1
KYÕ THUAÄT COÁ ÑÒNH NGOAØI
Muïc tieâu
1, Neâu caùc yeáu toá giaûi phaãu chi aûnh höôûng ñeán coá ñònh ngoaøi ( CÑN )
2, Phaân tích caùc öu vaø khuyeát ñieåm cuûa CÑN.
3, Neâu caùc nguyeân taéc chung khi laép ñaët CÑN trong ñieàu trò gaõy xöông.
4, Laép ñaët thaønh thaïo vaø chaêm soùc toát moät soá caùc CÑN thoâng thöôøng.
Baøi giaûng
1. Ñaïi cöông: Coá ñònh ngoaøi ( CÑN ) laø moät
phöông tieän coá ñònh xöông maø trong ñoù caùc
ñinh ( hoaëc kim ) ñöôïc caém vaøo caùc ñoaïn
xöông khaùc nhau, vaø caùc ñinh naøy laïi ñöôïc
coá ñònh vaøo nhau baèng moät duïng cuï ñaët
beân ngoaøi cô theå . Duïng cuï ñoù goïi laø khung
coá ñònh ngoaøi, maø thöôøng ñöôïc goïi taét laø
coá ñònh ngoaøi hay baát ñoäng ngoaøi.
Nhö vaäy, coá ñònh ngoaøi coá ñònh ñöôïc caùc
ñoaïn xöông vôùi nhau laø nhôø noù coá ñònh caùc
ñinh ( hoaëc kim ) caém vaøo caùc ñoaïn xöông
ñoù .
2. Giaûi phaãu hoïc trong coá ñònh ngoaøi :
Hieåu bieát giaûi phaãu hoïc laø ñieàu baét buoäc
khi söû duïng coá ñònh ngoaøi ñeå traùnh caùc
bieán chöùng khi ñaët ñinh vaøo xöông . Fred
Behrens phaân chia giaûi phaãu chi nhö sau:
2.1. Theo vò trí xöông treân chi :
- Loaïi xöông naèm leäch taâm : caùc
xöông naøy coù moät phaàn naèm ngay döôùi da :
xöông baû vai, xöông truï, xöông baøn tay, xöông
chaäu , xöông chaøy, xöông baøn chaân .
- Loaïi xöông naèm chính taâm : xöông
ñöôïc bao quanh bôûi maïch maùu , thaàn kinh ,
gaân cô : xöông caùnh tay , xöông quay , xöông
ñuøi , xöông maùc , xöông ngoùn tay, ngoùn
chaân .
2.2 . Theo vuøng chi:
Treân thieát ñoà caét ngang coù theå chia ra laøm
ba vuøng
- Vuøng an toaøn : vuøng xöông naèm ngay döôùi
da
- Vuøng ít an toaøn : vuøng coù caùc ñôn vò gaân
cô
- Vuøng nguy hieåm : vuøng coù maïch maùu ,
thaàn kinh
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng an toaøn, haàu
nhö ít coù bieán chöùng xaûy ra .
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng ít an toaøn
coù theå gaëp moät soá bieán chöùng deã nhieãm
truøng chaân ñinh, toån thöông caùc gaân cô gaây
dính gaân cô laøm ñô khôùp, coù theå gaây cheøn
eùp khoang .
1
Cao Thæ
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng nguy hieåm
coù theå gaëp moïi bieán chöùng , ñaëc bieät gaây
toån thöông maïch maùu vaø thaàn kinh .
3. Coâng duïng cuûa CÑN, Öu khuyeát ñieåm :
3.1. Lôïi ích :
- Baát ñoäng xöông gaõy töông ñoái vöõng
chaéc, ít di leäch thöù phaùt.
- Duïng cuï baát ñoäng xa oå gaõy , traùnh
ñöôïc dò vaät ôû oå gaõy hôû.
- Khoâng baát ñoäng khôùp, beänh nhaân
taäp cöû ñoäng sôùm ñöôïc , tröø caùc tröôøng hôïp
coù chæ ñònh coá ñònh khôùp .
- Keùo neùn caùc ñoaïn xöông gaõy ñöôïc.
- Naén caùc di leäch ñöôïc , tuøy loaïi
CÑN.
- Cho pheùp saên soùc veát thöông deã
daøng vaø thuaän lôïi khi thöïc hieän caùc thuû
thuaät nhö caét loïc , gheùp da, xoay da
Do caùc öu ñieåm treân ñaây, CÑN ñöôïc
chæ ñònh öu tieân cho caùc gaõy hôû trong caáp
cöùu. Trong gaõy hôû, so saùnh CÑN vôùi caùc
phöông phaùp khaùc nhö keát hôïp xöông, baêng
boät ta thaáy: khoâng theå keát hôïp xöông caáp
cöùu ñöôïc vì hieäu öùng dò vaät gaây nguy cô
nhieãm truøng oå gaõy cao, ñaëc bieät laø caùc
gaõy hôû naëng daäp naùt nhieàu, vaø caùc tai
bieán phaãu thuaät khaùc do khoâng chuaån bò toát
beänh nhaân; khoâng theå baêng boät cho caùc
gaõy khoâng vöõng, ngay caû vôùi caùc gaõy
vöõng baêng boät cuõng coù nhieàu baát lôïi nhö
deã teo cô cöùng khôùp, khoù saên soùc veát
thöông khi caàn thieát. Caùc taøi lieäu môùi nhaát
ôû nöôùc ngoaøi so saùnh CÑN vaø keát hôïp
xöông ôû caùc gaõy xöông hôû cho keát quaû
khoâng khaùc nhau laø maáy , tuy nhieân trong
ñieàu kieän hieän nay ôû nöôùc ta haàu heát caùc
beänh vieän tuyeán tænh ñeàu chöa ñuû ñieàu kieän
keát hôïp xöông trong caáp cöùu neân CÑN vaãn
laø moät phöông phaùp ñieàu trò höõu hieäu vaø an
taâm nhaát ñoái vôùi caùc gaõy hôû maø caùc
beänh vieän tuyeán tænh neân trieån khai aùp
duïng.
