 7
X +X +X +X +X +X +X
X21 + X17 + X10 + X5
19 15 12
+ X + X + X + X5
10 8 7
X +X +X
19 15 8
X +X +X + X3
12 10
+ X + X + X3
7 5
X +X
‡ Tìm c ph n d :
R = X12 + X10 + X7 + X5 + X3
ˆ phía g i, truy n c d li u và ph n d .
‰ phía nh n, th c hi n phép tính t ng t . N u k t qu tính c b ng ph n d thêm vào
phía g i thì có ngh a là ã nh n úng d li u.
(3) Mã Hamming
Mã Hamming là k thu t trong ó m t bit d th a, c g i là mã Hamming, c ghép thêm vào sau
phát hi n và s a ch a l i. S d ng kho ng cách Hamming (s l ng bit khác so v i bit thông tin
trong cùng m t dài) ta có th phát hi n và s a ch a bit l i.
• u kho ng cách hamming là m+1 ho c dài h n, m bit l i có th c phát hi n
• u kho ng cách Hamming là 2n+1 ho c h n, n bit l i có th c s a ch a.
Gi s d li u truy n là (b4,b3,b2,b1) = (0110), th t c phát hi n l i s d ng k thu t mã Hamming tr
thành nh sau:
1. Các bit truy n c g p nhóm, m i nhóm c tính s d ng phép chia modulo 2. K t qu c a phép
tính tr thành bit ki m tra (mã Hamming) c a nhóm.
S1 = b4 + b3 + b2 =0+1 +1 = 0…c1
S2 = b4 + b3 + b1 = 0 + 1 + 0 = 1…c2
S3 = b4 + + b 2 + b1 =0+1 +0 = 0…c3
2. Xâu bit truy n bao g m c mã Hamming c t o ra.
Xâu bit truy n = (b4, b3, b2, c1, b1, c2, c3)
= (0110011)
3. T i phía nh n, xâu bit nh n c c tách ra.
Xâu bit nh n c = (d7, d6, d5, d4, d3, d2, d1)
= (b4, b3, b2, c1, b1, c2, c3)
4. M i bit nhóm (b) bao g m mã Hamming (c) và c tính s d ng modulo 2.
t qu sau khi tính c chuy n sang mã nh phân xác nh bit l i.
• Trong tr ng h p xâu bit nh n c (0100011)
s1 + c1 = 0 + 1 + 0 +0=1
s2 + c2 = 0 + 1 +0+1=0 (101)2 = 5…d5 là sai.
s3 + c3 = 0 +0 +0+1=1
(4) T l l i bit
l l i bit là m t ch báo ch ra t l l i truy n khi truy n d li u, và nó c ng ch ra ph n tr m l i
trên t ng s các bit c truy n
bit l i
l l i bit =
ng s bit c truy n
Ví d : M t thông báo c truy n s d ng ng truy n v i t l l i bit là 1/500 000. Khi thông báo
c truy n bao g m 100 ký t (1 ký t b ng 8 bit). Ta có th tính trung bình bao nhiêu thông
báo c truy n tr c khi 1 bit l i x y ra.
• bit trong 1 thông báo là:
= 100 ký t /thông báo X 8 bit/ký t
= 800 bit/thông báo
‚ l l i bit = 1/500 000
trung bình, 1 l i bit s xu t hi n c m i 500 000 bit c truy n
ƒ thông báo trung bình khi x y ra 1 l i bit là:
= S bit tr c khi x y ra l i / s ký t trong m i thông báo
= 500 000 / 800
= 625 thông báo.
2.2.2 Ki m tra ng b hoá

Khi ch i b t bóng, ng i ném hô lên và ném bóng sau khi nh n tín hi u báo c a ng i b t. Ng i b t
t bóng c giúp hoàn thành vi c này, khi ng i ó c thông báo là bóng ã c ném.
Cùng nguyên t c này c áp d ng cho truy n d li u. Truy n d li u trong khi ng b hoá th i gian
a phía nh n và phía g i m b o vi c truy n d li u c tin c y. Vi c này g i là “ ng b
hóa”.
Hình 2-2-3 Các ki u ng b hóa

Ph ng pháp Cho các ng t c th p
Ph ng pháp ng b start-stop (1200 bit/s ho c th p h n)
không ng b
ng b hóa
Ph ng pháp Ph ng pháp Cho các ng t c trung bình
ng b hóa ng b SYN (1200 bit/s ho c cao h n)
Ph ng pháp Cho các ng t c cao

ng b khung (2400 bit/s ho c cao h n)
(1) ng b hoá start-stop (Không ng b )

ng b hoá start-stop là vi c truy n không ng b d a trên bit b t u start (giá tr “0,” 1 bit) và bit
t thúc stop (giá tr “1,” 1 bit, 1,5 bit, 2 bít) c g n vào u và cu i c a m i ký t c a d li u. Khi
không có d li u nào c truy n, bit stop s c g i.
Hình 2-2-4 ng b Start-stop (Trong ví d ,bit stop là bit 1)
Vi c ng b hoá d dàng t c b ng cách dùng ph ng pháp ng b hoá start-stop nh ng vì ít

nh t c n t i 10 bit g i i m t ký t nên tính hi u qu c a vi c truy n th p. Theo ó, ph ng pháp
này c dùng cho vi c truy n d li u v i t c t ng i th p (1200bps hay th p h n)
(2) Ph ng pháp ng b hoá

Ph ng pháp ng b hoá truy n d li u sau khi t thêm vào m t mã ng b hoá xâu d li u.
Ph ng pháp này c chia làm ng b hoá SYN và ng b hoá khung.
Ph ng pháp ng b hoá SYN còn g i là “ph ng pháp ng b hoá kí t ” vì nó d a trên vi c g i
t s mã kí t , c g i là SYN, tr c khi truy n d li u. Sau khi vi c ng b hoá gi a bên g i và
bên nh n ã c th c hi n v i các mã ó, thì d li u c g i tu n t . Bên nh n nh n d ng kí t
SYN nh là d li u kí t c phân tách b i m t s bit (8 bit) cho m t kí t .
• ng b hoá SYN
Hình 2-2-5 Ph ng pháp ng b SYN
So sánh v i ph ng pháp ng b hoá start-stop thì ph ng pháp ng b hóa SYM cho phép d li u
c g i i liên ti p, t o kh n ng truy n d li u hi u qu , làm cho ph ng pháp này ch y u thích
p cho vi c truy n v i t c 1200bps hay cao h n. Tuy nhiên, vì không có mã cho k t thúc kh i,
nên ph ng pháp này có gi i h n là chi u dài kh i ph i là b i nguyên c a các bít c dùng cho m t
kí t .
‚ ng b hoá khung
ng b hoá khung th c hi n vi c ng b hoá b ng cách coi ph n (khung) c bao quanh b i các

u c (m u bit “01111110”) nh m t n v . Ph ng pháp này còn c g i là “ph ng pháp ng
hoá c ” b i vì nó d a vào các m u c (dãy c ).
Hình 2-2-6 Ph ng pháp ng b khung
Phía g i g i không ng ng các c khi không có thông tin truy n, và khi vi c g i c yêu c u, d
li u c truy n theo m u c . o l i, phía nh n nh n ra d li u khi m u bit khác c c g i, và ti p
c nh n d li u cho t i khi m u c cg i
Vì không có h n ch nào lên chi u dài d li u không gi i h n nên ph ng th c ng b khung
thích h p v i vi c g i thông tin v i s l ng l n, t c cao.
2.2.3 Ph ng pháp d n kênh

c b n, n u b n ph i truy n cho n bên, thì c n ph i có n ng truy n. Tuy nhiên, u này không
kinh t . D n kênh là công ngh c phát tri n t o kh n ng truy n thông v i nhi u bên b ng vi c
d ng m t ng truy n thông. Nói cách khác, “d n kênh” là k thu t theo ó nhi u vi c truy n
thông c chèn l p lên trên m t ng truy n. M t s ph ng pháp d n kênh là:
• n kênh chia t n s (FDM) dùng ghép các ng t ng t .
• n kênh chia th i gian (TDM) dùng ghép các ng s th c
Các ph ng pháp khác nh d n kênh chia theo mã (CDM) c s d ng trong truy n thông di ng
và d n kênh chia theo b c sóng (WDM) c s d ng trong truy n cáp quang.
(1) FDM( D n kênh chia theo t n s )

Ph ng pháp FDM (ph ng pháp d n kênh chia theo t n s ) truy n b ng cách s d ng m t ng
ng t t c cao v i vi c phân ph i các t n s khác nhau cho t ng ng t ng t t c th p.
Phía nh n tách các ng truy n các t n s khác nhau và nh n d li u t các ng truy n ó.
Hình 2-2-7 FDM

(2) TDM (D n kênh chia theo th i gian)

Ph ng pháp TDM (ph ng pháp d n kênh chia theo th i gian) truy n b ng cách t h p
nhi u ng s th c t c th p vào m t ng s th c t c cao. m b o các tín
hi u c a các ng s không b chèn lên nhau, b chuy n m ch th i gian c s d ng
m i tín hi u c phân chia m t th i gian c nh c a nó (khe th i gian) trong lúc
nó c truy n. D li u c truy n b ng vi c l p l i u n ti n trình này.
TDM c s d ng trong h u h t các thi t b ghép m ch cho d li u s th c.
Hình 2-2-8 TDM.
(3) D n kênh chia theo mã (CDM)

Ph ng pháp CDM (ph ng pháp d n kênh chia theo mã ) là công ngh d n kênh c s d ng trong
th ng truy n thông di ng nh h th ng n tho i di ng. M c dù t t c m i ng i s d ng u
d ng cùng m t t n s nh ng m i ng i s d ng c xác nh b i mã nh n d ng cá nhân cho
phép truy n t i ng i s d ng khác.
Trong hình 2-2-9, các mã PN c h u (t p âm gi ) c áp d ng cho d li u/âm thanh c a nhi u ng i
d ng và r i h th ng lan truy n t t c tín hi u này qua cùng m t ph t n r ng.
Phía nh n s d ng cùng các mã t p âm gi PN nh n l i các d li u/âm thanh c tách ra t các tín
hi u t p âm gi c a ph t n r ng.
So sánh v i ph ng pháp FDM ho c ph ng pháp TDM, m i d i thông có th ch a nhi u kênh s
ng. M t trong các c tr ng c a ph ng pháp này là có bí m t cao vì vi c gi i u ch không
th c n u không s d ng cùng mã nh mã ã c dùng t i th i m truy n.
Ph ng pháp CDM không ch cho phép s d ng d i t n s m t cách hi u qu mà còn gi m chi phí cho
các tr m m t t, trong khi v n t o kh n ng truy n d li u t c cao (14,4 kb/s ho c cao h n).
c d u v n ang ti p t c nghiên c u nh ng g n ây ã b t u có tri n khai th ng m i cho ph ng
pháp này.
Hình 2-2-9 CDM
(4) WDM ( D n kênh chia theo b c sóng)

Ph ng pháp WDM (ph ng pháp d n kênh chia theo b c sóng) là ph ng pháp truy n d n kênh
c s d ng trong cáp quang (cáp quang s d ng ánh sáng truy n d li u). Ph ng pháp này d a
trên vi c thay th dài sóng ánh sáng cho phép nhi u tín hi u c truy n i ng th i trên cùng
t cáp quang.
Ví d , trong hình 2-2-10, khi các tín hi u (D1, D2) c truy n, m i tín hi u c chuy n thành các tín
hi u tách bi t (a1, a2) v i các b c sóng khác nhau b ng các máy phát ánh sáng, và các tín hi u này
c t h p thành sóng t h p b i b t ng h p sóng ánh sáng. phía nh n, tín hi u ánh sáng c
truy n qua cáp quang c tách thành 2 tín hi u b i b tách sóng ánh sáng, và sau ó g i t i thi t b
u cu i phía nh n t ng ng.
Hi n nay, do b c sóng có th s d ng có hi u qu v i cáp quang b gi i h n nên ng i ta th ng s
ng ph ng pháp phân chia thành 4 b c sóng b ng vi c dùng 2 cáp cho lu ng trên và 2 cáp cho
lu ng d i.
Hình 2-2-10 WDM
2.2.4 Ph ng pháp nén và gi i nén

Tr c ây, ch m t ki u d li u c dùng trong truy n thông d li u là các d li u ký t n,
nh ng ngày này, a d ng d li u, k c nh t nh và video, c ng ch y trên ng truy n. u này d n
i t ng kích c d li u và t ng l u l ng c ng nh t ng chi phí truy n thông. Khi truy n các tín hi u
âm thanh theo s th c thì ph i truy n t c 64 kb/s. Do ó nén d li u có kích th c l n mà không
làm h ng d li u ban u là r t quang tr ng.
Nén d li u s th c c áp d ng cho r t nhi u ki u d li u nh âm thanh, nh t nh và video ( nh
tivi) và c bi t có hi u qu và có l i ích cho n i dung thông tin l n và cho các m c òi h i truy n v i

c cao. Ví d , trong tr ng h p các hình nh tivi, các hình nh ng c t o ra b ng cách g i 30
khung trong m t giây, nh ng n u các hình nh này c s hóa thì t c truy n ph i là 100 Mb/giây
ho c h n tái t o l i cùng ch t l ng nh ban u. Tuy nhiên phân tích chi ti t các hình nh l ra
ng n n t ng và các c tr ng khác không thay i th ng xuyên. u này có ngh a là d li u yêu
u c g i nh thông tin ch là nh ng cái phía tr c hình nh và các ph n ã b thay i t hình
nh tr c. N i dung thông tin có th c gi m áng k b ng cách ch g i các ph n này (d ki n liên
khung). Nén hi u qu h n có th c th c hi n b ng cách s d ng ph ng pháp (bù chuy n ng)
ki n tr c v trí hi n t i và hình nh c a i t ng b ng cách di chuy n và nh hình i t ng
trong các khung tr c khung hi n t i m t hay nhi u khung.
i v i h th ng n tho i di ng, mi n t n s s n có b gi i h n, nên các tín hi u âm thanh có th
nén t i 11,2 kb/giây. B ng cách áp d ng thêm ph ng pháp n a t c , có th nén các tín hi u t i
5,6 kb/giây.
Sau ây s gi i thích các ph ng pháp nén và gi i nén d li u.
(1) Mã hóa Huffman

Mã hóa Huffman là ph ng pháp nén do D.A. Huffman xây d ng. Ph ng pháp này thay th nh ng
ký t và xâu d li u th ng xu t hi n b ng b ng mã ng n h n.
Chúng ta hãy xem xét ví d v i xâu ký hi u R = { vuxzvvyyzuvyzuyvuu} c mã hóa. Trong xâu
ký t này có 5 ki u ký t là x, y, z, u và v. Trong tr ng h p này c n 3 bit bi u di n t ng ký t s
ng ph ng pháp thông thông nh nêu trong hình 2-2-11. u này có ngh a là bi u di n 20 ký t
n 60 bit.
Hình 2-2-11 Ph ng pháp bi u di n thông th ng
Ký t Xâu bit
X 000 v u x z v v y y z u
Y 001 100 011 000 010 100 100 001 001 010 011
Z 010 v y z v z u y v u u
U 011 100 001 010 100 010 011 001 100 011 011
V 100
Mã hóa Huffman c p các mã xác nh d a trên xác su t c a "t n su t xu t hi n" (giá tr c tìm b ng
cách chia t ng s các ký t cho s l n m i ký t xu t hi n trong xâu ký hi u).
Nói chung, xâu ký hi u c hình thành t các ký t ki u M {a1, a2, …aM} thì xác xu t (t n su t xu t
hiên) v i nó m i ai xu t hi n là P(ai). Hình 2-2-12 a ra k t qu khi xác xu t c a t n s xu t hi n c a
t c các ký t trong xâu ký t R ã c tính.
Hình 2-2-12 T n xu t x y ra các ký t trong xâu ký t R
Ký t l n xu t hi n n xu t xu t hi n
x 1 0.05
y 4 0.20
z 4 0.20
u 5 0.25
v 6 0.30
Mã hóa Huffman làm vi c theo cách các ký hi u không xu t hi n th ng xuyên (có t n xu t xu t hi n

th p) c c p phát cho m t mã v i chi u dài bit dài còn các ký t xu t hi n th ng xuyên (có t n
xu t xu t hi n cao ) c cho mã có chi u dài bit ng n.
Các th t c trong vi c mã hóa Huffman là:
1. p x p t ng ký hi u theo th t gi m d n c a t n xu t xu t hi n. Nó không gi vai trò mà ký
2. hi u c thay th u tiên trong tr ng h p các ký hi u có t n xu t gi ng nhau.

3. Ký hi u có t n xu t nh nh t và ký hi u có t n xu t x y ra nh th hai tr thành các nút lá, và
t nút m i c thi t l p. Nút này c cho t ng t n xu t c a hai ký hi u này ct h p
i. Nhánh t nút này theo h ng ký hi u có t n xu t xu t hi n th t nh t c ánh nhãn là 1,
nhánh còn l i c ánh nhãn là 0.
4. Xem nút c t o trong B c 2 nh m t mã m i, B c 2 c l p i l p l i cho n khi
không còn nút m i nào có th t o ra n a.
5. Dãy các nhãn c ban cho các nhánh d n t i t ng kí hi u t nút g c tr thành mã Huffman
cho ký hi u ó.
Hình 2-2-13 a ra mã Huffman c a xâu ký t R và l r ng 45 bit có th bi u di n d li u cho 20
ký t .
Mã hóa Huffman v n còn c s d ng nén d li u ký t lo i này. Ngày nay mã hóa Huffman
ng c s d ng trong JPEG, MPEG và các ph ng pháp nén khác (s c gi i thích sau).
Hình 2-2-13 Ph ng pháp bi u di n mã Huffman
Ký t Xâu bit
X 101 v u x z v v y y z u
Y 100 00 01 101 11 00 00 100 100 11 01
Z 11 v y z v z u y v u U
U 01 00 100 11 00 11 01 100 00 01 01
V 00
(2) JPEG (Joint Photographic coding Expert Group)

JPEG là m t chu n th gi i v nén và gi i nén các nh t nh s d ng s th c hoá thang xám/màu, thông
th ng d a trên ph ng pháp nén không o ng c c (DCT: Discrete Cosine Transform) (ph ng
pháp có o ng c c ng t n t i)
Ph ng pháp này cung c p t l nén cao (t 1/8 t i kho ng 1/100), làm cho JPEG thành ph ng pháp
c s d ng thông d ng nh t cho vi c phân ph i nh màu t nh trên Internet.
JPEG bao g m hai ki u nén d li u
• Nén o ng c c: Sau khi gi i mã d li u ã mã hoá, hoàn toàn có th khôi ph c l i d ng g c
a chúng.
• Nén không o ng c c: Sau khi gi i mã d li u ã mã hoá, không th khôi ph c l i hoàn
toàn d ng g c nh ng v tr c quan thì h u nh không có s khác nhau.
Bên c nh JPEG còn có m t ph ng pháp nén khác là LZW c s d ng cho các hình nh GIF
(Graphics Interchange Format). Tuy nhiên, ph ng pháp JPEG v n cao siêu h n v k thu t.
(3) MPEG (Motion Pictures Coding Expert Group)

MPEG là m t t p các chu n v nén và gi i nén âm thanh và hình nh, c t tên l y theo tên c a u
ban chu n hoá liên h p c ISO (t ch c tiêu chu n qu c t ) và IEC (U ban k thu t n t qu c
) thành l p.
MPEG t o kh n ng nén cao v i ch t l ng r t cao, nh ng vì m t th i gian khôi ph c vi c nén, nên
thành ph n s d ng th ng ph i là m t ki u ph n c ng.
Vi c chu n hoá cho mã hoá MPEG v n ang di n ra v i vi c phân chia thành 4 ki u có tên MPEG 1,
MPEG 2, MPEG 4, MPEG 7.
• MPEG 1
MPEG 1 c chu n hoá b i ITU-T n m 1992. S d ng chu n này có th nén hình nh v i ch t l ng
nh video v i 1.5Mbps
• MPEG 2
MPEG 2 c chu n hoá b i ITU-T n m 1994. Dùng chu n này có th nén hình nh ti vi t kho ng 3
i 6 Mbps, và các hình nh chi ti t, nh các hình nh ti vi phân gi i cao, t 10 t i 20 Mbps
ƒ MPEG 4
c truy n t vài kbps t i vài ch c kbps, MPEG 4 th ng c dùng trong truy n thông di ng
„ MPEG 7
MPEG 7 ang c phát tri n và c d ki n dùng trong các ng c tìm ki m thông tin a ph ng
ti n t c cao.
(4) Mã hóa fax

Fax nói t i thi t b và k thu t dùng cho truy n d li u d i d ng v n b n, b n v v.v... Chu n fax
qu c t c dùng trong các ng t ng t là G3 và G4 là chu n c dùng trong các ng truy n
c cao nh ng ISDN.
Trong fax, d li u nh v n b n, hình v c b t l i nh m t hình nh b ng vi c quét nh, v.v.. và r i
c mã hoá b ng ph ng pháp CODEC. Lúc này, kh i l ng d li u s r t l n n u hình nh c
mã hóa nh nó v y. Do ó th ng ph i s d ng nén.
MH, MR, MMR, dài ch y v.v.. là m t vài k thu t c s d ng trong mã hoá fax.
• MH (Modified Huffman)
MH là ph ng pháp mã hoá nén fax c chu n hoá b i ITU-T. Ph ng pháp nén này xây d ng trên
các ý t ng ng sau mã hoá Huffman, và d a trên s k t c c a các tín hi u tr ng và en. M i ng
quét u c x lý tách bi t, làm cho nó thành “ph ng pháp mã hoá m t chi u”
‚ MR (Modified READ)
MR c chu n hoá b i ITU-T, và là m t trong các ph ng pháp mã hoá fax cho t l nén cao h n t
thu c v i MH. ây là ph ng pháp mã hoá hai chi u, c ng d a trên m i t ng quan gi a các
ng c quét theo chi u ng, làm cho nó thành hi u qu h n ph ng pháp mã hoá m t chi u
ƒ MMR (Modified Modified READ)
MMR là ph ng pháp mã hoá nén có bao g m s thay i m t ph n làm cho nó hi u qu cao h n
ph ng pháp MR.
„ Run-length dài ch y
Ph ng pháp mã hóa dài ch y bi u di n d li u trong ó cùng các ph n t xu t hi n liên ti p b i
các ph n t ó và s l n các ph n t ó c l p l i. S d ng ph ng pháp này, d li u nh
“xxxxxyyyyxxxxxx” c mã hóa thành “05x04y07x”
2.3 Ph ng pháp truy n và

ng truy n thông
ng v t lý c n truy n d li u. Sau ây s gi i thích các ki u và các c tr ng c a các m ng l i
ang s d ng trong th c t .
2.3.1 Các l p c a kênh truy n

Các kênh t o nên m ng có th c phân lo i nh sau:
• Lo i v t lý
• Lo i c phân theo ph ng th c truy n thông
• Lo i c phân theo ph ng pháp truy n
(1) Kênh v t lý
• Kênh hai dây
òi h i t i thi u cho m t ng truy n thông là ph i có m t kênh cho vi c g i tín hi u n và m t
kênh cho tín hi u n tr v . ng truy n thông c t o nên t hai kênh này c g i là "kênh hai
dây".
‚ Kênh b n dây
ng truy n c t o nên b i 4 kênh (2 kênh m i kênh ct ot 2 ng) c g i là “kênh b n
ng”.
(2) Ph ng th c truy n thông

Tu theo h ng lu ng d li u, ph ng th c truy n thông c chia thành ba ki u sau
• Ph ng th c m t chi u
Trong ph ng th c m t chi u, thông tin ch truy n theo m t h ng. Hãy hình dung vi c truy n phát ti
vi và radio, chúng là truy n m t chi u. Ph ng th c m t ng s d ng kênh 2 dây.
Hình 2-3-1 Ph ng th c truy n m t chi u (kênh 2 ng)
‚ Ph ng th c bán song công

Bán song công cho phép truy n thông hai chi u, nh ng ch truy n m t chi u t i m t th i m (Hình
2.3 Ph ng pháp truy n và ng truy n thông 51
2-3-2). K thu t này không cho phép các tín hi u truy n theo c 2 chi u cùng m t lúc và c s d ng
trong các h th ng t ng tác, v.v…Truy n thông bán song công c ng s d ng kênh 2 dây.
Hình 2-3-2 Ph ng th c truy n bán song công (kênh 2 dây)
ƒ Ph ng th c toàn công
Ph ng th c này cho phép truy n thông trên c hai chi u và có th c dùng c cho kênh hai dây và
kênh b n dây.
Hình 2-3-3 Ph ng th c toàn công (kênh 4 dây)
(3) Các ph ng pháp truy n

• Truy n n i ti p
Truy n n i ti p là vi c truy n trong ó d li u c truy n i t ng bit t i m t th i m. K thu t này
c kì n gi n, không t n kém nh ng t c truy n ch m.
‚ Truy n song song

Trong truy n song song, nhi u bit c truy n ng th i. Ph ng pháp này t nh ng t c truy n
cao và c s d ng khi truy n d li u v i s l ng l n và c g i theo lô.
Hình 2-3-4 Truy n n i ti p và truy n song song

2.3.2 Các ki u ng truy n

Các ki u ng sau c dùng cho vi c truy n d li u:
• ng thuê riêng
• ng n tho i chuy n m ch
(1) ng thuê riêng

ng thuê riêng là ng chuyên d ng c n i dây tr c ti p gi a các bên truy n thông, và m t phí
nh c tr cho tho thu n này. B n gi quy n s d ng ng thuê riêng và tho thu n này là thích
p khi c n truy n kh i l ng d li u l n.
(2) M ng chuy n m ch
Trong m ng chuy n m ch, các bên truy n thông không c xác nh. Khi s d ng các m ng n
tho i chuy n m ch, bên kia tr c h t ph i quay s m b o kênh truy n. M ng n tho i công
ng và ISDN là ví d tiêu bi u cho m ng chuy n m ch.
Hình 2-3-5 M ng chuy n m ch và ng thuê riêng
2.3.3 Các ph ng pháp chuy n m ch

Có hai ph ng pháp chuy n m ch s n có s d ng cho các m ng chuy n m ch: m ch n chuy n
ch (switched circuit) và l u tr và chuy n ti p (stored and forward)
Hình 2-3-6 Các ph ng pháp chuy n m ch

ng n tho i chuy n m ch
ch n chuy n m ch ng t DDX-C, INS-C
Các ph ng pháp chuy n m ch Chuy n m ch thông báo
u tr và chuy n ti p Chuy n m ch gói DDX-P, INS-P
Chuy n ti p khung
ATM
(1) M ch n chuy n m ch
ch n chuy n m ch có cùng c u trúc nh các m ng n tho i công c ng. M i l n yêu c u truy n
li u c phát ra, m t kênh truy n thông v t lý c thi t l p và vi c truy n d li u c ti n hành.
Vì phía g i và phía nh n c k t n i v t lý nên ph ng pháp này áp d ng c cho vi c truy n d
li u t ng i l n, nh ng b h n ch b i nhân t t c truy n vì t c truy n ph i nh nhau theo c
hai chi u.
ng n tho i chuy n m ch t ng t s d ng ph ng pháp chuy n m ch m ch n này.
Hình 2-3-7 Chuy n m ch m ch n
Có hai ki u chuy n m ch m ch n cho trao i d li u s

• DDX-C (Digital Data eXchange-C)
DDX-C là d ch v chuy n m ch m ch n cho vi c truy n s th c v i t c 200 –
48000 bps. Hi n nay xu h ng s d ng INS-C và các m ng n tho i công c ng, ý
ng m i s d ng ph ng pháp này không c xem xét. (Xem chi ti t trong m c
3.6.2 – WAN và các d ch v vi n thông)
‚ INS-C (Information Network System C)
INS-C là d ch v chuy n m ch m ch n s d ng ISDN, dùng c hai giao di n (INS
net 64; 2 B + D), và giao di n t c s c p (INS net 1500; 23 + D ho c 24B) (Xem
chi ti t trong m c 3.6.3 – ISDN và các d ch v vi n thông).
(2) L u tr và chuy n ti p
u tr và chuy n ti p là k thu t truy n thông báo (message passing) trong ó d li u c trao i
qua a ch c g n vào n v d li u (gói) mà không thi t l p m t kênh truy n v t lý cho ng i
nh n nh trong tr ng h p chuy n m ch m ch n. X25 th ng c dùng làm giao di n thi t b
cu i cho k thu t này.
• Chuy n m ch gói
Hình 2-3-8 Chuy n m ch gói
c tr ng>
• li u c chia thành các n v g i là gói và có chi u dài nh nhau. a ch và thông tin (tiêu
) ch ra s hi u c a gói, v.v.. c g n vào gói.
• Các gói c l u tr trong thi t b chuy n m ch, và s chuy n ti p tu n t tùy theo u ki n l u
ng c a ng truy n. Không thành v n khi phía g i và phía nh n có t c khác nhau. Tuy
nhiên, s khác bi t v t c truy n có th d n t i “tr truy n ”
• Giao di n PAD (Packet Assembly and Dis- assembly) là c n thi t phân chia d li u thành các
gói và sau ó l p ráp l i d li u. Ch c n ng này ã c cài t n u ki u thi t b cu i là PT
(Packet mode Terminal) nh ng n u ki u thi t b cu i là NPT (Non-Packet mode Terminal), thì
ch c n ng này ph i c th c hi n b i thi t b chuy n m ch.
• Có th truy n thông v i tin c y cao, vì ki m soát l i và xác nh n truy n c th c hi n m c
n v gói, nh ng t c truy n l i b nh h ng b i nh ng c tr ng này.
• Các h th ng chuy n m ch m ch n ch yêu c u s ng truy n b ng s thi t b u cu i.
Trong chuy n m ch gói, m t gói c chuy n t i phía nh n thông qua nhi u m ch nên tuy ch có
t ng truy n gi a các thi t b chuy n m ch nh ng v n hi u qu . Trong chuy n m ch gói
nhi u ng logic c thi t l p trên cùng m ch v t lý cho phép truy n thông ng th i t i nhi u
thi t b u cu i. u này c g i là “d n kênh gói”
Sau ây là hai ví d v d ch v chuy n m ch gói n hình.
a) DDX-P, DDX-TP
Các d ch v chuy n m ch gói s d ng trao i d li u s th c (DDX) bao g m DDX-P (d ch v
chuy n m ch gói ki u 1) và DDX-TP (d ch v chuy n m ch gói ki u 2: d ch v DDX-P s d ng m ng
n tho i công c ng)
b) INS-P
INS- là d ch v chuy n m ch gói s d ng ISDN, và nó có s n v i hai giao di n c b n (INS net 64;
2B + D) và giao di n t c c s (INS 1500; 23B + D). INS-P c ng cho phép truy n gói s d ng
kênh D. (Xem chi ti t trong M c 3.6.3, ISDN và các d ch v vi n thông)
‚ Chuy n m ch thông báo

th ng chuy n m ch thông báo là k thu t trong ó t t c các d li u nh t p và nh, v.v… c
truy n nh m t thông báo. S khác bi t v chi u dài d li u gây ra v n cho tính hi u qu và th i
gian truy n, và ngày nay nó ít c s d ng.
ƒ Chuy n ti p khung
Nói tóm t t, Chuy n ti p khung là "phiên b n t c cao c a chuy n m ch gói." Công ngh truy n này
cho phép truy n v i t c cao và c s d ng trong WAN (M ng di n r ng).
Chuy n ti p khung ã k th a giao th c chuy n m ch gói X25 và nâng t c truy n lên 1.5Mbps nh
thu t m i.
Hình 2–3-9 a ra c u trúc m ng c a h th ng chuy n ti p khung.
Hình 2-3-9 M ng chuy n ti p khung
c b n, h th ng chuy n ti p khung truy n d li u b ng cách chuy n ti p qua chuy n m ch FR

theo cách t ng t nh h th ng chuy n m ch gói.
c tr ng>
d ng khung có dài bi n thiên

Các khung có dài bi n thiên c s d ng cho d ng th c thông báo bao g m c , tr ng a ch ,
tr ng d li u, và FCS.
Hình 2-3-10 D ng th c thông báo

a ch D li u
FCS
C
C
(2 octet) (1-4096 octet)
m DLCI 2 octet
: 01111110
FCS: G n mã CRC
DLCI: nh danh k t n i và liên k t d li u
• Có th truy n v i t c cao vào quãng t 1.5Mbps – 2Mbps

• n gi n hoá giao th c X25:
Giao th c này n gi n hóa khuy n cáo c a ITU-X25 (b qua vi c u khi n g i l i vì ây là
truy n t i gói), và ch có nh ng thành ph n u khi n c b n, nh là phát hi n l i FCS. u này
làm cho có th truy n thông tin t c cao.
Trong chuy n ti p khung, ch có ph n lõi c a l p th hai (l p liên k t d li u) c a c u trúc phân

p OSI là c nh ngh a. Vì chuy n ti p khung d a trên m c giao th c cao h n có trong các h
th ng m ng khác nên nó t ng thích cao v i các s n ph m c .
Chuy n m ch gói d a trên giao th c X25, và t “chuy n m ch” c áp d ng nghiêm ng t

ki m soát truy n t ng gói. T “chuy n ti p” c s d ng trong m i quan h v i chuy n ti p
khung vì k thu t này g i các gói s d ng chuy n gói “bucket-relay” t phía g i t i phía nh n
qua thi t b chuy n m ch chuy n ti p khung mà không c n xác nh n truy n.
Hình 2-3-11 Giao th c chuy n ti p khung
. D n kênh
p3
. Phát hi n gói yêu c u
p m ng
. S p x p và ki m tra truy n l i, v.v…
. Qu n lý th i gian
yêu c u cao h n
Các ch c n ng
. Nh n khung thông tin

. Ki m tra truy n l i do
truy n l i
p2 . Ki m tra lu ng thông tin,
p liên k t d v.v… Ng n giao
li u th c c a X 25
. D n kênh và phân kênh
ng chính
Các ch c
( Ki u b và chèn bit)
. Ki m tra dài khung
. Phát hi n l i truy n (FCS) Ng n giao th c
a chuy n ti p
p1 khung
Các u ki n v t lý và n
p k t n i v t lý
• n kênh khung
c dù d n kênh khung có cùng c m v i d n kênh gói, nh ng tr ng a ch c a khung có
ch a DLCI (Data Link Connection Identifier). a ch ích c xác nh nh DLCI.
Nh v y có th truy n ng th i nhi u khung s d ng cùng m t m ch b ng cách g i ng th i
các khung v i các tên g i DLCI khác nhau.
Hình 2-3-12 D n kênh khung

• CIR (T l thông tin c g i)

CIR kí hi u cho t c truy n thông tin c m b o b i m ng chuy n ti p khung và là m t chu n
i c xác l p cho chuy n ti p khung. T c c b o m này khác nhau v t c trong tr ng
p bình th ng và tr ng h p t c ngh n (khi l u l ng trên m ng b quá t i)
Trong khi t c ngh n, t i d li u c ki m soát phía thi t b cu i nh s d ng giá tr b o m CIR
y làm tiêu chí.
„ ATM (Ph ng th c truy n không ng b )
ATM a ra m t t c truy n l n h n (vài Megabit cho t i vài Gigabit) so v i t c c a chuy n ti p
khung, và nó có th là k thu t mà vi c truy n thông s ph i d a vào trong k nguyên a ph ng ti n.
Nghiên c u th ng m i hoá k thu t này ang c ti n hành t i nhi u qu c gia.
B-ISDN ( ISDN b ng r ng ) có liên quan ch t ch v i ATM và t o kh n ng truy n d li u v i t c
siêu nhanh (156Mbps và 622 Mbps) Trong k nguyên a ph ng ti n, B-ISDN r t có th tr thành m t
ph ng ti n truy n thông c c kì hi u qu truy n video và hình nh ch t l ng cao.
Hai ph ng pháp truy n thông m i STM (Ph ng th c truy n ng b ) và ATM c s d ng v i
B-ISDN, nh ng v c b n các n l c v n nh m vào m ng tích h p s d ng ATM
thu t LAN t h p v i các công ngh ATM c g i là “ATM-LAN” ang nh n c nhi u s chú
ý.
Hình 2-3-13 Minh h a hình nh ATM
c m>
• Truy n n v t bào.
ATM truy n d li u theo n v t bào. Ph ng pháp này c g i là chuy n ti p t bào. ATM ch
là m t ki u trong s nhi u ki u k thu t chuy n ti p t bào.
t t bào bao g m các n v thông tin nh , nh và các thông tin khác, m i n v có kích c 48
byte. M t tiêu (5 bytes) ch ra a ch ích, t c là c thêm vào nh u c a t bào. Tiêu
ng bao g m m t byte mã phát hi n l i tiêu (mã CRC).

Hình 2-3-14 T bào
Tiêu (5 byte)
V H
C E D li u (48 byte)
I C
. VCI: Nh n d ng kênh o
T ng ng v i s n tho i
Tr c khi n phía nh n, VCI ti p t c
c chuy n m ch trong thi t b chuy n
ch
. HEC: Ki m soát l i tiêu
Th c hi n ki m soát l i tiêu s
• Chuy n m ch ph n c ng
ATM s d ng ph n c ng chuy n m ch ATM, cho phép truy n liên t c v i t c c c nhanh.
Hình 2-3-15 Các nguyên t c chuy n m ch
ATM g i d li u trong các n v t bào nh ng vì ng truy n c quy t nh ngay l p t c

ng các ph ng ti n chuy n m ch ph n c ng, nên ATM c t gi a ng, gi a “chuy n
ch gói” và “chuy n m ch m ch n”
• Giao th c ATM
Nh ã nh c t i trên ây, chuy n ti p khung t o kh n ng truy n v i t c cao h n b ng cách
n gi n hoá giao th c X25, và ATM th m chí còn n gi n hoá h n c chuy n ti p khung
th c hi n truy n t c cao.
• Ki m soát t c ngh n
Tr c h t, t bào c s p x p theo th t u tiên ( c bao g m trong tiêu ) t ng ng v i
m quan tr ng t ng ng c a chúng, và khi x y ra t c ngh n, nh ng t bào có m c u tiên cao
không b nh h ng. Ngoài ra, k thu t này c hoàn thi n b ng cách thi t l p ng trách t c
ngh n duy trì truy n v i t c cao nh t có th .
• Cho phép truy n m i ki u thông tin
ATM c l p v i ki u và hình d ng d li u và cho phép truy n b t kì lo i d li u nào.
• Tr ng ng d ng
i c tr ng siêu nhanh và linh ho t, ATM c trông i không ch tìm th y ng d ng trong a
ng l nh v c nh m ng LAN và WAN mà còn dùng trong phát thanh truy n hình và VOD (Video
theo yêu c u).
Hình 2-3-16 Giao th c ATM
p b c cao
AAL . Ghép và tháo t bào, v.v
p2
(L p t ng thích ATM)
. T o tiêu và t bào
p ATM
. Tách và ghép t bào
p1 . ng b t bào
(L p v t lý) . Xác nh n/t o HEC
p v t lý
. u ch nh t c t bào
. Ph thu c a ph ng ti n v t lý
Hi n nhiên là các ch c n ng t p trung l p 1,
th m chí m c còn cao h n chuy n ti p khung
Bài t p
Q1 truy n tín hi u s th c b ng vi c dùng ng truy n thông t ng t , c n thao tác tên

là " u ch ". K thu t u ch nào sau ây là n gi n nh t cho th c hi n m c d u nó
nh y c m v i nhi u và th ng giáng trong m c tín hi u?
a. u pha b. ut n c. u biên
d. u t n b c hai e. u ch d n kênh mã
Q2 K thu t u ch nào c dùng truy n âm thanh qua m ng s th c?

a. u pha b. ut n
c. u biên d. u mã xung
Q3 Mô t nào sau ây là úng v ki m tra ch n l c dùng m l i truy n trong ng

truy n thông?
a. l i 1-bit có th c phát hi n.
b. l i 1-bit có th c bù và l i 2-bit có th c phát hi n.
c. Trong tr ng h p ch n l là ch n, các l i 1-bit có th c phát hi n, và các l i 1-bit không
th c phát hi n trong tr ng h p ch n l là l .
d. Trong tr ng h p ch n x l là l , bit s l có th c phát hi n, và bit s ch n có th c
phát hi n trong tr ng h p ch n l là ch n.
Q4 M t bit ch n l ph i c g n thêm vào cho mã kí t 7-bit cho s các s "1" c

ch a trong 8 bits, k c bít ch n l , tr thành s ch n. Bít ch n l c t v trí cao
trong mã kí t 7-bit. Trong tr ng h p này, cái nào sau ây là kí pháp h m i sáu bi u
di n cho 4F v i bit ch n l c thêm vào cho mã kí t ?
a. 4F b. 9F c. CF d. F4
Q5 Cái nào sau ây là k thu t phát hi n l i c ng thêm ph n d , c tìm ra b ng bi u th c

a th c sinh nào ó, vào xâu bít phía g i, và phát hi n l i b ng li u ph n d ó có là
nh nhau phía nh n không, b ng cách chia xâu nh n c khi dùng cùng bi u th c
a th c?
a. CRC b. ki m tra ch n l chi u d c
c. ki m tra ch n l chi u ngang d. Mã Hamming
Q6 Trong k thu t ki m soát l i b nh , cái nào sau ây s d ng phát hi n l i 2-bit và các

ch c n ng s a l i 1-bit?
a. Ch n l ch n b. Ch n l ngang
c. T ng ki m tra d. Mã Hamming
Q7 Khi dùng m t ng có t l l i bít là 1/600,000, và b n g i d li u v i t c truy n

2,400 bits/giây, thì trung bình trong bao nhiêu giây s xu t hi n m t l i bit?
a. 250 b. 2,400 c. 20,000 d. 600,000
Bài t p 61
Q8 Cái nào là mô t úng v truy n không ng b ?

a. Phía nh n th ng xuyên quan sát xâu bit c dùng ng b c g i t phía g i, và khi
u này c nh n, nó xem nh ng cái theo sau là d li u t bit ti p.
b. Phía nh n có kh n ng nh n d ng ch các kí t b t u b ng các bit mà phía g i ã thêm vào
i ch b t u và k t thúc c a t ng kí t .
c. Phía g i thêm vào m t bit cho các bit "1" trong m i kí t tr thành s ch n.
d. Phía nh n và phía g i duy trì vi c chia th i gian b ng vi c th ng xuyên g i m t m u bit c
bi t trên ng truy n ngay c khi không có d li u c g i.
e. Tín hi u th i gian cho ng b hoá bao gi c ng ch y trên ng truy n, và thi t b cu i g i
và nh n d li u trong ng b v i các tín hi u th i gian này.
Q9 Kí t T (xâu mã JIS 7- n v 1010100) c g i b ng vi c dùng k thu t truy n d li u

ng b start-stop có s d ng ch n l ch n làm ph ng pháp ki m tra kí t . Xâu bit nào
sau ây là xâu bít nh n c úng? Xâu bit nh n c ghi theo th t t b t u bên
trái b ng bit start (0), các bit c p th p cho t i các bit c p cao c a kí t , bit ch n l và bit
stop (1).
a. 0001010101 b. 0001010111 c. 1001010110 d. 1001010111
Q10 Th i gian c n là bao nhiêu truy n d li u g n 120 kí t dùng k thu t start-stop v i

ng truy n thông có t c truy n 2,400 bit/sec? D li u là mã 8-bit không có bit ch n
, và c hai tín hi u b t u start và tín hi u k t thúc stop u có chi u dài 1-bit.
a. 0.05 b. 0.4 c. 0.5 d. 2 e. 200
Q11 K thu t nào t h p nhi u ng t c th p thành m t ng t c cao b ng vi c d n

kênh phân th i gian chuy n các xâu bit c truy n lên ng t c cao?
a. CDM b. FDM c. TDM d. WDM
Q12 Tên c a ph ng pháp nén không o ng c c cho nh t nh mà ã tr thành chu n

qu c t là gì?
a. BMP b. JPEG c. MPEG d. PCM
Q13 Mô t nào sau ây là thích h p v i c tr ng c a chuy n m ch gói?

a. Vi c tr không xu t hi n bên trong m ng chuy n m ch.
b. Thích h p cho vi c truy n kh i l ng l n d li u liên ti p.
c. Không phù h p cho vi c truy n thông tin gi a các thi t b v i t c và th t c truy n khác
nhau.
d. T o kh n ng dùng hi u qu các m ch truy n thông (b ng vi c dùng chung nhi u ng
truy n thông).
Q14 Mô t nào sau ây là úng cho chuy n m ch gói?

a. D ch v chuy n m ch gói là không th c v i ISDN.
b. So v i chuy n m ch m ch n, ti m n ng bên trong m ng là thi u.
c. th c hi n truy n thông b ng chuy n m ch gói, c n i g i và n i nh n u ph i là các thi t
cu i ph ng th c gói (PT).
d. B ng vi c t nhi u m ch n lôgic, vi c truy n thông hi n t i v i nhi u bên có th c
th c hi n b ng vi c dùng m t ng v t lí.
Q15 Mô t nào là thích h p cho c tr ng c a chuy n ti p khung?

a. DLCI (Data Link Connection Identifier) t o kh n ng cho d n kênh khung.
b. D a trên ti n c a vi c dùng ng truy n thông ch t l ng th p v i vi c th ng xuyên xu t
hi n l i.
c. Xem nh m t ph ng pháp truy n thông, ch k thu t SVC (Switched Virtual Circuit) m i c
dùng.
d. Khi phát hi n ra l i khung, thi t b chuy n m ch chuy n ti p khung g i l i m t khung c bi t.
3 Các m ng (LAN và
WAN)
c tiêu c a ch ng
Các h th ng m ng hi n t i c dùng ch y u nh các
ng c c b (LAN), bao quát m t mi n c c b có gi i
n, và c k t n i vào m ng di n r ng (WAN), bao ph
t vùng r ng.
Trong ch ng này ta s thu c tri th c c n thi t cho
vi c s d ng m ng khi h c v LAN và WAN, v các công
ngh an ninh và v nhi u d ch v có th c cung c p.
• Hi u c tr ng c a LAN, các ph ng pháp k t n i,

ph ng ti n truy n d n, ph ng pháp ki m soát truy
nh p, v.v..
‚ Hi u c tr ng, c ch , và giao th c Internet, và các
ch v c cung c p trên Internet…
ƒ Hi u kh n ng ng truy n và thi t k l u thông liên
quan n hi u n ng c a m ng, và tính c hi u n ng
th c t .
„ Hi u ki u và n i dung các lu t và quy nh liên quan
n m ng.
… Hi u ý ngh a, ki u và công ngh an ninh m ng.
† Hi u ki u và c tr ng c a m t s d ch v c cung
p trên m ng.
64 Ch ng 3 M ng (LAN và WAN)
Gi i thi u
“gi m c ” ("downsizing") ã t ng là m t t c a mi ng m t th i trong ngành công nghi p máy tính.
khi có máy tính, hi u n ng c a máy ã bi u l s c i ti n liên t c qua các ti n b khoa h c và công
ngh sâu s c. Ta ã th y s chuy n t các máy tính ch sang các máy tr m, sang các máy tính cá nhân,
i kích c tr nên ngày càng nh h n trong khi hi u n ng c a các máy tính ã nâng cao y n t ng.
Liên quan n vi c chuy n d ch này, vi c x lí d li u c ng ã chuy n t x lí t p trung trên máy ch
sang x lí phân b c th c hi n trên m ng c c b (LAN).
LAN bao ph m t vùng h n ch ví d nh là trong ph m vi công ty, và c thi t k cho phép s
ng hi u qu các tài nguyên h th ng b ng cách chia s ph n c ng c k t n i b ng ph ng ti n
truy n d n (dây cáp). ó là m t l nh v c v n ang nhanh chóng ti n b , v i s h i t g n ây c a các
th ng khách/ph c v và Internet, và các m ng ATM-LAN t c cao…
(1) LAN
LAN (M ng c c b ) kí hi u cho h th ng m ng không dùng n các ti n nghi ( ng liên l c,…) c a
các nhà cung c p d ch v vi n thông ki u I, và bao ph m t vùng h n ch , (gi i h n t i a trong vòng
20 km) trong nhà máy, b nh vi n, tr ng h c, công ty... Trên LAN, ph ng ti n truy n d n t c cao
(t c truy n là 1 Mbps ho c cao h n) k t n i nhi u máy tính và các thi t b t ng v n phòng.
(2) WAN
WAN (M ng di n r ng) kí hi u cho các h th ng m ng ph m t vùng r ng và s d ng các ti n nghi
ng s th c t c c cao, ...) c a các nhà cung c p ng truy n vi n thông ki u I. S khác bi t
nh t c a WAN so v i LAN là vi c dùng các ng truy n thông c a nhà cung c p ng truy n vi n
thông ki u I (còn LAN thì dùng các ng cáp c thi t t riêng).
Theo qui c, WAN chung nh t là m ng có máy tính ch c n i v i các u cu i nh ng v trí
xa. Tuy nhiên, g n ây ã có vi c t ng trong các h th ng, trong ó m t s LAN c k t n i vào
WAN t o nên m t m ng l n.
3.1 LAN 65
3.1 LAN
3.1.1 Tính n ng c a LAN

Vi c xây d ng m ng LAN có các l i ích sau:
• Các tài nguyên, nh t p, c s d li u (CSDL), máy in...có th c chia s .
• Vi c qu n lí các thông tin c qu n lí cá nhân tr c ây nay có th c t p trung.
• Vi c truy n thông ch t l ng cao, tin c y cao trong m t vùng gi i h n, ví d nh trên cùng m t
ng nhà v n phòng, c th c hi n b ng cáp (ph ng ti n truy n).
• Có chi phí cho thi t b , nh ng không ph i tr ti n cho vi c s d ng ng truy n.
• Nh s t ng các ph n m m nhóm cho ng i dùng LAN, xu h ng v n phòng không gi y có th
c t ng t c.
• Cho phép xây d ng các h th ng phân b m .
• Ng i dùng có th truy nh p vào các CSDL và các ngu n tài nguyên x lí khác t v trí c a h .
• Nh các thi t b k t n i m ng nh b ch n ng ho c c ng k t n i (gateways), LAN k t n i vào
các m ng khác.
• Có ít l i truy n so v i m ng WAN có s d ng ng liên l c.
Ngoài các l i ích nêu trên, tuy nhiên, LAN òi h i ng i dùng ph i qu n lí:
• Toàn b m ng
3.1.2 Lo i hình c a LAN

t n i LAN c ti n hành theo m t lo i hình (t c cách b trí mà theo ó m ng c c u hình
thành). Có 3 ki u lo i hình n hình là :
• Ki u sao
• Ki u Bus
• Ki u cây
(1) Ki u sao
Trong ki u sao, nhi u u cu i c k t n i vào m t b t p trung (hub ho c PBX, ...) trong m t c u
hình c b trí theo hình sao (Hình 3-1-2).
Các b t p trung nói chung c chia thành hai ki u t ng ng v i vi c chúng có th c hi n chuy n
ch hay không. Thi t b v i kh n ng chuy n m ch cg i là PBX (Private Branch eXchange), và
có m t thi t b c dùng c bi t v i các ng s hoá c g i là DPBX (Digital Private Branch
eXchange). M t thi t b không có ch c n ng chuy n m ch c g i là hub.
Tính n ng c a m ng sao là:

• thêm và b t các u cu i c k t n i vào m ng.
• Ph thu c và kh n ng c a b t p trung, có nh ng h n ch v s l ng u cu i có th k t n i và
kho ng cách truy n t b t p trung.
• Th m chí n u m t u cu i h ng c ng không nh h ng n h th ng t ng th , nh ng n u b t p
trung h ng, thì toàn b m ng s s p vì d li u c trao i b ng cách i qua b t p trung.
(2) Ki u Bus
ng ki u bus là lo i hình c b n nh t v i các u cu i c k t n i t i m t cáp thân (bus).
Tính n ng c a m ng bus là:

• ây là ki u i dây n gi n nh t nh ng n u m t u cu i b b i thì vi c i dây bus c n ph i
làm l i.
• Có m t s h n ch v dài c a bus và s l ng u cu i có th k t n i .
• li u cg it u cu i i theo lu n t i t t c các u cu i khác cho phép vi c truy n t i
nhi u ích (qu ng bá- broadcasting).
• u cu i s n m b t d li u nh n c n u nh a ch ích g i trùng v i a ch u cu i.
• Các d li u không c n thi t có th còn l i trên ng liên l c, nh ng d li u ó có th b lo i b
i các "thi t b cu i" n i hai u c a cáp truy n.
• xung t có th x y ra n u d li u t nhi u u cu i c g i ng b .
(3) Ki u vòng
ng ki u vòng là c u hình mà trong ó các thi t b u cu i c k t n i trong m t vòng l p óng.
3.1 LAN 67
Tinh n ng c a m ng vòng là:

• li u cg it u cu i s i quanh vòng theo m t chi u.
• u cu i n m b t d li u nh n c n u nh a ch ích g i trùng v i a ch u cu i. N u
không ph i, nó chuy n d li u n u cu i ti p theo.
• u khi n truy n d li u (truy n th bài- token passing) có th c dùng xác nh xem u
cu i nào c phép truy n d li u tránh xung t x y ra do vi c truy n d li u ng th i t
hai ho c nhi u u cu i.
• Vi c thi t l p các ng b qua là c n thi t vì toàn b m ng s ng ng ho t ng n u ch m t u
cu i b h ng.
3.1.3 Ki n trúc k t n i LAN

th ng LAN g m nhi u ki u c u hình k t n i, chia chung thành hai ki u:
• Peer-to-peer – ngang hàng
• Client/server – khách/ph c v
(1) (Peer-to-peer LAN) LAN ngang hàng

Peer-to-peer là c u hình LAN n gi n không òi h i máy ph c v chuyên d ng (Hình 3-1-5). Các
ch ng trình ng d ng ch y trên máy tính cá nhân ho c máy tr m qu n lí t t c máy in và các ngu n
tài nguyên h th ng khác, và m i máy c xem là ngang b ng và m i máy hành ng nh máy ph c
ho c máy khách i v i các máy khác trong m ng.
u hình này th ng c s d ng trong các LAN khá nh vì xây d ng m ng ngang hàng r t n
gi n và r ti n. Tuy nhiên, m ng ki u này không thích h p v i các h th ng m ng kích c l n n i có
các t i d li u r t l n c n c x lí ho c òi h i nh ng tính toán ph c t p.
(2) Client/server Khách/ph c v

LAN ki u khách/ph c v là h th ng x lí tính toán n hình trong ó m i máy tính c dùng
th c hi n vai trò chuyên d ng c a nó, và các tài nguyên h th ng trong m ng c phân nh cho các
vai trò c bi t.
Ví d , x lí nh có th th c hi n c trên máy tr m và máy ch có th u khi n các thao tác
ch ng trình hàng ngày t o ra m t kh i l ng d li u l n. Nh ng vi c liên quan n t o ra các tài
li u bình th ng ho c s d ng ph n m m b ng tính có th làm trên máy tính cá nhân.
Nói cách khác, ó là h th ng mà trong ó m t s ch ng trình ph n m m khác nhau ch y trên các
ph n c ng và h u hành khác nhau c liên k t th c hi n m t ng d ng.
Ki n trúc khách/ph c v c khai thác trong các h th ng LAN c l n.
3.1.4 Các c u ph n LAN

Các c u ph n làm nên LAN có th chia thành:
• Ph ng ti n truy n d n
• Thi t b ngo i vi
(1) Ph ng ti n truy n d n trong LAN

Ph ng ti n truy n d n trong LAN là:
• Cáp xo n ôi
• Cáp ng tr c
• Cáp quang
• Không dây
Tính n ng c a các cáp ó c gi i thích d i ây và vi c ki m soát truy nh p c gi i thích sau ó.
Cách c mã LAN chu n nh th nào c IEEE nêu ra nh trong hình 3-1-7.
3.1 LAN 69
• Cáp xo n ôi
Cáp xo n ôi c dùng r ng rãi cho ng n tho i
Hình 3-1-8
Cáp xo n ôi
c tr ng c a cáp xo n ôi:
• c truy n t i a: 100 Mbps
• Kho ng cách truy n: Kho ng vài tr m mét
• Kh n ng ch ng nhi u kém.
• Giá thành: R nh t
• Cài t cáp: D
• Kích c phù h p ng d ng: LAN c nh trên t ng v n phòng.
• Ph ng pháp ki m soát truy nh p: CSMA/CD (10BASE-T là chu n), ph ng pháp truy n th
bài.
‚ Cáp ng tr c
Hi n t i, cáp ng tr c là lo i cáp thông d ng dùng nh cáp cho m ng LAN. Chúng c chia thành
hai lo i, d i t n c s và d i t n r ng t ng ng v i các ph ng th c truy n khác nhau.
c tr ng c a cáp ng tr c:
• c truy n t i a: Vài Mbps t i vài tr m Mbps
• Kho ng cách truy n: 185 m t i vài ch c kilômét (1 n)
• Tính ch u nhi u: Khá t t
• Giá thành: t h n so v i cáp xo n ôi
• Cài t cáp: C n th i gian và công s c so v i cáp xo n ôi.
• Kích c LAN phù h p ng d ng: LAN c khá l n
• Ph ng pháp ki m soát truy nh p: CSMA/CD (10BASE5 ho c 10BASE2. 10BASE5 là cáp
chu n cho Ethernet, dài cáp là 500 m. dài cáp 10BASE2 là 185 m)
<Ethernet>
Ethernet là m t chu n LAN s d ng giao th c CSMA/CD do Ti n s Robert Metcalf c a Trung tâm
nghiên c u Xerox Palo Alto sáng t o ra n m 1973 và sau ó c IEEE chu n hoá. Nó cho phép
truy n t c t i a là 10 Mbps.
ƒ Cáp quang
Cáp quang là cáp c t o ra t các v t li u có ch a thành ph n chính là kính th ch anh, cho phép
truy n t c cao. Ph ng ti n truy n này d ng nh s tr nên ngày càng c dùng nhi u trong k
nguyên a ph ng ti n s p t i vì ki u cáp này cho phép truy n nh ng kh i l ng d li u l n.
Hình 3-1-10
u trúc cáp quang
t cáp quang g m vài s i quang nh trên c bó l i v i nhau.

c tr ng c a cáp quang là:
• c truy n t i a: Vài tr m Mbps
• Kho ng cách truy n: T i kho ng 100 km ( c tr ng b m t mát th p làm cho vi c truy n trên
kho ng cách dài là có th c)
• Tính ch u nhi u: c bi t là ch u t t
• Giá thành: C ng kho ng b ng giá cáp ng tr c
• Cài t cáp: D cài t nh ng k thu t viên ph i qua hu n luy n k thu t vì ây là m t phát minh
khá m i.
• Kích c LAN phù h p ng d ng: Các h th ng LAN t c cao nh FDDI ( c gi i thích
sau) và ATM-LAN ( c gi i thích sau).
• n thân ph ng ti n nh , g n và r t d x lí.
• Ánh sáng (tín hi u) có th ch c truy n theo m t chi u.
3.1 LAN 71
• Giá thành thi t b ngo i vi cao.

