PRIVREDA BiH

Razvoj privrede BiH zvisiod prirodnogeografskih i društvenogeogrfaskih faktora, čij se

zančaj mjenjao kroz historiju. Privredni razvoj često je bio uvjetovan političkim i
ekonomskim odnosima koji su se dešavali u ovomdijelu Evrope, tj. intervencijom velikih sila.
PRIRODNOGEOGRAFSKI UVJETI ZA RAZVOJ PRIVREDE
Pokretači privrednog razvoja BiH su prirodni resursi među kojim su najznačajniji:
poljoprivredne povšine, šume, rudno- mineralno bogatstvo i vode.
Poljoprivredne povšine
BiH je 2015. Godine imala 2 572 000 ha poljoprivrednog zemljišta sto je oko polovina
njenog teritorija. Najkavalitetnije zemljište imaju poljoprivredne površine u naplavnim
nizijama sjeverne Bosne, dolinsko- kotlinske oblasti te krška polja na jugu BiH.
Obradivog zemčjišta je oko 1 585 000 ha, što je oko 62% poljoprivrednog zemljišta.
Oranicama pripada 1 029 000 ha, od čega skoro 50% nijr obrađeno, što ptrdstavlja veliki
problem. Oranice su oko 58% zasejane žitaricama, 25% je krmno bilje, povrtlarke kuture čine
oko 15%, a oko 2 % industrijsko bilje.
Brdsko- planinska područija su uglavnom prekrivena livadam i pašnjacima, oko 40%,
što pogoduje razvoju stočarstva.
Šumsko bogatstvo
Šume predstavljaju veoma važan privredni resurs BiH. Ukupna površina pod
šumamaprema procjeni iz 2000. godine iznosila je 2 273 000 ha ili oko 44,6 % ukupne
površine ili oko 0.6 ha po glavi stanovnika
Zbog lošeg upravljanja šumama kroz historiju, prvenstveno nezakonite sječe, samo je
60% suma zadovoljavajuće kvalitete. Veći dio čine listopadne šume.
Osim što šume osiguravaju drvo, njihova važnost se ogleda i u apsorpciji ugljika iz
atmosfere, one štite riječne slivove, kontroliraju eroziju i predstavljaju stanište za druge biljke
i životinje, zbog čega je upravljanje ovim resursom jako bitno.
U periodu poslije drugog svjetskog rata stanovništvo BiH je kroz razne organizacie, kao
što su gorani i izviđači, učestvovalo u pošumljavanju goleti širom države.
Nažalost takve aktivnosti dans su rijetke što se negativno odražava na budućnost šuma u
BiH.
Vodeni potencijal
Vode BiH predstavljaju jedan od najzančajnijih prirodnih resursa koji omogućava
razvoj mnogobrojnih privrednih djelatnosti.
Zahvaljujuću povoljnim tipovima klime kao i složenoj geološkoj građi, vode BiH po
svojoj izdašnosti, kvalitetu, ali i po načinu pojavljivanja vrlo su pogodne za korištenje u svrhu
vodosnabdjevanja, za razvoj poljoprivrede, energetike, različitih vidova turizma, te za potrebe
industrije.
U drugoj polovini 20. st. rznim negativnim aktivnostima značajno su zagađeni pojedini
vodeni reviri, prije svega riječni tokovi i podzemne vode u blizini industrijskih rejona.
Najveći uzročnici su zastarjela, prljava industrijska tehnologija, ali i gradnja naselja,
saobraćajnica i industrijskih postrojenja na vodozaštitnim zonama.
Veliki problem dans predstavlja davanje koncesija stranim i domaćim kompanijam koje
izvoze i flaširaju kvalitetnu pitku vodu, pri čemu senanosi ogromna šteta prije svega lokalnoj
zajednici u kojoj se vrši eksploatacija.
Rudnomineralna bogatstva
BiH raspolaže značajnim rudnomineralnim potencijalom koji je dobra pretpostavka
prvenstveno razvoju rudarstva a zatim energetike, crne i obojene metalurgije, kao i metalne,
mašinske i hemijske industrije.
Najveća nalazišta željezne rude su u Ljubiji i Varešu, boksita u Valasenici, Srebrenici,
na područiju Hercegovine u okolici Mostara te na prostoru Bosanske Krupe. Oko 80% olova
malazi se u Srebrenici, a manja nalzišta su u okolici Olova, Vareša, Fojnice i Sanskog
Mosta.
Velika nalazišta mangana su u okolici Bužima.
Naša domovina raspolaže određenim zalihama minerala i nemetala. Od nemetala
najveća su nalazišta pirofilita u okolici Konjica, zatim azbesta u okolivi Bosanskog Petrovog
Sela. Nalazišta barita su u oklici Velike Kalduše, Balgaja, Ljubije, Novog Travnika, Vareša
Kreševa. Zanačjna nalazišta gipsa su u Bosanskoj krajini, istočnoj i centralnoj Bosni, i u
Hercegovini. U okolini Kiseljaka, Busovače i Sanskog Mosta nalaze se zalihe vatrostalne
gline, a na Motajici i u okolini Bratunca nalzišta kaolina.