Ngoaøi ra khung CÑN coøn ñöôïc duøng
ñeå :
- Keùo daøi chi.
 2
- Ñieàu trò khôùp giaû vaø khôùp giaû maát ñoaïn
xöông .
- Naén chænh caùc bieán daïng chi baåm sinh
hoaëc maéc phaûi.
- Keùo naén caùc co ruùt khôùp.
-Baát ñoäng choáng soác trong gaõy khung chaäu.
3.2.Tai bieán vaø bieán chöùng coù theå gaëp :
-Nhieãm truøng chaân ñinh : Raát thöôøng
gaëp. Neáu ñöôøng kính ñinh söû duïng caøng lôùn
thì tæ leä nhieãm truøng caøng cao. Thöôøng xaûy
ra vaøi tuaàn sau khi ñaët khung. Môùi ñaàu ræ
dòch , sau ñoù coù muû vaø naëng hôn thì loûng
ñinh hoaøn toaøn . Treân phim Xquang coù theå
thaáy vuøng tieâu xöông quanh ñinh. Neáu bò
nhieãm truøng ta neân ruùt boû ñinh vaø xuyeân
laïi ñinh khaùc ôû vò trí khaùc. Sau khi ruùt ñinh,
nhieãm truøng seõ khoûi. Moät soá caùc tröôøng
hôïp loã ñinh laâu laønh, coù doø thì coi chöøng
coù moät haït xöông cheát coøn ôû trong chi, neáu
laáy ñöôïc maûnh xöông cheát naøy ra thì loã ñinh
seõ laønh ngay, hieám khi daãn ñeán vieâm xöông.
- Toån thöông maïch maùu , thaàn kinh : Ít
khi xaûy ra neáu chuù yù ñeán vò trí ñöôøng ñi
cuûa maïch maùu vaø thaàn kinh.
- Vôõ xöông khi ñaët ñinh
- Cheøn eùp khoang.
- Ñô khôùp : Do gaêm kim, ñinh vaøo gaân
cô hoaëc do beänh nhaân khoâng taäp vaän ñoäng.
- Ñau, nhaát laø nôi vuøng da xuyeân ñinh.
- Coàng keành khoù chòu.
- Caùc tröôøng hôïp khaùc do söùc beàn
cô hoïc cuûa khung keùm : gaõy ñinh, gaõy
khung.
- Ngoaøi ra neáu duøng CÑN khoâng
ñuùng qui caùch hoaëc theo doõi khoâng toát
cuõng coù theå daãn ñeán di leäch thöù phaùt do
loûng ñinh , gaây ra cal leäch hoaëc khôùp giaû.
4. Phaân loaïi coá ñònh ngoaøi.
4.1.Phaân loaïi theo caáu truùc .
4.1.1. CÑN thaúng: Goàm 1, 2 hay 3 thanh thaúng
ñaët doïc song song theo truïc chi, treân caùc thanh
naøy coù caùc caáu truùc ñeå gaén keát vôùi caùc
ñinh ñaõ baét vaøo xöông . Ñinh xuyeân vaøo chi
coù theå gaén keát tröïc tieáp leân caùc thanh
thaúng ( Judet ), hoaëc gaén giaùn tieáp qua caùc
caáu truùc caëp ñinh ( Hoffmann, Muller...) ; coù
caùc maét khôùp ñieàu chænh
(Hoffmann, Orthofix...) hoaëc khoâng ( Muller,
Nguyeãn Vaên Nhaân...).
4.1.2. CÑN voøng: Goàm caùc voøng troøn hoaëc
moät phaàn voøng troøn . Chi ñöôïc loàng vaøo
trong caùc voøng troøn vaø caùc voøng naøy ñöôïc
noái vôùi nhau bôûi caùc thanh thaúng ñaët song
song vôùi truïc chi . Caùc ñinh hoaëc kim xuyeân
2
ngang qua chi ñöôïc coá ñònh leân caùc voøng
troøn.
4.1.3. CÑN keát hôïp: Nhieàu CÑN phoái hôïp
voøng vaø thaúng, hoaëc coù caùc caáu truùc ñaëc
bieät phuø hôïp vôùi muïc ñích coá ñònh ( CÑN
khung chaäu ôû beänh vieän Chôï raãy, caûi bieân
CÑN Ilizarov cuûa Traàn Vaên Beù Baûy , CÑN
gaàn khôùp , CÑN chöõ T duøng ôû coå chaân).
4.2. Phaân loaïi theo chöùc naêng: Qua khaûo saùt
caùc loaïi CÑN, chuùng toâi phaân chia CÑN
thaønh boán nhoùm chöùc naêng nhö sau:
4.2.1. Coá ñònh ñôn thuaàn ( Judet, NVQ, ...) : Sau
khi laép CÑN, khoâng theå naén laïi ñöôïc nöõa.
Muoán söûa di leäch , phaûi laøm laïi töø ñaàu.
4.2.2. Coá ñònh vaø keùo - neùn ( Muller,
Ng.V.Nhaân...)
4.2.3. Coá ñònh, keùo neùn vaø naén chænh thuï
ñoäng ( Orthofix, Hoffmann ): Sau khi laép ñaët
CÑN maø vaãn coøn di leäch xöông thì coù theå
naén laïi baèng caùch thaùo loûng caùc heä thoáng
coá ñònh cho khung CÑN hoaøn toaøn töï do roài
naén xöông, sau ñoù coá ñònh trôû laïi.
