Mantık 8.

Ünite önermeler

1. Zihnimizde varmış olduğumuz hükmü dil ile ifade etmeye ……….denir.

Boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

a. Önerme
b. Kaziyye
c. Propotision
d. Exhibition +
e. Tasdikat

2. “ Bir şey hakkında bir şeyi tasdik veya inkar eden söz.”
Yukarıdaki önerme tanımı kime aittir?
a. Gazzali
b. Farabi
c. Aristoteles +
d. İbn-i Rüşd
e. İbn-i Haldun

3. Aşağıdakilerden hangisi önermelerin sahip olması gereken özelliklerden değildir?

a. Anlamlı bir cümle olmalıdır.
b. Mutlaka doğru yani gerçeğe uygun olması zorunludur. +
c. En az bir hüküm bildirmelidir
d. Bir şey hakkında bir haber ya da bilgi vermelidir.
e. Doğru ya da yanlış değerleri alabilmelidir.( Olumlama-değilleme)

4. Aşağıdakilerden hangisi önermedir?

a. Kitabı yerine koy.
b. Herkes düşünebilse.
c. Önerme nedir?
d. Vay canına!
e. Bir hafta 6 gündür. +

5. Zihnin, belirli bir içeriği bir şey hakkında doğrulaması ya da reddetmesine ne nedir?
a. Önerme
b. Kaziyye
c. Hüküm (yargı) +
d. Eleştirme
e. Eşleştirme

6. Önerme hangi unsurlardan oluşur?

a. Konu, hüküm, yargı

b. mevzu (konu), mahmül (yüklem), rabıt (bağ) +

c. mevzu, merfu, rabıt

d. konu, yüklem, rabıt

e. merfu, mamul, rabıt

7. 1. Buna kendisi hakkında hüküm verilen de denir. (mahkumun alyh)

2. Buna kendisiyle hüküm verilen de denir. (mahkumun bih)

3. Bu, 1 ve 2 arasındaki ilişkiyi sağlayan ektir.

Yukarıdaki numaralanmış yerlere getirilecek doğru sıralanış hangisidir?

1 2 3

a. Bağ -yuklem-konu
b. Konu-yuklem-bağ +
c. Konu-bağ-yuklem
d. Yüklem-bağ-konu
e. Yüklem-konu-bağ

8. Argümanların kavram ve yargılar kurgulanmaya başlanmasından yargının tamamlanmasına

kadar argümandaki süreçlerin doğruluk değerlerinin değişmemesi olarak tanımlanan, geçerli bir
önermenin ve oluşturduğu argümanın zorunlu şartı olan kavram nedir?

a. geçerlilik

b. objektiflik

c. tutarlılık +

d. süreklilik

e. sübjektiflik

9. soru: Doğruluk değeri nedir?

Cevap:

Düşünce süreçlerinde ontolojik ve epistemololik olarak değerlendirilip, temellendirilip, delillendiren

ifade , iddia ve yargılarla doğruluğuna ulaşılan düşünceyle , doğruluğun çerçevesini oluşturan ,
ontik ve epistemik değer içinde tanımlanan hakikate ulaşılmaya çalışılmaktadır.

Tüm bu mantıksal süreçlerde ulaşılması hedeflenen hakikat değerinin doğrulanması (veriviciation)

olmalıdır bu değere doğruluk değeri denir.

MANTIK 9. ÜNİTE

1)Nitelikleri bakımından önermeler kaça ayrılır.

A)3 B)5 C)2 D)4 E) 6

2) Aşagıdakilerden hangisi olumsuz önermedir.

A) Ali tembeldir.

B) Tüm canlılar ölümlüdür.

C) Bazı bitkiler zararlıdır.

D) Bu kalem kırmızı değildir.

E) Pencere kapalıdır
3) Tümel(külli) Önerme , tikel(cüz’i) önerme , Tekil (ferdi) önerme olarak niceliklerine
göre üçe ayrılır. Bir konu bir yüklem ve bir bağdan oluşur..

Yukarıda hakkında bilgi verilen önerme türü hangisidir.

A) bileşik önerme

B) mümkün önerme

C) yalın önerme

D) basit önerme

E) zorunlu önerme

4) Aşagıdakilerden hangisinde bileşik önerme türleri doğru sıralanmıştır.

A) tümel –tikel-tekil

B) külli-cüzi-ferdi

C) şartlı -bitişik-ayrık

D) yalın-zorunlu-mümkün

E) olumlu-olumsuz-basit

5) Hangisi ayrık munfasıl önermedir.

A) hava yağmurlu ise yerler ıslaktır.

B) Ne çiçekleri suladı ne Ağaçları budadı

C) öğrenciler çalışıyor çünkü sınavı kazanmaları gerek

D) Para malı satın alabilir fakat insanları asla

E) Ya benimle geleceksin yahut evde kalacaksın.

6) …… önermede bağ kaldırıldığında iki tarafta birer cümle kalır. Noktalı yere
aşağıdakilerden hangisinin gelmesi uygundur.

A) Şartlı

B) Basit

C) zorunlu

D) mümkün

E) Ayrık
7) şartlı önermede , mukaddem ile talinin olumluda birleşmesi ve olumsuzda birleşmemesi
ile hüküm verilirse , buna………. Önerme denir noktalı yere hangisi gelmelidir.

A) Bitişik şartlı

B) şartlı koşullu

C) Ayrık (munfasıl)

D) Yalın

E) zorunlu

8) yalın önerme - zorunlu önerme – mümkün önerme bu şekilde yapılan ayrım neyi esas
alarak yapılmıştır.

A) niteliği b) niceliği C) yapısı D) kipliği E) konusu

9) 1-Bütün inekler hayvandır.

2- Ahmet’in sınıfı geçmesi mümkündür.

3-pamugun yumuşak olması zorunludur. İfadeleri sırasıyla hangi önermelere örnektir.