„ Không dây
Vì các cáp ph i c cài t khi xây d ng LAN, b trí c a h th ng c n ph i c quy t nh tr c,
và u ó làm khó thay i cách b trí này v sau. khía c nh này thì h th ng không dây có u
th là không c n i dây vì chúng s d ng sóng radio ho c các tia h ng ngo i (Hình 3-1-11). u
này làm cho thi t b d d ch chuy n và các h th ng LAN có th c thi t k t do h n. Tuy nhiên,
n ph i tính t i các h th ng không dây d b nh h ng b i nhi u so v i các h th ng d a vào
cáp.
LAN không dây t c th p (48 kbps/32 kbps) tr c ây ã có th i c chu n hoá nh ng t c
truy n khá th p so v i h th ng LAN c n i b ng cáp. Sau ó ã có nh ng c i ti n, và các LAN
không dây tôc trung bình (1 Mbps/2 Mbps) và 10 Mbps ho c h n ngày nay ã c chu n hoá.
(2) Thi t b ngo i vi cho m ng LAN

Ngoài cáp, các ph n c ng khác (thi t b ) và u n i là c n thi t xây d ng m ng LAN nh sau.
• u cu i - Terminator
Trong LAN ki u bus, nh ng d li u không c n thi t mà các thi t b cu i không gi s còn l i trên
ng truy n và vì th c n ph i n i vào m t "terminator," thi t b này s lo i b nh ng d li u
không c n thi t, t i m i u c a cáp truy n.
‚ Máy thu -Transceiver
"transceiver" là thi t b n i cáp chính và nút t thi t b cu i (terminal) và nó c ng có ch c n ng phát
hi n nh ng xung t v d li u (Hình 3-1-12).
• i v i vi c xây d ng LAN 10BASE5
Máy thu g n vào cáp và c k t n i.
• i v i vi c xây d ng LAN 10BASE-T và 10BASE2
Máy thu ã c k t h p vào trong c ng thi t b ti p h p LAN (LAN adapter port), và trong
10BASE2 nó c k t n i b ng u n i (connector.)
ƒ B thích ng LAN (LAN adapter)

thích ng LAN là thi t b giao di n k t n i máy tính t i m ng LAN và c g i là card
LANd .(bìa m ng)
3.1.5 Ph ng pháp ki m soát truy nh p m ng LAN

th ng m ng LAN k t n i nhi u thi t b cu i vào m t dây cáp và n u các thi t b cu i truy n d li u
theo h ng riêng c a chúng thì xung t d li u và các v n khác s x y ra th ng xuyên và c n tr
li u truy n chính xác. K t qu là ki m soát truy nh p là m t trong nh ng công ngh LAN c b n
quan tr ng nh t.
Trong mô hình tham chi u c s OSI, ph ng pháp ki m soát truy nh p m ng LAN c xác nh b i
ng MAC (Media Access Control : Ki m soát truy nh p môi tr ng truy n thông) - t ng n a d i
a t ng th hai (t ng liên k t d li u).
Ph ng pháp ki m soát truy nh p m ng LAN c chia thành 2 ki u sau:
• Truy nh p ti n nh (TDMA)
Ki m soát truy nh p ti n nh là ph ng pháp trong ó quy n truy n c phân b cho các thi t b
cu i tr c ó. Các thi t b cu i có th g i d li u theo th t c phân b , nh ng m t thi t b
cu i s ph i i cho t i khi n l t nó ngay c khi nó mu n truy n d li u ngay l p t c.
• Truy nh p không ti n nh (CSMA/CD, th bài)
Truy nh p không ti n nh là ph ng pháp trong ó vi c ki m soát quy n truy n c ti n hành
ngay t i th i m l nh truy n c phát ra. Ph ng pháp này ho t ng t t khi quy n truy n có
th thu c trong th i gian h p lý nh ng ôi khi xung t v i các thi t b cu i khác x y ra, ngh a
là vi c có c quy n truy n không ph i lúc nào c ng c m b o.
i ây là 3 ph ng pháp ki m soát truy nh p n hình trong h th ng m ng LAN:

• TDMA
• CSMA/CD
• Truy n th bài (Token passing)
3.1 LAN 73
(1) TDMA ( a truy nh p phân chia theo th i gian)

Ph ng pháp TDMA ki m soát truy nh p b ng vi c phân chia kênh d li u thành các ph n th i gian
th và phân b các n v (g i là các khe th i gian) c a các phân chia này cho t ng thi t b cu i.
c b n, k thu t này cho phép truy n thông mt i m khi d li u ph i c truy n t thi t b
cu i X t i thi t b cu i Y v i u ki n là nh ng thi t b cu i này c phân cùng khe th i gian.
Tính n ng c a TDMA:
• Không x y ra xung t d li u nh trong ph ng pháp CSAM/CD, cho phép truy n d li u tin
y.
• Lãng phí l n vì các khe th i gian v n c phân b cho các thi t b cu i không có yêu c u
truy n.
(2) CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision

Detection)
CSMA/CD ( a truy nh p s d ng sóng mang có kh n ng phát hi n ra xung t) là ph ng pháp
ki m soát truy nh p c s d ng ch y u trong m ng lo i hình bus LAN. 10BASE-T c thi t k
a theo chu n CSMA/CD, xét v ph ng di n v t lý thì gi ng nh m ng sao nh ng xét v logic thì
i là m ng lo i hình bus.
ch c a CSMA/CD là:
• t c các thi t b cu i c n ph i ki m tra xem cáp có ang truy n d li u không.
• Vi c truy n d li u b t u khi không có d li u truy n trên cáp và k t thúc chuy n sang ph ng
th c d phòng khi d li u c truy n xong.
• u nhi u thi t b cu i truy n ng th i thì d li u trên m ng bus s xung t. N u xung t
c phát hi n ra thì t t c các thi t b cu i s ph i i trong kho ng th i gian nh t nh (kho ng
th i gian này c tính b ng cách s d ng gi i thu t toán backoff ) tr c khi th truy n l i.
Nh c m c a ph ng pháp này là ch t n s xung t d li u s t ng khi mà l ng d li u

truy n t ng và do v y có th nhanh chóng làm gi m hi u qu truy n.
c truy n c a m ng LAN (Ethernet, v.v..) s d ng ph ng pháp CSMA/CD là 10Mbps. G n ây,

cái g i là Fast Ethernet v i t c 100Mbps ã c a vào.
Ph ng pháp CSMA/CD c chu n hoá thành IEEE 802.3, và hình dáng cáp, t c truy n d li u,
ph ng pháp truy n, ki m soát truy nh p môi gi i truy n thông (MAC) v.v.. t t c ã c chu n hoá.
Chu n hoá này t ng ng v i t ng v t lý và t ng liên k t d li u trong mô hình tham chi u c s OSI.
Tuy nhiên, t ng liên k t d li u c a mô hình OSI c chia thành 2 t ng con sau ây do nhân t chu n
hoá:
• LLC (Logical Link Control): Ki m soát th t c trao i d li u.
• MAC (Media Access Control): Ki m soát ph ng pháp truy nh p m ng LAN.
<U ban IEEE 802>

ban IEEE 802 c thành l p b i IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers - Vi n
các k s n và n t ) vào tháng 2 n m 1980, và là m t t ch c thúc y chu n hoá m ng LAN,
MAN (Metropolitan Area Network) (Hình: 3-1-16).
(3) Truy n th bài

Ph ng pháp truy n th bài là k thu t ki m soát truy nh p c s d ng ch y u trong m ng vòng.
Nói chung, m ng c gán nhãn th bài vòng n u m ng là ki u vòng và n u ki m soát truy nh p c ng
c s d ng gi ng nh trên m ng lo i hình bus, nó c g i là “bus th bài”.
3.1 LAN 75
ch c a truy n th bài là nh sau:

• Tín hi u (th bài) mang quy n truy n trên cáp c truy n i xung quanh m ng. Ch m t th bài
duy nh t c truy n vòng quanh. Và th bài không mang d li u thì g i là “th bài r i”, ng c
i g i là “th bài b n”.
• u m t thi t b cu i mu n truy n mà không có kh n ng gi th bài, nó s không th truy n.
Ch duy nh t tr m có th bài "r i” m i có th truy n.
• Thi t b cu i n m gi th bài "r i" s chuy n nó thành th bài "b n" và g i th bài cùng v i d
li u t i thi t b cu i nh n.
• Khi thi t b cu i nh n th bài "b n" nó chuy n th bài "b n" cùng v i thông báo nh n t i n i g i
c.
• Khi n i g i nh n c th bài "b n" nó chuy n thành th bài "r i" và truy n tr nó v cáp và b
thông báo hoàn thành truy n d li u.
Hình 3-1-18 ch ra th t c ki m soát truy nh p c a m ng vòng s d ng th bài.
Ph ng pháp m ng bus s d ng th bài v ph ng di n v t lý là m ng lo i hình bus nh ng v m t

logic l i là lo i hình m ch vòng. V ph ng di n v t lý m ng vòng LAN s d ng th bài có lo i hình
sao nh ng v logic nó ho t ng theo c ch lo i hình vòng. Theo cách này, m ng lo i hình LAN nên
c hi u theo ph ng di n logic h n là ph ng di n v t lý.
c truy n c a m ng LAN (nh m ng vòng s d ng th bài,…) s d ng ph ng pháp truy n th
bài là 4Mbps (th bài u tiên) và 16 Mbps (th bài a ra s m).
ng bus s d ng th bài c chu n hoá theo IEEE 802.4. M ng vòng s d ng th bài c chu n
hoá theo IEEE 802.5.
Truy n th bài c ng c s d ng trong FDDI (Fiber Distributed Data Interface) m r ng ki m soát
truy nh p c a m ng vòng s d ng th bài t i m ng l n h n. FDDI c s d ng chính trong m ng
LAN x ng s ng k t n i t i các m ng khác. Nó s d ng cáp s i quang và tính n ng t c truy n là
100Mbps. FDDI còn bao g m FDDI-I t ng ng v i chuy n m ch gói cho truy n d li u và FDDI-II
ng cho phép truy n âm thanh và hình nh. Tuy nhiên, do s phát tri n nhanh chóng trong công ngh
ATM - LAN (gi i thích sau) nên không có nhi u quan tâm t i vi c dùng FDDI-II vào th i m hi n
i.
3.1 LAN 77
3.1.6 Thi t b k t n i liên-LAN

Có gi i h n v kích c c a m ng LAN và nó không th m r ng m t cách vô lí. Do v y m i phát sinh
nhu c u k t n i hai hay nhi u h th ng LAN v i nhau. B ng vi c k t n i nhi u m ng LAN thì hi u
qu ho t ng c a các doanh nghi p có th c t ng lên thêm và nhi u ngu n tài nguyên h th ng có
n c ng c chia s .
Sau ây là b n ví d tiêu bi u v các thi t b LAN cho vi c k t n i nhi u m ng LAN:
• l p
• un i
• ch n ng
• ng
Khi nghiên c u v thi t b k t n i m ng LAN, mô hình tham chi u OSI s c c p n th ng
xuyên, vì v y ph i tham kh o m c 1.2 OSI - Chu n hoá v giao th c truy n thông.
(1) B l p
l p là m t thi t b th c hi n ch c n ng chuy n ti p trên t ng v t lý, t ng u tiên c a mô hình tham
chi u 7 t ng OSI. ây n gi n là m t ph n c a thi t b k t n i m r ng ph m vi truy n c a m ng
LAN, và cùng ph ng pháp ki m soát truy nh p ph i c s d ng trên c hai h th ng m ng LAN.
Do ó, các h th ng m ng LAN c k t n i b i b l p v m t logic c xem nh là m t m ng
LAN.
i ây, ph ng ti n truy n thông c s d ng a chu ng trong m ng LAN ã chuy n t cáp ng
tr c thông th ng sang cáp xo n 2 dây làm cho vi c c u trúc m ng LAN d dàng h n và c ng cho
phép s d ng k t n i theo ki u t ng c a các HUB thay cho vi c s d ng b l p.
(2) C un i
u n i là thi t b th c hi n ch c n ng chuy n ti p trên t ng liên k t d li u, t ng th 2 c a mô hình
tham chi u 7 t ng OSI. Khi k t n i, t ng v t lý (ph ng ti n truy n thông) có khác nhau hay không
không quan tr ng. M t s c u n i c ng có th th c hi n ch c n ng chuy n ti p th m chí ngay c khi
th ng m ng LAN s d ng nhi u ph ng pháp ki m soát truy nh p khác nhau.
Các lo i c u n i:
• un ic cb k t n i tr c ti p h th ng m ng LAN
• u n i t xa k t n i h th ng m ng LAN thông qua ng truy n thông tin ( ng thuê bao)
khác bi t ch y u gi a b l p và c u n i là b l p ch coi d li u chuy n n nh là tín hi u n
(chu i bit) trong khi ó c u n i coi d li u chuy n n nh m t ph n c a d li u (gói).
Hình 3-1-21 ch ra vai trò c b n c a c u n i là xác nh d li u có c chuy n t i h th ng m ng
LAN khác hay không thông qua các a ch ( a ch MAC) c ch a trên d li u ang truy n qua
ng LAN.
u n i nh n di n d li u truy n trên m ng LAN và ghi nh chúng vào b ng a ch bên trong c u n i.

Khi d li u t i c u n i, nó tham chi u t i b ng a ch này và a ch MAC c a d li u. N u thi t b
cu i g i và thi t b cu i nh n d li u c t trên cùng m t m ng LAN, d li u không c phép
truy n qua c u mà nó c truy n tr c ti p n thi t b cu i nh n. N u thi t b cu i g i và tthi t b
cu i nh n c t trên h th ng LAN khác nhau thì thi t b cu i n i k t n i hai h th ng m ng LAN
i nhau và cho d li u truy n qua.
3.1 LAN 79
Cho dù ph ng ti n truy n gi ng nhau, trong tr ng h p t i d li u l n thì m t c u n i có th cs

ng thay cho b l p gi m l ng t i l u thông trong m ng LAN. M i ây, cái g i là “hub chuy n
ch” s d ng công ngh chuy n m ch và có hi u su t cao h n c u n i th ng c s d ng.
Khi các h th ng m ng LAN khác nhau c k t n i song song b i nhi u c u n i, c u trúc m ng có
th tr thành vòng l p. N u gói a ch truy n phát c g i trong u ki n này thì các gói s ti p t c
tu n hoàn trên m ng. ng n ch n tình tr ng này, m t c u n i i di n c l a ch n làm m ng
thành có c u trúc cây. Ph ng pháp ng n ch n gói tin i vòng trên m ng và nhân lên c g i là
“cây bao trùm”.
(3) B ch n ng
ch n ng là thi t b th c hi n ch c n ng chuy n ti p trên t ng m ng, t ng th 3 c a mô hình
tham chi u 7 t ng OSI. Liên n i gi a các m ng khác nhau tr thành có th (cho dù là ph ng ti n
truy n và ki m soát truy nh p khác nhau) b i vì ch c n ng liên k t c th c hi n trên t ng m ng.
t s b ch n ng (g i là “Thi t b c u n i”) c a c u n i và các b ch n ng khác mà tuân theo
a giao th c thì c g i là “b ch n ng a giao th c”.
Khi g i d li u t thi t b cu i g i t i m t thi t b cu i trên m ng LAN khác tích h p vai trò ck t
i b i các c u n i, d li u này c truy n t i t t c các m ng LAN có k t n i, nh ng b ch n
ng ch truy n d li u t i m t bên xác nh (LAN). u này c g i là “ch n ng”. Khi d
li u c truy n t i m t LAN khác (m ng), b ch n ng nh n di n a ch c a d li u ( a ch IP)
và l a ch n ng d n cho d li u. C c u này ng n không cho d li u truy n trong kh p các m ng
LAN khác b i vì d li u s n m ng LAN c a u nh n theo ng d n xác nh trên. Theo ó, s
ng ng d n có th gi m t i l u thông c c l n trên m ng và c ng t ng c ng an ninh.
Nhi u b ch n ng a giao th c th ng c trang b PPP.
(4) C ng
ng là thi t b k t n i các m ng có các giao th c khác nhau hoàn toàn (giao th c c a mô hình
tham chi u 7 t ng OSI). Ví d , c ng c s d ng thi t l p liên n i gi a m ng OSI và m ng
TCP/IP. C ng c ng c duy trì liên n i gi a m ng c xây d ng theo các giao th c s n có c a nhà
cung c p và m ng c xây d ng theo h th ng OSI.
3.1.7 Công ngh t ng t c m ng LAN

Ngày nay, d li u không còn b gi i h n trong tài li u. Truy n và nh n d li u v i kích c l n, d i
ng nh, video và âm thanh ngày càng tr nên ph bi n h n. làm cho ng i dùng có kh n ng g i
và nh n d li u trôi ch y, vi c t ng t c cho m ng LAN và các h th ng m ng khác là không th
thi u.
Sau ây là m t s công ngh t t ng t c m ng LAN n hình:
• 100BASE-T
• 100VG-AnyLAN
• Gigabit Ethernet
• Switching Hub
• ATM-LAN
(1) T 10BASE-T t i 100BASE-T, 100VG-AnyLAN và Gigabit

Ethernet
Nh nhãn 100BASE-T ã cho th y, ây là chu n m ng LAN cho vi c truy n d li u mang
100megabit m t giây. Chu n này i di n cho ti n hoá c a chu n 10BASE-T và vi c chu n hoá c
x ng b i chu n IEEE 802.3. 100BASE-T c ng c g i là "Fast Ethernet" v i tham chi u t i 10
megabits Ethernet qui c. Chu n 100BASE-T bao g m các ki u sau:
• 100BASE-T4
(c hai s d ng cáp xo n ôi)
• 100BASE-TX
• 100BASE-FX (s d ng cáp quang)
100VG-AnyLAN là m t chu n m ng LAN khác mà c ng thu hút s chú ý nh m t ph ng ti n
truy n thông cho phép truy n v i t c 100 Mbps nh là chu n 100BASE-T. Vi c chu n hoá c a
Gigabit Ethernet mà cho phép truy n t c cao 1 Gbps c ng ang ti n hành.
(2) Hub chuy n m ch

Hub chuy n m ch là m t thi t b truy n thông s d ng k thu t chuy n m ch th c hi n vi c truy n
c cao trong m ng LAN (xem hình 3-1-24). Có hai ki u, chuy n m ch Ethernet và chuy n m ch
vòng th bài.
3.2 Internet 81
Trong chu n Ethernet, t t c các thi t b cu i chia s m t s i cáp (chia s ph ng ti n) và n u các thi t
cu i g i d li u vào cùng m t th i m, xung t d li u s x y ra, có ngh a là hi u n ng v t lý s
suy gi m áng k ngay c khi t c truy n logic là 10 Mbps.
Tuy nhiên, s d ng chuy n m ch Ethernet, d li u c chuy n m ch t i thi t b cu i nh n nh là a
ch MAC c a d li u ã c xác nh bên trong h p hub chuy n m ch, và vi c này ngh a là s d ng
i cáp có th tr thành c quy n (s h u ph ng ti n). Nói cách khác, có th t ct c cao
n so v i t c có th t c v i chu n Ethernet thông th ng b i toàn b 10 Mbps cb o
m b i h p hub chuy n m ch.
(3) ATM-LAN (Asynchronous Transfer Mode-LAN)

ATM-LAN (LAN ph ng th c truy n không ng b ) h p d n nhi u s chú ý h n vì nó c coi là
t gi i pháp m ng LAN a ph ng ti n c trang b y .
ATM-LAN s d ng công ngh ATM (xem ph n 2.3.3 Các h th ng chuy n m ch) và t o kh n ng
truy n d li u t c siêu cao. V m t lý thuy t, t c truy n trong th y tinh t Mbps t i Gbps là
có kh n ng.
Khác v i m ng LAN hi n có, ATM-LAN a ra các t c truy n bi n thiên và u này cho phép xây
ng m ng linh ho t h n. Vì m ng LAN này c c k nhanh nên có r t ít th i gian khi d li u c
truy n, làm cho nó tr thành vi c truy n thông a ph ng ti n lý t ng nh truy n video.
n th n a, m t khi d ch v B-ISDN s d ng ATM b t u, ATM-WAN s d ng c hai ATM-LAN
và B-ISDN s khi n vi c truy n d li u t c siêu nhanh thành có th trên di n r t r ng.
3.2 Internet
Ch m i vài n m tr c ây Internet còn là cái gì ó ch c m t s h n h p các chuyên gia s d ng
nh ng ngày nay c ng i già l n ng i tr không phân bi t nam hay n u dùng Internet trao i
thông tin qua e-mail ho c l t trên m ng tìm và thu th p thông tin trên th gi i. Cá nhân c ng có
trang ch , và m ng tr thành c s truy n thông tin h ng t i toàn th gi i. Ngày nay, vi c s d ng
Internet ã bùng n trên toàn c u.
t trong các nhân t ng sau u này là cùng v i s phát tri n c a web (WWW: World Wide Web)
và trình duy t Web, vi c tìm ki m thông tin ã tr nên có th và d dàng và không òi h i m t ki n
th c c bi t nào. Các y u t khác t o nên s bùng n trên là hi u n ng cao h n c a máy tính (trong
ó có c máy tính cá nhân) và t c ngày càng t ng c a các ng k t n i Internet.
Tuy nhiên, là nh ng k s công ngh thông tin, chúng ta không nên nhìn vào tính h u d ng c a
Internet mà nên i m t v i r t nhi u v n ang t n t i cùng v i s phát tri n c a Internet ch ng h n
nh các v n v an ninh, các v n o c hay là s khan hi m c a a ch IP v.v..
Và vi c hi u v l ch s c a Internet và các k thu t h tr ng sau nó là r t c n thi t.
Các ph n sau s gi i thích v s phát tri n c a Internet, các v n v an ninh và các khía c nh khác.
a trên các ki n th c này, chúng tôi mu n cung c p cho b n m t m c hi u bi t nh t nh b n có
th th o lu n v Internet trên quan m c a m t k s .
3.2.1 i c nh l ch s c a vi c phát tri n Internet
c này mô t v l ch s phát tri n c a Internet t khi ra i cho t i ngày nay.

(1) S ra i c a Internet
Internet c sinh ra nh m t m ng c phát tri n cho m c ích quân s . M ng có tên ARPANET
(Advanced Research Projects Agency Network) ã c phát tri n th nghi m và nghiên c u b i
quan d án nghiên c u nâng cao c a B qu c phòng M (DARPA) vào n m 1969 chính là ngu n
c sinh ra Internet. Vào th i ó, h th ng máy tính ch y u là h th ng máy ch trung tâm và b coi
là r t mong manh i v i các cu c t n công tên l a, vì ch m t cu c t n công có th phá h y m i
thông tin. Do v y, ARPANET ã c xây d ng thành m t d án nghiên c u phân b thông tin trên
th ng máy tính.
Ban u, v i t c truy n th p 56 kbps và h th ng ã c t o nên b i các vi n nghiên c u và các
tr ng i h c M c k t n i b ng m ng gói. Sau ó s phát tri n c a công ngh ã t o kh n ng
làm cho ARPANET óng vai trò trung tâm nh m t m ng truy n thông trong g n 20 n m sau.
(2) S phát tri n c a k thu t c b n

Giao th c truy n thông TCP/IP là m t trong các công ngh n n t ng mà không th b qua khi b n nói
s phát tri n Internet. B i DARPA ã s d ng TCP/IP nh là giao th c chu n cho ARPANET, t ó
TCP/IP c phát tri n thành giao th c chu n trên Internet.
t nhi u u t nghiên c u và phát tri n trong công ngh m ng LAN ã c th c hi n vào gi a
nh ng n m 1970 ã óng góp r t nhi u vào s phát tri n Internet.
(3) S phát tri n c a các m ng (nh ng n m 1980)

Vào n m 1983, m t ph n c a m ng ARPANET ph c v ch y u cho m c ích quân s ã cc tb
(ph n này có tên là MILNET (MILitary NETwork) và ph n còn l i c a m ng c chuy n thành
ng ph c v cho khoa h c và nghiên c u. TCP/IP ã c ch p nh n là giao th c truy n thông vào
th i m ó.
Qu khoa h c qu c gia Hoa K (NSF) ã xây d ng và v n hành h th ng m ng c l p c a mình có
tên là NSFNET vào n m 1986.
Sau ó, NSFNET và ARPANET ã c liên n i hình thành nên b n m u Internet u tiên c a th
gi i (NSFNET ã h p thu ARPANET vào n m 1990).
Nh t B n, ba tr ng i h c: i h c Tokyo, Vi n công ngh Tokyo và i h c Keio ã xây d ng
nên UUCP (UNIX to UNIX Copy: s gi i thích sau) k t n i v i JUNET (Japanese University
NETwork) cho m c ích nghiên c u chuyên môn. Vào n m 1988, hai m ng k t n i trên c phát
tri n thành d án WIDE (Widely Integrated Distributed Environment: WIDE) và nhi u nghiên c u
thêm ã c ti n hành. Ti p theo JUNET các m ng khác ph c v cho nghiên c u chuyên sâu và phát
tri n ã c xây d ng ch ng h n nh m ng SINET (Science Information Network) c a b giáo d c
Nh t. Theo ó, s phát tri n Internet c a Nh t B n b t ngu n t nhi u giao th c.
(4) S phát tri n c a Internet (nh ng n m 1990)

• S ra i c a m ng th ng m i
Khi mà xu h ng h ng t i m ng phân b v n ang ti p t c thì m i quan tâm i v i m ng Internet
ng t ng lên thêm và kêu g i t o ra m t m ng Internet th ng m i tách h n ra kh i v b c nghiên
u chuyên sâu c ng ngày càng t ng. Chính u này là ngu n g c c a khái ni m “nhà cung c p”
(nhà cung c p Internet: s gi i thích sau) và ã d n t i s bùng n c a Inetrnet.
m 1994, ho t ng c a NSFNET ã c chuy n sang cho m t công ty t nhân, làm gi m thêm
a tính ch t v n phòng c a Internet và làm t ng nh h ng công c ng.
‚ K ho ch NII
t y u t không th thi u trong s phát tri n c a Internet ó là thi t l p c s h t ng truy n thông
3.2 Internet 83
tin. M t trong nh ng ng i u tiên nh n ra t m quan tr ng c a vi c xây d ng c s h t ng truy n

thông này chính là phó t ng th ng M khi ó, ông Al Gore, ng i ã a ra k ho ch NII (National
Information Infrastructure - k t c u n n thông tin qu c gia) vào n m 1993. K ho ch này t p trung
vào vi c nghiên c u và phát tri n m t m ng siêu nhanh (c p Gbps) và vi c toàn c u hoá nó ã
làm l y cò vi c xây d ng k t c u n n truy n thông tin.
ƒ Các máy tính ngày càng m nh
Tr c ây ph n l n các máy tính k t n i vào m ng Internet u là tr m UNIX s d ng giao th c
TCP/IP làm chu n. u ó là do tho t u m ng Internet c phát tri n cho m c ích nghiên c u
và h c thu t nên các vi n u có chi u h ng s d ng các tr m là các máy tính k t n i v i Internet
i vì chúng có kh n ng ho t ng và n ng l c cao h n so v i các máy tính cá nhân.
Tuy nhiên, g n ây, các máy tính cá nhân c ng ã c h tr giao th c TCP/IP, có n ng l c x lý
cao h n và ít t h n, ã d n t i th c tr ng là công chúng có th d dàng k t n i Internet b ng cách
d ng máy tính cá nhân bình th ng. u này ã khi n cho vi c s d ng Internet tr nên r t ph
bi n trong công chúng.
3.2.2 u trúc c a Internet

c này gi i thích v c u trúc c b n c a Internet
(1) M ng c a các m ng
ng Internet có th c g i là “m ng c a các m ng". Internet là m t m ng có quy mô toàn c u
c t o thành t nhi u m ng l n và nh c liên n i v i nhau (Hình 3-2-1).
Nh hình 3-2-2 cho th y, m ng Internet s d ng chuy n ti p thùng gi ng nh vi c truy n chuy n

li u c g i i t m t thi t b cu i k t n i v i m ng Internet t i thi t b cu i nh n thông qua r t
nhi u b ch n ng (thi t b chuy n ti p).
(2) S khác bi t gi a Internet và truy n thông máy tính cá nhân

ch v m ng có tên là "truy n thông máy tính cá nhân" ã t n t i t tr c khi m ng Internet tr nên
ph bi n. M ng truy n thông máy tính cá nhân do các công ty (t ch c) cai qu n có m t máy ch và
cung c p r t nhi u d ch v khác nhau có trong c s d li u cho các thành viên (Hình 3-2-3).
truy n thông c a máy tính cá nhân và m ng Internet u s d ng m ng cung c p d ch v nh ng
c b n khác nhau các m sau:
<Internet>
Không có có c quan m u hành Internet, b t k ai c ng u có th nh n c d ch v c a m ng
mi n là h k t n i v i m ng
<Truy n thông máy tính cá nhân>
Công ty (t ch c) s h u máy ch qu n lý m i th và d ch v ch s n có cho các thành viên c a nó.
Tuy nhiên, g n ây, các nhà cung c p truy n thông máy tính cá nhân c ng ã cung c p d ch v k t n i
Internet khi n cho các m ng truy n thông máy tính cá nhân và m ng Internet có th trao i email.
(3) Internet và TCP/IP

ng Internet bao g m r t nhi u máy tính có ki u, kh n ng ho t ng khác nhau c a các nhà s n
xu t khác nhau. máy tính c a b t k nhà s n xu t nào c ng có th k t n i vào Internet và nh n d ch
m ng, t t c các máy tính u ph i s d ng m t giao th c gi ng nhau. Nói cách khác, b t k ai
ng có th nh n c d ch v m ng b ng cách k t n i máy tính c a mình vào m ng Internet mi n là
giao th c TCP/IP c s d ng là giao th c truy n thông
TCP/IP c phát tri n áp d ng cho ARPANET vào n m 1974 và b t u c s d ng nh là giao
th c m ng u vi t cho m ng LAN vào n a cu i nh ng n m 1970. u nh ng n m 1980 TCP/IP ã
phát tri n nh y v t khi nó c áp d ng là giao th c c a BSD UNIX (Berkeley Software Distribution
UNIX). Khi m ng ph c v cho m c ích quân s c tách kh i ARPANET vào n m 1983, DARPA
ã thay th giao th c truy n thông b ng giao th c TCP/IP. ây chính là kh i ngu n c a vi c TCP/IP
tr thành giao th c chu n c a Internet.
3.2 Internet 85
Tuy nhiên, c n ph i l u ý r ng trong khi TCP/IP không ph i làm m t giao th c b th ng tr b i l i ích

a m t nhà kinh doanh nào, nó không b qu n lý b i m t t ch c qu c t nào nh ISO. Nó là giao
th c chu n th c t .
3.2.3 Công ngh Internet

Nh ã c p tr c ây, Internet là "m ng c a các m ng." Nói cách khác, Internet là m t m ng
kh ng l trong ó t t c các máy n i m ng u có th trao i thông tin. Chính nh u này mà các
máy tính trên toàn th gi i có th trao i thông tin m t cách d dàng.
Nh ng công ngh khi n cho vi c này tr nên có th là:
• IP ch n ng
• DNS
(1) IP ch n ng
Trên m ng Internet, m i máy tính n i m ng c cho và b qu n lý b ng m t a ch IP. a ch IP là
t a ch duy nh t c s d ng trên toàn th gi i. IP ch n ng là k thu t xác nh ng truy n
máy g i t i máy nh n
(2) DNS (Domain Name System - h th ng tên mi n)

i máy tính k t n i v i m ng Internet c trao m t a ch IP nh ng con ng i khó có th hi u
c d ng th c c a a ch này. “Tên mi n” do v y c phát minh ra nh cái tên có th hi u cd
dàng.
Có ph i h p m t - m t gi a tên mi n và a ch IP, và DNS qu n lý ph i h p này. Trong th c t , các
máy ph c v tên mi n (máy ph c v DNS) trên toàn th gi i làm vi c th ng nh t ti n hành ch c
ng DNS.
Hình 3-2-4 nêu ra m t ví d v tên mi n.
Ý ngh a c a các tên g i này bao g m c tên mi n c th hi n trong hình 3-2-5. Là n i khai sinh ra
Internet, Hoa K là qu c gia duy nh t có tên mi n không ch a nh danh qu c gia.
Tên mi n r t d s d ng vì nó d hi u, nó có th cho b n bi t “n c nào”, “t ch c nào”, “ai”. S
ng ngày càng t ng c a các máy ph c v tên làm cho DNS có th c phân thành chùm dung sai
ch ng l i m i l i có th .
3.2.4 Lo i hình máy ph c v (servers)

Có r t nhi u máy ph c v (server) th c hi n nhi u ch c n ng khác nhau trên Internet. D i ây trình
bày m t cách n gi n m t máy ph c v i di n:
(1) Máy ph c v th
Máy ph c v th là máy ph c v truy n th n t E-mail t ch ng trình th (mail software) c
cài t trong máy c a ng i s d ng t i máy ph c v th n i n (Hình 3-2-6).
Máy ph c v th ki m soát th n t e-mail theo 2 giao th c sau ây:
• SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)
• POP 3 (Post Office Protocol Version 3)
Chi ti t v th n t , xem ph n 3.2.5 (1) Th n t E-mail.
3.2 Internet 87
(2) Máy ph c v WWW

Máy ph c v WWW còn c g i là máy ph c v HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) ho c máy
ph c v web. Nh ng máy ph c v này bao g m nh ng ch ng trình c s d ng truy n v n b n
siêu liên k t, video, âm thanh v.v.. (c ng c g i là thông tin siêu v n b n) và t p HTML (Hyper Text
Markup Language).
Chi ti t v WWW, xem m c 3.2.5 (2) WWW.
(3) Máy ph c v u quy n PROXY server

Máy ph c v u quy n PROXY là m t máy ph c v cho phép truy nh p Internet i v i các máy tính
mà b c m truy nh p tr c ti p vào Internet (Hình 3-2-8). Máy ph c v PROXY c ng có ch c n ng l u
tr t m th i thông tin c truy nh p, c thi t k gi m t i l u l ng và làm truy nh p nhanh
n.
4) Máy ph c v FTP (File Transfer Protocol - Giao th c truy n t p)

Máy ph c v FTP (File Transfer Protocol) chuy n giao t p, ch ng trình v.v.. t i ng i s d ng trên
Internet.
Chi ti t v FTP, xem M c 3.2.5 (3) FTP.
(5) Máy ph c v tin

Máy ph c v tin còn c g i là máy ph c v NNTP (Network News Transfer Protocol - Giao th c
truy n tin m ng), truy n tin t các máy ph c v tin khác và ki m soát vi c c tin và óng góp tin do
ng i s d ng cung c p.
3.2 Internet 89
(6) Máy ph c v tên

Máy ph c v tên còn c g i là máy ph c v DNS (Domain Name System - H th ng tên mi n), là
máy ph c v có th tr l i các yêu c u v tên mi n t ng i s d ng qua a ch IP. Ch c n ng này là
t trong nh ng ch c n ng t o u ki n thu n l i cho vi c s d ng Internet. mb o tin c y
cao máy ph c v tên mi n th ng có c u hình d th a nh sau:
• Máy ph c v tên chính: M t máy ph c v có quy n qu n lý cho m t vùng nh t nh
• Máy ph c v tên ph : Máy ph c v gi thông tin c a máy ph c v chính.
3.2.5 Các d ch v Internet

Có r t nhi u d ch v c cung c p qua Internet. Các d ch v i di n sau ây c gi i thích trong
c này:
• E-mail
• WWW
• FTP
(1) E-mail
E-mail (th n t ) là m t trong các ph ng pháp truy n thông qua Internet ho c các m ng khác
(truy n máy tính cá nhân, LAN, v.v…). E-mail ã tr thành ph ng ti n truy n thông c s d ng
ng rãi thay th cho n tho i và fax.
Các tính n ng c a E-mail là:
• Cho phép g i m i lo i d li u v i kh i l ng l n và t c cao.
Nh m r ng d i t n và nâng cao các k thu t nén mà có th truy n s l ng l n d li u v i t c
cao. Bên c nh v n b n (ký t ), video và âm thanh c ng có th c truy n.
• Dù ng i nh n có nhà hay không, th v n t i hòm th trong máy ph c v th .
• Chi phí v n hành th p.
t ph n phí tr cho nhà cung c p, chi phí g i ho c nh n E-mail ch tr cho n tho i k t n i
gi a ng i s d ng và nhà cung c p (trong tr ng h p k t n i quay s IP) và u này áp d ng
cho c E-mail trong n c và E-mail g i t i các n c khác.
Các c ch ng sau E-mail c nêu ra trong hình 3-2-11.

Máy ph c v th trao i và truy n th s d ng m t ch ng trình g i là MTA (Mail Transfer Agent)
(ph n m m chung nh t c g i là "sendmail").
Máy ph c v th g i và nh n th theo hai giao th c sau:
• SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)

• POP 3 (Post Office Protocol Version 3)
Hình 3-2-11 C c u sau E-mail
Giao th c SMTP c s d ng truy n th gi a các máy ph c v th , và POP 3 là giao th c c

d ng truy n th t máy ph c v th t i thi t b u cu i c a ng i s d ng. ôi khi các máy
ph c v th c chia thành máy ph c v SMPT và máy ph c v POP 3 t ng ng v i các giao th c
này.
Khi g i các y u t khác v n b n và E-mail, nh video ho c âm thanh, nh ng d li u này c nén và
chuy n thành thông tin ký t và c truy n s d ng ph ng pháp g i là MIME (Multipurpose
Internet Mail Extensions - M r ng th Internet v n n ng).
Danh sách g i th có th c c p nh ví d cách E-mail có th c s d ng. V ngu n g c, ây
là ch c n ng g i th t i các thành viên c a m t nhóm c bi t s d ng ph ng pháp truy n phát. Tuy
nhiên, ngày nay u ó th ng nói t i các ho t ng c a nhóm (các nhóm b n có cùng m i quan tâm
chung, v.v…) trên Internet s d ng ch c n ng phân ph i này.
(2) WWW (World Wide Web - M ng toàn c u)

Lý do quan tr ng nh t c a s phát tri n bùng n ng i s d ng Internet là s phát tri n c a WWW.
WWW liên n i t t c các máy ph c v WWW trên th gi i cho phép tìm ki m thông tin b ng cách
t qua các móc n i. u này c g i là "l t m ng."
World Wide Web c phát tri n t i Phòng thí nghi m v t lý h t c a Châu Âu (CERN) n m 1989. S
ng i s d ng WWW t ng r t nhanh sau khi Trung tâm ng d ng siêu tính toán qu c gia (NCSA) t i
tr ng i h c Illinois c phát tri n và a ra trình duy t WWW ph bi n u tiên, g i là Mosaic,
mà có th x lý không ch v n b n mà c hình nh và âm thanh.
Hình 3-2-12 minh h a c u trúc c a WWW.
3.2 Internet 91
Hình 3-2-12 C u trúc c a WWW
u h t d li u các máy ph c v WWW là theo d ng th c HTML. G n ây, Java (ngôn ng h ng

i t ng phù h p cho s d ng trên m ng), VRML (Virtual Reality Modeling Language; ngôn ng có
th th hi n 3 chi u), XML (eXtensible Markup Language; ngôn ng m r ng HTML và có th c
d ng trên Web), v.v.. c ng ang c s d ng r ng rãi, khuy n khích s d ng ch c n ng tiên ti n
và tr c quan h n c a Internet.
Hình 3-2-13 HTML và c u trúc siêu liên k t
(3) FTP (File Transfer Protocol: Giao th c truy n t p)

Hình 3-2-14 a ra c u trúc c a FTP (Giao th c truy n t p).
Hình 3-2-14
u trúc FTP
Trình t truy n t p nh sau:

1. Khi ch l nh yêu c u chuy n FTP khác v i h u hành c a ng i s d ng, ch l nh này c

chuy n thành ch l nh chu n b i ch ng trình máy khách FTP và g i t i máy ph c v FTP.
2. Máy ph c v FTP chuy n l nh chu n b i ch ng trình máy ph c v FTP thành l nh phù h p v i
u hành c a máy ph c v và thông d ch ch l nh này và truy n t p. truy n, ch ng trình
máy ph c v FTP c ng ph i chuy n t p ích thành d ng ã chu n hoá tr c khi nó c truy n.
t s máy ph c v FTP yêu c u “tài kho n” (quy n s d ng) có th s d ng nh FTP "vô danh."
3.2.6 ng c tìm ki m
Có vô s d li u (các trang ch ) c ng ký trên vô s các máy ph c v WWW trên Internet. V
nguyên t c, ng i s d ng có th t do nhúng tay vào t t c các d li u này. Tuy nhiên, tìm cd
li u mà b n c n tìm trong s r t nhi u d li u là r t c ng k nh. Do ó, các ng c tìm ki m cs
ng cho ch nh này. ng c tìm ki m là m t công c truy l c thông tin có trên Internet. Nó có th
c coi là ch (site) chuyên d ng cho tìm ki m thông tin.
Các ng c tìm ki m c chia thành các nhóm sau:
• Ki u ng c tìm ki m: Ki u th m c, ki u robot
• Ph ng pháp tìm ki m: Tìm theo t khoá, tìm theo th m c
(1) Các ki u ng c tìm ki m

• ng c tìm ki m ki u th m c
ng c tìm ki m ki u th m c tìm các b ng ch m c trong ó các n i d ng (chú thích) và tiêu
a trang nhà c ng ký tìm trang nhà ích. Con ng i th c hi n vi c làm ch m c. Các ng
này cho l i các k t qu tìm ki m r t t t và tin c y cao nh ng chúng không nh t thi t h tr
thông tin m i nh t. Khan hi m khác là ch t ng s l ng d li u c tìm b ng cách nào ó v n
còn nh . "Yahoo!" là m t trong các ng c tìm ki m tiêu bi u theo th m c.
‚ ng c tìm ki m ki u robot
ng c tìm ki m ki u robot s d ng các robot tìm (các ch ng trình), t ng tìm các máy ph c
WWW và thu th p thông tin làm ch m c. Các ng c tìm ki m này th ng u n tìm t t
các máy ph c v WWW trên toàn th gi i và có th thu c s l ng l n các thông tin m i nh t.
Tuy nhiên, vì các phán xét t ng c l i cho ch ng trình, nên k t qu tìm ki m và tin c y
có ph n h i th p (các trang nhà h u nh không liên quan c ng th ng c nêu ra).
Trong s các ng c tìm ki m ki u robot tiêu bi u có "goo."
(2) Các ph ng pháp tìm ki m

• Tìm ki m theo t khoá
Tìm ki m theo t khoá là ph ng pháp tìm ki m c th c hi n d a trên các t khoá do ng i s
ng xác nh. Có r t nhi u m b t ti n trong ph ng pháp tìm ki m theo t khoá vì r t khó tìm
thông tin mong mu n. Ph ng pháp này có l có ích nh t cho nh ng ng i s d ng cao c p.
‚ Tìm ki m theo th m c
Tìm ki m theo th m c là ph ng pháp trong ó b n có th tìm thông tin mong mu n b ng cách thu
p d n i t ng tìm ki m thành các tr ng ho c các th lo i, v.v.. Vì vi c tìm ki m c th c
hi n trong các giai n, nó có th gây khó ch u nh ng nó là ph ng pháp tìm ki m d s d ng i
i nh ng ng i m i b t u.
ng có các h th ng truy l c toàn v n b n làm vi c theo cách t ng t nh các ng c tìm ki m.
Trong khi các ng c tìm ki m duy t qua các ch m c v i thông tin ng ký, thì h th ng truy l c
3.2 Internet 93
toàn v n b n duy t tìm toàn b v n b n c a các trang nhà. Vì toàn b v n b n c duy t tìm, mi n
ng d ng r ng nh ng có nhi u thách th c k thu t, nh tìm c s l ng l n d li u ph i c
duy t.
3.2.7 Các ki n th c liên quan t i Inernet

(1) QoS (Quality of Service: Ch t l ng d ch v )
a trên t c m b o th p nh t và tr truy n, v.v…QoS c s d ng làm ch báo ch ch t
ng d ch v c cung c p b i t ng m ng c a mô hình tham chi u c s OSI. G n ây, chu n QoS
cung c p d ch v Internet ang c xây d ng b i IETF (Internet Engineering Task Force).
(2) xDSL ( ng thuê bao s x: x Digital Subscriber Line)

xDSL là thu t ng chung v công ngh dành cho vi c truy n t c cao s d ng ng n tho i. x
c thay th ch ra các ki u khác nhau, ví d ADSL ( DSL không i x ng), HDSL (DSL t c
cao), SDSL (DSL i x ng), VDSL ( DSL t c r t cao). Hình 3-2-15 nêu ra các ph ng pháp khác
nhau và nh ng gi i h n d i d ng v t c truy n và kho ng cách truy n.
Hình 3-2-15
c truy n xDSL
Lo i ng Lu ng lên Lu ng xu ng
ADSL L n nh t x p x 1 Mbps L n nh t x p x 8 Mbps
HDSL L n nh t x p x 2 Mbps
SDSL L n nh t x p x 2 Mbps
VDSL L n nh t x p x 6 Mbps L n nh t x p x 52 Mbps
(3) D ch v n l c t t nh t
Các d ch v n l c t t nh t là các d ch v không a ra m b o cho d i t n truy n có th cs
ng trên m ng ngay t i th i m x y ra ngh n m ng. Thay vì m b o, trách nhi m th ng th p h n.
Trái ng c v i các d ch v n l c t t nh t, các d ch v a ra m b o ngay c trong nh ng l n x y ra
ngh n m ng c g i là “các d ch v m b o”.
(4) CGI (Common Gateway Interface: Giao di n c ng chung)

CGI là giao di n gi a các ch ng trình và máy ph c v WWW. CGI c g i t i b i các ch l nh có
trong các tài li u HTML c gi trong máy ph c v WWW và nó có th ban các ch l nh cho các
ch ng trình ngoài. S d ng CGI có th t o các trang nhà i tho i trong ó vi c x lý c th c hi n
ng ng v i cái vào do ng i s d ng làm.
Hình 3-2-16
Các công vi c c a CGI
(5) VoIP (Voice over IP - Âm thanh qua IP)

VoIP là công ngh truy n d li u âm thanh s d ng giao th c IP. VoIP c s d ng th c hi n
truy n âm thanh qua Internet b ng cách s d ng máy tính cá nhân nh n tho i Internet. (Hình
3-2-17).
ng cách s d ng c ng VoIP, có th k t n i m ng n tho i chuy n m ch công c ng và các m ng IP.
i m c ích này MGCP (Media Gateway Control Protocol - Giao th c ki m soát c ng ph ng ti n)
c s d ng ki m soát c ng VoIP. ây là chu n ang c xây d ng b i IETF.
Hình 3-2-17
ng Voice
d ng VoIP
Hi n nay, ch t l ng n tho i Internet th p h n m ng n tho i chuy n m ch công c ng. Tuy nhiên,

nghiên c u cách ng n ch n tr ho c l i âm thanh ang có ti n b , và có th th y tr c r ng trong
3.3 An ninh m ng 95
ng lai n tho i Internet s tr thành m ng tho i ch t l ng cao v i chi phí th p.
3.3 An ninh m ng
phát tri n c a m ng ã m r ng l nh v c ng d ng máy tính và m ng ã tr thành n n t ng c a xã
i thông tin ngày nay. Cùng v i vi c lan r ng c a m ng, nh ng m ng này c ng ã b ph i ra tr c
các e do a d ng.
t s e do i m t v i m ng là:
• Vi c bên th ba nghe tr m n i dung trao i.
• Vi c bên th ba gi m o n i dung trao i
• Ng i không có th m quy n xâm nh p vào m ng
An ninh m ng nói t i toàn b các y u t bao g m các ý t ng và các n l c c g ng ch ng l i
nh ng e d a này và làm cho h th ng m ng c an toàn khi s d ng.
3.3.1 o v tính kín và ng n ch n gi m o

Khía c nh u tiên c n ph i c xem xét d i d ng an ninh m ng là b o v thông tin (d li u). Nghe
tr m và gi m o thông tin và nghe tr m thông tin là v n nghiêm tr ng cho c các doanh nghi p và
các cá nhân.
Sau ây là m t s ph ng pháp s n có ng n ch n vi c nghe tr m và gi m o thông tin:
• t mã hoá thông tin
• Xác th c danh tính ng i s d ng
• Ki m soát quy n truy nh p
(1) Công ngh m t mã hoá

i s lan r ng c a Internet, các c u trúc xã h i (c u trúc phân ph i và c u trúc nh giá) r t có th
tr i qua nh ng thay i chính y u. M t trong các ch tiêu bi u là EC (Th ng m i n t ). c
di n t n gi n, EC là vi c ti n hành các giao tác th ng m i a d ng trên Internet. u này bao
m t o lu ng d li u quan tr ng trên các ng truy n thông. Tuy nhiên, có r i ro là d li u này có
th b nghe tr m ho c b gi m o, vì chúng không ph i là các ng t . Công ngh ch ng l i nh ng e
do này là c n thi t và công ngh th c hi n “m t mã hoá d li u” ng n ch n n i dung c a b t kì d
li u nào b ánh c p có th c c tr thành không th thi u c.
t mã hoá khoá t và m t mã hoá khoá công khai là hai công ngh m t mã hoá tiêu bi u.
• H th ng m t mã hoá khoá t
Trong h th ng m t mã hoá khoá t , m t t p các khoá i x ng c s d ng b i ng i g i m t
mã hoá và c ng i nh n gi i m t mã. Ví d tiêu bi u cho ph ng pháp này là DES (Chu n m t
mã hoá d li u), do v n phòng tiêu chu n qu c gia M a ra.
Hình 3-3-1
th ng m t mã hoá khoá t
Khi khoá là riêng, ch m t bên c bi t m i bi t khoá này và các bên khác có th c nh n di n

nh ng vi c qu n lý và thu x p k l ng là c n thi t ng n ch n n c p khoá. Vì s các khoá ng s
ng i s d ng c yêu c u, nên s l ng khoá có th t ng t ng t.
‚ th ng m t mã hoá khoá công

Trong h th ng m t mã hoá khoá công, ng i g i s d ng khoá công m t mã hoá d li u, còn
ng i nh n s d ng khoá t chuyên d ng gi i m t mã. RSA (Riverst, Shamir, Adleman, tên c a
ba nhà phát minh) là m t ví d tiêu bi u cho ph ng pháp này.
Hình 3-3-2
th ng m t mã hoá khoá công
Khác v i h th ng m t mã hoá khoá t , h th ng m t mã hoá khoá công không c n qu n lý khoá

công. Khoá t không th c tìm th y t khoá công. Tuy nhiên, vì khoá cho vi c m t mã hoá là
chung, nên không th nào xác nh n nh n danh tính c a ng i g i, u ó có ngh a là có nguy c
“vô th a nh n”
n ây, PGP (Pretty Good Privacy) ã c s d ng r ng rãi trong ph n m m m t mã hoá th n
. Ph n m m này do Philip Zimmermann c a công ty PGP M phát tri n và nó k t h p c hai
ch c n ng m t mã hoá và xác th c (s gi i thích sau).
ƒ Các thu t toán m t mã hoá
Các thu t toán m t mã hoá tiêu bi u là: m t mã th , m t mã hoán v , m t mã chèn, v.v…
a. M t mã th (Substitution ciphers)
t mã th là k thu t mã hoá thay th các ký t ban u b ng các ký t ho c ký hi u khác theo
quy lu t. M t cách m t mã th tiêu bi u là m t mã Caesar. Trong m t mã Caesar cipher m t ký t
c thay th b i ký t khác v i m t kho ng cách nh t nh so v i ký t ban u. Ph ng pháp
này do Julius Caesar s d ng và có th nói nó là ph ng pháp m t mã hoá c n nh t trên th
gi i.
Ví d m t mã Caesar (d ch kho ng cách: 2 ký t )

nb n c g i: "Tomorrow" → V n b n c mã hoá: "Vqoqttqy"
3.3 An ninh m ng 97
b. M t mã hoán v
t mã hoán v là k thu t mã hoá trong ó mà tr t t c a các ký t ban u b thay i t o ra
xâu ký t tách bi t. K thu t này t o kh n ng m t mã ph c t p h n vì tr t t c a các ký t
không ch thay i theo chi u ngang c a dòng mà c ng có th thay i theo chi u ng.
Ví d Thay i tr t t c a 4 ký t (ABCD → BDAC)

nb n c g i: "tomorrow" → V n b n c mã hoá: "ootmrwro"
c. M t mã chèn
Ph ng pháp m t mã chèn là k thu t mã hoá trong ó ký t ph c chèn sau m t kho ng nh t
nh. Vì th t g c c a các ký t không b làm l n x n, nên ph ng pháp m t mã hoá này h i
u.
Ví d C sau 2 ký t l i chèn m t ký t ph .
nb n c g i: "Tomorrow" → V n b n c mã hoá: "Toqmosrrgowa"
t mã hoá khoá t DES là t h p c a c 2 ph ng pháp m t mã th và m t mã hoán v . Ph ng

pháp này chia thông báo thành các n có dài c nh và l p l i m t mã th và m t mã hoán v
vài l n cho m i kh i.
t mã hoá khoá công RSA là m t mã th d a vào cách tính d lu th a th hai. An ninh c a
ph ng pháp m t mã hoá này c m b o b i s ki n c n các tính toán kh ng l gi i vi c l y
th a s chính.
Các ph ng pháp khác nh ECC (Elliptic Curve Cryptography), là ph ng pháp m t mã hoá khoá
công d a trên các phép tính ng cong c ng thu hút c s chú ý.
(2) Xác th c
Sau ây là các bi n pháp ch ng l i s nghe tr m, ng n ng a s gi m o d li u và vô th a nh n.
Các giao tác th ng m i không th c ti n hành trên m ng n u d làm gi m o d li u. Ví d , n u
các kho n m c n hàng có th b vi t l i, thì giao tác này không th c ti n hành nh nó áng
ph i ti n hành. N u có kh n ng vô th a nh n, thì s có th có bên th ba gi v là h ang t hàng
cho ng i khác.
Sau ây là m t s k thu t ng n ch n vi c này:
• Xác th c thông báo
• Ch kí s th c
• Xác th c thông báo
Xác th c thông báo là k thu t ki m tra xem d li u c g i có b thay i trong su t quá trình
truy n hay không. Ph ng pháp phát hi n l i (ki m tra ch n l , CRC, v.v…) ki m tra xem có l i
y ra khi thông báo c truy n hay không, c ng có th c g i là m t lo i xác th c thông báo.
Tuy nhiên, quan tr ng h n u này, ph i chú ý xem li u thông báo có b gi m o không. ng n
ch n s gi m o thông báo, có th s d ng m t mã hoá khoá t , v.v…Khi s d ng k thu t này,
ng i g i g i thông báo cùng v i mã xác th c c m t mã hoá s d ng khoá t . D a trên thông
báo nh n c, ng i nh n dùng cùng khoá t nh ã c dùng m t mã hoá t o ra mã xác
th c, và b ng cách i sánh v i mã xác th c nh n c, có th ki m tra c xem thông báo này có
gi m o hay không.
Hình 3-3-3 C c u xác th c thông báo
‚ Ch kí s th c
Ch kí s th c là ph ng pháp xác th c ng i s d ng ng n ng a s vô th a nh n. Ph ng pháp
xác th c này s d ng khoá công nh n di n tính xác th c c a ng i g i c ng nh xác nh n r ng
li u ã không b gi m o.
Hình 3-3-4 C c u ch kí s th c
Ch kí s th c là k thu t trong ó d li u, c "m t mã hoá" b ng khoá t c a ng i g i, c

"gi i m t mã" b ng khoá công c a ng i g i phía ng i nh n. Khoá t và khoá công là t ng ng
1-1, ngh a là thông báo c "gi i m t mã" úng b ng vi c s d ng khoá công c th c hi n b i
ng i có khoá t t ng ng v i khoá công. Trong tr ng h p này, Quy n xác th c ( Certification
Authority :CA) xác nh tính xác th c c a b n thân khoá công ó.
Li u n i dung c a thông báo ã b thay i ch a có th c phát hi n b ng mã nhúng trong thông
báo c truy n. Trong ch kí s th c, mã nhúng này là d li u c "m t mã hoá" b ng khoá t
a ng i g i. T ng t nh v y, b ng cách m t mã hoá thông báo và mã v i khoá công c a ng i
nh n tr c khi truy n, vi c nghe tr m d li u có th c ng n ch n.
Nói chung, trong vi c m t mã hoá khoá công, nó c g i là “m t mã hoá” khi khoá công cs
ng và “gi i m t mã” khi khoá t c s d ng. Do ó, có th nói r ng ch kí s th c là "ph ng
pháp trong ó d li u c "gi i m t mã" b i khoá t c a ng i g i s c "m t mã hoá" b i khoá
công c a ng i g i phía nh n."
3.3 An ninh m ng 99
(3) Các giao th c an ninh

Các giao th c an ninh là các giao th c cung c p các bi n pháp an ninh ng n ng a s ch n b t thông
tin, v.v…. SSL là m t trong các giao th c an ninh tiêu bi u.
• SSL (Secure Sockets Layer - T ng khe c m an toàn)

SSL cung c p bi n pháp an ninh cho các giao th c m c cao nh HTTP, SMTP, FTP, v.v…. ây là
giao th c n m gi a t ng ng d ng và t ng v n chuy n và th c hi n vai trò m t mã hoá thông tin
nh n c t các giao th c m c cao h n và truy n nó t i giao th c m c th p h n (TCP).
d ng SSL có th ng n ch n vi c nghe tr m thông tin vì d li u c m t mã hoá s c truy n
trên kênh truy n thông. Tuy nhiên, an toàn c a SSL h i th p vì nó yêu c u bi n pháp an ninh
chung cho t t c các giao th c m c cao. Do ó, m t s ph ng pháp tách riêng ã c ngh
dùng cho ch nh này. ó là SHTTP và SET.
‚ SHTTP (Secure HyperText Transfer Protocol - Giao th c truy n siêu v n b n an toàn)
SHTTP là giao th c có thêm ch c n ng m t mã hoá các tài li u HTML cho giao th c HTTP và c
d ng khi d li u ph i c m t mã hoá cho vi c truy n gi a trình duy t WWW và máy ph c v
WWW.
ƒ SET (Secure Electronic Transaction - Giao tác n t an toàn)
SET c s d ng ti n hành các giao tác th ng m i n t an toàn trên m ng và nó cung c p
t lo t các bi n pháp an ninh nh m t mã hoá d li u giao tác, ban hành xác th c s th c t C
quan có th m quy n xác th c CA
(4) Ki m soát truy nh p

t mã hoá d li u có th gi m r i ro cho lu ng d li u trên ng truy n kh i b nghe tr m (nghe
tr m ho c gi m o thông tin). Tuy nhiên, nghe tr m ho c gi m o thông tin c ng có th c th c
hi n tr c ti p t các t p ho c các c s d li u n u ng i xâm nh p truy nh p b t h p pháp vào m ng.
ng n ch n lo i e d a này, u quan tr ng nh t là ng n ch n các truy nh p b t h p pháp t i m ng.
Tuy nhiên, c ng có th hình dung là ng i s d ng có quy n truy nh p h p pháp vào m ng có th n
p ho c gi m o các t p thu c v ng i khác ho c thông tin bí m t c a doanh nghi p. ng n ch n
vi c này, c n ph i ki m soát truy nh p ng n ch n vi c truy nh p b t h p pháp t i d li u trên
ng.
Ki m soát truy nh p c th c hi n b ng vi c s d ng các bi n pháp nh :
• Quy n truy nh p
• t kh u
• Quy n truy nh p
ây là m t trong các khía c nh c a ki m soát truy nh p là thi t l p quy n truy nh p cho m i ng i
d ng có liên quan t i t p và c s d li u. Các quy n truy nh p bao g m quy n c, vi t, xóa và
th c hi n, v.v.. Không th ng i s d ng th c hi n vi c x lý khác h n quy n c a ng i ó. Ví
, ng i s d ng ch có quy n c thì có th xem n i dung nh ng không th thay i n i dung.
Thông th ng, các quy n truy nh p không c nh ngh a cho m i ng i s d ng riêng trong ki m
soát truy nh p th c t . Thay vào ó, ng i s d ng c chia thành vài t ng, và các quy n truy
nh p c xác nh cho t ng t ng. Th ng có 3 phân chia ng i s d ng là:
• Ng i qu n tr h th ng m ng (Network system administrator)
• Nhóm ng i t o ra (ng i ch ) các t p, nh các phòng ban ho c d án.
• Nh ng ng i s d ng m ng h p pháp khác.
Ví d v i m t t p c A t o ra, b n thân A và ng i qu n tr h th ng có th có toàn quy n truy
nh p. Các thành viên c a phòng ban c a A có th c ban cho quy n c t p và quy n th c hi n
nó. Nh ng ng i s d ng khác có th ch c cho quy n c t p.
Thi t l p các quy n truy nh p theo cách này có th ng n c n tr m c p và vi c thay i thông tin
không c phép. Tuy nhiên, quy n truy nh p không ng n c n vi c truy nh p b t h p pháp
u bên th ba là nh ng i dùng có quy n truy nh p h p pháp. gi m thi u r i ro này, u
mong mu n là gi i h n quy n truy nh p v i yêu c u nh nh t.
‚ M t kh u - Password
t kh u là t khoá c nh tr c do ng i dùng gõ vào. M t kh u c s d ng xác nh n
xem ng i có t khoá ó có ph i là ng i s d ng h p pháp hay không.
Trong qu n lý truy nh p, m t kh u c s d ng theo hai cách (Hình 3-3-5).
Trong ph ng pháp th nh t, m t kh u c s d ng m c ng i s d ng c yêu c u ch ng
minh r ng mình là ng i s d ng h p pháp, ng i ã c c p quy n truy nh p. Là m t ph ng
ti n ki m soát truy nh p, nó s không hi u qu n u m t ng i không có quy n truy nh p gi m o
là ng i có quy n truy nh p v i quy n truy nh p ó. ng n ch n nh ng k m o danh truy nh p
i m ng, c n ph i bu c ng i nh p m t kh u khi dùng m ng xác nh n r ng h là nh ng ng i
dùng h p pháp.
t cách khác s d ng m t kh u là thi t l p m t kh u cho các t p và c s d li u. Nói cách
khác, ng i s d ng ph i nh p m t kh u thu c quy n truy nh p vào các t p và c s d li u.
ng cách m b o r ng ch nh ng ng i có quy n truy nh p h p pháp m i bi t m t kh u, thì truy
nh p b t h p pháp có th c ng n ch n.
Hình 3-3-5
d ng các m t kh u
u quan tr ng nh t m b o khi s d ng m t kh u là ch b n thân m t kh u ó không b ti t

cho bên th ba.
Khi s d ng các m t kh u ph i chú ý y t i nh ng u sau:
• Nh ng ng i khác không c bi t m t kh u.
• t kh u ph i khó oán (không s d ng ngày sinh, v.v… làm m t kh u).
• t kh u ph i c thay i theo nh k .
• Các t p m t kh u ph i c m t mã hoá.
(5) Thu n n t (Electronic watermarking)