4.3.4. Coá ñònh, keùo neùn vaø naén chænh chuû
ñoäng ( Ilizarov, Muller caûi tieán...) : Sau khi
laép ñaët khung maø vaãn coøn di leäch xöông thì
coù theå naén laïi baèng caùch ñieàu chænh caùc
caáu truùc cuûa khung töï ñoäng keùo caùc ñoaïn
xöông gaõy ñeán vò trí mong muoán.
4.3. Phaân loaïi theo caùch gaén keát leân xöông
vaø cô cheá chòu löïc:
4.3.1. Caùch gaén leân xöông ( hình 1):
4.3.1.1. CÑN moät beân: Ñinh xuyeân qua da,
phaàn meàm vaø chæ xuyeân vöøa heát qua thaân
xöông. CÑN chæ gaén keát leân moät phía cuûa
chi. CÑN kieåu naøy duøng ñinh Schanz, töùc laø
ñinh gioáng ñinh Steinmann maø phaàn ñaàu coù
raêng moät ñoaïn 1-4 cm. Ñoaïn raêng coù theå coù
ñöôøng kính baèng nhau hoaëc coù daïng thuoân
nhoû ôû khuùc ñaàu vaø lôùn daàn veà phía thaân
ñinh.
4.3.1.2. CÑN hai beân : Ñinh xuyeân qua xöông
vaø xuyeân ngang qua toaøn boä chi. Heä thoáng
coá ñònh gaén keát vaøo caû hai phía cuûa chi.
Neáu duøng kieåu naøy thì ñinh xuyeân ngang qua
chi neân duøng loaïi coù raêng noåi ôû giöõa ñeå
gaén chaët vaøo xöông.
Khi ñaët CÑN moät beân, ta coù theå ñaët ñinh
vaøo vuøng an toaøn cuûa chi ( coù xöông leäch
taâm ) vaø haïn cheá ñöôïc caùc bieán chöùng. Khi
ñaët CÑN hai beân thì thöôøng coù moät beân loït
vaøo vuøng ít an toaøn hoaëc vuøng nguy hieåm,
deã gaây bieán chöùng, neân khuynh höôùng ngaøy
nay thöôøng ñaët CÑN moät beân.
4.3.2. Cô cheá chòu löïc :
 3

4.3.2.1. CÑN moät maët phaúng : Neáu caùc ñinh

( kim) treân moãi ñoaïn gaõy chæ naèm treân moät
maët phaúng chöùa truïc doïc thaân xöông.
4.3.2.2. CÑN hai maët phaúng : Neáu caùc ñinh,
kim treân moãi ñoaïn gaõy naèm treân hai maët
phaúng khaùc nhau chöùa truïc doïc thaân xöông.
Ñoái vôùi CÑN moät maët phaúng, söï vöõng
chaéc chæ ñaït ñöôïc treân maët phaúng ñoù maø
thoâi, coøn ñoái vôùi CÑN hai maët phaúng söï
vöõng chaéc seõ ñaït möùc toái öu. Thí duï khi
CÑN caúng chaân ñaët caùc ñinh trong maët
phaúng ñöùng ngang, nhö vaãn thöôøng laøm, thì
CÑN seõ choáng caùc di ñoäng kieåu môû goùc ra
ngoaøi-vaøo trong raát toát nhöng laïi deã daøng
cho pheùp caùc di ñoäng kieåu gaäp goùc môû
tröôùc -sau. Neáu duøng theâm moät CÑN ñaët
caùc ñinh töø tröôùc ra sau trong maët phaúng
ñöùng doïc ( goäp laïi ta coù moät CÑN hai maët
phaúng ) thì CÑN thöù hai naøy choáng caùc di
leäch kieåu môû goùc tröôùc-sau raát toát, nhö vaäy
seõ ñaït coá ñònh vöõng chaéc.
5. Nguyeân taéc chung khi ñaët CÑN .
5.1. Tröôùc moå:
5.1.1.Phaûi ñaùnh giaù beänh nhaân kyõ ñeå xem :
-CÑN coù phaûi laø phöông phaùp toát nhaát hay
khoâng. CÑN laø bieän phaùp taïm thôøi hay coá
ñònh ñeán luùc laønh xöông.
-Loaïi CÑN naøo thích hôïp nhaát
-Ñieàu trò ñôn thuaàn CÑN hay phoái hôïp vôùi
caùc phöông phaùp khaùc
5.1.2.Chuaån bò saün duïng cuï CÑN :
Ñaùnh giaù veát thöông vaø vò trí xöông gaõy ñeå
laép raùp saün CÑN döï truø sao cho (neáu coù
theå) ñinh hoaëc kim khoâng xuyeân vaøo oå gaõy Hình 1 : Caùc kieåu laép ñaët CÑN
vaø khoâng xuyeân vaøo choã da coù veát thöông,
höôùng ñi cuûa thaàn kinh , maïch maùu maø 5.2. Trong moå:
vaãn ñaït ñöôïc keát quaû coá ñònh vöõng chaéc -Choïn höôùng xuyeân ñinh: Neáu phaûi
nhaát. ñaët ñinh vaøo vuøng gaàn thaàn kinh (TK), maïch
Caùc ñinh (kim) ôû phía gaàn khôùp caøng gaàn maùu (MM) thì phaûi xuyeân ñinh töø höôùng coù
veà phía khôùp, caøng xa oå gaõy caøng toát, caùc TK , MM ñeå deã chuû ñoäng traùnh chuùng.
