Khaùm beänh nhaân coät soáng

+ Khaùm toaøn dieän

+ Khaùm coät soáng:
- Khaùm caáu truùc coät soáng
- Khaùm thaàn kinh.

Khaùm caáu truùc coät soáng :

+ Muïc ñích xaùc ñònh :
Vò trí toån thöông : Ñoát soáng naøo bò ?
Tính chaát toån thöông : Chaán thöông : Phaân loaïi gaõy.
Beänh lyù : beänh lyù gì ?
+ Phöông phaùp :
Beänh söû : * Chaán thöông : hoûi veà cô cheá :
* Beänh lyù: hoûi veà caùch khôûi phaùt vaø dieãn tieán
Laâm saøng : Tìm vuøng ñau, söng, bieán daïng -> vuøng bò toån
thöông
Caän laâm saøng : xaùc ñònh vò trí vaø tính chaát toån thöông
- X-quang
- X-quang caét lôùp ñieän toaùn (CT scan)
- Coäng höôûng töø (Magnetic Resonant Imaging= MRI)
Khaùm thaàn kinh :
+ Muïc tieâu xaùc ñònh :
Vò trí toån thöông : reã naøo ? taàng tuyû naøo ?
Tính chaát toån thöông :
Toån thöông reã.
Toån thöông tuyû :
Toån thöông tuyû hoaøn toaøn ?
Toån thöông tuyû khoâng hoaøn toaøn ?
+ Phöông phaùp :
Khaùm laâm saøng :
- Vaän ñoäng . Ñaùnh giaù söùc cô theo thang ñieåm töø 0
ñeán 5
- Caûm giaùc noâng vaø saâu
- Cô voøng. Cô voøng baøng quang vaø cô voøng haäu moân
- Phaûn xaï
KHAÙM LAÂM SAØNG

Khaùm coät soáng :

Neáu beänh nhaân chaán thöông , neân khaùm ôû tö theá naèm
Hoûi beänh söû :
Chaán thöông : hoûi cô cheá :
- Teù cao hoaëc teù gieáng, chaân xuoáng tröôùc : toån thöông
vuøng ngöïc- thaét löng.
- Nhaõy caém ñaàu xuoáng nöôùc caïn : toån thöông vuøng
coät soáng coå.
- Vaät naëng rôi treân löng tö theá ngoài, hoaëc söûa xe döôùi
gaàm xe bò saäp… toån thöông loaïi cuùi caêng hoaëc gaõy
traät…

Nhìn : - Tìm söï thay ñoåi ñöôøng cong sinh lyù coät soáng
- Tìm daáu hieäu söng, baàm maùu, xaây xaùt da
- Tìm daáu guø , veïo coät soáng.

Sôø naén : Tìm ñieåm ñau, söï leäch cuûa ñöôøng lieân gai, söï caùch
xa baát thöôøng cuûa caùc maáu gai…
Goõ : - Goõ tröïc tieáp leân caùc maáu gai ñeå tìm ñieåm ñau.
- Goõ doàn töø ñænh ñaàu ñeå tìm ñieåm ñau treân coät
soáng( thaän troïng)

Daáu hieäu laâm saøng cuûa khaùm coät soáng raát ngheøo naøn .
thöôøng chæ ñuû phoûng ñoaùn vò trí toån thöông. Vaø caàn caùc phöông
tieän caän laâm saøng nhö X- quang, CT scan hoaëc MRI ñeå xaùc ñònh vò
trí vaø tính chaát toån thöông.

Khaùm thaàn kinh:

Neáu daáu hieäu laâm saøng cuûa toån thöông coät soáng raát ngheøo naøn,
thì ngöôïc laïi , daáu hieäu laâm saøng cuûa caùc toån thöông thaàn kinh
raát phong phuù.
A. vò trí toån thöông :
Xaùc ñònh taàng tuyû bò toån thöông döïa treân :
- Caùc cô bò lieät
- Söï thay ñoåi cuûa sô ñoà caûm giaùc.
B.Tính chaát cuûa toån thöông :

1. Toån thöông tuyû hoaøn toaøn.

Töø vò trí toån thöông trôû xuoáng
+ Maát hoaøn toaøn vaän ñoäng
+ Maát hoaøn toaøn caûm giaùc (noâng vaø saâu)
+ Roái loaïn phaûn xaï
+ Roái loaïn cô voøng.
Toån thöông tuyû hoaøn toaøn coù tieân löôïng raát
xaáu veà phuïc hoài thaàn kinh (3%). Do ñoù, caàn
phaân bieät vôùi choaùng tuyû (spinal shock).