A) Yalın-mümkün-zorunlu
B) Koşullu-bitişik-ayrık
C) Tümel-tikel-tekil
D) tikel-tümel-tekil
E) Mümkün-zorunlu-yalın

10) sonraki dönem islam mantıkçıları üç kipliğe karşılık 4. Modaliteyi benimserler bunlar
hangileridir.

A) imkan –imkansızlık-zorunluluk-fiil

B) zorunluluk-devam-imkanzlık-fiil

C)zorunluluk-devam-fiil-imkan

D)zorunluluk-devam-imkansızlık-fiil

E) imkan-fiil-imkansızlık-devam

11) Aşağıdakilerden hangisi Tikel olumsuz önermedir.

A) Her öğrenci çalışkandır

B) Hiçbir öğrenci çalışkan değildir.

C) Bazı öğrenciler çalışkandır

D) Bazı öğrenciler çalışkan değildir.

E) ayşe çalışkan değildir.

12) Şartlı önermede mukaddem ile tali arasında birbirini yok etme (nefy etme) yoluyla
hüküm olunan önermelere…….denir tanımı yapılan önerme hangisidir.

A) Bitişik Önerme

B) Ayrık(munfasıl) önerme

C)mümkün

D)zorunlu

E)imkan

13) Kavramların tümel , tikel ,tekil , olumlu ve olumsuz olarak

sınıflandırılmasında aşağıdakilerden  hangisi ölçüt alınmaktadır?

 
 A) Nicelik-nitelik
B) Genellik-Nicelik
C) Nitelik-Doğruluk
 D)İçlem-Kaplam
E)Tür-Cins

14).”Çukurova Adananın şirin bir ilçesidir.”Önermesi nitelik ve nicelik olarak nasıl bir
önermedir?
A)Tekil-olumsuz
B)Tikel –olumlu ,
C)Tümel-olumlu
D)Tekil-olumlu
E)Tikel-olumsuz

15) I. Öğrencilerin bir kısmı kavgacıdır.

II.Hiçbir filozof kötü değildir.
Bu önermeler için aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur?

A)Her iki önerme doğruluk değeri bildirmiştir.

B)I.önerme tikel , II.önerme tümeldir.
C)Her iki önermede de iki eklem kullanılmıştır.
D)Önermelerde niceleyici kullanılmıştır.
E)Birinci önerme olumlu , ikincisi olumsuzdur.

16. Kimi insanlar zeki , çalışkan ve başarılıdır. Bu önerme nicelik, nitelik ve yapı
bakımından nasıl bir özelliğe sahiptir?
 A)Tikel-basit-olumlu
B) Tikel-bileşik-olumlu
C)Tümel-bileşik-olumlu
D) Tikel -bileşik-olumsuz
E)Tekil-bileşik-olumlu

17.Aşağıdaki ifadelerden hangisi önerme değildir?

Bazıları tembel değildir.

A

Tüm öğrenciler başarılıdır.

B

Hiçbir zeki insan tembel değildir.

C

Bütün düzenli beslenen insanlar sağlıklıdır.

D

Keşke burda olsaydın.

E
7 numaralı soru için açıklama 
Soru, emir ve dilek cümleleri önerme değildir; çünkü doğruluk değeri yoktur. 
Cevap E

18
Bileşik önermeler birden fazla yargıyı dile getiren önermelerdir. 
Aşağıdakilerden hangisi bileşik önermeye örnek gösterilir?

Ahmet okula geç geldi.

A

Maç ertelendiği için eve geri geldi.

B

Yağmur yağarsa yerler ıslanır.

C

Bütün canlılar ölümlüdür.

D

Bu kitap öss hazırlık kitabıdır.

E
soru için açıklama 
"Yağmur yağarsa yerler ıslanır" önermesi koşullu bir önermedir; yani bileşiktir. 
Yanıt C
19 "Hiçbir bilim adamı önyargılı değildir." 
Yukarıdaki önerme nicelik ve nitelik yönünden nasıl bir önermedir?

Tümel olumlu
A

Tümel olumsuz
B

Tekil olumlu
C

Tikel olumsuz
D

Tikel olumlu
E
soru için açıklama 
Verilen önerme tümel ve olumsuz bir önermedir.
Yanıt B

20. Aşağıdakilerden hangisi bağlantılı bir önerme değildir?

Eşi ile kendisi gitti.

A

Ne ÖSS'yi kazandı ne de işe başladı.

B

Bugün spor yapmadım.

C

Nihan ve Özgür sinemaya gittiler.

D

Ne sağlıklı ne de cesur
E
soru için açıklama 
A seçeneğinde ile, B seçeneğinde ne, ne de, D seçeneğinde ve E seçeneğinde ne, ne de bağlantıları
vardır, B eçeneğinde bağlantı yoktur. 
Yanıt C

21.Önermelerin olumlu ve olumsuz olarak ayrılmasında aşağıdakilerden hangisi ölçüt

alınmıştır?

Terimlerin kaplamı
A

Nitelik
B
 Nicelik
C

Yargı sayısı
D

Terim sayısı
E
22. "Deshaneye gidiyor." yargısı basit önermeye, "Dershaneye gidiyorsa sınavı kazanır" yargısı bileşik
önermeye örnektir.
Buna göre bileşik önermenin basit önermeden farkı aşağıdakilerden hangisidir?

Birden fazla yargıya sahip olma

A

Niteliğinin farklı olması

B

Bir önerme bağına sahip olması

C

Birden fazla terimden oluşması

D

Bir doğruluk değerine sahip olması

E

23. Aşağıdakilerden hangisi ayrık koşullu bir önermedir?

Okuldan ayrıldığımda sadece annem ağladı.

A

Arslan köpekten daha vahşi bir hayvandır.

B

Ya bu sınavı kazanacağız ya da sınıfta kalacağız.

C

Senin dışında herkes gitti.