Najvaznija mineralna nalzišta u BiH su nalazišta soli u Tuzli i novija nazišta na
Majevici.
Zalihe uglja su solidne i skoncentrisane u pet ugljonosnih bazena. Kvalitetniji mrki
ugalj je skoncentrisan u srednjebosanskom, bonovićkom, ugljevičkom, kamengradskom i
mostarskom bazenu. U ovih pet bazena skoncentrisano je oko 90% svih zaliha mrkog uglja
BiH. Lignit je ugalj slabije kavalitete, ali ga u našoj zemlji ima više nego mrkog uglja.
Najvažnija nalazišta su u blizini Kreke, Livna, u okolini Tomislavgrada, Gacka i Stanara.
Nedavna istraživanja ukazuju na izvjesna nazišta nafte u području Semberiji.
-DRUŠTVENI FAKTORI ZA RAZVOJ PRIVREDE-
Razvoj privrede možemo pratiti kroz određene historijske peride.
Period turske vladavine
- Zemljoradnja
- Stočarstvo
- Zanatstvo
- Gradnja cesta, pošta, manufakture, pilane
- Dobrljin-Banja Luka 1872. prva pruga
- Parni mlin, fabrika duhana i pivare
Period austrougarske vladavine
- Privredni napredak
- Poljoprivreda
- Rudarstvo i industrija
- Željeznički saobraćaj
- Kolonijalni karakter privrede
Period Jugoslavije
- Period između dva Svjetska rata- poloprivreda, otvaranje oko 130 novih preduzeća,
- Period Drugog svjetskog rata- razorena privreda
- Period obnove 1945-1947.- nacionalizacija, konfiskacija, agrarne reforme,
obnavljanje rudnika i privrednih pogna;
- Prva petoljetka 1947-1952.- centralizacija privrede- teška industrija i
elektroprivreda
- Decentralizacija- razvoj i drugih privrednih grana pored industrije i energetike
- Status nerazvijene republike
Poratni period donjeo je i novo državno ustrojstvo zbog čega kažemo da BiH
tranzicijsko država. Prelazak sa socijalističkih na kapitalističke društvene odnose zahtjevao je
privatizaciju društvene imovine koja je, u poređenju sa srednjoevropskim državana, vrlo loše
sprovedena.
Dejtonskim ustavom promjenjeno je administrativno ustrojstvo BiH, a formiranjem
entiteta i kantona došlo je do cjepanja nekadašnjih ekonomskih regija BiH. To je danas vidan
problem jer su neka područija vidno privredno nazadovala.
-Tehničko- tehnološki uslovi-
 Tehničko- tehnološki uslovi privrednog razvoja BiH su izrazito nepovoljni. Razlozi su
brojni. Prije svega, u posljednjem ratu brojna industrijska postrojenja i instituti su uništeni. Po
završetku rata bila je neophodna njihova obnova, ali tehničko- tehnološka modernizacija, za
što nije bilo novca. To je danas bitan uzrok slabe konkurentnosti BH privrednika na
inostranom tržištu.
-Historijski uslovi-
Zbog vrlo značajnog geopolitičkog položaja privreda BiH razvijala se pod vrlo
specifičnim historijskim okolnostima. Historiju naše države obilježili su brojni ratovi
ugloavnom izazvani interesom Velikih silaa koji su uništavali njenu privredu, uzrokovali
velike ljudske žrtve i i emigraciju stanovništva sa ovih prostora.
Može se reći da je privredni razvojnaše zemlje pod snažnim uticajem vanjskih faktora,
a da je BiH bila prostor sa kojeg su Velike siel uzimale prirodna bogatstva. Poslije Drugog
svjetskog rata, u okviru bivše SFRJ, BiH je doživjela snažan privredni razvoj. U državi se
uspostavljaju socijalistički društveni odnosi, kojima predhodi konfiskacija i nacionalizacija,
koja će dovesti do stvaranja društvene svojine gdje su prije svega poljoprivredne povšine i
industrijska postrijenja postali vlasništvo države.
Poslije sprovede agrarne reforme i formiranja poljoprivrednih zadruga učinjeni su
značajni pomaci u modernizaciji i razvoju poljoprivrede BiH.
Vrlo je bitno napomenuti da je gotovo potpuno razrušena privreda obnovljena za vrlo
kratak period i tadse kreće sa ubrzanim razvojem, prije svega teške industrije, jer su postojali
ppovoljni prirodnu uslovi za njen razvoj. Otvaraju se željezare, dižu nova industrijska
postrojenja, a omladinskim radnim akcijma gradi se željeznica. Razvojem teške industrije
postepeno će se krenuti i u razvoj prehrambene, tekstilne, drvne i hemijske industrije.
Razvijaju se ali ne u dovoljnoj mjeri saobraćaj, trgovina i turizam. Nažalost, posljednji rat
prekinuo je privredni razvoj BiH, razrušena su brojna industrijska postrojenja, naše firme više
nisu konkurentne na stranom tržištu, a procesi tranzicije i donošenja zakona kojim bi se BH
privreda prilagodila standardima EU idu veoma sporo.