Choaùng tuyû (spinal shock)

Choaùng tuyû laø tình traïng ñình treä chöùc naêng
thaàn kinh, do thay ñoåi sinh lyù hôn laø thöông toån
giaûi phaåu. Choaùng tuyû xaõy ra ngay sau chaán
thöông, coù hình aûnh laâm saøng nhö toån thöông
tuyû hoaøn toaøn. 99% caùc tröôøng hôïp choaùng
tuyû qua ñi 24giôø sau chaán thöông. Phaàn coøn laïi
coù theå keùo daøi vaøi giôø, vaøi ngaøy hoaëc vaøi
tuaàn.
Chaån ñoaùn phaân bieät giöõa choaùng tuyû vaø toån
thöông tuyû hoaøn toaøn döïa vaøo phaûn xaï haønh
hang (bulbocarvernosus reflex)

Phaûn xaï haønh hang:

+ Cung phaûn xaï qua taàng tuyû cuøng 2, 3 ôû
vuøng noùn tuyû.
 + Caùch thöïc hieän: boùp vaøo qui ñaàu cuûa nam
hoaëc aán vaøo aâm vaät cuûa nöõ seõ gaây ra phaûn
xaï co cô voøng haäu moân. Goïi laø phaûn xaï döông
tính.
+ YÙ nghóa cuûa phaûn xaï :
- Taát caû nhöõng ngöôøi bình thöôøng vaø beänh
nhaân coù toån thöông tuyû ñoaïn treân choùp tuyû
ñeàu coù phaûn
xaï haønh hang döông tính.
- Beänh nhaân coù choaùng tuyû hoaëc toån thöông
choùp tuyû hoaëc hoäi chöùng chuøm ñuoâi ngöïa
hoaøn toaøn thì phaûn xaï naøy aâm tính.
Nhö vaäy, beänh nhaân coù phaûn xaï haønh hang
aâm tính laø beänh nhaân ñang choaùng tuyû.
Khi gaëp tröôøng hôïp ñang choaùng tuyû, beänh
nhaân caàn ñöôïc theo doõi, khaùm ñi khaùm laïi
nhieàu

Phaûn xaï haønh hang

laàn cho ñeán khi phaûn xaï naøy döông tính . Khi
phaûn xaï haønh hang döông tính, vieäc khaùm thaàn
kinh caàn ñöôïc laäp laïi ñeå xaùc ñònh ñaây laø
tröôøng hôïp toån thöông tuyû hoaøn toaøn nhö ñaõ
trình baøy ôû treân hay toån thöông tuyû khoâng
hoaøn toaøn nhö seõ ñöôïc trình baøy tieáp theo.
 2. Toån thöông tuyû khoâng hoaøn toaøn.
Khi beân döôùi vò trí toån thöông ít nhaát coøn soùt
laïi:
+ Moät vuøng caûm giaùc ( thöôøng laø vuøng
taàng sinh moân).
+ Moät vaøi cô coøn cöû ñoäng ( thöôøng laø cô
gaáp ngoùn chaân caùi).
Hình thaùi laâm saøng cuûa toån thöông tuyû khoâng
hoaøn toaøn raát thay ñoåi , 90% tröôøng hôïp coù theå
bieåu hieän baèng moät trong boán hoäi chöùng sau :

a. Hoäi chöùng
tuyû trung taâm:
- Thöôøng gaëp
nhaát.
- Xaõy ra ôû ngöôøi trung nieân coù thoaùi hoaù coät
soáng coå.
- Cô cheá ngöõa coå laøm cho tuyû bò cheøn giöõa gai
xöông hoaëc thaân ñoát phía tröôùc vaø nuùt phình
(buckling) cuûa daây chaèng vaøng phía sau.
- GPB : toån thöông trung taâm tuyû nhieàu hôn ngoaïi vi
tuyû
- Laâm saøng: Lieät vaän ñoäng ôû tay naëng hôn ôû
chaân.
- Tieân löôïng : Treân 50% phuïc hoài tieâu tieåu vaø ñi
laïi.