D

Işıklar sönerse karanlık olur.

E

24 Yusuf eve ya da okula gidecek.

Okula giderse kütüphaneye uğrayacak.
Öncüllerinden "Yusuf kütüphaneye uğradı." sonucunun çıkması için aşağıdakilerden
hangisi kullanılmalıdır?
 Yusuf okula gitti.
A

Ne eve ne okula gitti.

B

Hem eve gitti hem kütüphaneye uğradı.

C

Eve giderse kütüphaneye gitmeyecek

D

Okula gitmedi.
E
25

CEVAP A

26. Bir önermenin tümel, tekil veya tikel olması o önermenin hangi yönüyle ilgilidir?

Nitelik
A

Kipli
B

Yargı sayısı
C

Nicelik
D

Önerme eklemi
E
27.Aşağıdakilerden hangisi bitişik koşullu önermeye örnektir?

Hem Ayşe hem Yusuf iyi kalplidir.

A

Öğretmen gelmezse ders başlamaz.

B

Ne Fatih ne Cem işe geldi.

C

Düşüncenin gücü, aklın gizemidir.

D

Sonucu düşünen başarılı olamaz

E

10. ÜNİTE MANTIK SORULARI

1-) Önermeler arası karşı olma ilişkisinde tümel olumsuz önermenin altık’ı, tikel olumsuz
önermedir.

Buna göre “Hiçbir çocuk yaramaz değildir.” önermesinin altık’ı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bütün çocuklar yaramazdır.

B) Bazı çocuklar yaramazdır.

C) Bazı çocuklar yaramaz değildir.

D) Hiçbir çocuk yaramaz değildir.

2-) Bir önermenin niteliğini bozmaksızın öznesini yüklem, yüklemini özne yaparak
anlamca eşdeğer, aynı doğruluk değerine sahip, yeni bir önerme yapmaktır.

Yukarıda tanımı verilen önermeler arası ilişki türü hangisidir?

A) Döndürme B) Karşıt C) Altık D) Çelişik

3-) Aşağıdakilerden hangisi önermeler arası ilişki türlerinden biri olan karşı olma
durumundaki önermelerdendir?

A) Tümden gelim

B) Döndürme

C) Analoji

D) Karşıt

4-) Aşağıdakilerden hangisi tikel olumlu bir önermedir?

A) Bütün kuşlar kanatlıdır.

B) Bazı ağaçlar çamdır.

C) Bazı çocuklar yaramaz değildir.

D) Hiçbir insan akılsız değildir.

5-) “Her insan akıllıdır. (D)” önermesinin ters döndürmesi,

“Her akıllı olmayan insan olmayandır. (D)”

Buna göre, önermeler arasında ters döndürme ilişkisi için aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?

A) Önermenin niteliği değişmez.

B) Önermenin doğruluk değeri değişir.

C) Öznenin olumsuz hali yüklem yapılır.

D) Yüklemin olumsuz hali özne yapılır.

6-) Düz döndürme,bir önermenin niteliğini değiştirmeden ve doğruluk değerine

dokunmadan öznesini yüklem, yüklemini özne yapma işlemidir.

Buna göre,aşağıdakilerden hangisi düz döndürmeye bir örnektir?

A)Bütün insanlar duyguludur

Bazı insanlar duyguludur

B)Bütün insanlar duyguludur

Hiçbir insan duygulu değildir

C)Bütün insanlar duyguludur

Bütün duygulular insan değildir
D)Bütün insanlar duyguludur
Bazı insanlar duygulu değildir

E)Bütün insanlar duyguludur

Bazı duygulular insandır

7-) • Bütün kuşlar iki kanatlıdır.

. •Bazı kuşlar iki kanatlıdır

Yukarıdaki önermeler arasında altıklık ilişkisi söz konusudur. Buna göre buiki önerme
arasında altıklık ilişkisinin olması aşağıdaki ifadelerden hangisiyle açıklanabilir?

A-) Niteliklerinin farklı olması

B-) Niceliklerinin farklı olması
C-) Nitelik ve niceliklerinin aynı olması
D-) Nitelik ve niceliklerinin farklı olması

E-) Niceliklerinin aynı olması

8-) Aşağıdakilerden hangisi karşıt önerme çeşitlerinden biri değildir?

A-) Üst karşıt önerme

B-) Çelişik önerme

C-) Düz döndürme

D-) Alt karşıt önerme

9-) “Bütün yollar Roma’ya çıkar”

“Bazı yollar Roma’ya çıkar”

Yukarıdaki önermeler hangi önerme çeşidine girer?

A-) Düz döndürme

B-) Çelişik önerme

C-) Altık önerme

D-) Ters döndürme

10-) Aşağıdakilerden hangisi ters döndürmeye örnektir?

A-) Bütün insanlar merhametlidir.

Bazı merhametliler insandır.

B-) Bazı çiçekler pembedir.

Bazı pembeler çiçektir.

C-) Bütün canlılar ölümlüdür.

Bazı canlılar ölümlü değildir.

D-) Hiçbir insan hakim değildir.

Bazı insan –olmayan hakim- olmayan değildir.

11) Aşağıdakilerden hangisi önermedir?

A) Nereden geliyorsun ?

B)Umarım ekonomi düzelir.

C)Bitlis’te  6 metre kar var.

D)Onu  al ve buraya gel.

E) Bütün derslerden iyi olmalı.

12) “Bazı insanlar aptaldır “ önermesinin

çelişiğinin karşıtı olan önerme hangisidir?

A)Hiçbir insan aptal değildir.

B)Bütün insanlar aptaldır.

C)Bazı insanlar aptaldır.

D) Bazı insanlar aptal değildir.

E)Her aptal olmayan insan olmayandır.

13) “Her canlı beslenir” önermesinin eşdeğeri hangisidir?

A)Hiçbir beslenen canlı değildir

B)Her beslenen canlıdır

C)Her  beslenen olmayan canlı olmayandır.