Thu n n t - Electronic watermarking - là công ngh nhúng các thông tin c bi t, không th
phân bi t c b ng m t th ng, vào thông tin hình nh, v.v.. Nó th ng c dùng ng n c n vi c
sao ch p b t h p pháp d li u nh, v.v.. b ng cách nhúng các thông tin b n quy n. Thu n nt
không th t y xóa b ng thao tác thông th ng (sao chép, nén/gi i nén, phóng to/thu nh , v.v..) Tr phi
d ng các ph n m m c bi t, n u không các thu n không th b lo i b hay thay i, u này
làm cho công ngh này có hi u qu cao trong vi c ch ng l i vi c s d ng thông tin hình nh b t h p
3.3 An ninh m ng 101
pháp.
Có nhi u ph ng pháp th c hi n thu n. M t ví d d hi u là ph ng pháp nhúng các bit thông tin
c bi t vào xâu bit di n t thông tin hình nh (Hình 3-3-6). Ví d , khi t ng màu , l c, lam cho m t
ch m nh c l u nh 8 bit, thì m t bit thông tin c a vào làm bit có ý ngh a nh t cho m i m u.
Trong tr ng h p này, s thay i t t c a m i m u s h t 256 màu xu ng 128 màu nh ng màu
khác nhau khó có th phát hi n b ng m t th ng.
Hình 3-3-6 C c u thu n
t ph ng pháp n a tách d li u theo d i t n s và ch nhúng các tín hi u c bi t trong các d i t n

xác nh. Trong khi thu n này yêu c u nh ng n l c và công vi c, an toàn l i cao h n trong
tr ng h p nhúng n gi n và hi n nay ph ng pháp này ang c s d ng r ng rãi nh t.
(6) Qu n lý b o m t
Qu n lí b o m t nh m ng n c n vi c l thông tin m t c a công ti, v.v.. Vi c ti t l thông tin m t
th ng k t h p v i hành vi b t h p pháp c a bên th ba, mà th c t th ng b rò r b i ng i trong
công ti.
ng n ch n các nhân viên ti t l thông tin, c n ph i thu x p m i th sao cho không d dàng t i g n
thông tin nh y c m và có giá tr - ngay c v i nh ng ng i bên trong công ti. Ng i ta s không có
m giác c n nâng cao an ninh m ng n u v n d dàng vào ra phòng máy tính. Do ó c n ph i ki m
soát vi c i vào nh ng n i có liên quan t i phòng máy tính có gi các thông tin nh y c m.
t s k thu t có th hình dung ra ki m soát l i vào là:
• Nh n d ng b ng các th nh n d ng cá nhân có nh
• Nh n d ng b ng s nh n d ng cá nhân (PIN :personal identification number) và m t kh u.
• Nh n d ng b ng th IC.
• Nh n d ng b ng các tính n ng v t lý c bi t (d u vân tay, gi ng nói, v.v…).
ng vi c th c hi n ki m soát nghiêm ng t l i vào, có th ng n ch n vi c vào và ra b t h p pháp. Tuy
nhiên, u này không ng n ch n c nh ng ng i có quy n vào h p pháp làm ti t l thông tin. ây
là lý do vì sao các lu t l và qui t c liên quan ng n ch n vi c ti t l thông tin tr nên c n thi t.
c b n, Lu t dân s Nh t và lu t hình s Nh t b o v thông bí m t c a công ti. Lu t dân s quy
nh b ng vi c trao i tho thu n bí m t v i nhân viên t i th i m th c hi n, nhân viên có th b
i vi c n u ph m t i ti t l thông tin. H n n a, n u công ti ph i ch u thi t h i không c n thi t vì l
thông tin thì có th yêu c u s n bù t nhân viên ho c t b t k doanh nghi p khác s d ng thông
tin ó. Trong hoàn c nh b lu t hình s , có th áp d ng c lu t tham ô và b i tín. Lu t ng n ch n c nh
tranh không công b ng c ng có th c áp d ng t m d ng vi c s d ng b t h p pháp các bí m t
th ng m i.
Khi xã h i thông tin phát tri n, h t d lu t này n d lu t khác s c ban hành h n ch vi c ti t
thông tin b t h p pháp. Tuy nhiên, cách th c t ng n ch n s rò r thông tin là không tr ng ph t
ng các lu t và d lu t mà b ng cách ti n hành giáo d c trong công ti và t o môi tr ng trong công ti
nâng cao ý th c c a m i nhân viên.
3.3.2 Xâm nh p b t h p pháp và b o v ch ng

virus máy tính
t n i m ng trong công ti (LAN) v i m ng bên ngoài (WAN) làm t ng t c trao i thông tin, và
mang l i l i ích l n cho công ti. Tuy nhiên, u này òi h i công ti ph i gi i quy t nh ng r i ro c a
vi c t n công vào m ng n i b c a công ti (nh xâm nh p b t h p pháp, virus máy tính, v.v..)
c này gi i thích v t ng l a ng n ch n s xâm nh p b t h p pháp vào các m ng n i b và
nh ng phòng ng a ch ng l i virus máy tính, v.v…
(1) T ng l a
ng l a là h th ng an ninh c thi t l p gi a m ng n i b và Interent, và nó bao g m m t m ng
c g i là “ph n rào ch n”) g m các máy ph c v c k t n i (các máy ph c v WWW, các máy
ph c v th , v.v..) (Hình 3-3-7).
Vai trò c b n c a t ng l a là ki m soát vi c chuy n d li u và cho phép ho c t ch i chuy n d li u
ng vi c l c do b ch n ng th c hi n. ng th i, các giao tác gi a m ng n i b và Internet c ng
c chuy n ti p thông qua máy ph c v u quy n PROXY server ng n ch n các máy tính bên
trong công ti không cho truy nh p tr c ti p vào Internet.
Hình 3-3-7
c t ng l a
(2) RAS
RAS (Remote Access Server - Máy ph c v truy nh p t xa) là máy ph c v t o kh n ng cho ng i
d ng truy nh p t i m ng n i b thông qua ng n tho i. Vi c cài t máy ph c v nh v y làm
cho có th d dàng k t n i t i m ng n i b t v trí xa cho ng i s d ng có th thu c cùng
lo i d ch v khi nhà ho c ang i công tác c ng nh khi v n phòng. (Hình 3-3-8).
Khi RAS c s d ng, vi c "g i l i" callback c th c hi n ng n ch n s xâm nh p trái phép.
Callback th c hi n theo cách khi m t yêu c u k t n i t i RAS c nh n t xa, ng dây ngay l p

c b ng t tr c khi máy ph c v RAS quay s t i v trí t xa và k t n i ng dây. Ti n trình này
ng n s xâm nh p trái phép cho dù tên nh n d ng ng i s d ng hay m t kh u b ánh c p vì ch
nh ng s n tho i ã ng ký tr c m i c phép k t n i t i m ng c c b
Hình 3-3-8
RAS
(3) Housing - Thuê máy

Thuê máy - housing là ph ng pháp ng i s d ng t máy ph c v c a mình phía nhà cung c p
và vi c qu n lý cho nhà cung c p lo.
Hình 3-3-9
Housing
Khi b n s d ng máy ph c v c cung c p b i nhà cung c p, b n g i u ó là "thuê ch -

hosting." Trong tr ng h p này, ng i s d ng có th m n m t máy ph c v ho c vài ng i s d ng
có th chia s m t máy ph c v .
u m c a thuê ch - housing và thuê ch - hosting là:
• d ng tr c ti p ng truy n t c cao c a nhà cung c p.
• Ng n cách gi a m ng n i b và máy ph c v truy nh p bên ngoài.
• ch v an ninh c cung c p.
(4) Virus máy tính

Virus máy tính là các ch ng trình xâm nh p vào trong máy tính và có th phá h y n i dung a c ng
hay b nh máy tính ho c thay i các ch ng trình. Thông th ng, con ng nhi m ho c th i gian
nhi m virus không th xác nh c, và virus có th n m ng m t th i gian sau khi xâm nh p, tr c
khi nó b t u ho t ng sau m t kho ng th i gian nào ó trôi qua. Các nh h ng tiêu bi u c a virus
là:
• Phá ho i các ch ng trình.
• Phá ho i d li u trong các t p.
• Các hình nh ho c các ký t có th t nhiên xu t hi n trên màn hình.
• Phá ho i x y ra nh ng ngày c th (ví d th sáu ngày 13).
Trong nhi u tr ng h p, quá tr làm b t c u gì sau khi máy tính ã b nhi m virus. Do ó,
chính sách khôn ngoan là luôn luôn ki m tra các a m m, v.v.. khi mang nó t bên ngoài b ng cách
ch y ch ng trình ki m tra virus (ch ng trình phòng ng a) tr c khi a chúng vào trong các máy
tính, và h n ch s d ng ph ng ti n không rõ ngu n g c, v.v… B kinh t , th ng m i và công
nghi p Nh t B n v a công b h ng d n v u này trong thông báo “ Các chu n ch ng l i virus
máy tính”
3.3.3 Các bi n pháp có s n

Khi xem xét an ninh m ng, an toàn c a các ph n c ng c ng ph i c xem xét. C n ph i thu x p
các c s d li u, v.v.. có th c khôi ph c nhanh chóng n u máy tính b nhi m virus, và ph i
m b o r ng m ng không b s p n u x y ra s c ng truy n, v.v..
Các bi n pháp an ninh liên quan t i ph n c ng c nh c t i là “các bi n pháp có s n” ho c “an ninh
ph n c ng"
(1) Sao l u t p
Sao l u t p là bi n pháp s n có c b n nh t, nó c p t i hành ng sao chép d li u quan tr ng
phòng. Các ph ng pháp tiêu bi u bao g m:
• Sao l u toàn b (Full backup)
• Sao l u t ng d n (Incremental backup)
• Sao l u khác (Difference backup)
• Sao l u toàn b
Sao l u toàn b là ph ng pháp sao l u t t c các t p d li u, k luôn c h u hành và ph n m m.
Trong tr ng h p h ng hóc, h th ng có th c khôi ph c nhanh chóng. Tuy nhiên, th i gian sao
u l i lâu.
‚ Sao l u t ng d n
Sao l u t ng d n là ph ng pháp ch sao l u các m c b thay i t l n sao l u tr c. Vi c sao l u
có th c th c hi n trong th i gian t ng i ng n nh ng trong tr ng h p l i, vi c ph c h i m t
nhi u th i gian h n chút ít.
ƒ Sao l u chênh l ch
Sao l u chênh l ch là ph ng pháp sao l u các m c c thêm m i t l n sao l u toàn b tr c.

Ph ng pháp này m t nhi u th i gian h n ph ng pháp sao l u t ng d n nh ng th i gian khôi ph c
li u ng n h n.
ch v khôi ph c d li u là m t ph ng pháp n a khôi ph c t p d lli u. ây là d ch v c
cung c p b i m t s nhà cung c p, t i ó d li u c trích ra t t p b h ng và sau ó c khôi
ph c l i nh m t t p. S d ng k thu t c biêt, d li u c trích ra t d li u mà ng i s d ng
không th c. u này cho phép 60 t i 80% d li u c c khôi ph c. Tuy nhiên, hi n nay ây là
t d ch v r t t và không th khôi ph c t i 100%, ngh a là m t s d li u ph i c a vào l i.
(2) C u hình h th ng d th a (Redundant system configuration)

n ph i c m b o r ng t t c các ch c n ng c a m ng n i b không d ng trong tr ng h p l i
t k thi t b n i b nào trong m ng. Do ó, c n ph i thu x p c u hình h th ng d th a cho các máy
móc và thi t b quan tr ng nh t, nh ng truy n và các thi t b ki m soát truy n.
ng cách chu n b hai hay nhi u thi t b gi ng nhau, có th chuy n t thi t b chính sang thi t b ph
khi có l i x y ra trong thi t b chính cho các ch c n ng c a m ng có th c duy trì. C u hình d
th a này c ng c áp d ng cho các máy ph c v nh DNS và các máy ph c v c s d li u.
Hình 3-3-10
u hình h th ng d th a
Trong tr ng h p m ng k t n i hai v trí, thì ng d phòng, nh ng n tho i công c ng nên

c chu n b tr c cho các tr ng h p kh n c p, bên c nh ng thuê bao t c cao c s d ng
trong tình hu ng thông th ng.
Hình 3-3-11
Nhân ôi ng truy n thông
3) Các bi n pháp i phó th m h a t nhiên

Trong hoàn c nh an ninh m ng, ch riêng vi c ch ng l i nh ng e d a c a con ng i nh rò r thông
tin ho c xâm nh p trái phép là ch a . C ng c n ph i chu n b ch ng l i các th m h a t nhiên
nh bão l t hay ng t.
u h t các h ng hóc i v i m ng mà xu t phát t các th m h a t nhiên u là s gián n ngu n
n. Các bi n pháp i phó l i s gián n ngu n n bao g m l p t UPS (Uninterruptible Power
Supply Ngu n n không ng t). UPS là h th ng chuy n sang ho t ng b ng pin trong tr ng h p
ngu n n b ng t và vi c c p ngu n c m t th i gian. M t lo i UPS chuy n sang pin trong các
tr ng h p b t th ng và lo i máy o n khác cung c p ngu n n qua pin d i d ng thông
th ng. Trong tr ng h p ngu n n cung c p ph ng pháp chuy n m ch, ngu n cung c p có th
ng t trong giây lát (ng t trong th i gian ng n) và qua ó lo i máy o n có tin c y cao h n m c
dù nó t h n.
Hình 3-3-12
Ph ng pháp UPS
Thi t b CVCF (Constant Voltage Constant Frequency - h ng t n s h ng n áp) k t h p máy phát

n v i UPS c s d ng trong các máy tính l n.
t s bi n pháp ch ng l i ng t là:
• Thi t b m ng ph i c tc nh t i m c nó không th khi có ng t
• Ph ng ti n sao l u d phòng nên c l u tr xa phòng máy tính.
3.3.4 o v tính riêng t

Thông qua các ho t ng buôn bán, các doanh nghi p t nhân tích l y nhi u thông tin cá nhân t các
hoá n và các m u n nh n c t các khách hàng. Trong nhi u tr ng h p các thông tin thu c
c nh p vào c s d li u h tr các ho t ng buôn bán. S l ng l n các thông tin ch y t a
ch , gi i tính, ngày sinh, c u trúc gia ình t i tình hình tài tình và tài s n u có th c thu th p.
Nhi u thông tin cá nhân nh ng ký h kh u, ng ký thu , b ng lái xe, b o hi m xã h i, v.v.. c ng
c ghi l i trong nhi u t ch c công c ng.

Thông tin cá nhân này bao g m quy n riêng t , và an ninh thông tin nên c m b o. Tuy nhiên,
u thông tin này c làm thành thông tin công c ng b i sai l m nào ó, thì quy n riêng t có th b
xâm ph m. Truy nh p t do t i thông tin và quy n riêng t th ng mâu thu n nhau và các t ch c s
u thông tin cá nhân ph i xem xét s c n tr ng an toàn m b o thông tin không b ti t l b t c n.
(1) Qu n lý thông tin cá nhân

Nh b n h ng d n v thông tin cá nhân, OECD (Organization for Economic Cooperation and
Development - t ch c phát tri n và h p tác kinh t ) ã ngh “Khuy n cáo c a u ban v h ng
n b o v quy n riêng t và luân chuy n qu c t v thông tin cá nhân - Committee Recommendation
on Guidelines for Protection of Privacy and International Circulation of Personal Information" n m
1980. B n khuy n ngh này cung c p 8 nguyên t c c s v thông tin cá nhân.
• H n ch thu th p
Thu th p không h n ch v thông tin cá nhân ph i không c th c hi n
‚ M c ích rõ ràng
c ích ph i c công b rõ ràng khi d li u c thu th p.
ƒ N i dung d li u
Ch thông tin phù h p v i m c ích c a vi c thu th p thông tin m i c thu th p.
„ H n ch s d ng
Thông tin ph i không c s d ng cho các m c ích khác h n m c ích mà nó c thu th p.
… m b o an toàn
Các bi n pháp ph i c a ra m b o an toàn cho d li u c thu th p.
† Công b m c ích s d ng
Cách s d ng d li u ph i c thông báo công khai.
‡ Tham gia c a các cá nhân
Các cá nhân có th xác nh n s t n t i c a d li u. H n n a, hi u ch nh, xóa d li u, v.v… ph i
di n ra theo yêu c u c a cá nhân.
ˆ Trách nhi m c a ng i thu th p
Ng i thu th p d li u ph i ch u trách nhi m v các kho n m c c mô t trên.
a trên b n h ng d n này, h u h t các n c ã ban hành lu t b o v thông tin cá nhân
(2) N c danh
Trên Internet, có th có thông tin n c danh (d i d ng bút danh). u này có ngh a là Internet là
ng không cho phép theo dõi và ng n ch n vi c nh n di n ngu n thông tin.
u m c a n c danh là:
• Thông tin cá nhân có th c gi bí m t.
• m b o t do di n t.
t khác c ng có nh ng nh c m nh :
• Không có trách nhi m v thông tin a ra
• Có th kh i x ng các hành vi b t h p pháp (các ho t ng t i ph m, v.v…)
Khi c s d ng theo cách thông th ng, a ch IP v n b bi t t i cho dù giao tác c ti n hành
c danh. Tuy nhiên, b ng cách s d ng ki u d ch v truy n th có th g i t a ch IP hoàn toàn
khác.
Trong tr ng h p này, a ch IP có th c u tra n u có d u hi u t i ph m. Ví d , n u d ch v
chuy n th c s d ng g i th e d a, a ch IP có th b u tra b ng cách xem xét b n s kí
a nhà cung c p d ch v này. Tuy nhiên, c ng có th là tên và a ch gi ã c s d ng khi a ch
IP thu c.
ng n ch n u này và các lo i t i ph m t ng t , m t s ng i nghiêng v vi c kh b n c danh
kh i Internet. ây là m t v n r t ph c t p, và m t s ng i v n gi ý ki n r ng kh b quy n n c
danh c ng s lo i b quy n t do nói. C ng có cách ngh r ng b i vì thông tin riêng t b rò r , nên
quy n n c danh ph i cb ov .
Khi ây là v n ang ti p t c th o lu n, ch a có k t lu n c a ra nh ng xem xét lu t th c t
ng n ch n t i ph m d i cái v n c danh v n ang th c hi n.
Cu i cùng, li u s d ng hay không s d ng n c danh và s d ng trong hoàn c nh nào là câu h i thu c
ph m vi o c c a ng i s d ng.
Bài t p 109
Bài t p
Q1 Phân lo i nào sau ây ng v i c u hình (lo i hình) c a m ng truy n thông?

a. 10BASE 5, 10BASE 2, 10BASE-T
b. CSMA/CD, chuy n th bài
c. C p dây xo n, cáp ng tr c, cáp quang
d. Bus, sao, vòng
e. B ch n ng, c u, b l p
Q2 Mô t nào là úng v tính n ng c bi t c a h th ng LAN ngang quy n?

a. Có th dùng chung a gi a các máy tính nh ng máy in không dùng chung c.
b. Thích h p cho các h th ng LAN qui mô l n vì ki u này cao c p h n d i d ng kh n ng cho vi c
i qui mô và tin c y.
c. Thích h p cho vi c xây d ng h th ng x lí giao tác v i nhi u l u thông.
d. T ng máy tính u bình ng trong k t n i.
e. H th ng LAN không th c liên n i b ng vi c dùng c u hay b ch n ng.
Q3 Chu n ng truy n LAN nào có các c tr ng sau?
Ph ng ti n truy n Cáp ng tr c
Lo i hình Bus
c truy n 10M bit/sec
Chi u dài l n nh t c a m t n 500 m
l ng l n nh t c a tr m cho
100
ng n
a. 10BASE 2 b. 10BASE 5 c. 10BASE-T d.

100BASE-T
Q4 Mô t nào là thích h p nh t cho ph ng pháp ki m soát truy nh p LAN CSMA/CD?

a. Khi phát hi n ra ng c a d li u c truy n, vi c truy n l i cd nh th c hi n ti p theo
sau m t kho ng th i gian ng u nhiên.
b. Nút ã chi m thông báo (không có th bài) c quy n truy n thì có th truy n d li u.
c. Vi c truy n sau khi chuy n i (b ng u ch ) tín hi u s th c thành tín hi u t ng t .
d. Phân chia thông tin c n g i thành các kh i (g i là t bào) v i chi u dài c nh tr c khi truy n.
Q5 Hình sau v ra m t m ng v i các máy tính c k t n i b ng 10BASE-T. N u A trong hình

là máy tính và B là c c giao di n m ng, thì tên thi t b thích h p cho C là gì?
B B B B
A A A A
a. B n i (Terminator) b. Thi t b thu phát (Transceiver) c. Hub d.
Modem
Q6 Mô t nào là thích h p v b ch n ng?

a. K t n i t i t ng liên k t d li u và có ch c n ng phân tách l u thông.
b. Chuy n i giao th c, k c giao th c m c cao h n t ng v n chuy n, và cho phép liên n i các
ng có các ki n trúc khác nhau.
c. K t n i t i t ng m ng và c dùng cho liên n i các h th ng LAN v i m ng mi n r ng.
d. K t n i t i t ng v t lí và c dùng m r ng kho ng cách k t n i.
Q7 Gi i thích nào là úng v vai trò c a máy ph c v DNS?

a. C p phát ng a ch IP cho máy khách.
b. t quan h a ch IP v i tên mi n và tên máy ch .
c. Ti n hành x lí truy n thông nhân danh máy khách.
d. T o kh n ng truy nh p t xa vào m ng m i b .
Q8 dùng E-mail trên Internet, hai giao th c SMTP và POP3 c dùng trên máy ph c v
th . Gi i thích nào là thích h p cho u này?
a. SMTP là giao th c c dùng khi m t bên là máy khác, và POP 3 là giao th c c dùng khi c
hai bên truy n u là máy ph c v th .
b. SMTP là giao th c cho Internet, còn POP3 là giao th c cho LAN.
c. SMTP là giao th c c dùng trong hoàn c nh bình th ng khi vi c nh n là có th , còn POP3 là
giao th c l y th t h p th khi c k t n i.
d. SMTP là giao th c nh n, còn POP3 là giao th c g i.
Q9 Minh ho sau ch ra c u trúc c a ch kí nt c t o ra b i vi c m t mã hoá khoá công.

h p nào là thích h p cho "A" và "B"?
Phía g i Phía nh n
Sinh thông p Ki m tra thông

c ký hi u p c ký hi u
nb n Thông p Thông p nb n
c ký hi u c ký hi u
A B
Khóa phát sinh Khóa ki m tra
A B
a Khoá công c a ng i nh n Khoá t c a ng i nh n
b Khoá công c a ng i g i Khoá t c a ng i g i
c Khoá t c a ng i g i Khoá công c a ng i nh n
d Khoá t c a ng i g i Khoá công c a ng i g i
Q10 H th ng m t mã Caesar là ph ng pháp m t mã trong ó m t ch cái c thay th b ng

ch cái ng cách nó "N" ch . N u "abcd" c m t mã hoá v i N=2, chúng ta c
"cdef." Giá tr c a N là gì, n u chúng ta nh n "gewl" ã c m t mã hoá Caesar và gi i mã
nó thành "cash"?
a. 2 b. 3 c. 4 d. 5
Bài t p 111
Q11 Ph ng pháp v n hành nào sau ây là KHÔNG thích h p cho vi c dùng trong h th ng máy
tính n i v i m ng n tho i công c ng?
a. N u m t kh u không b thay i trong vòng m t th i gian xác nh, thì s không th k t n i dùng
t kh u này.
b. Khi có yêu c u k t n i, vi c g i l i s c th c hi n xác nh s n tho i thi t l p k t n i.
c. m b o r ng ng i dùng không quên m t kh u, nó c hi n th trên thi t b cu i vào th i
gian ng nh p.
d. N u m t hi u c a vào sai m t s l n xác nh tr c, thì ng s b ng t k t n i.
Q12 Kho n m c nào sau ây c dùng phát hi n và tri t tiêu vi c nhi m vi rút có liên quan
i vi rut máy tính ã bi t?
a. T p n b. B b o v màn hình c. Con ng a thành Trojan
d. Michelangelo e. V c xin
4 Thi t b truy n thông
và ph n m m m ng
c tiêu c a ch ng
Các y u t c u thành m ng c chia i th thành ph n c ng
và ph n m m. Các y u t ph n c ng là các trang thi t b truy n
thông bao g m h th ng m ng, còn các y u t ph n m m là
ph n m m m ng u khi n m ng.
Trong ch ng này các b n s h c v các ph n t t o nên m ng.
• Hi u ph ng ti n truy n, các ki u và vai trò th c hi n c a

các thi t b truy n thông nh DTE, DCE.
‚ Hi u các ki u và vai trò th c hi n c a ph n m m m ng nh
u hành m ng.
4.1 Thi t b truy n thông 113
4.1 Thi t b truy n thông

Trong xã h i thông tin ngày nay, vi c trao i thông tin (truy n d li u) c tr giúp nh các m ng truy n
thông. Các m ng truy n thông t o kh n ng cho vi c trao i thông tin gi a các máy tính t t i n i xa. Các
thi t b c u thành m ng này c g i là các thi t b truy n thông. Có th nói r ng s phát tri n c a các
ng ngày nay s không th thi u s phát tri n c a các thi t b truy n thông.
Hình 4-1-1 C u trúc c b n c a m ng truy n thông
Các cáp truy n thông c dùng cho ng truy n thông, thi t b óng m ch d li u, thi t b ki m soát
vi c truy n, và các thi t b ngo i vi khác s c gi i thích sau ây.
4.1.1 Ph ng ti n truy n (Cáp truy n thông)

Ph ng ti n truy n là không th thi u c ti n hành vi c truy n thông d li u. M c này gi i thích
ph ng ti n truy n và các ng truy n v t lí (cáp truy n thông) c s d ng cho vi c truy n thông dùng
ph ng ti n truy n.
Ph ng ti n truy n v i th c chia thành ki u có dây và không dây tu theo li u ng truy n v t lí
(cáp truy n thông) có c dùng hay không.
Hình 4-1-2 Các ki u ph ng ti n truy n thông

Cáp ng tr c
Tín hi u n
u tuy n Cáp xo n ôi
Ánh sáng Cáp s i quang
Ph ng ti n truy n thông
Tia h ng ngo i
Vô tuy n
Sóng radio
(1) H u tuy n
t s ph ng ti n truy n tiêu bi u c dùng trong truy n thông h u tuy n là:
• Cáp xo n ôi
• Cáp ng tr c
• Cáp s i quang
t c u và c tính c a nh ng cáp này c gi i thích nh sau:
c tr ng v truy n thông h u tuy n >
• ây là vi c truy n thông dùng cáp truy n thông, và nó c dùng trong ph m vi r ng k t n tho i,
fax, m ng truy n thông v.v..
114 Ch ng 4 Ph n m m m ng và thi t b truy n thông
• Kh n ng truy n b gi i h n b i ph ng ti n truy n.
• Nói chung, cáp ch ng c nhi u.
• Cáp xo n ôi
Cáp xo n ôi bao g m hai dây d n c cách n xo n quanh nhau, và c u trúc này ng n c n vi c
xuyên âm.
Hình 4-1-3
Cáp xo n ôi
c tr ng>
• Kém ch ng c m ng n t h n cáp ng tr c và vi c nhi u xuyên âm hay suy gi m có th xu t
hi n.
• p t cáp c c kì d dàng
• c truy n t i a là vài l n 10 Mbps (g n ây, ki u dây này cho phép t i 100 Mbps ã c a
ra)
• Có th c dùng v i ng thuê bao n tho i và LAN
‚ Cáp ng tr c
Cáp ng tr c g m m t dây d n n trung tâm trong ng cách n c bao ngoài b ng m t l p d n
n ngoài. Dây d n trung tâm truy n tín hi u, còn l p bao d n ngoài hành ng nh ng g i l i
cho tín hi u c mang b i dòng n. Cáp ng tr c có th c dùng nh m t dây n l , và ôi khi có
nhi u n vài ch c cáp c dùng cùng nhau.
Hình 4-1-4
Cáp xo n ôi
c tr ng>
• i nh y c m v i nhi u xuyên âm và suy gi m, và bi u l c tr ng siêu vi t cho vi c truy n tín
hi u t n s cao.
• p t cáp òi h i th i gian và n l c
• c truy n t i a là 100 Mbps.
• c dùng cho m ng n i h t, CATV, LAN (Ethernet), v.v…
ƒ Cáp s i quang
Cáp s i quang c t o thành t các s i quang, m i s i g m hai s i thu tinh chung tr c (lõi và có s n
ph ) có ch s khúc x khác nhau. Xung lase c a vào trong s i s i d c su t chi u dài dây, ph n x
theo ng zíc z c b m t bên trong.
Cáp s i quang bao g m m t chùm các s i quang có c u trúc c v trong Hình 4-1-5.
4.1 Thi t b truy n thông 115
Hình 4-1-5
Cáp quang
c tr ng>
• Thông tin c truy n d i d ng xung ánh sáng thay vì tín hi u n qui c.
• So v i ng n tho i qui c, s i quang có dung l ng truy n quãng 6000 l n cao h n.
• i quang mi n nhi m n t và xuyên âm.
• Nh và g n.
• Vi c l p t cáp d dàng nh ng k thu t viên ph i tr i qua hu n luy n k thu t.
• Ch ng sét và nhi u r t t t.
• c truy n là 100 Mbps hay cao h n.
• c dùng trong m ng n i h t qu c gia (ISDN, v.v..) và LAN n i h t (FDDI, v.v...), và vi c dùng
cáp quang c trông i tr nên còn ph c p h n.
(2) Vô tuy n
Truy n thông vô tuy n c s d ng n i khó l p t cáp (nh khu o xa) và trong môi tr ng v n
phòng.
c tr ng c a truy n thông vô tuy n >
• Bao g m truy n thông dùng sóng radio và ánh sáng, và c chia thành truy n thông v tinh và truy n
thông vô tuy n m t t.
• Không c n l p t cáp, cho nên có th truy n thông trên vùng r ng.
• Nh y c m v i nhi u n t và b e do v nghe tr m và ghi tr m.
• Trong tr ng h p truy n thông v tinh, tr truy n thông t ng i l n (quãng 250 mili giây) xu t
hi n do có kho ng cách xa. (V chi ti t, xem M c 3.6.2 D ch v vi n thông trong WAN.)
• Sóng dài, sóng ng n, sóng vi ba, sóng h ng ngo i, v.v.. u c dùng.
• c s d ng trong h th ng n tho i di ng và truy n thông v tinh, và LAN không dây dùng tia
ng ngo i v.v..
4.1.2 Thi t b truy n thông ngo i vi

Thi t b truy n thông ngo i vi là t chung ch các thi t b c dùng cho vi c truy n d li u s d ng các
ph ng ti n truy n. Vi c dùng các thi t b này úng ch t o kh n ng truy n d li u nhanh và tin c y.
Thi t b truy n thông ngo i vi bao g m:
• Thi t b u cu i d li u
• Thi t b k t thúc m ch d li u
• Thi t b d n kênh
• Thi t b chuy n m ch
• Thi t b phân nhánh
• Thi t b phân ph i
(1) Thi t b u cu i d li u - Data terminal equipment (DTE)

Thi t b u cu i d li u là thu t ng chung ch máy tính ch , thi t b u cu i, thi t b u khi n
truy n, nh ng th t o nên h th ng x lí d li u v i kh n ng truy n thông.
• nv u khi n truy n thông - Communication control unit (CCU)
nv u khi n truy n thông th c hi n chuy n i tu n t - song song cho d li u (l p/tháo kí t ) vào
lúc truy n hay nh n. CCU là h th ng truy n thông d li u dùng máy tính v n n ng, và c ng th c hi n
ki m soát l i d li u, ki m soát nhi u ng, v.v..
Hình 4-1-6 D li u c l p và tháo trong nv u khi n truy n thông (CCU)
(2) Thi t b k t thúc m ch d li u - Data circuit-terminating equipment

(DCE)
Thi t b k t thúc m ch d li u là thu t ng chung ch các thi t b k t n i thi t b u cu i d li u v i
ng truy n thông. Nó có ch c n ng chuy n i tín hi u c g i t thi t b u cu i d li u thành tín
hi u phù h p cho vi c truy n.
• Modem (Modulator/DEModulator: MODEM)
Modem là thi t b k t thúc m ch d li u c dùng khi vi c truy n d li u c ti n hành v i ng
ng t . Thi t b này u ch tín hi u s th c thành tín hi u t ng t , và gi i u ch tín hi u t ng t
thành tín hi u s th c.
‚ DSU (Digital Service Unit - n v ph c v s th c)
DSU là thi t b k t thúc m ch d li u c dùng khi vi c truy n d li u c ti n hành v i ng s
th c. Thi t b này chuy n tín hi u s th c c dùng bên trong máy tính thành tín hi u s th c phù h p
i vi c truy n.
ƒ NCU (Network Control Unit - nv u khi n m ng)
NCU là thi t b k t thúc m ch d li u c dùng khi vi c truy n d li u c ti n hành b ng vi c dùng
ch n tho i công c ng. NCU có ch c n ng quay s k tn iv i ng và bên khác. G n ây, NSU
th ng c th y có s n trong modem và TA.
„ TA (Terminal Adapter - B thích ng thi t b u cu i)
TA là thi t b k t thúc m ch d li u c dùng khi vi c truy n d li u c ti n hành b ng ng ISDN.
TA chuy n tín hi u c a thi t b không tuân th ng ISDN thành tín hi u phù h p cho ng ISDN.
n ây, DSU th ng c xây d ng trong TA.
Hình 4-1-7 Thi t b óng m ch d li u

4.2 Ph n m m m ng 117
(3) Các thi t b truy n thông ngo i vi khác

• Thi t b d n kênh
Thi t b d n kênh t h p nhi u ng truy n thông t c th p vào m t ng truy n thông t c cao
ho c phân chia m t ng truy n thông t c cao thành nhi u ng truy n thông t c th p. Nó c ng
c g i là MUX (MUltipleXer).
Thi t b d n kênh chia t n s (Frequency division multiplexing: FDM) và thi t b d n kênh chia th i gian
(Time division multiplexing: TDM) là nh ng thi t b d n kênh tiêu bi u.
‚ Thi t b chuy n m ch
Thi t b chuy n m ch là thi t b c t bên trong toà nhà công ty, v.v.. và nó c dùng cho ng
chuy n m ch. Nó c ng còn c g i là PBX (Private Branch eXchange) và theo qui c c dùng v i
ch n tho i công c ng ( phân ph i cu c g i t các ng ngoài, và chuy n m ch ng m r ng,
v.v..). G n ây, thi t b PBX s th c x lí cho thông tin s th c c ng c dùng r ng rãi.
ƒ Thi t b phân nhánh

Thi t b phân nhánh c dùng khi k t n i nhi u thi t b u cu i v i cùng m t ng truy n trong c u
hình a m. Máy thu phát v.v.. c dùng cho c u hình LAN lo i bus thu c vào lo i thi t b này.
„ Thi t b phân ph i
Thi t b phân ph i c dùng t p trung vi c n i dây v i t ng t ng khi xây d ng m ng bên trong toà
nhà. M ng c xây d ng b ng vi c phân ph i cáp t MDF (Main Distributing Frame - Khung phân
ph i chính) t i IDF (Intermediate Distributing Frame - Khung phân ph i trung gian) c t m i t ng.
Hình 4-1-8 a ra m t ví d b trí v i các thi t b ngo i vi khác nhau c s d ng.
Hình 4-1-8 Thi t b truy n thông ngo i vi
4.2 Ph n m m m ng
ng c n c qu n lí theo cách tích h p t c quan m ph n c ng l n ph n m m. Ph n m m m ng là
thu t ng chung ch các ng d ng cho vi c qu n lí m ng.
Ph n m m m ng c chia thành:
• th ng qu n lí m ng
• u hành m ng
4.2.1 Qu n lí m ng
m ch c n ng c n cho vi c qu n lí m ng c nh ngh a là:
• Qu n lí c u hình
Thu th p và qu n lí thông tin v tài nguyên m ng hi n th i c ng nh nh ng thay i trong c u hình
ng.
• Qu n lí h h ng
Giám sát các l i h th ng th c hi n ti n trình ph c h i t ng c ng nh l u ý ng n ch n nh ng
sai h ng có th x y ra t o ra cách c u ch a tiên phong có th .
• Qu n lí an ninh
Giám sát tr ng thái c a vi c truy nh p vào m ng b o v ch ng l i vi c truy nh p b t h p pháp vào
các tài nguyên (nghe tr m, dùng b t h p pháp, m o nh n, v.v..).
• Qu n lí hi u n ng
Giám sát th i gian áp ng và t i l u thông qu n lí và duy trì hi u n ng c a m ng.
• Qu n lí phí d ch v
Giám sát và phân tích thông tin ch ra vi c dùng tài nguyên m ng và giúp qu n lí quy t nh phí d ch
v i ng i dùng.
Ph n m m qu n lí m ng c thi t l p t n d ng u m c a nh ng ch c n ng này.
(1) Ph n m m qu n lí m ng
th ng qu n lý m ng bao g m các h th ng s d ng SNTP (Simple Network Management Protocol) và
th ng qu n lý tài s n riêng do nhà s n xu t ph n m m phát tri n.
th ng qu n lí m ng tiêu bi u là:
• Sun Net Manager
• Net View
• NMS
• HP OpenView
• Sun Net Manager
Sun Net Manager là h th ng qu n lí m ng do Sun Microsystems, Inc. M phát tri n. Nó dùng SNMP
và ch y u c dùng trên m ng TCP/IP. M ng c qu n lí b i các tr m làm vi c UNIX và s n ph m
bên th ba d a trên công ngh này c ng ã c phát tri n.
‚ Net View
Net View c phát tri n b i IBM M và là h th ng qu n lí do nhà cung c p phát tri n, ch y u c
dùng trên m ng máy tính trung tâm là máy tính ch . Xem nh m t h th ng tích h p cho vi c qu n lí b i
máy tính ch , nó cung c p r t nhi u ch c n ng.
ƒ NMS (Network Management System - H th ng qu n lí m ng)
NMS là h th ng qu n lí m ng do nhà cung c p phát tri n, c Novell, Inc. M phát tri n, ch y u
c dùng cho LAN máy tính cá nhân. Nó c dùng cho vi c qu n lí h u hành m ng công ty có tên
là Netware (gi i thích sau).
„ HP OpenView
HP OpenView là h qu n lí m ng c Hewlett-Packard M phát tri n. Nó tr c quan hoá môi tr ng
ng b ng vi c t ng t o ra và c p nh t b n m ng, các m c chi ti t khác nhau. u này làm d
dàng cho các nhi m v c a thao tác viên m ng v i các ch c n ng nh phát hi n h ng hóc, thao tác thu
th p d li u, v.v..
(2) Công c qu n lí m ng
Công c qu n lí m ng là công c c dùng cho vi c thu th p và phân tích thông tin c dùng cho qu n lí
4.2 Ph n m m m ng 119
ng.
Công c qu n lí m ng c chia thành:
• Công c qu n lí SNMP
• Công c qu n lí chuyên cho nhà cung c p
Công c qu n lí SNMP tuân th v i giao th c chu n SNMP. Các h th ng này dùng b phân tích LAN , v.v..
o l u l ng, ánh giá hi u n ng c a thi t b b ng vi c g i các gói gi , và nh n di n nguyên nhân c a
i b ng vi c dùng ch l nh ping.
Các công c qu n lí chuyên cho nhà cung c p c phát tri n b i các nhà cung c p riêng. Ít có t ng thích
gi a nh ng công c này và chúng không phù h p cho các m ng trong ó s n ph m c a nhi u nhà cung c p
c tr n l n. Tuy nhiên, trong tr ng h p c a các m ng c xây d ng quanh m t nhà cung c p, thì
nh ng công c này th ng hi u qu h n công c tuân th SNMP.
4.2.2 u hành m ng (NOS)

u hành m ng (Network Operating System (NOS)) là ph n m m c s ã ch a các ch c n ng c b n
n cho vi c xây d ng m ng hi u qu .
Các ch c n ng c b n c a h u hành m ng là:
• Chia s d li u: Cho phép chia s thi t b l u gi ngoài nh a c ng trên LAN.
• Chia s máy in: Cho phép chia s máy in trên LAN.
• Qu n lí an ninh: Qu n lí quy n truy nh p và s d ng c a ng i dùng, v.v..
n ph i quy t nh a vào NOS nào d a trên các xem xét v qui mô c a LAN c n xây d ng, m c
hi u n ng c yêu c u cho h th ng m ng, v.v..
(1) Ch c n ng và c tr ng c a h u hành m ng
Hai h u hành m ng i di n là:
• Netware
• Windows NT/Windows 2000
• Netware
Netware là h u hành m ng ã c Novell, Inc. phát tri n, và nó là h th ng c dùng thông th ng
nh t chia s d li u và máy in trên m ng LAN máy tính cá nhân. Liên quan t i an ninh, nó a ra các
ch c n ng nh soi g ng a, theo dõi giao tác v.v..
Bên c nh các giao th c Netware tinh t , nh IPX, SPX, thì NOS c ng h tr cho các giao th c chu n nh
TCP/IP và OSI, và các giao th c chuyên cho nhà cung c p nh SNA (Công ty IBM), AppleTalk (Apple
Computers, Inc.), v.v..
‚ Windows NT/Windows 2000
Windows NT/Windows2000 là h u hành m ng do Microsoft Corporation M phát tri n. Nói ích
xác, y là các h u hành c thi t k dùng trong môi tr ng m ng. Các NOS này k th a môi
tr ng v n hành c a Windows và t o kh n ng a nhi m ng d ng và b o v b nh cho an toàn và tin
y.
Các ch c n ng tiêu bi u bao g m:
• nh o
ng vi c c p phát không gian b nh o cho t ng ng d ng, l i h th ng c a ng d ng này s
không nh h ng t i các ng d ng khác.
• NTFS (NT File System - H t p NT)
Bên c nh kh n ng thi t l p an ninh cho t ng t p, h qu n lí t p c ng có ch c n ng khôi ph c các
p h ng.
Windows NT/Windows 2000 dùng giao th c m ng NetBEUI (IBM Corporation).
(2) Giao th c qu n lí m ng - Network management protocol (SNMP)

SNMP (Simple Network Management Protocol - Giao th c qu n lí m ng n) là giao th c qu n lí m ng
tiêu bi u nh t c dùng trên m ng TCP/IP, nh ng nhi u h th ng tuân th theo giao th c này.

SNMP bao g m:
• Ng i qu n lí
Qu n lí ch ng trình v n hành trên thi t b qu n lí.
• Tác t
Ch ng trình v n hành trên thi t b c n c qu n lí.
• MIB (Management Information Base - C s thông qu n lí)
Xác nh c u trúc c a c s d li u v i thông tin c qu n lí.
Vi c qu n lí b i SNMP c th c hi n b ng vi c trao i thông tin gi a ng i qu n lí và tác t (giao th c

UDP c dùng cho vi c trao i này).
Có ba ki u trao i x y ra gi a ng i qu n lí và tác t .
• Thu th p thông tin
Thu th p thông tin cho vi c qu n lí, ng i qu n lí g i gói "l y yêu c u ". áp ng l i u này, tác t
cung c p thông tin qua gói "L y áp ng ".
• Thi t l p thông tin
Thi t l p thông tin cho qu n lí, ng i qu n lí g i gói "L p yêu c u". áp ng l i l nh này, tác t s a
i vi c thi t l p và xác nh n b ng vi c thi t l p gói "L p áp ng".
• Ng t t i t ng d i qu n lí
ng vi c g i gói "B y", tác t có th yêu c u vi c ng t v i ng i qu n lí.
Hình 4-2-1
Mô hình nh SNMP
Thi t b qu n lý Thi t b c qu n lý
Manager Agent
Qu n lý
thông tin
MIB
Bài t p 121
Bài t p
Q1 Gi i thích nào sau ây v thi t b c dùng trong h th ng truy n thông d li u bao quát
cho DTE?
a. Nó là thi t b chuy n m ch c dùng trong k thu t chuy n m ch ng.
b. Nó là máy tính hay thi t b u cu i có kh n ng truy n thông.
c. Nó là thi t b th c hi n d n kênh các tín hi u t c ch m hay t c trung bình, và truy n t i bên
kia b ng vi c dùng ng s th c t c cao.
d. Nó là thi t b u ph i d ng th c tín hi u gi a ng truy n d li u và thi t b u cu i. Nó c ng
c g i là thi t b k t thúc m ch.
e. Nó là thi t b tháo d d li u gói thành d li u không gói, và ng c l i, dùng chuy n m ch gói.
Q2 Gi i thích nào sau ây v thi t b bao g m m ng mô t cho nv u khi n truy n thông

(CCU)?
a. K t n i thi t b u cu i d li u (nh máy tính) v i m ch s th c cho phép truy n thông s th c
y .
b. Quay s n tho i c a thi t b u cu i g i l i thi t b u cu i.
c. Th c hi n u ch tín hi u s th c thành tín hi u t ng t và ng c l i.
d. Th c hi n l p ráp và tháo d d li u truy n và ki m soát l i d li u.
Q3 Tên c a thi t b k t thúc m ch A là gì trong bi u sau c a ng s th c?

ng s th c
Thi t b nv u khi n
A A Máy tính
truy n thông
u cu i
a. DSU b. DTE c. NCU d. PAD
Q4 Cái nào là thi t b k t n i m ch n tho i công c ng v i n tho i m r ng và liên k t

n tho i m r ng?
a. IDF b. MDF c. MUX d. PBX
Q5 Cái nào là giao th c qu n lí m ng c dùng r ng rãi trên môi tr ng m ng TCP/IP?

a. ARP b. MIB c. PPP d.
SNMP
5 p nh t v Công
ngh m ng
c tiêu c a ch ng
Hi u các ti n b trong l nh v c vi n thông
• Hi u các ki u công ngh WAN s n có và các lo i máy ph c

.
‚ Hi u các khái ni m bên trong m ng LAN không dây, vi c
d ng IP di ng và s d ng XML
ƒ Hi u nhu c u v an ninh trên Internet
5.1 Ti n b Công ngh 123
Gi i thi u
s n có g n ây c a LAN không dây và các d ch v gi i thông r ng a ra m t cách thi t

p m ng r và ti n l i. Trong l nh v c trao i d li u, vi c s d ng XML d a vào các
chu n ang tr nên r t ph bi n. Trong ch ng này, chúng ta s xem xét các n n t ng c a
LAN gi i r ng và không dây c ng nh vi c s d ng XML.
5.1 Ti n b Công ngh
5.1.1 Ti n hoá trong vi n thông

Các ti n b g n ây trong công ngh ã làm thay i t ng t cách làm vi c. Thúc y chính cho s thay
i này là s s n có ngày m t t ng c a gi i thông r ng (broadband) c a m ng và s lan r ng c a Internet.
(1) Ti n hoá trong vi n thông

Sau ây s gi i thích cho ti n hoá c a m ng h tr cho m ng gi i thông r ng.
• Modem ti ng nói
ng qu n lý các tín hi u nh các tín hi u ti ng nói và m c dù không t ct c cao,
chúng có u m là d dàng k t n i t i m ng.
Dây ng Dây ng
t n i Modem m c âm thanh
124 Ch ng 5 C p nh t v công ngh m ng
‚ ng thuê bao s
DSL ho c ng thuê bao s có ngh a là modem ho c c p modem. DSL c s d ng cho t c
s ISDN. D li u c truy n song công v i t c 160 kbps. Có hai kênh B (64 kbps m i kênh)
và kênh D (16 kbps).
Trung tâm m ng
Dây ng
Dây ng
t n i ISDN
ƒ ADSL ( ng thuê bao s không i x ng)
Máy i
ph c
Trung tâm m ng
i
Dây ng
t n i ADSL
li u không i x ng v i dung l ng cao truy n xu ng ng i thuê bao. ADSL ck tn iv i

gi i thông r ng. Có 3 kênh c s
• Lu ng xu ng t c cao
• Song công t c trung bình
• ch v n tho i
Modem ASDL l c ra kênh n tho i m b o nó không b ng t ngay c khi ADSL h ng. T c

ch y t 1.5 n 6.1 Mbps cho kênh t c cao và t 16 n 640 kbps cho song công là có th t
c. M i kênh c ng có th c d n kênh ph (sub multiplexed) t o nên nhi u kênh có t c
th p h n. Ph n l n các ng d ng yêu c u dung l ng t i xu ng cao h n so v i dung l ng t i lên.
Các ng d ng nh Video theo yêu c u, mua hàng t i nhà, truy nh p Internet, truy nh p LAN t xa,
truy nh p a ph ng ti n v.v.. ADSL có ph m vi t c t i xu ng ph thu c vào kho ng cách:
Kho ng cách t i 18,000 feet 1.544 Mbps (T1), 16,000 feet 2.048 Mbps (E1), 12,000 feet 6.312
Mbps (DS2) và 9,000 feet 8.448 Mbps
(2) Ti n hoá v h t ng ph n m m
Máy ph c v (servers) ã tr nên c chuyên d ng hóa v ch c n ng. u này cho phép vi c truy
nh p c phân tán m t cách hi u qu . Thêm vào ó, vi c t ng lên c a th ng m i n t và Internet
nh m t ph ng ti n kinh doanh trung gian làm cho s l ng truy nh p tr nên r t l n. Kh i l ng
n d li u này ph i c phân tích m t cách hi u qu . u này có ngh a là kho d li u (data
warehouse) ho c các ng d ng v th tr ng d li u s tr nên ngày càng ph bi n. u này cho phép
li u t i các t ch c c qu n lý và truy nh p m t cách hi u qu b i c p qu n lý. M t u m n a
là mô hình d li u công ti gi ây có th coi nh m t th tr ng d li u ho c kho d li u tích h p toàn
các thông tin. Các ng d ng s d ng các th tr ng d li u ho c kho d li u c bi t n nh
OLAP (Các ng d ng phân tích tr c tuy n)
Ph ng pháp lu n phát tri n d a trên i t ng s tr nên ph bi n h n khi các gói ph n m m.

u d a trên i t ng và các h th ng k t n i l ng có th c t o ra và b o trì m t cách d dàng khi
các chi ti t c gi u trong các l p. Nh ã c p tr c ây, các ng d ng gi i thông r ng có ngh a
là các ng d ng d a trên a ph ng ti n s ngày càng tr nên th nh hành. H u qu khác là c n có
ng th c chu n cho phép thông tin c trao i m t cách d dàng. G n ây, XML ã d n d n tr
thành chu n ph bi n th c t cho trao i d li u.
• Các ki u máy ph c v và ch c n ng c a chúng
Hình trên ch ra các lo i máy ph c v khác nhau c phân lo i d a trên ng d ng c a chúng.
a. Máy ph c v DNS
Nó có trách nhi m duy trì ánh x a ch logic c a các thi t b m ng.
b. Máy ph c v ng d ng
Nó ch a các i t ng và các ch ng trình kinh doanh th c hi n các x lý kinh doanh. Chúng

th ng n i t i máy ph c v c s d li u nh n và làm t i thông tin.
c. Máy ph c v CSDL
Nó ch a CSDL. Nó c s d ng bi u di n c s d li u OLTP. Kho d li u (Data

warehouses) ho c các th tr ng d li u (data markets) nên c cài t trên máy v t lý riêng
bi t.
d. Máy ph c v lu ng công vi c/ Th
Máy ph c v này i di n cho các ng d ng c công ti s d ng t o u ki n thu n ti n

cho các ti n trình kinh doanh. Ph n m m nhóm nh Lotus Notes ang c th c hi n trên n n
này. Máy ph c v th th ng c t h p trong cùng máy này.
e. Máy ph c v Web
Nó i di n cho máy chung ch y Web Server
f. Máy ph c v OLAP
Nó c s d ng qu n lý th tr ng d li u ho c kho d li u. Nó ph c v cho các truy v n

i các tài nguyên này. Th tr ng d li u ho c kho d li u không c n ph i cùng trên m t
máy v t lí.
g. T ng l a (Firewall)
Nó bi u di n cho máy ch c n i gi a m ng n i b và Internet bên ngoài. Nó dùng b ov

ng kh i s t n công t bên ngoài.
h. Máy ph c v Video theo yêu c u (VOD)
Nó c s d ng ch a n i dung dùng cho lo i video. D ng th c MPEG 2 ho c MPEG 4 th ng

c s d ng cho video. VOD có th c s d ng h tr cho các ch ng trình hu n luy n d a
trên Web ho c c s d ng cung c p thêm thông tin trong ng d ng th ng m i n t
i. Máy ph c v ch ng ch
Các máy này c s d ng v i m c ích ki m ch ng tính h p l c a các ch ng ch s th c ã

ban hành. Chúng th ng i di n c quan c p quy n ch ng nh n CA (Certificate Authorities),
nh VeriSign. M t công ty có th mua các ch ng nh n này t VeriSign và ch n s d ng m t
trong các máy c a h nh m t máy ph c v ch ng nh n.
j. Máy ph c v th ng m i (Merchant)
c s d ng qu n lý l ng và n t hàng trong các h th ng th ng m i nt
5.1.2 LAN không dây
gia t ng s ng i s d ng LAN ang tr thành di ng. Nh ng ng i dùng di ng (mobile users)

yêu c u r ng h c n i t i m ng b t k n i h ang . M ng không dây có th c s d ng ph i
p v i các cáp, s d ng m t trong ba các k thu t truy n sau: ph r ng, sóng c c ng n d i h p, và tia
ng ngo i. Chu n s d ng cho LAN không dây là 802.11.
(1) Các giao di n v t lý c s d ng trong LAN không dây

• Tia h ng ngo i
Các h th ng tia h ng ngo i là r và s d ng cùng các t n s nh các ng s i quang. Chúng

không b gi i h n b i gi i thông. Chúng ho t ng trong các ph ánh sáng và không yêu c u b t k
t gi y ng ký c bi t nào. Tuy nhiên các h th ng d a trên IR không th xuyên qua các i
ng không trong su t.
c d li u c a ra là t 100 Kbps t i 4 Mbps
ng ng m
‚ Vi sóng
Các h th ng vi sóng s d ng vi c truy n d i h p v i u ch t n s n. Nó c thi t l p trong

ng 5.8GHz. u m c a vi c s d ng các h th ng vi sóng là có th t thông l ng cao h n b i
vì chúng không có t ng phí c a vào v i các h th ng ph r ng. RadioLAN là m t ví d c a
các h th ng s d ng công ngh vi sóng.
ƒ T n s Radio
Các h th ng t n s Radio s d ng công ngh ph dàn tr i. Có hai ki u sau:

• Ph dàn tr i trình t tr c ti p (DSSS)
• Ph dàn tr i nh y t n (hopping) (FHSS).
ns Radio a ra t c t 1 Mbps t i 10 Mbps.
a. DSSS - Ph dàn tr i trình t tr c ti p
i ph dàn tr i trình t tr c ti p, tín hi u truy n c tr i trên m t b ng cho phép (ví d

25MHz). M t xâu nh phân ng u nhiên c s d ng u ch tín hi u c truy n. Xâu ng u
nhiên này c g i là mã dàn tr i. Các bit d li u c ánh x thành m t m u “các m u nh ”
("chips") và c ánh x l i thành m t bit n i nh n. S l ng các m u nh bi u di n cho m t
bit là t s dàn tr i. T s dàn tr i càng cao, tín hi u ch a trong ó càng nhi u. T s dàn tr i càng
th p, gi i thông r ng s d ng cho ng i dùng càng r ng. FCC tuyên b r ng t s dàn tr i ph i l n
n 10.
Chu n IEEE 802.11 yêu c u t s dàn tr i là 11. B phát và thu ph i c ng b v i cùng m t
mã dàn tr i.
b. FHSS - Ph dàn tr i nh y t n (FHSS - Frequency Hopping Spread Spectrum)
Ph dàn tr i hi n là k thu t truy n c s d ng r ng rãi nh t cho các LAN không dây. Nó c

phát tri n kh i u t gi i quân s tránh s t c ngh n và nghe tr m tín hi u. u này c
th c hi n b ng cách tr i tín hi u trên m t ph m vi các t n s , ch a các b ng t n n t công
nghi p, khoa h c, và y h c (ISM). Các b ng ISM bao g m các d i t n t 902 MHz t i 928 MHz
và t 2.4 GHz t i 2.484 GHz, nó không yêu c u gi y ng ký c a FCC. Ki u u tiên c a ph dàn
tr i c phát tri n c bi t nh ph dàn tr i nh y t n.
Nó tách m t b ng t n thành nhi u kênh con nh (1MHz). R i tín hi u nh y t kênh con n t i
kênh con kia khi truy n m t l ng d li u ng n trên m i kênh trong m t kho ng th i gian xác
nh, c g i là th i gian trú ng (dwell time). Trình t nh y ph i c ng b hóa t i n i g i
và n i thu n u không thông tin s b m t. K thu t này loan truy n phát tín hi u qua m t chu i
ng u nhiên các t n s radio bên ngoài.
i thu, nh y gi a các t n s khi ng b v i n i phát, nh n thông báo. Thông báo ch có th
c nh n y n u chu i các t n s là c bi t. B i vì ch có n i thu cd nh m i bi t
trình t nh y c a n i phát, nên ch n i thu ó có th nh n thành công toàn b d li u. i b ph n
các nhà s n xu t phát tri n các thu t toán trình t nh y c a riêng h , nh ng t t c ph i b o m
ng hai n i phát s không nh y t i cùng m t t n s t i cùng m t th i m.
ns
Th i gian
c. So sánh gi a FHSS và DSSS
Ph dàn tr i nh y t n Ph dàn tr i trình t tr c ti p

d ng ch m t ph n c a gi i thông t i b t kì th i m
th n
ã cho
Cài t FHSS n gi n h n DSSS Ch ng gi m âm (fading) t t h n
Có ph n c ng giá thành th p h n Khó phát hi n và ch n b t h n so v i FHSS
(2) Ki n trúc c a LAN không dây

• T p d ch v c b n (Basic Service Set)
Các m ng không th th c là các k t n i ngang quy n không dùng b t k m truy nh p nào (AP).
‚ H t ng c s d a trên
m truy nh p cho phép k t n i gi a m ng không dây và có dây.
ng h u tuy n
m truy c p
ƒ T p d ch v m r ng (Extended Service Set)
ng h u tuy n
m truy c p
th ng phân b
m truy c p
u này ch áp d ng cho các m ng k t c u n n (infrastructure networks). Vi c phân b có th là

ng s ng s d ng m ng LAN chu n.
(3) Các t ng trong LAN không dây
ng d ng và Giao di n
Liên k t
li u
không Tính di
dây ng
Qu n lí ngu n
• K t n i d li u không dây
Chu n c s d ng là 802.11. C ng có chu n 802.11b.
IEEE802.11b IEEE802.11
B ng Radio 2.4 GHz 2.4 GHz
Ph dàn tr i trình t tr c ti p
Ph dàn tr i trình t tr c ti p
thu t u ch (DSSS); Ph dàn tr i nh y t n
(DSSS)
(FHSS)
11, 5.5, 2, 1 Mbps – t ng 1,2 Mbps – quá ch m không

c d li u c
ng v i t c c a ph c v c cho các yêu c u
tr
Ethernet có dây kinh doanh nói chung.
‚ B t tay 4 b c
m
truy c p
Nút di ng
n sàng g i d li u
i d li u
li u
802.11 s d ng a truy nh p c m nh n sóng mang có tránh ng (CSMA/CA) c s d ng trong

giao th c này. Nó nghe tr c khi b n nói. N u môi gi i truy n b b n, b phát d ng l i (backs off )
trong m t kho ng th i gian ng u nhiên. tránh ng b ng cách g i m t thông báo ng n: S n
sàng g i (RTS). RTS ch a a ch n i nh n và kho ng th i gian t n t i c a thông p. Nó nói cho
i ng i d ng l i trong kho ng th i gian ó. N i nh n g i: Ch p nh n cho g i (CTS) n u nó không
th phát hi n th y ng . T ng gói u c h i. M c MAC s truy n l i, n u không c h i.
4) An ninh trong LAN không dây
Các nút m i a ra “yêu c u xác th c”. M ng g i m t kh i v n b n ng u nhiên.