ñinh phía gaàn oå gaõy thì caøng gaàn oå gaõy - Raïch da baèng dao taïi vò trí ñaët ñinh ,
caøng toát (nhöng phaûi ngoaøi oå gaõy). Vieäc keå caû khi duøng kim Kirschner, ñeå da khoâng bò
soaïn saün khung CÑN tröôùc khi moå laø coâng caêng gaây ñau nhöùc , hoaïi töû da daãn tôùi
vieäc heát söùc quan troïng vì noù giuùp ruùt ngaén nhieãm truøng chaân ñinh . Sau khi cuoäc moå keát
thôøi gian cuoäc moå, giuùp löôøng ñöôïc caùc thuùc, phaûi kieåm tra laïi xem chaân ñinh coù bò
khoù khaên coù theå xaûy ra khi moå ñeå coù caêng da hay khoâng ; neáu coù, phaûi raïch da cho
caùch giaûi quyeát. . heát caêng ( raïch veà phía da chuøng ), neáu
ñöôøng raïch daøi quaù thì khaâu laïi bôùt.
- Sau khi raïch da, neáu ñaët ñinh lôùn thì
duøng moät Kelly taùch moâ meàm daãn ñöôøng,
ñaët moät oáng baûo veä töø ngoaøi da vaøo ñeán
xöông ñeå khi khoan moâ meàm khoâng bò xoaén
vaøo muõi khoan, muõi ñinh .
- Ngoaïi tröø duøng kim Kirschner phaûi
khoan baèng khoan maùy, coøn neáu duøng ñinh

3
 4
coù raêng thì phaûi khoan moài tröôùc baèng muõi
khoan, sau ñoù môùi theo ñöôøng loã khoan ñeå
baét ñinh vaøo .
- Khi khoan xöông thì neân khoan vôùi
toác ñoä chaäm, muõi khoan beùn ñeå khoûi laøm
chaùy xöông, gaây tieâu xöông vaø loûng ñinh sau
naøy .
- Khi gaén ñinh vaøo xöông neân duøng
khoan tay hoaëc duïng cuï vaën ñinh baèng tay.
-Neáu duøng ñinh Schanz thì chuù yù choïn
ñinh sao cho phaàn raêng chæ baét qua voû xöông
beân kia, coøn ñoaïn ñinh ôû voû xöông vaø phaàn
meàm phía coá ñònh thì khoâng coù raêng ( Hình 2
) ngoaøi thoâng thöôøng: Coù raát nhieàu loaïi
Hình 2 : Gaén ñinh raêng vaøo xöông
- Trong luùc khoan vaø baét ñinh , phaûi ñaët caùc
khôùp trong tö theá thích hôïp nhaát , nghóa laø khi
ñinh ñi qua vuøng phaàn meàm naøo thì gaân cô
gaàn khôùp ôû vuøng ñoù phaûi trong tình traïng
caêng toái ña.Ví duï khi xuyeân kim töø tröôùc ra
sau ôû 1/3 döôùi caúng chaân thì thöïc hieän nhö
sau: ñaët coå chaân gaäp veà maët loøng heát côõ ,
cho xuyeân kim töø da vaøo ñeán xöông vaø qua
heát thaân xöông, khi kim vöøa nhuù qua thaân
xöông thì ñaët coå chaân veà vò trí duoãi maët
löng heát côõ roài môùi xuyeân tieáp kim ngang
qua chi. Laøm nhö vaäy coå chaân khoâng bò caùc
gaân cô choát laïi, neân neáu khoâng taäp chuû
ñoäng ñöôïc thì vaãn coù theå taäp thuï ñoäng
traùnh ñô khôùp, hoaëc ñaët ñöôïc khôùp ôû tö theá
toát ñeå boù boät taêng cöôøng.
5.3. Sau moå:
-Saên soùc chaân ñinh: thay baêng haøng
ngaøy,ñaép thuoác saùt truøng leân chaân ñinh
( betadin, daàu muø u... )
-Neáu caàn naén chænh ( cho caùc loaïi khung naén
chænh ñöôïc ) thì keùo daàn heát di leäch choàng
ngaén sau ñoù môùi chænh caùc di leäch khaùc .
-Kieåm tra thöôøng xuyeân caùc ñai oác vaø buø-
lon, sieát chaët laïi neáu bò loûng.
4
-Cho taäp vaän ñoäng chuû ñoäng nheï nhaøng,
chuù yù cöû ñoäng cuûa caùc khôùp, nhaát laø
khôùp coå chaân. Trong tröôøng hôïp khoâng
xuyeân ñinh qua caùc ñôn vò gaân cô nhöng beänh
nhaân khoâng chòu taäp thì coå chaân hoaëc goái
cuõng coù theå ñô ôû tö theá xaáu vì beänh nhaân
coù khuynh höôùng ñeå chi trong tö theá giaûm ñau
( co goái, gaäp loøng coå chaân ) .Trong nhöõng
tröôøng hôïp naøy, neân giöõ khôùp ôû tö theá toát
baèng baêng boät taêng cöôøng.
-Ñaùnh giaù möùc ñoä vöõng chaéc ñeå cho beänh
nhaân taäp ñi sôùm.
6. Kyõ thuaät laép ñaët moät soá caùc coá ñònh
CÑN khaùc nhau vaø caùch laép ñaët cuõng khaùc
nhau. ÔÛ ñaây chæ moâ taû caùch laép ñaët 4 loaïi
CÑN saûn xuaát trong nöôùc, thöôøng duøng taïi
beänh vieän Chôï raãy vaø moät soá tænh phía
nam. Thöïc teá hieän nay caùc loaïi CÑN ngoaïi
nhaäp nhö Orthofix, Hoffmann, Traumafix,
F.E.S.S.A. ... raát ñaét tieàn vaø ít ngöôøi söû
duïng.