D)Bazı canlılar beslenir

E)Bazı beslenmeyenler canlıdır

14)Aşağıdakilerden hangileri aynı anda doğru olamaz?

I.Altık önermeler

II.Üst karşıt önermeler

III.Çelişik önermeler

A)I.II.III.                B)III.               C)II. III.

D)I.II.                  E)I.III.

15) Bir önermenin dengini bulmak için aşağıdakilerden hangisini yapmak gerekir?
A) Altığını almak
 B) döndürmesini yapmak
C)Sembolleştirmek
D)Geçerliliğini denetlemek
E)Çelişiğini almak

16.”Her insanın iki gözü vardır.” Önermesi doğru olduğuna göre aşağıdakilerden hangileri
kesinlikle doğrudur?
I.Çelişiği
II.Altığı
III.Karşıtı
IV.Düz döndürmesi

A)IV B)I.III. C)II. IV D) III. IV. E) I. IV

17. “Bütün öğrenciler idealisttir.” Önermesinin ters döndürmesi hangisidir?

A) Bütün idealist olmayanlar öğrenci olmayandır.
B)Bütün öğrenciler idealisttir.
C)Bazı idealist olmayan öğrenci olmayandır.
D) Bazı idealistler öğrencidir.
E)Hiçbir idealist olmayan öğrenci olmayandır

18. Bir önermenin hangi özelliği daima kendisine eşdeğerdir?

A)Çelişiği
 B) Altığı
C)Üst karşıtı
D)Alt karşıtı ,
E) Ters döndürmesi

19 .Bazı böcekler zehirlidir." önermesinin altığı aşağıdakilerden hangisidir?

Hiçbir böcek zehirli değildir.

A

Hiçbir zehirli böcek değildir.

B

Bazı zehirli böcektir.

C

Bazı böcekler zehirli değildir.

D

Bütün böcekler zehirlidir.

E
 soru için açıklama 
Altıklık ilişkisinde niteliğe dokunulmaz, nicelik değiştirilir. 
Yanıt E

20 .Bazı filozoflar bilim adamıdır.

Bazı filozoflar bilim adamı değildir.
Yukarıda verilen iki önerme alt karşıttır.

Buna göre, alt karşıt önermeler için aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur?

Biri doğru olduğunda diğeri doğru veya yanlıştır.

A

Aynı terimlerden oluşmuşlardır.

B

Aynı yargıyı dile getirirler.

C

ikisi de tikeldir.
D

Biri olumsuzsa diğeri olumludur.

E
soru için açıklama 
Karşıt önermeler aynı yargıyı dile getirmez. 
Yanıt C
21. I.. Hiçbir metal demir değildir.
II. Bütün metaller demirdir.

Bu iki önerme arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?

Altık
A

Alt karşıt
B

Ters döndürme
C

Çelişiklik
D

Üst karşıt
E
soru için açıklama 
Verilen iki önerme, nicelik olarak aynı, nitelik olarak farklı olduğu için karşıt; tümeller arasında oludğu için üst
karşıttır. 
Yanıt E

CEVAP A

23
Bir önermenin niteliğine dokunmadan öznesinin yüklem, yükleminin de özne durumuna
getirilmesi işlemi aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır?
 Karşıtı
A

Çelişiği
B

Altığı
C

Düz döndürme
D

Ters döndürme
E

24 .Bütün ozanlar şiir yazar." önermesinin eşdeğeri aşağıdakilerden hangisidir?

Bütün şiir yazanlar ozandır.

A

Hiçbir ozan şiir yazarı değildir.

B

Bazı şiir yazanlar ozandır.

C

Bazı ozanlar şiir yazar.

D

Bazı ozanlar şiir yazar değildir.

E

MANTIK 11. ÜNİTE

1.Aşağıdakilerden hangisi akıl yürütme (istidlal ) tanımıdır?

a. Hükümler arasında bağ kurmak suretiyle zihnin bilinenden bilinmeyeni elde etmesidir. +
b. Hükümler arasında bağ kurmadan zihnin bilinenden bilinmeyeni elde etmesidir.
c. Bir kavramın ne olduğunun açıklanması ve belirtilmesidir.
d. Bir şeyin veya nesnenin zihindeki tasarımı ve tasavvurudur
e. Zihnin, belirli bir içeriği bir şey hakkında doğrulaması yada reddetmesidir.

2.Aşağıdakilerden hangisi akıl yürütmenin önem sırasına göre doğru sıralamadır?

a. Benzetme, Tümevarım, Tümdengelim

b. Tümdengelim, Tümevarım, Benzetme+
c. Benzetme, Tümdengelim, Tümevarım
d. Tümdengelim, Benzetme, Tümevarım
e. Tümevarım, Benzetme, Tümdengelim

3.Aşağıdakilerden hangisi tümdengelimin özelliklerinden değildir?

a. Bütün için doğru olan şey, bu bütünün bütün bireyleri için de doğrudur.
b. Önermeler yada öncüller doğruysa sonuç mutlaka doğrudur.
c. Özel veya tekil önermelerden genel veya tümel önermelere varan akıl yürütmedir.+
d. Doğrudan (vasıtasız) , dolaylı (vasıtalı)olmak üzere ikiye ayrılır.
e. Önerme yada öncül doğru sonuç yanlışsa, kurala uygun olmayan bir çıkarım söz konusudur.