Nút mã hóa nó v i m t kh u và tr l i. Hi n nay, m t khóa m t dùng chung (m t kh u) cho m ng. Nó
c bi t nh thu t toán tính riêng t t ng ng có dây (WEP)
(5) Tính di ng
Tính di ng là kh n ng s d ng c a IP di ng. Nó c nâng cao v i vi c có s n c a IPV6.

c tr ng c a IP di ng là
• T ng tìm ki m các b nh tuy n IP và k t n i t i chúng
‚ Không c n có a ch IP m i ho c các d ng th c a ch
ƒ Vi c xác th c c h tr
„ Các m ng di ng c h tr
nh ngh a v tính di ng là kh n ng g n t m t ng n i này t i ng khác mà không c n thay

i IP. Có 2 lo i n i
a. N i t i nhà
Nó là m t m ng m ó nút c k t n i. u này có ngh a là ti n t c a m ng là gi ng nh

ti n t c a a ch IP c a nút.
b. K t n i ngo i
Nó bi u di n m t m ng khác v i m ng g c c n i t i t nút này.
… Mô hình di ng
Có hai a ch trong mô hình qu n lý di ng.
1. M t a ch cho vi c nh v máy ch
2. a ch th hai nh n di n m cu i
t n i nhà t n i ngo i
ng nhà
ng
ngoài Phía nh n
Thay i 1) Phía g i g i t i a ch UP c a phía nh n. K t n i

a ch nhà ch n gói l i.
2) T o ng h m xuyên qua gói t i n i chuy n
ti p a ch (K t n i ngoài)
3) Sau ó, k t n i ngoài chuy n gói
Phía g i
t n i nhà
t n i ngo i
ng nhà Phía g i
ng
ngoài
t n i ngo i ch y
gi ng nh b nh
tuy n m c nh
Phía nh n
† Nh n di n a ch
Có 3 lo i d a ch trong mô hình di ng
a. a ch nhà (Home address)
ó là IP c bi t cho máy ch
b. M ng nhà (K t n i nhà) - Home network (Home link)
M ng ích c liên k t v i a ch nhà
c. Chuy n ti p a ch (care of address)
a ch IP c s d ng nh v máy ch
‡ Nút di ng
Ngu n g i b c d li u (datagram) t i a ch nhà. B c d li u n c m ng nhà. B c d li u ph i

c ánh l i a ch it i ng n i ngo i t i n i chuy n ti p a ch . R i b c d li u c
truy n n n i chuy n ti p a ch (the care of address). Vi c ánh l i a ch c làm t i ng k t
i ngo i khôi ph c a ch g c.
ˆ Qu n lý ngu n n
M t tr m có th trong m t trong ba tr ng thái:
a. B phát b t
b. Ch b thu b t
c. Ng : C hai b phát và thu t t.
Ch c n ng c a m truy nh p là làm b m cho s v n chuy n c a các tr m ang ng . Nó c ng

công b tr m nào có khung b m. Các tr m ngh th c d y nghe ngóng l u thông. M t khung
th m dò c g i n u có b t k m t d li u còn t n t i nào.
5.2 XML (Ngôn ng ánh d u m r ng) 135
5.2 XML (Ngôn ng ánh d u m

ng)
ây là ngôn ng c b n c s d ng nh ngh a nhi u chu n nh SOAP (Giao th c truy nh p i

ng n gi n) ho c XHTML.
5.2.1 XML(Ngôn ng ánh d u m r ng)
(1) XML (Ngôn ng ánh d u m r ng)

XML là ngôn ng ánh d u v i m t t p các quy t c giúp cho vi c c u trúc tài li u. Nó có th cs
ng chu n hóa d ng th c trao i thông tin.
• T ng quan v XML
Các ng d ng có th truy nh p tài li u XML và s d ng thông tin bên trong. Nh ã ch trong bi u

, các ng d ng trên máy khách và máy ph c v có th s d ng tài li u XML c p nh t thông tin
và trao i thông tin làm cho nó c l p v i ph n m m.
Máy khách Máy ph c v

ng d ng phân tích phân tích s d li u
máy khách XML XML
phân tích XML s phân tích tài li u XML, có ngh a là thay i nó n u có l i và ng d ng có th

truy nh p tài li u ho c t o nên các tài li u XML và g i nó n b phân tích ki m tra. XML là t p
các quy t c mô t tài li u. u này có ngh a là d li u c bao trong nh ng th (tags) nh
HTML. Tuy nhiên, không nh HTML, các th không b h n ch . Thêm vào ó, các c tr ng c a d
li u c bao trong các th , ví d nh xâu ký t , c l p l i… c nh ngh a b ng cách s d ng
DTD ( nh ngh a ki u d li u) và các l c XML. nh ngh a l c XML c Microsoft xu t

và b n thân nó là m t tài li u XML. Vi c nh d ng cho tài li u XML có th c th c hi n b ng cách
o ra các nh ngh a XSL (Ngôn ng ki u trang m r ng - Extensible Stylesheet Language).
Có các ki u nh ngh a sau
a. XML nh ngh a d li u trong tài li u XML
b. DTD nh ngh a c u trúc c a tài li u XML
c. L c nh ngh a c u trúc c a tài li u XML
d. XSL nh ngh a các ki u cách s d ng
<?xml version="1.0" ?>

<BOOKLIST>
<BOOK>
<CODE>JO001</CODE>
<TITLE>Java Programming</TITLE>
<COPYLIST>
<COPY>
<NO>1</NO>
<REGDATE>1999-04-23</REGDATE>
</COPY>
<COPY>
<NO>2</NO>
<REGDATE>1999-05-12</REGDATE>
</COPY>
</COPYLIST>
</BOOK>
</BOOKLIST>
‚ Các tài li u c nh d ng t t
u này có ngh a là chúng là t p các quy t c ph i c tho mãn khi t o ra tài li u. Các tài li u tuân th
theo các quy t c này c bi t nh các tài li u c nh d ng t t. Các quy t c áp d ng này là
a. C n có các th b t u và k t thúc. Trong tr ng h p các ph n t tr ng, nh ngh a nên c k t thúc

i g ch chéo "/" tr c d u ngo c nh n óng ">"..
Không c phép nh d ng úng
<EMPLOYEE> <EMPLOYEE>
<ID>23001 <ID>23001</ID>
<NAME>James Born <NAME>James Born</NAME>
</EMPLOYEE>
<EMPLOYEE ID="23001" <EMPLOYEE ID="23001" NAME="James Born"

NAME="James Born" > />
b. Các nh ngh a ph n t không th è l p.

<H1> <H1>
The following<A>BO0001 The following<A>BO0001
</H1> is important. is important. </A>
</A> </H1>
c. Các ký t ánh d u nh "<" , '>", không th c phép có trong n i dung c phân

tích. Thay vào ó, các ký t này c thay th b i nh ngh a t ng ng.
Ký t ánh d u nh ngh a
< <
> >
' '
" "
; &
Ví d

<condition> a>2 </condition> <condition> a > 2 </condition>
d. B n có th s d ng ch các ch cái ho c g ch d i b t u các tên c a các ph n t và
ph n còn l i c a nó có th ch a ho c các ch cái khác, ho c các s , các d u g ch n i, các
u ch m và các d u g ch d i.
ƒ Tài li u h p l
u trúc tài li u XML có th c nh ngh a b ng cách s d ng DTD ho c m t nh ngh a l c .

Nh ng u này mô t thông tin nh ki u d li u c a các ph n t ho c các thu c tính v.v.. N u tài li u
XML tuân theo các ràng bu c ó, thì tài li u này c coi là h p l .
„ S khác nhau gi a XML và HTML

Tên các ph n t là phân bi t ch hoa th ng trong XML.
t d u "/>" cho các ph n t tr ng ho c m t th b t u ho c k t thúc là b t bu c cho các
ph n t c a XML
XML nh n bi t và l u tr d u cách (white space).
(2) nh ngh a tài li u XML

• B t u khai báo
t u khai báo t thúc khai báo
Tên thu c tính Giá tr t trong ngo c

kép
Tên thu c tính Mô t

Phiên b n version ây là phiên b n. Hi n nay, nó ch là 1.0.
Mã hóa Ký t mã hóa c s d ng, ví d utf-8 cho Unicode ho c ISO-8859-1…
Nó xác nh xem chúng có ph i là các t p bên ngoài c n c n p vào
không, "no" có ngh a là không có các t p ngoài c yêu c u. Nó ch t i các
ng riêng l
th c th bên ngoài.
5.2.2 Unicode và v n b n không ph i Latin (Non

roman)
Script c s d ng cho m c ích di n t v n vi t. M t t p các ký t ng âm có th bao g m script ho c
nó c bi u di n b i các ký t bi u ý nh ti ng Trung Qu c. M t s ngôn ng c ng có m t t p các ký
pháp c bi t.Các u ki n sau c yêu c u s d ng các ký t không ph i là Latin trong XML.
• T p ký t cho script
• Phông cho t p ký t này
• Ph ng ti n vào các ký t
• H u hành OS và ng d ng ph i hi u c t p ký t này.
x lý XML gi thi t t p XML c mã d ng UTF-8, tr khi c nói khác. D ng th c khác mà

x lý XML nh n d ng c là d ng th c Unicode thô. T p ký t s d ng có th c nh ngh a
ng các thu c tính mã hóa khi b t u khai báo.
Ví d
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1" ?>
(1) T p ký t Unicode
i ký t c mã hóa nh m t s không d u 2 byte trong gi i h n t 0 t i 65,535. Các ký t Unicode t
0 t i 255 là gi ng nh các ký t Latin-1 t 0 t i 255.
Script Gi i h n Mô t
Basic Latin 0 t i 127 ASCII . American English
Latin-1 supplement 126 t i 255 Các ký t t ISO 8859 c thêm vào

• UTF-8
Nó s d ng 2 bytes mã hóa cho m i ký t . UTF-8 s d ng m t byte n cho ph n l n các ký t chung

và là phiên b n nén c a Unicode. Tuy nhiên, nó s d ng 3 bytes cho các ký t không thông d ng, cho
nên UTF-8 là t t cho các script d a trên Latin, nh ng s là r t l n n u script không ph i Latin. ví d nh
ti ng Nh t.
‚ UCS (H ký t v n n ng - Universal Character System)
th ng này c ng c bi t nh ISO 10646 s d ng 4 bytes cho m t ký t . Không gi ng nh Unicode,

d ng 2 bytes. u này cho phép toàn b các t p ký t c nh ngh a. Unicode thu n tuý ôi khi c
bi t nh UCS-2. UTF-16 ánh x m t s các ký t UCS thành các xâu byte sao cho Unicode là không i.
ƒ S d ng các tham chi u ký t
Tham chi u ký t có th c s d ng chèn ký t vào t p XML. u này c th c hi n n u nh b

an th o v n b n không th cung c p t p ký t yêu c u. Tham chi u ký t Unicode có d ng th c sau
t uv i
t thúc
&# Mã ký t
ng d u
th c t
ch m ph y
n c ng có th s d ng ký hi u h 16 mã hóa ký t .
t uv i
&# t thúc
Mã th p l c
ng d u
phân
ch m ph y
„ Các t p ký t chung
Tên t p ký t Ngôn ng ho c n c Tên t p ký t Ngôn ng ho c n c
US-ASCII English ISO-10646-UCS-2 Raw Unicode
UTF-8 Compressed Unicode ISO-10646-UCS-4 Raw UCS
Latin-1, Western
UTF-16 Compressed UCS ISO-8859-1
Europe
ISO-8859-5 ASCII plus Cyrillic ISO-8859-11 ASCII plus Thai
ISO-2022-JP Japanese Shift-JIS Japanese, Windows
EUC-JP Japanese Unix Big5 Chinese, Taiwan
GB2312 Chinese, mainland China
… nh ngh a ph n t
Các ph n t t o nên x ng s ng c a nh ngh a. M i ph n t c ng có th bao g m các ph n t l ng nhau.

i ph n t c ng có th bao g m các thu c tính. Các thu c tính có th c nh ngh a trong th .
Tên thu c tính Giá tr t trong d u ngo c kép

Khai báo t h
K t thúc khai báo th
N i dung
Ví d
<BOOK>
<CODE>JO001</CODE>
<TITLE>Java Programming</TITLE>
</BOOK>
nh ngh a v i các thu c tính
<BOOK CODE="JO001" TITLE="Java Programming" />
† Các ph n t tr ng
Trong ví d v các thu c tính, t t c các ph n t c nh ngh a nh các thu c tính. u này có ngh a là
không có ph n t nào c vây quanh. Khi m t ph n t không có th bao (enclosing tag), b i vì không có
các ph n t n m trong, nh ngh a ph n t tr ng có th c xác nh. Các ph n t tr ng c nh ngh a
là không có b t k n i dung nào, nh ng có th ch a các nh ngh a v thu c tính.
K t thúc khai báo th
5.2.3 Không gian tên (Namespace)

Cùng m t th có th c s d ng, nh ng ng c nh ý ngh a có th khác nhau. Ví d , CODE có th có
ngh a là mã c a quy n sách (book's code) ho c mã c a ng i m n (borrower's code) tu theo ph n t nào
c nh ngh a. phân bi t các th có cùng tên, khái ni m v không gian tên c s d ng. Xmlns có
th c nh ngh a nh m t thu c tính. M i không gian tên yêu c u m t URI (Danh x ng tài nguyên v n
ng - Universal Resource Identifier) phân b t các không gian tên. Hi n nay, không có kh n ng n i
URL t i không gian tên. Thay vào ó, các không gian tên h n ch (qualified namespaces) c s d ng.
Ví d
<BORROWER xmlns="http://www.lib.com/bor/" >
(1) Không gian tên h n ch

Không gian tên h n ch cho phép m t danh x ng c c b c thêm vào nh ngh a.
Ví d
<BOOKDOC xmlns:forBook="http://www.lib.com/book/"
xmlns:forMember="http://www.lib.com/bor/">
<forBook:LIST>
<BOOK>
<forBook:CODE>BO001</CODE>
<TITLE> Biology</TITLE>
Tên duy nh t cho các không gian tên là h u t c a thu c tính xmlns. Không gian tên này c g n vào
tr c tên th . Các th không có ti n t s s d ng không gian tên m c nh. Các thu c tính c ng có th
c h n ch v i không gian tên.
(2) nh ngh a c a c u trúc tài li u XML

Có hai ph ng pháp c s d ng mô t c u trúc c a tài li u XML.
• DTD ( nh ngh a ki u tài li u)
‚ L c
5.2.4 DTD ( nh ngh a ki u tài li u)

DTD d a trên SGML. DTD c s d ng mô t c u trúc c a tài li u XML. Các ph n t khai báo c
d ng trong DTD là
• DOCTYPE
• ELEMENT
• ATTLIST
DOCTYPE ây là g c c a nh ngh a
ELEMENT N i dung c nh ngh a nh các ph n t
ATTLIST Các thu c tính c a các ph n t c nh ngh a
Ví d

<!DOCTYPE book [<!ELEMENT book (#PCDATA)>] >
<book>Java programming</book>
Tr ng
p có th
có nhi u
sách
(1) DOCTYPE
Ph n này b t u nh ngh a c a khai báo.
<!DOCTYPE root name Tên g c root name t ng ng v i tên c a ph n t g c (root element) trong
tài li u XML
<!DOCTYPE BOOKLIST [
Các nh ngh a c a ph n t .
]> D u này k t thúc khai báo DTD
(2) ELEMENT và ATTLIST

Nó c s d ng mô t các n i dung và các thu c tính.
<!ELEMENT tên th ki u c a các n i dung >
Ví d <!ELEMENT BOOKLIST (BOOK*) >

Ki u c a n i dung Mô t
ANY có ngh a là t t c các ph n t có th c cho phép
u này nh ngh a th c l p l i nh th nào ho c là tùy ch n
BOOK* d u * ngh a là có th xu t hi n không ho c nhi u l n
Tên ph n t c l p l i BOOK+ d u + ngh a là có th xu t hi n m t ho c nhi u l n

(element name repeat)
BOOK? d u ? ngh a là có th xu t hi n không ho c m t l n
BOOK | BORROWER thanh th ng ng c s d ng

phân cách các ph n t có th xu t hi n
EMPTY Không ph n t nào c ch a
Các u trên áp d ng cho t t c các nh ngh a v ph n t . Ph n sau áp d ng cho các n i dung và các
thu c tính
Ký t ã c phân tích. N i dung không th ch a các ký t dành riêng, ví
#PCDATA
nh <
CDATA D li u ký t
Giá tr #REQUIRED là b t bu c, giá tr #FIXED là c nh và m t giá tr
Modifiers
c nh c cho. Giá tr #IMPLIED là tùy ch n.
Ví d c a vi c s d ng c yêu c u
<!ELEMENT BOOKTYPE ( hardcover | paperpack | none ) >
<!ATTLIST BOOKTYPE DESIGN ( color | blackwhite ) "color" >
<!ATTLIST BOOKTYPE PUBLISHER CDATA #IMPLIED >
Ph n t BOOKTYPE c nh ngh a v i c n i dung và 2 thu c tính. M t danh sách các giá tr có th

c nh ngh a h n ch các giá tr cho phép. Giá tr m c nh có th c nh ngh a. Các giá tr c
nh ngh a không c n d u ngo c kép.
(3) Th c th
Các tham chi u th c th c s d ng thay th cho v n b n trong tài li u XML.
<!ENTITY mail "yy@tt.com" >
Trong tài li u XML, tham chi u th c th v i m t ti n t & có th c nh ngh a.
<EMAIL>&mail;</EMAIL>
(4) Chú thích

Các chú thích có th c thêm vào nh ngh a DTD b ng cách bao nó nh c ch ra nh sau


5.2.5 nh ngh a l c
(1) nh ngh a l c
c c Microsoft xu t. Nó tuân theo các quy t c XML. C u trúc c a m t l c c ch ra
i ây
• L c (Schema)
L c là g c c a nh ngh a.
Tên Tên c a l c
Xmlns Danh tính không gian tên ho c URI (Danh tính tài nguyên th ng nh t)
Không gian tên URI cho các thu c tính ki u d li u Th ng dt cs
xmlns:prefix
ng.
‚ Ki u ph n t (ElementType)
u này nh ngh a ki u c a các ph n t

Empty Không có n i dung
textOnly Ch có v n b n c ch a
Content
eltOnly Ch các ph n t và không có v n b n
mixed Các ph n t và v n b n có th c ch a
dt:type Ki u d li u c a n i dung
open N i dung không xác nh c cho phép
Model
closed Ch các n i dung cl c nh ngh a m i c phép bi u l
Name Tên c a ph n t
Order One Ch m t nh ngh a c a ph n t là c phép
seq Th t nh c xác nh trong nh ngh a

many B t kì th t nào c ng c phép
ƒ Ph n t (element)
Nó nh ngh a các th nghi m c a các ki u ph n t

Type Tên c a ki u ph nt
0 tùy ch n
MinOccurs
1 m t ho c nhi u (m c nh)
1 ch m t (m c nh)
MaxOccurs
* b t k s nào
„ Ki u thu c tính (AttributeType)
Nó nh ngh a ki u c a các thu c tính.

Dt:type Các ki u d li u nguyên th y
Dt:values T p các giá tr ki u ánh s
Default Giá tr m c nh lo i tr c yêu c u ="yes"
Name Tên c a thu c tính
open n i dung không xác nh c phép
Model
closed ch các n i dung c xác nh b i l c c phép th hi n
Required yes ho c no n u nó là b t bu c hay không
… Attribute (Thu c tính)
Th hi n c a ki u thu c tính
Default Giá tr m c nh lo i tr c yêu c u ="yes"
Required yes ho c no n u nó là b t bu c hay không
Type Tên c a ki u thu c tính
† Mô t (description)
Ph n t này c s d ng mô t ph n t
‡ Ki u d li u (datatype)
Ph n t ki u d li u mô t các c tr ng c a ki u d li u.
Dt:max Giá tr c c i c bao g m
Dt:maxExclusive Giá tr c a i lo i tr ngh a là ch các giá tr nh h n
dt:maxlength u này th ng c áp d ng cho các xâu
dt:min Giá tr c c ti u c bao g m
dt:minExclusive Gía tr c c ti u lo i tr ngh a là ch các giá tr l n h n
dt:type Ki u d li u nguyên th y
dt:values Danh sách các giá tr li t kê
a. Các giá tr c s d ng trong dt:type
String Các ký t
Number S
Int Các s nguyên (whole numbers)
Float D u ph y ng
Boolean 1 úng (true) 0 sai (false)
Date D ng yyyy-mm-dd
Enumeration Ki u s li t kê
ˆ Nhóm (group)
c s d ng t ch c các ph n t
one ch m t nh ngh a c a ph n t c phép
Order seq th t nh c xác nh trong nh ngh a
many b t kì th t nào c ng c phép
0 tùy ch n
MinOccurs
1 m t ho c nhi u (m c nh)
1 ch m t (m c nh)
MaxOccurs
* m ts b tk
‰ Ví d
Tr ng
p có th
có nhi u
sách
5.2.6 XSL (Ngôn ng ki u cách trang m r ng)
(1) XSL (Ngôn ng ki u cách trang m r ng)
Tài li u XML
Tài li u XML
Tài li u XSL
lý XSL
Tài li u XSL
Tài li u HTML
c ích c a XSL là nh d ng tài li u XML hi n th . Nó chuy n tài li u XML thành d ng th c khác, ví

nh HTML hi n th . Nó c ng có tính n ng l c c bi u di n b ng các tiêu b n (templates) xác
nh các nút ích v i t p các l nh v ki u cách. Nó tuân th d ng th c mã hóa c a XML.
Ví d

<xsl:stylesheet xmlns:xsl="http://www.w3.org/TR/WD-xsl" >
<xsl:template match="/" >
<xsl:value-of />
</xsl:template>
</xsl:stylesheet>
Tiêu b n c nh ngh a và các l nh x lý c nh ngh a trong tiêu b n này. L nh x lý c bi t nh

t tác ng. Tiêu b n s i sánh các ph n t và áp d ng tác ng lên các ph n t này trong tài li u XML
sánh úng v i vi c tìm ki m.
<xsl:template match="/" > <--M u tìm "/" bi u di n g c

<xsl:value-of /> <-- ph n tác ng chèn giá tr v n b n c a nút sánh úng
(2) S d ng ki u cách trang (stylesheet) trong tài li u XML

Khai báo ki u cách trang xml c thêm vào và tên c a tài li u xsl c nh ngh a trong tham s href .
Ví d
<?xml version="1." ?>

<?xml-stylesheet type="text/xml" href="bookstyle.xsl" ?>
Hành ng c ng d ng
ig c
c ng d ng t i ph n t
TITLE
(3) Các ph n t XSL c b n

G c c a trang XSL
<xsl:stylesheet ... >
<xsl:stylesheet xmlns:xsl="http://www.w3.org/TR/WD-xsl" >
</xsl:stylesheet>
Giá tr xmlns ph i là nh trên nó làm vi c trong IE
<xsl:template ....... > u này nh ngh a m t tiêu b n n
</xsl:template> <xsl:template match="pattern" >
u này nh ngh a vi c s d ng th c và ph n t nào c áp d ng
<xsl:apply-templates ...... /> <<xsl:apply-templates select="pattern" order-by="pattern list" />
Giá tr c a nút c tr l i
<xsl:value-of ...... />
<xsl:value-of select="pattern" />
<xsl:copy /> u này sao chép nút v i t t c các th
• Pattern (m u)
Pattern Ý ngh a Pattern Ý ngh a
Không có
/ c * các ph n
g c
Các thu c
tính Title
book/copy các ph n t <copy> là con c a <book> book/@title
c gán
i book
// c và t t c các nút d i
//* Các ph n t d i g c
5.2.7 Mô hình it ng tài li u XML

u này ch ra mô hình i t ng tài li u XML trong Internet Explorer 5 và trên nó. Tài li u XML có th
c t o và s d ng trong các ng d ng.
(1) it ng nút (Node object)

it ng nút là it ng chính c s d ng và m i ph n t c bi u di n nh m t nút. Có hai tuy n
p
• childNodes (các nút con)
bi u di n b t k m t nút con nào trong nút hi n t i
‚ attributes (các thu c tính)
bi u di n b t kì nh ngh a thu c tính nào trong nút hi n t i

Nút (các thu c tính)
Các nút con
Các nút con

Ví d v vi c s d ng it ng Document (tài li u) trong VB
Tham chi u t i it ng XML ph i c thêm vào
Dim DOMOBJ As DOMObject ' Khai báo m t tham chi u Document (tài li u)
Set DOMOBJ = New DOMDocument ' T o i t ng Document

DOMOBJ.Load "d:¥viet¥book.xml" ' N p t p XML
Ví d v các thu c tính n u nút hi n t i là c cho
<Title>Java Programming</TITLE>
Thu c tính v n b n tr l i các n i dung, có ngh a là Java Programming
Tên c a nút (nodeName) tr l i tên c a ph n t , có ngh a là TITLE
Thu c tính xml cho nh ngh a XML, có ngh a là <Title>Java Programming</TITLE>
5.2.8 d ng XML trong tài li u HTML

Th XML có th c s d ng trong nh ngh a HTML nh ngh a m t tài li u XML trong t p
HTML.
Tài li u
Mi n d li u XML
Tài li u XML
Ví d
i dung c a mi n d li u (data island) c
Tài li u XML c tham chi u t HTML
nh ngh a tr c ti p
<HTML> <HTML>
: :
<XML ID="objBOOK" > <XML ID="objBOOK" SRC="book.xml"
<BOOK> </XML>
<CODE>JO001</CODE>
<TITLE>Java Programming</TITLE> </HTML>
</BOOK>
</XML>
</HTML>
Vi c làm script (k ch n) máy khách có th c thêm vào trong tài li u HTML và i t ng RDS
(D ch v d li u t xa) có th c s d ng truy nh p thông tin trong vùng d li u ó. Các ph n t c
ph i ra có th sau ó c g n thêm các ph n t HTML xác nh hi n th n i dung. Thu c tính ID ph i
là duy nh t vì nó c s d ng xác nh vùng d li u khi nó c g n v i các th HTML khác.
Ví d
<SPAN DATASRC="#objBook" DATAFLD="CODE" ></SPAN>
Thu c tính DATASRC s tr t i vùng d li u. M t d u # ph i c thêm vào u tên ID c a vùng d li u

khi nó c s d ng. Thu c tính DATAFLD bi u di n n i dung c a ph n t nào s c n i t i th
HTML.
Ví d c a nh ngh a b ng g n v i vùng XML
<TABLE DATASRC="#objBOOK" DATAPAGESIZE=5 >
DATAPAGESIZE nh ngh a s l ng c c i các b n ghi hi n th t i m t th i m.
Ví d c a HTML
HTML Tài li u XML
<HTML> <?xml version="1.0" ?>
<BODY> <BOOKLIST>
<XML ID="OBJBOOK" SRC="BOOK.XML" <BOOK>

DATAPAGESIZE=10></XML> <CODE>JO001</CODE>
<TABLE BORDER DATASRC="#OBJBOOK" > <TITLE>Java Programming</TITLE>
<TR><TD VALIGN="TOP"><SPAN <COPY>
DATAFLD="CODE"></SPAN></TD> <NO>1</NO>
<TD VALIGN="TOP"><SPAN
DATAFLD="TITLE"></SPAN></TD> <REGDATE>1999-04-23</REGDATE>
<TD><TABLE BORDER </COPY>
DATASRC="#OBJBOOK" DATAFLD="COPY" <COPY>
DATAPAGESIZE=10 > <NO>2</NO>
<TR><TD><SPAN
DATAFLD="NO"></SPAN></TD> <REGDATE>1999-05-12</REGDATE>
<TD><SPAN DATAFLD="REGDATE"> </COPY>
</SPAN></TD> </BOOK>
</TR> </BOOKLIST>
</TABLE>
</TD>
</TR>
</TABLE>
</BODY>
</HTML>
Chú ý r ng các ph n t l ng nhau ph i c t cùng m t m c, có ngh a
Ph n t g c v i <COPYLIST> Cho phép g n d li u trong HTML
<COPYLIST> <COPY>
<COPY> <NO>1</NO>
<NO>1</NO> <REGDATE>1999-04-23</REGDATE>
<REGDATE>1999-04-23</REGDATE> </COPY>
</COPY> <COPY>
<COPY> <NO>2</NO>
<NO>2</NO> <REGDATE>1999-05-12</REGDATE>
<REGDATE>1999-05-12</REGDATE> </COPY>
</COPY>
</COPYLIST>
a ra
5.2.9 Giao di n XML SQL Server OLE-DB

ây là m t giao di n do Microsoft ngh , nó cho phép c ngay c CSDL c a SQL Server 7.0 và k t qu
c tr l i nh m t tài li u XML mà SQL2000 nh n ra các b s a i này m t cách tr c ti p.
Tài li u XML
s
cho d li u
Câu l nh SELECT c a SQL có thêm các b s a i ph c thêm vào tr l i k t qu nh m t tài li u

XML.
Câu l nh SELECT FOR XML { RAW | AUTO | EXPLICIT }

FOR XML RAW M i hàng d li u c t o ra v i các c t nh các thu c tính v i m t tên b ng
c t tr c và hàng tên ph n t nh :
<row BOOK_NO="CP0002" BOOK_TYPE="Computing "
TITLE="ELEMENTARY FTAM AND MOTIS/MHS "/>
FOR XML AUTO Auto là gi ng nh raw ngo i tr tên b ng tr thành tên ph n t nh :
<BOOK BOOK_NO="CP0002" BOOK_TYPE="Computing "
TITLE="ELEMENTARY FTAM AND MOTIS/MHS "/>
FOR XML EXPLICIT Ng i s d ng ph i ánh x c u trúc cây c yêu c u. u này th ng c
d ng v i câu l nh JOIN t quan h cho nhi u b ng.
Tag S hi u duy nh t tham chi u t i m c

Parent M c cha
[element name!level!nested element name] u này nh ngh a các ph n t và nhóm l i nh ng
ph n t thu c m i ph n c phân cách b i d u ch m
than và toàn b nh ngh a c bao trong các d u
ngo c vuông.
Ví d
[Borrower!1!BorrowerName]
Ph n t cha là Borrower t i m c cao nh t, có ngh a là 1 và ph n t c ch a trong là BorrowerName
n c n có tham chi u Microsoft ActiveX Data Objects 2.6 ho c trên n a

Mã m u c CSDL và a ra k t qu nh m t tài li u XML
Sub xmlmodes()
Dim i As Integer
Dim wstr As String
Dim sqlstr As String
Dim conobj As New ADODB.Connection
Dim comd As New ADODB.Command
Dim STREAMOBJ As ADODB.Stream
Set STREAMOBJ = New ADODB.Stream

Set comd = New ADODB.Command
constr = "PROVIDER=SQLXMLOLEDB.2.0;DATA PROVIDER=SQLOLEDB;DATA

SOURCE=NITR215;INITIAL CATALOG=Sales;UID=SA"
'
' M CSDL t it ng k t n i
'
conobj.Open constr
'
' G n i t ng k t n i t i i t ng l nh
'
comd.ActiveConnection = conobj
'
' Thông báo dòng DB XML c s d ng phía máy khách
'
comd.Properties("ClientSideXML") = "True"
'
' Chu n b câu l nh SQL
'
sqlstr = "SELECT BOOK_NO, BOOK_TYPE, TITLE " & _
" FROM BOOK " & _
" WHERE TITLE LIKE '%ELE%'" & _
" FOR XML RAW "
'
' t câu l nh SQL t i i t ng L nh
'
comd.CommandText = sqlstr
'
' M dòng
'
STREAMOBJ.Open
'
' G n i t ng dòng t i i t ng L nh
'
comd.Properties("Output Stream").Value = STREAMOBJ
'
' nh ngh a tên g c (root)
'
'comd.Properties("xml root") = "root"
'
' t t i v trí b t u
'
comd.Properties("xml root") = "root"
' Th c hi n truy nh p CSDL

'
comd.Execute , , adExecuteStream
STREAMOBJ.Position = 0
STREAMOBJ.Charset = "ISO-8859-1" ' "utf-8"
'
' T o i t ng tài li u
'
Set DOMOBJ = New DOMDocument
'
' c tài li u XML c t o ra và t nó vào xâu
'
wstr = STREAMOBJ.ReadText()
'
' N p XML vào i t ng tài li u
'
DOMOBJ.loadxml wstr
'
' C t tài li u XML
'
STREAMOBJ.SaveToFile "d:¥tmp¥xmlexplicit3_layer.txt", adSaveCreateNotExist

'
' óng dòng
'
STREAMOBJ.Close
Set comd = Nothing

conobj.Close
Set DOMOBJ = Nothing

End Sub
5.2.10 Máy u tr c a ph ng ti n (Flash)
(1) Máy u tr c a ph ng ti n (Flash)

Máy khách Máy ph c v
Script máy ph c
Tài li u Web
XML
Có m t i t ng XML cho phép ng d ng flash5 truy nh p t i tài li u XML ho c th c hi n script tr l i

tài li u XML.
Ví d v script asp t o ra m t tài li u XML
<% response.write "<?xml version='1.0' ?>"
response.write "<BOOKLIST>" & vbcrlf
response.write "<BOOK>" & vbcrlf
response.write "<BOOKNUMBER>BO0001</BOOKNUMBER>" & vbcrlf
response.write "<TITLE>ADVANCE STUDY OF ZOOLOGY</TITLE>" & vbcrlf
response.write "</BOOK>" & vbcrlf
response.write "<BOOK>" & vbcrlf
response.write "<BOOKNUMBER>BO0002</BOOKNUMBER>"
response.write "</BOOK>" & vbcrlf
%>
Script Flash
var XMLOBJ;
function myload(success) // m u hàm tên hàm (success)
{
// thành công : true (thành công)

txXML = this.toString(); // Hi n th tài li u XML trong h p v n b n
}
//
// Bi u di n nút
//
on (release) {
XMLOBJ = new XML(); // T o i t ng XML
txXML = "loading" // thông p thông báo cho ng i dùng là XML ang cn p
XMLOBJ.onLoad = myload; // tên hàm qu n lý d li u cn p
XMLOBJ.load ("/scripts/xml.asp"); // t p qu n lý XML ho c t p l nh phát sinh ra t p
}.
Tr l i bài t p 159
Tr l i bài t p
Tr l i bài t p cho Quy n 4 Ph n 1 Ch ng 1 (Các giao th c và
ki m soát truy n)
Danh sách áp án
______________________________________________________________
Tr l i
Q 1: D Q 2: a Q 3: e Q 4: c Q 5: a
Q 6: B Q 7: a Q 8: d Q 9: b Q 10: d
Q 11: A Q 12: c Q 13: c
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
A B C
d. T ng trình bày ng v n chuy n ng m ng
Mô t
ng ng d ng
A
ng phiên
B
C
ng liên k t d li u
ng v t lý
A B C
a. T ng v n chuy n ng m ng ng trình bày
b. T ng v n chuy n ng trình bày ng m ng
c. T ng m ng ng v n chuy n ng trình bày
d. ng trình bày ng v n chuy n ng m ng
e. ng trình bày ng m ng ng v n chuy n
Trong câu h i này c n xác nh thu t ng úng thay cho a, b và c a ra trong hình v v mô
hình tham chi u c b n OSI.
Mô hình tham chi u c b n OSI a ra trong ch ng này cho th y câu tr l i là d.
ng ng d ng T ng th 7 Cung c p các d ch v truy n thông c n cho các ng d ng

ng trình bày ng th 6 Bi u di n d li u, d ch và ánh x d ng th c
ng phiên ng th 5 Qu n lý i tho i, u khi n m ng b , v.v..
ng v n chuy n ng th 4 o m truy n d li u gi a u cu i (end-to-end), v.v..
ng m ng ng th 3 Các ch c n ng tìm ng, v.v..
ng liên k t d li u T ng th 2 B o m v n chuy n d li u gi a các h th ng lân c n, ki m soát l i, v.v..
ng V t lý ng th 1 n i và các chân n i, ph ng ti n truy n, v.v..
160 Tr l i bài t p
Q2
Tr l i
a. Th c hi n thi t l p và gi i phóng tìm ng và k t n i t o ra vi c truy n d li u trong su t gi a
các h th ng cu i.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích úng cho ng m ng trong mô hình tham chi u c
n OSI.
a. Th c hi n thi t l p và gi i phóng tìm ng và k t n i t o ra vi c truy n d li u thông su t gi a
các h th ng cu i.
"d li u truy n gi a các h th ng cu i " --> t ng m ng --> ây là câu tr l i
b. ây là t ng g n v i ng i s d ng nh t, và cho phép s d ng truy n file, e-mail và nhi u ng d ng
khác.
"g n v i ng i s d ng nh t, , nhi u ng d ng khác --> t ng ng d ng
c. H p thu nh ng c tr ng khác bi t c a ph ng ti n truy n thông v t lý, và m b o kênh truy n
thông su t cho các t ng m c trên.
"h p thu nh ng khác bi t trong các c tr ng c a ph ng ti n truy n thông v t lý " -->
ng v t lý
d. Cung c p các th t c ki m soát truy n (phát hi n l i, ki m soát vi c truy n l i, v.v…) gi a các nút
lân c n.
"Các th t c ki m soát truy n gi a các nút lân c n " --> t ng liên k t d li u
Q3
Tr l i
e. TCP/IP
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh giao th c m ng chu n th c t trên th gi i do ARPANET s
ng và c xây d ng trong h th ng UNIX.
a. CSMA/CD b. FTAM c. ISDN
d. MOTIS e. TCP/IP
gi i thích ph n ánh v TCP/IP. à Câu tr l i là e.
Q4
Tr l i c
c
ng v n chuy n TCP
ng m ng IP
ng liên k t d li u
Mô t
Trong câu h i này c n tìm minh h a a ra m i quan h úng gi a 7 t ng c a mô hình tham
chi u c b n OSI và các giao th c TPC/IP c s d ng trên Internet.
a b c d
ng v n chuy n IP TCP
ng m ng TCP IP IP TCP
ng liên k t d li u TCP IP
Vì TCP áp ng cho t ng v n chuy n và IP áp ng cho t ng m ng nên câu tr l i là c.

Tr l i bài t p 161
Q5
Tr l i
a. FTP
Mô t
Trong câu h i này c n tìm giao th c c s d ng cho vi c truy n file trên Internet.
a. FTP b. POP c. PPP d. SMTP
Trong s các l a ch n a ra trên, FTP (Giao th c truy n File) là giao th c c s d ng cho
vi c truy n file gi a các máy tính trên m ng. à Câu tr l i là a.
Q6
Tr l i
b. 254
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh s l ng c c i c a a ch máy ch có th t trong cùng m t
ng con khi a ch m t n m ng con là 255.255.255.0.
a. 126 b. 254 c. 65,534 d. 16,777,214
t n m ng con có 24 bit ph n m ng và 8 bit ph n máy ch .
255. 255. 255. 0 = 11111111 11111111 11111111 00000000
Vì v y, s a ch máy ch c c i v i m t n m ng con là
28-2 254
(bao g m t t c 1 và t t c 0)
Vì v y, câu tr l i là b.
Chú ý: Trong câu h i này, l p A ho c B ho c C không quan tr ng.
Q7
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n t ìm mô t thích h p nh t v ARP c a giao th c TCP/IP.
b. Giao th c u khi n ng b ng m t s các ch ng truy n gi a các c ng ra (gateways).
c. Giao th c u khi n ng b ng thông tin tr trên m ng d a vào tem th i gian.
d. Giao th c thu c a ch IP t máy ph c v t i th i m h th ng kh i ng trong tr ng
p không có a.
Chu n ARP cho giao th c phân gi i a ch . Nó là giao th c ánh x a ch giao th c
Internet ( a ch IP) t i a ch máy v t lý ( nh a ch MAC) c nh n ra trong m ng n i b . Vì
y câu tr l i là a.
Q8
Tr l i
d. X.25
162 Tr l i bài t p
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh khuy n ngh c a ITU-T xác nh trình t truy n thông gi a thi t b
u cu i d li u (DTE) trong các h th ng truy n d li u và các m ng chuy n m ch gói.
a. V.24 b. V.35 c. X.21 d. X.25
X.25 là giao th c m ng d li u chuy n m ch gói xác nh khuy n ngh qu c t v trao i d li u

ng nh u khi n thông tin gi a DTE và DCE. à Câu tr l i là d.
(X.25 dùng 3 t ng d a trên ba t ng u tiên c a mô hình tham chi u b y l p OSI. Trong 3 t ng,
ng v t lý mô t giao di n v i môi tr ng v t lý là X21. Khuy n ngh V có liên quan t i truy n
ng t )
Q9
Tr l i
b. u khi n ng
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh u khi n truy n mà th c hi n x lý sau.
• Giám sát thi t b u cu i m ch d li u (Modems, v.v..).
• Khi c s d ng v i các m ng n tho i, nó phát ra âm thanh quay s và n i t i ng i nh n, và ng t
ng n i sau khi truy n thông th c hi n xong.
a. u khi n l i b. u khi n ng
c. u khi n k t n i d li u d. u khi n ng b
Trong m ng chuy n m ch m ch n th c hi n chuy n gi a n i và ng t k t n i c a ng
truy n d li u. ây c g i là u khi n ng. à Câu tr l i là b.
Q10
Tr l i
d. Th m dò/l a ch n
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh ph ng pháp c s d ng gi a trung tâm và các tr m k t n i
ih th ng truy n d li u, nh các tr m h i trung tâm cho d li u.
a. Tranh ch p b. Truy n ng b
c. Truy n không ng b d. Th m dò/l a ch n
Th m dò/l a ch n
Ph ng pháp th m dò/l a ch n c s d ng khi m t s tr m c k t n i t i tr m chính (tr m
u khi n). tr m u khi u khi n t t c d li u nh n và d li u truy n trong h th ng
ng. Nó h i m i tr m xem li u tr m có d li u nào g i hay không. ây c g i là th m dò
à Câu tr l i là d.
Q11
Tr l i
a. ACK
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh ký t u khi n truy n c s d ng trong u khi n liên k t d
li u ch c b n (th t c c b n) xác nh thông báo c a thông p thông tin nh n c.
Tr l i bài t p 163
a. ACK b. ENQ c. ETX d. NAK e. SOH

Câu tr l i là A. ACK, ACK c l y t acknowledgement.
Q12
Tr l i
c. FCS
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh tr ng c dùng phát hi n l i trong khung HDLC.
F A C I FCS F
a. A b C c FCS d I
Trong khung HDLC, các mã CRC (16-bits) phát hi n l i c nh p vào chu i ki m tra khung
(FCS) à Câu tr l i là c
Q13
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t thích h p nh t v th t c a liên k t.
a. Giao th c t ng tin c y c a t ng móc n i d li u khi nhi u ng c k t n i theo nhi u
c liên ti p.
b. Giao th c chuy n ti p nhi u liên k t d li u song song.
d. Giao th c a chuy n m ch (line-multiplexing) phân chia m t ng v t lý v m t logic thành
nhi u liên k t d li u.
Th t c a liên k t t h p nhi u liên k t d li u (th t c liên k t n = SLPs) v i nhau x lý

cùng nh m t liên k t d li u. MLP u khi n các SLP song song. MLP c s d ng cung
p 1 liên k t d li u yêu c u nhi u dung l ng truy n.
Vì vây, câu tr l i là c.
164 Tr l i bài t p
Tr l i cho Quy n 4 Ph n 1 Ch ng 2 (Mã hóa và truy n t i)

Danh sách áp án
_____________________________________________________________
áp án
Q 1: C Q 2: d Q 3: a Q 4: c Q 5: a
Q 6: D Q 7: a Q 8: b Q 9: b Q 10: c
Q 11: C Q 12: b Q 13: d Q 14: d Q 15: a
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
c. u biên
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh k thu t u ch th c hi n n gi n nh t m c dù nó nh y c m
i nhi u và th ng dáng trong m c tín hi u. (Ho t ng này g i là u ch c yêu c u
truy n d li u s s d ng các ng truy n t ng t ,.)
a. u pha b. ut n c. u biên
d. u biên c u ph ng e. u ch d n kênh mã
Trong s các l a ch n trên,
b. Ph ng pháp u ch này không nh y c m v i nhi u và th ng dáng trong m c tín hi u.
c. Ph ng pháp u ch này nh y c m v i nhi u và th ng dáng trong m c tín hi u. à ây là
câu tr l i
d. K t h p c u t n và u pha.
Q2
Tr l i
d. u mã xung
Mô t
Trong câu h i này c n tìm k thu t u ch c s d ng truy n âm thanh qua m ng s
th c.
a. u pha b. ut n
c. u biên d. u mã xung
Âm thanh là t ng t . Vì v y, c n ph i s hóa truy n qua m ng s th c ho c c ghi nh
p máy tính. K thu t thông d ng nh t th c hi n u này là u mã xung. Vì v y, câu tr l i là
d.
Q3
Tr l i
Tr l i bài t p 165
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t dúng v ki m tra ch n l c s d ng ch ng l i các l i
truy n trong các ng truy n thông.
b. l i 1-bit có th c bù và l i 2-bit có th c phát hi n.
c. Trong tr ng h p bit ch n l là ch n, các l i 1-bit có th c phát hi n, và các l i 1-bit không th
c phát hi n trong tr ng h p bit ch n l là l .
d. Trong tr ng h p bit ch n l là l , l i bit s l có th c phát hi n, và bit s ch n có th c
phát hi n trong tr ng h p bit ch n l là ch n.
d ng ki m tra ch n l , có th phát hi n l i bit n. Nh ng không th s a l i.
a. úng à Câu tr l i là a
b. mô t mã Hamming.
c. Th m chí c hai tr ng thái ch n và l có th phát hi n l i bit n.
d. C tr ng thái ch n và tr ng thái l có th phát hi n l i bit s l .
Q4
Tr l i
c. CF
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh tr ng h p nào là ký pháp h 16 di n t 4F trong mã ký t 7 bit
sau khi bit tr ng thái c thêm vào.
a. 4F b. 9F c. CF d. F4
4F chuy n sang mã ký t 7bit trong h c s 2 là
(4F)16 = (100 1111)2
Vì s bit 1 là l (5), 1 c thay th v trí cao nh t.
t qu là (1100 1111)2 = (CF)16 à Câu tr l i là c.
Q5
Tr l i
a. CRC
Mô t
Trong câu h i này c n tìm k thu t phát hi n l i mà c ng thêm ph n d , c tìm ra b ng a
th c sinh nào ó, vào xâu bit phía g i, và phát hi n l i b ng cách xem ph n d ó có gi ng
nhau phía g i khi chia chu i bit nh n c cho cùng m t a th c sinh.
a. CRC b. ki m tra ch n l chi u d c
c. ki m tra ch n l chi u ngang d. Mã Hamming
d ng a th c sinh ch ra r ng s phát hi n l i c mô t là CRC (Cyclic Redundancy

Check). à Câu tr l i là a.
Trong CRC, m t ký t ki m tra c sinh ra b ng cách chia giá tr s c a kh i d li u cho a

th c sinh. Giá tr CRC c g i v i d li u và t i tr m ích, CRC c tính t d li u nh n
c. N u giá tr CRC nh n c phù h p v i giá tr c sinh ra t d li u nh n c thì d
li u c xem là không có l i.
166 Tr l i bài t p
Q6
Tr l i
d. Mã Hamming
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh k thu t phát hi n l i 2-bit và hàm s a l i 1-bit l i
a. Tr ng thái ch n b. Ki m tra ch n l theo chi u d c
c. Ki m tra ch n l theo chi u ngang d. Mã Hamming
d ng tr ng thái ch n l n gi n cho phép phát hi n l i bit n trong thông p nh n c.

Nh ng s a l i yêu c u nhi u thông tin h n (không th s d ng 1 bit ch n l )
Ph ng pháp s a l i bit v i s l i bit n và phát hi n l i 2-bit c g i là mã Hamming
Vì v y, câu tr l i là d.
Mã Hamming có th phát hi n và s a l i òi h i thêm 3 bit t i 4 bit vào thông p (Chú ý r ng bit
thêm vào ít h n toàn b thông p 2 l n).
1. phát hi n l i 2 bit (gi s không s a l i)
2. S a l i bit n
Q7
Tr l i
a. 250
Mô t
Trong câu h i này c n tính t n xu t (theo giây) x y ra l i bit trung bình v i t l l i bit là 1/600,000
và t c truy n d li u là 2,400 bit/giây.
a. 250 b. 2,400 c. 20,000 d. 600,000
ng có t l l i bit là 1/600,000 ngh a là l i bit có th x y ra khi g i 600,000 bit.
Vì t c truy n d li u c a ng này là 2,400 bit/giây, m t l i x y ra trong
600,000/2,400 = 250 [giây]
Câu tr l i là a.
Q8
Tr l i
b. Phía nh n có kh n ng nh n d ng ch các kí t b t u b ng các bit mà phía g i ã thêm vào t i
ch b t u và k t thúc c a t ng kí t .
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t úng v truy n không ng b .
ng b ph i nh th i phía g i và phía nh n trong khi truy n d li u, truy n không ng b

(còn c g i là ng b start-stop) d a vào bit b t u (giá tr , 1 bit) và bit k t thúc (giá tr 1),
1 bit, 1,5 bit, 2 bit) c thêm vào b t u ho c k t thúc m i chu i d li u. Khi không truy n
li u, bit d ng c g i liên t c. Vì v y, trong các l a ch n sau, câu tr l i là b.
a. Phía nh n th ng xuyên quan sát xâu bit c dùng ng b c g i t phía g i, và khi u

này c nh n, nó xem nh ng cái theo sau là d li u t bit ti p.
b. Phía nh n có kh n ng nh n d ng ch các kí t b t u b ng các bit mà phía g i ã thêm vào t i
ch b t u và k t thúc c a t ng kí t .
c. Phía g i thêm vào m t bit cho các bit "1" trong m i kí t tr thành s ch n.
Tr l i bài t p 167
d. Phía nh n và phía g i duy trì vi c chia th i gian b ng vi c th ng xuyên g i m t m u bit c bi t

trên ng truy n ngay c khi không có d li u c g i.
e. Tín hi u th i gian cho ng b hoá bao gi c ng ch y trên ng truy n, và thi t b cu i g i và
nh n d li u trong ng b v i các tín hi u th i gian này.
Q9
Tr l i
b. 0001010111
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh chu i bit nh n c úng c a chu i g i T (1010100) b ng cách
d ng k thu t truy n d li u ng b start stop s d ng tr ng thái l cho ph ng pháp ki m
tra ký t .
a. 0001010101 b. 0001010111 c. 1001010110 d. 1001010111
Chu i bit c g i là T (1010100). Vì nó có s bit 1 là l và ph ng pháp ki m tra ký t là tr ng

thái l nên bit ch n l c n thêm vào là 1.
Chu i bit nh n c c vi t theo th t t trái v i bit start là (0), các bit th t th p nh t t i
các bit th t cao nh t, bit tr ng thái và bit stop là (1).
Vì v y, chu i bit úng nh n c là
Bit Chu i bit(bit có ý ngh a th p nh t t i bit có ý ngh a cao Bit tr ng Bit

start nh t) thái stop
0 0010101 1 1
Q10
Tr l i
c. 0.5
Mô t
Trong câu h i này c n tính th i gian yêu c u truy n d li u 120 ký t s d ng k thu t
start-stop v i ng truy n có t c truy n là 2,400 bit/sec. d li u là mã 8 bit không có bit
tr ng thái, và c tín hi u start và tín hi u stop u có dài 1 bit.
a. 0.05 b. 0.4 c. 0.5 d. 2 e. 200
bit c truy n trong k thu t start-stop là

S bit c truy n = 120 * (8+2) = 1,200 [bits]
(Vì bit start (1 bit) và bit stop (1 bit) c thêm vào m i ký t 8 bit)
Th i gian yêu c u truy n 120 ký t s d ng ng có t c truy n 2,400 bit / giây là
Th i gian yêu c u truy n = 1,200 / 2400 = 0.5 [giây]
Vì v y, câu tr l i là c.
Q11
Tr l i
c. TDM
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh k thu t k t h p các ng t c th p thành m t ng t c
168 Tr l i bài t p
cao b ng ghép kênh phân chia th i gian chuy n chu i bit c truy n trên ng truy n t c
cao.
a. CDM b. FDM c. TDM d. WDM
Trong s các l a ch n trên, TDM (Ghép kênh phân chia th i gian) là ph ng pháp k t h p
nhi u kênh (các m ch d li u) thành m t m ch (ho c ng c l i) b ng cách n nh m i kênh có
t n v th i gian c nh cho vi c truy n d li u. Nó c s d ng trong truy n thông s .
Kênh
ns
Th i gian
Q12
Tr l i
b. JPEG
Mô t
Trong câu h i này c n tìm tên ph ng pháp không o ng c c cho nh t nh mà ã tr
thành chu n qu c t .
a. BMP b. JPEG c. MPEG d. PCM
Câu tr l i là JPEG.
Chu n JPEG cho Joint Photographic Experts Group, có y ban vi t chu n vào cu i th p niên 80
và u th p niên 90. nh d ng là chu n ISO 10918.
Q13
Tr l i
d. T o kh n ng dùng hi u qu các m ch truy n thông (b ng vi c dùng chung nhi u ng truy n
thông).
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t thích h p v c tr ng c a chuy n m ch gói.
a. Vi c tr không xu t hi n bên trong m ng chuy n m ch.
b. Thích h p cho vi c truy n kh i l ng l n d li u liên ti p.
c. Không phù h p cho vi c truy n thông tin gi a các thi t b v i t c và th t c truy n khác nhau.
d. T o kh n ng dùng hi u qu các m ch truy n thông (b ng vi c dùng chung nhi u ng truy n
thông).
a. Vì chuy n m ch gói s d ng chuy n ti p và l u tr nên x y ra tr .
b. Chuy n m ch gói phù h p cho truy n d li u v i th i gian truy n dài h n nh ng ng d
li u nh .
c. Chuy n m ch gói phù h p v i vi c truy n d li u gi a thi t b có các giao th c và t c
Tr l i bài t p 169
truy n khác nhau

d. tr l i úng à d là câu tr l i
Q14
Tr l i
d. B ng vi c t nhi u m ch n lôgic, vi c truy n thông hi n t i v i nhi u bên có th c th c
hi n b ng vi c dùng m t ng v t lí.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t úng v chuy n m ch gói.
b. So v i chuy n m ch m ch n, ti m n ng bên trong m ng là thi u.
c. th c hi n truy n thông b ng chuy n m ch gói, c n i g i và n i nh n u ph i là các thi t b
cu i theo ph ng th c gói (PT).
d. B ng vi c t nhi u m ch n lôgic, vi c truy n thông hi n t i v i nhi u bên có th c th c
hi n b ng vi c dùng m t ng v t lí.
a. C m ng chuy n m ch gói và m ng chuy n m ch m ch n u s d ng c trong ISDN.
b. Vì chuy n m ch gói s d ng ph ng pháp l u tr và chuy n ti p nên tr l n h n so v i
chuy n m ch m ch n.
c. Các thi t b cu i không theo ph ng th c gói có th k t n i v i m ng chuy n m ch gói b ng
cách s d ng thi t b g i là PAD (Packet Assembly and Disassembly).
d. là câu tr l i úng.
Q15
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t thích h p v c tr ng c a chuy n ti p khung.
b. D a trên ti n c a vi c dùng ng truy n thông ch t l ng th p v i vi c th ng xuyên xu t hi n
i.
c. Xem nh m t ph ng pháp truy n thông, ch k thu t SVC (Switched Virtual Circuit) m i c
dùng.
d. Khi phát hi n ra l i khung, thi t b chuy n m ch chuy n ti p khung g i l i m t khung c bi t.
Chuy n ti p khung là giao th c t ng t v i nguyên t c c a X25. S khác nhau là
1) X.25 th c hi n c vi c ki m tra và s a l i d li u t ng m ng. Vi c ki m tra và truy n l i là
nguyên nhân gây tr m ng.
2) Chuy n ti p khung ch th c hi n phát hi n l i mà không s a l i. Vì chuy n ti p khung tránh
truy n l i và tìm l i l i nên m ng ph i x lý ít h n và tr c ng ít h n.
a. là câu tr l i úng
Trong chuy n ti p khung, nhi u kênh logic c ghép vào m t kênh v t lý. DLCI ch ra các kênh
logic nào có khung d li u liên quan thu c v .
b. ng truy n ch t l ng th p v i t n s l i x y ra không phù h p v i chuy n ti p khung vì
vi c tìm l i không x y ra trong chuy n ti p khung. à câu này sai
c. M ch o c nh (Permanent Virtual Circuit:PVC) ho c m ch o chuy n m ch (Switched
Virtual Circuit: SVC) c s d ng. à câu này sai
d. Chuy n ti p khung th c hi n phát hi n l i nh ng không th c hi n khôi ph c l i và truy n l i. à
sai
170 Tr l i bài t p
Tr l i câu h i cho Quy n 4 Ph n 1 Ch ng 3 (Các m ng (LAN và

WAN))
Danh sách áp án
_____________________________________________________________
áp án
Q 1: D Q 2: d Q 3: b Q 4: a Q 5: c
Q 6: C Q 7: b Q 8: c Q 9: d Q 10: c
Q 11: C Q 12: e
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
d. Bus, sao, vòng
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh ki u hình c a m ng LAN theo c u hình c a m ng truy n thông.
a. 10BASE 5, 10BASE 2, 10BASE-T
b. CSMA/CD, chuy n th bài
c. Cáp xo n ôi, cáp ng tr c, cáp quang
d. Bus, sao, vòng
e. B ch n ng, c u, b l p
a. Chu n IEEE802.3, lo i Ethernet, 100BASE-T

b. Ki u ki m soát truy c p ph ng ti n LAN, TDMA
c. Ki u cáp truy n thông
d. Mô t ki u topo LAN. à ây là câu tr l i
e. Ki u thi t b k t n i các m ng LAN, c ng k t n i
Q2
Tr l i
d. T ng máy tính u bình ng trong k t n i.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh s mô t úng v tính n ng c bi t c a h th ng m ng LAN
ngang hàng.
a. Có th dùng chung a gi a các máy tính nh ng các máy in không dùng chung c.
b. Thích h p cho các h th ng LAN qui mô l n vì ki u này cao c p h n v kh n ng thay i qui mô
và tin c y.
c. Thích h p cho vi c xây d ng h th ng x lý giao tác v i nhi u l u thông.
d. M i máy tính u bình ng trong k t n i.
e. H th ng LAN không th c liên n i b ng vi c dùng c u hay b ch n ng.
a. a c ng nh máy in có th dùng chung gi a các máy tính

b. Dùng cho h th ng m ng LAN qui mô l n, h th ng LAN máy khách/ ch phù h p h n h
Tr l i bài t p 171
th ng m ng LAN ngang hàng.

c. H th ng m ng LAN không phù h p cho h th ng l u thông cao
d. Mô t úng v m ng LAN ngang hàng --> ây là câu tr l i
e. Cho phép liên n i h th ng m ng LAN ngang hàng
Q3
Tr l i
b. 10BASE 5
Mô t
Trong câu h i này c n tìm chu n ng truy n LAN v i các c tr ng (ví d : chi u dài c c i
a n cáp là 500m, t c truy n là 10Mbps ).
xBASEy
-t c truy n là x Mbps
- chi u dài c c i c a n cáp là y*100m (n u y là s )
ho c lo i cáp (n u y là T, cáp xo n ôi, y là F, cáp quang)
Vì v y, 10BASE 5 có các c tr ng th a mãnà Câu tr l i là b
a. 10BASE 2 b. 10BASE 5
c. 10BASE-T d. 100BASE-T
Q4
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t thích h p nh t cho ph ng pháp ki m soát truy nh p LAN
CSMA/CD
b. Nút ã chi m thông báo (không có th bài) c quy n truy n thì có th truy n d li u.
c. Vi c truy n sau khi chuy n i (b ng u ch ) tín hi u s th c thành tín hi u t ng t .
d. Phân chia thông tin c n g i thành các kh i (g i là t bào) v i chi u dài c nh tr c khi truy n.
a. úng
CSMA/CD vi t t t là Carrier Sense Multiple Access Collision Detection . Nh tên trình bày, khi
y ra ng , CSMA phát hi n và d li u c truy n l i.
b. mô t ph ng th c truy n th bài (m t ph ng th c ki m soát a truy c p)
c. mô t modems (ph n c ng) ho c chuy n i tín hi u s /t ng t
d. mô t ATM (m t ph ng th c ki m soát a truy c p)
Q5
Tr l i
c. Hub
C
Mô t
B B B B
A A A A
172 Tr l i bài t p
Trong câu h i này c n tìm tên thích h p cho thi t b trong c u hình m ng LAN k t n i b ng
10BASE-T (Trong c u hình m ng, là máy tính; là NIC)
a. Terminator b. Thi t b thu phát
c. Hub d. Modem
a. Tr m và thi t b thu/phát không c n trong vi c k t n i 10BASE-T

c. úng
d. modems dành cho vi c k t n i m ng WAN
Q6
Tr l i
c. K t n i t i t ng m ng và c dùng cho liên n i các h th ng LAN v i m ng di n r ng.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t thích h p v b ch n ng.
a. K t n i t i t ng liên k t d li u và có ch c n ng phân tách l u thông.
b. Chuy n i giao th c, k c giao th c m c cao h n t ng v n chuy n, và cho phép liên n i các
ng có ki n trúc khác nhau.
c. K t n i t i t ng m ng và c s d ng cho vi c liên n i các h th ng m ng LAN v i m ng di n
ng.
d. K t n i t i t ng v t lý và c s d ng m r ng kho ng cách k t n i.
a. mô t c u
b. mô t c ng k t n i
c. mô t b ch n ng --> câu tr l i
d. mô t b l p
Q7
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích úng v vai trò mà máy ph c v DNS n m gi .
a. C p phát ng a ch IP cho máy khách.
c. Ti n hành x lý truy n thông nhân danh máy khách.
d. T o kh n ng truy nh p t xa vào m ng n i b .
a. mô t DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol)
b. mô t DNS server --> câu tr l i
c. mô t Proxy server
d. mô t RAS (Remote Access Server)
Q8
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích phù h p v hai giao th c SMTP và POP.
Tr l i bài t p 173
a. SMTP là giao th c c s d ng khi m t bên là máy khách và POP3 là giao th c c dùng khi c
hai bên truy n u là máy ph c v th .
b. SMTP là giao th c cho Internet, còn POP3 là giao th c cho m ng LAN.
d. SMTP là giao th c nh n còn POP3 là giao th c g i
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) là giao th c c dùng gi a mail server truy n th và
ng c dùng gi a mail client và mail server khi máy khách g i th .
POP (Post Office Protocol) là giao th c c dùng khi mail client thu nh n th t mail server.
Q9
Tr l i
A B
d Khóa t c a ng i g i Khóa công c a ng ig i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm t h p thích h p cho "A" và "B" theo c u trúc c a ch ký nt .
A B
a Khóa công c a ng i nh n Khóa t c a ng i nh n
b Khóa công c a ng i g i Khóa t c a ng i g i
c Khóa t c a ng i g i Khóa t c a ng i nh n
d Khóa t c a ng i g i Khóa công c a ng i g i
vi c t o ch ký n t trên d li u, s d ng thu t toán khóa công. Ng i g i s d ng khóa

c ah t o ch ký n t còn khóa công c s d ng xác nh ch ký n t . Sau ó,
ng i nh n gi i mã s d ng khóa công c a ng i g i trong ch ng nh n và xác nh ch ng nh n
a vào quy n ch ng nh n.
Q10
Tr l i
c. 4
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh giá tr c a trong h th ng m t mã Caesar (ph ng pháp m t
mã trong b ng ch cái th t có m t ch cái c thay th b ng ch cái ng cách nó ch )
u chúng ta nh n gewl ã c m t mã hóa Caesar và gi i mã nó thành cash .
Giá tr c a h th ng m t mã Caesar ngh a là m i c tính ch cái th t là c thay i g p
174 Tr l i bài t p
N.
Ch ban u là: cash -à sau mã hóa thành: gewl
Gi a ch u tiên c và g, x y ra thay i 4 l n.
(c d e f g)
ng t ,
a e (a b c d e)
s w (s t u v w)
h l h i j k l
tc u th c hi n thay i 4 l n--> Câu tr l i là c,
a. 2 b. 3 c. 4 d. 5
Q11
Tr l i
c m b o r ng ng i dùng không quên m t kh u, nó c hi n th trên thi t b cu i vào th i
gian ng nh p.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh ph ng pháp v n hành không thích h p cho vi c s d ng trong
th ng máy tính n i m ng n tho i công c ng.
a. N u m t kh u không b thay i trong vòng m t th i gian xác nh, thì s không th k t n i dùng
t kh u này.
b. Khi có yêu c u k t n i, vi c g i l i s c th c hi n xác nh s n tho i thi t l p k t n i.
c. m b o r ng ng i dùng không quên m t kh u, nó c hi n th trên thi t b cu i vào th i
gian ng nh p.
d. N u m t kh u c a vào sai m t s l n xác nh tr c, thì ng s b ng t k t n i.
c là không thích h p trong ph ng pháp v n hành m t kh u không chú ý t i vi c s d ng trong
th ng máy tính có c k t n i hay không t i m ng n tho i công c ng à câu tr l i.
a, b và d là ph ng pháp v n hành m t kh u t t trong h th ng máy tính s d ng k t n i m ng
n tho i công c ng.
Q12
Tr l i
e. V c xin
Mô t
Trong câu h i này c n tìm kho n m c c dùng phát hi n và tri t tiêu vi c nhi m vi rút trong
t n i t i vi rút máy tính ã bi t.
a. T p n b. B b o v màn hình c.Con ng a thành Trojan
d. Michelangelo e. V c xin
e. V c xin là m t ch ng trình anti-virus mà th c hi n ho t ng c mô t trong m u câu h i.