6.1. CÑN Müller: Hieän laø loaïi CÑN söû duïng
roäng raõi nhaát taïi khoa CTCH beänh vieän Chôï
raãy, ñöôïc cheá taïo phoûng theo kieåu CÑN cuûa
AO, coù theå duøng cho caúng chaân, moät soá
tröôøng hôïp ôû ñuøi. ÔÛ caùnh tay, caúng tay
hoaëc gaõy ñaàu döôùi xöông quay thì duøng loaïi
khung kích thöôùc nhoû hôn.
6.1.1. Moâ taû: Khung goàm hai thanh doïc
ñöôøng kính 8 mm , daøi 33 cm , coù raêng, treân
moãi thanh coù 4 maét ñeå gaén vôùi ñinh coá ñònh
xöông, trong ñoù maét cuoái cuøng coù raêng
khôùp vôùi thanh neân deã daøng keùo naén hai
ñoaïn xöông gaõy ( hình 3 ).
6.1.2. Ñaëc ñieåm:-CÑN moät maët phaúng, duøng
moät beân hoaëc hai beân ( hieän nay thöôøng laø
duøng moät beân ). -Duøng cho caùc gaõy
thaân xöông , choå gaõy xa maët khôùp ít nhaát laø
5 cm .
-Sau khi gaén vaøo xöông thì chæ
coù theå eùp hai maët gaõy vaøo vôùi nhau hoaëc
keùo xa chöù khoâng chænh ñöôïc nöõa , do vaäy
cuõng phaûi naén heát caùc di leäch xöông tröôùc
khi ñaët khung.
6.1.3. Kyõ thuaät:
-Sau khi naén xöông, gaén vaøo moãi ñoaïn gaõy
moät ñinh ôû veà phía gaàn khôùp sao cho hai
ñinh naøy song song vôùi nhau, vuoâng goùc vôùi
truïc thaân xöông
-Laép hai thanh CÑN vaøo vaø coá ñònh chaët
-Ñaët tieáp hai ñinh gaàn oå gaõy
 5
Hình 3 : CÑN Muller
-Khi laép moät beân thì khoaûng caùch giöõa hai
thanh caøng xa caøng toát, vaø khoaûng caùch
giöõa thanh gaàn chi so vôùi xöông caøng ngaén
caøng toát nhöng khoâng quaù gaàn seõ gaây khoù
khaên khi chaêm soùc veát thöông vaø CÑN tì ñeø
vaøo da gaây loeùt.
-Caùch keùo neùn: Muoán keùo-neùn ta vaën loûng
caùc oác caëp aùp maù caùc maét coá ñònh. Quay
ñaàu thanh doïc laøm maét cuoái cuøng coù raêng
seõ dòch ra hoaëc keùo vaøo. Sau ñoù ñieàu chænh
caùc maét khaùc theo maét coù raêng.
6.2. CÑN gaàn khôùp .
6.2.1. Giôùi thieäu: Coá ñònh ngoaøi duøng cho
caùc gaõy xöông gaàn khôùp, noùi goïn laø coá
ñònh ngoaøi gaàn khôùp ( CÑNGK ), ñaõ ñöôïc
söû duïng roäng raõi ñeå coá ñònh caùc gaõy xöông
gaàn khôùp, cuï theå laø gaõy hai xöông caúng
chaân gaàn khôùp goái hoaëc gaàn khôùp coå
chaân. Caùc gaõy xöông naøy gaàn maët khôùp ít
hôn 5 cm neân neáu coù chæ ñònh duøng CÑN thì
khoâng theå duøng caùc CÑN thaúng thoâng
thöôøng nhö Judet, Muller... vì kkoâng coù choã
ñeå ñaët ñinh, tröø phi coá ñònh luoân khôùp gaàn
ñoù.
ÔÛ nöôùc ngoaøi ngöôøi ta duøng CÑN
Orthofix hoaëc Hoffmann ñeå coá ñònh caùc gaõy
xöông gaàn khôùp. Caùc CÑN naøy laø caùc CÑN
thaúng vôùi moät ñoaïn thaúng naèm ngang neân
5
raát baát tieän khi coá ñònh vaøo ñoaïn gaõy gaàn
khôùp. Vuõ Tam Tónh laø ngöôøi ñaàu tieân cheá
ra loaïi CÑN lieân keát giöõa moät thanh thaúng
coá ñònh thaân xöông vaø moät voøng cung coá
ñònh ñaàu xöông. CÑN naøy phoûng theo cô cheá
coá ñònh cuûa Judet goàm moät thanh nhoâm
thaúng vaø moät nöûa voøng thanh nhoâm cong,
treân ñoù coù ñuïc caùc loã ñeå coá ñònh ñinh. Do
coá ñònh theo kieåu Judet neân vieäc ñaët ñinh coá
ñònh töông ñoái khoù khaên vaø caùch lieân keát
giöõa thanh thaúng vaø thanh cong cuûa CÑN naøy
cuõng chöa ñaït ñoä vöõng chaéc toái öu.
Phoûng theo caùch coá ñònh caùc gaõy
xöông gaàn khôùp baèng lieân keát moät thanh
thaúng vaø moät nöûa voøng cung, chuùng toâi
thieát keá vaø cheá taïo moät loaïi CÑN môùi
baèng vaät lieäu theùp khoâng ræ, deã laép ñaët vaø
khaù vöõng chaéc.