b. Hoäi chöùng Brown-Sequard:

 - Cô cheá : gaõy baûng soáng, chaân cung moät
beân hoaëc baùn traät .
- GPB :Toån thöông nöõa tuyû.
- Laâm saøng:
Lieät vaän ñoäng cuøng beân toån thöông,
Roái loaïn caûm giaùc noâng ñoái beân toån
thöông.
Roái loaïn caûm giaùc saâu cuøng beân toån
thöông.
- Tieân löôïng : toát, treân 90% phuïc hoài cô voøng vaø
ñi laïi ñöôïc.

c. Hoäi chöùng tuyû tröôùc :

- Cô cheá : gaäp coå, xöông gaõy hoaëc ñóa ñeäm cheøn
töø phía tröôùc.
- GPB : Toån thöông nöõa phaàn tuyû tröôùc.
- Laâm saøng : Lieät hoaøn toaøn vaän ñoäng vaø caûm
giaùc ñau nhieät (noâng). Coøn caûm giaùc saâu ( caûm
giaùc tö theá, caûm giaùc rung…)
- Tieân löôïng phuïc hoài keùm.

d. Hoäi chöùng tuyû sau :

- Cô cheá ngöõa, toån thöông
phaàn sau cuûa tuyû.
- Laâm saøng :Roái loaïn caûm
giaùc saâu.Vaän ñoäng vaø caûm
giaùc noâng bình thöôøng.
- Hieám xaõy ra.
e. Hoäi chöùng phoái
hôïp( mix syndrome)
Coù khoaõng 10% tröôøng hôïp
laø phoái hôïp caùc hoäi chöùng
treân.
3. Moät soá hình thaùi laâm saøng khaùc :
a. Hoäi chöùng choùp tuyû( conus medullaris
syndrome)
- Haàu heát xaõy ra ôû ñoaïn ngöïc 11 vaø thaét
löng 2.
- Roái loaïn cô voøng (tieâu, tieåu ), lieät haï chi.
- Phaûn xaï haønh hang (-) , do toån thöông
trung taâm cuûa phaûn xaï naøy.
- Chöùc naêng vaän ñoäng cuûa reã TL1-4 coù
theå coøn.
b. Hoäi chöùng chuøm ñuoâi ngöïa ( cauda equina
syndrome ).
- Toån thöông xaõy ra giöõa choùp tuyû vaø
caùc reã thaét löng cuøng trong oáng soáng.
- Roái loaïn cô voøng vaø lieät haï chi.
- Haàu heát laø toån thöông khoâng hoaøn hoaøn
vaø coù khaû naêng phuïc hoài (nhö thaàn kinh ngoaïi
bieân). Neáu toån thöông hoaøn toaøn (complete cauda
equina) seõ maát taát caû caùc phaûn xaï cô voøng keå
caû phaûn xaï haønh hang.
c. Toån thöông reã .
- Laø toån thöông caùc reã thaàn kinh ñoaïn beân
ngoaøi oáng soáng.
- Laâm saøng : toån thöông xaõy ra treân moät
cô hoaëc moät nhoùm cô hoaëc moät vuøng caûm giaùc
khu truù. Beân döôùi vò trí toån thöông caùc chöùc
naêng vaän ñoäng, caûm giaùc, cô voøng vaãn toàn taïi
bình thöôøng.
- Tieân löôïng : toát, tæ leä phuïc hoài 75%.
d. Hoäi chöùng phong beá giao caûm .
Laø toån thöông heä thoáng giao caûm coå do
chaán thöông , laøm cho heä phoù giao caûm hoaït
ñoäng öu theá ,ñöa ñeán caùc bieåu hieän laâm saøng :
- Maïch chaäm.
- HA giaûm.
 - Nhòp thôû chaäm
- Buïng chöôùng
- Tri giaùc lô mô
Khi maïch < 60 laàn / phuùt, coù nguy cô cung löôïng tim
khoâng cung caáp ñuû maùu nuoâi cho caùc cô quan,
ngöoøi ta phaûi duøng atropine ñeå naâng nhòp tim leân.