Nó c s d ng cho vi c tìm ra vi rút máy tính ã bi t (c ng có th không bi t) à câu tr l i
c. Con ng a thành Trojan là ch ng trình xu t hi n không có h i nh ng ch a mã ph kín tài li u
n n không nh n d ng c, khai thác ho c gây h ng d li u.
Virut là ch ng trình mà có th làm h ng m t ch ng trình khác b ng vi c thay i ch ng trình

thành b n copy h p nh t có h c u.
Tr l i bài t p 175
Tr l i bài t p cho Quy n 4 Ph n 1 Ch ng 4 (Thi t b truy n thông

và ph n m m m ng)
Danh sách áp án
______________________________________________________________
áp án
Q 1: B Q 2: d Q 3: A Q 4: d Q 5: d
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n gi i thích úng v DTE.
a. Nó là thi t b chuy n m ch c s d ng trong k thu t chuy n m ch ng.
c. Nó là thi t b th c hi n d n kênh các tín hi u có t c trung bình và th p, và truy n t i bên kia
ng vi c dùng ng s th c t c cao.
d. Nó là thi t b u ph i d ng th c tín hi u gi a ng truy n d li u và thi t b u cu i. Nó c ng
c g i là thi t b k t thúc m ch.
e. Nó là thi t b tháo d d li u gói thành d li u không gói, và ng c l i, dùng chuy n m ch gói.
DTE vi t t t c a Data Terminal Equipment . Nó di n t b t c thi t b s nào nh thi t b u

cu i, máy tính mà truy n và thu nh n d li u.
Vì v y, câu tr l i là b.
Q2
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm câu gi i thích v n v u khi n truy n thông (Communication
control unit:: CCU)
a. K t n i thi t b u cu i d li u (nh máy tính) v i m ch s cho phép truy n thông s th c y .
b. Quay s n tho i c a thi t b u cu i g i t i thi t b u cu i.
c. Th c hi n u ch tín hi u s thành tín hi u t ng t và ng c l i
nv u khi n truy n thông (CCU) là m t thi t b ki m soát truy n d li u trên ng truy n
a m ng.
a. Mô t DSU (Digital Service Unit)
b. Mô t NCU (Network Control Unit)
c. Mô t modem (Modulator và demodulator)
d. Mô t CCU (Communication Control Unit)
176 Tr l i bài t p
Q3
Tr l i
a. DSU
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh tên c a thi t b k t thúc m ch trong bi u ng s th c
ng s th c
T.b. cu i A A nv u khi n
Máy tính
truy n thông
a. DSU b. DTE c. NCU d. PAD

Thi t b trong câu h i k t n i thi t b u cu i d li u (nh máy tính) t i ng s th c cho phép
truy n thông s th c y . Vì v y câu tr l i là a.
DSU là s th c t ng ng v i modem.
Q4
Tr l i
d. PBX
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh thi t b dành cho k t n i m ch n tho i công c ng v i n tho i
r ng.
a. IDF b. MDF c. MUX d. PBX
PBX = Private Branch eXchange

ây là thi t b c mô t trong câu h i câu à ây là câu tr l i
MDF = Main Distributing Frame

IDF = Intermediate Distributing Frame
(2 lo i MDF và IDF c ng liên quan t i h th ng n tho i. MDF là khung phân ph i m t ph n c a
cáp chính bên ngoài c a thi t b u cu i m t cách d dàng, còn m t ph n khác dùng cho ng
thuê bao c a ng i s d ng bên trong và dây cáp chính t i b t k thi t b IDF nào (khung phân
ph i trung gian))
MUX = Multiplexer
(Là m t thi t b ph n c ng có kh n ng truy n 2 ho c nhi u tín hi u (tín hi u s ho c tín hi u
ng t ) trên cùng m t m ch b ng cách k t h p t m th i chúng thành m t tín hi u n)
Q5
Tr l i
d. SNMP
Mô t
Trong câu h i này c n tìm giao th c qu n lý m ng c dùng r ng rãi trên môi tr ng m ng
TCP/IP.
a. ARP b. MIB c. PPP d. SNMP
SNMP (Simple Network Management Protocol) là giao th c l p ng d ng có th trao i thông

tin quan lý gi a các thi t b m ng m t cách d dàng. Nó là m t ph n c a giao th c TCP/IP à
Câu tr l i là d.
Ph n 2
Công ngh c s d li u
Gi i thi u
Lo t sách giáo khoa này ã c xây d ng trên c s Chu n k n ng K s Công ngh Thông tin c a
ra công khai tháng 7/2000. B n t p sau ây bao quát toàn b n i dung c a tri th c và k n ng n n t ng c n
cho vi c phát tri n, v n hành và b o trì các h thông tin:
No. 1: Gi i thi u v H th ng máy tính

No. 2: Phát tri n và v n hành h th ng
No. 3: Thi t k trong và l p trình - Thân tri th c c t lõi và th c hành
No. 4: Công ngh M ng và C s d li u
Ph n này cho vi c gi i thích m t cách h th ng d dàng cho ng i h c công ngh c s d li u l n u

tiên có th d dàng thu c tri th c trong nh ng l nh v c này. Ph n này bao g m các ch ng sau:
Ph n 2: Công ngh C s d li u
Ch ng 1: T ng quan v c s d li u
Ch ng 2: Ngôn ng c s d li u
Ch ng 3: Qu n tr c s d li u
1 T ng quan v c s
li u
c tiêu c a ch ng
Khái ni m v c s d li u c hình thành vào n a cu i
nh ng n m 1960, và t ó ã có nhi u c i ti n cho vi c x lý
hi u qu h n nh ng kh i l ng d li u l n.
Trong ch ng này, chúng ta thu c b c tranh t ng quan v c
d li u (CSDL).
• Hi u th u khái ni m v CSDL b ng cách so sánh các t p v i

CSDL, và hi u c c u trúc và c tr ng c a các mô hình
li u xây d ng CSDL.
‚ Hi u c chu n hoá d li u và ERD, nh ng v n quan
tr ng nh t trong thi t k CSDL.
ƒ Hi u c các phép toán v t p h p và quan h c n thi t
cho thao tác CSDL.
178 Ch ng 1 T ng quan v c s d li u
1.1 c ích c a CSDL

c dù hi n nay chúng ta g i m t tuy n t p d li u là m t CSDL trong cu c s ng hàng ngày, t “CSDL”
u tiên xu t hi n vào gi a nh ng n m 1960.
Trong ph n này, chúng ta s trình bày t ng quan và ch c n ng c a CSDL, u c s d ng x lý m t
cách hi u qu khi mi n ng d ng c a máy tính ngày càng c m r ng.
(1) V n c a các h th ng d a trên t p

Trong quá kh , các h th ng d a trên các t p ã c t o ra x lý kh i d li u l n m t cách hi u qu .
Trong các h th ng nh v y, vi c x lý d li u c th c hi n b ng cách t o ra các t p trên các b ng t và
at .
Hình1-1-1 th ng d a trên t p
Tuy nhiên, khi quy mô kinh doanh và nhu c u c n thi t ph i x lý và thao tác d li u v i nhi u m c ích
khác nhau, nhi u d ng th c khác nhau t ng lên, n y sinh m t s v n nghiêm tr ng.
a d ng c a m c ích và d ng th c x lý d li u và các thao tác c ng là nguyên nhân gây nên nhi u v n
.
Các h th ng d a trên các t p c phát tri n cho m t m c ích c th , ví d , n y sinh các v n sau:
- Vì các t p c t o ra cho m t h th ng ng d ng, m t t p h p cùng các d li u c ghi trong t ng h
th ng, và gây nên lãng phí các tài nguyên ph n c ng nh các a t .
- Vì d li u c ghi trong các t p c thay i m t cách c l p trong các h th ng t ng ng, nên n i
dung c a m t s kho n m c d li u có th không nh t quán v i n i dung c a cùng các kho n m c d li u
ó trong h th ng khác.
- Vì nh ngh a t p c a vào trong ch ng trình, n u n i dung t p và d ng th c ghi c n thay i,
ch ng trình c ng ph i thay i.
gi i quy t v n này, ý t ng v CSDL c hình thành.
(2) Các m c ích và ch c n ng c a CSDL

gi i quy t các v n c a các h th ng d a trên t p, c n có các bi n pháp sau:
- Kh b vi c trùng l p các kho n m c d li u trong các t p có quan h .
- Duy trì s nh t quán nghiêm ng t c a n i dung t p.
- Làm cho ch ng trình c l p v i các t p.
1.1 M c ích c a CSDL 179
Hình 1-1-2
Khái ni m c s d li u
c bi t h n n a, c n có các ch c n ng và u khi n sau:

• Chia s d li u
ng cách qu n lý t p trung các t p c dùng trong c quan làm gi m b t công vi c b o hành d li u
và có th duy trì c tính nh t quán d li u.
• D li u c l p v i ch ng trình
ng cách làm cho các ch ng trình c l p v i các CSDL c qu n lý m t cách t p trung, vi c b o
hành và thay i ch ng trình tr nên d h n.
• Toàn v n d li u và khôi ph c h ng hóc
Toàn v n d li u ph i c m b o ngay c trong tr ng h p h tr cho m t s l n truy nh p c a
ng i s d ng và vi c ph c h i ph i c th c hi n nhanh chóng trong tr ng h p h ng hóc.
• B o m t d li u
Ph thu c vào n i dung d li u, có th u khi n c quy n truy nh p, ch cho phép nh ng ng is
ng có th m quy n c phép truy nh p.
Xét n các y u t này, CSDL ã c xây d ng trên các thi t b l u gi truy nh p tr c ti p qui mô l n
(DASD), nh các thi t b a t có dung l ng nh l n.
180 Ch ng 1 T ng quan v CSDL
1.2 Mô hình CSDL

xây d ng CSDL, c n m t khuôn kh xác nh ra thông tin th gi i th c ph c t p và các thao tác trên ó.
Khuôn kh này c g i là “mô hình d li u”. M c ích c a mô hình d li u nh sau:
- Cung c p nh ng quy c mô t d li u và c u trúc c a nó.
- nh ngh a t p nh ng phép toán trên d li u c bi u di n theo nh ng quy c ó.
- Cung c p m t khuôn kh mô t nh ng ràng bu c ng ngh a bi u di n úng thông tin trong th
gi i th c.
Hình 1-2-1
Mô hình d li u
Vai trò chính c a mô hình d li u có th c tóm l c trong hai ph n sau:

- Giao di n gi a h qu n tr c s d li u (ph n m m h qu n tr c s d li u qu n lý c s d li u:
chi ti t c nêu trong Ch ng 3) và ng i s d ng. u này t o kh n ng mô t và thao tác d li u
c logic, c l p v i nh ng d ng th c l u gi d li u v t lý và nh ng th t c truy l c d li u. V i u
này, con ng i có th s d ng c s d li u không c n bi t n i dung m c v t lý.
- Công c làm mô hình th gi i th c
Nó cung c p khuôn kh bi u di n c u trúc và ng ngh a d li u, ph n ánh thông tin cs
ng trong th gi i ích m t cách t nhiên nh t.
1.2.1 Mô hình hóa d li u

xây d ng c s d li u, nh ng th t c sau c th c hi n quy t nh nh ng n i dung c a nó:
1. u tra và phân tích c u trúc thông tin ph c t p, nh ng ng d ng khác nhau và nh ng yêu c u c a th
gi i th c.
2. L a ch n nh ng thông tin c thu x p thành c s d li u.
3. C u trúc hoá thích h p cho d li u c ch n l a.
Nh ng th t c này c g i là "thi t k c s d li u". K t qu là, m t th gi i thu nh c xây d ng
ng mô hình hóa và tr u t ng hóa th gi i ích. M t lo t nh ng x lý này nói chung c g i là “mô
hình hóa d li u”.
Trong h th ng c s d li u, d li u ph i c mô t v i mô hình d li u có th qu n lý c do DBMS
o ra. Tuy nhiên, mô t tr c ti p c u trúc d li u ph c t p trong th gi i th c b ng mô hình d li u c
DBMS cung c p có th h n ch m c t do trong bi u di n.
1.2 Mô hình c s d li u 181
1.2.2 Mô hình d li u khái ni m

Th m chí sau khi ã hoàn thành c s d li u, các bi u di n t nhiên không có các ràng bu c b DBMS áp
t là c n thi t hi u c c u trúc và ý ngh a c a d li u trong CSDL. Vì lý do này, nói chung vi c làm
mô hình hóa d li u c ti n hành ít nh t là qua hai b c sau (Hình 1-2-2).
Th nh t, cách d li u ích có v nh c mô t c l p v i mô hình d li u c t o ra b i DBMS. Nó
c g i là “mô hình khái ni m”. Ti p theo, chuy n mô hình khái ni m thành mô hình d li u do DBMS
cung c p. Mô hình c chuy n i này c g i là “mô hình logic”. Nó t ng ng v i l c khái ni m
a l c ba t ng s c c p sau. DBMS hi n th i t ng ng v i mô hình d li u phân c p, ho c mô
hình d li u m ng, ho c mô hình d li u quan h .
Hình 1-2-2 Ti n trình t o ra mô hình d li u
1.2.3 Mô hình d li u logic

(1) Mô hình d li u phân c p
Mô hình d li u phân c p là mô hình d li u c s d ng trong IMS (h th ng qu n lý thông tin), c
IBM a ra công khai n m 1968. T p h p d li u c c u trúc d a trên mô hình d li u phân c p c
i là c s d li u phân c p.
Hình 1-2-3
u trúc c a mô hình d li u phân c p Ch t ch A :G c
: Nhánh
n
ng qu n lý ng qu n lý
C B : Nút
Qu n lý D Qu n lý E Qu n lý F
: Lá
Nhân viên G Nhân viên H
Mô hình d li u phân c p bao g m 3 lo i ph n t sau:

• G c (Root)
ây là d li u m c cao nh t, và vi c truy l c d li u v c b n cb t u t "g c".
• Nút (Node)
ây là d li u m c gi a. Nó luôn có cha và con c a nó.
• Lá (Leaf)
ây là d li u cu i cùng, và nó không còn d li u m c th p h n "lá".
c và nút ôi khi c nói t i nh là “ n” (segment).
li u c k t n i b ng con tr c g i là nhánh. M i quan h “g c” - “nút” và “nút” - “lá” là m i
quan h cha và con. M t cha có th có nhi u con, nh ng m i con ch có th có nhi u nh t là m t cha. Nó
c g i quan h cha-con. B i v y, ch t n t i m t ng duy nh t n i t i m t kho n m c d liêu nào ó.
Bi u Bachman c s d ng bi u di n mô hình d li u phân c p. Nh bi u di n hình 1-2-4, ô hình
ch nh t bi u di n b n ghi, và m i quan h cha con c bi u di n b ng cách n i nh ng b n ghi b ng m t
i tên.
Hình 1-2-4 i làm vi c

Bi u Bachman
Nhân viên
(2) Mô hình d li u m ng
Mô hình d li u m ng là m t mô hình ã c s d ng cho IDS (Integrated Data Store) c phát tri n b i
GE vào n m 1963. M t t p d li u c tích h p và d a vào mô hình d li u m ng c g i là CSDL
ng. Vì m t CSDL m ng c thi t k theo nh ng c t do CODASYL (Conference on Data Systems
Languages) ra, nó còn c g i là CSDL ki u CODASYL.
Trong mô hình d li u m ng, ph n t ng ng v i n mô hình d li u phân c p c g i là m t "b n
ghi" và nh ng b n ghi c n i l i b ng "m ng". Nh ng b n ghi c nh ngh a nh m t t p h p cha -
con c g i là "t p h p", m t con có th có nhi u cha. M i c p c g i là "m c". Các m c c nh
ngh a là m c 0, m c 1, m c 2, ..., và m c n, t m c cao nh t cho t i m c th p nh t.
Hình1-2-5 u trúc d li u c a mô hình d li u m ng
Trong khi ch t n t i m t ng truy nh p d li u trong mô hình d li u phân c p, thì nhi u ng truy

nh p có th c thi t l p trong mô hình d li u m ng.
(3) Mô hình d li u quan h

Mô hình d li u quan h là m t hình d li u do E. F. Codd c a IBM xu t n m 1970. M t t p h p d li u
c c u trúc d a trên mô hình d li u quan h c g i là CSDL quan h .
Trong khi n và b n ghi c k t n i b ng nhánh và m ng trong mô hình d li u phân c p và mô hình
li u m ng, b ng c s d ng trong mô hình d li u quan h . B ng bao g m hàng và c t. "Hàng" t ng
ng v i b n ghi và "c t" t ng ng v i tr ng trong t p. Trong mô hình d li u quan h , b ng c g i là
"quan h ", hàng c là g i là m t "b " và c t c g i là " thu c tính".
1.2 Mô hình c s d li u 183
Hình1-2-6 u trúc c a mô hình d li u quan h
Vì c u trúc c a mô hình d li u quan h n gi n, d li u có th c t h p t do và ph ng pháp thao

tác n gi n cho nh ng ng i s d ng u cu i. Do ó, mô hình d li u quan h c s d ng r ng rãi
nhi u h th ng khác nhau t nh ng máy tính l n t i máy tính cá nhân.
1.2.4 c 3-t ng
làm mô hình hoá d li u, ANSI-SPARC (American National Standard Institute/Systems Planning And
Requirements Committee) ã xu t m t l c 3-t ng (Hình1-2-7) vào n m 1978, và n nay nó ã
c ch p nh n r ng rãi.
Hình1-2-7
c 3-t ng
Trong l c 3-t ng, c u trúc c b n c a h th ng c s d li u c phân t ng theo ba l c sau:

• L c khái ni m
c khái ni m nh ngh a v m t logic d li u c a toàn th th gi i th c c n thi t cho h th ng máy
tính x lý. Nó nh ngh a d li u theo quan m riêng c a nó, không tính n nh ng c tr ng c a
máy tính và ch ng trình. M i l c khái ni m t ng ng v i m t c s d li u.
‚ L c ngoài
c ngoài nh ngh a c s d li u theo quan m c a ch ng trình s d ng c s d li u. L c
ngoài c xem nh m t ph n c a c u trúc d li u ã c nh ngh a b ng l c khái ni m.
ƒ L c trong
c trong nh ngh a cách l u gi v m t v t lí CSDL trên thi t b l u gi c nh ngh a b ng
c khái ni m. M i l c bên trong t ng ng v i m t l c khái ni m.
Danh t "l c " c s d ng ây v i ý ngh a "mô t c s d li u".

1.3 Phân tích d li u 185
1.3 Phân tích d li u
1.3.1 ERD
"Mô hình th c th -quan h (mô hình E-R)" là m t bi u di n t mô hình khái ni m, c l p v i DBMS.
Bi u th c th -quan h (ERD) c s d ng ây. ERD bi u di n th gi i c n c mô hình hoá d i
ng các th c th , nh ng quan h c a chúng, và nh ng thu c tính c a chúng.
Mô hình E-R bao g m ba thành ph n sau:
• Th c th
Th c th là nh ng it ng c qu n lí c ng nh c mô t b ng các hình ch nh t.
• M i quan h
i quan h ch ra m i quan h gi a th c th này v i th c th khác ho c m i quan h gi a th c th v i
quan h , và c mô t b ng hình thoi.
• Thu c tính
Thu c tính là nh ng c tr ng c a th c th và quan h , và c mô t b ng các hình b u d c.
Hình1-3-1
Mô hình E-R
Th y giáo Bài gi ng c sinh
Tên th y giáo Tên môn Tên m
Mô hình E-R hình1-3-1 ch ra u sau:

- "Th y giáo" và "H c sinh" c k t n i b ng "Bài gi ng."
- "Th y giáo" có "Tên th y giáo."
- "H c sinh" có "Tên" và " m."
- "Bài gi ng" có "Tên môn."
Có ba ki u quan h : "m t - m t," "m t - nhi u," và "nhi u - nhi u". hình1-3-1, n u m t th y giáo gi ng
bài cho nhi u h c sing, và m t h c sinh h c nhi u bài gi ng t nhi u th y giáo, thì m i quan h gi a "Th y
giáo" và "H c sinh" là "nhi u - nhi u"
1.3.2 Chu n hoá

thi t k m t c s d li u kh p v i m c ích c a ng i s d ng, thì c u trúc c s d li u ph i c
kh o sát k l ng. N u không c kh o sát m t cách y , ng i s d ng có th òi h i khác s
ng c s d li u sau khi ã n p d li u th c. Nh ng v n s a ch a này gây m t nhi u th i gian và kém
hi u qu .
Ví d , công ty A là nhà phân ph i thi t b v n phòng và h s d ng t n t hàng (order slip) c bi u
di n Hình1-3-2.
Hình1-3-2
n t hàng (Order
n hàng Ngày tháng ………
Slip) c a công ty A
hi u n …………………..
hi u khách ………………… Tên khách
……………………….
ng n ……………………… a ch khách hàng
…………….
Stt S hi u hàng Tên hàng n giá S l ng Thành ti n
Nh ng c tr ng c a d li u hàng hóa, khách hàng, và vi c nh n n t hàng c a công ty A c bi u

di n nh sau:
- "Khách hàng" là nh ng khách hàng m i nh t và m i khách hàng có "s hi u khách hàng" riêng c a
mình.
- M i "hàng hoá" có "s hi u hàng hoá" và " n giá"c a riêng mình.
- "Stt" là s tu n t c a m i dòng n nh n c cho "hàng hoá."
- "Giá thành" c tính b ng " n giá" × "s l ng"
- "T ng n" là t ng s c a "thành ti n"
Công ty A d nh thi t k c s d li u cho nh ng n t hàng này và các d li u liên quan nh m qu n lý
hi u qu nh ng n này.
Ví d , khi thi t k c s d li u b ng mô hình d li u quan h , sau khi quy t nh nh ng m c ích c a ng
ng, các b ng c t o ra b ng cách phân lo i nh ng kho n m c d liêu c n thi t qu n lý. Chu n hoá
li u là c n thi t trong pha này. M c ích c a chu n hoá d li u là kh b d th a kh i d li u mà v n
t c tính toàn v n và nh t quán c a d li u.
Có n m giai n chu n hoá cho c s d li u quan h :
- D ng chu n 1
- D ng chu n 2
- D ng chu n 3
- D ng chu n 4
- D ng chu n 5
Tuy nhiên, vì c s d li u quan h ch yêu c u d ng chu n 1 t i 3, nên ch chu n t 1 t i 3 c gi i
thích ây.
Trong ví d v công ty A, nh ng kho n m c d liêu trong t n t hàng có th c s p t thành b ng
nh Hình 1-3-3.
Hình1-3-3 ng n t hàng c a công ty A (b ng chi ti t n)
hi u hi u Tên khách a ch Ngày ng Stt S hi u hàng Tên hàng n giá S l ng Thành ti n

n khách khách tháng n
CSDL pha này c g i là d ng th c ch a chu n hóa (non-1st normal form).

Nh ng m c g ch chân là các m c khóa. Các m c khóa ngh a là nh ng m c c dùng nh n di n các
n ghi. Vì v y, n u m t kho n m c d liêu nào ó c nh n di n, các kho n m c d li u khác là c
xác nh duy nh t. u này c g i là “ph thu c hàm (FD).
(1) D ng chu n 1 (1NF)

Trong d li u ch a chu n hoá có ph n c nh và ph n l p l i nh sau:
• Ph n c nh
hi u n, s hi u khách, tên khách, a ch khách, ngày tháng, và t ng n
• Ph n l p l i
Stt, s hi u hàng, tên hàng, n giá, s l ng, và thành ti n
d ng chu n 1, d li u c chia thành ph n c nh và ph n l p l i, ph n c nh c t trùng v i
ph n l p l i. giai n này, c thành ti n và t ng n cùng c lo i ra vì chúng c tính toán qua
nh ng m c khác, và không c n a vào trong c s d li u.
t qu c a d ng chu n 1, n t hàng (order slip) c a công ty A c thu x p nh ch ra hình
hình1-3-4. u này c g i là d ng chu n 1.
Hình1-3-4
ng chu n 1
ng chi ti t n
hi u hi u Tên a ch Ngày Stt S hi u hàng Tên hàng n l ng
n khách khách khách tháng giá
Kho n Kho n m c
c khoá khoá
Ph n c nh Ph n l p l i
Trong t n c a công ty A (d ng ch a chu n hoá), ch có s hi u n là c xác nh nh m t m c khoá.

Tuy nhiên, d ng chu n 1, s hi u n và Stt l i c xác nh là m c khoá b i vì s hi u n không xác
nh nh ng m c l p l i (Stt, s hi u hàng, tên hàng, n giá, và s l ng). Do ó, vi c t h p nhi u kho n
c d liêu nh là "s hi u n + Stt" c s d ng nh nh ng khoá ghép n i.

d ng chu n 2, nh ng kho n m c d liêu c chia thành nh ng kho n m c d liêu ph thu c hàm hoàn
toàn vào m c khoá ("s hi u n" + "Stt") và kho n m c d liêu ph thu c hàm vào m t ph n c a khoá
(ph thu c hàm vào "s hi u n" ho c "Stt").
• Nh ng kho n m c d li u ph thu c hàm hoàn toàn vào khoá
hi u hàng, tên hàng, n giá, s l ng
• Nh ng kho n m c d liêu ph thu c hàm vào m t ph n c a khoá ("s hi u n hàng ")
hi u khách, tên khách, a ch khách, ngày tháng
t qu c a d ng chu n 2 c bi u di n hình 1-3-5. u này c g i là d ng chu n 2.
Hình1-3-5 ng n
Kho n m c d li u ph thu c hi u hi u Tên ach Ngày
ng chu n 2 t ph n vào kho n m c khoá n khách khách khách tháng
ng chi ti t n
Kho n m c d li u ph thu c
hi u n
hàm hoàn toàn và kho n m c Stt S hi u hàng Tên hàng l ng
n giá
khoá

d ng chu n 3, nh ng kho n m c d liêu ph thu c hàm vào kho n m c d li u khác không ph i là khoá
c tách ra t d li u d ng chu n 2.
Th t c chu n hóa 3 nh sau:
1. N u s hi u khách c nh n di n, thì tên khách và a ch khách c xác nh duy nh t. Vì v y, b ng
n c chia thành nh ng nhóm "s hi u n và ngày tháng " và "s hi u khách, tên khách, và a ch
khách." "S hi u khách " n m trong b ng n liên k t nó v i b ng khách.
2. N u s hi u hàng c nh n di n, thì tên hàng và n giá c xác nh duy nh t. Cho nên, b ng n

c chia thành nh ng nhóm c a "s hi u n, Stt, và s l ng" và "s hi u hàng, tên hàng, và n
giá." "S hi u hàng " c a vào trong b ng n ph i h p nó có quan h v i b ng hàng.
t qu d ng chu n 3 c bi u di n nh hình 1-3-6. D ng này c g i là d ng chu n 3.
Hình1-3-6 B ng n ng chi ti t n
S hi u Ngày hi u
ng chu n 3 n tháng khách
hi u n Stt S l ng S hi u hàng
Phân chia Phân chia

B ng khách ng hàng
S hi u Tên a ch n
hi u hàng Tên hàng
khách khách khách giá
i ví d trên ây, s d th a d li u ã c kh b b ng chu n hoá d li u. Nh ng b ng c chia ra có

th c tái t o t nguyên b n d ng ch a chu n hoá d li u nh nh ng kho n m c khoá.
Nh ng ví d c th theo t ng b c chu n hoá c ch ra d i. Xem xét nh ng ví d này, chúng ta có th

có nh ng hình nh rõ ràng v chu n hoá.
D ng chu n 1
D ng chu n 2
D ng chu n 3
1.4 Thao tác d li u

Ch ng này gi i thích thao tác d li u trong c s d li u quan h b ng nh ng ví d c th . Thao tác d
li u trong x lý thông tin bao g m 4 phép toán t p h p tiêu bi u (h p, hi u, giao, và tích các) và b n
phép quan h (ch n, chi u, ch p, và chia) cho mô hình quan h .
1.4.1 Phép toán t p h p

i ây là gi i thích v các phép toán t p h p (thao tác d li u) c a h p, hi u và giao gi a hai b ng A và
B.
ng A: H c viên l p C s d li u ng B: H c viên l p M ng
Tên nhân viên Gi i tính S t Tên nhân viên Gi i tính S t
Ichiro Higashino Nam 2136 Tadanobu Ueno Nam 2134
Takako Minamida N 2142 Ichiro Higashino Nam 2136
Shuhei Nishikawa Nam 2144 Michiko Shimoda N 2137
Akira Kitayama Nam 2145 Shuhei Nishikawa Nam 2144
Akira Kitayama Nam 2145
Takao Migita Nam 2146
Phép toán t p h p th t , tích các c gi i thích b ng cách s d ng các b ng C và D trang sau.
(1) Phép h p (AUB)

Phép h p còn g i là t ng.
Ví d , phép h p c dùng cho thao tác d li u trích ra nh ng nhân viên mà h theo h c ho c là l p c
d li u, ho c l p m ng, ho c theo h c c hai.
Khi phép h p c s d ng, nh ng b (hàng) l p nhau không t n t i trong k t qu . Mi n giá tr c a các c t
ng ng gi a hai b ng ph i gi ng nhau, nh ng tên nh ng c t có th khác nhau.
<K t qu c a phép toán> Tên nhân viên Gi i tính S t

Ichiro Higashino Nam 2136
Takako Minamida N 2142
Shuhei Nishikawa Nam 2144
Tadanobu Ueno Nam 2134
Michiko Shimoda N 2137
Takao Migita Nam 2146
(2) Phép hi u (A−B)

Phép hi u c s d ng trích ra nh ng nhân viên nào không theo h c l p m ng t nh ng h c viên theo
c l p c s d li u.
Trong tr ng h p phép hi u, nh trong tr ng h p c a phép h p, mi n c a các c t t ng ng c a hai b ng
ph i gi ng nhau, nh ng tên c t có th khác nhau.
1.4 Thao tác d li u 195
<K t qu phép toán> Tên nhân viên Gi i tính S t

(3) Phép giao (AIB)

Phép giao còn c g i là phép tích.
Phép giao c s d ng trích ra nh ng nhân viên h c c hai l p c s d li u và l p m ng.
Trong tr ng h p phép giao, gi ng nh hai tr ng h p trên, mi n giá tr c a các c t t ng ng n m hai
ng ph i gi ng nhau, nh ng tên nh ng c t có th khác nhau.

Ichiro Higashino Nam 2136
Shuhei Nishikawa Nam 2144
(4) Phép tích các (C×D)

Phép tích các c s d ng t o ra b ng b ng cách k t h p các b trong hai b ng. Tuy nhiên, phép
toán này l i trong su t v i ng i s d ng vì nó c s d ng cho x lý trung gian làm t ng hi u qu c a
thao tác c s d li u.
Trong tích các, tên b ng c thêm vào tr c tên c t tránh tr ng h p trùng l p tên c t, và s l ng
hàng b ng tích c a s l ng hàng c a hai b ng.
ng E ch ra k t qu c a tích các gi a b ng C và D.
ng C: H c viên ng D: Môn h c
Tên nhân viên Mã môn h c Mã môn h c Tên môn h c
Masaharu Yamamoto NE208 NE208 ng
Yoko Kawano DB200 DB200 CSDL
DB202 SQL
<B ng E: K t qu phép toánt>

c viên/ c viên/ Môn h c/ Môn h c / Tên môn
Tên nhân viên Mã môn h c Mã môn h c c
Masaharu Yamamoto NE208 NE208 ng
Masaharu Yamamoto NE208 DB200 CSDL
Masaharu Yamamoto NE208 DB202 SQL
Yoko Kawano DB200 NE208 ng
Yoko Kawano DB200 DB200 CSDL
Yoko Kawano DB200 DB202 SQL
1.4.2 Phép quan h

i ây gi i thích các phép quan h (thao tác d li u) c a phép ch n, phép chi u, và ch p hai b ng E và F.
ng E: Nhân viên ng F: Thông tin nhân viên

Ngày i
Tên nhân viên Gi i tính S t Tên nhân viên Quê quán làm
Tadanobu Ueno Nam 2134 Tadanobu Ueno Tokyo 1993
Ichiro Higashino Nam 2136 Ichiro Higashino Chiba Pref. 1999
Michiko Shimoda N 2137 Michiko Shimoda Shizuoka Pref. 1995
Takako Miyamida N 2142 Takako Miyamida Saitama Pref. 1998
Shuhei Nishikawa Nam 2144 Shuhei Nishikawa Kanagawa Pref. 1995
Akira Kitayama Nam 2145 Akira Kitayama Fukushima Pref. 1996
Takao Migita Nam 2146 Takao Migita Tochigi Pref. 1994
Trong b n phép quan h , phép chia c gi i thích b ng các b ng G n b ng J trang ti p theo.
(1) Phép ch n
Phép ch n ch trích ra nh ng hàng th a mãn các u ki n t m t b ng xác nh.
i ây là k t qu thu c khi trích ra nh ng hàng c a nh ng nhân viên là n t b ng E: Nhân viên b ng
phép ch n.

Michiko Shimoda N 2137
(2) Phép chi u

Phép chi u ch trích ra nh ng c t th a mãn nh ng u ki n t m t b ng xác nh.
i ây là k t qu thu c b ng cách trích ra c t gi i tính t b ng E: Nhân viên b ng phép chi u.
<K t qu phép toán> Gi i tính

Nam
(3) Phép ch p
Phép ch p c s d ng t o ra m t b ng m i b ng vi c trích ra nh ng c t c n thi t t nhi u b ng.
ng d i ây là danh sách nhân viên c t o ra b ng cách trích ra t t c nh ng tên c t t b ng E: Nhân
viên và b ng F: Thông tin nhân viên b ng vi c ch p.
t qu phép toán: Danh sách nhân viên

Ngày i
Tên nhân viên Gi i tính S t Quê quán làm
Tadanobu Ueno Nam 2134 Tokyo 1993
Ichiro Higashino Nam 2136 Chiba Pref. 1999
Michiko Shimoda N 2137 Shizuoka Pref. 1995
Takako Miyamida N 2142 Saitama Pref. 1998
Shuhei Nishikawa Nam 2144 Kanagawa Pref. 1995
Akira Kitayama Nam 2145 Fukushima Pref. 1996
Takao Migita Nam 2146 Tochigi Pref. 1994
1.4 Thao tác d li u 197
(4) Phép chia

Phép chia c s d ng ki m tra xem m t b ng có bao g m y t t c nh ng ph n t b ng khác
hay không, b ng cách so sánh nh ng ph n t theo m t c t hai b ng.
Vi d 1d i ây là phép chia c dùng trích ra t t c nh ng nhà phân ph i cung c p toàn b các s n
ph m b ng I: S n ph m c a công ti. Ví d 2 là phép chia c dùng trích ra t t c nh ng nhà phân
ph i cung c p toàn b các s n ph m b ng J: S n xu t.
t s các phép t p h p và phép toán quan h có th c bi u di n b ng cách t h p nh ng phép toán

khác. B ng cách t h p sáu phép toán h p, giao, hi u, ch n, chi u, ch p và i tên thu c tính, t t c nh ng
phép toán khác u có th c th c hi n. Ví d v phép giao c bi u di n qua phép tr nh sau:
AIB = A−(A−B)
Trong thao tác d li u c a c s d li u quan h , ít nh t 6 phép toán này là c n thi t.
Bài t p
Q1 L a ch n hai tác d ng c mong i do vi c cài t h th ng c s d li u.
a) Gi m b t công vi c thi t k mã b) Gi m b t d li u trùng l p

c) T ng t c truy n d li u d) Th c hi n truy nh p ng
e) i ti n s c l p c a nh ng ch ng trình
và d li u
Q2 Mô hình d li u nào d i ây bi u di n quan h gi a nh ng nút theo c u trúc cây?
a) Mô hình E-R b) Mô hình d li u phân c p

c) Mô hình d li u quan h d) Mô hình d li u l i
Q3 Phát bi u nào d i ây gi i thích úng v c s d li u quan h ?
a) li u là các b ng hai chi u theo quan m c a ng i s d ng. Nh ng m i quan h gi a

nh ng b n ghi c xác nh b ng giá tr c a nh ng tr ng trong m i b n ghi.
b) M i quan h gi a nh ng b n ghi c bi u di n b ng m i quan h cha con.
c) M i quan h gi a nh ng b n ghi c bi u di n b ng c u trúc m ng.
d) Tr ng d li u bao g m b n ghi c l u gi d ng th c ch s b ng ki u d li u. Truy nh p t i
n ghi c th c hi n qua vi c thu th p d li u trong nh ng giá tr ch s này.
Q4 Ph ng pháp nào sau ây mô t cho ph ng pháp l u gi c s d li u trong thi t

l u gi ?
a) L c khái ni m b) L c ngoài
c) L c con d) L c trong
Q5 Câu nào sau ây gi i thích úng c u trúc l c 3-t ng c a c s d li u?
a) L c khái ni m bi u di n m i quan h v t lý c a d li u.
b) L c ngoài bi u di n cách nhìn d li u theo yêu c u c a ng i s d ng.
c) L c trong bi u di n m i quan h logic c a d li u.
d) L c v t lý bi u di n m i quan h v t lý c a d li u.
Bài t p 199
Q6 Hãy ch ra mô hình nào d i ây c s d ng cho thi t k khái ni m c s d li u,

di n t th gi i ích theo hai khái ni m th c th và quan h gi a các th c th ?
a) Mô hình E-R b) Mô hình d li u phân c p

c) Mô hình d li u quan h d) Mô hình d li u m ng
Q7 Trong bi u ERD, m i quan h m t - nhi u, "m t công ty có nhi u nhân viên" c

bi u di n nh sau:
Câu nào d i ây gi i thích úng bi u trên?
a) Có nhi u công ty và m i công ty có m t c ông.

b) Có nhi u công ty và m i công ty có nhi u c ông.
c) M t công ty có m t c ông.
d) M t công ty có nhi u c ông.
Q8 M t c s d li u c thi t k l u gi d li u v n bán hàng sau ây. C s

li u này c l p k ho ch c tách r i thành hai b ng: ph n c b n và
ph n chi ti t c a n bán hàng. Nh ng kho n m c trong ph n chi ti t c a vào
ng cách c mã v ch g n trên hàng hóa. Tu theo ph ng pháp a vào, cùng
t hàng hóa có th xu t hi n nhi u l n trong cùng m t n.
h p nào trong các t h p d i ây là nh ng kho n m c khoá thích h p cho

ph n c b n và ph n chi ti t? Các giá tr khoá c a c hai ph n không th b trùng
p.
Ph n c b n Ph n chi ti t
a) S hóa n hóa n + s th t
b) S hóa n hóa n + Mã tên hàng hóa
c) Mã khách hàng th t + Mã tên hàng hóa
d) Mã khách hàng Mã khách hàng + S th t
Q9 C u trúc b ng nào trong các trúc b ng sau mô t úng b n ghi bao g m nh ng

tr ng d li u t a t i e d ng chu n 3 phù h p v i m i quan h gi a các tr ng
c bi u di n d i ây?
[Các m i quan h gi a các tr ng]

(1) Khi giá tr cho giá c a tr ng X (2) Khi cho giá tr c a tr ng X và Y,
c cho, thì giá tr c a tr ng Y c cho, thì giá tr c a tru ng Z
có th c nh n di n duy nh t. có th c nh n di n duy nh t.
[B n ghi c chu n hoá]

Bài t p 201
Q10 M t tr ng h c ã ghi các thông tin c a các l p mà h c sinh theo h c d i d ng

th c b n ghi sau. t o m t c s d li u t nh ng b n ghi ó, m i b n ghi ph i
c chia thành nh ng nhi u ph n khác nhau tránh trùng l p d li u. M t h c
sinh có th theo h c nhi u l p, và nhi u h c sinh có th theo h c ch m t l p t i
cùng m t th i m. M i sinh viên ch theo h c m t l p m t l n. Cách chia nào trong
các cách chia sau là úng nh t v i yêu c u trên?
Mã h c sinh Tên h c sinh Mã l p Tên l p N m k t thúc l p m
a) Mã h c sinh Mã l p Tên h c sinh Tên l p N m k t thúc l p m
b) Mã h c sinh Tên h c sinh m Mã l p Tên l p N m k t thúc l p
c) Mã h c sinh Tên h c sinh N m k t thúc l p m Mã l p Tên l p Mã h c sinh
d) Mã h c sinh Tên h c sinh Mã l p Tên l p N m k t thúc l p m
e) Mã h c sinh Tên h c sinh Mã l p Tên l p
Mã h c sinh Mã l p N m k t thúc l p m
Q11 M t trung tâm v n hóa kh o sát ba ki u l c (c u trúc d li u) t A t i C qu n

lý khách hàng (customers) b ng m t c s d li u. Câu nào trong các câu sau ây
là úng?
[Gi i thích]
t thành viên có th tham d nhi u l p.

t l p nh n n t nhi u thành viên. M t s l p không có h c viên.
t giáo viên ch u trách nhi m cho m t l p.
c A
Tên thành viên a ch thành viên n tho i Tên l p Giáo viên ph trách Phí bài gi ng Ngày n p n
c B
Tên thành viên a ch thành viên n tho i Tên l p Ngày n p n
Tên l p Giáo viên ph trách Phí bài gi ng
c C
Tên thành viên a ch thành viên n tho i Ngày n p n Tên thành viên Tên l p
Tên l p Tên thành viên Phí bài gi ng
a) Trong b t kì ba l c này, khi có s thay i giáo viên ph trách, ta ch c n s a giáo viên ph

trách ó c ghi trong m t hàng xác nh trong c s d li u.
b) Trong b t kì ba l c này, khi b n xoá dòng bao g m ngày n p n xoá b n theo h c l p
ó, thì thông tin v l p liên quan t i vi c xoá b này có th b lo i kh i c s d li u.
c) Trong l c A và B, khi b n xoá dòng ch a ngày n p n lo i b n cho l p ó, thì thông

tin v thành viên liên quan t i vi c xoá b này có th b lo i kh i c s d li u.
d) Trong l c B và C, khi có b t kì thay i nào v a ch thành viên, b n ch ph i s a a ch
thành viên ã c ghi trong m t dòng xác nh trên c s d li u.
e) Trong l c C, xoá thông tin v thành viên n p n vào l p h c, b n ch ph i xóa m t hàng
xác nh ch a a ch c a thành viên.
Q12 Xét thao tác c s d li u quan h , phát bi u nào sau ây gi i thích úng phép
chi u?
a) o ra m t b ng b ng cách t h p các k t qu truy v n t m t b ng và các k t qu truy v n t

nhi u b ng .
b) Trích ra các hàng th a mãn các u ki n xác nh t m t b ng.
c) Trích ra các c t xác nh t m t b ng.
d) o ra m t b ng m i b ng cách t h p các b th a mãn các u ki n t các b trong nhi u b ng
khác nhau.
Q13 T h p các thao tác nào sau ây là úng thu c B ng b và c t B ng a các c

d li u quan h ?
ng a ng b B ng c
Tên núi Vùng Tên núi Vùng Vùng
Mt. Fuji Honshu Mt. Fuji Honshu Honshu
Mt. Tarumae Hokkaido Yarigatake Honshu Hokkaido
Yarigatake Honshu Yatsugatake Honshu Shikoku
Yatsugatake Honshu Nasudake Honshu Kyushu
Mt. Ishizuchi Shikoku
Mr. Aso Kyushu
Nasudake Honshu
Mt. Kuji Kyushu
Mt. Daisetsu Hokkaido
B ng b B ng c
a. Chi u Ch p
b. Chi u Ch n
c. Ch n Ch p
d. Ch n Chi u
2 Ngôn ng c s d
li u
c tiêu c a ch ng:
Ngôn ng c s d li u là c n thi t s d ng c s d li u.
SQL c phát tri n s d ng c s d li u quan h và ã
c chu n hoá b i ISO và JIS,và hi n nay c s d ng r ng
rãi.
Trong ch ng này, chúng ta h c ph ng pháp s d ng SQL
nh ngh a b ng, c s d li u và thao tác c s d li u.
• Hi u i c ng v ngôn ng c s d li u nh NDL và
SQL.
‚ Hi u c u trúc SQL , nh ngh a "c s d li u", "l c ",
"b ng" và "góc nhìn", c ng nh nh ng th t c t o CSDL,
bao g m u khi n và nh p d li u.
ƒ Hi u thao tác d li u b ng vi c dùng SQL có kh n ng
di n t vi c x lý c yêu c u b ng cách s d ng SQL.
„ Hi u ti n trình nhúng nh ng câu l nh SQL vào ch ng trình
ng d ng và các thao tác con ch y.
204 Ch ng 2 Ngôn ng CSDL
2.1 Ngôn ng c s d li u là gì?

Ngôn ng c s d li u c s d ng nh ngh a l c c s d li u và nói t i d li u th c. SQL
(Ngôn ng truy v n có c u trúc) và NDL là nh ng ngôn ng c s d li u tiêu bi u.
• SQL : Ngôn ng c s d li u quan h . c t chu n c a nó ã c ISO (International
Organization for Standardization - T ch c tiêu chu n qu c t ) thi t l p. SQL còn c
chu n hoá b i JIS X 3005 Nh t.
• NDL : Ngôn ng cho c s d li u CODASYL (m ng). Nó c a vào b i CODASYL, và ã
c chu n hoá b ng JIS X 3004 Nh t.
Ngôn ng c s d li u c phân lo i thành ba nhóm sau theo quan m và m c ích c a ng i s d ng :
- Ngôn ng nh ngh a d li u (DDL)
- Ngôn ng thao tác d li u (DML)
- Ngôn ng ng i dùng cu i (EUL)
2.1.1 Ngôn ng nh ngh a d li u

Ngôn ng nh ngh a d li u, nh tên c a nó mang ngh a, là m t ngôn ng nh ngh a c s d li u.
nh ngh a c s d li u" ngh a là nh ngh a l c . Ngôn ng nh ngh a d li u i th c phân
lo i thành hai ngôn ng : ngôn ng nh ngh a l c c s d ng b i ng i qu n tr c s d li u (DBA)
nh ngh a toàn th b c tranh v c s d li u (l c khái ni m), và ngôn ng nh ngh a l c con
ng i dùng nh ngh a l c ngoài.
2.1.2 Ngôn ng thao tác d li u

Ngôn ng thao tác d li u c s d ng th c t thao tác c s d li u. Ngôn ng này c s d ng
trong vi c t o ra phía h th ng c s d li u (ng i l p trình, v.v.).
2.1.3 Ngôn ng ng i dùng cu i

Ngôn ng ng i dùng cu i là ngôn ng truy v n n gi n c thi t k cho nh ng ng i s d ng c s d
li u chung (ng i dùng cu i). Ngôn ng này nói chung c s d ng d a trên x lý t ng tác b ng cách s
ng nh ng b ng và nh ng l nh n gi n.
2.2 SQL 205
2.2 SQL
2.2.1 SQL: Ngôn ng c s d li u

SQL (Ngôn ng truy v n có c u trúc) là ngôn ng thao tác c s d li u d a trrên mô hình d li u quan
.
SQL c thi t k x lý c s d li u quan h (RDB), trong ó d li u c bi u di n d ng th c b ng,
và có th t o m i, thao tác, c p nh t, và xoá d li u trong các b ng. B i vì SQL là ngôn ng phi th t c nên
nó không yêu c u mô t m i th t c trong ch ng trình, các câu l nh c a nó n gi n và d hi u..
Bên c nh nh ng câu l nh c th truy nh p các b ng, SQL có th ban quy n cho ng i s d ng xác nh
c nh ngh a và thao tác b ng.
n m u SQL c g i là SEQUEL (Structured English Query Language), có ngu n g c t ngôn ng truy
nh p c s d li u "System R.". Nó ã c phát tri n thành c s d li u quan h vào n m 1979 phòng
thí nghi m nghiên c u San Jose c a IBM. Sau khi c t chu n c ISO thi t l p vào n m 1987, SQL ã
c chu n hoá b i JIS t i Nh t "JIS X3005-1995".
2.2.2 u trúc c a SQL

SQL là ngôn ng c s d li u y x lý c s d li u quan h , và có th t o, thao tác, c p nh t, và
xoá b ng. Nó bao g m nh ng ngôn ng sau (Hình 2-2-1):
• Ngôn ng nh ngh a d li u (Data Definition Language: SQL-DDL)
• Ngôn ng u khi n d li u (Data Control Language: SQL-DCL)
• Ngôn ng thao tác d li u (Data Manipulation Language: SQL-DML)
Ngôn ng u khi n d li u (DCL), là ngôn ng ban quy n truy nh p t i các b ng, ôi khi là m t lo i c a
ngôn ng nh ngh a d li u.
Hình 2-2-1
SQL
SQL là gì?
Data Definition Language (SQL-DDL)
• CREATE: Define the table
Data Control Language (SQL-DCL)

• GRANT: Grant authority
Data Manipulation Language (SQL-

DML)
• SELECT : Read data
• INSERT : Insert data
• UPDATE : Update data
• DELETE : Delete data
SQL có th c s d ng trong h th ng ngôn ng ch (SQL c nhúng) và c ng có th là h th ng c

p (SQL t ng tác).
• H th ng ngôn ng ch
th ng ngôn ng ch là h th ng thao tác c s d li u b ng ngôn ng l p trình. Nó th c hi n x lý
ng nhúng câu l nh SQL vào trong ngôn ng l p trình, ví d nh COBOL và FORTRAN. → SQL
c nhúng
• H th ng c l p
th ng c l p là h th ng thao tác c s d li u ch b ng ngôn ng thao tác c s d li u và c l p
i ngôn ng l p trình. Nh ng ng i s d ng th c hi n x lý t ng tác qua nh ng thi t b u cu i, s
ng SQL → SQL h i tho i
Trong DBMS cho máy tính cá nhân, nh ng l nh do ng i s d ng a ra c chuy n thành nh ng câu
nh SQL (SQL - DML) và c th c hi n trong DBMS b i nh ng hàm truy v n (QBE: Query By
Example).
2.3 nh ngh a CSDL, u khi n truy nh p và n p d li u 207
2.3 nh ngh a c s d d li u,
u khi n truy nh p và n p d
li u
2.3.1 nh ngh a c s d li u
s d ng c s d li u, c s d li u ph i c nh ngh a d a vào vi c thi t k c s d li u. c bi t,
s d li u có th c nh ngh a b ng cách nh ngh a nh ng l c khác nhau.
Sau ây là gi i thích v nh ngh a c s d li u, dùng hình 2-3-1 nh m t ví d :
Hình 2-3-1 ng d li u ã chu n hoá
customer_table customer_number customer_name customer_address

C005 Tokyo Shoji Kanda, Chiyoda-ku
D010 Osaka Shokai Doyama-cho, Kita-ku, Osaka-City
G001 Chugoku Shoten Moto-machi, Naka-ku, Hiroshima-City
(4-digit character string) (10-digit kanji string) (20-digit kanji string)
CHAR (4) NCHAR (10) NCHAR (20)
order_table customer_number order_slip_number order_receiving_date

C005 2001 08/07/1999
C005 2002 09/01/1999
D010 2101 07/28/1999
G001 2201 09/10/1999
(4-digit character string) (4-digit numeric value) (Year/Month/Date (Christian era))
CHAR (4) INT DATE
order_detail_table customer_number order_slip_number raw_number merchandise_number quantity

C005 2001 01 PR1 20
C005 2001 02 PX0 15
C005 2002 01 Q91 10
C005 2002 02 S00 5
D010 2101 01 PX0 30
D010 2101 02 S00 6
(4-digit character string) (4-digit numeric value) (2-digit numeric value) (3-digit character string) (3-digit numeric value)
CHAR (4) INT SMALLINT CHAR (3) DEC (3)
merchandise_table merchandise_number merchandise_name unit_price

PR1 Printer 1-type 300
PX0 Printer X-type 550
Q91 Disk 1-type 910
S00 System 0-type 4500
(3-digit character string) (10-digit kanji string) (5-digit numeric value)
CHAR (3) NCHAR (10) DEC (5)
2.3.2 nh ngh a l c
(1) L c là gì?
Thông tin nh ngh a c s d li u c g i là l c .M tl c c xác nh b ng nh ng l nh nh
ngh a l c c a ngôn ng nh ngh a d li u (SQL-DDL). nh ngh a l c bao g m nh ngh a b ng,

góc nhìn, và th m quy n.
Thông tin nh ngh a liên quan t i l c ct ng ng kí trong DD/D (T n CSDL/Danh m c)
ng DBMS.
(2) Danh x ng th m quy n

Khi nh ngh a m t l c , c n ph i bi t ng i nh ngh a ra l c , sao cho ng i này có th c nh n
di n. Danh x ng th m quy n l c c s d ng cho m c ích ó. Ng i s d ng có danh x ng th m
quy n c ban cho quy n x lý các b ng và các góc nhìn c t o ra trong l c . Còn v i nh ng ng i
d ng không có danh x ng th m quy n, thì không th thu c vi c truy nh p t i c s d li u, danh
ng th m quy n c ng ph c v b o v c s d li u. Trong x lý t ng tác h th ng m ng, trong
nhi u tr ng h p, danh x ng th m quy n c ng ph c v nh là nh danh ng i s d ng (user ID).
Danh x ng th m quy n l c c xác nh b ng l nh CREATE SCHEMA c a SQL-DDL.
nh ngh a l c (danh x ng th m quy n)

CREATE SCHEMA
AUTHORIZATION authorization_identifier
Khi danh x ng th m quy n c xác nh ví d nh DRY, thì c nh ngh a nh sau:

CREATE SCHEMA
AUTHORIZATION DRY
2.3.3 nh ngh a b ng
(1) Tên b ng (Table_name)
li u th c c l u tr trong b ng. B ng có c u trúc hai chi u, bao g m hàng và c t. T ng ph n v i
góc nhìn (b ng o) c nói t i sau ây, b ng c ng c g i là "b ng th c". M c dù nhi u b ng có th t n
i, nh ng ph i tránh vi c tên b ng nh nhau vì m i b ng c nh n di n nh vào tên b ng.
nh ngh a b ng c xác nh b ng câu l nh CREATE TABLE c a SQL-DDL.
nh ngh a b ng
CREATE TABLE table_name
(2) Ki u d li u
ng bao g m các hàng (b ) và c t (thu c tính). nh ngh a b ng, thu c tính (ki u d li u) ph i c
nh ngh a.
nh ngh a ki u d li u
column_name data_type
Hình 2-3-2 nêu ra nh ng ki u d li u có th c nh ngh a b ng SQL. Chú ý nh ng ch c n ng m r ng

a ngôn ng SQL c t ng nhà cung c p c p thêm.
Hình 2-3-2 Ki u d li u nh ngh a Khái ni m

Ki u d li u Ki u xâu ký t CHARACTER c bi u di n là CHAR.
Xâu ký t có chi u dài c nh.
i a t i 255 ký t .
Ki u giá tr s INTEGER c bi u di n là INT.
nguyên có m t s ch s nh t nh
giá tr s nh phân 4-byte.
SMALLINT S nguyên ng n có m t s ch s nh t
nh.
chính xác nh h n s nguyên INT.
giá tr s nh phân 2-byte.
NUMERIC Giá tr s có ph n th p phân và ph n
nguyên có m t s ch s nh t nh.
DECIMAL c mô t nh DEC.
Giá tr s có ph n th p phân và ph n
nguyên có m t s ch s nh t nh.
t s h 10 có chính xác t i 15 ch
.
FLOAT Giá tr s c bi u di n b ng m t s nh
phân có m t s các ch s nh t nh ho c
ít h n.
nh phân d u ph y ng.
REAL d u ph y ng chính xác n.
DOUBLE d u ph y ng chính xác kép.