6.2.2. Moâ taû khung: CÑNGK goàm moät thanh
thaúng coá ñònh leân thaân xöông, moät nöûa
voøng cung coá ñònh leân ñaàu xöông. Hai phaàn
naøy coá ñònh vaøo nhau baèng moät choát lieân
keát. Ngoaøi ra, coøn coù moät thanh cheùo coá
ñònh taêng cöôøng töø thanh thaúng vaøo voøng
cung, ñoàng thôøi ñeå ñònh daïng coá ñònh
ngoaøi. ( Hình 4 )
-Thanh thaúng laø moät thanh trôn daøi
30cm, ñöôøng kính 8mm, treân coù gaén 5 maét
coá ñònh, trong ñoù 3 maét ñeå coá ñònh 3 ñinh
vaøo thaân xöông, 1 maét lieân keát vaøo thanh
cong vaø 1 maét lieân keát vaøo moät ñaàu thanh
cheùo.
-Nöûa voøng troøn laø laø moät thanh
trôn nhö thanh thaúng nhöng uoán thaønh nöûa
voøng troøn ñöôøng kính 20cm, ñuû ñeå oâm
quanh maâm chaøy hoaëc ñaàu döôùi xöông chaøy.
Treân nöûa voøng troøn naøy cuõng goàm coù 5
maét, trong ñoù 3 maét ñeå coá ñònh 3 ñinh vaøo
ñaàu xöông, 1 maét ñeå lieân keát vaøo thanh
thaúng vaø 1 maét lieân keát vaøo ñaàu kia cuûa
thanh cheùo.
-Thanh cheùo laø moät thanh raêng
ñöôøng kính 6mm, daøi 25cm, treân coù hai maét
nhoû ñeå lieân keát moät ñaàu vaøo thanh thaúng
vaø moät ñaàu vaøo cung troøn.
-Maét coá ñònh laø moät khoái hình chöõ nhaät
22mm x 10mm x 14mm, coù moät loã 8mm duøng
ñeå luoàn thanh thaúng hoaëc cung troøn vaøo,
moät loã 6mm ñeå ñöa ñinh raêng hoaëc choát lieân
keát vaøo. Ñinh raêng, choát lieân keát vaø thanh
trôn ñöôïc coá ñònh vaøo maét coá ñònh baèng
moät oác chìm côõ 5mm. Maét nhoû treân thanh
cheùo laø moät khoái hình chöõ nhaät 10mm x
10mm x 18mm, coù hai loã 6mm. Moät loã duøng
 6

luoàn thanh cheùo vaøo vaø loã kia duøng ñeå laép thaân xöông. Coá ñònh chaët taïm thôøi lieân keát
vaøo choát giöõa thanh thaúng vaø thanh cong.
Tieáp theo chuùng ta gaén 3 ñinh coá ñònh
thaân xöông vaøo thanh thaúng. Chuù yù chöøa
maét döï ñònh lieân keát vôùi thanh cheùo ôû vò trí
thích hôïp giöõa caùc maét coá ñònh ñinh. Baây
giôø chuùng ta ñaõ coù moät coá ñònh ngoaøi gaàn
hoaøn chænh.
Böôùc cuoái cuøng laø kieåm tra laïi keát
quaû naén xöông vaø laép thanh cheùo vaøo.
Cuõng nhö lieân keát giöõa thanh thaúng vaø cung
troøn, lieân keát giöõa thanh cheùo vaø thanh
thaúng ( cuõng nhö cung troøn ) goàm 2 maét lieân
keát quay töï do quanh truïc laø choát lieân keát
vaø chuùng quay töï do treân caùc thanh neân vôùi
baát kyø vò trí naøo cuûa maét lieân keát chuùng ta
cuõng coù theå laép thanh cheùo vaøo moät caùch
deã daøng.
Coá ñònh chaët thanh cheùo vaøo khung,
chuùng ta ñaõ coù moät coá ñònh ngoaøi chaéc
chaén.
Tröôùc khi keát thuùc vieäc ñaët coá ñònh ngoaøi
caàn sieát chaët laïi taát caû caùc loaïi oác coá ñònh
moät laàn nöõa.
6.3. CÑN chöõ T : Ngaøy caøng coù nhieàu
tröôøng hôïp gaõy hôû naùt vuøng traàn chaøy vaø
Hình 4 : CÑN gaàn khôùp coå chaân. Caùc tröôøng hôïp naøy tröôùc ñaây
phaûi baát ñoäng baèng baêng boät raát phieàn
lieân keát. Maét coá ñònh vaøo thanh cheùo baèng phöùc, vì vaäy Löông Ñình Laâm ñaõ thieát keá
hai con taùn aùp maù, choát lieân keát ñöôïc coá loaïi CÑN hình chöõ T ñeå coá ñònh vuøng naøy.
ñònh vaøo maét bôûi oác chìm côõ 5mm.
6.2.3. Kyõ thuaät laép ñaët:
Sau khi caét loïc kyõ, chuùng ta laép nöûa
voøng troøn coá ñònh vaøo ñoaïn gaõy gaàn khôùp
baèng 3 ñinh raêng. Chuù yù caùc ñieåm sau:
-Laép ñaët 2 caây ñinh phía trong vaø phía
ngoaøi tröôùc khi laép caây ñinh ôû giöõa, vaø 2
caây ñinh naøy khoâng neân cuøng treân moät
ñöôøng thaúng maø phaûi taïo thaønh moät goùc
<1800 .
-Chöøa maét döï ñònh lieân keát vôùi thanh
thaúng ôû vò trí phía tröôùc trong cuûa xöông.
-Chöøa maét döï ñònh lieân keát vôùi thanh
cheùo ôû phía ngoaøi.
Sau khi gaén ñöôïc voøng cung vaøo ñoaïn
gaõy gaàn khôùp thì ta coù theå naém voøng cung
naøy ñieàu khieån ñoaïn gaõy gaàn khôùp ñeå naén
xöông. Sau khi naén xöông chuùng ta laép thanh
thaúng vaøo maét lieân keát treân cung troøn ñaõ
coù saün choát lieân keát ôû ñoù.