4. İsagoji adlı mantığa giriş kitabında " Kıyas, doğru oldukları kabul edildiğinde, özleri gereği başka bir
önermeyi lüzumlu kılan önermelerden oluşmuş bir önermedir" diyen ünlü islam mantıkçısı kimdir?

a. Farabi
b. İbn-i Sina
c. Gazzali
d. Ebheri+
e. el-Kindi

5. Tam ve düzenli bir kıyasta olması gerekenler hangi şıkta doğru verilmiştir?

a. Büyük terim
b. Küçük terim
c. Orta terim, küçük terim
d. Büyük terim, küçük terim
e. Büyük terim, orta terim, küçük terim +

6.Kıyaslar bulundurdukları önermelerin sayı ve türlerine göre kaç çeşite ayrılır?

a. 2
b. 3+
c. 4
d. 5
e. 6

7.Aşağıdakilerden hangisi Basit kıyas türlerindendir?

a. Kesin kıyaslar, Seçmeli kıyaslar+
b. Ileri giden zincirleme, Geri giden zincirleme kıyaslar
c. Yığın zincirleme kıyas, Hulfi kıyas
d. Matvi kıyas
e. Delili kıyas

8. İfade bakımından eksik fakat zihinde tam olan kıyasın adı nedir?
a. Hulfi kıyas
b. Delili kıyas
c. Matvi kıyas+
d. Yığın zincirleme kıyas
e. Geri giden zincirleme kıyas

9. Aşağıdakilerden hangisi düzensiz mıyas türlerindendir,?

a. Seçmeli kıyas
b. Zincirleme kıyas
c. Hulfi kıyas
d. Delili kıyas+
e. İleri giden zincirleme kıyas

10. İspatı istenen önerme, iddia ileri sürülür. Doğru değilse karşıt hali doğru olacak denilir. Karşıt hali
de doğru değilse saçma olduğu ortaya konarak ilk ileri sürülen iddianın doğru olduğu gösterilmiş olur.
Bu tür kıyasın adı nedir?
a. Matvi kıyas
b. Hulfi kıyas+
c. Seçmeli kıyas
d. Delilli kıyas
e. Yığın zincirleme kıyas
MANTIK 11. ÜNİTE
1.Aşağıdakilerden hangisi akıl yürütme (istidlal ) tanımıdır?

b. Hükümler arasında bağ kurmak suretiyle zihnin bilinenden bilinmeyeni elde etmesidir. +
f. Hükümler arasında bağ kurmadan zihnin bilinenden bilinmeyeni elde etmesidir.
g. Bir kavramın ne olduğunun açıklanması ve belirtilmesidir.
h. Bir şeyin veya nesnenin zihindeki tasarımı ve tasavvurudur
i. Zihnin, belirli bir içeriği bir şey hakkında doğrulaması yada reddetmesidir.

2.Aşağıdakilerden hangisi akıl yürütmenin önem sırasına göre doğru sıralamadır?

f. Benzetme, Tümevarım, Tümdengelim

g. Tümdengelim, Tümevarım, Benzetme+
h. Benzetme, Tümdengelim, Tümevarım
i. Tümdengelim, Benzetme, Tümevarım
j. Tümevarım, Benzetme, Tümdengelim

3.Aşağıdakilerden hangisi tümdengelimin özelliklerinden değildir?

f. Bütün için doğru olan şey, bu bütünün bütün bireyleri için de doğrudur.
g. Önermeler yada öncüller doğruysa sonuç mutlaka doğrudur.
h. Özel veya tekil önermelerden genel veya tümel önermelere varan akıl yürütmedir.+
i. Doğrudan (vasıtasız) , dolaylı (vasıtalı)olmak üzere ikiye ayrılır.
j. Önerme yada öncül doğru sonuç yanlışsa, kurala uygun olmayan bir çıkarım söz konusudur.

4. İsagoji adlı mantığa giriş kitabında " Kıyas, doğru oldukları kabul edildiğinde, özleri gereği başka bir
önermeyi lüzumlu kılan önermelerden oluşmuş bir önermedir" diyen ünlü islam mantıkçısı kimdir?

f. Farabi
g. İbn-i Sina
h. Gazzali
i. Ebheri+
j. el-Kindi
5. Tam ve düzenli bir kıyasta olması gerekenler hangi şıkta doğru verilmiştir?

f. Büyük terim
g. Küçük terim
h. Orta terim, küçük terim
i. Büyük terim, küçük terim
j. Büyük terim, orta terim, küçük terim +

6.Kıyaslar bulundurdukları önermelerin sayı ve türlerine göre kaç çeşite ayrılır?

f. 2
g. 3+
h. 4
i. 5
j. 6

7.Aşağıdakilerden hangisi Basit kıyas türlerindendir?

f. Kesin kıyaslar, Seçmeli kıyaslar+
g. Ileri giden zincirleme, Geri giden zincirleme kıyaslar
h. Yığın zincirleme kıyas, Hulfi kıyas
i. Matvi kıyas
j. Delili kıyas

8. İfade bakımından eksik fakat zihinde tam olan kıyasın adı nedir?
f. Hulfi kıyas
g. Delili kıyas
h. Matvi kıyas+
i. Yığın zincirleme kıyas
j. Geri giden zincirleme kıyas

9. Aşağıdakilerden hangisi düzensiz mıyas türlerindendir,?

f. Seçmeli kıyas
g. Zincirleme kıyas
h. Hulfi kıyas
i. Delili kıyas+
j. İleri giden zincirleme kıyas

10. İspatı istenen önerme, iddia ileri sürülür. Doğru değilse karşıt hali doğru olacak denilir. Karşıt hali
de doğru değilse saçma olduğu ortaya konarak ilk ileri sürülen iddianın doğru olduğu gösterilmiş olur.
Bu tür kıyasın adı nedir?
f. Matvi kıyas
g. Hulfi kıyas+
h. Seçmeli kıyas
i. Delilli kıyas
j. Yığın zincirleme kıyas

MANTIK 12. ÜNİTE SORULARI

1- Bir sınıfı oluşturan bireyler tek tek inceleniyorsa ve sınıf hakkında hüküm veriliyorsa ne tür bir
önermedir?

a )eksik tümevarım b)tam tümevarım*

c)benzetme d)basit kıyas

2 -özel veya tekil önermeden genel veya tümel önermeye varan akıl yürütmelerine ne denir?

a )tam tümevarım * b)kıyas

c)benzetme d)basit kıyas

3 -bütünü oluşturan parçaların bir kısmına dayanarak hüküm veren önermelere ne tür önermelerdir?

a) Benzetme b) kıyas c) eksik tümevarım*

4- sonuç doğru ve zorunlu olan tümevarım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Eksik tümevarım b) benzetme c) tam tümevarım*

5-sonucu muhtemel olan yani ihtimal bildiren tümevarım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kıyas b) tam tümevarım c) basit kıyas d) eksik tümevarım*

6- Aşağıdaki önerme şekli ne tür bir önermedir?