PRECISION
Ki u chu i Kanji NATIONAL c mô t nh NCHAR.
CHARACTER Xâu ký t Kanji có chi u dài nh t nh.
i a t i 128 ký t .
Ki u Date DATE c mô t d ng N m/Tháng/Ngày

( Year/Month/Day ) .
Trong nh ngh a ki u d li u c a c s d li u, "các giá tr null" có th c t o ra. Giá tr null có ngh a là

"không có giá tr " ho c “giá tr không xác nh”. Khi nh ngh a ki u d li u, c n quy t nh s d ng giá tr
null hay không. N u vi c dùng giá tr null không c phép t cho các tr ng ch a d li u là các ph n t
khóa, ph i xác nh "NOT NULL". Nh c nêu d i ây, giá tr null còn c s d ng nh là m t u
ki n truy v n.
(3) Khoá chính

Trong m t b ng, thu c tính là kho n m c khoá c a b n ghi c xác nh là khoá chính. Khoá chính c
nh ngh a b ng m nh PRIMARY KEY trong ngôn ng SQL.
Khi khóa c a b n ghi là là khoá ghép, nh ng tên c t c t h p k ti p nhau.
nh ngh a khoá chính

PRIMARY KEY column_name
(4) Khoá ngo i

Khoá ngo i là kho n m c d li u không c s d ng nh m t khóa c a b n ghi trong b ng này, nh ng
c s d ng nh khoá c a b n ghi (khoá chính) trong b ng khác. Trong ngôn ng SQL, khoá ngo i c
nh ngh a b ng m nh FOREIGN KEY và các b ng trong ó khoá ngo i c s d ng nh là khóa c a
n ghi (khoá chính) ph i c xác nh.
nh ngh a khoá ngo i

FOREIGN KEY column_name
REFERENCES table_name
nh ngh a c a b n b ng hình 2-3-1 nh sau:
l Customer_table
CREATE TABLE customer_table
(customer_number CHAR (4) NOT NULL,
customer_name NCHAR (10) NOT NULL,
customer_address NCHAR (20) NOT NULL,
PRIMARY KEY (customer_number))
l Order_table
CREATE TABLE order_table
order_slip_number INT NOT NULL,
order_receiving_date DATE NOT NULL,
PRIMARY KEY (customer_number, order_slip_number),
FOREIGN KEY (customer_number) REFERENCES customer_table)
l Order_detail_table
CREATE TABLE order_detail_table
order_slip_number INT NOT NULL,
row_number SMALLINT NOT NULL,
merchandise_number CHAR (3) NOT NULL,
quantity DEC (3),
PRIMARY KEY (customer_number, order_slip_number, row_number),
FOREIGN KEY (customer_number, order_slip_number) REFERENCES order_table,
FOREIGN KEY (merchandise_number) REFERENCES merchandise_table)
l Merchandise_table
CREATE TABLE merchandise_table
(merchandise_number CHAR (3) NOT NULL,
merchandise_name NCHAR (10) NOT NULL,
unit_price DEC (5) NOT NULL,
PRIMARY KEY (merchandise_number))
2.3.4 c tr ng và nh ngh a góc nhìn

(1) c tr ng c a góc nhìn
Góc nhìn là cái nhìn vào m t ph n c a b ng th c ho c b ng o, nó t h p nh ng kho n m c d li u c n
thi t t nhi u b ng. M t trong nh ng u m c a mô hình d li u quan h so v i nh ng mô hình d li u
khác là ch nó dùng góc nhìn. Vì góc nhìn có th c t o ra t do, tu theo tình hu ng, nên chúng có th
thích ng v i nh ng thao tác th ng l và c nh ng thao tác không th th c khác.
i nh ng h n ch nào ó, b n có th th c hi n nh ng thao tác d li u khác nhau nh là truy v n và c p
nh t d li u thông qua góc nhìn, gi ng nh là v i b ng. Tuy nhiên, vi c c p nh t d li u không th c
th c hi n v i góc nhìn c t o t nhi u b ng. Khi có thay i d li u các b ng g c, thì k t qu thay i
có th ngay l p t c c ph n ánh trong góc nhìn.
Vi c s d ng Góc nhìn t o kh n ng cho u sau:
• T ng tính s d ng
ng vi c t o ra b ng m i (góc nhìn) và trích ra nh ng c t c n thi t t m t b ng, thì kh n ng c d
li u trong b ng c c i thi n t t h n. B n có th t o ra b ng m i b ng vi c t h p nhi u b ng v i nhau.
Câu l nh SQL cho góc nhìn tr nên n gi n h n so v i các câu l nh thao tác các b ng g c.
• Nâng cao an ninh b ng cách gi i h n ph m vi s d ng d li u
ng vi c t o ra góc nhìn t nh ng hàng ho c nh ng c t xác nh và ban c quy n truy nh p t i góc
nhìn, mi n s d ng d li u c h n ch và an ninh có th c t ng lên.
• Tính c l p d li u c t ng lên
Dù là nh ngh a c a b ng g c b thay i (ví d , thêm c t trong b ng ho c phân chia b ng), thì nh ng
nh thao tác góc nhìn không c n b thay i.
(2) nh ngh a góc nhìn

Khi nh ngh a góc nhìn, tên góc nhìn ph i khác v i tên b ng và các tên góc nhìn khác trong cùng m t
c .
Trong ngôn ng SQL, góc nhìn c xác nh b ng câu l nh CREATE VIEW.
nh ngh a góc nhìn

CREATE VIEW view_name
AS SELECT column_name FROM table_name
Ví d , câu l nh " nh ngh a góc nhìn có tên 'customer_name table' ch bao g m s hi u khách hàng
(customer_numbers) và tên khách hàng (customer_names) t b ng customer_table" nh sau:
CREATE VIEW customer_name_table
AS SELECT customer_number, customer_name FROM customer_table
2.3.5 u khi n truy nh p d li u

u khi n truy nh p d li u ngh a là h n ch nh ng ng i có th thao tác c s d li u (b ng) b ng cách
ban quy n truy nh p.
Khi b ng c s d ng th ng xuyên trong c s d li u, d li u có th b phá h y m t cách có ch ý ho c
do s c ng u nhiên. ng n c n u ó, ng i s d ng b ng ph i c gi i h n b i cách gán các c
quy n cho phép truy nh p.
Có n m lo i c quy n truy nh p:
- SELECT quy n c d li u
- INSERT quy n thêm d li u
- DELETE quy n xoá d li u
- UPDATE quy n c p nh t d li u
- REFERENCE quy n nh ngh a l i b ng
m quy n này ct ng ban cho ng i t o b ng. Vi c xác nh ALL PRIVILEGES ngh a là cho phép
ban t t c các quy n. M t khác, câu l nh REVOKE c s d ng lo i b các quy n ã c ban ra.
Khi ban các quy n cho m t ng i nào ó, câu l nh GRANT c s d ng trong SQL.
Gán quy n
GRANT privilege ON table_name TO authorization_identifier
Ví d , l nh "Gán quy n c b ng customer_table cho ng i có danh x ng th m quy n là WET" c th c

hi n nh sau:
GRANT SELECT ON customer_table TO WET
2.3.6 pd li u
Sau khi nh ngh a c s d li u, d li u ph i c n p vào b ng ã c nh ngh a.
Có ba ph ng pháp n p d li u:
(1) H th ng t ng tác
Trong h th ng t ng tác, d li u c n p h t dòng n t i dòng kia b ng cách s d ng câu l nh INSERT
a SQL trong h th ng c l p. Chi ti t c mô t v sau.
i vì d li u c n p t ng dòng m t, nên h th ng này không phù h p n p d li u v i s l ng l n.
(2) H th ng ngôn ng ch
Trong h th ng này, d li u c chu n b m t cách riêng bi t c n p vào b ng cách dùng SQL nhúng.
Trong tr ng h p này, c n chu n b m t ch ng trình n p d li u b ng cách nhúng câu l nh SQL
(INSERT) tr c (ph ng pháp nhúng câu l nh SQL c mô t v sau).
th ng ngôn ng ch phù h p cho vi c n p d li u vào khi x lý tách bi t d li u ã chu n b tr c ho c
ch n d li u theo u ki n nào ó.
(3) H th ng ch ng trình ti n ích

Trong h th ng ch ng trình ti n ích, d li u ã c chu n b riêng bi t c n p vào b ng ch ng trình
ti n ích (ti n ích n p). Ph ng pháp này phù h p n p n gi n s l ng l n d li u không c n thao tác
li u ã c chu n b tr c.
2.4 Thao tác c s d li u
2.4.1 lý truy v n
Ng i s d ng c ban cho c quy n này b ng l nh GRANT có th thu c vi c truy nh p t i b ng
trong ph m vi cho phép. Truy v n ngh a là c d li u trong các b ng.
(1) Cú pháp c b n
c d li u trong các b ng là thao tác d li u c th c hi n th ng xuyên nh t trong c s d li u quan
, và nó c th c hi n b ng cách s d ng câu l nh SELECT.
Truy l c d li u
SELECT column_name : Xác nh c t c n nh n
FROM table_name : Xác nh b ng c
Ví d , l nh "L y s hi u khách hàng (customer_numbers) và tên khách hàng (customer_names) t b ng

customer_table" c bi u di n nh sau:
SELECT customer_number, customer_name
2.4 Thao tác c s d li u 213
FROM customer_table
<Hi n th k t qu > customer_number customer_name

C005 Tokyo Shoji
D010 Osaka Shokai
G001 Chugoku Shoten
Trong câu l nh SELECT, tên nh ng c t ph i c tách bi t nhau b i d u ph y, và c xác nh theo th

c n hi n th .
Tên các b ng có th c xác nh trong m nh FROM. Chi ti t c mô t d i ây.
u câu l nh SELECT c xác nh nh sau, t t c c t c n c là c hi n theo th t c t ã c nh
ngh a trong nh ngh a b ng.
SELECT * FROM customer_table
<Hi n th k t qu > customer_number customer_name customer_address

D010 Osaka Shokai Doyama-cho, Kita-ku, Osaka City
G001 Chugoku Shoten Moto-machi, Naka-ku, Hiroshima City
"Truy l c s hi u khách hàng (customer_numbers) t b ng n (order_table)" c bi u di n nh sau:

SELECT customer_number FROM order_table
<Hi n th k t qu > customer_number

C005
C005
D010
G001
t qu hi n th bên trên không có l i. Tuy nhiên, n u b n không mu n hi n th nh ng nh ng b n ghi có

i dung gi ng nhau (C005), s d ng DISTINCT lo i ra d li u l p.
SELECT DISTINCT customer_number FROM order_table

C005
D010
G001
Bài t p 1. Vi t câu l nh SQL trích ra k t qu hi n th nh sau t b ng merchandise_table.
<K t qu hi n th > merchandise_name unit_price

Printer 1-type 300
Printer X-type 550
Disk 1-type 910
System 0-type 4500
áp án câu 1)
SELECT merchandise_name, unit_price FROM merchandise_table
Bài t p 2. Tìm k t qu hi n th khi th c hi n câu l nh SQL sau?

SELECT DISTINCT customer_number, order_slip_number FROM order_detail_table
áp án câu 2)
<K t qu hi n th > customer_number order_slip_number
C005 2001
C005 2002
D010 2101
(2) Truy v n dùng bi u th c u ki n

Truy v n theo u ki n là truy tìm nh ng hàng xác nh d i nh ng u ki n nào ó. Nh ng u ki n
c s d ng truy tìm nh ng hàng ó c nh ngh a qua m nh WHERE.
Truy v n theo u ki n
SELECT column_name
FROM table_name
WHERE query_conditions ( u ki n xác nh hàng c ch n)
Truy v n theo u ki n c mô t d i d ng bi u th c v i các phép toán. Nh ng phép toán c s d ng

trong các bi u th c u ki n nh sau.
- Phép toán so sánh (phép toán quan h )
- Phép toán logic (Logical operator)
- Phép toán so sánh xâu ký t (Character string comparison operator)
- Phép toán giá tr Null (Null value operator)
• Phép toán so sánh (phép toán quan h )
Phép toán so sánh còn c g i là "phép toán quan h ", c s d ng so sánh ki u d li u s và
ki u d li u ký t . Các phép toán sau c s d ng trong SQL:
- B ng (=)
- L n h n (>)
- Nh h n (<)
- L n h n ho c b ng (> =)
- Nh h n ho c b ng (< =)
Trong cú pháp SQL, d ng “giá tr c a toán t so sánh c a tên c t” c s d ng trong m nh WHERE.
Phép ch n và phép chi u c a i s quan h s d ng các phép toán so sánh c vi t trong SQL nh sau:
a. Phép ch n
Phép ch n là thao tác trích ra t b ng nh ng hàng th a mãn các u ki n truy v n.
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table nh ng b n ghi có n giá (unit_price) là b ng ho c
n h n 800" c vi t nh sau:
SELECT * FROM merchandise_table
WHERE unit_price > = 800
Merchandise_table merchandise_number merchandise_name unit_price

PR1 Printer_1-type 300
PX0 Printer_X-type 550
Q91 Disk_1-type 910
S00 System_0-type 4500
<K t qu hi n thi> merchandise_number merchandise_name unit_price

Q91 Disk_1-type 910
b. Phép chi u
Phép chi u là thao tác rút ra t b ng nh ng c t th a mãn các u ki n truy v n.
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table c t tên hàng hóa (merchandise_names) trong các
n ghi th a mãn u ki n n giá (unit_price) là l n h n ho c b ng 800" c bi u di n nh sau:
SELECT merchandise_name FROM merchandise_table
WHERE unit_price > = 800
merchandise_table merchandise_number merchandise_name unit_price

Q91 Disk_1-type 910
<Hi n th k t qu > merchandise_name

Disk_1-type
System_0-type
Nh ng giá tr trong bi u th c u ki n ph i phù h p v i ki u d li u c a c t. Lo i d li u s ch c

bi u di n b ng nh ng giá tr s , và lo i d li u ký t ph i n m trong d u ngo c (').
Lo i d li u Kanji c n m trong d u ngo c, và thêm N (ngh a là ký t qu c gia) vào tr c xâu ký
.
[Ki u ký t (CHAR)]
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table tên hàng hóa (merchandise_name) và n giá
(unit_price) th a mãn u ki n s hi u c a hàng hóa (merchandise_number) là PR1" c bi u di n
nh sau:
WHERE merchandise_number = 'PR 1'
[Lo i Kanji (NCHAR)]

Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table nh ng b n ghi th a mãn u ki n s hi u hàng hóa
(merchandise_number) là printer_1-type" c th c hi n nh sau:
WHERE merchandise_number = ‘Printer_1-type'
Bài t p 3. Vi t câu l nh SQL th c hi n "l y ra t b ng order_detail_table s hi u khách hàng

( customer_numbers) và s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) th a mãn uk ns
ng (quantity) nh h n 20."
<Hi n th k t qu > customer_number merchandise_number

C005 PX0
C005 Q91
C005 S00
D010 S00
áp án bài t p 3)
SELECT customer_number, merchandise_number FROM order_detail_table

WHERE quantity < 20
Bài t p 4. V i k t qu th c hi n câu l nh SQL sau ây, hãy vi t câu l nh SQL th c hi n.
<Hi n th k t qu > customer_number order_slip_number

C005 2002
G001 2201
áp án câu 4)
Nh ng b ng bao g m c "customer_number" và "order_slip_number" là "order_table" và
"order_detail_table". hai b ng ó, ch có b ng "order_table" bao g m customer_number là 'G001'. Vì
y, l nh SELECT c th c hi n cho b ng "order_table."
u ki n chung ch n hai b n ghi mà ngày nh n n t hàng (order_receiving_date) là ' sau tháng 1
(January) 1999'. Nên câu l nh SQL c vi t nh sau:
SELECT customer_number, order_slip_number FROM order_table
WHERE order_receiving_date > = '99/01/01'
‚ Phép toán logic

Phép toán logic, còn c g i là "Phép toán Boolean" c s d ng k t h p các bi u th c u ki n
bao g m các phép toán so sánh ã c c p trên. Nh ng phép toán sau c s d ng trong SQL.
• AND
• OR
• NOT
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table tên hàng hóa (merchandise_names), giá th a mãn u
ki n n giá (unit_price) t 500 t i 1.000" c bi u di n nh sau:
WHERE unit_price >= 500 AND unit_price < = 1000
<K t qu hi n th > merchandise_name unit_price

Printer_X-type 550
Disk_1-type 910
Trong SQL, câu l nh SELECT trên c ng có th c bi u di n b ng cách s d ng tân t BETWEEN.

column_name BETWEEN - AND - (b ng ho c l n h n – và b ng ho c nh h n)
Vì v y, câu l nh "hi n th tên hàng hóa (merchandise_names) và giá t b ng merchandise_table v i u
ki n là n giá (unit_price) t 500 t i 1.000" c th c hi n theo cách ã c p trên và c bi u
di n nh :
WHERE unit_price BETWEEN 500 AND 1000
Bài t p 5. Vi t câu l nh SQL cho •, ƒ, ƒ và hi n th k t qu c a chúng.
• "L y ra t b ng customer_table tên khách hàng (customer_names) trong các b n ghi mà s hi u khách
hàng (customer_number) là C005 ho c G001."
‚ "L y ra t b ng order_detail_table s hi u n (order_slip_numbers) và s hi u hàng hóa
(merchandise_numbers) trong các b n ghi mà có s hi u khách hàng (customer_number) là C005 và s
ng (quantity) là l n h n 10".
ƒ "L y ra t b ng order_table s hi u khách hàng (customer_number) trong các b n ghi mà s hi u n là
2100 t i 2199."
áp án câu 5)
• SELECT customer_name FROM customer_table
WHERE customer_number = 'C005' OR customer_number = 'G001'
<Hi n th k t qu > customer_name

Tokyo Shoji
Chugoku Shoten
‚ SELECT order_slip_number merchandise number FROM order_detail_table

WHERE customer_number = 'C005' AND quantity >= 10
<Hi n th k t qu > order_slip_number merchandise_number

2001 PR1
2001 PX0
2002 Q91
ƒ SELECT customer_number FROM order_table

WHERE order_slip_number BETWEEN 2100 AND 2199

D010
Bài t p 6. Hãy hi n th k t qu khi nh ng câu l nh t • t i † c th c hi n. N u không có k t qu

thì tr l i là "không".
• SELECT * FROM order_detail_table

WHERE customer_number = 'C005' AND row_number = 02 AND quantity > 10
‚ SELECT * FROM order_detail_table
WHERE customer_number = 'C005' OR row_number = 02 OR quantity > 10
ƒ SELECT * FROM order_detail_table

WHERE customer_number = 'C005' AND row_number = 02 OR quantity > 10
„ SELECT * FROM order_detail_table

WHERE customer_number = 'C005' AND (row_number = 02 OR quantity > 10)
… SELECT * FROM order_detail_table

WHERE customer_number = 'C005' OR row_number = 02 AND quantity > 10
† SELECT * FROM order_detail_table

WHERE (customer_number = 'C005' OR row_number = 02) AND quantity > 10
áp án câu 6)
<Hi n th k t
•
qu >
<Hi n th k t
‚
qu >
<Hi n th k t
ƒ
qu >
<Hi n th k t
„
qu >
<Hi n th k t
…
qu >
<Hi n th k t
†
qu >
ƒ Phép toán so sánh xâu ký t

Trong SQL, tân t LIKE c s d ng so sánh xâu ký t , ví d nh "begin with …," "end with
…," và " include … in the middle." Hi n nay, m t vài ký t c bi t nh % (ph n tr m) ho c _ (g ch
i) c s d ng. % ng v i m t dãy b t k không có ho c có nhi u ký t , và _ ng v i m t ký t
tk .
Ví d , bi u di n m t xâu ký t b t u là A, hai ph ng pháp sau có th c s d ng. Tuy nhiên, b n
nên chú ý r ng ý ngh a c a hai ph ng pháp này khác nhau.
- A_ _ : Mã 3 ký t , b t u v i ch A
- A% : Mã b t d u v i ch A (s l ng các ký t là b t k )
Tân t LIKE ch s d ng cho ki u ký t (double-byte kanji, ...).
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng customer_table s hi u khách hàng (customer_number), tên khách hàng
(customer_name), a ch khách hàng (customer_address) th a mãn u ki n tr ng a ch
(customer_address) là Nagoya City" c vi t nh sau:
SELECT customer_number, customer_name, customer_address FROM customer_table
WHERE customer_address LIKE 'Nagoya City %'
<Hi n th k t qu > customer_number customer_name customer_address

* Trong tr ng h p này, không có b n ghi nào c
th c hi n b i vì b ng customer_table không có khách
hàng nào có a ch là thành ph Nagoya.
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng merchandise_table nh ng b n ghi có s hi u hàng hóa

(merchandise_number) b t u là P" c vi t nh sau:

WHERE merchandise_number LIKE 'P_ _'
<Hi n th k t
Merchandise_number merchandise_name unit_price
qu >
Bài t p 7. Vi t câu l nh SQL cho • và ‚ sau ây, và ch ra k t qu .
• "L y ra s hi u hàng hóa (merchandise_number), s l ng (quantity) trong các b n ghi mà s th hai

a s hi u hàng hóa (merchandise_numbe) là 0”.
‚ "L y ra s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) và n giá (unit_prices) trong các b n ghi mà tên c a
hàng hóa (merchandise_name) có ký t ‘1’”.
áp án bài t p 7)
• SELECT merchandise_number, quantity FROM order_detail_table
WHERE merchandise number LIKE '_0_'
<Hi n th k t
merchandise_number quantity
qu >
S00 5
S00 6
‚ SELECT merchandise_number, unit_price FROM merchandise_table

WHERE merchandise_name LIKE N'%1%'
<Hi n th k t qu > merchandise_number unit_price

PR1 300
Q91 910
„ Toán t giá tr Null
u có giá tr NULL trong b ng, thì giá tr NULL có th c s d ng nh u ki n truy v n. Trong
tru ng h p này, l nh IS NULL c s d ng trong SQL.
Ví d , câu l nh "l y ra t b ng order_detail_table s hi u n (order_slip_number), s th t
( row_number) trong các b n ghi có s l ng (quantity) là null" c th c hi n nh sau:
SELECT order_slip_number, row_number FROM order_detail_table
WHERE quantity IS NULL
<Hi n th k t qu > order_slip_number row_number
Khi NULL c s d ng nh m t u ki n truy v n, nó ph i c s d ng là IS NULL thay cho =
NULL.
i vì không th so sánh giá tr NULL và = NULL gây nên l i.
(3) K t h p và s p x p d li u
• Nhóm và các hàm k t h p (các hàm c t)
Các hàm k t h p còn c g i là "các hàm c t", c s d ng x lý c t d li u theo nhóm. Có nh ng
hàm k t h p sau:
• SUM (tên c t) : Hàm tr v t ng các giá tr c a c t ki u s

• AVG (tên c t) : Hàm tr v giá tr trung bình c a c t ki u s .
• MIN (tên c t) : Hàm tr v giá tr nh nh t c a c t ki u s
• MAX (tên c t) : Hàm tr v giá tr l n nh t c a c t ki u s
• COUNT (*) : Hàm tr v s l ng các hàng th a mãn u ki n.
• COUNT : Hàm tr v s l ng các hàng th a mãn u ki n, lo i b
(DISTINCT tên c t) trùng l p.
t c nh ng hàm k t h p u th c hi n tính toán theo nhóm xác nh trong c t xác nh. Trong SQL,
hàm k t h p và m nh GROUP BY nhóm d li u c k t h p v i nhau.
Ví d , câu l nh "Tính t ng s l ng (quantity) theo s hi u hàng hóa (merchandise number) t b ng
order_detail_table" c th c hi n nh sau:
SELECT merchandise_number, SUM (quantity) FROM order_detail_table
GROUP BY merchandise_number
Hình 2-4-1 order_detail_table customer_number order_slip_number row_number merchandise_number quantity

Nhóm C005 2001 01 PR1 20
C005 2001 02 PX0 15
C005 2002 01 Q91 10
C005 2002 02 S00 5
D010 2101 01 PX0 30
D010 2101 02 S00 6
Grouping
GROUP BY
merchandise_number
PR1 20
PX0 15
PX0 30
Q91 10
SUM (quantity) S00 5
S00 6
<Hi n th k t merchandise_number Sum (quantity)
qu >
PR1 20
PX0 45
Q91 10
S00 11
Khi m nh GROUP BY và WHERE c k t h p, thì m nh WHERE c th c hi n tr c, sau ó
nh GROUP BY th c hi n d a trên k t qu c a m nh WHERE.
Ví d , câu l nh "tính t ng s l ng (order_quantities) b ng order_detail_table cho khách hàng có
customer_number = C005 theo s hi u n (order_slip_number)" c vi t nh sau:
SELECT order_slip_number, SUM (quantity)
FROM order_detail_table
WHERE customer_number = 'C005'
GROUP BY order_slip_number
Hình 2-4-2
s d ng k t qu sau khi th c hi n m nh GROUP BY và hàm k t nh m t di u ki n, m nh

HAVING c s d ng.
Ví d , vi t câu l nh "l y ra s hi u hàng hóa (merchandise_number) c l u ít nh t 2 l n và hi n lên
cùng v i s các b n ghi" c bi u di n nh sau:
SELECT merchandise_number, COUNT (*) FROM order_detail_table
HAVING COUNT (*) > = 2
Hình 2-4-3
t tên m i cho c t c l y ra b i hàm k t h p, ta s d ng m nh AS.

Ví d , câu l nh "l y ra s l ng c c i (quantity) theo s hi u hàng hóa t b ng order_detail_table, và
hi n th giá tr l n nh t này v i tên m i <maximum>" c bi u di n nh sau:
SELECT merchandise_number, MAX (quantity) AS maximum FROM order_detail_table
Hình 2-4-4
Bài t p 8. Vi t câu l nh SQL cho • t i ƒ d i ây và cho bi t k t qu .
• "Tính s l ng trung bình theo s hi u khách hàng t b ng order_detail_table và hi n s l ng ng v i

i s hi u khách hàng trên tên c t có tên là <average>.
‚ "Tính s nh ng b n ghi c a các hi u hàng hóa có s hi u b t u b ng ch 'P' t b ng
order_detail_table, và hi n th s l ng b n ghi ng v i m i s hi u hàng hóa (merchandise_numbers)
trên c t có tên là <number_of_records>."
ƒ "Tính t ng s l ng (quantity) c a m i n (order_slip_number) t b ng order_detail_table, và hi n th
hi u n mà t ng s l ng là l n h n ho c b ng 20 trên m t c t có tên là <total_quantity>."
áp án bài t p 8)
• SELECT customer_number, AVG (quantity) AS average FROM order_detail_table
GROUP BY customer_number
<Hi n th k t qu > customer_number average

C005 13 ← 13 là làm tròn c a 12.5
D010 18
‚ SELECT merchandise_number, COUN'T (*) AS number_of_records FROM

order_detail_table
WHERE merchandise_number LIKE 'P%'
<Hi n th k t qu > merchandise_number number_of_records

PR1 2
PX0 1
ƒ SELECT order_slip_number, SUM (quantity) AS total_quantity FROM order_detail_table

HAVING SUM (quantity) > = 20
<Hi n th k t qu > order_slip_number total_quantity

2001 35
2101 36
‚ S p x p d li u
Nh ng hàng c l y ra t m t b ng th ng không c s p x p theo th t . Vì th , nh ng hàng c
hi n th sau khi ã s p x p theo th t giá tr trong m t c t nào ó s làm t ng kh n ng c.
Trong SQL, s p x p d li u c xác nh b ng m nh ORDER BY.
• Khi s p x p d ng th t t ng d n : ASC (ascending)
• Khi s p x p d ng th t gi m d n : DESC (descending)
Khi không ch rõ, thì ASC c t m c nh. Lo i d li u ki u s và lo i d li u ký t cs px p
theo th t t ng d n/gi m d n theo kích c giá tr s và giá tr c a mã ký t t ng ng.
Ví d , câu l nh "hi n th order_slip_numbers và order_receiving_date l y t b ng order_table theo th t
ng d n" c vi t nh sau:
SELECT order_slip_number, order-receiving_date FROM order_table
ORDER BY order_receiving_date ASC …… ASC can be omitted.
<Hi n th k t qu > order_slip_number order_receiving_date

2101 07/28/1999
2001 08/07/1999
2002 09/01/1999
2201 09/10/1999
Trong tr ng h p ch ra nhi u c t, d li u có th c s p x p theo lo i chính, lo i trung gian, và lo i

ph .
Ví d , câu l nh "hi n th t t c d li u c a b ng order_detail_table theo th t t ng d n c a s l ng
dòng và theo th t gi m d n c a quantity" c vi t nh sau:
SELECT * FROM order_detail_table
ORDER BY row_number ASC, quantity DESC
<Hi n th k t qu > customer_number order_slip_number row_number merchandise_number quantity

D010 2101 01 PX0 30
C005 2001 01 PR1 20
C005 2002 01 Q91 10
C005 2001 02 PX0 15
D010 2101 02 S00 6
C005 2002 02 S00 5
t qu tr l i b i hàm k t h p có th c s d ng nh m t khoá s p x p.
Ví d , câu l nh "tính t ng c a s l ng (quantity) theo s hi u hàng hóa (merchandise_number) l y t
ng order_detail_table, và hi n th s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) theo th t gi m d n c a
l ng (quantity)" c bi u di n nh sau:
SELECT merchandise_number, SUM (quantity) FROM order_detail_table
ORDER BY 2 DESC
Hình 2-4-5 order_detail_table customer_number order_slip_number row_number merchandise_number quantity

Phân lo i C005 2001 01 PR1 20
C005 2001 02 PX0 15
C005 2002 01 Q91 10
C005 2002 02 S00 5
D010 2101 01 PX0 30
D010 2101 02 S00 6
Grouping
GROUP BY
merchandise_number
PR1 20
PX0 15
PX0 30
Q91 10
Sort
S00 5
SUM (quantity)
S00 6
ORDER BY 2 DESC
<Hi n th k t qu > merchandise_number SUM (quantity)

PX0 45
PR1 20
S00 11
Q91 10
Trong ví d này, "2" c vi t sau m nh ORDER BY bi u di n v trí t ng ng v i c t trong l nh

SELECT. Trong tr ng h p này, d li u c s p x p (theo th t gi m d n) d a vào "SUM (Quantity)"
c t v trí th hai trong l nh SELECT, "2" c xác nh là v trí "SUM (Quantity)".
Ph thu c vào lo i DBMS, "ORDER BY SUM (quantity) DESC" c ch p nh n. Tuy nhiên, c n chú ý
ng m t vài lo i DBMS ch ch p nh n c t c a b ng ho c v trí trong l nh SELECT m nh ORDER
BY.
Bài t p 9. Vi t câu l nh SQL cho • t i ƒ d i ây, và hi n th k t qu .
• "Hi n th tên hàng hóa (merchandise_names) và n giá (unit_prices) t b ng merchandise_table theo

th t t ng d n c a tên hàng hóa (merchandise_names)"
‚ "Hi n th s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) và s l ng (quantity) t b ng order_detail_table
theo th t t ng d n c a s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) và theo th t gi m d n c a s l ng
(quantity)"
ƒ "Tính t ng s l ng (quantity) theo s hi u n (order_slip_number) t b ng order_detail_table, và
hi n th s hi u n (order_slip_numbers) theo th t gi m d n c a t ng s l ng (quantity)."
áp án bài t p 9)
• SELECT merchandise_name, unit_price FROM merchandise_table
ORDER BY merchandise_name ASC
<Hi n th k t
merchandise_name unit_price
qu >
System_0-type 4500
Disk_1-type 910
Printer_1-type 300
Printer_X-type 550
‚ SELECT merchandise_number, quantity FROM order_detail_table

ORDER BY merchandise_number ASC, quantity DESC
<Hi n th k t
qu >
PR1 20
PX0 30
PX0 15
Q91 10
S00 6
S00 5
ƒ SELECT order_slip_number, SUM (quantity) AS total_quantity FROM order_detail_table

ORDER BY 2 DESC
<Hi n th k t
order_slip_number total_quantity
qu >
2101 36
2001 35
2002 15
2.4.2 lý ch p
lý ch p là k t h p các giá tr c xác nh nhi u c t và nhi u b ng. th c hi n x lý này, ph i
n t i nh ng c t có thu c tính d li u gi ng nhau. Thông th ng ch p các b ng ta s d ng khoá chính
và khoá ngo i.
Ví d , câu l nh "ch p hai b ng customer_table và order_table và nh n l i tên khách hàng
( customer_names) và s hi u n (order_slip_numbers)” c vi t nh sau. Trong tr ng h p này,
ch p hai b ng customer_table và order_table, ta s d ng s hi u khách hàng (customer_numbers) là khoá
liên k t.
SELECT customer_name, order_slip_number FROM customer_table, order_table
WHERE customer_table. customer_number = order_table. customer_number
Hình 2-4-6 lý ch p
Customer customer customer order_slip order_receiving

Customer_name customer_address order_table
_table _number _number _number _date
C005 Tokyo Shoji Kanda, Chiyoda-ku C005 2001 08/07/1999
D010 Osaka Shokai Doyama-cho, Kita-ku, Osaka City C005 2002 09/01/1999
G001 Chugoku Shoten Moto-machi, Naka-ku, Hiroshima City D010 2101 07/28/1999
G001 2201 09/10/1999
Join
customer_table. customer_number = customer_table. customer_number
<Hi n th k t qu > customer_name order_slip_number

Tokyo Shoji 2001
Tokyo Shoji 2002
Osaka Shokai 2101
Chugoku Shoten 2201
Vì th , ch p hai b ng l nh SELECT ch ra tr ng (c t) c n l y ra, còn tên b ng c ch ra b i m nh

FROM, và tr ng (c t) liên k t c ch p b i d u b ng trong m nh WHERE. Trong h u h t các tr ng
p, tên hai c t gi ng nhau. Vì th , tên b ng c t tr c tên c t và cách b i d u ch m phân bi t tên
a hai c t.
Câu l nh SQL trên có th c vi t nh sau:
SELECT customer_name, order_slip_number FROM customer_table X, order_table Y
WHERE X .customer_number = Y .customer_number
Trong câu l nh SQL này, vì nh ng c t có tên gi ng nhau c phân bi t b ng cách ánh tên b ng
customer_table là X và tên b ng order_table là Y, và c vi t là "X.customer_number =
Y.customer_number.", trong tr ng h p này X và Y c g i là "tên t ng ng".
Bài t p 10. Vi t câu l nh SQL cho • t i „ sau, và hi n th k t qu .
• "K t h p b ng customer_table và b ng order_detail_table, r i hi n th tên khách hàng

( customer_names), s hi u khách hàng (merchandise_numbers), và s l ng (quantity)".
‚ "K t h p b ng customer_table và b ng order_table, r i hi n th tên c a nh ng khách hàng có n vi t
tháng 9 n m 1999."
ƒ "K t h p b ng order_detail_table và merchandise_table, và tính t ng s l ng theo hàng hóa, r i hi n
th t ng s l ng, tên hàng hóa (merchandise_name) v i c t có tên là <total_quantity>."
„ "K t h p b ng customer_table, và order_detail_table, và b ng merchandise_table, r i tính t ng s ti n
cho m i khách hàng, và hi n th t ng s ti n v i tên khách hàng (customer_name) v i c t có tên là
<total_amount>."
- T ng s ti n cho t ng hàng hóa c tính toán là "quantity × unit_price."
- "total_amount" là t ng cho m i khách hàng.
áp án bài t p 10)
• SELECT customer_name, merchandise_number, quantity FROM customer_table,
order_detail_table
WHERE customer_table. customer_number = order_detail_table. customer_number
<Hi n th k t qu > customer_name merchandise_number quantity

Tokyo Shoji PR1 20
Tokyo Shoji PX0 15
Tokyo Shoji Q91 10
Tokyo Shoji S00 5
Osaka Shokai PX0 30
Osaka Shokai S00 6
‚ SELECT customer_name FROM customer_table X, order_table Y

WHERE X.customer_number = Y. customer_number
AND order_receiving_date LIKE '99/09/_ _'

Tokyo Shoji
Chugoku Shoten
ƒ SELECT merchandise_name, SUM(quantity) AS total_quantity

FROM order_detail_table X, merchandise_table Y
WHERE X. merchandise_number = Y. merchandise_number
GROUP BY merchandise_name
<Hi n th k t qu > merchandise_name total_quantity

Printer_1-type 20
Printer_X-type 45
Disk_1-type 10
System_0-type 11
„ SELECT customer_name, SUM (quantity*unit_price) AS total_amount

FROM customer_table X, order_detail_table Y, order_table Z
WHERE X. customer_number = Y. customer_number
AND Y. merchandise_number = Z. merchandise_number
GROUP BY customer_name
<Hi n th k t qu > customer_name total_amount

Tokyo Shoji 45850
Osaka Shokai 43500
2.4.3 d ng truy v n con

Truy v n con là m t truy v n cho nh ng b ng khác nhau ho c cùng m t b ng, s d ng k t qu truy v n nh
u ki n truy l c d li u. Nói cách khác, truy v n con ngh a là th c hi n truy v n ti p (truy v n chính)
a vào truy v n tr c. th c hi n ti n trình này, l nh SELECT c a truy v n con k t h p v i tân t IN
trong câu l nh SELECT.
Ví d , câu l nh "l y ra tên khách hàng (customer_names) có n t hàng vào ngày 1 tháng 9 n m 1999"
c bi u di n nh sau:
SELECT customer_name
FROM customer_table WHERE customer_number
IN (SELECT customer_number FROM order_table
WHERE order_receiving_date = '99/09/01')
Hình 2-4-7 lý truy v n con s d ng tân t IN
order_table customer_number order_slip_number order_receiving_date

C005 2001 08/07/1999
C005 2002 09/01/1999
D010 2101 07/28/1999
G001 2201 09/10/1999
Truy v n con
SELECT customer_number FROM order_table WHERE order_receiving_date = '99/09/01'

Truy v n chính SELECT customer_name FROM
customer_table WHERE customer_number IN
(C005)

Tokyo Shoji
Câu l nh SQL s d ng truy v n con có th vi t l i b ng câu l nh SQL x lý ch p nh sau:

SELECT customer_name FROM order_table, customer_table
WHERE order_receiving_date = '99/09/01'
AND order_table. customer_number = order_table. customer_number
Hình 2-4-8 lý truy v n con s d ng x lý ch p
customer order_slip order_receiving customer customer

order_table customer_name customer_address
_number _number _date _table _number
C005 2001 08/07/1999 C005 Tokyo Shoji Kanda, Chiyoda-ku
C005 2002 09/01/1999 D010 Osaka Shokai Doyama-cho, Kita-ku, Osaka City
D010 2101 07/28/1999 G001 Chugoku Shoten Moto-machi, Naka-ku, Hiroshima City
G001 2201 09/10/1999
Ch p
customer_table. customer_number = customer_table. customer_number

Tokyo Shoji
d ng tân t NOT IN n u b n mu n s d ng k t qu , ch không ph i k t qu c a m t truy v n con khác

nh m t u ki n c a truy v n chính.
Ví d , câu l nh "hi n th tên khách hàng (customer_names), không c ghi trong b ng
order_detail_table" c bi u di n nh sau:
SELECT customer_name FROM customer_table WHERE customer_number
NOT IN (SELECT DISTINCT customer_number FROM order_detail_table)
Hình 2-4-9 lý truy v n con s d ng tân t NOT IN

Bài t p 11. Vi t câu l nh SQL cho • t i ƒ d i ây, và hi n th k t qu .
• "Hi n th tên (name) và a ch (address) c a khách hàng, r i l y ra nh ng khách hàng t hàng có s

hi u hàng hóa (merchandise_ number) là 'PX 0'."
‚ "Hi n th s hi u hàng hóa (merchandise_numbers) và t ng s l ng (quantity) c a nh ng hàng hóa
c t hàng khác tháng 9 n m 1999".
ƒ "Hi n th tên (name) c a khách hàng ít nh t có m t n có t ng giá tr l n h n ho c b ng 10.000 cho
i hàng hóa (merchandise)"
- T ng giá tr cho m i hàng hóa (merchandise) c tính là "quantity × unit_price."
áp án bài t p 11)
• SELECT customer_name, customer_address FROM customer_table
WHERE customer_number
IN (SELECT customer_number FROM order_detail_table
WHERE merchandise number = 'PX0')
<Hi n th k t qu > Customer_name customer_address

Tokyo Shoji Kanda, Chiyoda-ku
Osaka Shokai Doyama-cho, Kita-ku, Osaka City
‚ SELECT merchandise_number, quantity FROM order_detail_table

WHERE order_slip_number
NOT IN (SELECT order_slip_number FROM order_table
WHERE order_receiving_date = '99/09/_ _')
<Hi n th k t qu > merchandise_number quantity

PR1 20
PX0 15
PX0 30
S00 6
ƒ SELECT customer_name FROM customer_table

WHERE customer_number
IN (SELECT DISTINCT customer_number
FROM order_detail_table X, merchandise_table Y
WHERE X. merchandise_number = Y. merchandise_number
AND quantity * unit_price > = 10000)

Tokyo Shoji
Osaka Shokai
2.4.4 d ng góc nhìn

Nh ã nói trên, góc nhìn c nh ngh a b ng ngôn ng nh ngh a d li u (SQL-DDL). Góc nhìn có th
c nh ngh a b ng cách l y ra m t ph n c a m t b ng th c và b ng vi c t h p nhi u b ng v i nhau.
Trong ph n này s gi i thích cách t o góc nhìn b ng cách k t h p m t hay nhi u b ng.
Ví d , câu l nh "t h p b ng customer_table và order_table, và l y ra tên khách hàng (customer_names) và
hi u n (order_slip_numbers)" c s d ng trong x lý ch p c ng có th c ngh a b ng cách "t o
ra m t góc nhìn bao g m tên khách hàng (customer_names) và s hi u n (order_slip_numbers)."
CREATE VIEW customer_order_slip_table
AS SELECT customer_name, order_slip_number FROM customer_table X, order_table
Y
WHERE X. customer_number = Y. customer_number
<Hi n th k t qu > customer_order_slip_table customer_name order_slip_number

Tokyo Shoji 2001
Tokyo Shoji 2002
Osaka Shokai 2101
Chugoku Shoten 2201
t qu là m t góc nhìn "customer_order_slip_table" c t o ra nh ch p hai b ng customer_table và

order_table.
u này c g i là "truy v n" trong DBMS c s d ng trong máy tính cá nhân. Trong thao tác d li u
dùng DBMS trong máy tính cá nhân, ch nh ng d li u th a mãn các u ki n nào ó m i c l y ra t
s d li u (b ng th c) b ng nh ngh a truy v n (góc nhìn). M t truy v n có th c nh ngh a b i tên
truy v n tên b ng ích/tên truy v n, tên tr ng (c t) và nh ng u ki n truy v n.
Nh ã gi i thích 2.3.4, m t khi góc nhìn c nh ngh a thì d li u trong góc nhìn m i có th c truy
nh p. u này làm t ng kh n ng s d ng c a góc nhìn.
Ví d , câu l nh "hi n th tên khách hàng (customer_name) có s hi u n (order_slip_number) là 2101"
c nh ngh a b ng câu l nh SQL x lý ch p nh sau:
SELECT customer_name FROM customer_table, order_table
WHERE customer_table. customer_number = order_table. customer_number
AND order_slip_number = 2101
d ng góc nhìn ã nh ngh a tr c "customer_order_slip_table", ví d trên có th nh ngh a b ng câu
nh SQL nh sau:
SELECT customer_name FROM customer_order_slip_table
WHERE order_slip_number = 2101
So sánh hai câu l nh SQL trên, ta th y câu s d ng góc nhìn n gi n h n. N u góc nhìn ã c nh
ngh a, d li u trong góc nhìn "customer_order_slip" t ng c c p nh t khi nh ng b n ghi n t ng lên,
và các b ng th c khách hàng "customer_table" và b ng n "order_table," c c p nh t.
Vì v y, khi trích ra nh ng d li u yêu c u t nhi u b ng, ph ng pháp t o góc nhìn bao g m nh ng d li u
theo yêu c u tr c và l y ra d li u t góc nhìn là hi u qu h n.
2.4.5 lý thay i
Trong ph n này, gi i thích v x lý thay i d li u nh chèn (insert), c p nh t (update), và xoá (deletion)
li u.
(1) Chèn d li u
Chèn d li u c th c hi n cho b ng th c (d li u không th c thêm vào góc nhìn), và nó c th c
hi n b i câu l nh "INSERT" trong SQL.
Chèn d li u
INSERT INTO Tên b ng mà d li u s c chèn vào (tên c t c chèn)
VALUES các giá tr c chèn
Ví d , câu l nh "thêm thông tin m t khách hàng m i (A001, Yokohama Shokai, Nishi-shiba, Kanazawa-ku,
Yokohama City) vào b ng customer_table" c vi t nh sau:
INSERT INTO customer_table (customer_number, customer_name, customer_address)
VALUES ('A001', N'Yokohama Shokai', N'Nishi-shiba, Kanazawa-ku, Yokohama City')

A001 Yokohama Shokai Nishi-shiba, Kanazawa-ku, Yokohama City ← Chèn
Giá tr d li u sau m nh VALUES t ng ng v i tên c t (column_names) sau tên b ng (table_name).

Khi chèn d li u, n u tên c t và th t c a nó t ng ng v i các c t trong b ng chèn d li u thì tên c t
i sau tên b ng và sau INSERT INTO không c n ph i ch ra.
(2) C p nh t d li u
p nh t d li u ngh a là c p nh t nh ng giá tr c a nh ng hàng xác nh trong b ng th c, và nó c thao
tác b i “câu l nh UPDATE” trong SQL.
p nh t d li u
UPDATE table_name
SET column_name = expression WHERE query_condition
Ví d , câu l nh "t ng giá máy in b ng merchandise_table lên 10%" c th c hi n nh sau:
UPDATE merchandise_table
SET unit_price = unit_price * 1.1
WHERE merchandise_name LIKE N' printer %'
merchandise_table Merchandise_number merchandise_name unit_price

Update
PR1 Printer_1-type 300 330
PX0 Printer_X-type 550 605
Q91 Disk_1-type 910
nh ngh a trên, nh ng hàng xác nh b ng m nh WHERE và nh ng c t c c p nh t b ng m nh

SET.
(3) Xoá d li u
Xoá d li u ngh a là xóa nh ng dòng xác nh trong b ng th c, và nó c u khi n b ng câu l nh
"DELETE" trong SQL.
Xoá d li u
DELETE FROM table_name WHERE query_condition
Ví d , câu l nh "Xoá d li u c a khách hàng có tên Chugoku Shoten t b ng customer_table" c bi u

di n nh sau:
DELETE FROM customer_table
WHERE customer_name = 'Chugoku Shoten'

G001 Chugoku Shoten Moto-machi, Naka-ku, Hiroshima City → Delete
Trong nh ngh a trên, nh ng dòng c xác nh b ng m nh WHERE s c xoá i. N u m nh

WHERE b b qua thì toàn b nh ng dòng trong b ng s b xoá.
2.4.6 ng k t v SQL
Trong ph n này, n i dung trong nh ng ph n tr c c c ng c l i b ng cách t o nh ng câu l nh SQL t
Q1 t i Q20 th c hi n chu i các x lý t vi c nh ngh a n thao tác b ng.
Q1. nh ngh a t b ng • t i ƒ sau b ng SQL. Nh ng b ng này và d li u c ng c s d ng trong

Q2 và nh ng ph n sau.
• <student table> Khoá chính (primary key): student number
student number Name gender address
1201 Shizuka Yamamoto Female Yokohama City
1221 Yuka Motoyama Female Kawasaki City
1231 Jiro Yamada Male Kawasaki City
1232 Shiro Yamamoto Male Yokohama City
1233 Karin Kida Female Yokosuka City
1235 Shinji Kimoto Male Yokohama City
1-ký t
4-ký t ki u 5-ký t ki u
10-ký t ki u kanji text ki n
text kanji text
kanji
‚ <score table> khoá chính (primary key): student_number + subject_code, khoá ngo i (foreign
key): subject_code
student_number subject_code Score examination_date
1201 A01 60 10/10/1999
1201 B01 85 10/11/1999
1221 A01 70 10/10/1999
1221 B02 60 10/11/1999
1231 A02 90 10/10/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
4-ký t ki u 3- Ký t ki u 3- Ký t ki u
Lo i Date
text text numeric value
ƒ <subject_table> Khoá chính (primary key): subject_code

subject_code subject_name
A01 Mathematics I
A02 Mathematics II
B01 English I
B02 English II
3- Ký t ki u 5- Ký t ki u
text kanji text
Q2. i d li u là "student number" và "name" c s d ng th ng xuyên, hãy t o ra m t b ng m i có

tên là name table ch a d li u c n thi t ó b ng câu l nh SQL.
<name table>
student_number Name
1201 Shizuka Yamamoto
1221 Yuka Motoyama
1231 Jiro Yamada
1232 Shiro Yamamoto
1233 Karin Kida
1235 Shinji Kimoto
Q3. n c vào b ng student table c nh ngh a t • t i ƒ d i ây. Vi t câu l nh SQL cho • t i ƒ.

( ) Ch ra danh x ng th m quy n (phòng, ho c ng i c gán quy n).
• (Phòng hành chính) có toàn quy n.
‚ (Phòng ch d n) có quy n nh ngh a l i (refer) và c p nh t vào b ng student_table.
ƒ (Giáo viên) có quy n nh ngh a l i (refer) b ng student_table.
Q4. Vi t câu l nh SQL l y ra (phép chi u) tên (name) và a ch (address) t b ng student table và
hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
name Address
Shizuka Yamamoto Yokohama City
Yuka Motoyama Kawasaki City
Jiro Yamada Kawasaki City
Shiro Yamamoto Yokohama City
Karin Kida Yokosuka City
Shinji Kimoto Yokohama City
Q5. Vi t câu l nh SQL l y ra (phép ch n) nh ng sinh viên mà gi i tính c a h là n ('female') t b ng

student table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
student_number name gender address
1201 Shizuka Yamamoto Female Yokohama City
1221 Yuka Motoyama Female Kawasaki City
1233 Karin Kida Female Yokosuka City
Q6. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi có "s hi u sinh viên (student_number) không là '1221' " t
ng score table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
student_number subject_code Score examination_date
1201 A01 60 10/10/1999
1201 B01 85 10/11/1999
1231 A02 90 10/10/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
Q7. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi "có ngày thi (examination_date) là '10/10/1999'" và "có
m thi (score) cao h n ho c b ng 80" t b ng score table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
student_number subject_code score examination_date
1231 A02 90 10/10/1999
Q8. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi "có ngày thi (examination_date) là '10/10/1999''" ho c

m thi (score) l n h n ho c b ng 80" t b ng score_table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1201 A01 60 10/10/1999
1201 B01 85 10/11/1999
1221 A01 70 10/10/1999
1231 A02 90 10/10/1999
1231 B01 80 10/11/1999
Q9. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi có " m (score) t 70 t i 80" t b ng score table và

hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1221 A01 70 10/10/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
Q10. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi có "mã môn h c (subject_code) b t u là ch 'A'" t

score_table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1201 A01 60 10/10/1999
1221 A01 70 10/10/1999
1231 A02 90 10/10/1999
Q11. Vi t câu l nh SQL l y ra các b n ghi có "v trí th 3 c a s hi u sinh viên (student number) là '2'"
b ng score table và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1221 A01 70 10/10/1999
1221 B02 60 10/11/1999
Q12. Vi t câu l nh SQL l y ra nh ng b n ghi có " m thi (score) l n h n ho c b ng 70" và "ngày thi
(examination_date) là '10/11/1999''" ho c "mã môn có ký t cu i cùng là '1'" t b ng score_table và
hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1201 B01 85 10/11/1999
1221 A01 70 10/10/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
Q13. Vi t câu l nh SQL tính t ng m thi cho m i sinh viên (student) t b ng score table và hi n th
t qu . Tính t ng m thi (score) b ng cách nhóm các m thi theo s hi u sinh viên
(student_number).
<Hi n th k t qu >
student_number SUM (score)
1201 145
1221 130
1231 245
Q14. Vi t câu l nh SQL tính m trung bình (score )c a m i môn (subject) t b ng score table và hi n
th k t qu . Tính m trung bình (score) b ng cách nhóm các m th theo mã môn (subject code).
<Hi n th k t qu >
subject_code average_score
A01 65
A02 90
B01 83
B02 68
Q15. Vi t câu l nh SQL tính t ng s các thí sinh theo ngày thi t b ng score table và hi n th k t qu .
ng s các thí sinh (examinees) c nhóm vào theo ngày thi (examination date).
[Tính c trùng l p]
<Hi n th k t qu >
Total_number_of_examinee
examination_date
s
10/10/1999 3
10/11/1999 4
[Không tính trùng l p (Thí sinh (examinees) có s hi u sinh viên (student number) gi ng nhau ch
c tính là m t thí sinh (examinee)]
<Hi n th k t qu >
Total_number_of_examinee
examination_date
s
10/10/1999 3
10/11/1999 3
Q16. Vi t câu l nh SQL s px p m (scores) trong b ng score table theo th t gi m d n và hi n th

t qu .
<Hi n th k t qu >
1231 A02 90 10/10/1999
1201 B01 85 10/11/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
1221 A01 70 10/10/1999
1201 A01 60 10/10/1999
1221 B02 60 10/11/1999
Q17. Vi t câu l nh SQL s p x p m thi (scores) trong b ng score table theo th t gi m d n c a mã

môn (subject code) và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
1221 A01 70 10/10/1999
1201 A01 60 10/10/1999
1231 A02 90 10/10/1999
1201 B01 85 10/11/1999
1231 B01 80 10/11/1999
1231 B02 75 10/11/1999
1221 B02 60 10/11/1999
Q18. Vi t câu l nh SQL tính t ng m thi (score) c a m i sinh viên (student) t b ng score_table và
p x p chúng theo th t gi m d n r i hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
student_number SUM (score)
1231 245
1201 145
1221 130
Q19. Vi t câu l nh SQL l y ra s hi u sinh viên (student numbers), tên môn thi (subject names) và
m thi (score) t b ng score table và b ng subject table, và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
student_number subject_name score
1201 Mathematics I 60
1201 English I 85
1221 Mathematics I 70
1221 English II 60
1231 Mathematics II 90
1231 English I 80
1231 English II 75
Q20. Vi t câu l nh SQL l y ra tên c a các sinh viên (name c a students) có m thi (score) th p h n
ho c b ng 60 t b ng student table và b ng score table, và hi n th k t qu .
<Hi n th k t qu >
name
Shizuka Yamamoto
Yuka Motoyama
áp án bài t p 1.
• CREATE TABLE student_table
(student_number CHAR (4),
name NCHAR (10),
gender NCHAR (1),
address NCHAR (5),
PRIMARY KEY student_number)
‚ CREATE TABLE score_table
(student_number CHAR (4),
subject_code CHAR (3),
score INT (3),
examination_date DATE,
PRIMARY KEY (student_number, subject_code),
FOREIGN KEY subject_code REFERENCES subject_table)
ƒ CREATE TABLE subject_table
(subject_code CHAR (3),
subject_name NCHAR (5),
PRIMARY KEY subject_code)
áp án bài t p 2. SELECT VIEW name_table

AS SELECT student_number, name
FROM student_table
áp án bài t p 3.
• GRANT ALL PRIVILEGES ON student_table TO administration_department
‚ GRANT SELECT UPDATE ON student_table TO instruction_department
ƒ GRANT SELECT ON student_table TO teacher
áp án bài t p 4. SELECT name, address FROM student_table
áp án bài t p 5. SELECT * FROM student_table

WHERE gender = 'female'
áp án bài t p 6. SELECT * FROM score_table

WHERE student_number NOT = '1221'

WHERE examination_date = '10/10/1999'' AND score >= 80

WHERE examination_date = '10/10/1999'' OR score >= 80

WHERE score BETWEEN 70 AND 80

WHERE subject_code LIKE 'A%'

WHERE student_number LIKE '_ _2_ '

WHERE score > = 70
AND (examination_date = '10/11/1999' OR subject_code LIKE
'_ _1')
áp án bài t p 13. SELECT student_number, SUM (score) FROM score_table

GROUP BY student_number
áp án bài t p 14. SELECT subject_code, AVG (score) AS average_score FROM

score_table
GROUP BY subject_code
áp án bài t p 15. [B n gi ng nhau c ng c m]

SELECT examination_date, COUNT (*) AS total_number_of_examinees
FROM
score_table
GROUP BY examination_date
[B n gi ng nhau không c m (Các thí sinh có student_number gi ng nhau

ng c m là m t thí sinh)]
SELECT examination_date, COUNT (DISTINCT student_number) AS
total_
number_of_examinees FROM score_table
GROUP BY examination_date

GROUP BY score DESC

ORDER BY subject_code, score DESC
áp án bài t p 18. SELECT student_number, SUM (score) FROM score_table

GROUP BY student_number
ORDER BY 2 DESC
áp án bài t p 19.
SELECT student_number, subject_name, score FROM score_table, subject_table
WHERE score_table.subject_code = subject_table. subject_code
or
SELECT student_number, subject_name, score FROM score_table X,
subject_table Y
2.5 S d ng m r ng c a SQL 241
WHERE X. subject_code = Y. subject_code
áp án bài t p 20.
SELECT name FROM student_table
WHERE student_number IN
(SELECT student_number FROM score_table
WHERE score <= 60)
hay
SELECT name FROM student_table X, score_table Y
WHERE X .student_number = Y. student_number
AND score < = 60
2.5 S d ng m r ng c a SQL
Thông th ng, SQL c s d ng nh m t ngôn ng b sung (ngôn ng con d li u), ch không cs
ng c l p.
Nh m t ngôn ng con d li u, SQL c s d ng theo ba cách sau:
• SQL c nhúng
d ng SQL b ng cách nhúng nó trong ch ng trình ng d ng c vi t ngôn ng b c cao.
• Ngôn ng Module
d ng ngôn ng module c phát tri n tr u t ng hoá giao di n t h p ngôn ng b c cao và
SQL.
• API (giao di n ch ng trình ng d ng)
d ng API, giao di n nh ng hàm, nh ng l nh, v.v.. c chu n b cho ng i l p trình phát tri n
ng d ng.
Trong m c này, vi c s d ng SQL nhúng c mô t chi ti t.
2.5.1 SQL c nhúng

ng cách nhúng SQL trong nh ng ch ng trình ng d ng, x lý v n hành th ng l , s l ng l n x lý
li u, và x lý c s d li u quan h trong x lý t p tr nên hi u qu h n.
Trong SQL c nhúng, con ch y c s d ng thao tác. Tuy nhiên, thao tác c hàng t c s d li u
quan h có th c th c hi n không c n s d ng con ch y (phép toán không con ch y).
2.5.2 Phép toán con ch y

Con ch y c s d ng khi c nhi u hàng t b ng (c s d li u quan h ). Sau khi a ra l nh c b ng
i câu l nh SELECT, hàng c nh n l n l t t ng ng v i m t l nh khác. Con ch y c s d ng
c t ng hàng m t.
Ph n sau gi i thích phép toán con ch y c phân lo i thành "ph n nh ngh a ch ng trình " và "ph n x
lý ch ng trình."
(1) Ph n nh ngh a ch ng trình

• Vùng làm vi c Vào/Ra
lý m t c s d li u quan h c ch th b ng câu l nh SQL c nhúng, và k t qu x lí c tr v
vùng làm vi c (bi n) c a ph n ch ng trình nh ngh a. Bi n là m t vùng làm vi c c g i là "bi n ch ".
Bi n ch xem nh vùng làm vi c Vào/Ra có th c nh ngh a theo d ng th c sau:
nh ngh a bi n ch
EXEC SQL BEGIN DECLARE SECTION
[Bi n ch ]
EXEC SQL END DECLARE SECTION
*M i bi n ch c nh ngh a trên m t dòng.
*Trong SQL c cung c p b i nhà cung c p, bi n ch c nh ngh a theo d ng th c c xác
nh b i l p trình thông th ng.
u quan tr ng là nh ngh a bi n ch nh m t vùng làm vi c vào/ra có cùng thu c tính nh nh ngh a

ki u d li u c a c t trong b ng. N u ki u d li u ã c nh ngh a là khác, thì giá tr trong c t có th
ch t c t.
‚ SQLCODE
nh ngh a c a SQLCODE (SQLCOD FORTRAN) là b t bu c m t nh bi n ch . SQLCODE t mã
tr v ch ra li u m i câu l nh SQL có c th c hi n bình th ng hay không.
i dung SQLCODE c phân ch y u thành ba ki u sau:
- SQLCODE = 0 … Tr ng thái bình th ng
- SQLCODE = 100 … Tr ng thái k t thúc (cu i c a b ng và không có hàng t ng ng)
- SQLCODE < 0 … Tr ng thái l i
SQLCODE ph i c nh ngh a nh có cùng thu c tính nh INTEGER (ki u nguyên 4-byte), là ki u d
li u c a c t. M t s ví d v mô t trong t ng ngôn ng c ch ra nh sau:
nh ngh a SQLCODE
<COBOL>
01 SQLCODE PIC S9 (9) COMP.
<PL/I>
DCL SQLCODE BIN FIXED (31) ;
<FORTRAN>
INTEGER * 4 SQLCOD
<C>
long sqlcode;
ƒ Con ch y (Cursor)
Con ch y c nh ngh a trong ph n nh ngh a ch ng trình b ng vi c dùng câu l nh SELECT. ph n
nh ngh a, có th bao g m m nh GROUP BY, m nh ORDER BY và nh ng hàm c t. Vì v y,
nh ng l nh nhóm và phân lo i là không c yêu c u trong ch ng trình.
Tuy t i không dùng trùng tên con ch y trong ch ng trình.
nh ngh a con ch y
EXEC SQL DECLARE [cursor name] CURSOR FOR

SELECT clause
FROM [table_name]
WHERE [table_name. column_name] = [table_name. column_name]
(2) Ph n x lí ch ng trình
lý con ch y trong ph n x lí ch ng trình c th c hi n theo trình t câu l nh OPEN, câu l nh
FETCH, câu l nh CLOSE nh sau:
1. Sau khi th c hi n câu l nh OPEN, câu l nh SELECT c xác nh b ng vi c con ch y c th c hi n,
và con ch y s tr t i hàng u tiên c a b ng t ng t ng.
2. Câu l nh FETCH l y hàng c xác nh b i con ch y, và tr v giá tr hàng cho bi n ch c a m nh

INTO. Sau khi l y m t hàng, con ch y tr t i hàng ti p theo. Và câu l nh FETCH c l p l i cho t i
khi không còn hàng còn l i b ng. u này ngh a là u ki n k t thúc c a câu l nh FETCH là
SQLCODE=100.
3. Câu l nh CLOSE c s d ng khi không còn hàng c n c vào b ng n a và con ch y c óng l i.
nh ngh a l nh x lý con ch y
<OPEN> … M con ch y
EXEC SQL OPEN [tên con ch y] END-EXEC
<FETCH> … L y con ch y
EXEC SQL FETCH [tên con ch y] INTO [bi n ch ]
END-EXEC
<CLOSE> … óng con ch y
EXEC SQL CLOSE [tên con ch y] END-EXEC
c b n, khái ni m v phép toán con ch y là m t v i phép toán t p.