Baèng caùch dòch chuyeån vò trí maét
lieân keát treân cung troøn vaø quay thanh thaúng
quanh truïc laø choát lieân keát chuùng ta deã
daøng ñaët ñöôïc thanh thaúng song song vôùi

6
 7
Hình 5 : CÑN chöõ T
6.3.1. Moâ taû : Khung gaàn gioáng nhö CÑN
Muller nhöng ôû ñaàu xa ñöôïc laép vôùi moät heä
thoáng thanh ngang ñeå coá ñònh vaøo baøn chaân
( hình 5 ). Hai thanh thaúng coù ren suoát A , daøi
300 mm, ñöôøng kính 8 mm , hai thanh ngang daøi
180 mm, ñöôøng kính 6 mm . Coù caùc maét B di
ñoäng treân caùc thanh duøng ñeå coá ñònh ñinh
vaøo caùc thanh. Boä phaän keát noái goàm hai
maét D duøng ñeå keát noái phaàn ngang vaøo
phaàn ñöùng vuoâng goùc vôùi nhau .
6.3.2. Kyõ thuaät laép ñaët: Sau khi caét loïc , naén
heát di leäch xöông. Duøng kim Kirschner gaêm
giöõ caùc maõnh rôøi nhoû neáu caàn. Ñaàu tieân
xuyeân hai ñinh raêng , moät vaøo ñieåm giöõa
ñöôøng noái maét caù trong vaø ñænh goùt, moät
vaøo giöõa thaân xöông baøn 1 vaø 2. Caû hai ñinh
ñeàu xuyeân vuoâng goùc töø trong ra. Tieáp tuïc
xuyeân ba ñinh raêng vaøo xöông chaøy. Coù theå
xuyeân caû 3 ñinh vaøo thaân xöông chaøy hoaëc
neáu coøn choã thì gaén 1 ñinh vaøo saùt traàn
chaøy, sao cho maët phaúng taïo bôûi caùc ñinh
naøy vuoâng goùc vôùi maët phaúng cuûa hai ñinh
ôû baøn chaân. Sau ñoù laép khung vaøo vaø coá
ñònh. Vôùi caùch laép khung nhö vaäy coå chaân
luoân ôû vò trí trung tính trong suoát quaù trình
baát ñoäng traùnh ñöôïc co ruùt gaân goùt..
6.4. CÑN khung chaäu : CÑN khung chaäu
ñöôïc cheá taïo ñeå coá ñònh caùc gaõy khung
7
chaäu, toaùc khôùp mu, noù coù theå duøng ñeå
baát ñoäng luùc caáp cöùu choáng soác, baát ñoäng
ñieàu trò gaõy xöông, cho xoay trôû sôùm choáng
caùc bieán chöùng naèm laâu.
6.4.1. Moâ taû : Khung goàm
- 2 truïc ñôõ ñinh laø hai thanh cong
( ñöôøng kíng cong 40cm - 60 cm öùng vôùi ñoä
cong cuûa khung chaäu ), daøi 15cm, ñöôøng kính
8mm.
Treân moãi truïc ñôõ ñinh coù 4 maét coá ñònh,
trong ñoù 2 maét coá ñònh ñinh vaø 2 maét ñeå coá
ñònh caùc thanh ngang vaø thanh cheùo.
- 3 thanh ñöôøng kính 6 cm coù raêng,
daøi töø 36 cm ñeán 40 cm.
Ba thanh naøy noái vaøo hai truïc ñôõ ñinh baèng
hai maét coá ñònh theo heä thoáng coù theå xoay
ñöôïc ba chieàu vaø taïo vôùi hai truïc ñôõ ñinh
thaønh moät hình nhö hình thang coù theâm
ñöôøng cheùo ( Hình 6 ).
6.4.2. Ñaëc ñieåm: Ñaây laø moät loaïi CÑN daønh
rieâng ñeå coá ñònh xöông chaäu. Coù theå coá
ñònh, naén eùp vaøo hoaëc bung khung chaäu ra
vaø coøn coù theå naén chænh moät phaàn di leäch
caùnh chaäu leân treân hay xuoáng döôùi.
6.4.3. Kyõ thuaät laép ñaët :
* Thì 1: - Xuyeân ñinh thöù 1: Raïch da
ngay treân maøo chaäu caùch gai chaäu tröôùc
treân 2 cm roài caém ñinh vaøo maøo chaäu.
thöôøng thì ñinh naøy coù höôùng cheách töø
tröôùc ra sau töø ngoaøi vaøo trong khoaûng 30 o
vaø naèm trong maët phaúng ngang so vôùi cô theå.
Neáu muoán ñònh höôùng chính xaùc thì duøng
moät ñinh Kirschner luoàn saùt vaøo vaùch trong
cuûa xöông chaäu, sau ñoù ta xuyeân ñinh theo
höôùng ñinh Kirschner caùch phía ngoaøi ñinh
naøy 0,5cm. Khoan saâu vaøo caùnh chaäu
khoaûng töø 4cm ñeán 5cm .
- Xuyeân ñinh thöù 2 : baèng caùch raïch
da döôùi cung beïn caùch gai chaäu tröôùc treân 2
cm.
-Duøng Kelly taùch moâ meàm ñeán khi
ñuïng vaøo xöông chaäu taïi vò trí gai chaäu tröôùc
döôùi . Caém ñinh vaøo vò trí naøy theo höôùng
hôi cheách töø ngoaøi vaøo trong vaø töø döôùi
leân treân ñeå traùnh ñinh ñi vaøo oå coái.
-Xuyeân tieáp 2 ñinh vaøo xöông chaäu
beân ñoái dieän .