Ankara üniversitesi ilahiyat fakültesinde Arapça dersi vardır

İstanbul üniversitesi ilahiyat fakültesinde Arapça dersi vardır

Sakarya üniversitesi ilahiyat fakültesinde Arapça dersi vardır

…………………………………………………………

O halde bütün ilahiyat faültelerinde Arapça dersi vardır

a) Kıyas b) basit kıyas c) tam tümevarım* d) eksik tümevarım

7- Aşağıdaki önerme ne tür bir önermedir?

Ayşe Zeynep Hakan Murat hızlı koşabilir.

Ayşe Zeynep Hakan Murat birer insandır

O halde bütün insanlar hızlı koşabilir.

a) Delilli kıyas b) eksik tümevarım* c) kıyas d) tam tümevarım

8-klasik mantıkçılar mantığın konusunun hangi önerme olduğunu ileri sürer?

a) Düz döndürme b) kıyas c) tam tümevarım* d) eksik tümevarım

9- 2 şey arasındaki benzerlikten hareketle birine verilen hükmün diğerine de verilmesi

aşağıdaki terimlerden hangisi değildir?

a) Temsil b)anoloji c)benzetme d) kıyas*

10- benzetmeyi bir şey üzerine kendi benzerinde bulunan bir yargıyı vermeye çalışmak olarak tarif
eden kişi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Farabi b) Aristoteles c) ibni sina*

11-zihnin özelden özele yada tikelden tikele hareketiyle yaptığı önerme aşağıdakilerden hangisidir?

a) Benzetme * b) kıyas c) eksik tümevarım

12-zihnin özelden genele veya tikelden tümele hareketiyle yaptığı önerme aşağıdakilerden hangisidir?

a) Benzetme b) kıyas c) tam tümevarım*

13- ali istanbul’da doğmuş çok kibardır

Ahmette istanbul’ da doğmuş

O halde ahmette çok kibardır. Bu önerme ne tür bir önermedir?

a) Benzetme * b) kıyas c) tam tümevarım

14-tümevarımın eksikliğinin evrendeki sonsuz sayıdaki elemanları ve nesneleri kapsamasından ileri

geldiğini öne süren kimdir?

a) İbni sina b) farabi c) ibni rüşd d) Aristoteles*

MANTIK 13.ÜNİTE SORULARI

1-SORU : Kıyasın uygulama alanı olarak görülen ve kıyasta kullanılan öncülerin en sağlam ve güvenilir
olanından en zayıf ve güvensiz olana doğru sıralamasını yapan kavram nedir ?

A . Burhan B . Tümden gelim

C . Tüme varım D . Beş delil

E . Önerme

2-SORU : İslam mantıkçıları beş sanata kitaplarının hangi bölümünde yer ayırırlar ?

A . Giriş bölümünde B . Sonuç bölümünde

C . Ortalarında D . Bütün kitapta

E . Yer vermezler

3-SORU : I ) Cedel II ) Hitabet III ) Burhan IV ) Şiir V ) Mugalata/ mantık yanlışları

Yukarıda isimleri verilen beş sanatı öncülerinin doğruluğuna göre en güvenilirinden zayıfa doğru
sıralanışı hangi seçenekte doğru verilmiştir.

A . I.V.II.III.IV B . III.I.V.II.IV

C . V.I.IV.II.III D . III.I.II.IV.V

E . III.I.II.V.IV

4-SORU : İslam dünyasında öncülerinin içerik değeri bakımından kıyası “ beş

sanat(es_sına’atü’l_hams)” olarak gruplandırılan ilk Müslüman mantıkçı kimdir ?

A . Farabi B . Ebheri

C . Gazali D . İbn Sina

E . İbn rüşd
5-SORU : Temeli aristoteles’in organon mantık külliyatının son beş bölümüne dayanan beş sanatı, ileri
düzeye taşıyarak geliştiren ve klasik mantik tarihinin en hacimli eserini ortaya koyan islam mantıkçısı
kimdir?

A . Farabi B . İbn Sina

C . Gazali D . ebheri

E . İbn rüşd

6-SORU: I) Yakkıniyat II)Meşhuriyat III) Müsellemat IV) Maklubat V)Zanniyat VI )

Muhayyelat VII) Vehmiyat

Yukarıdakilerden hangileri islam mantıkçılarının kıyasda kullanılan önermeleri içerik ve doğruluk

değerine göre ayırdıkları bölümlerden biridir?

A . I.II.V.III.V B . V .I.VII.III

C . VII.I.V.II D . I.II.V.IV.VII

E . Hepsi

7-SORU : Kesin sonuç elde etmek için yakiniyattan (yakini önermelerden ) kurulan kıyas türü
hangisidir?

A . Burhan B . Hitabet

C . Şiir D . cedel

E . mugalata

8-SORU : Asla kuşkuya,ihtimale ve zanna yer bırakmayacak şekilde açık, kesin ve gerçeğe uygun
önermelere ne denir?

A . Yakiniyat B . Maklubat

C . Muhayyelat D . Zanniyat

E . Vehmiyat

9-SORU: Yakiniyatın bölümleri nelerdir?