Tr c h t, m t p (ho c con ch y) và ti p t c x lý t ng b n ghi m t cho t i khi x lý h t t t c các b n ghi,
và sau ó óng t p (ho c con ch y). c m t b n ghi, câu l nh READ c s d ng trong tr ng h p là
p, trong khi câu l nh FETCH c s d ng trong tr ng h p là con ch y.
Ví d , "in ra s khách hàng (customer_numbers) và tên khách hàng (customer_names) theo th t c a s
hi u khách hàng (customer_number) t b ng customer_table" c mô t b ng ki u SQL nhúng dùng
COBOL làm ngôn ng ch nh sau:
DATA DIVISION.
WORKING-STORAGE SECTION.
EXEC SQL BEGIN DECLARE SECTION END-EXEC.
01 CUSTNO PIC X (4).
01 CUSTNAME PIC N (10).
Ph n nh ngh a ch ng
01 SQLCODE PIC S 9 (9) COMP.
trình
EXEC SQL END DECLARE SECTION EDN-EXEC.
EXEC SQL DECLARE CUSTOMER CURSOR
FOR SELECT customer_number, customer_name
FROM customer_table
ORDER BY customer_number END-EXEC.
PROCEDURE DIVISION.
EXEC SQL OPEN CUST END-EXEC.
EXEC SQL FETCH CUST
INTO :CUSTNO, :CUSTNAME END-EXEC.
PERFORM UNTIL SQLCODE = 100
IF SQLCODE < 0
THEN PERFORM (Error processing)
Ph n x lí ch ng trình ELSE PERFORM (One-line print processing)
END-PERFORM.
[Error processing]

[One-line print processing]

(3) Thay i d li u
nh FETCH c s d ng c d li u t b ng. Ph ng pháp c p nh t và xoá d li u c c gi i
thích d i ây.
• C p nh t b ng x lý con ch y
Khi c p nh t các hàng c c b ng l nh FETCH d i m t u ki n nào ó trong ch ng trình, l nh
p nh t c a ra khi s d ng l nh UPDATE sau l nh FETCH.
d ng l nh UPDATE, c n s d ng:
WHERE CURRENT OF [cursor_name]
thay th cho m nh WHERE.
nh ngh a x lý c p nh t b ng con ch y
EXEC SQL UPDATE [table_name]

SET [update_expression]
WHERE CURRENT OF [cursor_name] END-EXEC.
Ví d , "c p nh t s hi u khách hàng (customer number) c a okyo Shoji thành C100" c vi t b ng l nh

nhúng SQL nh sau:
[Ph n ch ng trình nh ngh a]

EXEC SQL END DECLARE SECTION END-EXEC.
EXEC SQL DECLARE TOKYO CURSOR
FOR SELECT customer_number, customer_name FROM customer_table
WHERE customer_name = 'Tokyo Shoji' END-EXEC.
[Ph n ch ng trình x lý]

EXEC SQL OPEN TOKYO END-EXEC.
EXEC SQL FETCH TOKYO
IF SQLCODE < 0
THEN PERFORM (error processing)
ELSE
EXEC SQL UPDATE customer_table
SET customer_number = 'C100'
WHERE CURRENT OF TOKYO END-EXEC.
‚ Xoá b ng x lý con ch y
Xoá b ng x lý con ch y c ng có th c th c hi n b ng l nh DELETE sau l nh FETCH nh cách c p
nh t. d ng l nh DELETE, c ng nh d ng l nh UPDATE,
WHERE CURRENT OF [cursor_name]
d ng thay th cho cho m nh WHERE.
nh ngh a x lý xoá b ng con ch y

EXEC SQL DELETE FROM [table_name]
WHERE CURRENT OF [cursor_name] END-EXEC.
Ví d , "xoá d li u c a Tokyo Shoji" c vi t b ng câu l nh SQL nhúng nh sau:
[Ph n nh ngh a ch ng trình]


EXEC SQL DECLARE TOKYO CURSOR
FOR SELECT customer_number, customer_name FROM customer_table
WHERE cursor_name = 'Tokyo Shoji' END-EXEC.
[Ph n x lý ch ng trình]
EXEC SQL OPEN TOKYO END-EXEC.
EXEC SQL FETCH TOKYO
IF SQLCODE < 0
THEN PERFORM (error processing)
ELSE
EXEC SQL DELETE FROM customer_table
WHERE CURRENT OF TOKYO END-EXEC.
2.5.3 Phép toán không con ch y

Phép toán không con ch y (non-cursor) là m t ph ng pháp l ng (nhúng) câu l nh SQL mà không c n
khai báo con ch y. Tuy nhiên, phép toán này ch c dùng khi m t m c d li u c c t b ng.
c dù, cách xác nh câu l nh SQL gi ng nh c , ph n ch ng trình nh ngh a và ph n ch ng trình x
lý có khác i b i vì không có ph n khai báo con ch y.
Ví d , "c p nh t s hi u khách hàng (customer_number) c a Tokyo Shoji thành C100" c s d ng
p nh t d li u b ng x lý con ch y có th c th c hi n b ng phép toán không con ch y (non-cursor)
nh sau, vì ch m t m c d li u c c t b ng (customer_table).
[Ph n nh ngh a ch ng trình]

EXEC SQL END DECLARE SECTION END-EXEC.
[Ph n ch ng trình x lý]
EXEC SQL UPDATE customer_table
SET customer_number = 'C100'
WHERE customer_name = 'Tokyo Shoji' END-EXEC.
Bài t p
Q1 L a ch n hai áp án úng t các mô t sau, liên quan n nh ng c tính c a c s

li u lo i CODASYL.
a) C u trúc d li u c bi u di n phân c p.
b) C u trúc d li u c bi u di n d ng b ng bao g m nh ng dòng và nh ng c t.
c) C u trúc d li u c bi u di n nh network.
d) NDL c s d ng nh m t ngôn ng c s d li u chu n.
e) SQL c s d ng nh m t ngôn ng c s d li u chu n.
Q2 Câu l nh SQL nào trong các câu l nh sau nh ngh a l c ?
a) CREATE b) DELETE c) INSERT d) SELECT
Q3 Câu l nh nào trong s nh ng l nh sau không ph i l nh c a SQL?
a) CREATE b) DELETE
c) DIVIDE d) INSERT
e) UPDATE
Q4 Câu l nh nào trong nh ng câu l nh SQL sau có th l y ra employee_name có

ng (salary) là l n h n ho c b ng 300.000 t b ng "human_resource?"
a) SELECT salary FROM human_resource

WHERE employee_name > = 300000
GROUP BY salary
b) SELECT employee_name COUNT (*) FROM human_resource
WHERE salary > = 300000
GROUP BY employee_name
c) SELECT employee_name FROM human_resource
d) SELECT employee_name, salary FROM human_resource
GROUP BY salary
e) SELECT employee_name, salary FROM human_resource
Bài t p 247
Q5 Trong SQL, l nh SELECT c s d ng l y ra nh ng b n ghi t hai b ng có

quan h . N u l nh sau c th c hi n cho b ng thuê phòng (leased apartment), thì
nhóm d li u s c l y ra ?
SELECT property FROM leased_apartment_table

WHERE (district = 'Minami-cho' OR time_from_the_station
< 15)
AND floor space > 60
Leased Apartment Table

property district area time apartment_from_the_station
A Kita-cho 66 10
B Minami-cho 54 5
C Minami-cho 98 15
D Naka-cho 71 15
E Kita-cho 63 20
a) A b) A, C c) A, C, D, E
d) B, D, E e) C
Q6 Hãy tìm ra áp án sai c a hai phép toán bi u di n d i ây thao tác b ng

customer_table?
Customer_table
CUSTOMER_NO CUSTOMER_NAME ADDRESS
A0005 Tokyo Shoji Toranomon, Minato-ku, Tokyo
D0010 Osaka Shokai Kyo-cho, Tenmanbashi, Chuo-ku, Osaka-City
K0300 Chugoku Shokai Teppo-cho, Naka-ku, Hiroshima-City
G0041 Kyushu Shoji Hakataekimae, Hakata-ku, Fukuoka-City
Phép toán 1 SELECT CUSTOMER_NAME, ADDRESS FROM CUSTOMER
Phép toán 2 SELECT * FROM CUSTOMER
WHERE CUSTOMER_NO = 'D0010'
a) B ng c l y b ng phép toán 1 có b n dòng.

b) B ng c l y b ng phép toán 1 có hai c t.
c) Phép toán 1 là PROJECTION và phép toán 2 là SELECTION.
d) B ng c l y b ng phép toán 2 có 1 dòng.
e) B ng c l y b ng phép toán 2 có hai c t.
Q7 L nh nào trong các câu l nh SQL sau ây cho b ng "Shipment Record" t o ra k t

qu sau khi th c hi n có giá tr l n nh t?
shipment_record
merchandise_number quantity date
NP200 3 19991010
FP233 2 19991010
TP300 1 19991011
IP266 2 19991011
a) SELECT AVG (quantity) FROM shipment_record

b) SELECT COUNT (*) FROM shipment_record
c) SELECT MAX (quantity) FROM shipment_record
d) SELECT SUM (quantity) FROM shipment_record
WHERE date = '19991011'
Q8 Trong SQL, DISTINCT n m trong l nh SELECT c s d ng "lo i ra nh ng hàng

trùng l p" t b ng thu c b ng l nh SELECT. Có bao nhiêu dòng trong b ng nh n
c sau khi th c hi n l nh SELECT v i DISTINCT?
[L nh SELECT]
SELECT DISTINCT customer_name, merchandise_name, unit_price FROM
order_table, merchandise_table
WHERE order_table. Merchandise_number = merchandise_table.
Merchandise_number
[order_table] [merchandise_table]
customer_name merchandise_number merchandise_number merchandise_name unit_price
Oyama Shoten TV28 TV28 28-inch television 250,000
Oyama Shoten TV28W TV28W 28-inch television 250,000
Ogawa Shokai TV32 TV32W 32-inch television 300,000
Ogawa Shokai TV32W
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5
Q9 L nh nào trong các câu l nh SQL sau l y ra l ng (salary) trung bình cho t ng
phòng t b ng A và B?
Table_A table_B
name belonging_code salary department_code department_name
Sachiko Ito 101 200,000 101 Sales department I
Eiichi Saito 201 300,000 102 Sales department II
Yuichi Suzuki 101 250,000 201 Administration department
Kazuhiro Honda 102 350,000
Goro Yamada 102 300,000
Mari Wakayama 201 250,000
Bài t p 249
a) SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B

ORDER BY department_code
b) SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
WHERE table_A. belonging code = table_B. department_code
c) SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
GROUP BY department_code, department_name
d) SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
WHERE table_A. belonging_code = table_B. department_code
Q10 Trong h th ng c s d li u quan h , l nh nào trong các câu l nh SQL sau c

d ng l y ra nh ng dòng c ch ra b i cursor sau khi nó c nh ngh ?
a) L nh DECLARE b) L nh FETCH c) L nh OPEN

d) L nh READ e) L nh SELECT
3 Qu n tr c s d
li u
c ích c a ch ng
Th c t , khi s d ng c s d li u, c n có các ti n trình qu n tr
duy trì tính toàn v n và an ninh d li u, ph c h i t nh ng
ng hóc, v.v.. . H th ng qu n tr c s d li u (DBMS) là
ph n m m th c hi n nh ng ti n trình này cho ng i s d ng.
Trong ch ng này, chúng ta s h c v t ng quan, ki u, c
tr ng và ch c n ng c a h qu n tr c s d li u.
• Hi u c nh ng ch c n ng và c tr ng c a h qu n tr c
d li u s d ng hi u qu c s d li u.
‚ Hi u c nh ng c tr ng c a nh ng c s d li u khác
nhau (DBMS) nh là RDB, OODB, ORDB và c s d li u
a ph ng ti n.
ƒ Hi u c s khác nhau gi a c s d li u t p trung và c
d li u phân b cùng nh ng ch c n ng nh ki m soát s
giao phó c n qu n lí c s d li u phân b .
3.1 Ch c n ng và c tr ng c a h th ng qu n tr c s d li u (DBMS) 251
3.1 Ch c n ng và c tr ng c a h
qu n tr c s d li u (DBMS)
Cho dù d li u c tích h p theo mô hình c p b c, m ng, ho c mô hình d li u quan h và c l u gi
trong ph ng ti n l u gi b ng a t nh là m t c s d li u, nó c ng không th c v n hành nh m t
c s d li u. thao tác hi u qu c s d li u có c u trúc d li u ph c t p, thì c n có ph n m m qu n
tr c s d li u chuyên d ng.
3.1.1 Vai trò c a DBMS

qu n tr c s d li u (DBMS) là m t ph n m m c t gi a ng i s d ng (ch ng trình) và c s
li u qu n lý d li u.
Hình 3-1-1
qu n tr c s d li u
(1) Vai trò c n có cho m t DBMS:

Nh ng vai trò sau là c n có i v i m t DBMS:
- nh ngh a c s d li u
- S d ng hi u qu d li u
- Chia s c s d li u
- Các bi n pháp ch ng h ng hóc c s d li u
- B o v an ninh c s d li u
- Cung c p vi c ngôn ng có th truy nh p t i c s d li u
(2) H th ng DB/DC (database/data communication system - h th ng

s d li u/truy n thông d li u)
Nhi u thi t b u cu i truy nh p t i c s d li u máy tính l n. v n hành h qu n tr c s d li u
trên m t h th ng tr c tuy n, thì c s d li u (DB) và truy n thông d li u (DC) ph i ho t ng th ng
nh t. u này c g i là h th ng DB/DC (Hình 3-1-2). IMS (Information Management System - h
th ng qu n lý thông tin) c a IBM là n hình cho h th ng DB/DC.
252 Ch ng 3 Qu n lý c s d li u
Hình 3-1-2 th ng DB/DC
3.1.2 Ch c n ng c a DBMS
Cho t i nay có nhi u lo i DBMS c s d ng. Nh ng trong ph n này, chúng ta s tìm hi u DBMS c
nh ngh a b i ANSI-SPARC nh m t ví d , ch c n ng c a nó c gi i thích nh sau.
(1) Ch c n ng nh ngh a c s d li u
Cho m t DBMS, l c ngoài, l c khái ni m và l c trong c nh ngh a theo l c 3-t ng.
Hình 3-1-3
c 3-t ng c a
ANSI-SPARC
• L c khái ni m (trong CODASYL, c g i là 'l c ')

Trong l c khái ni m, nh ngh a thông tin v b n ghi, c tr ng c a tr ng, thông tin v khoá
nh n di n b n ghi và tên c s d li u v.v... C u trúc logic và n i dung c a c s d li u c mô t
trong l c này.
‚ L c ngoài (trong CODASYL, c g i là 'l c con')
Trong l c ngoài, nh ngh a thông tin c s d li u c ch ng trình ng i s d ng yêu c u.
u này ch a nh ng nh ngh a ch v các b n ghi c s d ng trong ch ng trình và nh ng m i quan
c a chúng c trích ra t c s d li u ã c nh ngh a trong l c khái ni m.
ƒ L c trong (trong CODASYL, c g i là 'l c l u gi ')
Trong l c trong, nh ngh a thông tin liên quan n vùng l u gi và ph ng pháp t ch c d li u
trên thi t b l u gi .
il c này c nh ngh a trong m t ngôn ng c s d li u, DDL (Data Definition Language –

ngôn ng nh ngh a d li u). Nh ng kho n m c d li u nh thu c tính và tên c a d li u c mô t c

i là siêu d li u (meta-data) và siêu d li u c mô t trong t ng l c c qu n lí b ng m t t di n
li u (T n/Danh m c d li u - Data Dictionary/Directory; DD/D). DD/D g m có t n d li u
ng th c thông tin ng i s d ng dùng và danh m c d li u c d ch ra máy tính dùng.
(2) Ch c n ng thao tác d li u

Ch c n ng cho ng i s d ng thao tác c s d li u c vi t trong DML (Data Manipulation Language -
ngôn ng thao tác d li u), m t ngôn ng c s d li u. N i dung c th c a vi c thao tác c s d li u b i
ng i dùng c mô t trong DML và có ba ph ng pháp mô t nh sau:
• H th ng ngôn ng ch
th ng ngôn ng ch là h th ng mô t và thao tác c s d li u theo m t ngôn ng l p trình th t c.
Trong h th ng ngôn ng ch , b ng vi c m r ng ch c n ng qua vi c b sung thêm vào ngôn ng nh ng
ch l nh thao tác c s d li u nh COBOL, FORTRAN, và PL/I, c s d li u có th c x lý trong
cùng m t h th ng b i vi c l p trình truy n th ng. thao tác c s d li u trong h th ng ngôn ng ch ,
thì c n ph i có ki n th c toàn di n và k n ng v ngôn ng l p trình và c s d li u.
‚ H th ng cl p
th ng c l p là h th ng s d ng m t ngôn ng duy nh t c chu n b cho m t DBMS c th .
Trong h th ng này, nh ng thao tác t ng tác c s d li u v i DBMS c th c hi n. Trong khi nh ng
th t c v n có trong h th ng có th c mô t d dàng thì nh ng th t c không th ng nh t không th
c mô t .
ƒ H th ng truy v n
th ng truy v n còn c g i là h th ng ch l nh và nh ng ch l nh c n p vào trong tr ng h p
này. H th ng này c thi t k cho s d ng c s d li u không theo th t c t ng i s d ng u cu i.
(3) Ch c n ng u khi n d li u
Trong s nh ng ch c n ng c a DBMS, nh ng ch c n ng nh ngh a c s d li u k trên và nh ng ch c
ng thao tác c s d li u là nh ng ch c n ng c b n cho nh ng ch ng tình ng d ng (nh ng i s
ng c a c s d li u) t ng kh n ng truy nh p d li u và h th ng. H n th n a, còn c n có nh ng
ch c n ng sau cho DBMS:
• Ch c n ng t o u ki n thu n l i phát tri n và b o d ng ch ng trình ng d ng.
• Ch c n ng duy trì tính toàn v n d li u
• Ch c n ng nâng cao tin c y, tính s n có và an ninh
• Ch c n ng duy trì tính hi u qu thích h p c a x lý
c bi t h n, nh ng ch c n ng sau ây c s d ng th c hi n nh ng ch c n ng trên:
• Qu n lý giao tác
t n v x lý theo quan m c a ng i s d ng, bao g m tham chi u c s d li u và x lí c p nh t
c g i là giao tác. Ch ng h n, m t công ty th ng m i phân ph i tr c ti p hàng hóa t nh ng nhà cung
p t i khách hàng, không c n gi kho hàng hóa c a mình. Trong tr ng h p này, vi c nh n và v n
chuy n hàng hoá di n ra t i cùng m t th i m và v i cùng các thao tác c th c hi n c ng nh trong
th ng qu n lý kho. N u ch m t trong các thao tác nh n / v n chuy n c th c hi n b i h ng hóc
trong h th ng qu n lý kho, thì s l ng hàng hoá th c t và s l ng hàng hoá trong h th ng qu n lý
kho s không nh t quán. K t qu úng có th t ch khi c hai ti n trình nh n/ v n chuy n c th c
hi n thông th ng. Do ó, trong tr ng h p này, vi c t h p c a ti n trình nh n và v n chuy n c xem
xét nh m t ti n trình có ngh a, t c là, m t giao tác.
Hình 3-1-4
Qu n lý giao tác
Vi c c p nh t c s d li u bao gi c ng c qu n lý b i m t n v giao tác. Khi vi c x lí giao tác

c hoàn thành bình th ng, thì ti n trình nh n/v n chuy n c ng c coi nh ã c hoàn thành bình
th ng và vi c c p nh t c s d li u c th c hi n. Nh ng n u x lí giao tác k t thúc b t th ng thì nó
không c coi nh c hoàn thành bình th ng và tr ng thái tr c khi x lí c khôi ph c l i. Vi c
m b o c p nh t c g i là “ti n trình chuy n xét" và vi c khôi ph c l i tr ng thái ban u c g i là
“ti n trình quay l i - rollback”.
‚ Ch c n ng góc nhìn c a ng i s d ng
c ngoài c ng còn c g i là góc nhìn. Do ó, nh ã nh c t i tr c ây, góc nhìn c t o ra
ng cách trích ra m t ph n c a l c khái ni m. Trong c s d li u quan h , góc nhìn c nh
ngh a b ng câu l nh SQL.
ng là b ng th c, và nó c l u gi trong thi t b l u gi ph . Tuy nhiên, góc nhìn là b ng o ct o
ra t các b ng ngu n th c trên c s t ng tr ng h p b ng vi c th c hi n câu l nh SQL và là m t th c
th tr u t ng. Góc nhìn nói chung c t o ra b ng nh ng phép toán ch p, không th c c p nh t.
Góc nhìn có nh ng vai trò sau trong u khi n c s d li u:
• t c tính c l p logic c a d li u.
• Nâng cao an ninh
• ng hi u qu trong phát tri n ph n m m ng d ng
3.1.3 c tr ng c a DBMS
ng vi c s d ng DBMS, ng i s d ng có th dùng m t c s d li u mà không c n chú ý nhi u t i c u
trúc c a nó. Trong ph n này s gi i thích nh ng c tr ng c a DBMS.
(1) t cs c l p d li u
t trong nh ng m c ích c a vi c s d ng c s d li u là “s c l p c a d li u v i ch ng trình”.
u này c t t i b ng l c 3-t ng. c l p d li u c phân lo i thành c l p d li u v t lý và
c l p d li u logic.
Hình 3-1-5
c l p d li u
• c l p d li u v t lý
Khi d li u không b nh h ng b i nh ng thay i c a c u trúc d li u v t lý và nh ng thi t b at ,
c tr ng này c g i là c l p d li u v t lý. Trong tr ng h p này, dù là l c ngoài và l c
khái ni m có b thay i thì ch ng trình ng d ng không c n ph i thay i.
‚ c l p d li u logic
Khi d li u logic ngoài không b nh h ng cho dù nh ng ch ng trình ng d ng khác b thay i, thì
c tr ng này c g i là c l p d li u logic. Trong tr ng h p này, cho dù là l c ngoài và l c
khái ni m b thay i thì v n không c n ph i thay i d li u.
Vì v y, tính c l p c a d li u c chia s b ng nh ng ch ng trình ng d ng c a ng i s d ng t o kh

ng cho ng i s d ng làm ra ch ng trình mà không c n chú ý nhi u t i c u trúc l u gi d li u và làm
ng s linh ho t trong l p trình. Ng i qu n tr c s d li u c ng có th s a ch a c s d li u m t cách
linh ho t mà không c n ý t i ch ng trình c a ng i s d ng.
(2) Truy nh p c s d li u
Trong h th ng c s d li u, ch ng trình không truy nh p tr c ti p vào d li u, mà t t c nh ng thao tác
truy nh p u c th c hi n thông qua DBMS. Trong c s d li u quan h , ví d nh , vi c truy nh p d
li u c th c hi n b ng câu l nh SQL. H th ng c s d li u ph i áp ng truy nh p t nhi u ng i s
ng, bao g m c vi c cho phép và t ch i truy nh p. B i vì v i nh ng ho t ng này là ph c t p, khi xu t
hi n l i, nhi u ng i s d ng có th b nh h ng. Vì th , c b n là vi c khôi ph c l i nhanh chóng.
tho mãn nh ng yêu c u này, DBMS cung c p vi c u khi n th c hi n ng th i cho vi c truy nh p
cùng m t lúc t nhi u ng i s d ng, vi c khôi ph c l i và u khi n quy n truy nh p cho m c ích an
ninh.
• u khi n th c hi n ng th i (Qu n lý khoá dành riêng)
áp ng vi c truy nh p t nhi u ng i s d ng, ghi và c cùng m t lúc t c s d li u b i nhi u
ng i s d ng ph i c ph n ánh trong c s d li u không có mâu thu n. Ch c n ng th c hi n u
này c g i là u khi n th c hi n ng th i ho c u khi n dành riêng.
a. C ch c a u khi n th c hi n ng th i (Qu n lý khoá giành riêng)
Hình 3-1-6 bi u di n truy nh p ng th i t i cùng m t d li u X trong c s d li u b ng ch ng
trình 1 và 2.
• Ch ng trình 1 c d li u X trong c s d li u. Giá tr c a X là 100.
‚ Ch ng trình 2 c d li u X trong c s d li u. Giá tr c a X v n là 100.
ƒ Ch ng trình 1 thêm 100 v i giá tr d li u X và ghi k t qu 200 trong c s d li u.
„ Ch ng trình 2 tr 100 t giá tr d li u X, và ghi k t là 0 vào c s d li u.
u ti n trình c th c hi n theo th t •, ‚, ƒ, và „, thì giá tr c a d li u X trong c s d li u
là 0.
Hình 3-1-6
Khi c s d li u không có
u khi n th c hi n ng
th i ( u khi n giành riêng):
Nh ã nêu trên, khi nhi u ch ng trình th c hi n truy nh p t i m t m c d li u g n nh cùng m t

th i gian và c g ng c p nh t n i dung, nên chúng có th không thu c k t qu úng. C c u
ng n ng a hi n t ng này là u khi n th c hi n ng th i ( u khi n giành riêng).
Trong DBMS, "khoá" c s d ng th c hi n u khi n th c hi n ng th i ( u khi n giành
riêng). Khi nhi u ng i s d ng cùng truy nh p t i cùng m t d li u, thì u khi n th c hi n ng
th i ( u khi n giành riêng) c th c hi n trong DBMS nh sau:

- Ch ng nào x lý c a ng i s d ng u tiên truy nh p c s d li u còn ch a k t thúc, ng i s
ng ti p theo b kìm l i ( u này c g i là khoá).
- Khi x lý c a ng i s d ng u tiên ã c hoàn thành, thì m khoá ra.
- Sau khi xác nh n vi c m khoá, ch p nh n vi c truy nh p c a c a ng i s d ng ti p theo.
Hình 3-1-7 nêu ra ví d v ch c n ng u khi n th c hi n ng th i (qu n lý khoá giành riêng ) trong
DBMS. Th t c nh sau:
• Ch ng trình 1 thu c vi c truy nh p t i d li u X và ng th i khoá nó ng n ng a vi c
truy nh p t ch ng trình 2.
‚ Sau khi ch ng trình 1 hoàn thành ti n trình c a mình, thì ch ng trình 2 thu c truy nh p t i
li u X th c hi n x lý.
ƒ Sau khi th c hi n ch ng trình, k t qu là 100.
Hình 3-1-7
Khi c s d li u có u
khi n th c hi n ng th i
u khi n giành riêng):
u khi n th c hi n ng th i này (qu n lý khoá giành riêng), tuy nhiên, có th làm phát sinh ra v n
khác. ó là ch t t c (deadlock) c gi i thích d i ây.
b. Ch t t c
Trong ph n l n các DBMS, u khi n th c hi n ng th i (qu n lý khoá giành riêng) c th c hi n
cho vi c truy nh p ng th i t i m t c s d li u. Tuy nhiên, b ng vi c s d ng khoá c a u khi n
th c hi n này ( u khi n giành riêng), hi n t ng nêu trong hình 3-1-8 có th xu t hi n.
Hình 3-1-8
Ch t t c
Hình 3-1-8 bi u di n truy nh p ng th i t i d li u A và B b ng ch ng trình 1 và 2.

• Ch ng trình 1 thu c truy nh p c t i d li u A.
‚ Ch ng trình 2 thu c truy nh p c t i d li u B.
ƒ Ch ng trình 1 c g ng truy nh p t i d li u B sau khi truy nh p d li u A. Nh ng, d li u B b
khoá b i vì nó ang c ch ng trình 2 truy nh p.
„ Ch ng trình 2 c g ng truy nh p t i d li u A sau khi truy nh p t i d li u B. Nh ng, d li u A
khoá b i vì nó ang c ch ng trình 1 truy nh p.
Nh v y, tr ng thái trong ó c hai ch ng trình 1 và 2 không th th c hi n c vi c x lí c a chúng

và b khoá tr ng thái i vi c hoàn thành c a ti n trình khác c g i là ch t t c (deadlock).
ng n ng a ch t t c, nh ng u khi n sau c th c hi n trong DBMS:

- Theo dõi th ng xuyên s xu t hi n tr ng thái i c a ch ng trình.
- Khi các ch ng trình tr ng thái ch t t c, thì ch ng trình kh i ng sau b b t bu c t m ng ng
lý sao cho ch ng trình kh i ng x lý tr c có th c ti p t c x lý theo u tiên.
- Sau khi ch ng trình kh i ng x lý tr c hoàn thành x lí c a mình, nó cho phép ch ng trình
kh i ng sau th c hi n x lí c a nó.
‚ Khôi ph c l i
Khi xu t hi n l i trong c s d li u, máy tính d ng vi c x lý c a nó và d ng x lý giao tác tr c tuy n.
i vì d li u quan tr ng không th thi u c cho công vi c kinh doanh c ghi trong c s d li u,
nên vi c ng n ng a l i và khôi ph c l i nhanh chóng là b n ch t cho tính s n có c a c s d li u.
a. T p kí s
qu n tr c s d li u chu n b s n sàng m t t p kí s (log file) ghi l i các ti n trình bao g m
i và t ng c p nh t d li u theo trình t th i gian. Khi xu t hi n l i trong c s d li u, thì t p kí s
c s d ng (Hình 3-1-9). M t t p kí s c ng c g i là t p nh t ký (journal file) ho c b n ghi nh t
ký (journal log).
Hình 3-1-9
p kí s
b. X lý Quay l i và x lý Quay xuôi

Khi xu t hi n s c trong c s d li u, có hai ph ng pháp khôi ph c là: x lý quay l i - rollback và
lý quay xuôi - rollforward.
l X lý Quay l i - Rollback
Khi xu t hi n hi n s c trong h u hành ho c DBMS, thì c u trúc l i c s d li u theo tr ng thái
khôi ph c c g n nh t và khôi ph c l i c s d li u tr c khi có l i b ng cách ghi l i n i dung
dùng hình nh c a t p kí s . Nói chung, ti n trình này c th c hi n t ng b ng DBMS.
l X lý Quay xuôi - Rollforward
u a l u gi c s d li u có s h ng hóc v t lý, khôi ph c l i n i dung c a c s d li u t i th i
m h ng hóc b ng vi c c hình nh x lí c c p nh t trong t p kí s l y t t p sao l u.
ƒ An ninh
t c s d li u l u tr d li u quan tr ng và bí m t c truy nh p b i nhi u ch ng trình và b i
nhi u thao tác d li u t ng tác, thì vi c gi an ninh b o v thông tin là quan tr ng.
Trong th c t , b o v an ninh c th c hi n không ch b ng DBMS, mà còn b ng ph n m m, ph n c ng,
và n l c con ng i.
b ov a mà c s d li u c l u gi ó, DBMS th c hi n u khi n truy nh p t p và ng n
ng a truy nh p không có quy n vào c s d li u b i ng i s d ng. Nó ki m soát c quy n truy nh p
ng cách s d ng mã ng i s d ng (User ID), m t kh u (password), và k t h p c hai, và m t mã hóa
li u ch ng l i rò r d li u cho bên th ba.
(3) c tr ng ACID
b o v c s d li u, t t c nh ng thao tác c s d li u trong x lý giao tác ph i có nh ng c tr ng
sau:
• Tính nguyên t (Atomicity)
Giao tác ph i có nh ng c tr ng sau:
- Thông th ng hoàn thành t t c nh ng thao tác d li u bên trong m t x lí giao tác.
- N u ch m t ph n c a giao tác c hoàn thành thì toàn b vi c x lí giao tác b hu b .
u ó ngh a là, giao tác không có tu ch n nào khác là trình ho c quay l i, và vi c k t thúc t i tr ng
thái n a v i là không c phép.
c tr ng tho mãn các yêu c u này là mang tính nguyên t .
‚ Tính nh t quán (Consistency)
Giao tác ph i c x lý b ng ch ng trình tin c y. Thao tác d li u b ng giao tác ph i c th c hi n
úng và không mâu thu n. Sau khi kh i ng giao tác thì h th ng ph i c duy trì tr ng thái bình
th ng.
ƒ Tính cô l p (Isolation)
Giao tác ph i không b nh h ng b i k t qu x lý c a các giao tác khác. Ngay c khi c x lý song
song, giao tác ph i không can nhi u l n nhau. Nói cách khác, k t qu c a x lý song song và x lý riêng
ph i nh nhau.
c tr ng tho mãn nh ng yêu c u này là mang tính cô l p. Cô l p c ng c g i c l p.
„ Tính b n v ng (Durability)
Khi m t giao tác c hoàn thành bình th ng, thì tr ng thái c a giao tác ph i c duy trì dù cho sau
y có xu t hi n s c . u ó ngh a là, m t khi giao tác k t thúc thành công, thì tr ng thái giao tác ph i
c duy trì.
c tr ng tho mãn nh ng yêu c u này là có tính b n v ng. Tính b n v ng c ng c g i là 'b n b .'
3.1.4 Các ki u DBMS

(1) C s d li u quan h (RDB-Relational Database)
s d li u ã c nh c t i trong 1.2 c g i là c s d li u quan h (RDB). Ng i s d ng RDB
không c n có tri th c chuyên v máy tính, RDB c s d ng i v i h u h t ph n m m CSDL hi n th i
cho nhi u máy tính cá nhân.
RDB c xây d ng trên n n t ng toán h c và c u trúc d li u c a nó, các ràng bu c v ng ngh a và thao
tác d li u c h th ng hoá m t cách logic. RDB bao g m t p h p các b ng hai chi u n gi n và n v
li u nh nh t c a nó là m t ký t ho c m t giá tr s . Do ó, c u trúc c a nó là r t n gi n và d hi u.
n n a, b i vì thao tác d li u c a nó c th c hi n d a trên thao tác khai báo dùng i s quan h , thay
cho ph ng pháp theo dõi ng d n, nên nó có th cung c p ngôn ng u khi n d li u m c cao.
(2) C s d li u h ng it ng (OODB-Object Oriented Database)

Trong khi c s d li u quan h thao tác d li u ký t và s thì c s d li u h ng i t ng (OODB) t o
kh n ng x lý hi u qu các d li u ph c t p nh d li u a ph ng ti n (Hình 3-1-10). M t t p c tích
p( c bao b c) các d li u và nh ng th t c x lý c g i là m t i t ng. Trong OODB, i t ng
c ghi và c qu n lý trong a t .
Hình 3-1-10 OODB
Ngoài nh ng thao tác c b n nh truy v n và c p nh t, tính toàn v n d li u b n v ng và kh n ng khôi

ph c l i c ng c a vào trong các th t c x lý. Vì nh ng i t ng có tính c l p cao l n nhau, nên
nh ng ch ng trình ng d ng có th c xây d ng b ng cách l p ráp các i t ng. Vi c truy nh p c a
ng i dùng t i d li u c a i t ng c th c hi n b ng vi c g i nh ng thông báo d ng th c ã xác
nh tr c.
(3) C s d li u quan h i t ng (ORDB-Object Relational

Database)
s d li u quan h i t ng (ORDB) là m t c s d li u k th a mô hình d li u và ph ng pháp
thao tác d li u c a RDB và bao g m nh ng tính n ng h ng i t ng. ORDB có th thao tác nh ng ki u
li u tr u t ng c ng nh các giá tr s và xâu tý t ã c dùng trong RDB. ORDB là c s d li u
ch p nh n tính n ng h ng i t ng và nó k th a nh ng u m c a ch c n ng qu n lý c s d li u
a RDB truy n th ng.
ORDB s d ng SQL3, hi n nay ang c ISO chu n hoá thành phiên b n SQL ti p, nh m t ngôn ng c
d li u.M t vài s n ph m RDB ã tr thành s n ph m s d ng th c t m u cho s ch p nh n nh ng
nét c tr ng c a h ng i t ng tr c khi công b SQL3.
(4) C s d li u m ng (NDB - Network Database)

s d li u m ng ã c c p trong M c 1.2 c g i là NDB. Vì c n có tri th c v máy tính chuyên
môn s d ng NDB, nó ch y u c s d ng cho h th ng ho t ng qu n lý nh ng công vi c th ng l .
So sánh v i c s d li u phân c p thì NDB có th t o nh ng c u trúc linh ng nh chu k ( ng khép
kín) và vòng luân chuy n (b ng vi c t b n thân nó làm cha m ) không b gi i h n b i quan h theo chi u
c. Tuy nhiên, khó kh n c a vi c truy nh p bên ngoài các ng d n x lý v n còn là v n thách th c.
(5) C s d li u a ph ng ti n (Multimedia database)

n nay, ph n l n d li u ch y u c gi i quy t trong c s d li u là nh ng ký t và nh ng giá tr s .
Tuy nhiên, áp ng òi h i c a k nguyên a ph ng ti n, thì c s d li u a ph ng ti n c thi t k
gi i quy t c d li u nh là video và audio bên c nh ký t và giá tr s .
Nói chung c s d li u a ph ng ti n s d ng ph ng pháp h ng i t ng cung c p giao di n
ng i s d ng u nhau mà không làm cho ng i s d ng ph i ý t i c u trúc d li u c a ph ng ti n.
Nh ng tính n ng sau c yêu c u cho h th ng qu n lý c s d li u a ph ng ti n:
• Gi i quy t c u trúc d li u l n và ph c t p
DBMS có th nh ngh a c u trúc d li u b ng chính nó, và có th th c hi n nh ng truy v n và nh ng
thay i t ng ph n theo c u trúc.
• Nh ng thao tác và tìm ki m d li u liên quan t i th i gian
DBMS t c u khi n t c thay i nh ti n nhanh v tr c, di chuy n ch m, ng ng khi tái t o l i
li u video và audio.
(6) C s d li u siêu v n b n (Hypertext database)

s d li u siêu v n b n có th qu n lý nh ng c u trúc d li u ph c t p mà không th bi u di n c
ng nh ng c s d li u c u trúc c n và c s d li u quan h . M t siêu v n b n là m t nhóm nh ng
nút c liên k t v i nhau bi u di n m t t p h p các thông tin có quan h v i nhau. C s d li u siêu
nb n c thi t k b i x p t siêu v n b n thành m t c s d li u trong mô hình c u trúc m ng d
li u.
s d li u siêu v n b n cho phép s d ng thành công nh ng thao tác c s d li u quan h nh là tìm
ki m m t m c d li u m i d a vào k t qu tìm ki m. Ví d , nó phù h p v i vi c tìm ki m m t trang ch
trên Internet.
Khác v i c s d li u siêu v n b n là ch có th tìm ki m thông tin ký t , c s d li u có th tìm ki m d
li u bao g m audio và video c ng nh nh ng ký t c g i là c s d li u siêu ph ng ti n.
3.2 C s d li u phân b 261
3.2 s d li u phân b
3.2.1 c tr ng c a c s d li u phân b
Kh i u, m c ích c a c s d li u là t c vi c u khi n trung tâm b ng cách t p trung d li u.
c dù ý t ng c s d li u phân b d ng nh mâu thu n v i m c ích ban u này, nh ng không ph i
y. Ngay c khi c phân tán v m t v t lý ( a lý), n u d li u c t p trung m t cách logic và d i
u khi n t p trung thì m c ích ban u có th c th c hi n. Công ngh m ng ã t o kh n ng cho vi c
p trung hóa này. S d ng m ng, m t t ng hành dinh c a công ty có th th c hi n u khi n t p trung
s d li u phân b t i các v n phòng chi nhánh c a nó. Do ó, công ngh m ng là không th thi u c
th c hi n c s d li u phân b . Trong m c này, u m và các v n c a c s d li u phân b c
gi i thích.
s d li u t p trung c t o b i vi c t p h p d li u th ng c dùng thành c s d li u truy n
th ng chính b i vì nó làm gi m giá thành cho vi c phát tri n h th ng, b o trì, qu n lý v n hành.
Tuy nhiên, c s d li u t p trung c ng có nh ng v n sau:
- Khi c s d li u có s c thì nh h ng t i toàn h th ng
- áp ng ch m nh ng yêu c u t m t phòng riêng bi t
- Chi phí truy n d li u cao mà x lý trung tâm l i thông qua ng truy n
- T ng chi phí và nhân viên duy trì h th ng c s d li u kh ng l
gi i quy t nh ng v n này, c s d li u phân b t o kh n ng s d ng nhi u c s d li u nh m t
s d li u ã c phát tri n.
Hình 3-2-1
s d li u phân b
u m c a c s d li u phân b >
- Ng i s d ng trong m i phòng t h có th th c hi n truy v n và s a ch a nh ng thông tin c n thi t
ng nh ng thao tác n gi n.
- Kh n ng thích ng t t cho vi c thay i môi tr ng kinh doanh
- Do x lý c l p c a m i phòng ban, các nhu c u c a m i phòng có th c ph n ánh tr c ti p vào
trong h th ng.
- B i vì c s d li u c t m i m làm vi c, nên có th áp ng nhanh.
- Dù cho s c xu t hi n trong m t c s d li u thì c s d li u khác là v n s n có và r i ro có th c
phân b ra.
- Nh ng ng i s d ng có th truy nh p c s d li u khác mà không c n quan tâm t i v trí c a nó.
<Các v n c a c s d li u phân b >
- Vi c qu n lý hành chính nh ki m soát an ninh và m t kh u là khó kh n.

- B i vì c s d li u c phân b , nên s trùng l p c a d li u không th c lo i b hoàn toàn và
nh ng c s d li u có th m u thu n v i nhau.
- Do phân b d li u, ch ng trình c ng có th b phân b .
- Do thêm vào nh ng ch c n ng chuyên d ng c a t ng phòng ban, nên vi c ki m soát phiên b n c a t t
ch ng trình c s d li u tr nên khó kh n.
- B i vì ch ng trình c phát tri n trên c s phòng ban ho c cá nhân, nên có th t o ra nh ng ch ng
trình t ng t d th a.
- Khi vi c x lí qui mô toàn công ti c th c hi n thì c n th i gian nhi u và chi phú l n cho truy n
thông d li u.
- X lý theo lô là khó kh n.
c cho nh ng u và nh c m k trên, c s d li u phân b v n nhanh chóng tr nên ph bi n do hi u
ng máy tính cá nhân t ng lên, giá thành máy tính h xu ng và s phát tri n c a m ng truy n thông.
3.2.2 u trúc c a c s d li u phân b

Hình 3-2-2 và 3-2-3 nêu ra c u trúc c a m t c s d li u t p trung truy n th ng và c s d li u phân b .
Hình 3-2-2 s d li u t p trung

Hình3-2-3 s d li u phân b
Nh ng hình v này là ví d v vi c dùng máy ph c v c s d li u (máy ph c v CSDL ). Máy ph c v

s d li u là máy tính cung c p nh ng ch c n ng c s d li u cho nhi u máy khách (ng i dùng). Do
u khi n t p trung nh ng thao tác c s d li u, nên có th duy trì tính m t c a d li u.
3.2.3 Máy khách m n (cache client)

Trong c s d li u phân b , kh i l ng d li u c truy n gi a máy ph c v c s d li u (DB server)
và máy khách có th là v n . gi i quy t v n này, máy khách m n (cache) c s d ng.
Trong h th ng này, khi máy khách thu c truy nh p vào c s d li u, thì vùng m n c s d ng.
u d li u c n thi t ã t n t i trong vùng m n thì d li u không c n ph i truy n t máy ph c v c s
li u (DB server) vì v y có th làm gi m kh i l ng d li u truy n.
Khi s d ng máy khách m n c n chú ý nh ng m sau:
- N i dung c a vùng m n trong nhi u máy khách và máy ph c v c s d li u ph i c qu n lý t
ng m b o s c k t.
- u khi n th c hi n ng th i gi a nh ng giao tác c ch y trong nh ng máy khách khác nhau ph i
c th c hi n.
3.2.4 Giao phó (commitment)

(1) u khi n giao phó 2 pha
Trong c s d li u t p trung, thì tính toàn v n d li u trong khi th c hi n x lí giao tác c duy trì b i
u khi n giao phó và quay l i. M t khác, trong c s d li u phân b , b i vì nhi u c s d li u cc p
nh t b ng x lý giao tác t nh ng máy khách, nên xu t hi n v n sau.
Nh hình 3-2-4 ch ra, do k t qu c a x lý giao tác t máy khách, ti n trình giao phó c th c hi n t i
DB-A và DB-B d a theo yêu c u giao phó. Khi x lý trong DB-A c hoàn thành bình th ng và x lý
trong DB-B c k t thúc b t th ng, thì tính toàn v n c a ti n trình c p nh t b m t và n i dung trong các
s d li u mâu thu n v i nhau.
Hình 3-2-4
Giao phó Pha 1
Vì v y, vi c x lí ph i c th c hi n b ng vi c tuân theo hai b c không ch p nh n ngay l p t c k t

qu c a x lí giao tác. Trong b c m t, m b o c tr ng thái trung gian (tr ng thái an toàn) mà có th
th c hi n c hai vi c hoàn thành x lý và quay l i và b c hai, th c hi n ti n trình giao phó. Vi c này
c g i là u khi n giao phó 2 pha (hình 3-2-5).
Hình 3-2-5
Giao phó pha 2
(2) u khi n giao phó 3 pha

Trong tr ng h p u khi n giao phó 2-pha, nh ng s c c gi i quy t b ng cách t o ra m t tr ng thái
an toàn tr c khi x lí giao phó xu t hi n. Tuy nhiên, u này không ph i là bi n pháp y b i vì nó
không th x lý nh ng s c xu t hi n trong x lí giao phó.
Trong u khi n giao phó 3 pha, m t ti n trình khác c g i là ti n trình ti n giao phó c t gi a
tr ng thái an toàn và tr ng thái giao phó. N u c s d li u h ng trong ti n giao phó, thì x lí quay l i c
ti n hành cho t t c các c s d li u duy trì tính toàn v n c a d li u. Do ó, u khi n giao phó 3 pha
cung c p tin c y cao h n u khi n giao phó 2 pha.
3.2.5 n sao
Trong c s d li u phân b , x lý giao tác c th c hi n b ng cách xem nhi u c s d li u nh m t c
d li u. Trong nh ng h th ng òi h i tính t c kh c, thì x lý th i gian th c (real-time) c th c hi n
ng ph ng pháp u khi n giao phó 2 pha và u khi n giao phó 3 pha nói trên. Trái l i, trong h th ng
không yêu c u nhi u t i tính t c kh c, thì vi c t o b n sao c a c s d li u th c hi n t i nh ng máy
ph c v c c b nh ng v n phòng chi nhánh, phòng ban, v.v…, và gánh n ng c a l u thông d li u s
c gi m b t do s d ng ph ng pháp này. B ng c sao ra g i là b n sao và vi c t o ra b n sao c
i là t o b n sao.
Trong t o b n sao, c n ng b hoá n i dung c a b n chính và nh ng b n sao vì n i dung c s d li u
th nh tho ng m i c i m i. Có hai ph ng pháp ng b : ng b cho c p nh t th i gian th c và c p
nh t không ng b d a trên nh ng truy nh p nh k t i c s d li u chính.
Hình 3-2-6 ng b b n sao

3.3 Các bi n pháp duy trì tính toàn v n c s d li u 267
3.3 Các bi n pháp duy trì tính toàn

n c s d li u
Trong h th ng c s d li u, k t qu x lý c a nhi u giao tác c ph n ánh trong c s d li u, và n u
n thi t, k t qu c a ra cho ng i s d ng ho c c in ra. Trong ti n tình này, ng nhiên, b n
thân nh ng giao tác ph i úng. H n n a, trong t t c nh ng thao tác nh là yêu c u x lý giao tác, thao tác
li u, và a ra k t qu , c n có s nh t quán c a d li u và x lí không mâu thu n. Tính n ng này c
i là tính toàn v n. Xem nh bi n pháp cho s toàn v n c s d li u, nh ng m c ã c c p tr c
y có th tóm l c nh sau:
- Trùng l p d li u → Chu n hóa d li u
- X lý song song nh ng giao tác → u khi n th c hi n ng th i ( u khi n giành riêng)
- X lý c p nh t c s d li u phân b → u khi n giao phó 2 pha
→ u khi n giao phó 3 pha
t c tính toàn v n c s d li u, trên h t, tính chính xác c a d li u là nhân t quan tr ng nh t.
Bài t p
Q1 Tinh n ng DBMS nào sau ây quy t nh ra l c (schema) ?
a) An ninh b) Khôi ph c l i
c) nh ngh a d) B o trì
Q2 Trong h th ng c s d li u, khi nhi u ch ng trình x lý giao tác ng th i cùng

p nh t m t c s d li u, ph ng pháp nào c s d ng ng n ng a s mâu
thu n logic?
a) Chu n hoá b) Các ràng bu c toàn v n c) Thi t k tr ng tâm d li u

d) u khi n giành riêng e) Quay l i (rollback)
Q3 Có hai hai t p chính c s d ng cho vi c khôi ph c c s d li u khi có s c

xu t hi n trong ph ng ti n. M t là t p sao l u, còn t p kia là gì?
a) T p giao tác b) T p chính

c) T p quay l i d) T p kí s
Q4 Th t c khôi ph c d li u nào là úng khi ch ng trình x lý giao tác v i c s d

li u k t thúc không bình th ng khi c p nh t d li u?
a) Th c hi nx lý quay l i s d ng thông tin trong nh t ký sau khi c p nh t.

b) Th c hi nx lý quay i s d ng thông tin trong nh t ký sau khi c p nh t.
c) Th c hi nx lý quay l i s d ng thông tin trong nh t ký tr c khi c p nh t.
d) Th c hi nx lý quay i s d ng thông tin trong nh t ký tr c khi c p nh t.
Q5 c tr ng ACID c yêu c u cho ng d ng trong x lý giao tác. Tính n ng nào sau

ây c a ACID bi u di n "b n ch t không t o ra mâu thu n b i x lý giao tác?"
a) Tính Nguyên t b) Tính Nh t quán

c) Tính Cô l p d) Tính B n v ng
4 C p nh t v Công
ngh C s d li u
c tiêu c a ch ng
Hi u cách qu n lý các CSDL l n và các ki u ng d ng s d ng
các CSDL nh v y.
• Hi u ki u các ng d ng yêu c u các CSDL l n

‚ Hi u cách qu n lý các CSDL l n này
270 Ch ng 4 C p nh t v công ngh c s d li u
Gi i thi u
thay i nhanh chóng trong ti n phát tri n kinh doanh và s c nh tranh mãnh li t cho th y các nhà
qu n lý không ch c n ph i có d li u chính xác mà ph i có s n trong khuôn kh th i gian k p th i ti n
hành các hành ng hi u qu . Thêm vào ó, kh n ng d oán tr c b ng cách phân tích l ch s c a các
giao tác tr nên r t quan tr ng. u này có ngh a là có nhu c u gi m t s l ng l n d li u qua m t
kho ng th i gian th c hi n r i sau ó phân tích. Trong ch ng này, chúng ta s xem xét ki u các ng
ng yêu c u m t kh i l ng l n d li u và cách th c các CSDL này có th c qu n lý.
4.1 Qu n lý các CSDL l n
(1) Các ng d ng yêu c u các CSDL l n

Kh i l ng t ng lên c a thông tin s n có ã d n n nhu c u ph i t ch c và l u gi úng. Thêm vào ó,
nh ng thay i k t c u n n nh qu n lý tri th c, khai phá d li u và h c n t c ng làm t ng yêu c u v
CSDL l n.
Các ki u ng d ng sau yêu c u kh i l ng d li u l n

• Qu n lý tri th c
• Các h th ng qu n lý h c và n i dung
• a ph ng ti n
• OLAP (X lý phân tích tr c tuy n)
• Khai phá d li u (Data mining)
• Qu n lý tri th c
Khuynh h ng hi n nay là h ng v các tài s n tri th c. Tuy nhiên, các tài s n tri th c này không th
c s d ng úng n n u không có m t c ch s n có d dàng l u gi và truy l c. Nh ng tài s n
này t i d i d ng bí quy t và th t c. Bí quy t này c b t ngu n t nhu c u thông tin c n h tr cho
các quy trình trong t ch c. Ph ng ti n c a các tài s n tri th c có th t i theo a d ng th c.
a. Các tài li u v n b n
b. nh
c. Audio
d. Video
Các tài s n này yêu c u m t kh i l ng l n l u gi . Phát hi n tri th c nói t i tìm ra tri th c m i v
mi n ng d ng b ng cách s d ng d li u trong mi n th ng c l u gi trong CSDL.
‚ H th ng qu n lý h c và n i dung
Khuynh h ng d n n h c n t (e-learning). u này có ngh a là các n i dung ph i c qu n lý
và l u gi . Nhi u môi tr ng h c n t kéo theo vi c s d ng nhi u a ph ng ti n. u này có ngh a
là có m t yêu c u v không gian l u gi l n trong CSDL.
4.1 Qu n lý các CSDL l n 271
ƒ a ph ng ti n
Máy ph c v qu n lý n i dung
Video, di n àn, v.v

n ch t c a các n i dung a ph ng ti n là kích th c l n so v i các n i dung là v n b n. u này c
bi t áp d ng cho các n i dung Video. V i tính s n có g n ây v các m ng giá thành th p và d i thông
cao, u này có ngh a là vi c chuy n giao các n i dung này tr nên kh thi. Tuy nhiên, nh ã c p
trên, kích th c c a các n i dung có th d n n vi c s d ng m t không gian l u gi l n trong CSDL.
Video theo nhu c u
„ OLAP (Các ng d ng phân tích tr c tuy n)

Nhi u t ch c ang tích h p các d li u c a h thành m t mô hình d li u doanh nghi p. Mô hình d
li u doanh nghi p cd nh h tr cho vi c phân tích và qu n lý kinh doanh. Nó a ra m t b c
tranh ch p nhanh v các u ki n tài chính và hi u n ng trong t ch c. H n n a, các ng d ng khai phá
li u yêu c u c u trúc c a kho d li u tìm ki m các m u hi u qu .
Kho d li u ch a l ch s c a các giao tác c t ch c d ng th c cho phép ng i dùng d dàng d n
ng qua d li u.
Máy ph c v OLAP
Kho d li u
Trình bày 3 chi u c a m t s ki n
ki n bán
n ph m
l ng bán
Bán hàng
hóa
Th i gian
Các kho d li u l u t ng xu t hi n c a ti n trình v i m t d li u liên k t c a nó. M i m t tr ng h p c a

ti n trình bán hàng c ghi nh n ch ra khi nào nó x y ra, cái gì c bán và c bán v i giá bao
nhiêu. Các kho d li u c nh ngh a nh m t s hình sao. Các b ng chính n m trong CSDL OLTP
tr thành m t chi u trong khi các b ng giao tác bi u di n cách o ho c các b ng s ki n.
Chi u th i gian Chi u khách hàng
ki n
n t hàng
Chi u t ch c Chi u s n ph m
Ví d v s hình sao
a. Ví d v kh i l ng d li u trong kho d li u
d ng s hình sao trên là m t ví d , m t cl ng v s l ng c c i các b n ghi trong b ng
ki n c cho
ng Tính toán
Chi u th i gian 365 ngày x 4 ti n trình
n ph m Trung bình 20 s n ph m trong 1 ngày c bán
Khách hàng Trung bình 10 khách hàng trong 1 ngày
ch c Trung bình 6 nhân viên ph c v
Các b n ghi s
ki n t hàng 365 x 4 x 20 x 10 x 6 = 1,752,000 b n ghi /1 n m
c c l ng
ki n t hàng là giao c a t t c các kh n ng có th c a các giá tr t m i b ng chi u.
u này có ngh a là n u các truy v n c th c hi n v i b ng s ki n nguyên t , th i gian x lý s

gi m khi kh i l ng d li u t ng lên.
Các b ng t ng h p c t o ra bao g m các c t t ng v i các giá tr o ã c tính tr c. B i vì ph n
n th i gian các truy v n c làm thi t l p các u ki n nhóm
b. Ki u SQL c s d ng truy c p các b ng

Các tân t c s d ng truy nh p kho d li u. Th ng các tân t c dùng là
1. SUM
2. AVG
3. Count
Truy v n SQL có d ng
SELECT c t nhóm, .... , m nh ho c bi u th c
FROM b ng chi u, ..., b ng s ki n
WHERE b ng chi u.khóa kho d li u = b ng s ki n.khóa kho d li u t ng ng AND
b ng chi u.khóa kho d li u = b ng s ki n.khóa kho d li u t ng ng, ..
[ AND các u ki n l c khác]
GROUP BY c t nhóm, ..
[ORDER BY c t,..]
Ví d
SELECT Year, Month, ProductClass , SUM(Quantity)
FROM timeTable, ProductTable, OrderTable
WHERE timeTable.timeKey = OrderTable.timeKey AND
ProductTable.ProductKey = OrderTable.ProductKey
GROUP BY Year, Month, ProductClass
… Khai phá d li u
Khai phá d li u c nh ngh a nh ho t ng trích ra thông tin có m c ích là phát hi n ra các s ki n
n ch a trong CSDL. Khai phá d li u không th hi u qu n u không d li u có s n. Tính n ng khai
phá d li u c tìm th y trong nhi u CSDL. u này c dùng tìm ki m các m u trong d li u l ch
ã c thu th p. Các m u này c s d ng d oán. u này có ngh a là kho d li u cs
ng nh ngu n cho các thu t toán khai phá d li u th c hi n. Vi c s d ng s nâng (lift chart) ch
ra áp ng v i s s d ng c a mô hình. ng c b n bi u di n m t quan h 1 : 1. Trong ví d c
nêu, vi c nâng 10% khách hàng c giao ti p là 40/10 = 4.
Bi u thu tích l y Bi u nâng
ng cong
nâng
% ph n ng
ng c b n
tích c
Nâng
Các khách hàng

Các khách hàng c liên l c
c liên l c
(2) Qu n lý các CSDL l n

Các c ch sau c s d ng qu n lý các b ng v i kh i l ng l n d li u.
• Phân ho ch
• d ng ch s bitmap
• o các b ng t ng
• o các kh i d li u
• Phân ho ch
u b ng c nh ngh a nh m t n v logic, b t k m t h ng hóc v t lý nào s làm b ng không s
ng c. u này có ngh a là n u m t trong các thi t b b h ng thì không th truy c p toàn b b ng.
ng
Vi c s d ng phân ho ch cho phép b ng có th s d ng c th m chí n u m t trong các a b h ng.

Thêm vào ó, có thêm l i ích v b o trì khi các phân ho ch có th c l u gi và ph c h i m t cách có
a ch n.
B ng
Phân ho ch Phân ho ch
Có th s d ng
Có hai lo i phân ho ch c h tr
• Chi u d c
• Chi u ngang
a. Phân ho ch theo chi u d c

Phân ho ch này d nh phân tách b n ghi logic thành 2 ph n v i d li u nh phân th ng c
tách riêng bi t kh i các tr ng d li u v n b n. u này cho phép các tr ng v n b n c tìm ki m
không c n s d ng các b m l n ch a các d li u nh phân.
b. Phân ho ch theo chi u ngang

Phân ho ch này th ng c s d ng khi th c hi n các th tr ng d li u ho c kho d li u. M t trong
các cách s d ng chính c a kho d li u là phân tích kinh doanh. u này có ngh a vi c so sánh c
làm theo các kho ng th i gian. Khóa phân ho ch th ng là y u t th i gian.
ng s th t
n ghi s th t
Khóa phân ho ch n ghi s th t
‚ S d ng các ch s bitmap
t lo i ch s c bi t c g i là ch s bit map s d ng các m u bit map thay cho c byte bi u di n
ch s là có s n trong m t s CSDL. Khi mi n giá tr c a c t t ng c l p l i, các ch s bit map th ng
c t o ra cho các c t t ng.
ƒ T o các b ng t ng
Các b ng t ng ho c b ng k t t p ch a các giá tr o t ng h p cùng v i các c t t ng. Chúng m t k t n i
i b ng chi u g c và các c t t ng t các b ng chi u này c chuy n sang b ng t ng.
Giá tr bán l ng Lo i Lo i Tháng Quý N m

theo $ n ph m khách hàng
„ T o ra các kh i d li u (data cube)

CSDL quan h có th c s d ng mô hình hóa mô hình d li u doanh nghi p. Lo i c u trúc c bi t
c t i u hóa cho l u gi c s d ng th c hi n th tr ng d li u ho c kho d li u. u này
c bi t nh CSDL x lý phân tích tr c tuy n a chi u (MOLAP).
Ch s d ng CSDL quan h th c hi n kho d li u c bi t nh CSDL x lý phân tích quan h
(ROLAP). Nó c ng c bi t nh HOLAP (Hybrid) n u t h p c a c hai c s d ng. CSDL quan h
c s d ng làm t i MOLAP.
Các CSDL OLAP sau là có s n
a. ROLAP
b. MOLAP
c. HOLAP
ROLAP cho phép chèn và c p nh t c th c hi n d dàng trong khi MOLAP c t i u hóa cho c
và l u gi có nén.
Các kh i d li u có th c n i tr c ti p t i trang tính nh Excel th c hi n ngay vi c phân tích.
Máy ph c v OLAP
a chi u
Làm t i
Kh i d li u c c
278 Tr l i bài t p
Tr l i bài t p
Tr l i cho Quy n 4 Ph n 2 Ch ng 1 (T ng quan v c s d li u)
Danh sách áp án
_____________________________________________________________
áp án
Q1: b, e Q2: b Q3: a Q4: d Q5: b
Q6: a Q7: b Q8: a Q9: d Q10: e
Q11: c Q12: c Q13: d
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
b) Gi m b t d li u trùng l p
và d li u
Mô t
u m c a c s d li u
1) c l p gi a các d li u và nâng cao các ch ng trình
2) Gi m d th a d li u
3) Có th nhi u ch ng trình cùng truy c p m t lúc
Vì 1) ph n ánh e. và 2) ph n ánh b., nên c 2 l a ch n này u là câu tr l i.
a) Gi m b t công vi c thi t k mã b) Gi m b t d li u trùng l p
c) T ng t c truy n d li u d) Th c hi n truy nh p ng
và d li u
Q2
Tr l i
b. Mô hình d li u phân c p
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô hình d li u a ra m i quan h gi a các nút theo c u trúc cây.
a. Mô hình d li u E-R
Mô hình này di n t các th c th và các m i quan h gi a chúng.
b. Mô hình d li u phân c p
Mô hình này t ch c d li u theo c p b c mà có th c tìm ki m t ut i cu i m t cách
nhanh chóng. Mô hình phân c p bao g m , nút và lá , gi ng nh cây. à ây là câu tr l i
c. mô hình d li u quan h
Mô hình này mô t ki u d li u mà c u trúc d li u theo các b ng riêng, m i b ng t o ra các
tr ng c liên k t v i nhau (có liên quan v i nhau) thông qua h th ng các tr ng khóa.
d. mô hình d li u l i
Tr l i bài t p 279
Mô hình này tri n khai mô hình phân c p b ng cách h tr các k t n i gi a các th c th .
Q3
Tr l i
a) li u là các b ng hai chi u theo quan m c a ng i s d ng. Nh ng m i quan h gi a
nh ng b n ghi c xác nh b ng giá tr c a nh ng tr ng trong m i b n ghi.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm gi i thích úng v c s d li u quan h .
a) li u là các b ng hai chi u theo quan m c a ng i s d ng. Nh ng m i quan h gi a nh ng
n ghi c xác nh b ng giá tr c a nh ng tr ng trong m i b n ghi.
b) M i quan h gi a nh ng b n ghi c bi u di n b ng m i quan h cha con.
c) M i quan h gi a nh ng b n ghi c bi u di n b ng c u trúc m ng.
d) Tr ng d li u bao g m b n ghi c l u gi d ng th c ch s b ng ki u d li u. Truy nh p t i
n ghi c th c hi n qua vi c thu th p s li u trong nh ng giá tr ch s này.
a. mô t sai v c s d li u quan h . (vì trong c s d li u quan h , d li u c l u tr d i
ng các b ng. Các b ng có nh d ng 2 chi u.)
b. gi i thích c s d li u phân c p. (vì c u trúc cha-con)
c. mô t c s d li u m ng l i. (vì c u trúc m ng l i)
Q4
Tr l i
d. L c trong
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh l c mô t ph ng pháp l u tr c s d li u trong các thi t
l u tr trong s các l c sau a. l c khái ni m, b. l c ngoài, c. l c con và d.
c trong.
i v i DBMS, l c ngoài, l c khái ni m và l c trong c nh ngh a theo l c

3 t ng nh sau
c khái ni m (trong CODASYL, c g i là 'l c ')
Trong l c khái ni m, nh ngh a thông tin trong các b n ghi, c m c a các tr ng, thông
tin v các khóa c s d ng xác nh các b n ghi và tên c s d li u. C u trúc logic và n i
dung c a c s d li u c mô t trong l c này.
c ngoài (trong CODASYL, c g i là 'l c con')
Trong l c ngoài, nh ngh a thông tin v c s d li u c yêu c u b i ch ng trình c a
ng i s d ng cá nhân. Nó bao g m ch các nh ngh a v các b n ghi c s d ng trong
ch ng trình và các m i quan h c a chúng c rút ra t c s d li u c nh ngh a trong
c khái ni m.
c trong (trong CODASYL, c g i là 'l c l u tr ')
Trong l c trong, nh ngh a thông tin v khu v c l u tr và các ph ng pháp t ch c d li u
các thi t b l u tr .
Vì v y, câu tr l i là d. l c trong.
280 Tr l i bài t p
Q5
Tr l i
Mô t
Trong câu h i này c n tim gi i thích úng v ki n trúc l c 3 l p c a c s d li u trong s
các l a ch n sau
a) L c khái ni m bi u di n m i quan h v t lý c a d li u.
c) L c trong bi u di n m i quan h logic c a d li u.
d) L c v t lý bi u di n m i quan h v t lý c a d li u.
ki n trúc l c 3 t ng, ã mô t trong câu h i tr c, Q4.
a. Sai
Khái ni m l c di n t các m i quan h logic c a d li u.
b. úng à ây là câu tr l i
c. Sai
c trong di n t thông tin liên quan t i c u trúc l u tr .
d. Sai (không có thu t ng nh c v t lý )
Q6
Tr l i
a. Mô hình d li u E-R
Mô t
a. Mô hình d li u E-R b. Mô hình d li u phân c p
c. Mô hình d li u quan h d. Mô hình d li u m ng l i
Trong câu h i này c n tìm mô hình d li u mà c s d ng cho thi t k khái ni m c a c s d

li u, di n t m c ích b ng hai khái ni m th c th và các m i quan h gi a các th c th .
Câu tr l i là mô hình E-R, E cho th c th và R cho m i quan h .
Q7
Tr l i
M N
Mô t Công ty ph n ông
Trong câu h i này c n tìm mô t úng v gi n trên trong s các l a ch n sau.

a) Có nhi u công ty và m i công ty có m t c ông.
c) M t công ty có m t c ông.
d) M t công ty có nhi u c ông.
Vì m i quan h gi a doanh nghi p và doanh nhân là M:N, quan h nhi u-nhi u. à câu tr l i là b
Tr l i bài t p 281
Q8
Tr l i
a. S hóa n hóa n + S th t
Mô t
ây câu h i c n tìm s k t h p thích h p gi a các m c khóa cho ph n c b n và ph n chi ti t
theo các l a ch n sau.
Ph n c b n Ph n chi ti t
a) S hóa n hóa n + s th t
b) S hóa n hóa n + Mã tên hàng hóa
c) Mã khách hàng th t + Mã tên hàng hóa
d) Mã khách hàng Mã khách hàng + S th t
1) Ph n c b n là ph n chính c a hóa n. Ph n này có th c xác nh b ng s hóa n.