*Thì 2 : Ñaët truïc ñôõ ñinh vaø coá ñònh
chaët ñinh vaøo. Neân ñaët truïc ñôõ ñinh sao cho
noù gaàn nhö naèm trong maët phaúng ñöùng
ngang so vôùi cô theå, caùch maøo chaäu khoaûng
3cm. Vì coù nhö vaäy môùi deã ñaët caùc thanh
raêng coá ñònh, khoâng laøm cho caùc thanh naøy
vöôùng vaøo buïng beänh nhaân vaø deã daøng
thöïc hieän naén chænh neáu caàn.
 8

*Thì 3 : Ñaët 2 thanh ngang vaøo truïc ñôõ ñöôïc caùnh chaäu ñi xuoáng. Neáu di leäch xuoáng
ñinh ñeå taïo thaønh khung hình thang song chöa döôùi thì laøm ngöôïc laïi. Caàn nhôù laø trong khi
sieát chaët caùc oác coá ñònh . naén chænh di leäch leân treân hoaëc xuoáng döôùi
*Thì 4 : Naén chænh . ta ñaõ laøm thay ñoåi möùc ñoä di leäch toaùc ra
- Neáu 1 beân caùnh chaäu bò di leäch leân hoaëc kheùp vaøo cuûa caùnh chaäu, caàn phaûi
cao chuùng ta naén chænh nhö sau: ñieàu chænh laïi.
Böôùc 1 : Gaáp caúng chaân beân di leäch gaàn
saùt vaøo ñuøi.
Böôùc 2 : Gaùc coå chaân leân ñuøi beân laønh ñeå
laøm böûa caùnh chaäu vaø laøm toaùc khôùp mu
hoaëc toaùc oå gaõy ôû phaàn tröôùc cuûa khung
chaäu ñoàng thôøi laøm toaùc khôùp cuøng chaäu
cho deã naén .
Böôùc 3 : Moät ngöôøi caàm vaøo truïc ñôõ cuûa
beân caùnh chaäu bò di leäch leân cao ñaåy
xuoáng. Ngöôøi kia oâm laáy caúng chaân beänh
nhaân beân di leäch keùo xuoáng.
Böôùc 4 : Ñeå chaân veà vò trí cuõ cho beänh
nhaân duoãi caû 2 chaân, kieåm tra xem ñaõ heát di Hình 6 : CÑN khung chaäu
leäch choàng ngaén chöa, neáu vaãn chöa heát di
leäch tieáp tuïc naén tieáp. Taøi lieäu tham khaûo chính:
Böôùc 5 : Naén eùp hoaëc böûa khung chaäu tuøy 1. AO group
theo gaõy khung chaäu loaïi naøo. Sieát laïi caùc External fixation
oác ñeå coá ñònh truïc ñôõ ñinh vaøo hai thanh Manual of internal fixation .1991.
ngang . 2. Fred Behrens
*Thì 5 : Ñaët thanh ñöôøng cheùo vaøo vò General theory and principles of external fixation.
trí ñöôøng cheùo, taêng ñaåy hoaëc keùo ngaén Clin.orthopaedics, 241.1989.
vaøo tuøy theo loaïi gaõy cho ñeán khi thaáy khoù 3. Löông Ñình Laâm, Nguyeãn Vónh Thoáng
hoaëc ñuû chaët. Coá ñònh ngoaøi khung chaäu.
Naén chænh tieáp theo : Sau khi ñaõ ñaët Hoäi nghò CTCH laàn 2, thaùng1/1997.
ñinh coá ñònh ngoaøi, neân cho chuïp X quang ñeå 4. Cao Thæ
kieåm tra ngay taïi baøn moå ( neáu coù theå ) roài Khung coá ñònh ngoaøi naén chænh chuû ñoäng
naén söûa ngay, hoaëc chuïp phim vaøo hoâm sau. duøng trong ñieàu trò gaõy thaân hai xöông caúng
Chuù yù phaûi ñeå beänh nhaân naèm ngöûa ngay chaân.
ngaén . Chuïp phim thaúng . Luaän vaên toát nghieäp noäi truù .Tröôøng ñaïi
-Neáu caùnh chaäu beân ñau nhoû hôn hoïc Y döôïc thaønh phoá Hoà Chí Minh,1992.
beân laønh coù nghóa laø caùnh chaäu beân ñau 5. Jaques Vidal
vaãn coøn xoay trong ta chæ vieäc chænh 2 thanh La fixation externe aø travers le temps. Son avenir.
ngang cho daøi ra, luùc naøy ta ñeå ñöôøng cheùo Evolution of external fixation. Cour de journeùes
töï do daøi ra töông öùng. montpelieùraines.1990.
- Neáu caùnh chaäu beân toån thöông beø
roäng hôn beân laønh coù nghóa laø caùnh chaäu
bò xoay ngoaøi ta chæ vieäc xieát oác cho hai thanh
ngang ngaén laïi, cuõng vaäy ta ñeå cho ñöôøng
cheùo töï do ngaén laïi theo töông öùng.
- Khi caùnh chaäu coøn di leäch leân treân
hoaëc xuoáng döôùi thì ta chænh chieàu daøi
ñöôøng cheùo ñeå naén nhö sau :Beân phía caùnh
chaäu di leäch leân treân coù hai ñænh cuûa hình
bình haønh coù theå laø ñænh xuaát phaùt cuûa
ñöôøng cheùo . Neáu ñöôøng cheùo ñoù xuaát
phaùt töø ñænh phía treân ta keùo ngaén ñöôøng
cheùo laïi ñeå keùo caùnh chaäu di leäch ñi xuoáng.
Neáu ñöôøng cheùo xuaát phaùt töø ñænh phía
döôùi thì ta laøm ñöôøng cheùo daøi ra cuõng ñaåy