A . Burhan- cedel B . Tasdikat-Tasavvurat

C . Nazariye-Bedihiyye D . Hidabet-Şiir

E . Hiçbiri

10-SORU : Nazariye ve bedihiyye arasındaki fark nedir

A.Nazariye kesin bilgi verir , Bedihiyye zanni bilgi verir.

B.Nazariye tastik edilmesi için kanıta ihtiyaç vardır.Bedihiyye de tastik içi kanıta gerek yoktur.

C.Nazariyede ihtimaller vardır.Bedihiyye de yoktur.

D.Bedihiyye nazariye ye göre daha çok kullanılır.

E.Hiçbiri

11-SORU : “Alem sonradan olmadır” önermesi yakiniyatın hangi kısmındandır?

A . Nazariye B . Cedel
C . Burhan D . Bedihiyye

E . Şiir

12-SORU : Aşağıdakilerden hangisi yada hangileri bedihiyye önermeye örnek olabilir?

I ) Bütün parçalarından büyüktür.

II) Alem sonradan olmadır.

III) Bir şey, kendisinden başkası değildir.

A . Yalnız II B . I,II

C . YALNIZ III D . II,III

E . I,III

13-SORU : Evveliyat, fıtriyat , müşahedat , mücerrebat , hadsiyat , mütavatirat hangi önerme türünün
bölümleridir?

A . Nazariye B . Cedel

C . Bedihiyye D . Vehmiyat

E . hiçbiri

14-SORU : Zihnin hiçbir vasıtaya başvurmadan doğrudan doğruya kabul ettiği önermelere evveliyat
denir. Aşağıdaki önermelerden hangisi evveliyata örnek olamaz?

A)Bir , ikinin yarısıdır.

B)Gece , gündüz değildir.

C)Dört , iki değildir.

D)Ahmedin sınavı geçmesi mümkündür.

E)Zıtların birleşmesi imkansızdır.

15-SORU: “Dört çifttir” önermesinde akıl dört ve çift terimlerini düşünürken “Dört ikiye bölünür” “ikiye
bölünen sayılar çifttir” diye gizli bir kıyasla yargıya varılır.

Yukarı da verilen fıtriyat önermede gizli bir kıyasla hüküm vermemizi sağlayan orta terim hangisidir?

A . Dördün çift olması B . İkiye bölünme

C . Sayıların çift olamsı D . Dördün sayı olması

E . Hiçbiri

16-SORU : Bedihiyyat türlerinden ikitanesinin aksini düşünmek imkansız olduğu için bunlara akli
bedihiyyat denilmiştir. Bunlar hangileridir?

A . Mütevverat-Vicdaniyat B . Müşahedat-Hadsiyat

C . Evveliyat-Fitriyyat D . Evveliyat-Mücerrebat

E . Fıtriyyat-Hissiyyat

17-SORU : Hissiyyat (dış gözleme dayalı hükümler ) ve vicdaniyat(iç gözleme dayalı hükümler)

Bedihiyye önerme türünün hangi bölümünün alat kısımlarıdır?

A . Evveliyat B . Mücerrebat

C . hadsiyyat D . Fıtriyyat

E . Müşahedat

18-SORU: “Sopayla vurmak açıtır.”ne tür bi önermedir?

A . Evveliyat B . Mücerrebat

C . hadsiyyat D . Fıtriyyat

E . Müşahedat

19-SORU : Bedihiyyat önermenin bölümleriyle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A)MÜŞAHEDAT: duyularla tastik edilen hükümlerdir.

B)HADSİYYAT : hads (akıl sezgi )ile verilen hükümlerdir.

C)MÜCERREBAT: yenilenip duran , tekrar edilen gözlemlerimiz sonunda oluşan yargı ve önermelerdir.

D)MÜTEVATİRAT: çoğunluğun tastik ettiği ve akıl için imkansız görülmeyan duyular dünyasıyla ilgili
haberlerdir.

E)EVVELİYYAT : Zanna dayandırılarak çıkarılan hükümlerdir.

20-SORU : Burhan-ı inni ne demektir?

CEVAP : eserden müessire gitme metodudur.

21- SORU : Burhan-ı limmi ne demektir?

CEVAP : Müsesirden esere gitme metodudur.

22-SORU : “Beş sanat” ifadesinde sanat kullanılmasının sebebi nedir?

CEVAP: Bu kıyasları oluşturmanın ve onları kullanmanın bir maharet gerektirmesi sebebiyledir.

CEVAPLAR:

1)D . 2)B. 3)D. 4)A. 5)B. 6)E. 7)A. 8)A. 9)C. 10)B. 11)A. 12)E. 13)C. 14)D. 15)B. 16)C. 17)E. 18)B.
19)E.

MANTIK 14. ÜNİTE ÇALIŞMA SORULARI

1)Herkesin , çoğunluğun veya belirli bir topluluğun uzlaştığı görüşleri ifade eden önerme hangisidir?

A) Kaziyye B) Meşhurat
C) Hadsiyyat D) Burhan
E) Zanniyat

2)Meşhurat önermeden kurulan kıyasa ne denir ?

A) Burhan B) Cedel
C) Hitabet D) Şiir
E) Mügalata
3) ‘adalet iyi zulüm kötüdür’ ‘hayvanları boğazlamak kötüdür’ ‘namaz dinin direğidir ‘
‘inek kutsaldır’

Yukarda verilen önerme türleri hangi önermeye aittir ?

A) Mücerrebat B) Hadsiyyat
C) Evveliyat D) Meşhurat
E) Fıkriyyat

4)Bir tartışmada karşı tarafça veya her iki tarafça kabul edilerek alınan önermeler olup, taraflardan her
birinin diğerine galip gelmek amacıyla ister doğru ister yamlış olsun kendisine dayandığı önermelerdir

Yukarda açıkllaması verilen önerme hangi önerme türüdür?