2) Ph n chi ti t mô t các m c hàng hóa riêng trong hóa n c th . Vì v y, ph n này có th
c xác nh b ng s hóa n (xác nh hóa n) và s th t (xác nh m c hàng hóa trong
hóa n).
Vì v y câu tr l i là a.
Q9
Tr l i
d
a B D b c b d e
Mô t
Câu h i này c n tìm c u trúc b n mô t úng b n ghi g m các tr ng d li u t a t i e trong
ng chu n 3 theo các m i quan h gi a các tr ng c mô t d i ây.
Trong gi n trên,
Khi giá tr c a các tr ng b và d c a ra, giá tr c a tr ng e có th c xác nh duy nh t.
u này có th c di n t nh sau.
b D e
Trong s b n l a ch n, chi có d th a mãn n i dung trên.

d
a B D b c b d e
282 Tr l i bài t p
Q10
Tr l i
e) Mã h c sinh Tên h c sinh Mã l p Tên l p
Mã h c sinh Mã l p N m k t thúc l p m
Mô t
Trong câu h i này c n tìm cách chia phù h p theo b n ghi thông tin v các l p di n ra b i các
c sinh . Gi s r ng
1) M t h c sinh có th tham gia nhi u l p, và nhi u h c sinh có th tham d m t l p t i m t th i
m.
2) M i h c sinh có th ch tham gia m t l p m t l n.
Mã h c sinh Tê h c sinh Mã l p Tên l p m k t thúc l p m
Vì m t h c sinh tham gia nhi u l p, thông tin l p có th c tách riêng, và liên h thông tin l p
i h c sinh, mã h c sinh ph i c thêm vào thông tin l p.
Mã h c Tên h c Mã h c Mã l p Tên m k t thúc
m
sinh sinh sinh p ph c
Sau ó, vì tên l c xác nh n u mã l c a ra, u này c ng c tách riêng.
Mã h c Tên h c Mã h c Mã l p m k t thúc Mã Tên
m
sinh sinh sinh ph c p p
Vì v y, câu tr l i là e
Q11
Tr l i
c. Trong l c A và B, khi b n xoá dòng ch a ngày n p n lo i b n cho l p ó, thì thông
tin v thành viên liên quan t i vi c xoá b này có th b lo i kh i c s d li u..
Mô t
Trong câu h i này ba l c A, B và C khác nhau c thi t k cho m c ích qu n lý khách
hàng trong trung tâm v n hóa. Câu úng mô t theo l c A, B và C c tìm ra trong 5 tr ng
thái.
Gi s là
1) M t thành viên có th tham d nhi u l p.
2) M t l p ch p nh n nhi u n t nhi u h c viên. M t s l p không nh n n h c.
3) M t giáo viên ch u trách nhi m m t l p.
a. Trong b t k ba l c nào, khi có s thay i giáo viên ph trách, ta ch c n s a giáo viên ph trách ó
c ghi trong m t hàng xác nh trong c s d li u.
Sai (Vì n u nhi u thành viên tham gia l p h c, l p h c và thông tin v giáo viên xu t hi n l p l i
trong l c A.)
b. Trong b t k ba l c nào, khi b n xóa dòng có ngày n p n xóa b n theo h c l p ó, thông tin
khóa h c liên quan t i vi c xóa b này có th b lo i kh i c s d li u.
Sai (Vì l c B và l c C duy trì thông tin riêng t thông tin c a n nh p h c, vì v y
không th m t thông tin v b n thân khóa h c th m chí h y b n nh p h c.)
c. Trong l c A và B, khi b n xóa dòng có ngày n p n xóa b n theo l p h c, thông tin v thành
Tr l i bài t p 283
viên liên quan t i vi c xóa b có th b lo i kh i c s d li u.

úng (Vì n u thành viên ch có m t n nh p h c, thông tin v anh ta s b m t khi xóa hàng có
ngày n p n.)
d. Trong l c B và C, khi không có b t k s thay i nào v a ch thành viên, b n ch ph i s a a ch

thành viên ã c ghi trên m t dòng xác nh trong c s d li u.
Sai (Trong l c B, n u thành viên có nhi u n nh p h c, a ch c a anh ta s xu t hi n
trên nhi u dòng. Vì v y, nhi u dòng s b sai khi thay i a ch )
e. Trong l c C, xóa thông tin v thành viên tham gia khóa h c, b n ch ph i xóa dòng a ch thành
viên xác nh.
Sai (Xóa b n ghi nh p h c c a thành viên c ng không c n thi t.)
Q12
Tr l i
c. Trích ra các c t xác nh t m t b ng.
Mô t
Trong câu h i này, c n tìm mô t úng v phép chi trong s các l a ch n sau.
a. o ra m t b ng b ng cách t h p các k t qu truy v n t m t b ng và các k t qu truy v n t
nhi u b ng.
b. Trích ra các hàng th a mãn các u ki n xác nh t m t b ng.
d. o ra m t b ng m i b ng cách t h p các b th a mãn các u ki n t các b trong nhi u b ng
khác nhau.
c.Sai.
a. Mô t n ph .
b. Mô t l a ch n.
d. Gi i thích k th
Q13
Tr l i
d. Ch n Chi u
Mô t
Trong câu h i này c n tìm thao tác thu c b ng b và c t b ng a.
284 Tr l i bài t p
ng a ng b B ng c
Tên núi Vùng Tên núi Vùng Vùng

Mt. Fuji Honshu Mt. Fuji Honshu Honshu
Mt. Tarumae Hokkaido Yarigatake Honshu Hokkaido
Yarigatake Honshu Yatsugatake Honshu Shikoku
Yatsugatake Honshu Nasudake Honshu Kyushu
Mt. Ishizuchi Shikoku
Mt. Aso Kyushu
Nasudake Honshu
Mt. Kuju Kyushu
Mt. Daisetsu Hokkaido
1) b ng b t b ng a
Các dòng c rút ra t b ng a, t các hàng khác sang m t bên. Thao tác này là ch
2) b ng c t b ng a
C t c rút ra t b ng a, t các c t khác sang m t bên. Thao tác này là chi
Vì v y câu tr l i là d.
B ng b B ng c
a. Chi u Ch p
b. Chi u Ch n
c. Ch n Ch p
d. Ch n Chi u
Tr l i bài t p 285
Tr l i bài t p cho Quy n 4 Ph n 2 Ch ng 2 (Ngôn ng c s d

li u)
Danh sách áp án
_____________________________________________________________
áp án
Q1: c, d Q2: a Q3: c Q4: c Q5: b
Q6: e Q7: b Q8: b Q9: c Q10: b
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
c) C u trúc d li u c bi u di n nh network.
d) NDL c s d ng nh m t ngôn ng c s d li u chu n.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t úng v c tính v c s d li u lo i CODASYL.
s d li u CODASYL do DBTG a ra, mô hình d li u c a nó là mô hình m ng.

Trong n m 1987, NDL (Ngôn ng c s d li u m ng) c thi t l p nh m t trong hai chu n
ISO v ngôn ng c s d li u. (Chu n kia là SQL.)
a) C u trúc d li u c bi u di n phân c p.
Câu này mô t mô hình phân c p
b) C u trúc d li u c bi u di n d ng b ng bao g m nh ng dòng và nh ng c t.

Câu này mô t mô hình quan h
c và d úng.
e) SQL c s d ng nh m t ngôn ng c s d li u chu n.

e SQL không ph i là ngôn ng chu n cho c s d li u CODASYL
Q2
Tr l i
a. CREATE
Mô t
a CREATE câu l nh nh ngh a l c
e.g. CREATE TABLE câu l nh nh ngh a b ng.
b DELETE câu l nh xóa b d li u c a b ng
c INSERT câu l nh chèn các b n ghi vào m t b ng
d SELECT câu l nh l y d li u t m t b ng
286 Tr l i bài t p
Q3
Tr l i
c. DIVIDE
Mô t
a CREATE
a là m t trong nh ng câu l nh DDL c a SQL.
b DELETE, d INSERT, e UPDATE

b,d,e thu c v các câu l nh DML c a SQL.
c DIVIDE
c Không t n t i nh câu l nh SQL. --> câu tr l i
Q4
Tr l i
c. SELECT employee_name FROM human_resource
Mô t
c L y các nhân viên có l ng t 300 000 ho c cao h n t b ng human_resource" .
t c các câu khác u không th c hi n úng nh yêu c u c a câu h i.
a. SELECT salary FROM human_resource

GROUP BY salary
e. SELECT employee_name, salary FROM human_resource
a và e l y m t s thông tin v các nhân viên có name l n h n ho c b ng 300000.
b. SELECT employee_name COUNT (*) FROM human_resource

GROUP BY employee_name
b tìm ra s nhân viên có l ng l n h n ho c b ng 300000.
d. SELECT employee_name, salary FROM human_resource

GROUP BY salary
d X p lo i các nhân viên theo nhóm d a theo l ng c a h , tìm tên và l ng c a các nhân viên
theo các nhóm có h n 300000 nhân viên.
Q5
Tr l i
b. A, C
Tr l i bài t p 287
Mô t
Leased Apartment Table
property district floor_space time_from_the_station
A Kita-cho 66 10
B Minami-cho 54 5
C Minami-cho 98 15
D Naka-cho 71 15
E Kita-cho 63 20
u ki n tìm ki m c th nh sau
(district = 'Minami-cho' OR time_from_the_station < 15) AND floor_space > 60
ng thuê phòng (Leased apartments) th a mãn u ki n u tiên là A,B,C.
ng thuê phòng th a mãn u ki n th hai là A,C,D,E.
A và C th a mãn c hai u ki n trên.
Q6
Tr l i
e) B ng c l y b ng phép toán 2 có hai c t.
Mô t
Customer_table
CUSTOMER_NO CUSTOMER_NAME ADDRESS
A0005 Tokyo Shoji Toranomon, Minato-ku, Tokyo
D0010 Osaka Shokai Kyo-cho, Tenmanbashi, Chuo-ku, Osaka-City
K0300 Chugoku Shokai Teppo-cho, Naka-ku, Hiroshima-City
G0041 Kyushu Shoji Hakataekimae, Hakata-ku, Fukuoka-City
Phép toán 1
SELECT CUSTOMER_NAME, ADDRESS FROM CUSTOMER
Phép toán 2
SELECT * FROM CUSTOMER WHERE CUSTOMER_NO = ‘D0010’
a) B ng c l y b ng phép toán 1 có b n dòng.
b) B ng c l y b ng phép toán 1 có hai c t.
c) Phép toán 1 là PROJECTION và phép toán 2 là SELECTION.
d) B ng c l y b ng phép toán 2 có 1 dòng.
a t i d là úng.
e là sai.
(Ch m t b n ghi c tr v b ng cách l y b n ghi có CUSTOMER_NO là D0010 )
Q7
Tr l i
b. SELECT COUNT (*) FROM shipment_record
Mô t
a. SELECT AVG(quantity) FROM shipment_record
Giá tr trung bình c a quantity trong shipment_record là
(3+2+1+2)/4=2
b. SELECT COUNT(*) FROM shipment_record

các b n ghi trong b ng shipment_record là 4
288 Tr l i bài t p
c. SELECT MAX(quantity) FROM shipment_record
Giá tr l n nh t c a quantity trong b ng shipment_record là 3
d. SELECT SUM(quantity) FROM shipment_record

WHERE date = '19991011'
ng quantity c a các b n ghi shipment theo ngày '19991011'
1+2=3
Vì v y b là l n nh t. --> câu tr l i là b
Q8
Tr l i
b. 3
Mô t
[order_table] [merchandise_table]
customer_name merchandise_number merchandise_number merchandise_name unit_price
Oyama Shoten TV28W TV28W 28-inch television 250,000
Ogawa Shokai TV32 TV32W 32-inch television 300,000
Ogawa Shokai TV32W
SELECT DISTINCT customer_name, merchandise_name, unit_price

FROM order_table, merchandise_table
WHERE order_table. Merchandise_number = merchandise_table.Merchandise_number
nh SELECT không dùng DISTINCT cho k t qu nh sau.

customer_name merchandise_name unit_price
Oyama Shoten 28-inch television 250,000
Ogawa Shokai 32-inch television 300,000
nh SELECT dùng DISTINCT, các hàng trùng nhau nh sau

customer_name merchandise_name unit_price
Có 3 hàng --> câu tr l i là b
Q9
Tr l i
c. SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
Mô t
tính l ng trung bình cho t ng phòng (và a ra mã phòng, tên phòng và l ng trung bình),
1) Hai b ng table_A và table_B s c k t h p v i nhau ví d khóa k t h p
table_A.belonging_code = table_B.department_code
c xác nh b ng m nh WHERE.
2) Các nhân viên s c nhóm theo phòng tr c khi tính, ví d
Tr l i bài t p 289

c xác nh. (C department_code, department_name u c n thi t vì chúng xu t hi n
trong các tên c t c l y ra)
Câu tr l i là c vì nó th a mãn c hai u ki n trên
a, b và d u. (A không có u ki n k t h p. B và E không có GROUP BY .)

a. SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
b. SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
d. SELECT department_code, department_name, AVG (salary) FROM table_A, table_B
WHERE table_A. belonging_code = table_B. department_code
Q10
Tr l i
b. L nh FETCH
Mô t
lý con ch y c th c hi n theo các b c sau:
1. nh ngh a các hàng b n mu n l y. u này c g i là xác nh con ch y.
2. M con ch y. u này làm con ch y ho t ng và t i d li u. Chú ý r ng nh ngh a con ch y
không t i d li u, m con ch y.
3. Tìm d li u trong các bi n ch .
4. óng con ch y.
Câu h i là tìm câu l nh SQL c s d ng l y các hàng c xác nh b ng con ch y sau khi
nó c nh ngh a.
a DECLARE là câu l nh SQL c s d ng khai báo con ch y.
b FETCH là câu tr l i úng.
c OPEN kích ho t con ch y và t i d li u.
d READ không ph i là câu l nh SQL.
e SELECT c s d ng khai báo con ch y xác nh các hàng c n l y.
290 Tr l i bài t p
Tr l i cho Quy n 4 Ph n 2 Ch ng 3 (Qu n lý c s d li u)

Danh sách áp án
_____________________________________________________________
áp án
Q1: c Q2: d Q3: d Q4: c Q5: b
áp án và mô t
Q1
Tr l i
c. nh ngh a
nh ngh a
Trong câu h i này c n tìm ch c n ng DBMS quy t nh l c .
c c s d li u ngh a là nh ngh a các ph n t d li u v m t v t lý và logic, các c
tr ng v t lý và các m i liên h .
Vì v y, câu tr l i là c.
Q2
Tr l i
d. u khi n giành riêng
Mô t
Câu h i này c n tìm ph ng pháp c s d ng ng n ng a s mâu thu n logic khi nhi u
ch ng trình x lý giao tác ng th i cùng c p nh t m t c s d li u.
a. Chu n hóa là xóa d li u d th a.

b. Khôi ph c l là gi cho d li u c nh t quán. (Ví d , tu i không c là s âm, ngày sinh
a nhân viên ph i nh h n ngày nh p c a h .)
c. DOA (Ti p c n h ng d li u) là s ti p c n trong phát tri n các h th ng thông tin t p trung
vào t ch c quan ni m c a d li u h n là n i và cách d li u c s d ng.
d. u khi n giành riêng là câu tr l i.
e. Quay l là b qua nh ng thay i c a c s d li u mà c t o nên b i giao d ch không
thành công.
Q3
Tr l i
d. T p ký s
Mô t
Câu h i c n tìm m t trong hai t p c s d ng khôi ph c c s d li u khi có l i trong
ph ng ti n, môt t p không sao l u t p.
khôi ph c t l i ph ng ti n, các b c sau c a ra.
- S a ph ng ti n l i ho c chu n b ph ng ti n m i.
Tr l i bài t p 291
- Sao chép t t p sao l u t i ph ng ti n.

- Th c hi n quay t i b ng cách s d ng t p ký s (sau khi ghi các nh t ký nh).
(a. T p giao d ch, b. T p ch , c. T p quay lai không thích h p. Quay l i s c th c hi n trong
tr ng h p l i h th ng ho c l i giao d ch.)
Q4
Tr l i
c) Th c hi n x lý quay l i s d ng thông tin trong nh t ký tr c khi c p nh t.
Mô t
Câu h i c n tìm th l c khôi ph c d li u úng khi ch ng trình x lý giao tác v i c s d li u
t thúc không bình th ng khi c p nh t d li u.
Trong tr ng h p giao tác không thành công, x lý quay l s c th c hi n b qua
nh ng thay c t o ra b i giao tác, s d ng t p nh t ký tr c khi c p nh t d .
a) Th c hi n x lý quay l i s d ng thông tin trong nh t ký sau khi c p nh t.

b) Th c hi n x lý quay i s d ng thông tin trong nh t ký sau khi c p nh t.
d) Th c hi n x lý quay i s d ng thông tin trong nh t ký tr c khi c p nh t.
A, b và d trên không thích h p.
Q5
Tr l i
b) Tính Nh t quán
Mô t
Câu h i c n tìm ch c n ng ACID di n t n ch t không t o ra mâu thu n b i x lý giao tác .
a. Tính nguyên t (Giao tác c th c hi n thành công ho c c b qua. Ví d m t giao tác
không có l a ch n nào h n là giao phó ho c quay l i, và xác nh trong tr ng thái n a ch ng
không c phép.)
b. Tính nh t quán (Thao tác d li u c a m t giao tác ph i c th c hi n úng mà không c n
u ki n) à ây là câu tr l i
c. Tính cô l p (Giao tác ph i không b nh h ng b i các k t qu x lý c a các giao tác khác.)
d. Tính b n v ng (M t giao tác ph i th c hi n thành công, tr ng thái này ph i c b ng t t c
các ph ng ti n c duy trì)
292 i chi u thu t ng
ng i chi u thu t ng
[Symbols]
% %
(N) Connection k t n i (N)
(N) layer t ng (N)
(N) Protocol giao th c (N)
(N) Service d ch v (N)
(N) Service Access Point m truy nh p d ch v (N)
(N) Service Primitive d ch v nguyên th y (N)
[Numerals]
100BASE-T 100BASE-T
100VG-AnyLAN 100VG-AnyLAN
1st normalization d ng chu n 1
2nd normalization d ng chu n 2
2-phase commitment u khi n giao phó 2 pha
3-phase commitment u khi n giao phó 3 pha
3rd normalization d ng chu n 3
3-tier schema l c 3-t ng
[ ]
abstract syntax cú pháp tr u t ng
access control ki m soát truy nh p
access control method ph ng pháp ki m soát truy nh p
access right quy n truy nh p
account tài kho n
achievement of data independence t cs c l p d li u
ACID characteristic c tr ng ACID (tính nguyên t , nh t quán, cô l p, b n
ng)
actual table b ng th c
ADPCM ADPCM
ADSL ADSL (Asymetric Digital Subcriber Line)
agent tác t
aggregate function hàm k t h p
AM AM
amplitude modulation u biên
analog line ng t ng t
analog signal tín hi u t ng t
AND AND
anonymity n c danh
anonymous vô danh
API API (giao di n ch ng trình ng d ng)
application layer t ng ng d ng
ARP ARP
i chi u thu t ng 293
ARPANET ARPANET (Advanced Research Projects Agency

Network)
AS AS
ASC ASC
asynchronous không ng b
ATM ATM
ATM switching chuy n m ch ATM
ATM-LAN ATM-LAN (Asynchronous Transfer Mode-LAN)
attribute thu c tính
authentication xác th c
authorization identifier danh x ng th m quy n
availability measures các bi n pháp có s n
AVG AVG
[ ]
Bachman diagram Bi u Bachman
backoff algorithm gi i thu t toán backoff
balanced procedure class l p th t c cân b ng
barrier segment ph n rào ch n
basic procedure th t c c b n
BCC BCC
best effort service d ch v n l c t t nh t
BETWEEN BETWEEN
B-ISDN B-ISDN
bit error rate T l l i bit
Boolean operator phép toán Boolean
branch nhánh
branching equipment Thi t b phân nhánh
bridge c un i
Broadband-ISDN ISDN b ng r ng
broadcast address a ch qu ng bá
brouter thi t b c u n i
burst error l i bùng n
bus type ki u bus
[ ]
CA CA (Certification Authority)
Caesar cipher m t mã Caesar
callback g il i
Cartesian product phép tích các
cascade connection k t n i x p t ng
CCU CCU ( n v u khi n truy n thông)
CDM method ph ng pháp CDM
cell t bào
cell-relay technique k thu t chuy n ti p t bào
Certification Authority quy n xác th c
CGI CGI (Common Gateway Interface)
character synchronization method ph ng pháp ng b hoá kí t
CIR CIR
Class A L pA
Class B L pB
Class C L pC
Class D L pD
client cache máy khách m n
client/server LAN LAN ki u khách/ph c v
CLOSE CLOSE
coaxial cable cáp ng tr c
CODASYL-type database CSDL ki u CODASYL
code division multiplexing method ph ng pháp d n kênh chia theo mã
commit chuy n xét
commitment giao phó
communication control unit nv u khi n truy n thông
communication line ng truy n thông
communication protoco giao th c truy n thông
comparison operator phép toán so sánh
compression and decompression method ph ng pháp nén và gi i nén
computer viruses vi rút máy tính
concentration connection k t n i t p trung
conceptual model mô hình khái ni m
conceptual schema l c khái ni m
concurrent execution control u khi n th c hi n ng th i
confidentiality management qu n lí b o m t
congestion t c ngh n
connectionless mode ph ng th c không k t n i
connection-oriented mode ph ng th c h ng k t n i
contention tranh ch p
control station tr m u khi n
conversational SQL SQL h i tho i
correlation name tên t ng ng
COUNT COUNT
CRC CRC
CREATE SCHEMA CREATE SCHEMA
CREATE TABLE CREATE TABLE
CREATE VIEW CREATE VIEW
cryptography technology công ngh m t mã hoá
CSMA/CD CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision
Detection)
cursor con ch y
CVCF CVCF (Constant Voltage Constant Frequency
[ ]
DARPA DARPA
data circuit-terminating equipment thi t b k t thúc m ch d li u
Data Control Language Ngôn ng u khi n d li u
Data Definition Language Ngôn ng nh ngh a d li u
data deletion xoá d li u
data dictionary t di n d li u
data insertion chèn d li u
data link liên k t d li u
Data Link Connection Identifier Data Link Connection Identifier

Data Manipulation Language Ngôn ng thao tác d li u
data model mô hình d li u
data modeling mô hình hóa d li u
data recovery service d ch v khôi ph c d li u
data terminal equipment thi t b u cu i d li u
data type ki u d li u
data update c p nh t d li u
database access truy nh p c s d li u
database control function ch c n ng u khi n d li u
database definition function ch c n ng nh ngh a c s d li u
database design thi t k c s d li u
database management system h qu n tr c s d li u
database server máy ph c v c s d li u
data-link layer t ng liên k t d li u
DB server máy ph c v CSDL
DB/DC system h th ng DB/DC (h th ng c s d li u/truy n thông d
li u)
DBA DBA (ng i qu n tr c s d li u)
DBMS DBMS (H qu n tr c s d li u)
DCE DCE (Thi t b k t thúc m ch d li u)
DCL DCL (Ngôn ng u khi n d li u)
DD/D DD/D (T n/Th m c d li u)
DDL DDL (Ngôn ng nh ngh a d li u)
DDX-C DDX-C
DDX-P DDX-P
DDX-TP DDX-TP
de facto standard chu n công nghi p th c t
deadlock ch t t c
definition of database nh ngh a c s d li u
DELETE DELETE
delimiter d u phân cách
demodulate gi i u ch
demodulation gi i u ch
DES DES (Data Encryption Standard)
DESC DESC
deterministic access truy nh p ti n nh
DHCP DHCP
dialog management qu n lý i tho i
difference phép hi u
difference backup sao l u chênh l ch
digital line ng s th c
digital signal tín hi u s th c
digital signature ch kí s th c
directory search tìm ki m theo th m c
directory type search engine ng c tìm ki m ki u th m c
DISTINCT DISTINCT
distributing equipment thi t b phân ph i
divide phép chia
DLCI DLCI
DML DML (Ngôn ng thao tác d li u)

DNS DNS (Domain Name System)
DNS server máy ph c v DNS
domain name tên mi n
DPBX DPBX (Digital Private Branch eXchange)
DSU DSU ( n v ph c v s th c)
DTE DTE (Thi t b u cu i d li u)
[ ]
EC EC (Electronic Commerce)
ECC ECC (Elliptic Curve Cryptography)
electronic watermarking thu n n t
E-mail E-mail, th nt
embedded SQL SQL c nhúng
encoding mã hóa
End User Language Ngôn ng ng i dùng cu i
entity th c th
entrance control ki m soát vi c i vào
ERD ERD (Entity-Relationship Model)
error control ki m tra l i
error control method ph ng pháp ki m tra l i
Ethernet Ethernet
even parity bit ch n
exclusive control u khi n dành riêng
external schema l c ngoài
[ ]
failure recovery khôi ph c l i
Fast Ethernet Fast Ethernet
FDDI FDDI (Fiber Distributed Data Interface)
FDM method ph ng pháp FDM
FETCH FETCH
firewall t ng l a
flag pattern m uc
flag synchronization method ph ng pháp ng b hoá c
flow control u khi n lu ng
flow control code mã u khi n lu ng
FM FM
foreign key khoá ngo i
FOREIGN KEY FOREIGN KEY
four-wire channel kênh b n dây
frame khung
frame synchronization ng b hoá khung
frame-relay chuy n ti p khung
frequency division multiplexing method ph ng pháp d n kênh chia theo t n s
frequency modulation ut n
frequency of occurrence t n su t xu t hi n
FROM FROM
FTAM qu n lý i tho i
FTP FTP (File Transfer Protocol

FTP server máy ph c v FTP (File Transfer Protocol)
full backup sao l u toàn b
full-duplex mode ph ng th c toàn công
full-text retrieval system h th ng truy l c toàn v n
functional dependency ph thu c hàm
[ ]
gateway c ng
GIF GIF
Gigabit Ethernet Gigabit Ethernet
GRANT GRANT
GROUP BY GROUP BY
grouping nhóm
guaranteed service d ch v mb o
[ ]
half-duplex mode ph ng th c bán song công
hamming code mã Hamming
hardware security an ninh ph n c ng
HAVING HAVING
HDLC procedure th t c HDLC
HDSL HDSL (High-speed DSL)
hierarchical data model mô hình d li u phân c p
hierarchical protocol c u trúc phân c p
host language system h th ng ngôn ng ch
host variable bi n ch
hosting thuê ch
housing thuê máy
HTML HTML (Hyper Text Markup Language)
HTTP HTTP (Hyper Text Transfer Protocol)
HTTP server máy ph c v HTTP
hub hub
Huffman coding mã hóa Huffman
hypertext database c s d li u siêu v n b n
hypertext information thông tin siêu v n b n
[ ]
I. 400 I.400
IDF IDF (Intermediate Distributing Frame - Khung phân ph i
trung gian)
IETF IETF (Internet Engineering Task Force)
IN IN
incremental backup sao l u t ng d n
INS-C INS-C
INSERT INSERT
insertion cipher m t mã chèn
INS-P INS-P
integrity tính toàn v n

interframe prediction d ki n liên khung
internal schema l c trong
Internet Internet
Internet layer t ng Internet
intersection phép h p
IP 14 IP
IP address a ch IP
IP routing IP ch n ng
irreversible compression nén không o ng c c
IS NULL IS NULL
I-series Lo t-I
ISO ISO
ITU-TS ITU-TS
[ ]
Java Java
join phép ch p
join processing x lý ch p
journal file t p nh t ký
journal log b n ghi nh t ký
JPEG JPEG
JPNIC JPNIC
JUNET JUNET (Japanese University NETwork)
[ ]
keyword search tìm ki m theo t khoá
[ ]
LAN LAN (M ng c c b )
LAN adapter b thích ng LAN
LAN analyzer b phân tích LAN
LAN card card LAN, bìa m ng
lateral parity check ki m tra bit ch n l theo chi u ngang
leaf lá
leased line ng thuê riêng
level m c
LIKE LIKE
link ng n i
LLC LLC (Logical Link Control)
lock khoá
log file t p kí s
logical data independence c l p d li u logic
logical model mô hình logic
logical network m ng logic
logical operator phép toán logic
longitudinal parity check ki m tra bit ch n l theo chi u d c
LZW LZW
[ ]
MAC MAC (Media Access Control)
MAC address a ch MAC
MAC layer t ng MAC
mail server máy ph c v th
mailing list danh sách g i th
MAN MAN (Metropolitan Area Network)
manager ng i qu n lí
MAX MAX
MDF MDF (Main Distributing Frame - Khung phân ph i chính)
mesh type ki u m t l i
message authentication xác th c thông báo
message switching chuy n m ch thông báo
meta-data siêu d li u
MGCP MGCP (Media Gateway Control Protocol)
MH MH
MIB MIB (Management Information Base - C s thông qu n
lí)
MILNET MILNET (MILitary NETwork)
MIME MIME
MIN MIN
MLP MLP
MMR MMR
modem modem
modulate u ch
modulation u ch
module language ngôn ng Module
modulo modulo
Mosaic Mosaic
motion compensation bù chuy n ng
MPEG MPEG
MR MR
MTA MTA (Mail Transfer Agent)
multicast address a ch a qu ng bá
multi-destination transmission truy n t i nhi u ích
multi-drop system multi-drop system
multi-link procedure th t c a liên k t
multimedia database c s d li u a ph ng ti n
multiplexing d n kênh
multiplexing equipment thi t b d n kênh
multiplexing method ph ng pháp d n kênh
multipoint connection k tn i a m
multiprotocol router b ch n ng a giao th c
MUX MUX (MUltipleXer)
[ ]
name server máy ph c v tên
NCU NCU ( n v u khi n m ng)
NDB NDB (c s d li u m ng)
NDL NDL (Ngôn ng cho c s d li u CODASYL (m ng))

net surfing l t m ng
Net View Net View
Netware Netware
network address a ch m ng
network architecture ki n trúc m ng
network data model mô hình d li u m ng
network interface layer t ng giao di n m ng
network layer t ng m ng
network management system h th ng qu n lý m ng
network management tool công c qu n lí m ng
Network OS h u hành m ng
network security an ninh m ng
news server máy ph c v tin
NIC NIC
NII NII (National Information Infrastructure)
NMS NMS (Network Management System - H th ng qu n lí
ng)
NNTP NNTP
NNTP server máy ph c v NNTP (Network News Transfer Protocol
node nút
non-cursor operation phép toán không con ch y
nondeterministic access truy nh p không ti n nh
non-procedural language ngôn ng phi th t c
normalization chu n hoá
NOS NOS
NOT NOT
NOT IN NOT IN
NPT NPT
NSFNET NSFNET (National Science Foundation)
null null
null value giá tr null
[ ]
object-oriented database c s d li u h ng i t ng
odd parity bit l
OECD OECD (Organization for Economic Cooperation and
Development)
one-way mode ph ng th c m t chi u
OODB OODB (c s d li u h ng i t ng)
OPEN OPEN
open distributed system h th ng phân b m
OpenView OpenView
optical fiber cable cáp s i quang
OR OR
ORDB ORDB (c s d li u quan h i t ng)
ORDER BY ORDER BY
Organization for Economic Cooperation and Development t ch c phát tri n và h p tác
kinh t
OSI OSI
OSI basic reference model mô hình tham chi u OSI c b n

OSPF OSPF
[ ]
packet gói
packet multiplexing d n kênh gói
packet switching chuy n m ch gói
PAD PAD
parallel transmission truy n song song
parity check technique k thu t ki m tra
password m t kh u
PBX PBX (Private Branch eXchange)
PCI PCI
PCM PCM
PDU PDU
peer-to-peer LAN peer-to-peer LAN (ngang hàng)
pen name bút danh
personal computer communication truy n thông máy tính cá nhân
PGP PGP (Pretty Good Privacy)
phase modulation u pha
physical data independence c l p d li u v t lý
physical layer t ng v t lý
ping command ch l nh ping
PM PM
point-to-point connection k t n i m-t i- m
polling/selecting th m dò/l a ch n
POP 3 POP 3 (Post Office Protocol Version 3)
PPP PPP
presentation layer t ng trình bày
primary key khoá chính
PRIMARY KEY PRIMARY KEY
private key cryptosystem h th ng m t mã hoá khoá t
process x lý
projection phép chi u
protocol hierarchy phân c p giao th c
provider nhà cung c p
PROXY server máy ph c v u quy n, máy ph c v PROXY
PT PT
public key cryptosystem h th ng m t mã hoá khoá công
Pulse Code Modulation u mã xung
[ ]
QBE QBE: (Query By Example)
QoS QoS (Quality of Service)
quantization l ng t hoá
query truy v n
query function hàm truy v n
query system h th ng truy v n
[ ]
RAS RAS (Remote Access Server)
RDA RDA
RDB RDB (c s d li u quan h _
record b n ghi
relation quan h
relational data model mô hình d li u quan h
relational database c s d li u quan h
relational operation phép quan h
relational operator phép toán quan h
relationship m i quan h
repeater b l p
replica b n sao
replication t o b n sao
reversible compression nén o ng c c
ring type ki u vòng
RIP RIP
robot type search engine ng c tìm ki m ki u robot
rollback quay l i
rollback processing x lý quay l i
rollforward processing x lý quay xuôi
root g c
router b ch n ng
routing ch n ng
RS-232C RS-232C
RSA RSA (Riverst, Shamir, Adleman)
run-length dài ch y
[ ]
sampling l ym u
sampling theorem nh lý l y m u
schema l c
schema authorization identifier danh x ng th m quy n l c
SDSL SDSL (Symetric DSL)
SDU SDU
search engine ng c tìm ki m
secure mb o
security an ninh
security protocol giao th c an ninh
segment n
SELECT SELECT
selection phép ch n
self-contained system h th ng c l p
SEQUEL SEQUEL (Structured English Query Language)
serial transmission truy n n i ti p
session layer t ng phiên
set t ph p
SET SET (Secure Electronic Transaction)
set operation phép toán t p h p
Shannon's theorem nh lý Shanon

SHTTP SHTTP (Secure HyperText Transfer Protocol)
SINET SINET (Science Information Network)
SLIP SLIP
SLP SLP
SMTP SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)
SNMP SNMP (Simple Network Management Protocol )
SNMP management tool công c qu n lí SNMP
spanning tree cây bao trùm
SQL SQL (Ngôn ng truy v n có c u trúc)
SQLCODE SQLCODE
SQL-DCL SQL-DCL (Ngôn ng u khi n d li u)
SQL-DDL SQL-DDL (Ngôn ng nh ngh a d li u)
SQL-DML SQL-DML (Ngôn ng thao tác d li u)
SSL SSL (Secure Sockets Layer)
Standard LAN Codes mã LAN chu n
star type ki u sao
start-stop synchronization ng b hoá start-stop
STM STM
storage schema l c l u gi
store-and-forward l u tr và chuy n ti p
subnet mask m t n m ng con
subnetwork address a ch m ng con
subquery truy v n con
subschema l c con
substitution cipher m t mã th
SUM SUM
Sun Net Manager Sun Net Manager
switched circuit m ch n chuy n m ch
switched network m ng chuy n m ch
switching equipment thi t b chuy n m ch
switching hub hub chuy n m ch
SYN synchronization method ph ng pháp ng b hoá SYN
synchronization ng b hóa
synchronization point m ng b
synchronous control ki m tra ng b hoá
synchronous method ph ng pháp ng b hoá
[ ]
TA TA (B thích ng thi t b u cu i)
TCP TCP
TCP/IP TCP/IP
TDM method ph ng pháp TDM
TDMA TDMA (Time Division Multiple Access)
teletype procedure th t c n báo
TELNET TELNET
terminal interface giao di n thi t b cu i
terminator thi t b cu i
time division multiplexing method ph ng pháp d n kênh chia theo th i gian
time slot khe th i gian
token th bài
token bus bus th bài
token passing truy n th bài
token ring th bài vòng
topology ki u lo i hình (tôpô)
transaction management qu n lý giao tác
transceiver máy thu
transfer syntax cú pháp truy n
transmission control u khi n truy n
transmission control character ký t u khi n truy n
transmission control procedure th t c u khi n truy n
transmission delay tr truy n
transmission media ph ng ti n truy n d n
transparent trong su t
transport layer t ng v n chuy n
transposition cipher m t mã hoán v
tree type ki u cây
tributary station tr m nhánh
TTY mode ph ng th c TTY
tuple b
twisted pair cable cáp xo n ôi
two-wire channel kênh hai dây
[ ]
UDP UDP
unbalanced procedure class l p th t c không cân b ng
Unfair Competition Prevention Law Lu t ng n ch n c nh tranh không công b ng
unicast address a ch qu ng bá duy nh t
Uninterruptible Power Supply Ngu n n không ng t (UPS)
union phép h p
unnormalized form d ng th c ch a chu n hóa
UPDATE UPDATE
UPS UPS (Uninterruptible Power Supply)
user view function ch c n ng góc nhìn c a ng i s d ng
[ ]
vaccine program ch ng trình phòng ng a
VDSL VDSL (Very-high-speed DSL)
view góc nhìn
VoIP VoIP (Voice over IP)
VRML VRML (Virtual Reality Modeling Language)
V-series lo t-V
VT VT
[ ]
WAN WAN (M ng c c b )
wavelength division multiplexing method ph ng pháp d n kênh chia theo b c sóng
WDM method ph ng pháp WDM
web server máy ph c v web

WHERE WHERE
WIDE project d án WIDE (Widely Integrated Distributed Environment
Windows NT Windows NT
Windows2000 Windows2000
wired communication truy n thông h u tuy n
wireless communication truy n thông vô tuy n
wireless LAN LAN không dây
WWW WWW (World Wide Web)
WWW browser trình duy t WWW
WWW server máy ph c v WWW
[ ]
X.25 X.25
xDSL xDSL
XML XML (eXtensible Markup Language)
X-series Lo t-X
306 Tra c u thu t ng
Tra c u thu t ng
% 184 Các ký t u khi n truy n 27

100BASE-T 82 Caesar cipher 100
100VG-AnyLAN 82 Cáp ng tr c 119
3-tier schema 221 p nh t d li u 198
802.11 56 Cáp s i quang 119
ADPCM 39 Cáp xo n ôi 119
ADSL 97 card LAN 74
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber un i 80
Line ) 49 u trúc phân c p 15
AM 37 cây bao trùm 81
An ninh 224 CCU 120
An ninh m ng 99 Certificate Server 52
AND 181 Certification Authority 102
API 207 CGI 97
Application Server 51 character references 64
ARP 17 Chèn d li u 197
AS 187 Ch t t c 223
ASC 188 ch l nh ping 124
ATM 58 Ch kí s th c 102
ATM-LAN 83 chu n 802.11b 56
AVG 185 chu n công nghi p th c t 5
n ghi 149 Chu n hoá 152
n ghi nh t ký 224 Ch c n ng u khi n d li u 220
n sao 233 Ch c n ng nh ngh a c s d li u 219
ng th c 173 Ch c n ng góc nhìn c a ng i s d ng 221
BCC 28 ch ng trình phòng ng a 109
BETWEEN 182 chuy n m ch ATM 59
bìa m ng 74 Chuy n m ch gói 55
bi n ch 207 Chuy n m ch thông báo 56
Bi u Bachman 149 Chuy n ti p khung 56
B-ISDN 58, 83 chuy n xét 221
Bit ch n 40 CIR 58
Bit l 40 CLOSE 208
149 s d li u a ph ng ti n 226
ch n ng 81 s d li u h ng i t ng 225
ch n ng a giao th c 81 s d li u m ng 226
l p 79 s d li u quan h 170
phân tích LAN 124 s d li u quan h i t ng 226
thích ng LAN 74 s d li u siêu v n b n 227
thích ng thi t b u cu i 121 coaxial cable 71
bù chuy n ng 47 Con ch y 207
bus th bài 76 ng 81
bus type 6 Công c qu n lí m ng 123
bút danh 112 Công c qu n lí SNMP 124
CA 102 Công ngh m t mã hoá 99
các bi n pháp có s n 109 connectionless mode 15, 16
Tra c u thu t ng 307
connection-oriented mode 15 ch v n l c t t nh t 97
COUNT 185 m ng b 11
CRC 40 m truy nh p d ch v (N) 10
CREATE SCHEMA 173 u biên 37
CREATE VIEW 176 u ch 36, 121
CSDL ki u CODASYL 149 u khi n dành riêng 222
CSMA/CD 75 u khi n giao phó 2 pha 231
cú pháp tr u t ng 11 u khi n giao phó 3 pha 232
cú pháp truy n 11 u khi n lu ng 25
cursor 207 u khi n th c hi n ng th i 222
CVCF 111 u khi n truy n 25
c tr ng ACID 225 u mã xung 38
mb o 231 u pha 37
ng chu n 1 154 ut n 37
ng chu n 2 154 nh lý l y m u 38
ng chu n 3 154 nh lý Shanon 38
ng th c ch a chu n hóa 153 nh ngh a c s d li u 172
Danh sách g i th 94 DISTINCT 178
danh x ng th m quy n 173 DLCI 57
Danh x ng th m quy n l c 173 DML 169
DARPA 84 DNS 16
t cs c l p d li u 221 DNS server 92
Data Control Language 170 DNS Server 51
Data Link Connection Identifier 57 dài ch y 50
database management system 218 n 149
data-link layer 12 c l p d li u logic 222
u phân cách 27 c l p d li u v t lý 222
DBMS 218 DOCTYPE 68
DCE 121 n kênh 44
DCL 170 n kênh gói 55
DD/D 220 nv u khi n m ng 121
DDL 169 nv u khi n truy n thông 120
DDX-C 54 n v ph c v s th c 121
DDX-P 55 ng b hóa 42
DDX-TP 55 ng b hoá khung 44
deadlock 224 ng b hoá start-stop 43
DELETE 198 ng c tìm ki m 96
DESC 188 ng c tìm ki m ki u robot 96
DHCP 16 ng c tìm ki m ki u th m c 96
a ch a qu ng bá 21 DPBX 67
a ch IP 17 DSSS - Ph dàn tr i trình t tr c ti p 53
a ch MAC 21 DSU 121
a ch m ng 20 DTD ( nh ngh a ki u tài li u) 67
a ch m ng con 20 DTD (Document Type Definition 61
a ch Qu ng bá 20 DTE 120
a ch qu ng bá duy nh t 21 án WIDE 84
ch v (N) 10 ki n liên khung 47
ch v mb o 97 ng n i 4
ch v khôi ph c d li u 109 ng s th c 36
ch v nguyên th y (N) 10 ng thuê bao s 49
ng thuê riêng 53 th ng truy v n 220

ng truy n thông 36 ng ngo i 52
ng t ng t 36 HTML 90
EC 99 HTTP 16
ECC 101 hub 67
Element definition 65 hub chuy n m ch 81
E-mail 92 I. 400 24
embedded SQL 207 IDF 122
Entity 69 IETF 97, 267
ERD 152 IN 193
Ethernet 72 INS-C 54
Fast Ethernet 76, 82 INSERT 197
FDDI 78, 265 INS-P 55
FETCH 208 Internet 84
FHSS - Ph dàn tr i nh y t n 53 IP 15, 16
FM 37 IP address 18
FOREIGN KEY 174 IP ch n ng 87
FROM 192 IP routing 87
FTAM 11 IS NULL 185
FTP 16, 95 ISDN b ng r ng 58
FTP server 91 ISO 8
giá tr null 174 ITU-TS 8
gi i u ch 37, 121 Java 95
gi i thu t toán backoff 75 JPNIC 18
Giao di n thi t b cu i 23 JUNET 84
Giao phó 230 Kênh b n dây 51
giao th c an ninh 103 Kênh hai dây 51
giao th c N) 10 t n i (N) 10
Giao th c truy n thông 2 tn i a m 7
GIF 49 t n i m-t i- m 7
Gigabit Ethernet 82 t n i t p trung 7
c 148 t n i x p t ng 6
Góc nhìn 175 Khai phá d li u 241
gói 55 khe th i gian 45
il i 107 khoá 222
GRANT 176 khoá chính 174
GROUP BY 185 Khoá ngo i 174
hàm k t h p 185 Khôi ph c l i 224
hàm truy v n 171 Không ng b 43
HAVING 186 khung 30
HDSL 97 thu t chuy n ti p t bào 59
u hành m ng 124 Ki m soát truy nh p 103
qu n tr c s d li u 218 ki m soát vi c i vào 105
th ng DB/DC 218 Ki m tra bit ch n l theo chi u d c 40
th ng c l p 171 Ki m tra bit ch n l theo chi u ngang 40
th ng m t mã hoá khoá công 100 Ki m tra ng b hoá 42
th ng m t mã hoá khoá t 99 ki m tra l i 40
th ng ngôn ng ch 171 Ki n trúc m ng 2
th ng qu n lý m ng 123 ki u cây 6
th ng truy l c toàn v n 96 ki u d li u 173
ki u lo i hình 67 t mã hoán v 100

ki u m t l i 6 t mã th 100
ki u trang 61 t n m ng con 20
Ki u vòng 5, 68 uc 44
thu t ki m tra 40 MAX 185
Lá 149 máy khách m n 230
LAN 66 Máy ph c v 50
LAN không dây 73, 52 máy ph c v c s d li u 230
LAN ki u khách/ph c v 70 máy ph c v CSDL 230
ym u 38 máy ph c v DNS 88
liên k t d li u 25 máy ph c v HTTP 90
LIKE 184 máy ph c v tên 88
LLC 76 Máy ph c v th 89
Lo t-I 24 Máy ph c v tin 91, 270
Lo t-V 23 Máy ph c v u quy n 90
Lo t-X 23 máy ph c v web 90
log file 224 Máy ph c v WWW 90
i bùng n 40 Máy thu 73
pA 18 MDF 122, 269
pB 19 MGCP 98, 269
pC 19 MH 49
pD 19 MIB 125
p th t c cân b ng 31 MILNET 84
p th t c không cân b ng 31 MIME 94
Lu t ng n ch n c nh tranh không công MIN 185
ng 106 MLP 31
c 151, 172 MMR 49
c 3-t ng 150 mô hình d li u 147
c con 219 mô hình d li u m ng 149
c khái ni m 150 Mô hình d li u phân c p 148
c l u gi 219 Mô hình d li u quan h 149
c ngoài 150 mô hình hóa d li u 147
ng t hoá 38 mô hình khái ni m 148
t m ng 94 mô hình logic 148
u tr và chuy n ti p 54 mô hình tham chi u OSI c b n 10
LZW 49 Mô hình th c th -quan h 152
mã u khi n lu ng 27 modem 121
Mã Hamming 41 modulo 40
mã hóa 36 i quan h 152
Mã hóa Huffman 47 Mosaic 94
mã LAN chu n 70 MPEG 49
MAC 76 MR 49
ch n chuy n m ch 54 MTA 92
MAN 76 c 149
ng chuy n m ch 53 multi-link procedure 31
ng di n r ng 66 multimedia 50
ng logic 4 Multimedia front end (Flash) 85
t kh u 104 MUX 122
t mã Caesar 100 c danh 112
t mã chèn 101 name server 92
NCU 121 peer-to-peer LAN 69

NDB 226 PGP 100, 271
NDL 169 phân c p giao th c 9
Nén o ng c c 48 Phân ho ch 242
Nén không o ng c c 48 Phân ho ch theo chi u d c 242
Net View 123 Phân ho ch theo chi u ngang 243
Netware 124 ph n rào ch n 106
Ngôn ng u khi n d li u 170 Phép ch p 163
Ngôn ng nh ngh a d li u 169 Phép chia 164
Ngôn ng nh ngh a d li u 170 Phép chi u 163
Ngôn ng Module 207 Phép giao 162
Ngôn ng ng i dùng 169 Phép hi u 161
ngôn ng phi th t c 170 phép h p 161
Ngôn ng thao tác d li u 169, 170 phép quan h 163
Ng i qu n lí 124 Phép tích các 162
ng i qu n tr c s d li u 169 Phép toán Boolean 181
Ngu n n không ng t 111 Phép toán không con ch y 212
nhà cung c p 85 Phép toán logic 181
nhánh 149 phép toán quan h 179
nhóm 185 phép toán so sánh 179
NIC 18 phép toán t p h p 161
NII 85 ph thu c hàm 153
NMS 123 Ph ng pháp CDM 45
NNTP 16 Ph ng pháp d n kênh 44
NNTP server 91 ph ng pháp d n kênh chia theo b c
NOS 124 sóng 46
NOT 181 ph ng pháp d n kênh chia theo mã 45
NOT IN 195 ph ng pháp d n kênh chia theo t n s 44
NPT 55 Ph ng pháp ng b hoá 43
NSF 84 ph ng pháp ng b hoá c 44
nút 4 ph ng pháp ng b hoá kí t 43
Nút 148 Ph ng pháp ng b hoá SYN 43
object based development methodology 50 Ph ng pháp FDM 44
OECD 112 ph ng pháp ki m soát truy nh p 74
OLAP (X lý phân tích tr c tuy n) 237 ph ng pháp ki m tra l i 40
OLAP server 51 Ph ng pháp nén và gi i nén 46
OPEN 208 Ph ng pháp TDM 45
open distributed system 67 Ph ng pháp WDM 46
OpenView 123 Ph ng th c bán song công 51
optical fiber cable 72 Ph ng th c h ng k t n i 15
OR 181 Ph ng th c không k t n i 16
ORDB 226 ph ng th c m t chi u 51
ORDER BY 188 Ph ng th c toàn công 52
OSI 2 ph ng th c TTY 26
OSPF 17 Ph ng ti n truy n d n 70
PAD 55 PM 37
PBX 67, 122 POP 3 16, 89, 93
PCI 14 POP3 16
PCM 38 PPP 17
PDU 14 PRIMARY KEY 174
PT 55 TA 121
QBE 171, 272 c ngh n 58
QoS 97 Tác t 125
Qualified namespace 66 tài kho n 96
quan h 149 tài li u c nh d ng t t 61
Qu n lí b o m t 105 Tài li u h p l 62
Qu n lý các CSDL l n 237 n s Radio 53
qu n lý i tho i 11 n su t xu t hi n 47
Qu n lý giao tác 220 ng (N) 10
Qu n lý tri th c 237 ng giao di n m ng 17
quay l i 221 ng Internet 17
query 197 ng liên k t d li u 12
Quy n truy nh p 103 ng MAC 74
Quy n xác th c 102 ng m ng 12
RAS 107, 272 ng phiên 11
RDA 11 ng trình bày 11
RDB 170, 225 ng ng d ng 10, 11, 15, 16, 33
relational data model 170 ng v n chuy n 12
RIP 17 ng v t lý 13
RS-232C 25 o b n sao 233
RSA 100, 273 p d ch v c b n 54
Sao l u chênh l ch 109 p d ch v m r ng 55
Sao l u t ng d n 109 ph p 149
Sao l u toàn b 109 TCP 15, 16
schema 219 TCP/IP 1, 2, 5, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 33,
SDSL 97 34
SDU 14 TDMA 75
SELECT 177 bào 59
SEQUEL 170 TELNET 16
SET 103 Tên mi n 88
SHTTP 103 tên t ng ng 192
siêu d li u 220 p kí s 224
SINET 84 p nh t ký 224
SLIP 17 terminal interface 23
SLP 31 terminator 73
SMTP 16, 33, 89, 93, 94 th m dò/l a ch n 29
SNMP 16 th bài 77
240 th bài vòng 76
SQL 169, 170, 274 Thi t b c u n i 81
SQL c nhúng 171 Thi t b chuy n m ch 122
SQL h i tho i 171 thi t b cu i 68
SQLCODE 208 Thi t b u cu i d li u 120
SQL-DCL 170 Thi t b d n kênh 122
SQL-DML 170 Thi t b k t thúc m ch d li u 121
SSL 103 Thi t b phân nhánh 122
star type 67 Thi t b phân ph i 122
STM 58 thi t k c s d li u 147
SUM 185 thông tin siêu v n b n 90
Sun Net Manager 123 th nt 92
switching hub 82 th t c c b n 27
th t c a liên k t 31 di n d li u 220
Th t c n báo 26 ng l a 106, 52
th t c u khi n truy n 26 twisted pair cable 71
Th t c HDLC 29 l l i bit 42
th c th 10 UDP 16
Th c th 152 Unicode 64
thuê ch 108 UPDATE 198
Thuê máy 108 UPS 111
thu c tính 149 URI (Universal Resource Identifier) 66
Th ng m i n t 99 UTF-8 64
Thu n n t 104 VDSL 97
Tìm ki m theo th m c 96 vi sóng 53
Tìm ki m theo t khoá 96 vi n thông 128
tín hi u s th c 36 Virus máy tính 109
tín hi u t ng t 36 vô danh 96
Tính di ng 57 Voice grade modem 128
tính toàn v n 234 VoIP 98
ch c phát tri n và h p tác kinh t 112 VRML 95
token passing 69 VT 11
topology 67 WAN 66
tr m u khi n 29 Web Server 51
tr m nhánh 29 WHERE 179, 192
Tranh ch p 28 Windows NT 124
transceiver 73 Windows2000 124
transmission control procedure 26 wireless LAN 73
transport layer 16 Workflow/Mail server 51
tr truy n 55 WWW 94
trình duy t WWW 94 X.25 12, 23
trong su t 12 Xác th c 101
Truy nh p c s d li u 222 Xác th c thông báo 101
Truy nh p không ti n nh 74 xDSL 97
truy nh p ti n nh 74 XML 95, 50
Truy v n 177 XML (Ngôn ng ánh d u m r ng) 60
Truy v n con 193 XML document 60
Truy n n i ti p 52 XML parser 60
truy n song song 52 Xoá d li u 198
truy n th bài 69 XSL (Extensible Stylesheet 61
Truy n th bài 76 XSL (Extensible Stylesheet Language) 73
truy n thông h u tuy n 118 lý 4
truy n thông máy tính cá nhân 86 lý ch p 191
Truy n thông vô tuy n 120 lý Quay l i 224
truy n t i nhi u ích 68 lý Quay xuôi 224

Network Database Tap 4 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Network Database Tap 4 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

cl c

1 Các giao th c và u khi n truy n ................................................................................. 1

No. 1: Gi i thi u v H th ng máy tính

Ph n này gi i thích m t cách h th ng cho ng i h c công ngh m ng l n u tiên có th d dàng thu

• Hi u c s c n thi t c a ki n trúc m ng, chu n hóa, các

t n i m ng m ã có nhi u ti n b l n cùng v i vi c tr i r ng c a Internet và Intranet. Xây d ng các h

(1) Các giao th c truy n thông

Theo tình hu ng c nêu i c ng trên, trong ch ng này b n s h c v ý ngh a, ch nh và u

Tuy nhiên, ã n y sinh ra nh ng v n sau.

Nh m t v n th c t , khuynh h ng các h th ng m ã c t ng t c b i s gia t ng c a Internet trên

1.1.2 Nguyên t c chung và các chu n c a Ki n trúc

(1) Ki n trúc m ng là gì?

Ki n trúc m ng nh ngh a và phân lo i toàn b các ch c n ng (thi t b n i và các ph ng pháp u khi n

(3) Chu n hóa ki n trúc m ng

Hình 1-1-2 S d ng OSI /không s d ng OSI

Nh ã ch ra trên hình 1-1-2, vi c truy n thông không th th c hi n c n u không có vi c chuy n i

1.1.3 Các ki u ki n trúc m ng

Hình 1-1-3 Các ki u ki n trúc m ng

1.1.4 Các chu n th c t (De Facto )

1.1.5 Tô pô m ng và các ph ng pháp k t n i

Trong ki u m t l i, hai ho c nhi u ng d n t i m i nút sao cho c u trúc t ng th là m t m ng l i.

(2) Các ph ng pháp n i ng (Các ph ng pháp k t n i các

Có ba ph ng pháp k t n i n hình c s d ng t ng ng t t nh t v i kho ng cách truy n và l ng d

‚ K tn i a m (Multipoint) (multi-drop system)

1.2 OSI chu n hoá cho giao th c

1.2.1 ng quan v OSI

(2) Các vai trò c a OSI

Hình 1-2-1 Truy n thông gi a ng i Nh t và ng i c

Vi c phiên d ch ph i c th c hi n nh m t c u n i và cho phép truy n thông gi a hai bên. Ti ng Anh

OSI trong ki n trúc m ng.

(3) C u trúc phân c p

Vi c phân t ng là c c k quan tr ng trong ki n trúc m ng, b i vì luôn c n cân nh c xem xét b o m:

(4) M i quan h gi a các t ng cao h n và các t ng th p h n

Hình 1-2-2 M i quan h gi a t ng N và các t ng m c cao h n và th p h n

d ng hình 1-2-2, m i quan h gi a các t ng khác nhau c gi i thích v n t t nh sau.

1.2.2 Mô hình tham chi u OSI c b n

Hình 1-2-3 Mô hình tham chi u OSI c b n

ng ng d ng T ng th 7 Cung c p các d ch v truy n thông c n cho các ng d ng

y t ng này có th c phân chia thành các t ng cao h n và th p h n nh c ch ra nh sau.

(2) Vai trò c a m i t ng

FTAM Truy nh p và qu n lý truy n t p

Hình 1-2-5 D ch gi a cú pháp tr u t ng và cú pháp truy n

Trong khi t ng v n chuy n trên b o m truy n d li u gi a u cu i c a h th ng, t ng này liên quan

1.2.3 Các th t c truy n thông trong OSI

Hình 1-2-8 Các giao d ch gi a các công ty

Khi truy n thông c th c hi n s d ng OSI trong th c t , các th t c sau c th c hi n.

Hình 1-2-9 M i quan h gi a các tiêu và các t ng

1.3 TCP/IP chu n th c t cho giao

1.3.1 ng quan v TCP/IP

(2) C u trúc phân c p

Hình 1-3-1 So sánh các ki n trúc phân c p gi a TCP/IP và OSI

TCP và IP u là các giao th c quan tr ng, m i giao th c u có các ch c n ng sau:

Hình 1-3-2 Hình nh h ng k t n i ( n tho i)

vi c truy n thông ph i c th c hi n trên ng truy n có tin c y cao làm t ng xác su t d li u

Hình 1-3-3 Hình nh c a không k t n i (th g i b u n)

(3) Vai trò c a t ng t ng

i m này, n i i tác c nh n bi t qua a ch IP ( c mô t sau) ch a trong tiêu IP, và vi c tìm

1.3.2 Các th t c truy n thông trong TCP/IP

Hình 1-4-1 C u trúc a ch IP

a ch trong ó 32 bit toàn là 0 ho c 1, và ph n m ng là “127” c s d ng trong các tr ng h p c bi t

Hình 1-4-3 C u trúc c a l p A

Hình 1-4-4 C u trúc c a l p B

u trúc a ch IP s d ng trong các m ng có kích th c l n và trung bình