A) Mücerrebat B) Evveliyat
C) Müsellemat D) Hadsiyyat
E) Meşrühat

5) HZ. Muhammed’in miracını kabul etmeyen bir hiristiyanı HZ. İsa ‘nıngöğe yükseltme mesalesile
Susturması hangi kıyasa örnektir ?

A) Burhan B) Cedel
C) Hitabet D) Şiir
E) Mügalata

6) I. ) delil getirme yeteneği kazandırır.

II.) Zihne egzersiz yaptırır.

III.) Burhani delilleri anlamakta güçlük çekenleri ikna etmede ve muhatabı susturmada etkin bir
araçtır.

IV.) Bir tartışmanın teknik boyutuyla nasıl sürdürüldüğünü , soru cevap akışının nasıl
sağlandığını bir problemin nasıl irdelendiğini görme imkanı sağlar.

V.) sofistik hileleri öğrenme ve bunlara karşı koyma yollarını öğretir.

VI.) Kişinin dilini rahat kullanılmasına ,kavramları analiz edilebilmesine yardımcı olur.

Yukarıda bir takım yararları verilen kıyas türü hangisidir?

A) Cedel B) Burhan
C) Mugalata D) Şiir
E) hitabet

7) Cedel hangi iki önermelerle kurulur ?

A) Evveliyat - hadiyyat B) Müsellemat-evveliyat

C) Meşhurat-Müsellemat D) Meşruhat-Evveliyat
E) hiçbiri

8) Hitabet hangi tür önermelerle kurulur?

 A) Meşhurat-Maklubat B) Makbulat-Müsellemat
C) Maznunat-Meşhurat D) Maklubat-Maznunat
E) Maznunat-Evveliyat

9) Aklın ,zanna ve tahmine göre verdiği hükümlerdir.mesela geceleyin karanlıkta dolaşan kimseler için
“Bu adamlar hırsızdır” diye hükmetmek buna örnektir.

Yukarıda tanımı ve örneği verilen önerme türü hangisidir.

A) Mücerrebat B) Evveliyat
C) Müsellemat D) Hadsiyyat

E) Maznunat

10) Maklubat önermenin tanımı nedir?

A) Çoğunluğun söylediği bilgi

B) Zanna ve tahmine göre verilen hükümler

C) Akli kesin bilgi

D)Güvenilen , otorite kabul edilen kimselerden alınan bilgi

E)Hiçbiri

11)”Hitabet,zanni önermelerden,duruma göre,(yeni)zanlar elde etmektedir.”

Hitabet sanatını yukardaki gibi tanımlayan islam alimi kimdir?

A) Farabi B) Ebheri
C) Gazali D) İbn Rüşd

E) İbn Sina

12) Şiir hangi tür önermelerden kurulur?

A) Muhayyelat B) Maklubat
C) Müsellemat D) Hadsiyyat

E) Maznunat

13) Hitabetin kısımları hangi şıkta tam olarak verilmiştir?

A) Hatip(konuşan) B)
Muhatap(dinleyici),Hitabet
C) Hatip,muhatap D) hatip,Muhatap,Hitap

E)hiçbiri

14) I.Doğruya benzeyen yanlış önermeler

II.Meşhurattan olan yanlış önermeler

III.Yanlış olan vehmi önermeler

Bu önermelerle kurulan sanat hangisidir?

A) Burhan B) Cedel
C)Hitabet D) Şiir
 E) Mugalata

15) Her varlığın bir yeri ve yönü vardır.

Allah vardır.

(O halde)Allah’ın da bir yeri ve yönü vardır.

Bu kıyastaki sonuç doğru olmamakla birlikte bu ne tür kıyastır?

A) Burhan B) Mugalata

C)Hitabet D) Şiir

E) Cedel

16) I.Gerçekte var olmayan bir şeyi kuruntu sebebiyle varmış gibi kabul etmek suretiyle verilen
hükümlerdir.

II.Duyularla algılanan şeylere dayanarak duyularla algılanması mümkün olmayan şeyler

hakkında verilen hükümlerdir.

Yukarida açıklamalaı verilen önerme türü hangisidir?

A) Mücerrebat B) Vehmiyyat
C) Müsellemat D) Hadsiyyat

E) Maznunat

17)Aşağıdakilerden hangisi muğalatanın amaçlarındandır?

A) Muhatabı aldatmak.

B) Haksız bir biçimde muhatabdan üstün gelmek.

C)Muhatabı yanıltmak ve şaşırtmak

D)Muhataba yanlışı,doğruymuş gibi göstermek

E)Hepsi

18) Bütün kıyas türleri içinde kesin ve doğru bilgiyi verir?

A) Burhan B) Cedel
C)Hitabet D) Şiir

E) Mugalata

19) Kalsik islam mantıkçılarının mugalataya eserlerinde yer vermelerinin sebebi nedir?

CVP:Muhatabı aldatma ve yanıltmalara karşı dikkatli olmaya çağırmak ve mugalatanın açmazlarına

karşı bilinç oluşturmaya çalışmaktır.

20) Özellİkle hasmı,yani tartışma yapılan muhatabı ilzam ve burhanı idrakten aciz olanları ikna
etmektir.Bundan dolayı cedeli kıyasın diğer adı nedir?

CVP: İknai delil

21) Muhayelt nedir?

CVP:Doğru olmadıkları halde kişiye sırf neşe vererek onu bir şeye yönlendirmek veya o kişide nefret
uyandırarak onu ilgili şeyden alıkoymak amacıyla hayal gücüne dayalı oluşturulan önermelerdir.

22) Hitabetin çeşitleri nelerdir?

 1-Siyasi hitabet 3-Adli ve hukuki hitabet

2-Askeri hitabet 4-Dini hitabet

5-Akademik hitabet

Cevap anahtarı: 1)B 2)B 3)D 4)C 5)B 6)A 7)C 8)D 9)E 10)D 11)A 12)A 13)D 14)E 15)B 16)B
17)E 18)A